Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats

Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


-* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


-* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 














—— ——————— € 
, H 





; [n ja 


PATROLOGLE 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


0MNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, 


81YE LATINORUM, 8IVE GR/ECORUM, 


ου! AB ΕΡΓΟ APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 1515) PRO LATINIS, 
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 14539) PRO GRLECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA 
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS, 


JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN- 
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIRUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS 
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU/E TRIBUS NOVISSIMIS SJECULIS DEBENTUR ABBOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; 
INUICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS 81VE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENT! SUBSEQUENTI- 
BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM 
MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS 
CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTI- 

CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ΑΙ ΡΙΛΒΕΤΙΟΙΑ, CHRONOLOGICIS, STATI» 
STICIS$, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- 
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRAESERTIM 
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS. ALTERO SCILICET RERUM, QuO CONSULTO, QUIDQUID 
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, 

IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO. SCIUPTUR/E 
SACIUE, £X QUO LECTOR! COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM 
SUORUM LOCIS 8INGULOS SINGULORUM LIBRORUM 5. SCRIPTURE VERSUS, A PRIMO 
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT: 

EDITIO ACCURATISSIMA, CATER|SQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CIIARACTERUM NITIDITAS, 
CHART.£ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, 
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIA DECURSU CONSTANTER 
8IMILIS, PRETI! EXIGUITAS, PRASERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIIODICA ET CIIRONOLOGICA, 
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, 

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET M88. AD OMNES /ETATES, 

LOCOS, LINGUAS FORMASBQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM, 


SERIES GIUECA PRIOR, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI/K GR/EC/E 
A S. BARNABA AD PHOTIUM, 


AGCURANTE J.-P. MIGNE, 
! Bibliothecs Cleri universse, 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE RAMOS FDITORE. 


PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRAECO-LATINA. 
LATINA, JAM PENITUS RXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS YOLUMINIBUS MOLE $UA 
STAT , MOXVE POST PERACTOS INDICES STABIT, ο QUINQUE- VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. CR/ECA 
DUPLICI! EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GRAECUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE- 
CTITUR, ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM 
TANTUM EXILIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA 
DIE. DECEMBRIS 1860 OMNINO APPARUERAT. UNUXQUODQUE VOLUMEN CRACO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE 
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETI! IIUJUS BENEFICIO FRUATUR EM- 
FTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM $1VE GRECAM SIVE LATINAM, 226 YOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 272 
PRO MINORI ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI- 
TUDINKM NECNON ΕΤ DIFFICULTATES VARIA PHRETIA AJEQUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIS EMAT INTEGRE ET SEORS!M 
COLLECTIONEM GR.ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GRACO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL 
PRO $EX FRANCIS ODTINEDIT. ISTA CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGLE NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR. 





PATROLOGIAX: GREECE TOMUS XLYI. 





$. GREGORIUS NYSSENUS. 
———— acm 


EXCUDERBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 
IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETI/£ PARISIORUM VULGO D'ENFER 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA. PARISINA. 


1863 


TRADITIO CATHOLICA. 


SAECULA 1V-V, ANNUS ^01. 


ELENCHUS 


AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO XLVI CONTINENTUR. 


Qua stellula premotantur, ea unc primum inier opera Gregorii N ysseni comparent. 


S. GREGORIUS, NYSSENUS EPISCOPUS, 


SCRIPTA DOGMATICA (continuatio). 

De anima et resurrectione Dialogus αμί 
insefibitur Mafinib ex editione Joat- 
nis' Chrástiani* Wolfii,:colláta cufn 68 

uem anno 1840 Lrhdishuti dedit Joan. 
Georgius Krabingerus. - 
De infantibus qui preemature abripiuntur. 161 


DoGMATICA DUBIA. 


* Testimonia adversus Judeeos, interprete 

et scholiaste Laurentio Zacagnio. 193 
De sancta Trinitate, quod Spiritus sanctus 

sit Deus. Est epistola 189 S. Basílii. - 935 
De differentia essentie et hypostaseos. 

Est epistola 38 S. Basilii. 235 
De anima ad Tatianum. Exstat inter opera 

S. Gregorii Thaumaturgi. 235 


ASCETICA ET MISCELLANEA. 


De professione Christiana. 237 
. De perfecta Christiani fo7ma. .951 
De instituto Christiano. 281 ' 


Adversus eos qui castigaliones egre fe- 


runt. 
De virginitate, Epistola ,exhortaioríacad- 

rugevituje: :.::::. iil: 3 
Adversus pps qüi &apAtechünr ditfetunt? — 415 

OnmaTIONES., .. ο Leer ie: 

Com Surio; Y oiivii v Ded 
J.-Pe'phuperiljus amandis. 454 
1 De pauperibus amandis. 454 
Contra fornicarios. 490 


. Variorum note. 


De mortuis. 498 
Adhortatoria ad penitentiam. 539 
: Iib principium jejunioruay, 539 
In apostolos Petrum et PaWium. 539 
Cohtra Manjcheos. οἱ 
In suam ordinationem. 543 


De deitste Filii et Spiritus sancti. 054 
In Baptismum Christi. 

In Christi Resurrectionem orat. quinque. 
]n Ascensionem Christi. 690 


De Spiritu sancto. 695 
In S. Stephanum protomartyrem. 102 
In eumdem. 722 
De S. Theodoro martyre. 135. 
In XL martyres. 7 49 
In eosdem. 714 
In laudem fratris Basilii. 181 
De Vita S. Patris Ephrerh Syri: 819 
De Meletio e iscopo. 851 
In funere Pulcherio. 863 
]n funere Placille imp. 878 
De Vita B. Gregorii Thaumaturgi. 893 
De Vita S. Macrine. 959 
* Epistolee. 999 
Fragmenta ex operibus deperditis. 1107 
DuBiA. 
In diem Natalem Domini. 1123 


De occursu Domini, de Deipara Virgine 
et de justo Joseph. 1151 
1182 


Index analyticus. 1250 


Vide ad calcem hujus tomi collationem ordinis novi cum veteri. 


" 0 S. GREGORII NYSSENI 


12 





TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ὢ ΠΛΤΡΟΣ HMON 
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ANAXTAXEOX O ΛΟΓΟΣ 


Ο ΛΕΓΟΜΕΝΟΣ 


ΤΑ MAKPINIA. 


S. P. N. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE DIALOGUS 


QUI INSCRIBITUR 


MACRINIA. 


(Textum contulimus cum editione Joan. Georgii Krabingeri, quz prodiit Landishuli, 1840, in-8*. gir.) 


Cum ingens ille inter sanctos Basiliusex humana A ἍὠἘπειδὴ τοῦ ἀνθρωπίνου βίου πρὸς 8cbv µετέστη ὁ 


vita ad Deum migrasset, et communis causa luctus 
Eoclesiis exstitisset, atque etiam nunc soror οἱ 
magistra vitze superstes esset, ego quidem studiose 
ibam, ut cum illa communicarem calamitatem, 
morte fratris acceptam. Ac mihi, tanto accepto 
detrimento , animus vehementer anxius atque do- 
lore confectus erat, et aliquem socium lacrymarum 
requirebam qui z2que magnum gritudinis onus 
susciperet atque ego. Ut autem alter alteri fuimus 
in conspectu, mihi quidem magistra visa refricuit 
animi dolorem: eteniin jam etiam ipsa mortifero 
morbo correpta erat. At illa quemadmodum equo- 
rum regendorum artis periti facere solent, cum 
permisisset mihi ut impetu delorís paulisper trans- 


πολὺς ἓν ἁγίοις Βασίλειος, χαὶ χοινἡ πένθους ἀρορμὴ (2) 
ταῖς Ἐχκλησίαις ἐγένετο, περιῆν δὲ ἔτι τῷ βίψ ἡ 
ἁδελφὴ καὶ διδάσχαλος, ἐγὼ μὲν fiev (5) κατὰ σπου- 
δῆν χοινωνήσων ἐχείνῃ τῆς ἐπὶ τῷ ἁδελφῷ συμφορᾶς. 
Καὶ µοι (4) περιώδυνος ἣν fj duyh, πρὸς τοιαύτην 
ζημἰαν ὑπεραλγοῦσα, xal τινα τῶν δαχρύων χοινω- 
vy ἐπεζήτουν τὸν ἴσον ἔχοντά pot τῆς λύπτς ἄχθος. 
Ὡς δὲ ἐν ὀφθαλμοῖς μεν (D) ἀλλήλων, ἐμοὶ μὲν 
ἀνεχίνει τὸ πάθος προφανεῖσα τοῖς ὁρθαλμοῖς ἡ δι- 
δάσχαλος ΄ χαὶ γὰρ δη καὶ αὐτὴ τῇ πρὸς θάνατον 
ἀῤῥωστίᾳ συνείχετο. Ἡ δὲ χατὰ τοὺς τῆς ἱππιχῆς 
ἐπιστήμονας ἐνδοῦσά pot πρὸς ὀλίγον παρενεχθΏναι 
«fj ῥύμῃ (6) τοῦ πάθους, ἀναστομοῦν ἐπεχείρει μετὰ 
ταῦτα τῷ λόγψ, καθάπερ χαλινῷ τινιτῷ ἰδίῳ λογισμῷ 


versus agerer, postea oratione me reprimere atque p τὸ ἀτακτοῦν τῆς φυχῆς (7) ἀπευθύνουσα , xa ἣν 


(1) Τοῦ ἐν ἁγίοις. inscriptio cod. ms. A, sive 
Uffenbachiani,cum ea qu:e in editis comparet, consen- 
Lit, nisi quod pro Νύσσης legitur Ὑνσσαέως, eodem 
sensu, nec prztec scriptorum ecclesiasticorum mo- 
rem, qui sepe Gregorium nostrum τὸν Νυσσαέα ab 
episcopatus sede appellant. Deinde desunt ibidem 
verba extrema, ὁ λεγόμενος λόγος τὰ Μαχρίνια. Ti- 
tulus in ms. B. seu Masselmaniano olwius, alio 
modo conceptus, ita habet : Διάνεξις της ὁσίας 

axpívnc μετὰ cov ἰδίου ἀδε.φοῦ τοῦ ἁγίου Γρη- 

lov περὶ γνυχῆς. Eodem modo Suidas refert, 
Gregorium nosirum scripsisse µαχρόν τινα καὶ περι- 
καλλη. πρὸς τὴν ἀδελφὴν Μακρίνην περὶ φυχῆς λό- 
yov. Ex quo eliam manifestum est, quod οἱ res ipsa 
credere jubet, dialogum hunc non quidem revera 
inter Gregorium et Macrinam habitum, Sed jnsltar 
dissertationis a. Gregorio conscriptum esse. 


(2) Ἀφορμή. Ita rescripsi pro χαὶόρμή, quod in 
editis erat, auctoritate ms. utriusque, sicut el versio 
Latina eamdem vocem recte expressit, quod etiam 
aus fieri observavi. 0l 
3) "Hetr. lta recte ms. utrumque pro edito εἴην. 
P Mot agnoscit neuter codex, quod tamen lo- 
cum habere potest. 

(9) "Ημε». Ita omnino scribendum est, prxeunte 
utroque ms. pro ἡμῶν, quod edita exhibent. — 

(6) '᾿Ῥύμῃ. Permutavi hoc cum lectione edita 
ῥώμῃ, ad exemplum ms. utriusque. De affectus 
enim impetu, de quo hic sermo est, rectius bsec 
quidem vox usurpatur, quam altera illa ῥώμη. 

(7) Τῆς γυχῆς. Hoc rationes grammatica requi- 
runt pro vulgata lectione τῇ φυχῄ, quam τὸ &ta- 
κτοῦν, Cui vox illa jungitur, non admittit. 











— M MÀ 


UU UM 


.SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM, 


81IYE LATINORUM, 8IVE GR/ECORUM, 


QUI AB ΕΡΓΟ APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 1545) PRO LATINIS, 
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1459) PRO GRAECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM οὐ EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA 
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS, 


JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN- 
TER CASTICATA ; DISSERTATIONIRUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS 
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU/£ TRIBUS NOVISSIMIS SA£CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; 
INUICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI- 
BUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM 
MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS GUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS 
CUM DUBIIS$, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTI- 

CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPIIABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATI- 
$TICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- 
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRASERTIM 
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID 
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, 

IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCIUPTUB JE 
SACILE, £x QUO LECTOR! COMPERIRE 6ΙΤ OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIDUS OPERUM 
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM 6. SCRIPTURJK VERSUS, A PRIMO 
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT: 

EDITIO ACCURATISSIMA, CATER|SQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CIIAARACTERUM NITIDITAS, 
CHART.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, 
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA 81BIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER 
SIMILIS, PRETI! EXIGUITAS, PRAESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIIODICA ET CHRONOLOGICA, 
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM , 

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTECA, EX OPERIDUS ET M88. AD OMNES /ETATES, 

LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM, 


SERIES GRJECA PRIOR, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI/E GR/EC/E 
A S. BARNABA. AD PHOTIUM, 


AGCURANTE J.-P. MIGNE, 
Bibilotheco Cleri universe, 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICA RAMOS FDITORE. 


PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESLE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR/ECO-LATINA. 
LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE $UA 
STAT, MOXVE POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GR/ECA 
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GR/ECUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE- 
CTITUR, ET AD NOYEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM 
TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMINXA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA 
DiE bECEMDRIS 1860 oMNINO APPARUERAT. UNUXQUODQUE VOLUMEN GRACO-LATINUM OCTO, UNUNQUODQUE MERE 
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETI! HUJUS BENEFICIO FRUATUR £M- 
FIOK, COLLEETIONEM INTEGRAM SIVE GRECAM SIVE LATINAM, 226 VOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 272 
PRO MINORI ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE YOLUMINIS AMPLI- 
TIDINKN NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA AQUABUNT. ATTAMEN, Si QUIS EMAT INTEGRE ET SEORSIM 
COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR/ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL 
PRO SEX FRANCIS ORTINEBIT. IST/E CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGIE NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR. 





PATROLOGI/E GREECE TOMUS XLVI. 





5. GREGORIUS NYSSENUS. 
— —ÓÍ RED 


EXCUDERATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 
IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETL PARISIORUM VULGO D'ENFER 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA. PARISINA. 


| 1863 
Vu) 
. M 


AVIS IMPORTANT. 


D'aprés uné desloIs providéntielles qui régissent le mond&', rarement les euvres au-dessus de l'ordinaire se font 
saus contradictions plus ou moins fortes et ueinbreuses. Les Ateliers Cutholiques ne pouvaient guére échapper à ce 
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance ; tantót on a dit qu'ils étaient ferinéós 
ou qu'ils allaient l'étre Cependant ils poursuivent leur earriére depuis 21 ans, et les productions qui eu sortent 
deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence 
Lomaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothéque du Clergé scra 
verminée en ses 2,000 volumes in-4? Le passé paralt un sür gar.nt de l'avenir, pour ce qu'i yaà espérer ou à 
ταἱμήτο. Cependant, porini les calomnies auxquelles ils se sont. trouvés en butte, il en cst deux qui ont été conti- 
tuellement répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits οἱ ignares 
«oncurrents «e sont donc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout ue nos Editions 
€:aieut mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour ]4 plupart, ne sont 
que [θε chefs-d'eeuvre du Cathoiicisme reconnus pour tels dans tousles temps et dans tous les pays, il fallait bien 
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle a de plus sérieux, la correction et l'imoression; en effet, ies chefs-d'oeuvre 
méme n'auraient qu'une denii-valeur, si le texte en était inexact ou illisible. 

Il est trés-vrai que, dans le principe, un succes inoui. daus les fastes de la "1ypographie ayant forcé. l'Editeur de 
recourir aux mécaniques, afin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes 
du double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie furent tirés avec la correction insuffisante donnée dans les impri- 
meries à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi qu'un certain nombre d'autres volumes, appartenant à diverses 
I'ublieations, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont 
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans 
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est 
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-il 
autrement , aprés toutes les peiucs et toutes les dépenses que nous subissous pour arriver à purger nos épreuves de 
toutes fautes? L'habitude, cen typographie, méme daus les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves 
et d'en conférer uue tro:siéme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur. 

Daus les Ateliers Catholtques la ditférenee est presque inccinmensurable. Au moyen de correcteurs blanchís sous 
Ic harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un 
liout à l'autre sans en excepter uni seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit 
en seconde de la méme mauiére, mais en col'ationnant avec la premiére. On fait la méme chose en tierce, en colla- 
Hionnant avec la seconde. On azit de méme en quarte, en collationnaut avec la tierce. On renouvelle !la méme opé- 
ration en quinte, en collationuant avecla quarte Ces collationnements ont pour but de voir si aucune des fautes 
signalées a3 bureau par MM. les correcteurs, sur la marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le 
marbre et le métal. Aprés ces cinq lectures enliéres contrólées l'une par l'autre, e: en dehors de la préparation 
ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on clíche. I.e clichage opéré, par 
conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec ]a copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'é- 
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, αἱ le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions. 

Aussi y a til à Montrouge des correcteurs de toutes les nations οἱ en. plus grand nombre que dans víngzt-cinq 
imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, la correction y coüte-t-elle autan: que la composition, tandis qu'ailleurs 
elle ue eoàte que le dixieme ! Aus-i eufin, bien que l'assertion puisse paraitre témeéraire, l'exactitude obtenue pac 
tant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catholiques laissent bien Join derriere elles 
ceiles mmc des célebres Dénédictins Mabillon et Montfaucon et des célébres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on 
compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótres qui leur correspondent, en grec 
counne en tatin, on se convoaincra que l'iovraisemblable est une réalité. 

D'ailieurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la partie typographique et n'étant 
point correcteurs de profession, lisaient, non ce. que portaient les épreuves, mais ce qui devait δν trouver, leur 
iaute intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme les Jésnites, opéraient presque 
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la roultiplicitó des fautes, pendant que les Ateliers Catholiques, 
dont le propre est surtout de vessusciter la "l'radition, n'opérent le plus souvent que sur des. imprimés. 

Le H. P. De Buch, Jésuite Poll»ndiste de Bruxelles, nous (cerivait, il y a quelque. temps, n'avoir pu trouver en 
dix- huit mois d'étude, tie seule faute daus notre Patrologie latine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Uni- 
versité de Wurzbourg, et M. tteissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19juiltet, 
n'avoir pu également! surprendre tne seule faute, soit dns le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin, 
le savaut P. Pitra, D^nédictin de Solcsme, οἱ M. DBonetty, directeur des Annales de. plitiosophie chrétienne, mis au 
défi de nous convaincre d'une seule erreur typographique, ont été lorcés d'avouer que nous n'avions pas trop 
présumé de notre parfaite correction. Daus le Clergé se trouvent de bons Jatinistes et de bons he;lénistes, et, ce qui 
est plus rare, des hoinmes tres-posilifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur prometlons une prime de 25 centimes 
par chaque faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de 1.08 volumes, surtout dans les grecs. . 

Malgré ce. qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de p!us en plus l'importance et méme la. nécessité 
d'une correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile οἱ estimab!e, se livre depuis plus d'un an, et 
est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la. révision entiére et 
universelle de ses innombrahles clichés. Ainsi eliacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse, 
est corrigó mot pour mot d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une 
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de frances est consacree à cet important. contróle. De cette 
maniere, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur 
correction, n'aurent de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun. pays; car quel est l'éditeur qut 
pourrait et voudrait se livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques οἱ d'un prix si exorbitant ? ll. faut 
certes étre bien pénétré d'une vocation divine à cel effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense, 
surtiut T^rsque l'Europe savante proclame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de 
la Bibliotheque universelle «n Clergé. Le présent volume est du nombre de ceux révisés, οἱ tous ceux qui le seront 
à l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger ies productions des Alcliers Catholiques sous le rapport 
d: la correction, il ne faudra prendre que ceux qui porteront cn iéte l'asis ici tracé. Nous ne reconnaissons que cette 
éd.lion et celles qui suivront sur nos planches de mélal ainsi corrizées. On croyait autrefois que la stéréolypie 
immobilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique: pasdu tout, il introduit la perfectum 
car on a trouvé le moyen de. le. corriger jasqu'à extinetion de fautes. L'Heébreu a été revu par M. Drach, le Grec 
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues. . 

Nous avons ]a cousolation de pouvoir finir cet avis par les réflevious suivantes : Enfin, notre exemple z (ini par 
epranler les grandes publications en Italie, en Allemagne, en Belgique et en F rance, par les Canons grecs «c Rome, 
le Gcrdil de Naples, le Suint T iomas de Parme, l'Encyclopédie religicuse de Munich, le recueil des déclurctions des 
*ites de Rruxclles, les Bollandistes, le Sutrez οἱ Ίο Spicilége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que des 
o: vrages de courte haleine. Les 10- 1?, o0 s'engloutissent les in-folio, faisatent peur, et. on. n'osait y toucher, pat 
crainte de se noyer dans ces abitmes sans fond et sans rives; mais on a lini par se risquer à nous imiter. Dien plus, 
sous notre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrézations, 
à une Biographie et à une Histoire générale, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qu! se 
fout, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude ; la correction semble en avoir été faite par des aveugies. 
soit qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; maís patience: une reproductier 
eorrecte surgira bicntót, ne füt-ce qu'à la lumiere des écoles quj se sont faites ου qui se feront. encore. 


TRADITIO CATHOLICA 
SAECULA 1V-V, ANNUS M01. 


TOY EN ATIOIZ ΠΑΤΡΟΣ HMON 


ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


TA EYPIZKOMENA ΠΑΝΤΑ. 


S. P. N. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


OPERA ους REPERIRI POTUERUNT OMNIA. 


( Ed. Morell. 1658.) 


NUNC DENUO CORRECTIUS ET ACCURATIUS EDITA ET MULTIS AUCTA. 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 


BEBLIOTHEC/E CLERI UNIVERSE, 
ινε -- Ct v y :o 3 L 
CUASUUM COMPLETORUM JN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICA RMAMOS EDITORE, ^ 


— ám -q—— 


TOMUS TERTIUS. 


Eno 2 


ΥΕΝΕΟΝΤ TRIA VOLUMINA ÀJ FRANCIS GALLICIS. 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICTA. D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETI/E PARISIORUM VULGO D'ENFER 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PANISINA, 


41863 


TRADITIO CATHOLICA. 
SAECULA 1V-V, ANNUS 501. 
ELENCHUS 
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN-HOC TOMO XLVI CONTINENTUR. 


Que stellula pramotantur, eá rune primum inler opera Gregorii N ysseni comparent. 


S. GREGORIUS, NYSSENUS EPISCOPUS, 


ScRIPTA DOGMATICA (continuatio). De mortuis. à itent Hs 
. . n: an Adhortatoria ad poenitentiam. 39 
Be anime & jr Mr Dialogus qur : Iit principium jéluniorum,: 539 
insefibitur Maffinfs e' a n In apostolos Petrum et Pfülumn. 539 
nis' Christiani* Wolfii,:eollgta cuin 68 Cohtra Manichatos oA 
dum anno 184b dishuti dedit Joa. In suam ordinationem. (054 
eorgius Krabingerus. | il ilii iri i 
De infantibus qui preemature abripiuntur. 161 fn Baptismum Chris Mus sancti. D 
DoGMATICA DUBIA. In Christi Resurrectionem orat. quinque. 599 
* Testimonia adversus Judeos, interprete n Ascensionem C hristi. "t 
et scholiaste Laurentio Zacagnio. In S Pete hanum protom t 702 
De sancta Trinitete,quod Spirtussanetüs .— 1. eumdem P "rre 792 
sit Deus. Est epistola 189 S. Basilii. - 235 De S. Theodoro martvre 735 
De differeniia essentie et hypostaseos. In XL martvres yre. ΤΠ 
Est epistola 38 S. Basilii, — 205 1n eosdem res. 774 
De anima ad Tatianum. Exstat inter opera In laudem fratris Basilii ο 781 
S. Gregorii Thaumaturgi. 235 De Vita S. Patris Ephrrer Syri: 819 
ASCETICA ET MISCELLANEA. De Meletio episcopo. 851 
De professione Christiana. 937 In funere Du chori. E 
. De perfecta Christiani forma. 291 , De Vita B. Gregorii Thaumaturgi. 893 
De instituto Christiano. - 281' Wo-Vita S; Mactinee 959 
Adversus eos qui castigaliones egre fe- etna ' 
runt. 1 i 307, Epistola. E 


De virginitate, Epistola;exhortaioría:ed- - Fragmenta ex operibus deperdius. 1107 
frug-vitie.: 2 .:::27. cil 317 DunIA 
Adversus PD$ qai Bapiisrhünr differunt: — 415 ) 


ORATIONES. 2sesceuscs s,  1lhdiem Natalem Domini. 1123 
Co tica aSuririo Mi EHE ZEE &i De occursu Domini, de Deipara Virgine 15 
L.-Be"piuperilusamandis. 4p4 , 6, do Justo Joseph. | a9 
]I De pauperibus amandis. 454  "'ariorum nola, 
Contra fornicarios. 490 Index analyticus. 1250 


Vide ad calcem hujus tomi collationem ordinis novi cum veteri, 


Pátisiis, — Ex Typis J.-P. MIGNE. ——— 





IN OPUSCULUM SEQUENS 


MONITUM 


(Jo. Christ. Worr, Anecdota Greca sacra et profana, tom. 1l, Hamburgi 1729, in-8*.) 


4 


b 


Dialogus qui inter Gregorium Nyssenum et Macrinam, sororem ejus, de Anima el Resurrectione , facta 
ex obitu Basilii M. occasione, intercessisse fingitur, semper lectu dignus mihi visus est, ob industriani 
et doclrinam, quam ad argumenti hujus tractationem Pater optimus attulit. Perspexi autem, totam com- 
mentationem pluribus locis in utraque editione Parisiensi, imprimis vero in priore, pessime acceptam 
et habitam esse. Quod ut appareret, partem illius totam cum versione Latina pristina notisque meis 
exhibendam censui, deinde vero satis me fecisse putavi, si varietates lectionum tantum subindicarem. 
Ceterum ips illze varietates exhibentur a me ex duobus diversis codicibus, iisque bonas notz, et 
ut plurimum, saltem in ils, quz alicujus sunt momenti, secum invicem conspirantibus. Alter eorum 
ornamentum est insignis Bibliothecx», quam illustris Zacharias Conradus ab Uffenbach, Reipublicae 
Mono-Francofurtanz seuator meritissimus, statorque rei litterarise hodie przeipuus, non tam sibi 
servat, quam eruditis quod ad usum communem esse jubet. Scriptus is est szeculo xiv in charta, formam- 
que refert quarti ordinis, prout describitur a doctissimo J. Henrico Maio, in Bibliotlieca Uffenbachiana 
msia parte is, pag. 495. Folio codicis illius 157 incipit hzc disputatio et decurrit usque ad p. 257. 
Et hic (verba habes Cl. Maii) addite marginibus sunt varietates lectionum, calligraphi primam manum 
calamumque agnoscentes. Ad calcem disputationis, nempe folio 951, b, occurrunt παρασημειώσεις τι- 
νές, scholia quedara, ad hunc ipsum tractatum. -Horum scholiorum aliqua e regione textus poni ceperunt, 
moz cum marginis spatium non caperet omnia, rejecta ad. hunc. postremum (uere locum. Denique paulo 
post monetur, scholia ipso codice esse recentiora, εἰ sero addita. Atque istud quidem exemplum cum 
edito, cel. Uffenbachii precibus adductus, contulit illustris Steinhelius, serenissimi Poloniarum regis 
minister residens in urbe ad Moenum Francofurtana, eaque opera pro singulari, qua pollet, harum 
omnisque generis litterarum notitia et dexteritate diligenter et feliciter defunctus est, raro omnino 
κοδίγα :tate exemplo, et vel ideo ad posteritatem omnino memorando. Ego vero pari virorum incom- 
parabili non minus meo, quam publico, nomine pro isto litteras provelendi studio gratias decenter et 
officiose persolvo. Alter codex pervenit ad me beneficio Rev. Zacharize Hasselmanni, verbi divini apud 
Oldenburgenses in Wagria ministri solertissimi dexterrimique, qui ejus mihi copiam liberaliter fecit. 
Est ille, meo judicio, ejusdem et setatis et formae cum priore, in charta diligenter et curate exaratus, 
atque id habens pr:ecipuum, quod, cum commentatio hzc disputationis formam referat, colloquentium 
sermones descriptis rubro colore disputantium Gregorii et Macrine nominibus, a se invicem distin- 


euantur. Ου quidem res subinde contextus seriem egregie illustrat, quemadinodum vel ex specimine 
q:od ipse dedi, patebit. 


ο ATROL. Gn. XLVI. 


^3 
N 


EL | S. GREGORII NYSSENI 


12 


——————MÀ——— MÀ 
TOY EN ATLIOIX ὢ ΠΛΤΡΟΣ ΗΜΩΝ 


ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


IIEPI ΕΥΧΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Ο ΔΟΓΟΣ 


Ο ΛΕΓΟΜΕΝΟΣ 


TA MAKPINIA. 


S. P. N. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE DIALOGUS 


QUI TNSCRIBITUR 


MACRINIA. 


(Textum contulimus cum editione Joan. Georgii Krabingeri, quz prodiit Landishuti, 1840, in-8*. pir ) 


Cum ingens ille inter sanctos Dasiliusex humana A Ἐπειδὴ τοῦ ἀνθρωπίνου βίου πρὸς θεὸν µετέστη ὁ 


vita ad Deum migrasset, et cominunis causa luctus 
Eoclesiis exstitisset, atque etiam nunc soror et 
magistra vitze superstes esset, cgo quidem studiose 
ibam, ut cum illa communicarem calamitatem, 
Torte fratris acceptam. Ac mihi, tanto accepto 
detrimento , animus vehementer anxius atque do- 
lore confectus erat, et aliquem socium lacrymarum 
requirebam qui eque magnum :gritudinis onus 
susciperet atque ego. Ut autem alter alteri fuimus 
in conspeetu, mihi quidem magistra visa refricuit 
animi dolorem: etenim jam etiam ipsa mortifero 
morbo correpta erat. At illa quemadmodum equo- 
rum regendorum artis periti facere solent, cum 
permisisset mihi ut impetu doloris paulisper trans- 


πολὺς ἓν ἁ γίοις Βασίλειος, xat xotvh πένθους &popp.h (2) 
ταῖς Ἐχχλησίαις ἐγένετο, περιῆν δὲ ἔτι τῷ βίῳ ἡ 
ἁδελφὴ χαὶ διδάσχαλος, ἐγὼ μὲν fiev (5) χατὰ σπου- 
δῆν χοινωνήσων ἑχείνῃ τῆς ἐπὶ τῷ ἁδελφῷ συμφορᾶς. 
Καὶ pot (4) περιώδυνος ἣν ἡ φυχῆ, πρὸς τοιαύτην 
ζημίαν ὑπεραλγοῦσα, xal τινα τῶν δαχρύων κοινω- 
νὸν ἐπεζήτουν τὸν ἴσον ἔχοντά pot τῆς λύπτς ἄχθος. 
Ὡς δὲ ἓν ὀφθαλμοῖς μεν (5) ἀλλήλων, ἐμοὶ μὲν 
ἀνεχίνει τὸ πάθος προφανεῖσα τοῖς ὁρθαλμοῖς f δι- 
δάσχαλος * xal γὰρ δη xaX αὐτὴ τῇ πρὸς θάνατον 
ἀῤῥωστίᾳ συνείχετο. Ἡ δὲ χατὰ τοὺς τῆς ἱππιχῆς 
ἐπιστήμονας ἑνδοῦσά pov πρὸς ὀλίγον παρενεχθτΏναι 
τῇ ῥύμῃ (6) τοῦ πάθους, ἀναστομοῦν ἑπεχείρει μετὰ 
ταῦτα τῷ λόγψ, χαθάπερ χαλινῷ τινιτῷ ἰδίῳ λογισμῷ 


versus agerer, postea oratione me reprimere atque p τὸ ἀταχτοῦν τῆς ψυχῆς (7) ἀπευθύνουσα , xai ἣν 


(1) Tov. ἐν ἁγίοις. Inscriptio cod. ms. A, sive 
Uffenbachiani,cum ea quie in editis comparet, consen- 
Lit, nisi quod pro Νύσσης legitur Ννσσαέως, eodem 
sensu, nec preter scriptorum ecclesiasticorum mo- 
rem, qui sepe Gregorium nostrum τὸν Νυσσαέα ab 
episcopatus &ede appellant. Deinde desuut ibidem 
verba extrema, ὁ λεγόμενος λόγος τὰ Μαχρίνια. Ti- 
tulus in ms. B. seu MHasselhnaniano olwius, alio 
modo conceptus, ita habet : Au&Ae£ic. τῆς ὁσίας 
Maxpivnc μετὰ τοῦ ἰδίου ἁδελφοῦ τοῦ ἁγίου Γρη- 
(opíov περὶ γυχῆς. Eodem modo Suidas refert, 

rogorium nosirum scripsisse µαχρόν τινα xat περι- 
καλλη πρὸς τὴν ἀδελφὴν Maxplvny περὶ ψυχῆς λό- 
yov. Ex quo etiam manifestum est, quod οἱ res ipsa 
credere jubet, dialogum hunc που quidem revera 
inter Gregorium et Macrinam babituim, sed inslar 
dissertatinnis a Gregorio conscriptum esse. 


(2) Ἀφορμή. lta rescripsi pro χαὶόρμή, quod in 
editis erat, auctoritate ms. utriusque, sicut el versio 
Latina eamdem  voceni recte expressit, quod cliam 
ais fleri observavi. 

(3 deo. lta recte ms. utrumque pro edito ev. 
(4) Mot agnoscit neuter codex, quod tamen 1o- 
cum háàbere potest. 

(8) "Hyev. lta omnino scribendum est, prxeunte 
utroque ims. pro ἡμῶν, quod edita exliibent. 

(6) 'Ρύμῃ. Permutavi hoc cum lectione edita 
ῥώμῃ, ad exemplum ms. utriusque. Ώο affectus 
enim impetu, de quo hic sermo est, rectius bsec 
quidem vox usurpatur, quam altera illagopy. — 

(7) Τῆς ψυχῆς. Hoc rationes grammaticz requi- 
runt pro vulgata lectione τῇ φυχῇ, quam τὸ ἀτα- 
χτοῦν, cui vox illa jungitur, non admittit. 


4$ DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 1 
αὐτῇ τὸ ἀποστολικὸν λόγιον (8) προφερόμενον (9), A cohibere conabatur rationibus suis, tanquam aliquo 


τὸ pij δεῖν ἐπὶ τῶν χεκοιµηµένων λυπεῖσθαι" µόνων 
Υὰρ τοῦτο τῶν οὐχ ἑχόντων ἑλπίδα (10) «b πάθος 
εἶναι. 


freno incompositum, indecorum et inordinatum 
animi dirigens affectum, ac proferebat aposto- 
licum illud dictum, quod non angi οἱ mcerere 


oporteat propter illos, qui obdormiverunt; solis enim iis qui spem non haberent, id accidere solere. 


Λ. Κἀγὼ περιζεούσης ἔτι uot τῆς χαρδίας τῇ oTt) 
(41)Πῶς ἔστιν, εἴπον, £y ἀνθρώποις τοῦτο χατορθωθῆ- 
vat, οὕτως ἐν ἑχάστῳ φυσικοῦ τινος πρὸς τὸν θάνατον 
τῆς διαθολῆς ὑπαρχούσης, χαὶ οὔτε τῶν ὀρώντων 
τοὺς ἀποθνίσχοντας (13) εὐχόλως χαταδξχοµένων τὴν 
θέαν, οἷς τε ἂν προαίῃ (15) 6 θάνατος ἀποφευγόντων 
ἐφ᾽ 630v oTóy cc ; ᾽Αλλὰ καὶ τῶν ἐπικρατούντων νόµον 
Εσχατον ἓν ἁδιχίαις xaX ἔσχατον ἓν τιµωρίαις τοῦτο 
χρινόντων,τίς μηχανῆ τὸ μηδὲν ἡγεῖσθαι τὴν τοῦ ζᾗν 
ἀναχώρτοαιν, xaX ἐπὶ τῶν ἔξω τινὸς (14) μὴ τι ye cov 
ἐπιτηδείων, ὅταν τοῦ βίου λήἠγωσιν; Ὀρῶμεν δὲ, εἶπον, 
xai πᾶσαν tbv ἀνθρωπίνην σπουδὶν (15) πρὸς τοῦτο 
β)έπουσαν, ὅπως ἂν ἐν τῷ ζην διαμένοιμεν (10). Διὰ 
τοῦτο γὰρ χα) οἶχοι πρὸς διαγωγὴν (17) ἡμῖν ἐπινενόην- 


G. Atqueego cum cor mihi zgritudine atque do- 
lore etiam tunc undique ferveret et zstuaret, 
Quo pacto, inquam, potest id inter homines prze- 
sStari, cum adeo naturalis quaedam unicuique ad- 
versus mortem calumnia atque querela insita sit, 
ac neque qui vident morientes, spectare facile 
sustineant, et, quibus mors imminet, quoad cjus 
fleri potest, eam refugiant? Quin etiam cum leges, 
quibus utimur ac regimur, ut in malelieiis, ita in 
suppliciis hanc extremam judicent, quo pacto, qui- 
busve rationibus effici potest, ut quis vel in externo 
et alieno aliquo vile separationem el recessum pro 
nihilo ducat, nedum in propinquis ac necessariis, 
vitam finientibus ? Videmus autem, inquam, omne 


ται (18), ὡς ἂν pi τῷ περιέχοντι (19) διὰ ψύξεως ἢ B quoque studium hominum co spectare, ut in vita per- 


θΣρµότητος χατατονοῖτο τὰ σώματα. Γεωπονία δὲ τί 
ἅλλο xaX οὐχὶ τοῦ ζᾖν ἐστι παρασχευή; Ἡ δὲ τῆς ζωῆς 
φροντὶς πάντως διὰ τὰν τοῦ θανάτου φόδον γίνεται (20). 
Ἡ δὲ ἰατριχὴ πόθεν τιµία τοῖς ἀνθρώποις ἐστίν ; Οὐχ 
ἐπειδὴ µάχεσθαί πως διὰ τῆς τέχνης δοχεῖ πρὸς τὸν 
θάνατον; θώρακες δὲ, χαὶ θυρεοὶ (21), χαὶ κνημῖδες, 
xz χράνη, xaX τὰ ἀμυντήρια (22) τῶν ὅπλων, xal αἱ 
τῶν τειχῶν περιδολαὶ, καὶ σιδηρόδετοι πύλαι, xo ἡ 
τῶν τάφρων ἀσφάλειικ xal τὰ τοιαῦτα, τί ἄλλο πλὴν 
διὰ τὸν τοῦ θανάτου γίνεται φόθον (20); Οὕτως οὖν 
ὄντος φοθεροῦ φυσικῶς (24) τοῦ θανάτου, πῶς ἔστι 


ῥᾳδίως πεισθῆναι τῷ χελεύοντι ἄλυπον (25) διαµέ- C 


(8) Λόγιον. Ms. À in textu habet θαὔμα. In priori 
omnino est acquiescenduin. 

(9) Προφερόµεγον. Ms. À praemittit εὐθύς, i. e. 
€ vestigio, slalim, non inconcinne quidem, sed ta- 
men prater necessitatem. 

. (40) 'EJAx/6a. Ms, B. addit ἀναστάσεως. Fortasse 
Gregorius explicationis loco addidit. Paulus enim, ] 
Thess. 1v, 15, qui locus hic respicitur, non diserte 
memorat resurrectionem, sed tamen procul dubio 
respicit. Fortasse olim glossema fuit, et ex margine 
in textum hic irrepsit. 

(11) Trj Aézm in textu ms. Α desideratur, αἱ in 
inargitie restituitur. 

(12) Αποῦιήσκογντας. Ms. B pro composito sim- 
plex. habet θνῄσχοντας. 

(15) Πρεσίῃ. Ma scripsi auctoritate ms. utriusque, 
cum in editis legatur προσῄει. Qua quidem varietas 
ex pronuntiatione, diversas vocales eodem modo 
Clferente, orta est. 

(14) "Exl τῶν ἔξω τινές. [In extremo : ita versio 
l.atina an. 1615 edita, non interpretis, sed librarii 
aut typographi vitio, qui pro erterno, quod restitui, 
obvio errore legit extremo. Eadem emendatio facta 
est inedit. Paris. an. 1658. 

(15) Στουδήν. In utraque editione legitur ζωήν, 
in versione autem vertitur per studium, adeoque 
exprimitur τὸ ozouófv, quod fide utriusque ms. in 
lextum. recepi. Fortasse sequens verbum. ὅᾗν hu- 
jus erroris occasio fuit librario. 

(16) Διαμένοιμεν. Ma utrumque ms. in textu. At 
in margine τοῦ Α legitur διαµένοιεν͵ i. e. permaneant. 
Utraque lectio locum tueri. potest. Placet tamen 
non paruni lectio wargivalis. . 

(41) Διαγωγήν. lta. uterque codex. At morgo τοῦ 


À exhibet διαµονήν, prater rem, Διαγωγή enim de. ΄ 


maneamus, Nam idcirco domicilia quoque 3 nobis, 
ne vel per :estum vel frigus ab aere circumfuso corpus 
affligeretur et conficeretur, ad inhabitandum excogi- 
tata sunt. Agricultura vero quid est aliud, quam vitz 
apparatus et subsidium ? Nam cura atque sollicitudo 
«itze metu mortis prorsus adhibetur. Quid itcm me- 
dicina ? qua de causa ab hominibus in honore ha- 
betue ? Annon propterea quia pugnare quodam- 
modo cum morte ea ars videtur? Thoraces vero, 
lorice, clypei, ocreze, galez&& et innumera arma 
quibus vim homines a corpore propulsent, muro- 
rum item ainbitus, porta ferrez, fossarum muni- 


vite rationibus οἱ statu usurpari solet, quo hic re- 
spicitur. Criticus, quicunque is fuit, antecedento 
verbo διαµένειν, ad hanc emendationem  suscipien- 
dam perduci se passus est. 

(18) Ἐπινενόηνται. Edit. Paris. 1615, mendose 
habet ἐπινενόηται, quod in altera anni 1658 recte 
emendatum est. 

(19) Περιέχοντι. Sic rescripsi ex Α et D, pro 
περιόντι, quod. est in editis : scilicet τὸ περιέχον, 
etiam sine addito, usurpari solet de aere circum[wso, 
ceu Latina versio recte expressit. Loca veterum lege 
in notis Gatakeri ad Marci Autonini lib. w, ὃ 39, 
ubi legis οὐδὲ μὲν Év τινι zporri xal ἑτερώσει τοῦ 
περιέχοντος. ldem Marcus lib. vii, $ 54. phrasin 
elliptica) supplet, ubi legis τὸν περιέχοντα ἀέρα. 
]ta noster paulo post ἕως ἂν περιχρατῆται τὸ πνεῦμα 
τῷ περιέχοντι. 

(20) Διὰ tcv τοῦ θανάτου φόθον Ίήρεζα).. Ma 
recte editio anni 1658 consentiente ms. utroque, 
pro eo quod in altera illa anni 1615 legitur, διὰ τὸν 
τοῦ θανάτου: Ὕίνεται. Τί δὲ ἰατριχὴ φόθον πύθεν, ete. 
Scilicet vox φόθον qu: statim post τί δὲ ἱατριχή se- 
quitur, locum suum, nescio quomodo, mutavit, qua 
propriz sedi vindicata catera bene fluunt. 

(21) Θυρεοί. Ίου restitui przeunte cod. B pro 
xv patot. . 

(22) Ἁμυγτήρια. Cod. Α in margine exhibet 
μυρία ἁμυντῆρια. 

(25) Διὰ εὐὑν τοῦ θανάτου γίνεται φόδον. la 
recte editio anni 1633, pro eo quod illa anni. 1615 
habet διὰ τῶν — φόδων. Eadem phrasis proxime an- 
tecedens una cum codd. 1166. nostram hanc vindicat. 

(94) Φυσικῶς. In textu cod. Α omittitur, in mar- 
gine vero restituitur. 

(25) "AAvzov. Codex Α legit. ἁλύτως ἄλυπον, 


45 S. GREGORII NYSSENI 16 
tiones, czteraque ejusdem modi qua alia de causa A νειν ἐπὶ τοῦ χατοιχοµένου τὸν zs pióvza ; — M. TL δὲ, 


Blunt, praeterquam metu mortis? Cum igitur natu- 
raliter mors adeo terribilis ac formidabilis sit, qui 
facile obtemperari potest ei, qui jubeat superstitem 
οὗ alterius mortem expertem zgritudinis perma- 
nere? — M. Quid veroqua maxime de causa tibi , 
inquit magistra, ipsa per sese mortis necessitas 
acerba atque molesta videtur ? Non enim satis est 
ad criminandum et conquerendum consuetudo 
eorum, qui ratione minus utuntur.—G- Quid enim- 
"vero , annon res digna moeroris est, ad eam inquam 
ego, cum videmus eum, qui paulo ante vivebat οἱ 
loquebatur, sine spiritu, sine voce, immobilem 
'repente factum, omniaque ei sensuum naturalia 
vasa οἱ instrumenta. exstincta, non oculis, non au- 


ribus, nón alio quoquam eorum, quorum appre- D 


hensionem, subsidium atque auxilium sensus babet, 
operante atque officium suum faciente? cui sive 
ignem sive ferrum admoveas, sive g'adio corpus 
incidas, sive carnivoris feris objicias, sive humi 
defodias, ad omnia siniiliter jacens cfficitur. Cum 
igitur in his consistere inutatio videatur, vitalisque 
illa causa, quicunque tandem illa erat, repente 
visui subducta atque exstincta incertum quo con- 
cesserit, ubi vel lateat, quemadmodum in lucerna 
exstincta fit, cum flanima, qua; modo in ca accensa 
erat, neque in ellychnio manct, neque alio quopiam 
transit ac recedit, sed ad extremum interitum et 
aboltionem redigitur atque transmigrat, qui fieri 
possit, ut tantam mutationem, qui nulla re certa 
confirmetur, sine arimi dolore lerre possit? Exitu 
enim aniniz audito, quod quidem relictum est, vi- 
demus, quod autem separatum atque disjunctum 


est, tum ipsum quid tandem secundum naturam sit, tum in quid concesserit, 


qnaiv ἡ διδάσχαλος, τί σοι μαλιστα λυππρὸν αὐτὸ 
ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, τὸ τοῦ θανάτου (26) δοχεῖ; οὗ γάρ lxa- 
vby εἰς διαθολην Ἡἡ τῶν ἁλογωτέρων συνῄήθεια.-- Το. 
Τί μὲν οὖν οὐχ ἔστι λύπης ἄξιον, πρὸς αὐξτν εἶπον 
ἐγὼ , ὅταν βλέπωμεν (27) τὸν τέως ζῶντά τε xal 
φθεγγόµενον, ἄπνουν καὶ ἄνανδον (28) xaX ἀκίνηλον 
ἀθρόως γενόμενον, xaX πἄᾶντα αὐτῶν σθεσθέντα 33 
φυσικὰ αἰσθητήρια, οὐκ ὄφεως, οὖχ ἀχοῆς ἑνεργοῦ- 
σης, οὐχ ἄλλου τινὸς ὧν dj αἴσθησις τὴν ἀντίληφψιν 
ἔχει; "Q (29) x&v πῦρ προσενέγχῃς, xàv σίδτρον, 
κάν ἀνατέμτῃς (90) διὰ ξίφους τὸ σῶμα, xüv τοῖς 
σαρχοθόροις προθῆς (51), xà» ἐγκρύφης χώματι, 
πρλς ἅπαντα (05) ὁμοίως ὁ χείµενος ἔχει (55). Όταν 
οὖν ἐν τούτοις βλέπηται (54) ἡ µεταθολὴ, τὸ δὲ 
ζωτιχὸν ἐκεῖνο αἴτιον, O τί ποτε Tv, ἀφανές τε καὶ 
ἄδολον ἀθρύως γένηται (55), καθάπερ ἐπὶ λύχνου 
σθεσθέντος 75; τέως ἑκαπτομέντς ἑἔφ᾽ ἑαυτοῦ (350) 
φλογὺς οὔτε ἐπὶ της θρυαλλίδος μενούστς, οὖτε ἑτέ- 
ρωθί που µεθισταµένης, ἀλλ' εἰς ἁφανισμὸν παντελῆ 
µεταχωρούσης , πῶς ἂν γένοιτο τὴν τοσαύτην µετα- 
6oXt» ἑνεγχεῖν ἁλύπως μπὸΣνὶ, προδίλως Ἑπερξιδό- 
psvov (57); Ἔξοδον γὰρ φυχῖς (58) ἀκούσαντες , τὸ 
μὲν ὑπολει”θὲν (59) ὁρῶμεν, τὸ O5 χωρισ/ὲν ἀγνοοῦ- 
μεν, αὐτό τε GO τί (40) ποτε xarà τὴν φύσιν ἐστὶ, 
xaX εἰς ὃ τι μετακξχώρηγἒν, οὗ γῆς, οὐκ ἀέρος , οὐχ 
ὕδατος , οὖκ ἄλλου τινὸς τῶν στοιχείων ἐν ἑαυτῷ 
δεικνύντος ἐχείνην τὴν (41) δύναμιν την τοῦ σώμα- 
τος ἐχχωρήσασαν Tic ὑπεξελθούσης νεχρόν ἐστι τὸ 
ὑπολειφθὲν (42) καὶ πρὸς διαφθορὰν (40) ἤδη ἐχχεί- 
pevoy (41). 


atque redactum sit, 


ignoramus, non aere, non terra, non aqua, non alio quopiam elemento in sese ostendente illiun 


preter rem, et vitio librarii, qui priorem vocis 
ejusdem formam incondite scriptam delere ne- 
glexerat. 

(36) Τὸ τοῦ θανάτου. Mta lege cum ms. utroque 
Sine voce ἀναγκαῖον, quam edita habent. Neque 
enim hic ad necessitatem mortis simpliciter, sed 
ad ea, quxie mortis sunt in universum, respicitlur. 

(27) ΡΒ.Ιέπωμε». Ita utrumque ms. pro βλέπομεν. 

(38) Καὶ ἄναυδον. lta ms. utrumque, quod et 
versio Latina recte expressit, quamvis in Grzco 
edito non exstet. 

(29) *Q uterque codex habet in editis omissum, 
quod tamen versio Latina habet. 

(00) Avaré;qc. Ms. A ἀνατέμνῃς. Prius przfe- 
renduin suadent sequentia. verba ejusdem temporis 
προθῇς et ἐγχρύφῃς. 

(51) Προθῇς. lta ex ms. B et ex lectione margi- 
nali τοῦ A, qui in texlu exhibet προαθῇς minus 
recte. Nam de rebus in cibum propositis non προσ- 
vns sed *pozi0nput usurpatur; v.c. apud Sophio- 
clem : 


Προθέντ᾽ ἁδε.ὶφῷ δεῖπνον οἰκείων τέχνων». 


(32) "Απαντα. Codex Α habet ἅπαν. 

(959) Ὁ κε/µενος ἔχει. Posteriorem vocem ex 
utroque cod. restitui, Eam enim sensus omnino 
requirit. 

(31) D.Aézncai. là. iterum. pro. βλέπεται, quod 


est in edito. 

(55) Γένηται. Ms. B babet. γεγένηται. 

(36) Εφ) ἑαυτοῦ. Sic lego pro edito αὐτοῦ cum co- 
dicibus Α et D, quorum hic lectionem istam in ipso 
textu, hic vero. in. margiue exhibet, cujus loco in 
contextu. mendose legitur ἐπ᾽ αὐτῶν. 

(397) Μηδε»ὶ προδή.ῖως ἑπερειξόμενο». Hanc le- 
clionem restituo ex 1s. utroque, pro editis μὴ 
προδῄἠλως ὑπερειδόμενον. in quibiis sensum frustra 
quaras. Imo ipsa versio Latina eamdem expressit ita 
reddens : qui nulla re certa confirmetur. Loquitur 
enim Gregorius de lugente cjusmo.!i, qui nullum 
habet spei pr:esidium. 

(58) Ψυχῆς. Restitui ex utroque cod., sicat et 
versio Latiua exprimit. 

(39) Ὑποίειφθέν. Sic legeudum pro ὑπολτφθέν, 
quod est in edit. 1615, jubente ms. B et postulantibus 
νά rationibus, imo emendante edit. anni 

618. Derivari enim debet ex ὑπολείπω, nou ex ὑπο- 
λαμβάνω. 

(40) Λὐτό τε ὅ τι. "Οτι non. agnoscit A, quo ta- 
men ad sensum perficiendum opus est. 

(41) Tiv. lnterserui ex ms. utroque. 

(42) 'YzxoAsig0év. Wa. scribo iterum pro ὑπολη- 
φθέν, quod est in edit. 1615. 

(40) Διαφθυράν. Codex Α liabet. simplex φθορά». 
, (4M) Εκκείμενον. Ms. D habet ἐγκείμενον men- 

ose. 


17 


DE ANIMA ΕΤ RESURRECTIONE. 


16 


vim, qui cxeesserit e corpore : qua egressa atque subducta, quod relinquitur, mortuum est et cor- 


ruptiom jam expositum. 


D' Ταὔταδέμου διεξιόντος (48) μεταξυ xazacel- A — G. ἴῖαο cum ego dixissem, manu interim silentio 


σχσα (46) τῇ χειρὶἡ διδάσκαλος---Μ. Μή εἰς σε τοιοῦ- 
τον QTY, Φόρος ὑποταράσσει xal συνέχει (AT) 
την διάνοιαν, ὡς οὐ διαμενού της εἰς ἀεὶ (48) τῆς ὁν- 
χῆς, ἀλλὰ συγχαταλτγούσης τῇ διαλύσει τοῦ σώμµα- 
τος: —T. Ἐγὼ δὲ (καὶ γὰρ οὕπω τοῦ πάθους τὸν λογι- 
σμὸν ἀνεδεξάμην) (49) θρασύτερόν πως ἀπεκρινάμην, 
οὗ záyo περισκεφάµενος τὸ λεγόμενον. Εἶπον γὰρ 
ἐπιτάγμασιν ἑοικέναι τὰς θείας φωνὰς, δι ὧν τὸ μὲν 
δείν πεπεῖσθαι τὴν Ψυχὴν εἰσαεὶ διαµένειν ἀναγχα- 
ςόαξθα, οὗ μὲν λόγῳ τινὶ τῷ τοιούτῳ προσίχθηµεν 
ἑέγματι. ἸἉλλ' ἔοιχεν ἡμῖν (50) δουλικὼς ἔνδοθεν ὁ 
νους φόθῳ τὸ χελευόμµενον δέχεσθαι, οὐχ (51) ἐκουσίχ 
τινὶ ὁρμῆ τοῖς λεγοµένοις συντίθεσθαι. "Oüsv xal 
βαρύτεραι ἡμῖν ἐπὶ τῶν χκατοιχουµένων αἱ λύπαι 
γίνονται [οὐκ] ἀχριθῶς ἐπισταμένων (52) ἡμῶν, εἴτ ἔτι 
ἑττὶ (53) καθ) αὑτὸ τοῦτο τὸ ζωοποιὸν αἴτιον, καὶ 
ὅπη, χαὶ ὅπως, εἴτε οὐκ ἔστιν οὐδαμῆ οὑδαμῶς. 
Ἴσας (54) γὰρ ποιεῖ τοῦ ἀληθῶς ὄντος ἁδηλία (55) 
τὰς Eq ἑχάτερον ὑπολείψεις. Καὶ πολλοῖς μὲν τοῦτο, 
vei; δὲ τὸ ἑναντίον (50) δοχεῖ. Καὶ εἰσί γέ τινες 
χρὰ τοῖς ἛἝλλησιν οὗ μικρὰν ἔχοντες ἐπὶ φιλοσο- 


cq (91) τὴν δόξαν , o? ταῦτα ᾠήθησάν τε xài ἁπ- 
ε»ἠναντο. — M. "Ea, φησὶ, τοὺς ἔξωθεν λήρους , ἐν 
oí; ὁ τοῦ φεύδους εὑρέτης ἐπὶ βλά6η τῆς ἁληθείας 


πιθανῶς τὰς ἹἩπατημένας ὑπολήψεις συντίθησιν' σὺ 
6i πρὸς τοῦτο βλέπε, ὅτι τὸ οὕτως περὶ φυχῖς ἔχειν, 
οὐδὲν ἄλλο ἐστιν f| ἀλλάτριον (58) πρὸς τὴν ἀρετὴν 
ἔχειν, xai πρὸς τὸ παρὺν ἡδὺ µόνον βλέπειν’ τὴν δὲ 
τοῖς αἰῶσιν (59) ἑνθεωρουμένην ζωὴν ἀπ᾿ ἐλπίδος 
πο.ξῖτθαι , καθ) ἣν μόνη (60) f ἀρετὴ τὸ πλεῖον ἔχει. 
--Γ. Καὶ πῶς, ἔφην, γένοιτ ἂν ἡμῖν παγία (601) τις 
χαὶ ἁμετάθστος fj περὶ τοῦ διαμένειν τὴν φυχἣν δόξα; 


(45) Διεξιόγτος. Hoc malim cum ms. D pro ἑἐξ- 
(όντος, quod est in editis. Διεζ,έναι enim de euarra- 
lione rerum copiosa et luculenta usurpari solet. 
Vide B. Godofr. Olearii notas ad Philostratim 1,20, 

2 De Vitis sophistarumn, et Ludov. Cresollium in 
Τ heatro rhetorum qi, 0. 17. 

(10) Κατασείσασα. Sic scribendum puto cum cod. 
A qui in. testu hane lectionem diserte, in margine 
vero κατασιγάσασα exhibet, quod posterius explicat 
- alterum illud. Utrinque enim. silentium infert, οἱ 
nostra quidem lectio tale, quod quis, facto per ma- 
num indicio, vel suadet. vel imperat, Vide Actor. 
An, 17; xii, 16, οἷο. et confer Lambert Bos. ad 
Nov. Testam. p. 79. Codex B in ipso textu legit 
xa:a3tYáoa0a. 

(41) Συνέχει. Codex A habet συγχεῖ, codeu fere 
sensu. 

(48) Arajtercie me εἰσαεί. Codex À legit μενούστς 
£isas! * B vero µενούσης ἁεί. 

(49) Ἀνγεδεξάμην. Codex. uterque legit ἆνελε- 
ξάμτν, quod malin. Videtur etiam interpres Latinus 
hoc verbum ante oculos habuisse. Vertit. enim, 
collrgeram. 

(50) "Ημῖν deest in codice D. 

(C1) οὔχ. Malo. hoe, quam οὐδέ, quod est. in 
inis. Mterum illud tuetur ins. utrunque. 

(52) 'Ex:crapérur. Editio auni 1015, mendosc 
:z:3:82ÉvoX,, quíod in altera anni 1658 emendatum, 
ir obante ms, utroque. 


D 


imperato, magistra. — M. Nunquid ejusmodi, in- 
quit, metus te perturbat, et mentem tuam angit, 
quasi anima non semper maneat, sed una cum dis- 
solutione corporis ipsa quoque esse desinat? — G. 
Ego vero (etenim nondum ab xgritudine et pertur- 
batione rationem collegeram) audacius protervius- 
que quodammodo, quid diceretur, non admodum 
considerans, respondi. Dixi enim, divinas voces 
preceptis et ediclis esse similes, quibus credere 
quidem cogamur, animam oportere in perpetuum 


1 


permanere , nou autem aliqua ratione ad ejusmodi 


sententiam adducamur. Sed videtur nobis mens 
intra nos servilem in medum metu probare quod 
jubetur, non voluntario quodam motu iis, qua di- 
cautur, assentiri. Unde etiam fit, ut gravius mor- 
tuorum nomine doleamus, cum plene et exacte non 
sciamus , sitne adhuc per sese hxc vivifica causa, 
et ubi, el quomodo, an vero nusquam sit ullo mo- 
do. Nam incertitudo ejus, quod revera est, pares 
efficit in utramque partein opiniones. Ac multis qui- 
dem hoc, multis vero contrarium videtur : et sunt 
sane apud Graecos quidam non in parva proptee 
philosophiam existimatione, qui hzc et opinati 
sunt et pronuntiaverunt, —M. Mitte, inquit, exter» 
nas nugas, in quibus mendacii inventor in de- 
trimentum veritatis probabiliter falsas opiniones 
componit. Tu vero huc respice, quod ita de anima 
sentire nihil est aliud, quam a virtute alienum 
esse, et id quod in przsentia suave el jucundum 


C Εδί, solum spectare, eam autem vitam, qua in 


infinitis seculis consideratur, per quam sola 
virtus eminet atque superior est, desperare.—G, Et 


(53) Εἴτ) ἔτι ἐσεί. Hanc lectionem et ms. Α sug- 
gerit, el sensus requirit pro εἴτε τί ἔστι quod est in 
editis. Huic enim opponitur in sequentibus εἴτε οὐχ 
ἔστιν. Varietas orta est ex duabus vocibus εἴτ' ἔτι 
et εἴτε τι facile inter legendum inter se permutan- 
dis. Versio Latina nostram lectionem sequitur. 

(54) Ἴσας. lta. scribere jubet et ms. utrumque 
el sensus. pro ἴσως, quod est in editis. 

(55) 'A8nJía. lloc reposui ex ms. utroque pro 
$ 6:02, quam vocem edita male exhibent. Interpres 
Latinus per incertitudinem. vertens, vel eamdem 
vocem prz oculis habuit, vel coniectura assecutus 
est. 

(56) Τὸ ἑναντίον. Ms. Blegit τουναντίον. 

(57) 'Exl grdccoziq. la scripsi ex cod. B pro 
ἐπὶ ᾳιλοσοφίαν quod estin edit. anni 1615. Nam ea. 
qua est anni 1638, mendosam scriptionem einen- 
davit, 

(58) 'AJ4ócpior. Ms. A habet ἁλλοτρίως, idque 
melius. 

(59) Τοῖς αἰῶσιγ. Ms. A in margine τοῖς ἀτελεν- 
τίτοις αἰώσιν. 

(60) Μόνη. Sic scripsi pro µόνην ex ms. A. Virtuti 
enim soli hac prarogativa hocloco vindicatur. 

(01) Παγία. lta recte ms. utruinque, ut et editio 
anni 1658, pro «ay(ax, quod estin edit. auni 
1615. Derivatur. enim à πήγνυ τι, et soliditatem 
infert. 


19 S. GREGORII NYSSENI | 20 
quo pacto, inquam, (irmam aliquam, stabilem, A Λἰσθάνομαι (02) γὰρ χαὶ αὐτὸς, ὅτι τοῦ καλλίστευ 


fixam et iinmobilem habere possimus opinionem, 
.qua animam credamus permanere? Nam et ipse 
sentio, quod re omnium pulcherrima in vita ( de 
virtute loquor ) vita hominum caritura fuerit, nisi 
aliqua certa et non ambigua de hac re fides in 
nobis firmata (uerit. Quomodo enim virtus habere 
locum possit in iis, qui id quod est, presenti vita 
circumscribi sibi persuasum habent, et post eam 
nihil ampliussperant? —M. Ergo quaerere, magi- 
stra inquit , oportet , unde nobis conveniens et ido- 
neum de liac quaxstione principium oratio sumere 
possit. Ac, si placet , abs te contrariarum opinio- 
num atque sententiarum propugnatio atque defon- 
sio suscipiatur. (Nam video quod etiam animus tibi 
motus est , ac gestit eas tibi deferri partes.) Deinde 
hoc modc post oppositionem veritatis ratio requi- 
retur. — G, Posteaquam autem ita facere jussit, de- 

precatus ab 63, ne, qux: a nobis contradicerentur, 
idcireo proferri, ut doctrina de anima ürmiter 
intentionein solutis : 


Nonne, inquam, hsc dixerint qui contra- 
riam opinionem defendunt, quod corpus, cum 
eompositum sit, prorsus, ex quibus constat, in 
ea dissolvatur ? Soluta autem ea quz est in cor- 
pore, elementorum coalitione atque concretione , 
unumquodque, ut par est, ad proprium fertur, 
vergit et inclinat, ipsa natura elementorum per 
 attractionem quamdam necessariam ei, quod est 
ejusdem generis, suum reddente. Nain et cum ca- 


. lido rursus unietur id quod in nobis est calidum, C 


et cum solido ac duro terreum ; atque ex reliquis 
unumquodque ad cognatum redigitur et recedit. 
Auima ergo postmodum ubi erit * Nam siquidem 
aliquis dicat cam in elementis esse, eamdein illam 
esse cum his necessario concedet, atque assen- 
tietur. Non enim aliqua cum alieno mistio fieri 
possit ejus, quod est divers: nature, et si hzc 
ita sint, varia quedam prorsus videbitur, ut quz 
cum contrariis sit mista qualitatibus : quod autem 


(62) Αἰσθάνομαι. Sic rescripsi pro αἴσθομαι utrius- 
que edilionis, vi lingux et auctoritate utrius- 
que ms. 

(65) Τῶν xarà τὴν ζωήν. Eta scripsi τῶν pro 
τόν que habet editio anni 1615. 

(64) 'Arapgí6oAoc. Manc vocem pro ἀμφίθο- 
λος, quod est in utraque editione, requirit et sensus 
et ms. utrumque. 
(59) Ilepwrpágew τὸ εἶναι. lta editioParis. 1658, 
melius quam altera ubi legis περιγραφεῖν, qua: tamen 
iu eo rectius habet, quod pro ζωήν ponit ζωή. In- 
terim aliam et ut puto, veriorem lectionem exhibet 
ms. utrumque, ubi ita babent verba : 'H παροῦσα 
ζω] περιγραφἢ τοῦ εἶναι ὑπείληπται. Sensus utrin- 
que idem est, sed posterior phrasis Graecismo ac- 
commodatior. 
(66) λάδῃ. Ms. utrumque λάδοι. 
(68 Πρὸς τοιαύτην. Mss. Λ B πρὺς τὴν τοιαύτην. 
(68) Παρ ἡμῶν. Hoc restitui pro παρ᾽ ἡμῖν vulgato. 
Consentit ms. utrumque, et rationes grammaticae 
requirunt. 

69) Των drrixixtórcor. Articulum premisi au- 
etoritate ms». 


τῶν χατὰ τὴν ζωὴν (65) (τῆς ἀρετῆς λέγω) Ó τῶν 
ἀνθρώπων χηρεύσει βίος, εἰ μή τις ἀναμφίθολος (64) 
ἡ περὶ τούτου πίστις Ev ἡμῖν χρατυνθείη. Πῶς γὰρ 
ἔστι τὴν ἀρετὴν χώραν ἔχειν ἐφ᾽ ὧν ἡ παροῦσα ζωὴ 
περιγράφειν τὸ εἶναι (69) ὑπείληπται, χαὶ πλέον 
ἐλπίζεται μετὰ ταύτην οὐδέν ; ---Μ. Οὐκοῦν ζητῆσαι 
Xph, φησὶν fj διδάσχαλος, ὅθεν ἂν ἡμῖν τὴν δέουσα»ν 
περὶ τούτων ἀρχὴν ὁ λόγος λάδῃ (06). Καὶ εἰ δοχεῖ, 
παρὰ σοῦ γενέσθω τῶν ἐναντίων δογμάτων ἡ συµ- 
μαχία» ὁρῷ γὰρ ὅτι σοι xaX ὑποχεχίνηται πρὸς τοιαύ- 
την (67) καταφορὰν ἡ διάνοια. Εἶθ' οὕτως ὁ τῆς ἆλη- 
θείας μετὰ τὴν ἀντίθεσιν ἀναζητηθήσεταιλύγος.-- T. 
Ἐπειδὴ τοῦτο ἐκέλευσε, παραιτησάµενος αὑτῆν μὴ 
κατὰ ἀλήθειαν οἱηθῆναι τὰ παρ) ἡμῶν (08) ἀντιλέ- 


B γεσθαι, ἀλλ ὑπὲρ τοῦ βεθαίως χατασγευασθῆναι τὸ 


περὶ ψυχῆς δόγµα, τῶν ἀντιπιπτόντων (09) πρὸς τὸν 
σχοπὺν τοῦτον ὑπεχλυθέντων (10): 


pro seria ac vera contradictione acciperet, sed 
constituerelur, ac probaretur, oppositis ad hanc 


"H που (71), ἔφην, ταῦτα ἂν εἴποιεν οἱ τῷ 
ἑναντίῳ παριστάμενυοι λόγῳ, ὅτι τὸ σῶμα σύνθετον ὃν, 
πάντως εἰς τὰ, ἐξ ὧν συνέστηχε, διαλύεται; Λυθείσης 
δὲ τῶν στοιχείων τῆς Ev τῷ σώματισυμφυῖας (72), ἐπὶ 
τὸ οἰχεῖον ἓν (75) ἑχάστῳ Υίνεται κατὰ τὸ εἰχὸς ἡ 
ῥοπὴ αὐτῖς φύσεως τῶν στοιχείων, δι ὀλχῖις (14) τινος 
ἀναγχαίας τῇ ὁμογενεῖ τὸ οἰκεῖον ἀποδιδούσης. Τῷ τς 
γὰρ θερμῷ πάλιν τὸ Ev. ἡμῖν (79) ἑνωθήσεται, xal 
«ip στεῤῥῷ «b γεῶδες, καὶ τῶν λοιπῶν ἑχάστῳ (76) 
πρὸς τὸ συγγενὲς dj µεταχώρησις γίνεται. Ἡ cov 
φυχἠ μετὰ τοῦτο ποῦ ἔσται; El μὲν Υὰρ (77) ἓν τοῖς 
στοιχείοις εἶναέτις λέγοι, τὴν αὑτὴν εἶναι τούτοις 
xaz' ἀνάγχην συνθἠσεται. Οὐ γὰρ ἂν γένοιτό τις τοῦ 
ἑτεροφυοῦς πρὸς τὸ ἀλλότριον µίδις, χαὶ , οἱ ταῦ-α 
εἴη, ποιχίλη τις πάντως ἀναφανῄσεται ἡ πρὸς τὰς 
ἑναντίας μεμιγµένη ποιότητας, τὸ δὲ ποιχίλον ἁπλοῦν 
οὐχ ἔστιν, ἀλλ ἐν συνθέσει θεωρεῖται πάντως. Πᾶν 
δὲ τὸ σύνθξτον χαὶ διαλυτὸν ἐξ ἀνάγχτς ' fj δὲ διἀλυ- 
σις φθορὰ τοῦ συνεστῶτός ἐστι. Τὸ δὲ φθειρόμενον 


(70) Ὑπεκ.1υθέντων. Sic legendum omnino est 
pro edito ὑποχληθέντων jubente ms. utroque. Idem 
expressit interpres Latinus, et possim observes, 
genuinam lectionem in versione exstare, non autem 
τη textu. - 

(711) Ἡ που. Ad hzc verba in margine codicig A 
hzc leguntur : Ἔνθα ἄρχεται ὡς ἀπὸ τῶν ἑναντίων Ó 
ἐπίσχοπος . ποὺς τὴν οἰχείαν ἁδελφὴν διαλέγεσθα:: 
i. e. Hic incipit episcopus tanquam ín contrariam 
sententiam contra sororem suam disputare. 

(12) Συμφυΐας. Codex Α in textu habet συµφο- 
ρᾶς, mendose : at in margine restituitur lectio ge- 
nuina. 

(T5) 'Ev delet ms. utrumque : neque eo opus 
est. 

(74) Av ὁλκῆς. Sic scribere sensus jubet, el La- 
tina quoque versio expressit. Habet vero etiam ms. 
utrumque. 

(15) Ἑν ἡμῖν. Wa recte ed. anni 1658, pro men- 
doso alterius ἐν ὑμῖν, 

(76) 'Exdcto. Pro ἑχάστου edito, probante no- 
strum ms. utroque. ) 

(11) Γάρ. Addidi ex ms. A. 


οι. 


νατος λέγοιτο, εἰς τὰ, E ὧν συνέστηχε, λνοµένη. El 
δὲ ἄλλο τί που παρὰ ταῦτά ἐστι, ποῦ λόγος αὐτὴν 
εἶναι ὑποτίθεται, kv μὲν τοῖς στοιχείοις διὰ τοῦ Exe- 
ροφυῶς αὐτὴν (79) ἔχειν οὐχ εὑρισχομένην , ἄλλου 
δὲ οὐδενὸς ἐν τῷ xóspap ὄντος (80), &v ᾧ γένοιτ’ ἂν 
ἡ ψυχἠ χαταλλήλως (84) τῇ ἰδίᾳ φύσει ἐμθιοτεύουσα ; 
Ὅ δὲ μηδαμῆ (83) ἐστιν, οὐδέ (85) ἐστι πάντως. 


EE .DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 
οὐχ. ἀθάνατον * 1| οὕτως vs ἂν (78) καὶ ἡ σὰρξ ἀθά- A varium est, simplex non est, sed in compositione 


prorsus consideratur. Quidquid autem compositum 
est, necessario quoque dissolubile est. At disso- 
lutio corruptio est ejus, quod compositum est ; 


quod autem corrumpitur, non est immortale; nam - 


alioquin caro quoque immortalis diceretur, ut quae 
solvatur in ea.ex quibus constat; Sin autem ali- 


quid diversuin est ab elementis, ubinam ratio eam.. 


esse ponit, qu:ze in elementis quidem propterea, quod diversz atque alterius natur: sit, non invenia- 


tur, aliud autem nihil sit in mundo, in quo esse anima possit, convenienter et ad suam naturam . 


accommodate vivens ? Quod autem nusquam est, ne prorsus quidem est. 


Μ. Καὶ ἡδιδάσχαλος fp£ua τοῖς ῥηθεῖσιν ἔπιστε- 
νάφασα, Τάχα που ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα, qoi 


M. Et magistra, ubi paululum dictis ingemuis- 
set : llec talia fortassis adversus Apostolum, 


πρὸς τὸν ᾿Απόστολου iv 'A9fjvaig ποτὲ συστάντες p inquit, olim Athenis coeuntes Stoici δὲ Epicurei 


προέφερον (84) Ecutxol τε καὶ Ἐπικούρειοι. Καὶ γὰρ 
ἀχούω πρὸς ταῦτα μάλιστα τὸν Ἐπίχουρον ταῖς 
ὑπολήφεσι φέρεσθαι, ὡς (85) τυχαία (80) τις xai 
αὑτόματος ἡ τῶν ὄντων ὑπενοήθη (87) φύσις, ὡς οὐ - 
δεμιᾶς προνοίας (88) διὰ τῶν πραγμάτων διηχού- 
σης (82). Καὶ διὰ τοῦτο χατὰ τὸ ἀχόλουθον xai τὴν 
ἀνθρωπίνην ζωὴν πομφόλνγος (90) δίχην ᾧετο πνεύ - 
past τινι (91) τοῦ σώματος ἡμῶν περιταθέντος (93), 
ἕως ἂν περιχρατῆται τὸ πνεῦμα τῷ περιέχοντι, τῇ 
δὲ διαπτώσει τοῦ ὄγχου xal τὸ ἐγαπειλημμένον (95) 
συγχατασθέννυσθαι. Ὅρας γὰρ τούτῳ (94) τῆς τῶν 
ὄντων φύσεως (05) τὸ φαινόμενον (96) fjv, καὶ µέτρον 
τῆς τοῦ παντὸς χαταλήψεως ἐποιεῖτο τὴν αἴσθησιν (97), 
μεμυχὼς παντάπασι τὰ τὴς ψφυχῆς αἰσθητήρια , xat 


πρὸς οὐδὲν τῶν νοητῶν τε xal ἀσωμάτων βλέπειν οἷός C 


τε ὧν (98), ὥσπερ ὁ (99) οἰχίσχῳ τινὶ χαθειργµένος 
τῶν οὐρανίων θαυμάτων ἀθέατος μένει , τοῖς τοἰχοις 
xai τῷ ὀρόφῳ πρὸς την τῶν ἔξω θέαν (1) ἑμποδιζό- 
ενος. ᾽Ατεχνῶς γὰρ γἠϊνοί τινές εἰσι τοῖχοι τὰ αἰ- 
σθητὰ πάντα, ὅσα ἓν τῷ παντὶ καθορᾶται, πρὸς τὴν 
τῶν νοητῶν θεωρίαν δι) ἑαυτῶν τοὺς µιχροφυχοτέ- 


(78) Οὕτως γε dv. Ms. A in margine exhibet 
οὕτω γὰρ ἄν. 

(79) A ὐτήν delet ms. utrumque. 

(80) "A..lou δὲ οὐδεγὸς ἐν τῷ κόσμῳ ὄντος. 
EJit. anni 1615 habet ὄντως, male. Ms. B lcgit : 
ἀλλ᾽ οὐδὲ οὐδενὸς ὄντος Ev τῷ χόσμψ. 

(81) Kaza.AAr] Aoc. Ms. B legit κατάλληλος. Utrum- 
que recie. 

(82) Μηδαμῆ. Ms. Α μηδαμοῦ, B οὐδαμοῦ. 

(83) 0ὐδέ. Ms. D legit οὐδέν eodem sensu. 

. 484) Προέφερον. Ms. A προσέφερον, sensu non 
dissimili. —— 

(85) Ὡς. Sic rescripsi pro ᾧ, jubente ms. utro- 
cue. 

(86) Τυχαία. [ία recte edit. anni 1638, male al- 
lera ταχαία. 

(87) 'Υπενοήθη. Ms. À ἐπενοῄθη. 


(88) Προνοίας. Ms. A mendose παρανοίας in textu: 
at recte in margine προνοίας. 


(89) Διηχούσης. lta scribendum est cum edit; 


1638 et miss. pro διοικούσῃς prioris illius. Sermo. 


enim hic cst de providentia diviua, oinnia per- 
meante. 

(90) Πομρόλυγος. In calce: cod. ms. A παραση- 
μειώσεις τινές δει nolulg leguntur, inter quas ad 
ianc vocem isla occurrunt : Ἡ πομφόλυξ οὕτω γίνε» 
ται. Πνεύματι τὸ ὕδωρ περιτείνεται͵ οὗ περιῤῥηγνυμέ- 
νου διαφορεῖται τὸ πνεῦμα, καὶ ἡ mouit φαί 
ζέτα», τοῦτ ἔστιν ἡ ψυχἠ. Video idem hoc scholion 


proferebant. Etenim audio in lianc sententiam Epi- 
curum maxime in opinionibus ferri et inelinari, 
quod casu ac fortuito concursu quodaui per se ex- 
stiterit atque effecta sit rerum natura, quasi nulla 
providentia per res pertranseat.et permeet ; et id- 
circo per consequens bumánam quoque vitam in 
modum bulla putabat spiritu quodam corpore no- 
atro inflato, esse tandiu, quandiu cohiberetur et 
coerceretur spiritus ab aere, quo continetur : si- 
mul autem atque tumor ille collapsus et dissolutus 
esset , id quod intus cohibitum et interceptum fuis- 


set, exstingui. Terminus enim ci ac finis rerum. 


naturz id , quod appareret , erat, et modum com- 
prehensionis rerum universitatis sensum esse pu- 
tabat, et cum clausa penitus et obtusa habeat 
anima sensuum vasa atque instrumenta, et nihíl 
eorum , qwx incorporea sunt, et mente percipiun- 
tur, intueri possit, domuncula quzdam coercitus 
οἱ absirusus , expers spectaculi ccelestium miracu- 
lorum manet, parietibus et tecto contemplari ex- 
terna prohibitus. Nam terrei quidam plane parie- 


ad marginem editionis anni 1638 ita Latine exhi- 
beri : Du!la ita exsistit : flatuaqua undique intendi- 
(wr, qua rumpente flaius dissipatur, et bulla eva- 
nescit. ta aliz quoque annotatiuncule in sequenti- 
bus ex cod. Α afferentur, quaruin plerzque ad oram 
editionis Latina exstant. 

91) Tic addidi ex ms. D. 

94) Περιταθέντος. Sic scribendum putavi pro πε- 
ριτεθέντος. Sermo enim est de corpore spiritu quo- 
dam inflato, et sic extenso ac dilatato. Vocem ipsam 
ex περιταννύω vel περιτάννυµι derivatam constat. 
Edita habent περιτεθέντος. Ms. B παρατεθέντος. 
Utrinque mendose. 

(93) Εναπει]ημμένον. lta recte ed. 1628, pro 
ἐναπειλημμένην in priore. — 

(94) Τούτφ. Sic scripsi.ex ms. B pro edito 
τοῦτο. 

(95) To» ὄντων «φύσεως. Sic scripsi ex ms. B 
pro τῆς ὄντως φύσεως quod est in editione auni 
1615. Posterior legit ὄντων, sed sinearticulo. 

(96) Τὸ gawópsvor. Ms. À in textu babet Υινό- 
pevov, in. margine vero genuinam illam lectionem. 

(97) Thv αἴσθησιν. in margine cod. A schbolii 
loco legitur: τουτέστιν ἡ Φυχ1. 

98) Olóc τε ὄν. Sicscribere jubet ms. utrumque. 

(o 'O inserui ex mss. 

(4) Πρὸς τὴν τῶν ἔξω θέαν. Ms. A πρὺς τὴν 
ἔξωθεν, niendose. 


9φ.. 


[4 


25 5, GREGORII. NYSSENI 925 


tes sunt omnia, que in universitate rerum sub Α pou; (2) διχτειχίζοντες. Γῆν 6 τοιοῦτος βλέπει pé- 


sensum cadentia conspiciuntur, minus alto animo 
praeditis quasi pariete per sese objecto carum re- 
rum, que mente atque intelligentia cernuntur, 
causa contemplationi ollicientia et obstantia. Ter- 
ram, qui talis est , aquam , aerem, ignem duntaxat 
intuetur; unde autem horum unumquodque sit , 
àut per quod , aut a quo coerceatur, comprehen- 
datur et contineatur, perspicere prz animi exi- 
guitate non potest. Ac vestem quidem aliquis con- 
Spicatus, rationibus eo adducitur, ut textorem 
agnoscat ; per navem fabricatorem ejus intelligit , 
itemque simul atque zdiflciun conspectum fuerit , 
manus opificis spectantium menti obversatur : isti 
vero dum mundum intuentur, ad eum , qui per il- 
lum 4Jeclaratur, czcutiunt et hallucinantur. Unde 
fil, ut scita ista acuta ab iis, qui interitum ct abo- 
litionem animz suis decretis tradunt, proferantur, 
corpus nimirum ex elementis, et elementa esse 
ex corpore, item animam per sese esse non posse, 
nisi vel horum aliquid, vel in his sit. Nam si pro- 
pterea nusquam eam esse adversarii opinantur, 
quod anima non sit ejusdem generis et naturz 
cuim elementis : hi primum quidem etiam , quz in 
carue degitur, vitam inanimam esse tradaut (non 
enim aliud quidquam corpus est, atque concursus 
elementorum ), ergo nec in his quidem animam esse 
dicant, quz per sese vivificet eam concrelionem 
atque coministionem : siquidem fleri posthac non 
potest, quemadmodum opinantur, ut manentibus 
elementis etiam anima sit, quo efficiatur, ut nihil 
aliud, quam mortuam esse vitam nostram demon- 
strent. Sin autem nunc in corpore animam esse 
uon dubitant , quo pacto corpore dissoluto in ele- 
menta animam aboleri atque interire censent ac 
tradunt ? Deinde vero adversus divinam quoque 
naturam paria audeant obloqui et oblatrare. Quo- 
modo enim dicent invisibilem , incorpoream, ma- 
(θε expertem, et eam quae mente sola percipi- 
tur, naturam in humida molliaque et calida atque 


νην (5), xat ὕδωρ, xal ἀέρα, καὶ müp* ὅθεν δὲ τού- 
των ἕκαστον, ἢ kv sivc ἐστὶν, ἢ ὑπὸ τίνος (4) περι- 
κρατεῖται, διιδεῖν ὑπὸ µικροφυχίας οὐ δύναται. Καὶ 
ἱμάτιον µέν (5) τις ἰδὼν τὸν ὑφάντην ἀνελογίσατο, 
xai διὰ τῆς νηὸς (6) τὸν ναυπηγὸν ἐνενόησεν, f) τε 
αὑτου οἱκοδόμου χεὶρ ὁμοῦ τῇ τοῦ οἰχοδομήματος (7) 
ὄψει τῇ διανοἰᾳ τῶν θεωµένων ἑγγίνεται. Οἱ δὲ πρὸς 
τὸν κόσμον ὁρῶντες πρὸς τὸν διὰ τούτων (8) δηλού- 
µενον ἀμθλυωποῦσιν (9), ὅθεν τὰ σοφὰ (10) ταῦτα 
καὶ δριµέα παρὰ τῶν τὸν ἀφανισμὸν φυχῆς δογµατι- 
όντων προφέρεται’ σῶμα Ex ατοιχείων, xal axotysta 
ἐκ σώματος , xol τὸ μὴ δύνασθαι τὴν φυχὴν xat 
ἑαυτὴν εἶναι, εἰ µήτε τούτων τι εἴη, μήτε ἐν τού- 
τοις. El γὰρ ὅτι μὴ ὁμοφυὴῆς τοῖς στοιχείοις ἐστὶν ἡ 
quy, διὰ τοῦτο (11) οὐδαμοῦ εἶναι αὐτὴν οἱ ἀντιλέ- 
Ίοντες οἵονται" οὗτοι πρῶτον μὲν καὶ τὴν ἐν σαρχὶ 
ξωὴν ἄψυχον εἶναι δογµατιζέτωσαν. Οὐ γὰρ ἄλλο τι 
τὸ σῶμά ἔστιν, εἰ μὴ αυνδρομὴ τῶν στοιχείων e 
τοίνυν μηδ᾽ ἐν τούτοις τὴν duy tv εἶναι λεγέτωσαν δι 
ἑαυτῆς ζωοποιοῦσαν (13) τὸ σύγχριµα' εἴπερ οὐχ 
ἔστι μετὰ ταῦτα δυνατὸν, καθὼς οἵονται, τῶν στοι- 
χείων ὄντων καὶ τὴν ψυχὴν εἶναι, ὡς μηδὲν ἄλλο 1 
νεχρὰν τὴν ζωὴν ἡμῶν παρ) αὑτῶν ἁποδείχνυόθαι, 
Ei δὲ νῦν ἓν τῷ σώματι ziv φυχὴν εἶναι (12) οὐχ 
ἀμφιθάλλουσι, πῶς τοῦ σώματος (14) εἰς τὰ στοι- 
χεῖα τὸν ἀφανισμὸν αὐτῆς δογµατίσουσι , ἔπειτα ὃξ 
xai κατὰ ταύτης (15) τῆς θείας φύσεως τὰ loa. τολ- 
µάτωσαν. Πῶς γὰρ ἑροῦσι τὴν νοεράν ve (16) xal 
ἄθλαν xaX ἀειδῃ φύσιν εἰς τὰ ὑγρά τε χαὶ palaxi 
xal ατερέµνια διαδυοµένην (17) ἓν τῷ εἶναι συνἐχειν 
τὰ ὄντα, οὔτε συγγενῶς ἔχουσαν πρὸς τὰ Ev ofc γίνε- 
ται, οὔτε διὰ τὸ ἑτερογενὲς Ev αὐτοῖς εἶναι ἆδ υνατοῦ- 
σαν, Οὐχοῦν ἐξηρήσθω (18) καθόλου τοῦ δόγµατο; αὖ- 
τῶν xai αὑτὸ «b θεῖον, ᾧ διακρατεϊταιτὰἁ ὄντα.---Τ. 
Αὐτὸ δὲ (19) τοῦτο, εἶπον (20) ἐγὼ, πῶς ἂν τοῖς ἀντι- 
λέγουσιν ἀναμφίθολον γένοιτο, τὸ Ex θεοῦ εἴναι τὰ 
πάντα , χαὶ Ev αὐτῷ περικρατεῖσθαι τὰ ὄντα , 7| xal 
ὅλως τὸ εἶναί τι θεῖον τῆς τῶν ὄντων ὑπερχείμενον 
φύσεως; 


dura penetrantem in essentia continere res universas, quz? sunt: cum neque cognita ejusdemve gc- 
neris cum iis sit, in quibus versatur, neque propterea quod alterius ac diversi generis sit, in eis 
esse non possit? Ergo penitus ex eorum doctrina eximatur etiain ipsum divinum Numen , quo res 


(2) Mixpo v yocépovc. Ms. B legit. μιχροψύχους. 

(5) Μόνη». Ms. utrumque µόνον, eodem sensu. 

(4) Er τίνι écclv, 1| ὑπὸ τίνος. lta ms. utrumque 
el editio anni 1658 pro mendosa lectione ἓν «wl 
et ὑπό τινος editionis priorig. 

(5) Mév deest ms. A. 

6) Νηός. Ms. B legit νεώς. . 

(7) Οἰκοδομήματος. Sic utrumque legit is. pro 
οἰχοδομήσαντος,ιιοά edita habent.Latinus interpres 
genuinam banc lectionem expressit. 

(8) Τούτων. Sicet utrumque ms.; at codex À in 
margine legit τούτου, quod przstat, quia sermo est 
Je mundo, per quem creator ejus demonstratur. 

9) ᾿Αμό.υωποῦσι». Ms. utrumque ἀμθλυώττου- 
otv sensu eodem. Lu 

(40) Σοφά. Sic utrumque ms. pro σαφά in editis; 
paulo post δριµέα recte edit: 1658, pro δριμαῖα, 
quod est in priore. 

(14) Διὰ τοῦτο. Hoc rescripsi ex iss. pro διὰ 


τούτων quod est in editis. - 

(12) Ζωοποιοῦσαν». Ma recte. editio an. 1658, 
pro ζωοποιοῦσα prioris, consentientibus mss. — 

(45) Εἶναι inserui ex mss. Deest cnim in editis 
male. 

(14) Tov σώματος deest in ms. utroque, qui4 
scilicet ex antecedentibus facile intelligi poterat. 

(15) Κατὰ ταύτης. Ms. utrumque χατ αὐτῆς, 
rectius, ut puto. . . 

— (46) Νοεράν ce. Ms. B addit hic vocem «φύσιν, 
quam in editis post ásiór invenis. 

(17) Διαδυομέγη». Sic lego ex mss. pro διαλυο- 
µένην quod est in editis. De penetratione enim, 
non autem solutione, sermo est. 

(18) Ἐξηρήσθω. Hoc malim ex mss. pro ἑξαι- 
ρέσθω quod editum est. 2t 

(19) A£. Ms. B legit in textu δή, A vero in mar- 
gine idem habet. 

(20) Εἶπογ. Ms. B εἰπών. 


ες ΡΕ ANIMA ΕΤ RESURRECTIONE. 96 


"niverse continentur, atque conservantur. —G.Dehocipsonimirum, inquam ego, quomodo ad- 
versirti non ambigere, nec dubitare possint, quod ex Deo omnia sint, et per eum contineantur et 
renserventur res universe ; aut silne aliquod omnino Numen, quod in superis praesit rerum 


natura ? 


M. Ἡ δὲ σιωπᾷν μὲν (21) ἣν, φησὶν, ἐπὶ τοῖς A 


τοιούτοις ἁρμοδιώτερον, μηδὲ ἀξιοῦν ἀποχρίσεως τὰς 
µωρας τε xal ἀσεθεῖς τῶν προτάσεων (33), ἐπεὶ χαἰ 
τις τῶν θείων ἀπαγορεύει λόγος μὴ ἀποχρίνεσθαι 
ἄφρουι ἓν τῇ ἁἀρροσύνῃ (25) αὑτοῦ ἄφρων δὲ πάντως 
box, χατὰ τὸν Προφήτην, ὁ μὴ εἶναι λέγων θεόν. Ἐπεὶ 
6t χρῆ xal touto εἰπεῖν, ἐρῶ σοι, qnoi, λόγον, 
ἐμὸν (24) οὐχὶ, ἀλλ᾽ (25) οὐδὲ ἄλλου τινὸς ἀνθρώπου * 
μικρὸς γὰρ οὗτος, ὅστις (26) δ' ἂν ᾗ (27): ἀλλ αὐτὸν (38) 
ὃν dj χτίσις τῶν ὄντων διὰ τῶν Ev. αὐτῇ θαυμάτων 
δ.έξεισιν, ἀκροατὴῆς ὀφθαλμὸς γίνεται, διὰ τῶν φα!- 
νομένων, ἑνηχοῦντος τῇ χαρδίᾳ τοῦ σοφοῦ τε καὶ τε- 
χνικοῦ λόγου. Bod γὰρ ἄντιχρυ (39) τὸν ποιητὴν ἡ 
χτίσις , αὐτῶν τῶν οὐρανῶν, χαθώς φησιν ὁ Προφή- 
της (90), ταῖς ἁλαλήτοις (61) φωναῖς τὴν δόξαν τοῦ 
Θεοῦ διηγουµένων (32). Τίς γὰρ βλέπων τὴν τοῦ 
παντὸς ἁρμονίαν , τῶν τε οὑρανίων xai τῶν χατὰ 
γην θαυμάτων, xal (33) ὡς ἑναντίως ἔχοντα πρὸς 
ἄλληλα τὰ στοιχεῖα κατὰ τὴν φύσιν, πρὸς xbv αὐτὸν 
τὰ πάντα σχοπὺν διά τινος ἀῤῥήτου κοινωνίας συµ- 
πλέχεται, τὴν παρ) ἑαυτοῦ δύναμιν ἕχαστον πρὸς τὴν 
τοῦ παντὸς διαμονὴν συνειαφέροντα, xal οὔτε τὰ 
ἅμιχτά τε xal ἀχοινώνητα χατὰ τὴν ἱδιότητα τῶν 
ποιοτήτων (44) διαχωρεῖ ἀπ᾿ ἀλλήλων, οὔτε ἐν ἀλλή- 
Ἆοις φθείρεται χαταχιρνάµενα πρὸς ἄλληλα ταῖς évav- 
τίαις ποιότησιν, ἀλλὰ xal ofc ἀνωφερής ἐστιν ἡ φύ- 
σις, ἐπὶ τὰ κάτω φέρεται, τῆς ἡλιαχῆς θερµότητος 
διὰ τῶν ἀκτίνων χαταῤῥεούσης tá τε ἐμθριθή τῶν 
σωμάτων ἀναχουφίζεται διὰ τῶν ἀτμῶν λεπτυνόμενα, 


—M. Atilla,Commodius et convenientius, inquit e 
esset super talibus silere, ac non dignari re- 
$ponso stulias pariter et impias propositiones : 
quippe divinum etiam quoddam dictum vetat re- 
spondere dementi juxta dementiam suam. Stultus 
autem et insipiens, ut ait Propheta, prorsus est 
is, qui Deum esse negat. Sed quoniam oportet 
etiam de his dicere, dicam tibi rationem, in- 
quit , non meam nec alterius hominum cujusquam 
(quippe exigua hzc quacunque tandem fuerit), 
sed eam quain creatura rerum per ea, qu:e in ea 
sunt miracula, explicat et enarrat, cujus crea- 
turz:? auditor est oculus, per ea, quie apparent, 
resonante , in corde solerte pariter et artifice ser- 
mone. Clamore enim palam creatura indicat facto- 
rem, ipsis eclis, ut inquit Propheta, ineffabili- 
bus vocibus gloriam Dei enarrantibus. Quis enim 
intuens et animadvertens harmoniam (id est con- 
spirantem , consentientem et quasi concinentem 
copulationem atque coagmentationem) rerum uni- 
versitatis ceelestiumque ac terrestrium miraculo- 
ruin, et quemadmodum elementa natura inter sese 
contraria ineffabili et occulia quadam societate at- 
que communione ad eumdem oronia scopum atque 
intentionem unumquodque suam vim ad rerum 
universitatis permansionein , durationem et inco- 
lumitatem simul conferentia atque contribuentia 
conferuntur, implicantur et counectuntur ; cumque 
juxta qualitatum proprietatem neque comuiisceri 


ὡς xal τὸ ὕδωρ παρὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἀνωφερὲς (t neque consociari possint, non tamen secedunt ab 


γίνεαθαι, δ. ἀέρος ἐπὶ πνευμάτὠν ὀχούμενον (55), 
xa τὸ αἱθέριον πὈρ πρὀσγειον γίνεσθαι, ὡς χαὶ τὸ 
βάθος μὴ ἁμοιρεῖν (36) τῆς θερµότητος, ἐπιχεομένην 
δὲ τῇ vf) τὴν ἐκ (97) τῶν ὄμθρων ἱχμάδα µίαν οὖσαν 
τῇ «φύσει, µυρίας γεννᾷν βλαστημµάτων διαφορὰς 
πᾶσι χατάἆλληλον (58) τοῖς ὑποχειμένοις ἐμφυομένην 
τήν τε ὀξυτάτην τοῦ πόλου περιφορὰν (99) xal τῶν 


(21) Μέν deest in ms. B. 

(22) Προτάσεων. Kecte ita editio anni 1638, pro 
προτέσεων in priore. 

(25) Ἐν τῇ ἀφροσύνῃ. Ms. utrumque χατὰ τὴν 
ἀφροσύνην. 

ee 'Euóv. Ms. utrumque addit μέν. 

(25) 'AAA' omittit uterque codex. 

(30) Ὅστις. "Osoz habetA et B non paulo melius 
altero illo. Agitur enim hic de rationis pondere 
qualicunque. 

(27) Ἡ. Codex B habet et. 

(23) Αὐτόν. lta scripsi ex mss. pro οὐ τόν, quod 
cst in editis pessime. 

(29) "Avzixpv. "Αντιχρυς Α ct B. 

(60) Αὐτῶν τ. οὐ. x. p. ὁ προφήτης desunt in 
ms. B mendose. 

(34) ᾽Α4σα.1ήτοις. Ms. B mendose ἀλάλοις. 

(33) Διηγουμένων. Ms. D. mendose διηγουµένη, 
ex iugenio forte librarii, qui eum τῶν οὐρανῶν omi- 
sisset, nec videret, quo illud διηγουμένων referen - 
dum esset, ad vocem φύσις loc verbum acconino- 
dandum putavit. 


invicem, neque contrariis qualitatibus inter sese 
commista atque contemperata aliud per aliud cor- 
rumpuntur, sed et illa, quibus ea natura est , ut in 
sublime ferantur, deorsum verguut atque feruntur, 
calore solis per radios deorsum fluente ; corporaque 
gravia ac ponderosa sublevantur et attolluntur per 
vapores extenuata , ut et aqua praeter sui naturam 


(83) Kal. Addidi ex ms. utroque particulam hanc, 
ab interprete Latino recte expressam. Codex A post- 
ponit eam τῷ ὡς minus recte, at τό B praemittit. 

(54) Ποιοτήτων. Ms. B legit ἰδιοτήτων, male. 
Librarii memoria adhuc in pricedente voce ἰδιό- 
της occupata erat. D. 

(35) ἸΕπὶ πνευμάτων ὀχούμενον. lta scripsi ex 
utroque codice pro editis ἑπουρανίων ὀχουμένων. 
Scilicet τὸ ἐπουρανίων ex compendio scriptionis 
bm πνων natum. videtur. Latina versio lectionem 
nostram etiam hic reprasentat. 

(96) ᾽Αμοιρεῖν. Ma recte editio anni 1068, pro 
ἀπομοιρεῖν, quod est in edito. 

(57) 'Ex omittit ins. B mendose. 

(58) Kacd.L1nAov. Uterque codex habet καταλ- 
λήλως, idque rectius. 

(39) Tov πό.Ίου περιροράν. In calce ms. Α ad has 
voces hoc legitur scholton : Πόλος xoXstvat τὸ οὐρά- 
νιον σῶμα, παρὰ τὸ πολεῖσθαι, τουτέστι στρέφεσθαι. 
Τοῦτό φησιν ix πλειόνων συγχεῖσθαι αφαιρῶν, ὧν 
^tv μὲν ἑξωτέραν καὶ τὰς λοιτὰς περιέχουσαν τν 
àz' ἀνατολῶν ἐπὶ δυσμὰς χινεῖσθαι Χίνησιν, τὰς 


21 S. GREGORII NYSSENL og 


ad supera feratur, per aerem Batibus vecta, et aethe- 
reus ignis ad terram deferatur, adeo ut οἱ infinz 
partes caloris expertes non sint, et terrze superfusus 
imbrium humor, cum unus natura sit, innumeras 
germinum producat differentias omnibus subjectis 
apte atque accommodate inharens, atque insidens : 
celerrimam item axis in orbem cireumque rotundum 
conversionem atque revolutionem , interiorumque 
; cireuloruin in contrarium motionem , subjectiones- 
'que et congressus coitusve atque concinnas, aptas, 
ratas, constantes , convenientes et s&equales digres- 
siones distantiasque siderum : hzc si quis oculis 
intelligentie atque acie mentis intuetur, annon 
aperte per ca quixe apparent , docetur quod divina 
vis artificiosa solersque in rebus untversis appa- 


bvt)e χύχχων τὴν ἐπὶ τὸ ἔμπαλιν χίνησιν, τάς τε 
ὑποδρομὰς xal τὰς συνόδους, xal τὰς ἑναρμονίους 
ἀποστάσεις τῶν ἄστρων' ὁ ταῦτα βλέπων τῷ δια. 
νοητιχῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμῷ , ἄρα οὐχὶ φανερῶς Ex 
τῶν φαινομένων διδάσχεται, ὅτι θεία δύναµις ἔντεχνός 
τε xai cogi) τοῖς οὖσιν ἐμφαινομένη, xa διὰ πάντων 
ἤχουσα τὰ µέρη (40) συναρµόξει τῷ ὄλῳ, χαὶ τὸ ὅλον 
συμπληροϊ ἐν τοῖς µέρεσι, χαὶ. μιᾷ τινι περικρατεῖ- 
ται δυνάµει τὸ πᾶν (41), αὐτὸ ἓν ἑαυτῷ µένον [χαὶ . 
περὶ ἑαυτὸ χινούμενον] (42), xal οὔτε ληγόν ποτε τῆς 
κινήσεως, οὔτε εἰς ἄλλον τινὰ τόπον παρὰ «bv , ἐν ᾧ 
ἐστι, µεβιστάμενον;,--Γ.Καἱ πῶς, εἴπον, fj περὶ τὸ εἶναι 
τὸν θεὸν πίστις, xa τὴν ψυχὴν εἶναι τὴν ἀνθρωπίνην 
συναποδείχνυσιν; Οὐ γὰρ δῆ ταὺτόν ἐστι τῷ θεῷ ἡ 
ψυχη, ὥστε εἰ τὸ Ev ὁμολογοῖτο (45) εἶναι συνοµολο- 


rens, aique per omnia pertinens ac fusa cum B Υεῖσθαι πάντως xal τὸ λειπόμενον. 

partes accommodat et adaptat toti, tum totum partibus explet, atque una quadam vi rerum univer- 
sitas coercetur et continetur, dum ipsa in se ipsa manet, et circum se ipsa movetur, ac moveri nun- 
quam desinit, neque in alium quemdam locum, preter eum, in quo est, transmigrat?1—G. Et quo 
pacto, inquam , argumentum , quo Deuin esse fides flt, simul etiam animam bumanam esse demonstrat ? 
Non enim utique eadem cum Deo res aniina est, ut si unum esse concedatur, prorsus etiam de altero 


non dubitetur. 


M. Atilla:Dicitur, inquit, a sapientibus homo 
parvus quidam esse mundus, qui in sese hzc 
elementa contineat, ex quibus rerum universitas 
constat atque completa est. Quod si h:ec opinio 
vera est, ut esse videtur, forsitan non opus ha- 
buerimus alio auxilio ad confirmandam eam quain 
de anima concepimus opinionem : 
lem eam per sese przditam esse watura propria, 
peculiari, eximia, diversa atque alia quam corpus 
quod ex crassis partibus constat. Ut enim univer- 
sum mundum auxilio sensuum cognoscentes, per 
ipsam nostrorum sensuum actionem atque efficien- 
tim deducimur ad considerationem notionemque 
rei, opinionis et intellectus sensum  superantis, 
atque oculus nobis exsistit interpres omnipotentis 
sapientiz, qux in rerum quidem universitate cer- 
nitur, eum vero, qui per ipsam solus res univer- 
sas undique comprehendit atque complexus est, 
per sese indicat : ita dum eum quoque, qui in 
nobis est, mundum intuemur, baud parva subsidia 
habemus per ea qus: apparent, etiam ad id quod 
occultum est, conjectura perveniendi. ld autem in 
et intelligentia percipitur formaque expers est, 


C. Atqueego: Verum sapientia quidem, inquam, 
que in superis partibus quasi in arce rerum 


λοιπὰς τὴν ἑναντίαν. -- Περιροράν. Ταῦτα πάντα δια- 
pal εἰσιν κινήσεων xaY σχέσεων mph; ἄλληλα τῶν 
στρων. 

0) Τὰ µέρη. Ms. utrumque τά «s. 

41) Δυνάμει có πᾶν. lta recte editio anni 1058. 
Aliter habet interpunctio in editione 1615, sed 
mendose. Codex B pro sequenti αὐτό legit male αὐτῷ, 

142) Περὶ ἑαυτὸ χινούµεγον. Ita scripsi ex ms. 
Α pro edito περὶ αὐτὸ γινόµενον. God. B mendose 
περὶ ἑαυτοῦ. Caetera consentit, 

i Ὁμο-ογοῖτο. lta uterque codex pro eo 


quod editio 1638 liabet. ὡμολογεῖτο, et altera prior 


ὡμολόγοιτο. 


censemus au- C 


M. Ἡ δὲ, Λέγεται (44), qnoi, παρὰ τῶν σοφῶν 
µιχρός τις εἶναι κόσμος ὁ ἄνθρωπος, ταῦτα περι- 
έχων ἓν ἑαυτῷ τὰ στοιχεῖα, οἷς τὸ πᾶν συµπε- 
πλήρωται. El δὲ ἀληθὴς οὗτος ὁ λόγος (ἔοιχε δὲ), τάχα 
οὐχ ἂν ἑτέρας ἐδεήθημεν (45) συμμαχίας εἰς τὸ βε- 
θαιωθῆναι ἡμῖν ὃ περὶ oy ὑπειλήφαμεν (46). Ὑπει- 
λήφαμεν δὲ τὸ εἶναι αὐτὴν χαθ᾽ ἑαυτὴν ἓν ἐξηλλαγμένῃ 
τε xal ἱδιαζξούσῃ φύσει, παρὰ τὴν σωματιχὴν παχν- 
µέρειαν. Ὡς γὰρ πάντα τὸν χόσμον διὰ τῆς αἰσθητι- 
χῆς ἀντιλήφεως ἐπιγινώσχοντες , δι) αὐτῆς τῆς χατὰ 
την αἴσθησιν ἡμῶν ἑνεργείας εἰς τὴν τοῦ ὑπὲρ αἷ- 
σθησιν πράγματος (47) καὶ νοήματος ἔννοιαν ὁδηγού- 
µεθα (48), χαὶ γίνεται ἡμῖν ὁ ὀφθαλμὸς ἑρμηνεὺς 
τῆς παντοδυνάµου σοφίας, τῆς τῷ παντὶ μὲν ἔνθεω- 
ρουµένης, τὸν δὲ κατ αὐτὴν (49) τοῦ παντὸς περιδε- 
δραγµ ένον δι’ ἑαυτῆς μηνυούσης,' οὕτω xal πρὺς τὸν 
ἐν ἡμῖν βλέπυντες χόσμον, οὐ μιχρὰς ἔχομεν ἀφορμὰς 
πρὸς τὸ διὰ τῶν φαινομένων xal τοῦ χεχρυμµένου (20) 
χαταστοχάσασθαι. Κέχρυπται δὲ ἐχεῖνο, ὃ ἐφ᾽ ἑαυτοῦ 
ὃν νοητόν τε (51) καὶ ἀειδὲς διαφεύγει τὴν αἰσθητ'χὴ. 
χατανόησιν. 


sese occultum et absconditum est, quod et meute 
quod sensuum effugit animadversionem. 


D Γ. Κἀγὼεἶπον' Αλλά τὴν (52) τοῦ παντὸς ὑπερ- 


χειμένην σοφίαν διὰ τῶν ἐνθεωρουμένων τῇ φύσει τῶν 


(44)  Ἡ δὲ, Λέγεται. In calce codicis À hanc in- 
venis notam, ἐντεῦθεν τὰς περὶ φυχῆς ἀποδείξεις 
γράφει. 

(45) Ἐδεήθημεν. Α B δεηείημεν, 

(46) Ὑπειλήφαμεν, etc. D. ὑπειλήφαμεν ' ὑπει- 
Migapey δὲ ἑαυτὴν ἑξηλλαγμένη. 

47) Πράγµατος. A B πράγµατᾶς τε, 

48) ᾿Οδηγούμεῦα. B π Ἰούμεῦα. 

49) Κατ αὐτήν. Α xa0* ἑαυτόν. . 

50) Τοῦ κεχρυµµέγου. In calce codicis A τῆς 
quyris δηλονότι. 

91) "Ov vontór τε. À ὃ νοητὀν τε. 

(52) 'A.4.tà τήν. A B ἀλλὰ τὴν μέν. 


29 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 00 
ὄντων σοφῶν τε xat τεχννκῶν λόγων, Ev τῇ ἁρμονίᾳ (53) A praesidet universitati per eas, qui spectantur in 


ταύτῃ xat διακοσµᾖσει δυνατόν ἐστιν ἀναλογίσασθαι * 
φυχῆς δὲ γνῶσις διὰ τῶν xatà τὸ σῶμα δειχνυµένων 
τίς ἂν γένοιτο τοῖς ἀπὸ τῶν φαινομένων τὸ χρυπτὸν 
ἀνιχνεύουσιν; —M. Καὶ μάλιστα (54) μέν τοι, φησὶν 
ἡ παρθένος, τοῖς χατὰ τὸ σοφὸν ἐχεῖνο παράγγελµα 
γινώσχειν ἑαυτοὺς ἐπιθυ μοῦσιν ’ εἰ χἂν ἡ (55) διδά- 
σχαλος τῶν περὶ φυχῆς ὑπολήψεων αὐτὴ ἡ φυχῆ, ὅτι 
ἄῦλός τις (56) xaX ἀσώματος, καταλλήλως τῇ ἰδίᾳ 
φύσει ἐνεργοῦσά (57) τε καὶ χινουμένη, xaX διὰ τῶν 
σωματιχῶν ὀργάνων τὰς ἱδίας χινήσεις ἑνδειχνυμέντ. 
Ἡ YXp ὀργανιχὴ τοῦ σώματος αὕτη διασχευὴ, ἔστι 
μὲν οὐδὲν ἧττον xal ἐπὶ τῶν ἁπονεχρωθέντων (58) 
διὰ θανάτου, ἀλλ’ ἀχίνητος (59) μένει xal ἀνενέρ- 
Υητος, τῆς ψυχιχῆς δυνάμεως ἓν αὐτῇ μὴ οὔσης. Κινεῖ- 
ται δὲ τότε ὅταν fj τε (00) αἴσθησις &v τοῖς ὀργάνοις f, 
xai διὰ τῆς αἰσθήσεως fj νοητὴ δύναμις διήἠκῃ (61) 
ταῖς ἰδίαις ὁρμαϊς συγχινοῦσα πρὸς τὸ δοχοῦν τὰ 
ὀργαδικὰ αἰσθητήρια.--Τ. Τἱοῦν,εἶπον,ὲστὶν fj φυχἠ; 
εἰ δυνατὸν λόγῳ τινὶ την φύσιν ὑπογραφῆναι, ὡς ἄν 
τις Υένοιτο ἡμῖν τοῦ ὑποχειμένου διὰ τῆς ὑπογραφῆς 
κατανόησις. Καὶ ἡ ὃ.δάσκαλος,--Μ.᾿ Άλλοι μὲν ἄλλως, 
φησὶ, τὸν περὶ αὐτῆς ἀπεφήναντο λόγον, κατὰ τὸ 
δοκοῦν ἕχαστος ὁριζόμενοι, fj δὲ ἡμετέρα περὶ αὐτῆς 
δόξα οὕτως ἔχει" Ψυχή ἐστιν οὐσία γεννητὴ (02), 
οὐσία ζῶσα, νοερὰ, σώματι ὀργανικῷ xaX αἰσθητικῷ, 
δύναμιν ζωτιχὴν xaX τῶν αἰσθητῶν ἀντιληπτιχὴν δι’ 
ἑαυτῆς ἐνιοῦσα (65), ἕως ἂν ἡ δεχτικἣ τούτων συν- 
έστηκε (64) φύσις. Καὶ ἅμα ταῦτα λέγουαα δείκνυσι 
τῇ χειρὶ τὸν ἰατρὸν τὸν ἐπὶ θεραπείᾳ τοῦ σώματος 
αὐτῇ προσκαθήµενον, xal φησιν’ Ἐγγὺς ἡμῖν τῶν 
εἰρημένων ἡ μαρτυρία. Πῶς γὰρ, εἶπεν (65), οὗτος 
ἐπιθαλὼν τῇ ἀρτηρίᾳ τὴν τῶν δαχτύλων ἀφὴν, ἀχούει 
τρόπον τινὰ διὰ τῆς ἁπτιχῆς αἰσθήσεως τῆς φύσεως 
πρὸς αὐτὸν βοώσης, xai τὰ ἴδια πάθη διηγουµένης, 
ὅτι ἐν ἐπιτάσει ἐστὶ τῷ σώματι τὸ ἁῤῥώστημα, xal 
ἀπὸ τῶνδε τῶν σπλάγχνων ἡ νόσος ὤρμηται , xal 
ἐπὶ τοσόνδε παρατείνει τοῦ φλογμοῦ d ἐπίτασις; 
Αιδάσχεται δὲ xal ὑπὸ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἄλλα τοιαῦτα , 
πρός τε τὸ σχΏμα τῆς χαταχλίσεως βλέπων, χαὶ πρὸς 
τὴν τῶν σαρχῶν τηχεδόνα. Καὶ ὡς ἐπισημαίνει τὴν 
ἔνδον διάθεσιν, τό τε εἶδος τοῦ χρώματος, ὕπωχρόν 
τε ὃν χαὶ χολῶδες, καὶ ἡ τῶν ὀμμάτων βολὴ περὶ 
τῶν λυπούντων (66) χαὶ ἀλγύνον αὐτομάτως Ex - 


voufvm. Ὡσαύτως δὲ χαὶ ἡ ἀχοὴ (67) τῶν ἁμοίων D 


διδάσχαλος γίνεται, τῷ δὲ (68) πυχνῷ τοῦ ἄσθματος, 
χαὶ τῷ συνεχδιδομένῳ μετὰ τῆς ἀναπνοῆς στεναγμῷ 
τὸ πάθος ἐπιγινώσχουσα. Εἴποί δ' ἄν τις μηδὲ τὴν 
ὄσφρησιν τοῦ ἐπιστήμονος ἀνεπίσχεπτον εἶναι τοῦ 
πάθους, ἀλλὰ διὰ τῆς ποιᾶς τοῦ ἄσθματος ἰδιότητος 
ἐπιγινώσχειν τὺ ἐγχεκρυμμένον τοῖς σπλάγχνοις ἀῤ- 


(55) Ἁρμονίᾳ eic. ἑναρμονίῳ ταύτῃ διαχοσµᾖσει. 
(51) Ma uota. B uA vemm μή 
(95) El xàv ἡ. A B ixavf. 

$6) "Αθ.1ός tic. Α B ἄθλός τίς ἐστι. 

2 'Ereprovca. B &vepyoupdvn. 

(58) Ἀπονεχρώθέντων. Α ἀποναρχωθέντων. 

99) Αχίγητες. Α B ἀχίνητός τε. 

60) Ὅταν ij cs. Β ὅτ' ἂν fj τε. 

61) Διήχῃ. A διἠχηται. 

62) Γεννητή. B γενητή, 


natura rerum, solertes οἱ artificiosas rationes, in 
hac apta, concinna, consentienli atque conspirantl 
distinctione, descriptione atque digestione potest 
animadverti atque zstimari : anima: vero cognitio 
per ea quae in corpore ostenduntur, quanam con- 
tingere possit iis qui per apparentia quod oc- 
cultum est, investigant?M. Atque adinodum sane, 
inquit virgo, vel ipsa anima, juxta scitum illud pre- 
ceptum, seipsos noscere cupientibus, opinionum 
atque persuasionum de anima satis idonea suffi- ' 
ciensque magistra est, nempe quod expers materia 
el incorporea quadam sit, qua ad suam naturam 
accommodate οἱ opereiut et moveatur, et per in- 
strumenta "corporalia suas motiones ostendat. 


D Instrumentorum enim corporis hac digestio atque 


apparatus est quidem nihilominus in morte perem- 
ptis et exstinctis, sed quod animae vis in ea non sit, 
expers inanet et motionis et actionis. Movetur autem 
tunc, eum et sensus instrumenti est, et per sen- 
sum intelligendi vis atque facultas pertinet atque 
pervadit una cum suis conatibus εἰ appelitionibus 
quo visum fuerit, simul movens sensuum instru- 
menta. —6G. Quidigitur,inquam,estanima? si forte 
potest aliqua ratione nalura ejus designari atque 
describi, ut ex ipsa delineatione atque descri- 
ptione aliquo modo quod propositura est, anim- 
advertatur etcognoscatur.—M.Et magistra, Alii 
quidem aliter, inquit, rationem ejus edideruut, 
prout cuéque videretur, delinientes : nostra vero 
de ea sententia talis est : Ánima est essentia 
generata, essentia vivens, intellectualis, corporeis 
sensuum instrumentis vivendi, atque ea quz ca- 
dunt sub sensus percipiendi facultatem ac vim 
per sese suggerens et immittens, quandiu capax 
earura rerum natura constare videatur. Et simul 
hac dicens, medicum, qui ei curandi corporis 
causa assidebat, manu ostendit, et ait: Presto 
nobis est eorum quz dicta sunt testimonium. Quo- 
nam enim modo, inquit, hic tactu digitorum ad 
arteriam adhibito, per tangendi sensum quodam- 
modo audit ad ipsum clamantem naturam, suasque 
affectiones et zgritudines enarrantem, quod in 
incremento nimirum et in intentione corporis in- 
firmitas sit, et ab his visceribus morbus exortus 
sit, et tandiu prorogetur ac duret ardoris vehe- 
mentia? Atque alia quoque talia discit ab oculo, 
dum vel ad figuram et habitum decumbentis, vel 
ad carnium tabem atque collapsionem respicit. Et 
quemadmodum et species coloris vel subpallidi 
vel biliosi, et oculorum ictus ad habitum «doloris 


(63) ᾽Ενιοῦσα. Α B ἑνιςεῖσα. 

(64) Συ»έστηκε. Α in margine συνεστηχκνῖα qgal- 
νοιτο. 

(65) Πῶς γὰρ εἶπεν. in calce codicis A hanc 
notai invenies : Σηµείωσαι ὅπως ἰατρὸν εἰς pap- 
ευρίαν χαλεῖ. 

(66) Τῶν Avzoirzwr, etc. A B «b λυποῦν τε xai 
ἁλ μάς à 4. B&B 

67) 'H ἁχοή. of). 

(68) T δέ. B τῷ τε. Á 


δΙ $. GREGORII NYSSENI 32 
indicem atque tristitie sua. sponte inclinans inter- A ῥώστημα. "Ag οὖν εἰ µή τις δύναµις Tiv νοητὴ ἡ 


nim significat affectionem, atque itidem auditus 
quoque similium magister exsistit, tum ex fre- 
quenti ac crebra anhelatione, tum ex gemitu simul 
cum respiratione edito zgritudinem cognoscens. 
bixerit autem aliquis, ne odoratum quidem periti 
non posse animadvertere et notare morbum, sed 
p^r certam quamdam anhelitus qualitatem agno- 
| cere in visceribus latentem infirmitatem. Nunquid 
ligitur hac fieri. possent, nisi aliqua vis quze mente 
cernitur et sub intelligentiam «cadit, unicuique 
Scnsuum adesset instrumento? Quid nos manus 
ab se ipsa docere potuisset, nisi cogitzlio mentis 
et intelligentia ad subjecti. coguitionem tactum 
deduceret? Quid item auditus a mente sejunctus, 
aut oculus, aut "nasus, aut aliquod aliud sensuum 
instrumentum ad cognitionem rei quxsitz adjuva- 
ret, αἱ per sese solum horum unumquodque esset? 
Sed omnium est verissimum, quod quidam exter- 
nis litteris ac. disciplinis eruditus praeclare ac recte 


ἑχάστῳ τῶν αἰσθητηρίων παροῦσα; T! ἂν ἡμᾶς fj 
χεὶρ ἀφ᾽ ἑαυτῆς ἐδιδάξατο, μὴ τῆς ἐννοίας πρὸς τὴν 
τοῦ ὑποχειμένου γνῶσιν τὴν ἀφὴν ὁδτγούσης: Τί δ' 
ἂν fj ἀχοὴ (69) διανοίας διεζευγµένη, Ἡ ὀφθαλμὸς, 
3 μυχτὴρ (70), ἡ ἄλλο τι αἰσθητήριον πρὸς την ἐπί- 
γνωτιν τοῦ ζητουμένου συνήργησεν, εἰ Eg' ἑαυτοῦ 
μόνου τούτων ἔχαστον ἣν; 'AXA' ὃ πάντων ἐστὶν ἆλη- 
θέστατον (71), ὃ καλῶς τις τῶν ἔξω πΕπα:δευμένω» 
εἰπὼν μνημονεύεται, τὸν νοῦν εἶναι τὸν ὁρῶντα (72], 
χαὶ νοῦν τὸν ἀχούοντα. El γὰρ μὴ τοῦτο δοίη τις (15) 
ἁληθὲς εἶναι, πῶς, εἰπὲ σὺ, πρὸς τὸν Έλιον ῥλέπων, 
χαθὼς ἐδιδάχθης παρὰ τοῦ δ,δασκάλου βλέπειν, οὐχ 
ὕσος φαίνεται τοῖς πολλοῖς, τοσοῦτον αὐτὸν cie εἵνα, 
τῷ µεγέθει τοῦ χύχλου, ἀλλ ὑπερθαλεῖν πολλαπλά- 
aux (74) τῷ µέτρῳ πᾶσαν τὴν γῆν; Οὐκ Enzi τῇ 
mola κινήσει, χαὶ τοῖς χρονιχοῖς τε καὶ τοπ.χοῖς δια- 
στήµασι, χα) ταῖς ἐχλειπτιχαῖς αἰτία.ς τῇ διανοίᾳ 
διὰ τῶν φαινομένων ἀχολουθήσας, θαῤῥῶν ἀποφαί- 
νων (75) τὸ οὕτως ἔχειν; 


dixisse memoratur, mentem esse nimirum quae videat, mentem item qua audiat. Nam nisi quis 
hoc dederit esse verum, quo pacto, dic tu, cum solem intueris, quemadinodum a magistro intueri 
didicisti, non quantus ;vulgo hominibus apparet, tantum eum esse ais, sed amplitudine ac magni- 
tudine orbis multis partibus superare terram universam? annon quod certum quemdam motum, 
temporumque pariter ac locorum distantias οἱ intervalla, defectionumque causas per apparentia 


mente secutus sis, confidenter pronuntias atque censes, ita se rem habere! 


Atque etiam lune diminutionem et íncremen- 
tum cum vides, per eam quz apparet in ele- 
mento figuram alia discis, videlicel eam et ος 
sui natura splendoris expertem esse et circum 
terrz proximum orbem versari atque vagari ; lucem 
autem atque splendorem accipere ab radiis solis, 
quemadmodum naturaliter fleri solct in speculis, 
qua solem in sese recipientia non proprios red- 
dunt splendores, sed luminis solaris, quod lu- 
men ex levi glabreque ac nitido corpore in 
contrarium reflectitur atque reverberatur. Quam 
rem, qui sine scrutatione atque judicio intuentur, 
ex ipsa luna splendorem exsistere arbitrantur. 
Quod autem id ita non sit, hinc demonstratur, 
quod ex diametro quidem e regione solis facta 
toto qui ad nos spectat orbe illuminatur ; in bre- 
viori autem et angustiori suo loco citius lustrato 


cireulo in quo versatur, priusquam sol semel D 


(69) Ἡ ἁχοή. Α χαὶ àxot). 
i Μυκτήρ. À ὁ' uox-tjp. 
71) 'A4n0éccacov. B ἀληθέστερον. 

19) Τὸν νοῦν εἶναι τ. ὁρῶντε. 1n calce. codi- 
cis A ita : οἶμαι τὸν Μένανδρον εἶναι. 

us Τοῦτο δοίη τις. Aol τις τοῦτο. 

14) 'ΥπερθαΗεῖν xoAAazxA. A B ὑπερθάλλειν 
πολλαπλασίον,. 

αν Αποφϕαίνων. ΑΛ ἀποφαίνῃ. B ἁποφαίνητο. 

76) Σεήνης. In margine τοῦ A scholii loco : 
πείσαχτον Ex τοῦ ἡλίου τὸ φῶς t; σελήνη ἔχει xal 
προσγείως περιπολεῖ. In calce vero ejusdem codicis 
eadem fere observatio, mutatis aliquantulum ver- 
bis, recurrit ita : Σηµείωσαι περὶ σελήνης, ὅτι προσ- 


Υείως περιπολεῖ. Ἐν γὰρ τῇ ἑνδοτέρᾳ σφαίρᾳ, ἥτις 
προσγειοτέρα, Φασὶν εἶναι xai κινεῖσθαι a» σε- 


LT, / TY 


Καὶ τῆς σελήνης (76) µείωσίν τε καὶ αὔξησιν BAE- 
πων, ἄλλα διδάσχει (17) διὰ τοῦ φαινομένου περὶ τὸ 
στοιχεῖον σχημάτων (78) , τὸ, ἀφεγγῆ τε εἶναι αὐτὴν 
χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν, καὶ τὸν πρόσχειον κύχλον περι- 
πολεῖν * λάμπει (79) δὲ (80) ἀπὸ τῶν ἡλιαχῶν ἀκτί- 
νων, ὡς ἐπὶ τῶν χατόπτρων Υίνεσθαι πεφυχέναι (81) 
τὸν fov, Eg" ἑαυτῶν δεχόµενα oüx (83) ἰδίας αὐγὰς 
ἀντιδίδωσιν, ἀλλὰ (85) τοῦ ἡλιαχοῦ φωτὸς Ex τοῦ λείου 
xaX στέλδοντος σώματος εἰς τὸ ἔμπαλιν ἀνακλωμένονυ. 
ὝὭσπερ (84) τοῖς ἀνεξετάστως βλέπουσιν ἐξ αὐτῆς 
δοχεῖ τῆς σελήνης εἶναι τὸ φέγγος. Δείχνυται δὲ τὸ 
μὴ ἔχειν (85) , ὅτι γινοµένη (80). μὲν ἀντιπρόσωπος 
τῷ ἡλίῳ κατὰ διάµετρον ὅλῳ τῷ πρὸς ἡμᾶς Ρλέποντι 
χύχλῳ χαταφωτίκεται΄ ἓν ἑλάττονι δὲ τῷ κατ’ αὖ- 
τὴν (87) τόπῳ θἄττον περιοῦσα (88) τὸν ἐν ᾧ ἔστι 
χύχλον, πρὶν ἅπαξ τὸν Troy περιοδεῦσαι τὸν ἴδιον 
δρόµον, πλέον f δωδεχάχις αὐτὴ (89) τὸν κατ αὖ- 
τὴν (90) περιέρχεται. Διὸ συµθαίνει μὴ ἀεὶ πεπλη 


(11) Διδάσκει. B διδάσχῃ. 

78) Eyngdcom. Α B oyfiuato;. 

19) Λάμπει. Α λάµπειν. 

(80) Δέ. B δὲ αὐτὴν. Dl . 

(81) Περυκέναι, ctc. Α πέφυχεν ^ & τοῦ ἡλίου ἐφ 
ἑαυτῶν. B πέφυχεν ἅ 

(82) Οὐκ deesi B. 

(85) 'A.11d deest B. 

(84) "Ωσπερ. A ὅτερ. 
83) Mi) ἔχειν. A B μὴ οὕτως ἔχειν. 
(86 Γιομένη. À γενοµένη. 
(à. Κατ) αὐτήν. B. καθ ἑαυτήν. À in margine 
χαθ᾽ ἑαυτῆν. ] 

(88) Περιοῦσα. B περ'ιονσα. 

(89) Αὐὑτή. U αὕτη. 

(900 Κατ αὑσήν. A et B καθ) ἑαυτήν. 


53 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. &4 


ρῶσθαι φωτὸς (91) τὸ στοιχεῖον * οὗ γὰρ μένει ἐν τῷ A suum conficiat cursum, ipsa suum amplius duo- 


TUXvQ τῆς περιόδου διηνεχῶς ἀντιπρόσωπος (92) 
θέσις, ἅπαν τὸ πρὸς ἡμᾶς τῆς σελήνης µέρος διὰ τῶν 
ἡλιαχῶν ἀχτίνων πεφωτισμένον ἐποίησεν, οὕτως 
ὅταν ἐπὶ τὰ πλάγια γίνεται (95) τοῦ ἡλίου τοῦ ἀεὶ 
χατ αὐτὸν Ὑινομένου (94) τῆς σελήνης Ἡμισφαιρίου 
διαλαμθανοµένου τῇ τοῦ (95) ἀχτίνων περιδολῇ , τὸ 
πρὸς ἡμᾶς χατ᾽ ἀνάγχην ἀποσχιάζεται, ἀντιμεθιστα- 
µένης τῆς λαμπηδόνος ἀπὸ τοῦ μὴ δυναµένου πρὸς 
τὸν ἥλιον βλέπειν µέρους ἐπὶ τὸν (96) ἀεὶ κατ’ ἐχεῖ- 
voy γινόμενον, ἕως ἂν ὑποθᾶσα (97) κατ εὐθεῖαν τὸν 
ἡλιακὸν χύχλον κατὰ νώτου τὴν ἀχτῖνα δέξηται, καὶ 
οὕτω τοῦ ἄνωθεν ἡμισφαιρίου περιλαμφθέντος ἁόρα- 
τον ποιεῖ τὸ πρὸς ἡμᾶς µέρος, τὸ εἶναι (98) καθόλου 
τῇ ἰδέᾳ φύσει ἀφεγγὲς xal ἀφώτιστον ΄ ὅπερ δῆ παν- 


decies complet orbem. Quamobrem accidit, ut non 
semper elementum lune plenum luninis sit; nam 
quse snum cursum exiguo lemporis spatio sepe 
conficit, crebro circuitu ei, qui longo temporis 
intervallo suum orbem lustrat, adversa perpetuo non 
manet, sed quemadinodum directe soli adversus lunze 
situs elficit ut omnis illius ea pars, quz ad nos spectat, 
a radiis solis lumen accipiat atque collustretur : ita 
ubi ex transverso soli fuerit opposita, quoniam ea di- 
midia globi lunaris pars, quz? semper ipsi soli oppo- 
sita est amplexu radiorum intercepta collucet ; altera, 
qui ad nos pertinet, umbra necessario obducitur, 
transeunte nimirum splendore ab ea parte quz solem 
aspicere non potest, ad illam partem quz semperilli 


«iÀte τοῦ στοιχείου µείωσις λέγεται. El δὲ παρἐλθη B estadversa, donec directo subiens orbem solisa tergo 


πάλιν τὸν fÀtov κατὰ τὴν ἰδίαν τοῦ δρόμου κίνησιν, 
xai ix πλαγίου γένοιτο τῇ ἀκτῖνι, τὸ πρὸ ὀλίγου 
ἁλαμπὲς ὑπολάμπειν ἄρχεται (99) , τῆς ἀχτῖνος ἀπὸ 
τοῦ πεφωτισµένου πρὸς τὸ τέως ἀφανὲς (1) μετιούσης. 


radium accipiat, atque ita collustrata ea dimidia parte 
spharz, qua supra est, illam qua ad nos spectat, 
quoniam ex sui natura prorsus splendoris et luminis 
expers est, visui subducit : quod nimirum plena 


atque perfecta ipsius elementi diminutio dicitur. Quod si rursus sui cursus motu solem przterierit, 
et ex transverso radio fuerit opposita, quod paulo ante lumine carebat, lucere incipit, transeunte radio 
. ab illuminata parte ad eam, qua hactenus splendoris expers erat. 


Ὁρᾶς οἷόν (2) σοι γίνεται ἡ ὄψις διδάσκαλος, οὐχ 
ἂν σοι παρασχοµένη δι ἑανυτῆς τῶν τοιούτων τὴν 
θεωρίαν (3), εἰ µή τι οὖν (4) τὸ διὰ τῶν ὄγεων 
βλέπων (5) , ὃ τοῖς xaz' αἴσθησιν γινωσκοµένοις οἷόν 
τισιν ὁδηγοῖς χεχρηµένον δ.ὰἁ τῶν φαινομένων , ἐπὶ 
τὰ ph βλεπόµενα (6) διαδύεται; Τί δεῖ προστιθόναι 
τὰς γεωμετριχὰς ἑἐφόδους διὰ τῶν αἱσθητῶν χαρα- 
Ὑμάτων, πρὸς τὰ ὑπὲρ αἴσθησιω ἡμᾶς χειραγωγού- 
σας, χαὶ μυρἰα ἐπὶ τούτοις ἄλλα, δι ὧν σνυνίστα- 
ται (7) διὰ τῶν Ev ἡμῖν σωματιχῶς ἐνεργουμένων 
της ἐγχεχρυμμένης (8) τῇ φύσει ἡμῶν νοερᾶς οὐσίας 
τὴν χατάλη»ιν γίνεσθαι ; --Ὁ. Τίδὲ, εἶπον, εἰ ὥσπερ 


χοινὸν μέν ἐστιν ἐπὶ τῆς αἰσθητῆς τῶν στοιχείων : 


φύσεως τὸ ὑλῶδες, διαρορὰ δὲ χατὰ τὸ ἱδίαζον iv 
ἑχάστῳ εἶδει τῆς Όλης πιλλὴ (f, τε γὰρ χίντησις αὖ- 
τοῖς Ex τοῦ ἑναντίου ἐστὶν, τοῦ μὲν ἀνωφεροῦς ὄντος, 
τοῦ δὲ ἐπὶ τοῦ (9) κάτω βρίθοντος , τὸ δὲ (10) εἶδος 
οὗ τὸ αὐτὸ, xal dj ποιότης διάφορος ἕν τινι), τού- 
των (14) χατὰ τὸν λόγον συνουσιωμένην τις εἶναι 
Ἀέγοι δύναµ.ν, τὴν τὰς νοητικὰς ταύτας φαντασίας 
σε xal κινήσεις, x. φυσιχῆς ἰδιότητός τε xal δυνά- 


Videsne qualium rerum tibi visus magister sit, 
qui per sese talium rerum tibi considerationem 
atque cognitionem non prabuisset, nisi aliquid 
esset quod per oculos cerneret, quod iis qua sensu 
percipiuntur tanquam — ducibus quibusdam utens 
per apparentia penetraret ad ea, quz non ap- 


C parent ? Quid opus est addere instrumenta geo- 


melrica, quz per sensibiles figuras ad ea qua 
supra sensum sunt, nos quasi manuducunt, ac 
praeter hzc alia sexcenta, quibus ostenditur at- 
que probatur per ea qua corporaliter in nobis 
operantur, comprehensionem atque perceptionem 
fleri iutellectualis et invisibilis essenti:e, qus in 
natura nostra infusa , immista, contemperata 
atque. abscondita est?G. Quid vero, inquam, si, 
quemadmodum materiale quidem commune cst 
insensibili elementorum nature, differentia au- 
tem singulatim in unaquaque specie materi: 
magna ( motus enim iis contrarius est, cum aliud 
quidem sursum feratur, aliud vero deorsum νο. 
gat, species item non eadem et qualitas diver- 


prox ἐνεργοῦσαν; Οἷα δὴ πολλὰ βλέπομεν ὑπὸ τῶν D sa ), si quis his elementis vim quamdam ratione 


| ἀτχανοποιῶν ἐνεργούμενα , ἐφ᾽ ὧν ἡ ὕλη τεχν!κῶς 


(91) Πεπ.Ἰηρῶσθαι φωτός. In calce codicis Α 
hanc lego anuotationem : "Οτι ἐλάττονα τόπον του 
Σλισκοῦ τοσοῦτον ἡ σελήνη περιπολεῖ, ὥστε ταυτην 
μὲν κατὰ μῖνα τὸν ἴδιον ἐχτελεῖν τόπον, τὸν ἦλιον 

t ἐνιαυτοῦ. 

(92) Ἀντιπρόσωπος. Post hane vocem in mss. À 
et B sequuntur ista in editis. omissa : τῷ διὰ 
πολλοῦ περιιόντι τὸν ἴδιον πόλον f| Ov ὀλίγου πολλάκις 
$5) ἑαυτῖς περιθέουσα ΄’ ἀλλ ὥσπερ f) xav' εὐθεῖαν 
ὡς πρὸς τὸν Άλιον ἀντιπρόσωπος θέσις. 

(95) Γίνεται. Α γένηται. 

(94) Γιοµένου. B γενοµένου. 

(95) Tq cov. B τῇ τῶν. 

(96) "Exi τόν. A in textu ἐπεὶ τό, in margine 

- τό. 


atque proportione contemperatam , insitam et 


(91) 'Ὑποδᾶσα. B Ὑποβᾶσαν. 

98) TO εἶναι. À τῷ τὸ εἶναι. B τῷ εἶναι. 
99) "Αρχεται. B ἄρχεται τότε. 

(νι Αφανές. A B ἀφεγγές. 

(2) Οἶον. À B οἵων. 

9) Θεωρίαν. B θεραπείαν. 

4) Obr. B fv. 

5) Ε.έπων. A B βλέπον. 

(6) Mi) βεπόμενα, Mf, deest B. 

(7) Συνίσταται. B συνίσταται «6. 


(8) 'Erxsxpupqérnc. À in margine tyxexpa- 


y7e. 
(9) Ἐπὶ τοῦ. À B ἐπὶ τό. 

(10) Τὸ δέ. A B τό τε. 

(11) "Er crt, τούξων. À B ἓν τινι τούτων, 








ὃν S. GREGORII. NYSSENI 26 
quasi incorporatam atque consubstantiatam esse di- A διατεθεῖσα μιμεῖται τὴν φύσιν, οὖκ iv τῷ σχἡµατι 


cat, qua hec, quie mente percipiuntur, visa 
atque motiones ex naturali proprietate atque fa- 
cultate efficiat ? qualia :ulta nimirum a machi- 
narum artificibus effici videmus, ubi materia 
arte disposita naturam imitatur, non in forma 
solum similitudinem ostendens, verum etiam in 
motu versatur, et fictam quamdam vocem reprae- 
sentat, resonante macbina in parte vocali: ac 
non utrique vim quamdam intelligentia praeditam 
in iis que fiunt inesse animadvertimus, quae 
singulatim | qnasque res efficiat et operetur, fi- 
guram, speciem, sonum, motum. Si hec dica- 
mus etiam in hoc mechanico nature nostre fieri 
instrumento, nulla separatim , quie inente cer. 


µόνῳ (12) δειχνῦπα τὸ ὅμοιον, ἀλλά (15) καὶ Ev χινή- 
σει γίνεται, χαὶ φθόγγον τινὰ ὑποχρίνεται, Ἀχοῦντος 
ἐν τῷ φωνητικχῷ µέρει τοῦ μηχανήματος, xai οὐδὲ 
που (14) νοητην τινα δύναμιν γινοµένοις (15) ἐνθεω- 
ροῦμεν τὴν χαθ᾽ ἕκαστον (16) ἑργαςομένην τὸ σχΏη- 
μα , τὸ εἶδος (16*), τὸν Ίχον, τὴν χἰνησιν. Ei ταῦτο 
λέγομεν (17) καὶ περὶ τὸ μηχανιχὸν τοῦτο τῆς φύσεως 
ἡμῶν ὄργανον», μηδεμιᾶς κατὰ τὸ ἰδιάζον νοητῆς οὗ- 
σίας ἑγχεχραμένης (18) γἰνεσθαι, ἀλλά τινος τῇ 
φύσει τῶν ἐν ἡμῖν στοιχείων χινητικῆς δυνάµεως 
ἐγχειμένης , xaX τὴν τοιαύτην ἐνέργειαν ἁποτέλεσμα 
εἶνσι (19) ἐφ᾽ ἑαυτῆς' τὴν νοητὴν ἐχείνην καὶ ἀσώ- 
µατον τῆς φυχῆς οὐσίαν ἀποδειχνύοιτο, 7) τὸ µηδόλως 
εἶναι ; 


nalur, natura infusa, sed quadam facultate movendi insita nature eorum «qus jin nobis sunt 
elementorum, urgente, atque ejusmodi actionem esse rei effectum, qu: nihil aliud est quam mo- 


tus quidam impulsivus, qui versatur 


et occupatur circa cognitionem earum rerum, quibus stu- 
demus εἰ operam damus ; utrum magis per hzc, essene illam 


in sese rationalem intellizentiz- 


que participem et incorpoream anim:e naturam, an ne prorsus quidem esse, demonstretur? 


M. At illa: Cumsimilitudo, inquit, adjuvat at- D 


que defendit nostram orationem , tum structura 
atque compositio omnis ex adverso nobis illatz 
contradictionis non parum conferet ad senten- 
tie nostra confirmationem, —6, Qui hoc dicis ? in- 
quam. —M. Quoniam, inquit, ita scire, tractare, dis- 
ponere el accommodare materiam inanimam, ut 
ars, qu:e ad machinas adhibita est, loco anime 
propemodum materie sit , propterea quod et 
motum, el sonum, ct figuram et talia reprz- 
sentat, satis fuerit ad demonstrandum, quod sit 
aliquid in homine tale quod per contemplati- 
cem et inventricem facultatem cum naturaliter 
possit hzc in seipso considerare, mente conci- 
pere et animadvertere, (tum ante cogitatione 
instituere ac preparare machinas, atque ita de- 
inde eas per artem ad actionem perducere ac per 
materiam ostendere mentis conceptum. Primum 
enim quod ad vocem edendam spiritu opus sit 
animadvertit ; deinde quo pacto machinz spiritus 
excogitarelur, considerata elementorum natura , 
ratione ante perpendit , quod nimirum nibil va- 
cuum sit in rerum natura, sed comparatione 
cum graviori, leve vacuum putetur atque dica- 
(ur, quoniam et ipse aer in sese sui natura so- 
lidus ac plenus est. Vacuum enim vas dicitur 
per abusionem, cum ab humore vacuum fuerit , 
nihilominus aeris plenum eruditus etiam hoc es- 


(12) Μόνφ. À in margine µόνων. 

(13) "AAAd. À ἀλλὰ áp. 

14) 0Οὐδέ xov. A 05 δηπιυ. 

15) Γινομένοις. B τοῖς γινωσχοµένοις. 

(A Ka exactor. D, Tó xao EXaGsOV. 

(16') Tó σχήμα. τὺ εἶδος. B τὸ εἶδος, τὸ synua. 

(17) Λέγομεν. Α B λέγοιµεν. xe 

(18). "Eyxexpagérnc. B ἐγχεχρυμμένης. 

(19) "AzxocéJscyua εἶναι. Α οἱ D postea haec ex- 
hibet: Ἡ οὐδὲν ἄλλο 7| χἰνησἰς τίς ἐστιν ὁρμητιχὴ 
περὶ την γνῶσιν τῶν σπουδαζοµένων ἐνεργουμένη. 
T: ἂν μᾶλλον διὰ τούτου (διὰ τούτων A) f] τὸ εἶναι. 


(20) Μεταχειρίζεσθαί τι. B. µεταχειρίνεσθαί τε. 


M. Ἡ δὲ, Συμμαχεῖ, qnot, τῷ λόγῳ xal τὺ ὑπήό- 
δειγµα, χαὶ dj χατασχενὴ πᾶσα τῆς ἀνθυπενεχθείσης 
ἡμῖν ἀντιῤῥήσεως οὗ μικρὰ συντελέσει πρὸς τὴν 
τῶν νοηθέντων ἡμῖν ῥεθαιότητα. ---. ἰ)ῶς οὖν τοῦτο 
λέχεις; --Μ. Ὅτιτοι, φησὶ, τὸ οὕτως εἰδέναι µεταχειρί- 
ζεσθαί τι (20) xaX διατιθέναι τὴν ἄφυχον ὕλην , ὡς 
την ἐναποτιθεῖσαν (21) τοῖς µηχανήµασι τέχνην 
μιχροῦ δεῖν ἀντὶ τῆς φυχῆς τῇ ὕλῃ γίνεσθαι , δι ὧν 
χίνησἰν τε xai Ἴχον, xat σχήματα , xal τὰ τοιαῦτα 
χαθυποχρίνεται , ἀπόδειξις ἂν εἴη τοῦ εἶναί τι τοιοῦ- 
τον (92) ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ᾧ ταῦτα (25) πέφυχε διὰ 
τῆς θεωρητιχῆς xal ἐφευρετιχῆς δυνάµεως χατανοξῖν 
τε Ey ἑαυτῷ (24) καὶ προχατασχευάζειν τῇ O:avolq 
τὰ μηχανήματα , εἶθ᾽ οὕτως εἰς ἐνέργειαν διὰ της 
τέχνης ἄγειν, xal διὰ τῆς ὕλης δειχνύειν τὸ νόημα. 
Πρῶτον γὰρ ὅτι πνεύματός ἐστι χρεία πρὸς τὴν bz- 
φώνησιν, χατενόησεν * εἴθ᾽ ὅπως ἂν ἐπινοηθείη πνεῦ- 
pa τῷ μηχανήματι τῷ λογισμῷ προεξἠήτασε, τὴν τῶν 
στοιχείων φύσιν ἐπισχεψάμενος, ὅτι οὐδὲν χενὸν ἐν 
τοῖς οὗσίν ἔστιν, ἀλλὰ πρὸς (25) τὸ βαρύτερον παρα- 
θέσει χενὸν τὸ χοῦφον νοµίζεται, ἐπεὶ xal αὐτὸς ἐφ᾽ 
ἑαυτοῦ χατ᾽ lüiay ὑπόατασιν µεστός τε ὁ ἀὲρ xai 
πλήρης ἐστί (26). Διάχενον γὰρ τὸ ἀγγεῖον ἓκ χατσ- 
χρήσεως λέγεται. "Όταν γὰρ τοῦ ὑγροῦ χενὸν [. 
οὐδὲν Ὥττον (27) μεστὸν ἀέρος πεπαιδευµένος (38) 
xai τοῦτο λέγει. Σημεῖον δὲ τὸν ἐπαχθέντα τῇ λίμνῃ 
ἀμφορέα (29) μὴ εὐθὺς πληροῦσθαι τοῦ ὕδατος, à 
ἐπιπολάνειν τὰ πρῶτα, τοῦ ἐναπειλημμένου ἀέρος 


(21) Ἑγαποτιθεῖίσαν. A in textu ἔνατολτοθεῖ- 
σαν, in margine ἐναποτεθεῖσαν. B ἑναποτεθεῖσαν. 

(32) Tt τοιοῦνον. B τοιοῦτόν τι. 

(23) ἵρ ταῦτα. Α 6 ταῦτα. 

(24) Ἐν ἑαυτῷ. B ἓν αὑτῷ. 

(251 Πρός. B τῇ πρὀς. 

(26] Μεστός te ὁ áp x. 2.6. A 6 &hp ναστός τε 
καὶ πλήρης. B eumdem ordinem servat, sed pro 
ναστός retinet µεστός. 

(27) οὐδὲν ἧττον. A B οὐδὲν δὲ ἕττον. 

(28) Πεπαιδευκέγος. A B ὁ πεπαιδ. 

(29) 'Augopéa. B τὸν ἀμφ. Α in textu idem ba- 
bet, in margine vcro τὸν χεοαµέα. 


$7 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 38 
ἐπὶ «b ἄνω τὺ χοῖλον ἀνέχοντος, Ee ἂν πιεσθεὶς ὁ Α se dicit. Cujus rei signum est, quod amphora 


ἀμφορεὺς τῇ χειρὶ τοῦ ἀρυομένου ἐν τῷ βάθει γίνε- 
ται (50) , καὶ τοῦτο (51) δέξηται τῷ στόµατι (52) τὸ 
ὕδωρ ' οὗ γινομένου δείχνυται τὸ μὴ χενὺν αὐτὸν 
εἶναι καὶ πρὸ τοῦ ὕδατος. Μάχη (55) γάρ τις περὶ 
τῷ στόµατι (54) τῶν δύο στοιχείων ὁρᾶται, τοῦ μὲν 
ὕδατος ὑπὸ βάρους ἐπὶ τὸ χοῖλον βιαζοµένου τε xal 
εἰσρέοντος, τοῦ δὲ ἀέρος τοῦ ἐναπειλημμένου τῷ 
χοἰλῳ διὰ τοῦ αὑτοῦ στόματος (55) ἐπὶ τὸ ἔμπαλιν 
συνθλιθοµένου περὶ τὸ ὕδωρ , xal ἀναῤῥέοντος , ὡς 
xai (36) ἀναχόπτεσθαι διὰ τούτου (37) καὶ ἀναχοχλά- 
ζειν (88) τὸ ὕδωρ περιαφρἰζον (59) τῇ βίᾳ τοῦ πνεύ- 
µατος. Ταῦτα (40) οὖν χατενόησε , καὶ ὅπως ἂν ἓν- 
τεθείη πνεῦμα τῷ μηχανήµατι διὰ τῆς τῶν στοιχείων 
φύσεως ἐπενόησε. Κοῖλον γάρ τι (41) ix. στεγανῆς 
ὕλης Χατασχευάσας, xal πανταχόθεν τὸν Ev αὐτῷ 
ἀέρα περισχὼν ἁδιάπνευστον , ἐπάχει τὸ ὕδωρ διὰ 
στόματος (43) τῷ xoDup, κατὰ τὸ µέτρον τῆς χρείας 
τὸ ποσὺν συµµετρῄσας τοῦ ὕδατος, εἶθ᾽ οὕτως ἐπὶ 
τὸν παραχείµενον αὐλὸν δίδωσι χατὰ τὸ ἀντιχείμενον 
τῷ ἀέρι τὴν δίοδον, ἐχθλιθόμενος δὲ τῷ ὕδατι βιαιό- 
τερον ὁ ànp πνεῦμα γίνεται’ ὅπερ ἐἑχπίπτον (45) τῇ 
κατασχευῇ τοῦ αὐλοῦ τὸν Ίχον ποιεῖ. 


ducit, deinde δἷίο ad oppositam [fistulam ex adverso transitum aeri 


hementius et elisus ab aqua 
in stracturam fistule sonum edit. 
"Ap' οὗ (44) φανερῶς δείχνυται διὰ τῶν φαινοµέ- 
νων, ὅτι ἔστι τις ἓν τῷ ἀνθρώπῳ νοῦς ἄλλο τι (45) 
παρὰ τὸ Φφαινόμενον, ὁ τῷ (46) ἀειδεῖ τε xol νοερῷ 
τῆς ἰδίας φύσεως ταῦτα ἓν ἑαυτῷ προχατασκευάζων 
ταῖς ἐπινοίαις , εἴθ᾽ οὕτως διὰ τῆς ὑλιχῆς ὑπηρεσίας 
εἰς τὸ ἐμφανὲς ἄγων τὴν ἔνδον συστᾶσαν διάνοιαν » 
El γὰρ fjv κατὰ τὸν ἀντιτεθέντα λόγον ἡμῖν τῇ φύσει 
τῶν στοιχείων τὰς τοιαύτας θαυματοποιίας λογίζε- 
σθαι (41), αὑτομάτως ἂν ἡμῖν συνέστη πάντως τὰ 
μηχανήματα * καὶ οὔτε 6 χαλχὸς τὴν τέχνην ἀνέμε- 
νεν εἰς τὸ γενέσθαι ἀνδροείχελον (48) , ἀλλ᾽ εὐθὺ (49) 
ἂν τοιοῦτος £x φύσεως (50) ἣν ' οὐδ' ἂν τοῦ αὐλοῦ 
πρὸς τὸν foy ὁ &hp ἐδεήθη, ἀλλὰ πάντοτε ἂν ἐφ' 
ἑαυτοῦ (51) Ίχει χατὰ τὸ συμθᾶν (52), ῥέων τε xal 
χινούμενος ᾽ τοῦ τε (95) ὕδατος οὐκ ἂν ἣν βεθιασµένη 
διὰ σωλΏνος, ἡ πρὸς τὴν ἀναφορὰν (54) τῆς τέχνης 
ix πιεσµάτων εἰς τὸ παρὰ φύσιν ἀναθλιθούσης τὴν 
χίνησιν * ἀλλ᾽ αὐτομάτως ἀνίη (55) τὸ ὕδωρ πάντως 
πρὸς τὸ μηχάνημα, τῇ ἰδίᾳ φύσει ἐπὶ τὸ ἄνω όχετη- 
γούμενον. El δὲ τούτων χατὰ τὸ αὐτόματόν ἐστιν οὐ- 
&v ὑπὸ τῆς τῶν στοιχείων φύσεως ἐνεργούμενον, 
ἀλλὰ τέχνη πρὸς τὸ δοχοῦν ἔχαστον ἄγεται' ἡ δὲ 


(30) Γίνεται. A B γένηται. 

31 TOUTO. A B τότε 

52) To στόµατι. Α B τῷ στοµίψ. 
(35) Μάχη. B. μηχανή. μα. 
(51) To στόµατι. Α B τὸ στόµιον. 
(35) Ζτόµατος. Α B στοµίου. 

(96) Ὡς xal. Kat deest A. 

$1) Δ/ὰ τούτου. B διὰ τοῦτο f. 

98) Avuxox.Adte. A B ἀναχογχυλιάνειν. 
3J) Περιαφρίζον. B περιαφρίνοντι. 
(40) Tavra. Α B zavtá τε. 

41) KorAor γάρ τι. U delet γάρ. 
42) Στόµατος. A B στοµίου. 





admota stagno non siam aqua repletur, sed 
primum, coacto ac deprehenso intus aere concavum 
sursum tollente, innatat , quoad bhaurientis ma- 
nu ampbora pressa in fundo fuerit, ac tunc per 
os accipiat aquam: quo facto ostenditur, quod 
nec antequam aqua -repleretur , vacua esset. 
Nam pugna quedam duorum cirea os elemen- 
torum cernitur, dum aqua quidem propter gra- 
vitateni et ponderositatem vi in concavum influit 

atque irrumpit: aer vero, qui in concavo inter- - 
ceptus deprehenditur, per ijdem os in contra- 
rium circa aquam coarctatus dilabitur ac retro 
fluit, adeo ut per hunc aqua quasi interrumpa- 
tur et impediatur, ac vi spiritus refracta reci- 
procataque ac spumans quasi e conchylio sonum 
edat. Et hic igitur animadvertit , οἱ quomodo 
spiritus machinis immittatur, per elementorum 
naturam excogitavit. Nam concavo quodam ex so- 
lida duraque materia facto, atque aere intus 
concluso undique cohibito atque compresso ne 
exspiret, aquam, pro modo prasentis usus quan- 
titatem ejus dimensus, per os in concavum in- 
dat, expressus autem ve- 


violentius aer, spiritus fit : qui spiritus irruens et incunibens 


Annon igitur per ea qua apparent manifesto 
ostenditur quod sit quaedam in homine mens 
aliquid aliud atque apparet, qua invisibili atque 
informi et intelligentia predita natura sua hac 
intra seipsam excogitata praparans, sic deinceps 
per materiale ministerium in propaiuium atque 
apertum educit intus agitatam et conílatam in- 
telligentiam ? Nam si juxta oppositam nobis ora- 
tionem elementorum nature talia mirifica opera 
ascribere atque assignare liceret, sua sponte ca- 
suque fortuito nobis prorsus machinz conderentur ; 
ac neque 38 arlem exspectaret ad hoc ut statua 
virilis evaderet, sed protinus a natura tale esset, | 
neque ad sonum edendum aer tubo opus haberet, 
sed semper per sese resonaret, quippe qui fortuito 
casu flueret et. moveretur, neque aquae per fistu- 
lam curaus in sublime, arte motum prater na- 
turam per expressiones ad supera elidente atque 


p cogente, ut conficerelur, sed sponte sua prorsus 


aqua ad machinam ascenderet, quipp2 sui natura 
sursum evecta. Siu autem liorum nihil sua sponte 
ab elementorum natura efficitur, sed artc, quor- 


(45) Ἐκπίπτον. À B ἐμπίπτον. 
(44) "Ap' οὗ. Α in margine &p' οὖν οὗ. 
(49) "AJJA0 τι. B £236; τις. 
' (46) Ὁ c. A ὃς τῷ. 
is Λο] ίζεσθαι. Α in. margine χαταλογίζεσθαι. 
48) Αγ δροείκε.ῖονΥ. A ἀνδρξίχελον. 
(49) Εὐθύ. A B εὐθύς. 
(50) Τοιοῦτος ἐκ φύσεως. B ix φύσεως τοιοῦτο. 
(51) "Ax àp' ἑαυτοῦ. Ἐφ ἑαυτοῦ ἄν. 
(52) Συμόδᾶν. B συµθάν. 
(53) Του τε. B τοῦ δέ. 
(94) 'Aragopár. A B τὸ ἄνω φορά. 
(95) 'Av(n- Ain textu ἂν efr in marg., fist. B ἀνείει. 


$9 S. GREGORII NYSSENI 40 
sum visum fuerit unumquodque ducitur : ars au- A τέχνη διάνοιά (56) clc ἐστι mola. κἰνησίς «s χαὶ ἑνέρ- 


tem est intelligentia quzdam stabilis 3ο firma, 
qua ad aliquod propositum et institutum per ma- 
teriam exercetur, atque intelligentia mentis quidam 
proprius motus et efficientia est, nimirum etiam 
esse mentem, consequentia dictorum demonstravit. 


M. Ego vero: Hoc quidem, inquam, etiam ipse 
dico ita se habere, quod nimirum id quod non 
apparet, non idem sit cum eo quod apparet : non 
tamen in hac oratione video id quod quzritur : 
nondum enim mihi liquet quid tandem existimare 
oporteat illud esse quod non apparet, sed quod 
materiale quidem aliquid non sit, didici ex ser- 
mone : nondum autenf cognovi quid de eo dicere 
conveniat. Ego hoc maxime desiderabam discere, 
non quid non sit, sed quid sit. —M. Atilla : Multa, 
inquit, etiam de multis ita discimus, dura dici- 
mus non hoc aliquid esse ipsam essentiam rei 
quicsit:e, quidnam tandem ea res sit significantes. 
Cum enim ἀπόνηρον, id est non pravum vel haud 
gsialum dicimus, bonum ostendimus ; cum item ἄναν- 
6pov, id est, non virum nominaverimus, timidum 
designavimus, ac multa his similia atque cjusdem 
modi dici possunt, per qua vel benigniorem per 
malorum negationem excipimus intellectum, vel 
contra ad deteriorem opinionem deflectimus, ad- 
eniptione bonorum id quod pravum et malum est 


γεια, ἄρα xaX διὰ τῶν ἀντιθέτων ἡμῖν τὸ ἄλλο τι 
παρὰ τὸ φαινόµενον εἶναι τὸν νοῦν ἡ ἀχολουθία τῶν 
εἱἰρημένων ἀπέδειξεν. 

per opposita nobis aliquid aliud atque apparet, 


T. Ἐγὼδὲ, Τοῦτο μὲν οὕτως ἔχειν φημὶ xal αὖ 
τὸς, τὸ μὴ ταὐτὸν εἶναι τῷ φαινομένῳ τὸ μὴ φαινόµε- 
vov* οὗ μὴν τὸ ζητούμενον ἓν τῷ λόγῳψ τούτῳ βλέπω, 
οὕπω váp pot δηλὀν ἐστιν, ὃ τί ποτε χρὴ νοµίζειν 
ἐχεῖνο εἶναι τὸ μὴ φαινόµενον, ἀλλ᾽ ὅτι μὲν ὑλιχόν τι 
οὐχ ἔστιν ἐδιδάχθην τῷ λόγῳ * οὐδέπω δὲ ἔγνων, ὅ 
τι περὶ αὑτοῦ προσήχει λέχειν. ἐγὼ δὲ τοῦτο μάλι- 
στα ἑδεόμην μαθεῖν, οὐχ ὅτι οὐχ ἔστιν, ἀλλ ὅπερ 
ἑστίν. —M. 'Η δὲ,Πολλὰ, φησὶ, xai περὶ ππολλῶν οὕτω 


D µανθάνοµεν ἓν τῷ μὴ τόδε τι λέγειν εἶναι αὐτὸ τὸ 


εἶναι τοῦ ζητουµένου, 6 τί ποτέ ἐστι διερμηνεύοντες. 
Απόνηρον γὰρ εἰπόντες τὸν ἀγαθὸν παρεστήχα- 
μεν (57) , καὶ ἄνανδρον ὀνομάσαντες τὸν δειιὸν 
ἐγνωρίσαμεν , xaX πολλὰ τούτοις (58) ἔστιν εἰπεῖν 
ὁμοιότροπα. Δι ὧν ἡ τὸ χρηστότερον ἀναλαμθάνομεν 
νόηµα διὰ τῆς τῶν πονηρῶν ἀποφάσεως (59), ἣ τὸ 
ἔμπαλιν ἐπὶ τὸ χεῖρον ταῖς ὑπονοίαις ερεπόµεθα, τῇ 
τῶν καλῶν ἀφαιρέσει τὸ πονηρὸν ἑνδειξάμενοι. Οὕτω 
τοίνυν xal ἐπὶ τοῦ παρόντος τις λόγου κατανοῄσας, 
οὖκ ἂν τῆς δεούσης περὶ τὸ ζητούμενον ἑννοίας 
ἁποσφαλείῃ. 


indicantes. Ad hunc igitur modum si quis ex presenti quoque qusstione rem consideraverit, ab 
ea cogitatione atque opinione quam res ad quaerendum et scrutandum proposita requirit atque 


desiderat, non aberrabit. 


Quzritur autem, quid mentem esse oporteat 6 ᾖῥΖητεῖται δὲ τί χρῆ τὸν νοῦν οἴεσθαι κατ αὐτὴν 


arbitrari secundum ipsam essentiam. Qui igitur 
quin sit quidem id, de quo quizsstio est, propter 
cam, que abipso nobis ostenditur, eflicientiam, 
nonu dubitat hoc quid sit, scire δἱ vult, abunde 
ac sufficienter id assequi poterit. Nam si didicerit 
id non esse hoc quod sensu percipitur, non co- 
lorem, non figuram, non duritiem, non gravitatem, 
non quantitatem, non eam, quze in tria fit, divisio- 
nem, non in loco positionem, neque quidquam 
prorsus eorum qua circa materiam deprehendun- 
tur, novit quod aliud adque liiecsit.—G. Ego autem 
ejus interpellato sermone, Nescio, inquam, si 
omnia hic ex sermone detrahantur, qui fieri 
possit, ut non una cum his tollatur et aboleatur 


τὴν οὐσίαν. Ὁ τοίνυν τὸ μὲν εἶναι τοῦτο, περὶ οὗ ὁ 
λόγος ἐστὶ, διὰ τῆς παρ) αὐτοῦ δειγνυµένης ἡμῖν 
ἑνεργείας μὴ ἀμφιθάλλων, τὸ δὲ ὃ τί (60) ἐστι γνῶ- 
ναι βουλόμενος, ἱχανῶς ἂν εὕροιτο (61), μὴ τοῦτο 
μαθεῖν εἶναι αὐτὸ ὃ χαταλαµθάνει sj αἴσθησις, μὴ 
χρῶμα, μὴ σχῆμα, μὴ ἀντιτυπίαν, μὴ βάρος, μὴ 
πηλιχότητα, μὴ τὴν εἰς τρία διάστασιν , μὴ την ἐπὶ 
τόπου θέσιν (62) , μηδέ τι (65) τῶν περὶ τὴν ὕλην 
χαταλαμθανοµένων ὅλως μηδὲν ἴδη (64), τί ἄλλο παρὰ 
ταῦτά ἐστιν. Ἐγὼ δὲ μεταξὺ διεξιούσης,---Ε. Οὖκ 
οἶδα, ἔφην, πῶς ἔστι, πάντων τούτων ἀφαιρουμέ- 
νων (05) τοῦ λόγου, μὴ συνεξαλειφθΏναι τούτοις xal 
τὸ ζητούμενον. Tívt γὰρ προσφυῇ (06) δίχα τούτων fj 
χαταληπτιχὴ περιεργία , κατά ve τὴν ἐμὴν ὑπόληψιν 


id quod queritur. Quidnam enim absque his per- D οὕπω ὁρᾶται. Πανταχὴ (67) γὰρ ἐν τῇ τῶν ὄντων 


cipiendi cura atque sedulitas amplectatur, cui in- 
li:reat, mea quidem opinione, nondum apparet. 


96) Post διάνοια in A et B sequuntur ista : ἐστὶν 
ἁἀσραλῆς πρός τινα σχοπὸὺν Evepoupévr) διὰ τῆς ὕλης, 
fj; δὲ (in margine fj τε) διάνοια νοῦ «lg ἐστιν οἰχεία 
Χίνησίς τε, in margine ἐστὶ ποιὰ χίνησίς «s. ln DB 
ita : ἐστὶν ἀσφαλῆς fj δὲ διάνοια vou. Pro ποία idem 

it ποιά. 

(5T) Παρεστήκαμεν. Λ B παρεστήσαυεν. 

(98) Τούτοις. B. τοιούτοις. 

(99) ᾽Αποϕάσεως. À in margine ἀπεμφάσεως. 

(60) Τὸ δὲ Ó zi. A in margine τοῦθ) ὅτι. 

(61) Εὔροιτο. A B epo: τὀ. 


ἀναξητήσει διὰ τῆς ἐξεταστιχῆς διανοίας ὅσον τε (68) 
τὸ ξητούμενον, ὥσπερ τινὲς τυφλοὶ διὰ τοίχων ἐτὶ 


» 


(62) θέσι». À B διάθεσιν. 

(65) Mn6£ tt. À μηδὲν τῶν. 

(64) "Ο]ως μηδὲν ἵδῃ. Α ὅμως μηδὲν εἰ δἡ «:. 
B µγδέἐν. Ε/ δή τι. In margine του A tota illa sentes- 
tia ita scribitur : θέσιν *. μηδέ τι τῶν περὶ τὴν ὕλτν 
χαταλαμθανοµένων ὅλως μηδὲν οἵδεν, ὅτι ἄλλο παρὰ 
ταῦτά ἐστιν. 

(65) Ἀφαιρουμένων. B ἀαφαιρουμένου. 

(66) ooi uA T poo Qut. B àv προσφυῇ. 

(67) Πανταχή. A in margine Πανταχου. 

(68) "Ocor te. Α B ἁράσσοντες. 


64 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 43 
«hv θύραν χειραγωγούμενοι, ἑνὸς τῶν εἰρημένων A Nam ubique in rerum investigatione examinatrice 


πάντως θιγγάνοµεν (09), 7) χρῶμα εὑρίσχοντες, 7j 
σχῆμα, Ἡ πηλιχότητα, fj τι τῶν παρὰ σοῦὺ voy ἅπη- 
ριθμηµμένων ἕτερον ὅταν δὲ τούτων μηδὲν εἶναι λέ- 
γηται ἂν (10) , εἰς τὸ µηδόλως τι εἶναι οἴεσθαι ὑπὸ 


µιχροφυχίας΄’πε ριαγόµέθα. 


atque scrutatrice intelligentia, quasi palpantes id, 
quod quiritur, tanquam czci quidam ducibus pa- 
rietibus ad ostium tendentes, prorsus ünum ex 
dictis attingimus, vel colorem, vel figuram, vel 
quantitatem, vel aliquid aliud eorum qua abs te 


enumerata sunt offendentes : cum autem dicitur nihil horum esse, pre animi exiguitate eo redigimur ut 


ne prorsus quidem aliquid esse putemus. 


M. Ἡ δὲ σχετλιάσασα μεταξὺ τοῦ λόγου , Φεῦ τῆς 
ἁτοπίας , φησὶν, εἰς οἷον (71) καταστρέφει πέρας 1) 
μιχροφυὴς αὕτη xat χαμαίζηλος περὶ τῶν ὄντων xpl- 
σις!ὶ El γὰρ ἐξήρηται τοῦ ὄντος ἅπαν ὃ μὴ τῇ at- 
αθήσει γνωρίζεται, οὐδ' ἂν αὐτὴν τὴν τοῦ παντὸς 
ἐπιστατοῦσαν xai περιδεδραγμένην τῶν ὄντων δύνα- 
µιν ὁμολογοίη (72) πάντως ὁ τοῦτο λέγων, ἀλλά τὸ 
ἀσώματόν τε χαὶ ἀειδὲς περὶ τῆς θείας φύσεως δι- 
δαχθεὶς, τὸ μὴ εἶναι αὐτὴν ὅλως Ex τῆς τοιαύτης 
πάντως (T5) ἀχολουθίας λογίζεται ^74). Εἰ δὲ ἐχεῖ τὸ 
ταῦτα μὴ εἶναι περιγραφὴ (79) τοῦ εἶναι οὗ γίνεται, 
πῶς ὁ ἀνθρώπινος νοῦς τοῦ ὄντος ἐχθλίθεται τῇ 
ἀφαιρέσει τῶν σωματικῶν ἱδιωμάτων συνδαπανώμε- 
v9; ; —T. Οὐχοῦν, εἶπον, ἓξ ἁτόπων (76) µεταλαμθάνο- 
pev ἕτερον ἄτοπον διὰ τῆς ἀχολουθίας ταύτης. Περί- 
χειται Yàp ὁ λόγος ἡμῖν εἰς τὸ ταὐτὸν οἵεσθαι (77) 
«fj θείᾳ φύσει, xal τὸν νοῦν τὸν ἡμέτερον, εἴπερ τῇ 
ὑπεξαιρέσει τῶν κατ) αἴσθησιν εὑρισχομένων νοεῖ- 
ται (78) Ex&vepov.—M. Mt ταὐτόν (79) εἴπῃς, φησὶν fj 
διδάσχαλος (ἀσεθὴς γὰρ καὶ οὗτος ὁ λόγος), ἀλλ᾽ ὡς 


M. At illa, dum hizec dicerem jndignata, Proh res 
importuna, inquit, et absurda! ad quem flnem 
redigitur ac desinit exigui ingenii, pusillanimum- 
que et abjectum istud de rebus qux mente noscun- 
tur judicium ! Nam si ex rerum natura exemptum 
est quidquid sensu non cognoscitur, ne ipsam qui- 
dem rerum universitatis rectricem atque przefectam, 
que res universas complexa est, vim atque po- 
testatem confiteri prorsus potuerit is qui hoc dicit : 
sed ubi incorpoream, informem ct invisibilém esse 
divinam ácceperit naturam, non esse eam penitus, 
ex hujusmodi prorsus consequentia existimabit. 
Sin autem illic propterea quod hzc non sint, 
ipsius essentie praescriptio atque peremptio non 
exsistit, quo pacto mens humana ex natura reruin, 
ut qua una cum ademptione corporalium proprie- 
tatam consumatur, eliditur atque excluditur? —G. Ergo 
ex absurdo, inquam, per hanc consequentiam, 


aliud invicem arripimus absurdum; nam eo nobis 


oratio redacta est, ut nostram quoque mentem 


ἑδιδάχθης παρὰ τῆς θείας Γραφῆς (80), ὅμοιον εἰπὲ (; eamdem rem esse cum divina natura putemus, 


τοῦτο ἐχείνῳ. Τὸ γὰρ χατ᾽ εἰχόνα (81) γενόµενον διὰ 
πάντων ἔχει πάντως τὴν πρὸς τὸ ἀρχέτυπον (82) 
ὁμοιότητα , νοερὰν τοῦ νοεροῦ, xai τοῦ ἀσωμάτου 
ἀσώματον, ὄγχου «s παντὸς (83) ἀπηλλαγμένον ὥσ- 
περ ἐχεῖνο, xal πᾶσαν ἐκφεῦγον διὰ σημαντικὴν (84) 
χαταµέτρησιν ὁμοίως ἐχείνῳ  ἄλλο δέ τι παρ᾽ 
ἐχεῖνο χατὰ τὴν τῆς φύσεως ἱδιότητα. Οὐχέτι γὰρ 
ἂν εἴη εἰχὼν, εἰ ἐχείνῳ δι ἁπάντων (δὺ) ε[ἴηταὐτὸν (86), 
ἀλλ) bv of; ἓν τῇ ἀχτίστῳ φύσει χαθορᾶται ἐχεῖνο, 
ἐν τοῖς αὐτοῖς tj κτιστὴ φύσις δείχνυσι τοῦτο xal 
ὥσπερ πολλάχις Ev μιχρῷ φήγµατι ὑελίνῃ (87), ὅταν 
τύχῃ πρὸς ἀχτῖνα χείµενον, ὅλος ἐνορᾶται τοῦ ἡλίου 
ὁ χύχλος , o0 χατὰ τὸ ἴδιον μέγεθος αὐτῷ ἐμφαινό- 


µενος, ἀλλ' ὡς γωρεῖ βραχύτης (88) τοῦ ψήγµατος 


siquidem subtractione eorum quz sensu deprelien- 
duntur, intelligitur utrumque.—M.Ne idem dicas, in- 
quit magistra (impia enim hzc quoque oratio est), 
sed quemadmodum a divina voce doctus σε, similo 
esse hoc illi dic. Nam quod secundum imaginem 
factum est, per omnia penitus principalis exem- 
plaris atque forms» similitudinem habet; intelle- 
Ctualem, ejus quod est intellectuale ; incorpoream, 
incorporei; atque ab omni mole corporea liberum 
est itidem, ut illud ; et omnem intervallarem dimen- 
sionem effugit similiter atque illud : sed est aliquid 
aliud atque illud quod ad naturz a!tinet propricta- 
tem. Non enim amplius imago fuerit, si per omnia, 
per intellectualem, incorpoream, intervalli expertem 


τοῦ χύχκλου την ἔμφασιν * οὕτως iv τῇ βραχύτητι D naturam idem cum illo esset, sed per quz in. natura 


τῆς ἡμετέρας φύσεως τῶν ἀφράστων ἑἐχείνων τῆς 
θεότητος ἰδιωμάτων αἱ εἰχόνες ἐχλάμπουσιν , ὥστε 
διὰ τούτων τὸν λόγον χειραγωγούμενον, μήτε &no- 


(69) θιγγάνοµεν. In textu A. additur ἁπτόμεθα, 
in margine vero monetur : Λείπει τὸ ἀπτόμεθα, 

n. Λέγηται ἄν. Α οἱ B delent ἄν. 

74) Eic olov. A in textu εἰς óv, sed in margine 
el E in. A ὀμολοτεί 

19) 'OyuoJoryoln. À 6 . 
t Πάντως delet p. " 
74) Λογίζεται. Α λογίσεται, quod et babet editio 
anni 1615. 


1 
(75) Περι ή. A παραγ . 
16 εξ ἀτόπω». Bi ded 
71) Οἴεσθαι. À in margine νοεῖσθαι. 


18) Νοεῖται delet D. 
19) Mi) ταὐτόν. 'AXY fj ταὐτὸν εἴπης. 


PATROL, GR. ΧΙΙ ΤΙ. 


non creata illud perspicitur, per eadem natura creata 
hoc ostendit ; et quemadmodum in parvo szpe frusto 
vitri, cum ad radium expositum jacet, totus solis 


(80) Γρωφῆς, A B φωνῆς, 
(81) Τὸ γὰρ κατ) εἰκόνα. In calce codicis Α hiec 
ita explicantur,"Oct ὅμοιος µέν ἐστι τῷ θεῷ 6 ἡμέ- 
τερος voUc, οὐχέτι δὲ ὁμοούσιος. 
re Τὸ ἀρχέτ. À τὸν ἀρχέτυπον. 
(85) "Ο]κου τε παντός. B ὄγχου πάντως [sic] et A 
habet ὄγχο. 

84) Διὰ σηµαντικχήν. Α ct Ἡ διαστηµατιχήν. 

85) Δι ἁπάντων. B διὰ πάντων. 

(86) ᾿Εκείνφ. In A additur, àv τῷ νοερῷ καὶ 
ἀσωμάτῳ xal ἁδιαστάτῳ. 

(87) Ὑελίνῃ. A B ὑελίνῳ. 


(88) Βραχύτης. B à βραχύτης, 





43 8. GREGORII NYSSENI 4$ 
orbis conspicitur, non pro sua magnitudine in eo A πίπτειν τῆς κατὰ τὴν οὐσίαν τοῦ νοῦ χαταλήψεως, 


apparens, sed prout brevitas frusti circuli simu- 


lacrum atque reprzesentationem capit et admittit z - 


sic in exiguitate nostre nature inexplicabilium 
illarum deitatis proprietatum imagines elucent, ut 
per hec manu quasi ducta ratio neque excidat 
et aberret ab nature mentis deprehensione atque 


ἀποχαθαιρομένης Ev τῇ ἑξετάσει τοῦ σχέµµατος τῆς 
σωματιχῆς ἰδιότητος  μηδ' ab πάλιν εἰς ἴσον (89) 
ἄγειν τῇ ἀορίστῳ τε (90) καὶ ἀχηράτῳ φύσει , τὴν 
μιχρὰν χαὶ ἐπίχηρον * ἀλλά νοητὴν μὲν οἴεσθαι τὴν 
οὐσίαν * ἐπειδὴ xal νοητῆς οὐσίας ἐστὶν εἰχὼν , μὴ 
μέντοι τὴν αὐτὴν τῷ ἀρχετύπῳ τὴν εἰχόνα λέγειν. 


cognitione, si in examinatione quaestionis corporalis proprietas excernatur et rejiciatur; neque rursus ex 
diverso eamdem cum invisibili simul et immortali natura parvam mortalemque naturam esse ducat, sed 
ratione et intelligentia quidem cerni naturam ejus existimet : quoniam etiam mente comprehensibilis 
naturze imago est, non tamen eamdem cum principali et originali forma imaginem esse dicat. 


Ut igitur per arcanam et ineffabilem Dei sapien- 


diam que in universitate rerum apparet, divinam 


naturam pariter ac potestatem in rebus universis 
esse nou dubitamus, ut in sua omnia maneant 
essentia (quanquam sí quis naturz rationem exigat 
et exquirat, longe plurimum natura Dei distat 
atque diversa est a singularibus rebus qua in 
creatura et ostenduntur et intelliguntur : attamen 
jn his esse constat id quod natura distat atque 
diversum esi), ita nullo modo incredibile est anim: 
quoque naturam quas per sese aliquid aliud est 
(quodcunque tandem etiam esse putatur), non 
impediri quin sit, etiamsi ea qux» in mundo tan- 
quam elementa considerantur, ei, ratione nature, 
non conveniant : quemadmodum enim jam ante 
dictum est, nec in viventibus quidem corporibus, 
quorum natura constat ex elementorum contem- 


ἝὭσπερ οὖν διὰ τῆς ἀποῤῥήτου σοφίας τοῦ Θεοῦ 
τῆς τῷ παντὶ ἐμφαινομένης τὴν θείαν φύσιν τε xal 
δύναμιν v πᾶσι τοῖς οὖσιν εἶναι οὐχ ἀμφιβάλλομεν, 
ὡς ἂν ἓν τῷ εἶναι τὰ πάντα µένοι ' xal vol γε εἰ (91) 
τὸν τῆς φύσεως (92) ἀπαιτοίης λόγον, παμπλήθως (95) 
ἀπέχει οὐσία θεοῦ πρὺς τὰ χαθ᾽ ἕχαστον ἐν τῇ xst- 
cet δειχνύµενά τε καὶ νοούµενα * ἀλλ ὅμως ἐν τού- 
τοις εἶναι τὸ διεστὸς (94) χατὰ τὴν φύσιν ὁμολογεῖ- 
ται" οὕτως οὐδὲν ἄπιστον xal τὴν τῆς ψυχῆς οὐσίαν, 
ἄλλο τι xa0' ἑαυτὴν obcav, ὅ τί ποτε xa εἶναι εἰχά- 
ζεται, μὴ ἑμποδίζεσθαι πρὸς τὸ εἶναι, τῶν στοι- 
χειωδῶς ἐν τῷ χόσμῳ θεωρουµένων οὐ συµθαινόντων 
GUT] κατὰ τὸν λόγον τῆς φύσεως οὐδὲ (95) ἐπὶ τῶν 
ζώντων σωμάτων , χαθὼς Ίδη προείρηται, οἷς ἡ 
ὑπόστασις ix τῆς τῶν στοιχείων ἐστὶ συγχράσεως, 


. Χοινωνία τις χατὰ τὸν τῆς οὐσίας λόγον ἐστὶ τῷ ἁπλῷ 


τε xal ἀειδεῖ τῆς φυχῆς πρὸς τὴν σωματικὴν παχυ- 


peratione, simplici pariter et informi invisibilique (; µερίαν (96) - ἀλλ' ὅμως τὸ ἐν τούτοις εἶναι τὴν ζω- 


anima ratione natura, aliqua cum crassa corporum 
congerie atque concretione communitas est; ve- 
rumtamen vitalem animz efficientiam ratione qua- 
dam humanam aninadversionem atque cognitionem 
superante, permistam ac diffusam in his esse non 
dubitatur. Ergo ne resolutis quidem in sese, qus 
in corpore sunt, elementis, periit id quod per vi- 
4alem efficientiam ea colligat atque connectit. Sed 
quemadmodum, constante ac durante adhuc ele- 
mentorum concretione, omnes páriter atque simi- 
liter partes corpus complentes atque constituen- 
tes anima penetrante, singulatim unumquodque 
animatur, neque aliquis vel solidam esse animam 
dixerit ac duram, quz cum terreo commista atque 


τιχὴν τῆς ψυχῆς Evépyeurv, οὐχ ἀμφιβάλλετα:, λόγῳ 
τινὶ κρείττονι τῆς ἀνθρωπίνης χατανοήσεως &va- 
κραθεῖσαν. Οὐχοῦν οὐδὲ ἀναλυσάντων πρὸς ἑαυτὰ 
τῶν ἐν τοῖς σώμασι (97) στοιχείων, τὸ συνδέον αὐτὰ διὰ 
τῆς ζωτιχῆς ἑνεργείας ἁπόλωλεν. 'AXX ὥσπερ συν- 
εστῶτος ἔτι τοῦ τῶν στοιχείων συγχρίµατος ψυχοῦ- 
ται xai τὰ (98) xa0' ἕκαστον, ἴσως τε xai ὁμοίως 
πᾶσι τοῖς µέρεσι τοῖς συμπληροῦσι τὸ σῶμα τῆς φυ- 
χῆς ἑνδνομένης (99), xal οὐχ ἄν τις εἴποι, οὔτε 
στεῤῥὰν αὐτὴν χαὶ ἀντίτυπον εἶναι, τῷ γεώδει συγ- 
χεκραμένην, οὔτε ὑγρὰν, ἡ φυχρὰν ἢ τὴν τῷ ψυχρῷ 
ἀντιχειμένην ποιότητα, τὴν ἓν πᾶσιν (1) οὖσαν τού- 
τοις, χαὶ ἑκάστῳ τὴν ζωτιχὴν δύναμιν ἐνιοῦσαν (2) 
οὕτω, χαὶ λυθέντος τοῦ συγχρίµατος , χαὶ εἰς τὰ 


contemperata sit, vel humidam, vel frigidam aut D οἰχεῖα πάλιν ἀναδραμόντος , τὴν ἁπλῆν ἐχείνην xai 


frigido opposita qualitate preditam, quee in his 
universis sit, et unicuique vim vitalem immittat : 
ita soluta quoque illa coagmentatione el ad pro- 
priss cüognatasque res iterum redacta, simplicem 
et incompositam illam naturam unicuique parti 
eliam post dissolutionem adesse, atque eam qua 


(89) Eic Tcov. B εἰς Ev. 
| Ἀορίστῳ τε. À ἀοράτῳ τε, B ἀρίστῳ τε. 
91) Ei delet B. 

(92) Φύσεως. Ain margine: φύσεώς τις ἁπαιτοίη 
λόγον, B φύσεως εἴτις ἀπαιτοίη λόγων. 

(95) Παμα.Ίήθως. Α B παμπληθές. 

94) Διεστός DB διεστώς. 

95) Οὐδέ. A B οὐδὲ γάρ. 

96) Παχυμερίαν. À nayop£pstav. 


ἀσύνθετον φύσιν ἑχάστῳ παρεῖναι τῶν μερῶν, xal 
μετὰ τὴν διάλυσιν οἴεσθαι , οὐδὲν τοῦ (3) εἰχότος 
ἐστιν * ἀλλὰ τὴν ἅπαξ ἁῤῥήτῳ τινὶ συμφνεῖσαν λό- 
T9 τῷ τῶν στοιχείων (4) συγχρίµατι (5) , καὶ εἰσαεὶ 
παραµένειν, οἷς χατεµίχθη , μηδενὶ τρόπῳ τῆς γινο- 
µένης ἅπαξ, αὑτῃ συμφυῖας ἀποσπωμένην. Οὐ γὰρ 


97) Τοῖς σώμασι. Δ B τῷ σώματι. 
(08) Καὶ cá. Kal delent À et B. 
(99) Ἐνδυο . B ἑνδεομένης. 
(1) T» ἐν πᾶσυ. Τὴν ἐν ἅπασιν. 
(2) 'Eviovcar. ἘΕνιεῖσαν. 

(3) Οὐδὲν τοῦ. A B οὐδὲν ἔξω. 
(4) To τῶν στ. B διὰ τῆς. 

(5) Συγκρίµατι. B συγχράσεως. 


45 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 46 
ἐπειδὴ λύεται τὸ συγχείμενον, κινδυνεύει (6) συν- A simul occulta atque ineffabili quadam ratione cum 


διαλυθηναι τῷ συνθέτῳ τὸ μὴ συγχείµενον. 


elementorum concremento coaluerit etiam in per- 


petuum permanere cum iis quibus commista eat, neque ullo modo ab ea coalitione atque concretione, quae 
semel ei contigerit, avelli putare, nullo modo est a verisimilitudine atque probabilitate alienum. Non enim 
quia solvitur compositum, inde etiam necessario consequitur una cum composito dissolvi id quod compo- 


situm non est. 


T. Κἀγὼ εἶπον, Αλλάτὰ μὲν στοιχεῖα αυμπίπτειν τε 
πρὸς ἄλληλα (7T), xal πρὸς ἀλλήλων διαχρίνεσθαι, 
χαὶ τοῦτο εἶναι τὴν τοῦ σώματος σύὐστασίν τε καὶ 
διάλυσιν, οὐδεὶς ἂν ἀντείποι. Ἐπειδὴ δὲ πολὺ τὸ 
μέσον ἑκάστῳ (8) νοεῖται τοῦτο τῶν (9) ἑτερογενῶς 
ἑχόντων πρὸς ἄλληλα, χατά τε τὴν τοπιχὴν θέσιν, 
xai τὴν τῶν ποιημάτων (10) διαφοράν τε χαὶ ἱδιότητα, 
συνδεδραµηκότων μὲν (11) ἀλλήλοις περὶ τὸ ὑποχεί- 
µενον τῶν στοιχείων, τὴν νοερὰν ταύτην xat ἁδιάστα- 
τον φύσιν ἣν χαλοῦμεν (12) ψυχῆν, ἀχόλουθον συµ- 
φυῶς πρὸς τὸ ἠνωμένον ἔχειν * εἰ δὲ ἀπ᾿ ἀλλήλων 
διαχριθείη ταῦτα, χἀχεῖσε (15) Υένοιτο, ὅπηπερ ἂν 
ἕχαστον fj φύσις ἄγοι (14), τὶ πείσεται (15) fj φυχῆ 
πολλαχῆ τοῦ ὀχήματος αὐτῇ διασπαρέντος * ὥσπερ τις 
ναύτης τῆς ὀλχάδος Ev ναυναγίῳ διαλυθείσης ἆδυνα- 
τῶν πᾶσι τοῖς τοῦ πλοίου µορίοις ἄλλοις ἀλλαχῃ τοῦ 
πελάγους ἐἑσχεδασμένοις κατ) αὐτὸν (16) ἐπινήξασθαι 
(παντὸς (17) γὰρ τοῦ ἐπιτυχοῦντος (18) λαθόμενος 
τὰ λοιπὰ φἑρειν (19) χαταλείφει τοῖς χύµασι), τὸν 
αὐτὸν τρόπον ἡ ψυχη (20) τῇ διακρίσει τῶν στοιχείων 
συνδιασχισθΏναι τὴν φύσιν οὐκ ἔχουσα, εἴπερ ὃνσ- 
απαλλάκτως ἔχει τοῦ σώματος, ἑνί τινι πάντως προσ- 
φυεῖσα στοιχείων (21), τῶν ἄλλων ἀποσχισθήσεται, 
xai οὐδὲν μᾶλλον ἀθάνατον αὐτὴν διὰ τὸ ἐν ἑνὶ ζᾖν, 
f| θνητὴν, διὰ τὸ ἐν τοῖς πλείοσι μὴ εἶναι, ἡ ἆχολου- 
θία τοῦ λόγου δίδωσιν οἴεσθαι. 


6. Atque ego : Verum elementa quidem, inquam, 
inter sese tum coire et cohzrescere, tum alterum 
ab altero separari atque disjungi, et id corporis 
esse tum constitutionem tum dissolutionem, nemo 
contradixerit. Quoniam autem multum interesse 
intelligitur inter unumquodque horum, qus tum 
secundum localem positionem, tum qualitatum dif- 
ferentiam pariter ac proprietatem diversi inter sese 
generis sunt, siquidem circa subjectum inter sese 
concurrerint elementa, consentaneum est, intelle- 
ctualem hanc dimensionisque expertem naturam, 
quam animam vocamus, cohzrere atque coujun- 
clàm esse cum eo, quod (ita) unitum est; sin 
autem hzc alterum ab alteru separata atque illo 
redacta fuerint, quocunque unumquodque natura 
ducit, patietur etiam anima, in multas partes pas- 
sim vehiculo ejus diísjecto : et quemadinodum ali- 
quis nauta, ubi naufragio dissoluta fuerit navis, 
ad omnes ejus partes, aliis in aliam pelagi partem 
dissipatis, eodem tempore adnare non potest (nam 
si quidquid primum occurrerit et obviam fuerit, 
apprehenderit, reliqua fluctibus ferri plane permit- 
tet), eodem modo anima qua ea natura przdita 
non est, ut una cum separatione elementorum 
scindatur, siquidem a corpore liberari atque expe- 
diri non potest, si uni alicui prorsus inheserit ele- 


mento, ab aliis avelletur et intercludetur, et ut nibilo magis immortalis quz in uno vivat, quam mortalis 
putetur quz in pluribus non sit, consequentia sermonis dat. 


M. Ἰλλ’ οὔτε συστέλλεται, φησὶν, οὔτε διαχεῖται τὸ 
νοητόν τε xal ἁδιάστατον (σωμάτων γὰρ ἴδιον συστολὴ 
xai διάχυσις), ἐπίσης δὲ χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν τὴν 
ἀειδῃ xaX ἀσώματον τῇ τε συγχρίσει τῶν στοιχείων 
περὶ τὺ σῶμα xal τῇ διαχρίσει πάρεστιν, συνεσφι- 
γµένων (22) lv τῷ συγχρίµατι τῶν στοιχείων στενο- 
χωρουµένη, οὔτε ἀποφοιτῃσάντων ἐπὶ τὰ συγγενῆ (25), 
xai χατὰ φύσιν αὐτοῖς ἀπολιμπανομένη, xàv πολὺ τὸ 
µέσον εἶναι δοχεῖ τὸ τῆς ἑτερότητος (24) τῶν στοι- 
χείων ἐνθεωρούμενον. Πολλὴ γὰρ ἡ διαφορὰ (25) τοῦ 
ἀνωφεροῦς τε χαὶ χούφου πρὸς τὸ βαρὺ xal γεῶδες, 
τοῦ θερμοῦ (26) πρὸς τὸ φυχρὸν, xal τοῦ ὑγροῦ πρὸς 
«b ἑναντίον * ἀλλ᾽ ὅμως οὐδεὶς πόνος τῇ νοερᾷ φύσει 


6) Κι δυνεύει. Καὶ χινδ. 

7) Πρὸς à AAA. A B ἀπ᾿ ἀλλὴλ. 
8) 'Exdct«. À B ἑχάατο. 

9) Tovto cov. AD τούτων. 

(10) Πουσμάτων. Α B ποιοτήτων. 
(11) Μέν deest A. 
(12) Ἡν κα. À τὴν xo. 

13) Káxsics. B χαὶ ἐχεῖσε. 

14) "Αγοι. Α ἄγει, B ἄγῃ. 
(15) Πείσεται. À in margine . "Avztat, mzlozzat 

χαὶ $ φυχῄ. 

(16) Κατ) αὐςτό. Α xax ταὺτόν. 
(17) Παντός. A πάντως. 


M. At neque contrabitur, inquit, neque diffunditur 
id quod et mente noscitur, cogitationeque perci- 
pitur, et disjunctionis separationisque expers est 
(corporum enim contrahi atque diffundi proprium 
est), sed :qualiter juxta sui naturam, quz et in- 
visibilis, informis et incorporea est, cum coalitis 
atque concrelis circa corpus elementis, tum sepa- 
ratis atque disjunctis adest, ac neque constrictis in 
concretione elementis premitur atque coarctatur, 
neque ad cognata sibique naturalia reversis, relin- 
quitur, etiamsi magnum illud discrimen esse videa- 
tur, quod cernitur et animadvertitur in elemento- 
rum diversitate; magna enim differentia est inter 


μη] Ἡ ψυχή. B χαὶ ἡ doy. 
(21) Ilpoc evsica στοιχείων. B προσφυεῖσα στοι- 
χείῳ. Α στοιχείῳ. 
(s Ζυνεσφιγµένων. Α et D pramittunt οὔτε. 
25) Συγγενῆ. B συγγενῆ τε. 
(24) Δοχεῖ τὸ τῆς ἑτερότητος. A B δοχῇ τῇ ἑτερό- 


τι. 
(25) Ἡ διαφορά. Α in textu ἀναφορά, in margine 
iiu 
(26) Τοῦ θερμοῦ. B xo τοῦ θερμ)0. 


41 S. GREGOfu] NYSSENI 48 
id quod cum leve sit, sursum fertur, et grave ter- A ἑχάστῳ παρεῖναι, οἷς ἅπαξ ἑνεφύη, διὰ χράσεως (27) 


reumque : item inter calidum et frigidum, bumidum- 
que et ei contrarium, attamen nullo negotio intel- 
lectualis natura, eaque qux mente sola constat et 
cogitatione percipitur, adest unicuique corum, qui- 
bus semel inhzserit, nec per refusionem, discus- 
Sionem ac distractionem una cum contrarietate 
scinditur elementorum. Non enim quia dispositione 
loci certaque quadam proprietate, procul hzec inter 
Sese distare existimantur, idcirco inseparabilis, 
disjunctionisque ac spatii expers natura magno ne- 
gotio ac difficulter conjungitur eum iis qux loco 
distant, quoniam etiam nunc mens simul et ccelum 
contemplari, et ad terminos mundi curiosa inqui- 
sitione e£tendi potest; ac non divellitur. contem- 


plativa animze nostrae pars, dum ad tantas disten- B 


ditur longitudines. Ergo nihil impedit animam, 
quin zqualiter corporis adsit elementis, tum per 
concursum contemperalis, tum per discussionem, 
distractionem, atque disjunctionem resolutis. Quem- 
admodum enim auro et argento colliquefactis, 
artificiosa vis quzdam cernitur, quze materias eas 
conflaverit; et si rursus per liquefactionem alterum 
ab altero separatum fuerit, nihilominus ratio artis 
in utroque manet ; ac materia quidem divisa fuerit, 
ars autem una cum materia non dissecatur ; quo- 
nam enim modo dividi poterit individuum ? eadem 
ralione ea quz mente constat , atque cogitatione 


ph συνδιασχιξοµένη τῇ τῶν στοιχείων ἑναντιότητι, 
Οὐ γὰρ ἐπειδὴ κατὰ τὴν τοπιχὴν διάστασιν, καὶ τὴ» 
ποίαν (28) ἱδιότητα, πὀῤῥωθεν ἀλλήλων ταῦτα (29) 
νοµίζεται, διὰ τοῦτο χάµνει ἡ ἁδιάστατος φύσις τοῖς 
τοπιχῶς διεστηχόσι συναπτοµένη, ἐπεὶ καὶ vuv ἔξεστι 
τῇ διανοίᾳ ὁμοῦ τε τὸν οὐρανὸν θξωρεῖν, xal ἐπὶ τὰ 
πέρατα τοῦ κόσμου ταῖς πολυπραγμοσύναις ἑχτείνε- 
σθαι * xal οὐ διασπᾶται πρὸς τοσαῦτα µήχη τὸ θεω- 
ρητινὸν τῆς φυχῆς ἡμῶν διατεινόµενον. Οὐχοῦν οὐδ- 
bv ἐμπόδιόν ἐστι τῇ ψυχῇ κατὰ τὸ ἴσον παρεῖναι τοῖς 
τοῦ σώματος στοιχεἰοις, xal συγχεχραµένοις διὰ της 
συνδρομῆς, xal ἀπολυομένοις διὰ (30) τῆς ἀναχρά- 
σεως. Καθάπερ γὰρ χρυσοῦ χαὶ ἀργύρου συντετηχό- 
των ἐνθεωρεῖταί τις τεχνιχὴ δύναµις f] τὰς ὕΌλας 
συντήξασα ᾽ xal εἰ πάλιν ἀποταχείη τοῦ ἑτέρου τὸ 
ἕτερον, οὐδὲν ἔλαττον ὁ τῆς τέχνης λόγος Ev ἑκατέρῳ 
μένει» καὶ fj μὲν ὕλη διεµερίσθη, Ἡ δὲ τέχνη οὐ συν- 
διετμήθη τῇ ὕλῃ' πῶς γὰρ ἂν διαιρεθείη τὸ ἄτμητον; 
κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ ἡ νοερὰ τῆς φυχῆς φύσις» 
καὶ τῇ συνδρομῇ τῶν στοιχείων ἐνθεωρεῖτα:, xat δια- 
λυθέντων (51) oüx ἀποχρίνεται, ἀλλὰ καὶ Ev αὐτοῖς 
μένει καὶ ἓν τῷ χωρισμῷ αὐτῶν συμπαρεχτεινοµένη 
οὗ διαχόπτεται, οὐδὲ πρὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν στοιχείων 
εἰς μερικὰ (59) τµήµατα καταχερµατίζεται (55). 
Τοῦτο γὰρ ἴδιον τῆς σωματικῆς xal διαστηματιχῆς 
ἐστι φύσεως: ἡ δὲ νοερά τε χαὶ ἁδιάστατος φύσις 
τὰ Ex διαστάσεως οὐκ ἀναδέχεται πάθη. 


percipitur, animze natura, et in concursu elementorum ceruitur, οἱ resolutis iis, non secernitur nec 
segregatur ; sed et manet in iis, οἱ una cum separatione corum extensa non interciditur, nec inter- 


rumpitur, neque pro numero elementorum in partes et frusta conciditur 


et intervallaris naturz proprium est 


: id enim corpores pariter 


: at incorporea infellectualisque et invisibilis pariter, atque divi- 


sionis dimensionisque expers natura passiones et casus ex distantia atque intervallo contingentes non 


recipit, nequc admittit, 


Ergo anima est in iis in quibus semel fuit, nulla C Οὐχοῦν ἐστιν ἐν αὐτοῖς ἡ quyt, àv οἷς ἅπαξ ἐγέ- 


necessitate eam a colierentia, qua eum illis con- 
juncta est atque concrevit, avellente. Quid igitur 
in his triste, acerbum atque animi demissiune di- 
gnum est, si id quod videtur, cum invisibili com- 
inutatur? Ei cujus rei gratia adeo mens tua inorti 
infensa est? —- G. Ego vero, ubi definitionem anima, 
quam in superiori sermone fecerat, animo revol- 
vissem atque repetivissem, dixi non satis mibi con- 
siderapti atque animo reputanti potentias et vires, 
qua in anima cernuntur, illam orationem esse de- 
monsiratam : quz dicit eam intellectualem esse na- 
turam, et in instrumentario corpore vitalem vim ad 
sensuuni efficientiam atque adjectionem ingenerare. 
Nam non solum circa eam mentis nostr2 agitatio- 
nem, qua scientias percipimus ac speculamur, efli- 
cax et actuosa anima nostra est, per eam que 
mente constat et intelligentia sux natura vim talia 


(27) Διὰ κράσεως. A B δι’ ἀναχράσεως. 

(28) Ποίαν. B Ποιάν. 

(29) Ταῦτω deest B. 

(30) ᾿Αποζυομένοις διά. B ἀπολ. 5. τῆς συνδρο- 
pe xal ἀπολλυμένης. 

(31) Aia-lv0£r tov. Λ iu margine, ἀναλνθέντων. 

(32) Mspixá. B. µέρη xai. 


νετο, οὐδεμιᾶς ἀνάγχης τῆς πρὸς ἐχεῖνα συμφυῖας 
αὐτὴν ἁποσπώσης. Τί οὖν τὸ σχυθρωπὸν ἓν τούτοις 
ἐστὶν, εἰ τοῦ ὀρωμένου τὸ ἀειδὲς ἀνταλλάσσεται ; xol 
ὑπὲρ τίνος οὕτω διαθἐθληταἰ σοι πρὸς τὸν θάνατον ἡ 
διάνοιας---Ὁ. ᾿Εγὼδὲ, ἀναλαθὼν (54) τῇ διανοίᾳ τὸν ὁρι- 
σμὸν, ὃν Ev τοῖς πρὺ τούτου λόγοις περὶ φυχῆς ἐποι- 
ᾖσατο, οὐχ ὶκανῶς εἶπον ἑνδεδεῖχθαί µοι τὺν λόγον 
ἐχεῖνον τὰς ἐνθεωρουμένας τῇ Φυχῃ δυνάµεις (35) * 
c φησι νοερὰν αὐτὴν εἶναι οὐσίαν, καὶ τῷ ὀργανικῷ 
σώματι ζωτικὴν δύναμιν πρὸς τὴν τῶν αἰσθήσεων 
ἑνέργειαν ἐμποιεῖν * οὗ γὰρ µόνον περὶ τὴν ἐπιστημο- 
γικἠν τε xal θεωρητιχἠν διάνοιαν ἑνεργός ἐστιν ἡ μῶν 
ἡ duy, ἓν τῷ νοερῷ τῆς οὐσίας τὸ τοιοῦτον ἐργαξο- 
µένη, οὐδὲ τὰ αἰσθητήρια µόνα πρὺς τὴν χατὰ φύσιν 
ἐνέργειαν οἰχονομεῖ ’ ἀλλὰ πολλη μὲν ἡ κατὰ ἐπιθν- 
μίαν (56), πολλῃ δὲ καὶ ἡ χατὰ θυμὸν χίνησις &v- 
θεωρεῖται τῇ φύσει ' ἑχατέρας (27) 6k τούτων Υενι- 


(353) Κατακερματίζεται. B. καταμερίδεται. 

(54) ἸΕ]ὼ δὲ àraAa6ov. Scholia in calce codicis 
A explicant, Γρηγόριος ἑἐπίσχοπος ὡς £y ἀντιθέσει. 
η margine scribitur: Παραθέσει. 
(55) Δυνάμεις. Α addit ἐννοουμένῳ. 
(56| Κατὰ ἐπιθυμίαν. B xaz' ἐπιθυμ. 
(97) ᾿Εκατέρας. A ἑχα-έρου. 


49 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 0 
xox ἡμῖν ἑνυπαρχούσης (38), εἰς πολλάς τε xat A efficiens, neque sensoria vasa instrumentaque solo 


πλιχίλας διαφορὰς ὁρῶμεν προϊοῦσαν ταῖς ἐνεργείαις 
ἀμφοτέρων τὴν χίνησιν. Πολλὰ μὲν γὰρ ἔστιν ἰδεῖν, ὧν 
τὸ ἐπιθυμητικὸν καθη γεἴται' πολλά γε (59) πάλιν.ἃ τῆς 
θυμοειδοῦς αἰτίας ἐχφύεται, xal οὐδὲν τοῦτο σῶμά 
ἐστι (40), τὸ δὲ ἀσώματον νοερὸν πάντως” νοερὸν δέ 
τι (41) τὴν φυχὴν ὁ ὁρισμὸς ἀπεφήνατο, ὥστε δυοῖν 
ἁτόποις τὸ ἕτερον ἐκ τῆς ἀχολουθίας ἀναχύπτειν τοῦ 
λόγου, i| xai τὸν θυμὸν xa τὴν ἐπιθυμίαν ἄλλας bv 
ἡμῖν εἶναι φυχὰς, καὶ πληθος ψυχῶν ἀντὶ μιᾶς καθ- 
ορᾶσθαι, ἢ μηδὲ τὸ διανοητιχὸν τὸ ἐν ἡμῖν ψοχὴν 
οἴεσθαι. Τὸ γὰρ νοερὸν ἐπίσης πᾶσιν ἑἐφαρμοζόμε- 
vov, Ἡ πάντας (42) φυχὰς ἀποδείξει ταῦτα, f] ἕκαστον 
τούτων ἐκ τοῦ ἴσου τοῦ (45) ἰδιώματος τῆς φυχῆς 
ἐξαιρῆσει, 


ex consequentia orationis exsistat atque οιπετραί, 


ad naturalem efficientiam, operationemque guber- 
nat; sed multus quidem cupiditatis, multus item 
iracundiz quoque motus cernitur in ejus natura; 
cum autem horum ulirumque generaliter in nobis 
insit, in multas pariter ac varias differentias actio- 
nibus, eflicientiisque amborum progredi motum 
videmus. Nam multa quidem videre licet, quorum 
concupiscendi vis auclor ac dux cst; rursus ilom 
multa a causa ir: concitatrice nascuntur, ac nullum 
horum corpus est; quod autem incorporeum est, 
intellectuale prorsus est, solaque mente constal ; 
porro intellectualem quamdam solaque niente con- 
stantem et comprehensibilem rem esse auimar 
defipitio declaravit, ut duorum absurdorum alterum 


aut ut iracundia quoque atque cupiditas alie in 


nobis animze sint, et pro una multitudo animarum deprehendatur atque animadvertatur, aut ne mentis 
quidem agitotrix et intelligendi vis in nobis, anima esse putetur. Nam intellectuale &olaque mente con- 
sins et comprehensibile :qualiter omnibus accommodatum, aut omnia ο animas esse dewonstra- 
bit, aut unumquodque horum ex aquo eximet atque excipiet ex hac anima proprietate. 

Μ. Ἠ δὲ Πολλοῖς φησὶν, (44), ἤδη xaX ἄλλοις ἐζητη- B — M. Atque illa, Hanc, inquit, rationem jam a multis 


μένον τὸν λόγον τοῦτον ἀχολούθως xat αὐτὺς ἔπιζη- 
τεῖς (45), 6, τι (46) ποτὲ χρὴ ταῦτα νοµίζειν εἶναι τὸ 
ἐπιθυμητικχὸν (47) xaX τὸ θυμοειδὲς, εἴτε συνουσιυ- 
μένα τῇ φυχῇ, καὶ παρὰ τὴν αὐτὴν (48) εὐθὺς τῇ 
χαξασκευῇ συνυπάρχοντα, εἴτε τι ἄλλο παρ) αὐτὴν 
ὄντα xax Όστερον ἡμῖν ἐπιγινόμενα (49). Τὸ μὲν vào 
ἐνορᾶσθαι τῇ duy] ταῦτα, παρὰ πάντων ἑπίσης ὁμο- 
ληγεῖται, τὸ δὲ ὅ, τι χρὴ περὶ αὐτῶν οἵεσθαι, οὕπω δι 
ἀχριδεία; εὗρεν ὁ λόγος. ὥστε βεδαἰαν τὴν περὶ τού- 
των ὑπόληψιν ἔχειν, ἀλλ' ἔτι πεπλανημἑναις οἱ πολλοὶ 
xal διαφόροις ταῖς περὶ τούτων δόξχις ἐπιδιστάζου- 
σιν. Ἡ μῖν δὲ εἰ μὲν ἱκανῆ πρὸς ἀπόδειξιν ἁληθῶς (50) 
Tv fj ἔξω φιλοσοφία, ἡ τεχνιχῶς περὶ τούτων διαλα- 
θοῦσα, περιττὸν ἂν fjv ἴσως τὸν περὶ φυχῆς λόγον 
προτιθέναι (51) τῷ σχέἐµµατι. Ἐπεὶ (59) δὲ τοῖς μὲν 
κατὰ τὸ φανὲν ἀχόλουθον κατ ἐξουσίαν προηλθεν fj 
περὶ ψυχῆς θεωρία. ἡμεῖς δὲ τῆς (05) ἑξουσίας ἅμοι- 
pot ταύτης ἑσμὲν, τῆς λέγειν (54) φημὶ ἅπερ βου- 
λόμεθα, κανόνι παντὸς δόγµατος (50) χαὶ νόµμῳ κε- 
χρηµένοι τῇ ἁγίᾳ Γραφῇ (50) ἀναγκαίως πρὸς 
ταύτην βλέποντες, τοῦτο δεγόµεθα µόνον, ὅ, τι ερ ἂν 
ᾗ συμφωνοῦν (57) τῷ τῶν γεγραµµένων σχοπῷ. Οὑκ- 
οὖν παρέντες τὸ Πλατωνιχὸν ἅρμα (58), καὶ τὴν 
ὑπεκευγμένην αὐτῷ ξυνωρίδα τῶν πώλων, οὐχ ὁμοίως 
ταῖς ὁρμαῖς πρὸς ἀλλήλους ἑχόντων, xal «bv ὑπὲρ 
τούτων ἠνίοχον, Σι ὧν ἁπάντων τὰ τοιαῦτα περὶ 


9) Πο.1.ἱά γε. Α 
Tovro σῶμά ἐστι. B. τούτων σῶμά ἐστι. 
(t) Aé vi. B δέ τι χρῆμα. 
Te Πάντας. A DB πάντα. 
43) Ἴσου τοῦ. A 8 ἴσου τούτου. 

(44) 'H δὲ zoAAoic. 1n calce codicis A hoc habes 
scholion, Ἡ διδάσχαλος ἁπαντᾶ τῇ ἀντιθέσει, γραφι- 
xt, τὸ ἄπορον θεραπεύουσα. 

(45) Ἐπιζητεῖς. Α ΕΏ ἐπεζήτησας. 

(45) "ο, τι. B ὅτι. 

4] Σιαιθυμησικόν. À B ἐπιθυμητικόν τε. 

48) Παρὰ τὴν αὑτήν. A B παρὰ τὴν πρώτην. 
49) Ἐπιγιγόμενα. B ἐπιγενόμενα. 

(50 Ἱκανὴ πρὸς ἀπόδ. ἁ ληθῶς. D. zo, ἁπάδ. 


98) Ἐνυπαρχούσης. Α B ἑνυπάρχοντος. 
A B πολλὰ δὲ. 


eliam aliis quaxsitam, consequenter ipse quoqtie 
requisivisti, quidnam tandem bac esse oporteat 
existimare , τὸ ἐπιθυμητιχόν., id est, vim conctpi- 
s$cendi ; τὺ θυµοειδές, id est, vim ire concilatricem : 
simulne insita in anim:ze natura et quasi coessentia 
atque consubstantia, et ab initio cum ca sint, atque 
4 principio statim una cum creatione et constitu- 
tione cjus exstiterint, an etiam aliquid aliud atque 
ipsa sint, et posterius nobis accesserint? Nam quod 
l:ec quidem in anima cernantur, ex a: quo constat 
inter omnes; quid autem de cis existimare opor- 
teat, nondum plene atque perfecte ratio assecuta 
est, ut firmam de his habcat opinionem, sed vulgus 
ctiam nunc vagis, falsisque ac diversis opinionibus 


C de his ambigit. Nobis vero, siquidem sufficiens 


esset ad. demonstrationem veritatis externa philo- 
sophia, αι de his rebus artificiose disputavit, at- 
que tractavit, supervacaneum forsitan essct illorum 
commentationi de anima adjicere sermonem. Sed 
quoniam ab illis quidem prout consequens el con- 
sentaneum visum esset, ex licentia atque ad arbi- 
trium prodita est de anima connnentatio; nos au- 
tem hujus licentiz expertes sumus, dicendi, inquam, 
qu» volumus ; quippe qui rcgula prorsus divinz 
doctrinze et pro lege utimur sancta Scriptura, atque 
ad hanc necessario respleimus, hoc solum recipl- 


ἀληθείας ἱκανή. A ἀληθείας pro ἀληθῶς. 

(91) Προειθέναι. B. περιτιθέναι. 

(52) Ἐπεί. B ἐπειδὴ. 

(55) Ἡμεῖς δὲ τῆς, εἰο., hec verba i in calce codi- 
cis Α ita illustrantur,"Oct κατὰ τὸν τῆς θείας l'oa- 
φῆς σκοπὸν ἡ περὶ ψυχῆς διδασχαλία τῷ συγγραφεῖ 

τηται. 
δη τῆς «έγειν. B τῆς τοῦ λέγειν. 
e Δόγματος. À Φείου δόγματος 
(55) Κεχρημ. τῇ ἁγίᾳ Γρ. Ὦ τῇ ἁγίᾳ χεχρημ. 


ο] Συμφωνοῦὺν. Β σύμρωνον. 

(58) Πωατωνικὺν ἅρμα. ln calce codicis Α hoc 
legitur scholion, Διάλογον ὁ Πλάτων ἐποιῆσατο περὶ 
αυγῆς, ὃν Φιίξωγα £z^voxjzv, £v ᾧ τὸ μὲν θυμοξιλὲς 


σι S. GREGORII ΝΥΘΡΕΝΙ 59 
mus et approbamus, quodcunque eum Scripture A φυχῆς φιλοσοφεῖ δι αἰνίγματος * ὅσα θ' ὁ (59) μετ' 


convenerit et concordaverit intentione. lgitur omis- 
so Platonis curru, eique subjunctis bijugis pullis 
equorum, non eadem inter se affectione et impetu 
preditis, iisque przfecto auriga, quibus omnibus 
ille per enigma atque involucrum talia de anima 
philosophatur (a); omissis item iis, qu: tradit is 
qui post eum philosophus fuit, qui res apparéntes 
artificiose persequitur, eaque qux? nunc nobis pro- 
posita supt diligenter examinans ae tractans, mor- 
talem per hzc animam esse censuit atque pronun- 
tiavit; relictis item omnibus iis qui et ante et post 
hos fuerunt, qui vel prosa solutaque, vel numero 
quodam ac mensura astricta oratione res philoso- 
phicas tradiderunt, divinitus proditam Scripturam, 


ἐχεῖνον φιλόσοφος ὃ τεχνικῶς (60) τοῖς φαινοµένοις 
ἀχολουθῶν, xal τὰ vov ἡμῖν προχείμενα δι’ ἔπιμε- 
λείας κατεξετάζων, θνητὴν εἶναι διὰ τούτων τὴν. qu- 
yv ἀπεφήνατο, xal πάντας τούς τε πρὺ τούτων, καὶ 
τοὺς ἑφεξῆς, τούς τε χαταλογάδην xal τοὺς ἓν 
ῥυθμῷ (61) τινι xaX µέτρῳ φιλοσοφῄσαντας χαταλι- 
πόντες, σχοπὸν τοῦ λόγου τὴν θεόπνευστον Γραφὴν 
ποιησώµεθα (62), 3 φυχῆς ἑξαίρετον μηδὲν νοµίζειν 
εἶναι νομοθετεῖ, ὃ μὴ xoi τῆς θείας φύσεώς ἐστιν 
ἴδιον. Ὁ γὰρ ὁμοίωμα θεοῦ τὴν φυχὴν εἶναι φῄ- 
σας (63), πᾶν ὃ ἀἁλλότριόν ἐστι θεοῦ, ἑχτὸς εἶναι τοῦ 
ὅρου τῆς ψυχῆς ἀπεφήνατο. 0ὐδὲ γὰρ (64) ἂν ἓν τοῖς 
παρηλλαγμµένοις διασωθείη τὸ ὅμοιον. Οὐχοῦν ἐπειδὴ 
ποιοῦτον οὐδὲ τῇ θείᾳ (05) συνθεωρεῖται φύσει, οὐδὲ 


quo ipectet et intendat, erationi proponamus, B τῇ φυχῇ συνουσιοῦσθαι (66) ταῦτα χατὰ λόγον ἄν τις 
quique divina Seriptura statuit, ut nihil in anima ὑπονοήσειε. 

esse putemus eximium et insigne, quod non etiam divinz nature proprium sit. Qui enim similitudinem 
Dei animam esse dixit, quidquid a Deo alienum est, extra definitionem animze esse declaravit. Etenim 
in diversis ac differentibus similitudo conservari non possit. Ergo quoniam ejusmodi nihil cum divina 


cernitur natura, ne animze quidem hzc insita et quasi coessentiata esse recte quis existimaverit. 


"Jam vero dialectica quidem arte, per rationum et 
argumentorum collectricem ac resolutricem scien- 
tiam, nostra quoque dogmata atque decreta confir- 
inare : quod hujusmodi species orationis ad demon- 
strandam veritatem, tum debilis, tum suspecta sit : 
recusabimus ac praetermittemus. Patet enim omni- 
bus ac liquet quod dialectica curiosa subtilitas pa- 


res in utramque partem vires habeat, .vel ad ever- € 


sionem veritatis, vel ad mendacium judicandum. 
Unde etiam ipsam veritatem, ubi hujusmodi aliqua 
adhibita arte profertur, szpenumero suspectam 
habemus, quasi harum artium subtilitas atque 
versutia mentem nostram $seducat, et in fraudem 
impellat atque a veritate avertat, , Sed si quis in- 
compositam et inconditam, atque ab omni velamine 
et amictu nudam admittat orationem, dicemus, ut 
poterimus, juxta seriem et contextum Scripturz 
traditionis, commentationem de his rebus inferentes. 
Quid igitur est quod dicimus? Quod hoc rationis 
particeps animal homo, nimirum iatelligentize atque 
scientiz? capax sil, vel eorum qui a ratione nostra 
fidei atque religionis alieni sunt, testimonio com- 
probatum est : quippe non ita naturam nostram de- 
scriptura ac designatura definitio fuisset, si-quidem 


"To μὲν οὖν χατὰ τὴν διαλεχτιχὴν τέχνην διὰ συλ- 
λογιστικῆς τε χαὶ ἀναλυτικῆς ἐπιστήμης βεθαιοῦσθαι 
xai τὰ ἡμέτερα δόγµατα, ὡς σαθρόν τε xat ὕποπτον 
εἰς ἀπόδειξιν ἀληθείας τὸ τοιοῦτον εἶδος τοῦ λόγου 
παραιτησόµεθα. Πᾶσι γάρ ἐστι πρόδηλον τὸ τὴν δια- 
λεχτιχὴν περιεργίαν ἴσην ἐφ'᾽ Exávepa τὴν ἰσχὺν ἔχειν, 
πρός τε τὴν τῆς ἀληθείας ἀνατροπὴν, xal πρὸς τὴν 
τοῦ φεύδους χατηγορίαν (07). "Οθεν xaX αὑτὴν τὴν 
ἀλήθειαν, ὅταν µετά τινος τοιαύτης τέχνης προάγη- 
ται, δι ὑποψίας πολλάχις ποιούµεθα, ὡς τῆς περὶ 
ταύτης (68) δεινότητος παραχρονοµένης ἡμῶν τὴν 
διάνοιαν, χαὶ τῆς ἀληθείας ἁἀποσφαλείσης (09). Ei δέ 
τις τὸν ἀχατάσχευόν τε xal γυμνὸν πάσης περιθολῆς 
προσίοιτο λόγον, ἐροῦμεν ὡς ἂν (70) olóv τε f] κατὰ 
τὸν εἰρμὸν τῆς Υραφιχῆς ὑφηγήσεως τὴν περὶ τούτων 
θεωρίαν προσάχοντες. Τί οὖν ἔστιν ὅ φαμεν (71) ; Τὸ 
λογιχὸν τοῦτο ζῶον ὁ ἄνθρωπος νοῦ τε xat ἐπιστή- 
pne δεχτιχόν εἶναι, ἢ (72) παρὰ τῶν ἔξω τοῦ λόγου 
τοῦ χαθ᾽ ἡμᾶς μεμαρτύρηται , οὐχ ἂν οὕτω τοῦ ὁρι- 
σμοῦ τὴν φύσιν ἡμῶν ὑπογράφοντος, εἴπερ ἑνεώρα 
θυµόν τε χαὶ ἐπιθυμίαν χαὶ τὰ τοιαῦτα πάντα συν- 
ουσιωµένα τῇ φύσει. 0ὐδὲ γὰρ ἐπ᾽ ἄλλου τινὸς ὅρον 
ἄν τις ἀποδοίη τοῦ ὑποχειμένου, τὸ χοινὺν ἀντὶ τοῦ 
ἰδίου λέγων. 


et iracundiam , et concupiscentiam et hujusmodi omnia cum nostra natura unita et quasi coessentiala 


xaX ἔπιθυ μητιχὺν τῆς Tic συξζυγίᾳ πύώλων 
ἄπε (κασε, τὸ δὲ MMC An iE τὸν νοῦν, ἠνιόχῳ. 
Ibidem ad verba textus, quxe paulo post sequuntur, 
ὁ µετ) ἐχεῖνον φιλόσοφος, legis, Αριστοτέλης. 

59) "Oca 0) ὅ. B ὅσα «' οὖν. 

60) Τεχγικῶς. B τεχνιχός. 

(01) Ῥυθμῷ τοι x. p. B εὑρύθμῳ τινὶ µέτρῳ. 

(62) Ποιησώμεθα. B ποιησόµεθα. 

(65) Φήσας. B εἰπών. 

(64) Οὐδὲ γάρ. B οὐ 1άρ. 


(a) Scholion in Grzeco appositum : Plato de anima 
dialogum fecit, quem Ph:edonem | inscripsit ? in quo 
eas quidem anima partes, in quibus et concupiscendi 
vis ct irarum ardor eazsistit, pari pullorum equino- 


(65) Οὐδὲ v. 0. B οὐδὲν τ. 0. 

66) Συνουσιοῦσθαι. B συν»ουσιῶσθαι. 

67) τὴν c. y». κατηγ. B τὴν χατηγ. 5. v. 

(68) Περὶ ταύτης. A B περὶ ταῦτα. 

(69) ᾿Αποσφψα.είσης. À B ἀποσφαλλούσης, 

70) 'üc ἄν. Α B ὅπως ἄν. 

71) Τί οὖν ἐστιν Ó φαμεν. In calce codicis À hanc 
invenis notam, ὁρισμὸς τῆς οὐσίας. 

(72) ἨἩ. B xat. 


rum currui subjunctorum : mentem autem seu illam 
anime vim, qua el auimo agitamus, cogitamus el 
animadvertimus, aurige assimilavit. Hc autem in 
Phadone non sunt, sed in Phaedro. 


53 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. - 
atque consubstantiata esse videret. Nam nec in ulla quidem alia re, loco proprii commune ponens, 


subjecti quisquam ediderit definitionem. 


Ἐπεὶ οὖν τὸ ἐπιθυμητικόν τε καὶ θυμοειδὲς κατὰ A — Quoniam igitur et concupiscendi et irascendi 


τὸ [cov xal ἐπὶ τῆς ἁλόγου τε xal λογικῆς φύσεως 
καθορᾶται, οὐκ ἄν τις εὐλόγως ἐκ τοῦ χοινοῦ χαρακτη- 
pec (75) τὸ ἴδιον. "O δὲ πρὸς τὴν τῆς φύσεως ὑπο- 
γραφἣν περιττόν (74) τε xal ἀπόδλητον, πῶς Év- 
εστιν (76) ὡς µέρος τῆς φύσεως, ἐπ᾽ ἀνατροπῇ (76) 
τοῦ ὅρου τὴν ἰσχὺν ἔχειν; Πᾶς γὰρ ὁρισμὸς οὐσίας 
πρὸς τὸ ἴδιον τοῦ ὑποχειμένου βλέπει. "O, τι δ᾽ ἂν ἔξω 
τοῦ ἰδιάζοντος T], ὡς ἀλλότριον παρορᾶται τοῦ ὅρου. 
Αλλά μὴν dj χατὰ θυµόν τε xal ἐπιθυμίαν ἑνέργεια 
κοιν] πάσης εἶναι τῆς λογιχῆς τε xal (77) λόγου 
φύσεως ὁμολογεῖται. Πᾶν δὲ τὸ χοινὸν, οὐ ταὐτόν kat 
τῷ ἰδιάζοντι. ᾽Ανάγχη ἄρα διὰ τούτων East, μὴ ἓν 
τούτοις εἶναι ταῦτα λογίζεσθαι, ἓν οἷς χατεξαίρε- 
τον (18) f ἀνθρωπίνη χαρακτηρίζεται φύσις. 'AXX' 


vis qualiter quoque tam in rationis experte quam 
ralionis compote cernitur natura, nulla ratione 
nec recte quis per communem notam, id quod pro- 
prium est designaverit. Quod autem ad naturse 
designationem supervacuum ac rejiciendum est, 
quo pacto tanquam pars nature, potest ad ever- 
sionem definitionis vires babere? Oinnis enim defi- 
nitio substantie, proprium subjecti spectat. Quid- 
quid autem extra peculiaritatem ac proprietatem 
fuerit, tanquam 4 definitione alienum despicitur 
atque contemnitur. Atqui tam irascendi quam 
concupiscendi vim atque efficientiam cum omni 
natura tam rationali quam irrationali commune 
esse constat. Quidquid autem commune est, non 


ὥσπερ τὸ αἰσθητιχὸν xal τὸ θρεπτιχὸν xal αὐξητιχὸν B idem cum peculiari est. Necessario igitur per hzec 


ἐν ἡμῖν τις ἰδὼν οὐχ ἀναλύει διὰ τούτων τὸν ἆποδο- 
θέντα τῆς ψυχῆς (19) ὅρον (οὐ γὰρ ἐπειδὴ τοῦτό ἐστιν 
ἐν τῇ φυχῇ, ἐχεῖνο οὐχ ἔστιν), οὕτω xaX τὰ περὶ τὸν 
θυμὸν xal τὴν ἐπιθυμίαν χατανοίσας τῆς φύσεως 
tuv χινήµατα, οὐκ ἂν (80) εὐλόγως τῷ ὄρῳ µάχοιτο, 
ὡς ἑλλειπῶς (81) ἑνδειξαμένῳ τὴν φύσιν. 7 


οἱ quis nature nostre circa iracundiam et concupiscentiam motus animadvertit, 


sequitur ut hzc in illis non esse existimemus per 
qua przcipue desiguatur humana natura. Sed quem- 
admodum si quis sentiendi, nutriendi et. augendi 
vim in nobis conspicatus, per bxc non resolvit 
anima demonstratam definitionem (non enim quo- 
niam hoc est in anima, illud non est), eodem modo 
non cliam recie 


definitionem oppugnet, ut qux minus sufficienter naturam ostenderit. 


T. ΤΙ οὖν χρὴ περὶτούτου (82) γινώσχειν, εἶπον πρὸς 
τὴν διδάσχαλον; Οὕπω Υὰρ οἷός c£ εἰμι χατιδεῖν ὅπως 
προσῄχει τὰ Ev ἡμῖν ὄντα, ὡς ἁλλότρια ττς φύσεως 
ἡμῶν ἀποποιεῖσθαι. —M. Ορᾶς, φησὶν, ὅτι μάχη τίς 
στι τοῦ λογισμοῦ πρὸς ταῦτα, xal σπουδὴ τοῦ µονω- 
0ῆναι τὴν φυχὴν τούτων, ὡς ἂν οἵόν τις (85) ᾗ. Kat 
clot v£ τινες ofc χατώρθωται ἡ σπουδὴ, χαθάπερ ἐπὶ 
τοῦ Μωῦσέως ἀχούομεν, ὅτι χρείττων fv θυμοῦ τε xal 
ἐπιθυμίας ἐχεῖνος, ἁμφότερα μαρτυρούσης αὐτῷ 
τῆς ἱστορίας, ὅτι (84) πρᾷος ἣν παρὰ πάντας ἀνθρώ- 
πους (ἐνδείχνυται δὲ τὸ ἀόργητον διὰ τοῦ πράου, xol 
τὴν πρὺς τὸν θυμὸν ἀλλοτρίωσιν), καὶ ὅτι οὐχ Eme- 
θύμησε τούτων τινὸς, περὶ ἃ ὁρῶμεν ἓν τοῖς πολλοῖς 
τὸ ἐπιθυμητιχὸν ἐνεργούμενον. Ὅπερ οὐκ ἂν ἐγένε- 
το (85), εἰ φύσις ἣν ταῦτα, καὶ εἰς τὸν λόγον τῆς οὐσίας 
ἀνήγετο. 06. γάρ ἐστι δυνατὸν τὸν ἔξω γεγονότα τῆς 
φύσεως ἓν τῷ elvat µένειν. "AAA μὴν εἰ Μωσῆς (86) 
xal iv τῷ εἶναι fjv, xai ἓν τούτοις οὐχ Tfjv, ἄλλο τι 
ἄρα παρὰ τὴν φύσιν ἐστὶ ταῦτα, xal οὐχὶ φύσις. El 
γὰρ (87) ἀληθῶς φύσις τοῦτό ἐστιν (88), ἓν ᾧ τὸ εἶναι 
τῆς οὐσίας καταλαμθάνεται, τούτων δὲ ἡ ἀλλοτρίωσις 
ἐφ᾽ ἡμῖν χεῖται, ὡς μὴ µόνον ἀζήμιον, ἀλλά xax ἔπι- 
χερδὶς (89) εἶναι τῇ φύσει τὸν ἀφανισμὸν τῶν τοιού- 
των. Δῆλον οὖν ὅτι τῶν ἔξωθεν ἐπιθεωρουμένων ἑστὶ 


χτηρίνοι. 


Χαρακτηρίᾶι. B χα 
Ui ἐστι xai. 


À) Περιστόν. A περιττόν 
75) Ἔνεστι». B ἑστίν. 
15 'Ez'. Α B int. 

TI) Της Aoqyixnc τε xal delent A B. 
| Haretaiperov. B xav ἐξαίρετον. 
9) Της ψυχῆς. & in textu περὶ τής duy?lc, in 
wárgive s o; vy. 
t Οὐκ ἄν. À in margine οὐχ ἔτ' ἄν. 
Ἐ 1 1ειπῶς. Α B ἑλλιπῶς. 


6. Quid igitur, inquam ad magistram, de his.sta- 
tuere et sentire oportet? nondum enim animadver- 
tere possum quo pacto conveniat ea qua in nobis 
insunt, tanquam aliena a natura nostra segregare 
atque repudiare.—M. Vides, inquit, quod pugna qua 
dam rationis adversus hac sit,et studium, quoad ejus 
fieri possit, animam ab his separandi atque segre- 
gandi. Ac sunt sane nonnulli, quibus hoc studium 
prospere successit, quique id quod qussiverunt 
assecuti sunt, quemadmodum de Moyse audivi- 
mus, quod is nec ab ira nec a concupiscentia. vinci 
ac superari posset, utriusque rei testimonium ei 
perhibente historia, quod et lenis mitisque esset su- 
pra omnes hománes (per lenitatem autem et clemen- 
tiam irze vacuitas et ab iracundia alienus animus 
ostenditur), et quod non concupiseeret quidquam 
eorum circa qua» iu plerisque hominibus vim con- 
cupiscendi occupatam esse videmus. Quod non ei 
contingeret, si natura hzc esser;t, et ad rationem es- 
senti:e referrentur. Fieri enim non potest, ut extra 
naturam constitutus in esse mancat. Atqui si Moyses 
et in esse erat, et in his non erat, aliud ergo quid- 
piam atque natura, liaec sunt, et non. natura, Quae 
enim vere natura est, hoc est, io. quo ipsum esse 


(83) Περὶ τούτου. B περὶ τούτων. 

(86) Οἷόν τις. Α οἷόν τι, B οἷόν τε. 

(84) "οτι. B ὅτι τε. 

(85) Ὅπερ οὐκ ἂν eto. In calce Α ad luec 
verba ista leguntur,"Uct οὗ φυσιχός ἐστιν ἐν τῷ &v- 
θρώπῳ ὁ θυμὸς χαὶ ἡ ἐπιθυμία. 

86) Μωσῆς. Α B Μωυσῆς. 

81) El γάρ. B ἡ yóp. 

88) Τοὺτό ἐστι. À τοῦτ' ἔατιν. . 

(89) Ἑπικερδές. À ἐπιχερδη. εν. 





b5 S. GRECORII NYSSEM | 56 
substantiz: deprehenditur ; horum autem alienatio A ταῦτα τὰ πάθη τῆς φύσεως ὄντα xal οὐχ οὐαία. Ἡ 


jn nobis sita est, ut non solum non noceat, verum- 
eliam lucrosa atque qusestuosa nature talium 
motuum abolitio sit. Palam est ergo quod ex iis 
quis extrinsecus in rebus considerantur, hzc sint 
áffectus et perturbationes nature, et non natura. 
Nam hzc quidem est, quod est; iracundia autem 
vulgo fervor sanguinis, qui circa cor est, esse 
plerisque videtur. Aliis vero, appetitio ulciscendi 
eum, 4 quo lacessitus οἱ ante lzsus sis. Sed, ut 
nos arbitramur, iracundia est appetitio nocendi ei 
qui eoncitaverit et ad iram provocaverit. Horum 
autem nibil convenit animi definitioni. Itemque si 
per sese concupiscentiam dcefiniamus, appetitio- 


μὲν γάρ (90) ἐστιν ὅπερ ἑἐστίν' θυμὸν δὲ ζέσιν εἶναι 
τοῦ περὶ καρδίαν αἵματος τοῖς πολλοῖΐς δοκεῖ. Ἔτε- 
pot δὲ (91), ὄρεξιν (92) τοῦ ἀντιλυπῆσαι «bv προχατ- 
άρξαντα (95). Ὡς δ' ἂν ἡμεῖς ὑπολάθοιμεν (94), 
θυμός ἐστιν ὁρμὴ τοῦ χαχῶσαι τὸν παροξύνοντα. "Qv 
οὐδὲν τῷ περὶ Ψυχής ὄρῳ συµθαἰνει. Kàv τὴν ἐπιθυ- 
μίαν (95) &q' ἑαυτῆς διορισώµεθα (96), ἔφεσιν λέ- 
ξομεν τοῦ ἑνδέοντος, f) πόθον τῆς καθ) ἡδονὴν &mo- 
λαύσεως, ἢ λύπην ἐπὶ τῷ μὴ xav ἐξουσίαν ὄντι κατα- 
θυμητικῷ (07) * Ἡ τινα πρὸς «b ἡδὺ σχέσιν, οὗ μὴ 
πἀρξστιν dj ἁπόλαυσις. Ταῦτα γὰρ πάντα καὶ τὰ 
τοιαῦτα thv μὲν ἐπιθυμίαν ἑνδείχνυται, τοῦ δὲ ὁρι- 
σμοῦ τοῦ περὶ ψυχῆς οὐ προσάπτεται. 


nem esse dicemus ejus quod deest, vel desiderium fruendz voluptatis, vel dolorem ob id quod non poti- 
mur eo quod cordi est, atque animo gratum et acceptum, aut aliquam affectionem ad id quod est suave 
et jucundum, quo frui non licet. Hzc enim et ejusdem modi omnia cupiditatem quidem ostendunt, ad 


definitionem autem anim:e non pertinent, 


Quinetiam àlia quoque quz circa animam cer- p 


nuntur, quz sihi invicem ex adverso posita viden- 
tur, veluti timiditas et audacia, dolor et voluptas, 
metus et contemptus, et quiecunque talia sunt, 
quorum unumquodque cognatum quidem esse vide- 
tur cum irascendi atque concupiscendi vi, peculiari 
aulem definitione suam designat naturam. Nam 
ct audacia et contemptio demonstrationem ac re- 
prosentationem indicat ad iram propense appeti- 
tionis, diminutionem vero quamdam et remissionein 
hujus ejusdem, is qui per timiditatem et metum 
ingeneratur habitus et affectus. Dolor autem ex 


utroque materias hahet. Nam et ir» inefficacia,, 


dum non potest quis ulcisci eos a quibus ante lz- 
sus sit, dolor et exsistit et est; itemque de- 


'AXAk xai ὅσα ἄλλα περὶ doyhv χαθορᾶται, τὰ ἐξ 
ἀντιθέτου ἀλλήλοις ὀρώμενα, οἷον δειλίαν (98) xat (99) 
θράσος, λύπην xa ἡδονὴν, φόδον xaX χαταφρόνγσιν, 
καὶ (1) ὅσα τοιαῦτα, ὧν ἔχαστον συγγενῶς (2) ἔχειν 


δοχεῖ πρὸς τὸ ἐπιθυμητιχὸν (3) f] θυμοειδὲς, ἰδιάζοντι 


δὲ ὄρῳ τὴν ἰδίαν ἀνυπογράφει (4) φύσιν. Τό τε γὰρ 
θράσος χαὶ ἡ χαταφρόνησις ἔμφασιν ὑποσημαίνει τινὰ 
τῆς θυµώδους ὁρμῆς * ἑλάττωσιν δέ τινα xal ὄὕφεσιν 
τοῦ αὐτοῦ τούτου ἡ χατὰ δειλίαν xav φόθον ἔγγινο- 
µένη σχέσις. Ἡ δὲ λύπη ἐξ ἀμφοτέρων (5) ἔχει τὰς 
ὕλας. Ἡ τε (6) γὰρ τοῦ θυμοῦ ἀτονία, Ev τῷ τοῦ 
ἀμύνασθαι τοὺς προλελυπηχότας ἁδυνάτῳ (7) λύπη 
γίνεται, καὶ dj ἀπόγνωσις τῶν ἐπιθυμουμένων, xal 
ἡ στἐρησις τῶν χαταθυµίων, τὴν σχυθρωπἣν ταύτην 
ἐμποιεῖ τῇ διανοίᾳ διάθεσιν. Καὶ τὸ ἀντιθεωρούμενον 


speratio eorum quz concupiseuntur, privatioque C «3 λύπῃ, τὸ καθ’ ἡδονὴν λέγω νόηµα, ὁμοίως τῷ 


eorum qua cordi sunt atque placent, tristem hane 
ac tetricam in mente ingenerat affectionem. Atque 
etiam id quod contrarium dolori videtur, volupta- 
tis sensum dico, similiter et in iram et concupis- 
centiam dividitur. Voluptas enim utriusque horum 
ex *quo principatum tenet. (a) Qu: omnia, cum 
circa animam sunt, tum anima non sunt, sed ve- 
luti quzedam verruczm ex cogitatrice parte animz 


(90) Ei Tip. B ἡ μὲν γάρ. 
cn "E epo, 66. À pipe: 5 
"Ορεξι»’. Α ὄρεξις. 
(99) Προκατάρξανταπ. B παροξύναντα. 
(94) ᾿ὙΥπολάέοιµεν. Α ὑπολαμθάνοιμεν, 
(95) Kàr τὴν ἐπιθυμίαν. In. οαἱεο A Ίο nota 
oceurrit, ὄρος ἐπιθυμίας. 
96) Διορισώμεθα. B ὁρισώμεθα. 
97) Καταθυμητικῳφ. Α B χαταθυμίῳ. 
98) Δειλίαν. Α δειλία-- λύπη, ρόθος xai καταφρό- 
σις. 
^ 99) Και. Delet B. 
1) Και. Delet B. 


9) Συγγενῶς. Α B συγγενῶς μέν. 


(a) Scholion : Vitium quoadam in cute corporis 
s0stri exsistit, quod veruca vocatur. Carnosum 
enim parvum quoddam tuberculum exsistit in. cute 
quod cutis quidem pars esse videtur, quippe ei in- 


θυμῷ τε xal τῇ ἐπιθυμίᾳ ἐπιμερίξεται. Ἡδονὴ γὰρ 
ἑχατέρου τούτων χατὰ τὸ ἶσον ἡγεμονεύει . "A (8) 
πάντα xaX cepi τὴν φυχἠν ἐστι, xal duy οὐχ ἔστιν, 
ἀλλ οἷον μυρμηχίαι τινὲς τοῦ διανοητικοῦ μέρους τῆς 
ΨυχΏς ἐχφυόμεναι (9). "A. µέρη μὲν αὐτῆς εἶναι διὰ 
τὸ προσπεφυχέναι νοµίζεται, οὗ μὴν ἐχεῖνό εἰσιν (10), 
ὅπερ ἐστὶν ἡ doy κατ' οὐσίαν.---Ὁ. Καὶμὴν ὁρῶμεν, 
φημὶ πρὸς τὴν παρθένον, οὐ μιχρὰν Ex. τούτων γινο- 


(3) Ἐπιθυμητικόν. À in margine, ἐπιθυμητικόντε 
xal Ov ιδές. 4 BS 4 

(4) Αγυπογράφει.Λ πογράφει. 

(5) 'Η δὲ door ἐξ dpgocipur. In calce τοῦ A 
hoc legitur scholion, Περὶ δειλίας καὶ θράσους, xal 
φόθου xal χαταφρονήσεως, xal λύπης xal ἡδονῆςν 
xai ὅτι πάντα περὶ τὸ θυμοειδὲς καὶ τὸ ἐπιθυμητιχὸν 
συνίστανται. 

(6) Εἴτε. B 5j τε. Τά. Ἐν τῷ. D &v τῇ. 

(7) Ἀδυνάτῳ. B ἀδυναμία. 

(8) "A. A B ἅπερ. 

(9) Ἐκχφυόμεναι. B ἐχφυόμενα. 

(10) Εἰσίν. À in margine εἶναι. 


havescens : revera tamen ita. se res non habet. Unde 
si gu curare velit, opus est ut tollatur. Hac simili- 
tudine ad. rem propositam admodum commoda usus 
est. 


* 6 μυρμηχὰν [μυρμη 


b7 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. Se 
p£vny τὴν πρὸς τὸ κρεῖττον συνεισφορὰν τοῖς ἑναρέ- A enascentes. Quz partes quidem ipsius esse, eo quod 


τοις. Ti τε γὰρ Δανι]λ ἔπαινος ἦν dj ἐπιθυμία ’ 
xai ὁ Φινεὶς τῷ θυμῷ τὸν θεὺν ἱλεώσατο (11) * xal 
&pyhv σοφίας φόθον ἐμάθομεν, xal τῆς κατὰ θΘεὺν 
λύπης σωτηρίαν εἶναι τὸ πέρας (13) παρὰ τοῦ Παύ- 
λου ἠχούσαμεν’ τῶν τε δεινῶν τὴν καταφρόνησιν νου- 
θετεῖ (13) ἡμῖν τὸ Εὐαγγέλιον ’ καὶ τὸ μὴ φοθεῖσθαι 
πτόησιν οὐδὲν ἄλλο f] τοῦ θράσους ἐστὶν ὑπογραφή : 
ὅπερ ἐν ἀγαθοῖς ὑπὸ τῆς Σοφίας χατείλεχται (14). 
Δείχνυσι τοίνυν διὰ τῶν τοιούτων (15) ὁ λόγος, τὸ μὴ 
πάθη τὰ τοιαῦτα (16) δεῖν (17) οἴεσθαι οὗ γὰρ ἂν 
πρὸς ἀρετῆς χατόρθωσιν συμπαραληφθείη (18) τὰ 
πάθη. 


agnatz sint, non tamen id esse existimantur qttod 
anima ex sui Datura atque essentia est. — G. Atqui, 
non parvum, inquam ad virginem, virtute przditis ab 
bis afferri videmus ad bonum adjumentum. Nam 
et Danieli laudi cupiditas erat ; et Phinees ira Deum 
placavit ; et initium sapientis, timorem esse didici- 
mus : atque ejus, qui secundum Deuin est. doloris 
finem a Paulo audivimus; et rerum adversarum 
atque asperarum contemptum Evangelium ^obis 
praescribit: et non expavescare ad res terribiles et 
casus adversos, nihil est aliud quam audacia prz- 
scriptio : qu:e audacia in bonis a Sapientia con- 


numeratur. Ostendit igitur Scriptura per hzec, quod non existimandum sit, talia affectiones esse atque per- 
turbationes : non enim ad virtutis actionem perturbationes una adhibite essent. 


M. Καὶ ἡ διδάσκαλος, Ἔοικα, φησὶ, τῆς τοιχύτης τῶν 
λογισμῶν συγχύσεως αὐτὴν (19) τὴν αἰτίαν παρέἐχειν, 
μὴ διαχρίνασα τὸν περὶ τούτου (20) λόγον, ὥστε τινὰ 
τάξιν ἀχόλουθον ἐπιτςθῆναι τῇ θεωρίκ. Νὺν οὖν, ὅπως 
ἂν οἵόν τε T, ἐπινοηθήσεταί τις τάξις τῷ σχέµµατι, 
ὡς ἂν δι) ἀχολούθου προϊούσης τῆς θεωρίας, μὴ καθ᾽ 
ἡμῶν (21) αἱ τοιαῦται τῶν ἀντιθέσεων (23) ἔχοιεν 
χώραν. Φαμὲν γὰρ τῆς φυχῆς τὴν μὲν θεωρητικήν τε 
χαὶ διαχριτιχὴν καὶ τῶν ὄντων ἑἐποπτιχὴν δύναμιν 
οἰχείαν εἶναι χαὶ κατὰ φύσιν αὐτὴν (23), καὶ διὰ (24) 
τῆς 0εοειδοῦς χάριτος, διὰ τοῦτο (25) σώζειν ἐν αὖ- 
τῇ (26) τὴν εἰχόνα. Ἐπεὶ xal τὸ θεῖον, 6, τί ποτε 
χατὰ τὴν φύσιν ἐστὶν, ἐν τούτοις ὁ λογισμὸς εἶναι 
στοχάξεται * ἐν τῷ ἀφορᾷν (27) τε «à πάντα χαὶ δια- 


M. Et magistra, Videor, inquit, talis rationum con- 
fusionis ipsa causam prebere, quz non distinxe- 
rim ac discreverim sermonem de hac re, quo ali- 
quis ordo consentaneus speculationi atque tracta- 
tioni adhiberetur. Nunc igitar quoad ejus fieri 
poterit, excogitabitur aliquis ordo commentationi, 
ut per consequentiam procedente speculatione, ta- 
les contradictiones amplius locum inter nos non ha- 
beant. Dicimus enim animz quidem speculatricem 
et dijudicatricem, reriunque inspectricem vim ejus 
propriam esse ac naturalem, ejusque gratie qua 
Deo similis est, per hec illam in sese imaginem 
conservare. Quoniam ratiocinatione et conjectura 
colligitur divinum quoque numen (quodcunque 


χρίνειν τὸ χαλὸν ἀπὺ τοῦ χείρονος. "Oca δὲ τῆς du- C tandem id ex sui natura est) in hisoccupatum esse, 


χτς tv µεθορίῳ χεῖται πρὸς ἑχάτερον τῶν ἑναντίων 
ἐπιῤῥεπῶς κατὰ τὴν ἰδίαν φύαιν ἔχοντα (38): ὧν ἡ 
πηία (29) χρῆσις, f) πρὺς τὸ χαλὸν ἢ πρὸς τὸ bvav- 
τίον ἄγει τὴν ἔχδασιν, olov τὸν θυμὸν, ἢ τὸν φόδον, 
3| cU τι τὸ τοιοῦτον (30) τῶν ἐν τῇ duy] χινηµάτων 
ἐστὶν, ὧν ἄνευ οὐχ ἔστιν ἀνθρωπίνην θεωρηθῆναι φύ- 
σ.» ταῦτα ἔξωθεν ἐπιγενέσθαι (51) αὐτῇ λογιζό- 
µεθα (52), διὰ τὸ τῷ ἀρχετύπῳ χάλλει µηδένα τοιοῦ- 
τον ἐνθεωρηθῆναι (47) χαραχτῆρα. Ὁ δὲ δὴ περὶ 
τούτων λόγος ἡμῖν (54) ὡς ἐν γυµνασίῳ προχείσθω, 
ὡς ἂν διαφύγοι τῶν συχοφαντικῶς ἀχουόντων τὰς 
ἐπηρείας, ὁδῷ τ'νι xal τάξεως ἀκολουθίᾳ πρὸς viv 
ἀνθρωποποιῖαν ὁρμῆσαι τὸ θεῖον διηγεῖται ὁ λόγος. 


(14) 'IAeocaro. Α ἐξιεώσατο. 
(12) Τὸ πέρας delet D. 
(15) Λουθετεῖ. Α B νομοθετεῖ, 
(14) Κατεί.Ίεχται. Β χαταλέλειχται. 
(15) Tov τοιούζων. B τούτων. Ceterum ad hec 
rerba in e codicis A pcr notam invenis : Δοχεῖ 
ν τῷ xctpévp πειν, οὐπέρ ἐστιν dj διασάφησις. 
Πάθος τι περὶ τὸ δέρµα τοῦ σώματος ἡμῶν yvecai, 
xia] χαλεῖται * σαρχώδης Υάρ τις 
ἐπίφυσις μιχρὰ ἐπανίσταται τῷ δέρµατι, ul xet 
μὲν μέρος είναι τοῦ δέρματος, ὡς προσπεφυχνῖα abt, 
οὐ μὲν χατ᾽ ἀλήθειαν οὕτως ἔχει, ὅθεν χαὶ τὴν ἄρσιν 
πρὸς τὴν θεραπείαν ἐπιζητεϊ. Τούτῳ ὑποδείγμα- 
" 1 χρήσατο πρὺς τὸ προχείµενον σφόδρα κχαταλ- 
}. 


(16) Τὰ τοιαῦτα δεῖν οἴεσθαι. Α in textu ταῦτα 
ἐεῖν οἴεσθαι, in margine τὰ τοιαῦτα διανοεῖσθαι. 
(17) Δεῖν delet B. 


nempe tum in inspiciendo omnia, tum in discer- 
nendo bonum a malo. Quzcunque autem in animz 
confinio posila sunt ad alterutrum ex contrariis 
propensionem et inclinationem juxta sui naturam 
habentia : quorum certus quidam usus vel ad id 
quod bonum vel bono contrarium est ducit. evcn- 
tum, veluti ira vel metus, ac si. quid ex motibus, 
qui in anima sunt, ejusmodi est, sine quibus hu- 
mana natura considerari non potest: hzc extrin- 
secus ei accessisse existimamus, propterea quod 
in principali et'originali pulchritudine nullum cjus- 
modi signum cernatur. Ac disputatio sane de his 
rebus a nobis interim tanquam in gymnasio pro- 


18) Συμπαρα.ηφθέον. D οὐ συµπαραλ. 
19) Αὐτή», B αὑτῃ. 
(20) Τούτου. B τούτων. 
21) Μὴ καθ) ἡμῶν. Α B μηχέθ’ ἡμῖν. 
| Ἀγτιθέσεων. À in margine ἀντιῤῥήσεων, 
Φύσυ αὐτήν. À φύσιν αὑτῃ. 
94) Διά delent A B. 
25) Διὰ τοῦτο. B διὰ τούτων. 
26) Ἐν αὐτῃ. Α in margine ἑαυτῷ. 
(27) 'Agopav. B ἑφορᾷν. 
(28) Φύσι ἔχοντα. B ἔχοντα φύσιν. 
(29) Hola. B ποιά. 
(20) Τὸ τοιοῦτον. Τό delent A BD. 
51) Ἐπιγεγέσθαι. Α in. margine. ἐπιγεγενὴ - 
σθαι, B idem in textu. 
(52) Λογιζόμεθα. B διαληγιζόµεθα. 
(83) ᾿Ενθεωρηθή»αι. B θεωρεῖν. 
(31) 'Hyiv. A D ἡμῖν τέως. 








*»9 S. GREGORII NYSSENI 
ponatur, ut effugere possit eorum qui calumniandi A Ἐπειδὴ γὰρ συνέστη τὸ πᾶν, χαθὼς à love 


causa auscultant incursus et offensiones, via qua- 
dam et ordinis consequentia ad creationem hominis 
divinum numen accessisse Scriptura docet. Postea- 
quam enim condite sunt res universz, quemad- 
modum historia dicit, non utique statim homo 
exstitit in terra, seed hunc quidem ratione caren- 
lium natura praecessit; ante illa vero germina ac 
plantz fuerunt. Ostendit, opinor, per hzc Scriptura, 


σὶν, οὐκ εὐθὺς (35) ὁ ἄνθρωπος iv τῇ γῇ * 
ἀλλὰ τούτου μὲν ἡ τῶν ἁλόγων προηγἠσατο 
ἐχείνων δὲ τὰ βλαστήματα. Δείκνυσιν, olg 
τούτων ὁ λόγος, ὅτι d) ζωτιχὴ δύναμις ἀπ 
τινὶ τῇ σωματιχῇ καταμίγνυται φύσει, πρῶ 
τοῖς ἀναισθήτοις ἐνδύουσα (26), χατὰ (57) 4 
ἐπὶ τὸ αἰσθητιχὸν προϊοῦσα, εἶθ᾽ οὕτως πρὺς 
ρὺν καὶ λογιστικὸν (58) ἀναθαίνουσα. 


quod vis vitalis ordine ac vicissitudine quadam corporali commiscetur nature, primum qui 
sensu carentia sese penetrans et infundens, postea vero ad sensu przditum progrediens : ita d 
ad id quod mente atque intelligentia preditum rationisque particeps est, ascendens. 


lgitur eorum qua sunt, aliud quidem corpo- 
reum, aliud vero mente atque intelligentia pre- 
ditum prorsus; corporeum autem aliud quidem 
inanimum, aliud vero animatum est. Animatum 
autem dico quod vite particeps est. Atque eo- 
rum qua vivunt, alia quidem in sensu vivunt, 
alia vero ejus expertia sunt. Rursus sensu pre- 
ditorum alía quidem ratione predita, alia vero 
rationis expertia sunt. Quoniam ergo sensu prz- 
dita vita absque materia consistere non possit , 
et quod mente praeditum est aliter in corpore 
esse nequeat, nisi vi sentiendi inhzrescat, hac de 
causa bomo postremo loco conditus esse  tradi- 
tur, ut qui omnem vitalem speciem , el eam qus& 
iu germinibus, et eam qux in brutis animadver- 
titur, in sese complexus sit. Nam ali quidem et 
augescere atque crescere , ex vita plantarum et 
stirpium habet: licet. enim tale quiddam ctiam 
in illis videre, quippe cum et attrabatur nutri- 
mentum per radices, et per fructus simul ac 
folia excernatur et rejiciatur : quod autem sensu 
gubernatur, a brutis et ratione carentibus habet. 
At vis cogitandi ac ratiocinandi in hac natura 
nulla admistione concreta, sed peculiaris est, 
qui per se separatim consideratur. Sed quemad- 
modum necessariorum attractricem vim natura 
habet a vita materiali, qua vis si in nobis fue- 
ει, appetitus dicitur. Eam autem vim de planta- 
rum vitz specie esse dicimus : quippe cum et in 
illis liceat videre tanquam facultates quasdam 
naturaliter vim suam exercentes, dum et replentur 
eo quod cuique proprium et commodum fuerit, et 
impelluntur ac turgent ad crescendum et germinan- 
dum : eodem etiam modo quacunque ratione ca- 


Οὐχοῦν τῶν ὄντων τὸ μὲν σωματιχὸν, τὸ ἃ 
ἐστι πάντως" τοῦ δὲ σωματικοῦ, τὸ μὲν | 
ἐστι, τὸ δὲ ἄφυχον. Ἔμψυχον δὲ λέγω τὸ. 


p ζωῆς: τῶν δὲ ζώντων (59), τὰ μὲν αἰσθήσει συ 


τὰ ἁμοιρεῖ ταύτης. Πάλιν τῶν αἰσθητικῶνν 
λογικά ἐστι, τὰ δὲ ἄλογα. Ἐπεὶ οὖν ἡ αἰσθης 
oüx ἂν δίχα τῆς ὕλης συσταίη , οὐδ' ἂν «i 
ἄλλως ἐν σώματι γένοιτο, μὴ τῷ αἰσθητικῷ. 
φυόµενον, τούτου χάριν τελευταία ἡ τοῦ à 
κατασχευἡ ἱστορεῖται, ὡς πᾶσαν ἐχπεριειληφί 
τὴν ζωτικὴν ἰδέαν, τήν τε Ev. τοῖς βλαστὴμ 
«hv ἐν τοῖς ἀλόγοις θεωρουµένην. Τὸ μὲν 
σθαί (45) τε αὔξεσθαι (44) Ex τῆς φυτιχῆς Ej 
ἔστι (p τὸ τοιοῦτον καὶ ἐν ἐχείνοις ἰδεῖν, B) 
τε χαὶ διὰ ῥιζῶν τῆς τροφῆς xal ἁποποιουμ 
καρπῶν τε xal φύλλων * τὸ δὲ xaz' αἴσθησε 
μεῖσθαι Ex τῶν ἁλόγων ἔχει. Τὸ δὲ διανοητεκ 
λογιχὸν ἁμικτόν ἔστι ἰδιάζον (45), ἐπὶ can 


C φύσεως Eg" ἑαυτῇ (46) θεωρούμενον. 'AXX d 


ἐφελχτιχὸν τῶν ἀναγχαίων πρὺς «τὴν ὑλι 
ζωὴν ἡ φύσις ἔχει, ὅπερ tv ἡμῖν vevópevovl 
γεται. Τοῦτο δέ φαμµεν τοῦ φυσικοῦ (48) : 
εἴδους εἶναι: ἐπεὶ δὲ (49) xal ἓν Σχείνοις ἕ6 
οἷόν τινας ὁρμὰς (DU) φυσικῶς ἐνεργουμένι 
πληροῦσθαί τε τοῦ οἰχείου xat ὀργᾷν (91) 
ἔχφυσιν * οὕτω καὶ ὅσα τῆς ἀλόγου (52) qd 
ἴδα, ταῦτα τῷ νοερῷ τῆς φυχῆς κατεμἰχθ 
νων, φησὶν, ὁ θυμὸς, ἐχείνων ὁ φόδος, b 
ἄλλα πάντα ὅσα χατὰ τὸ ἑναντίον &v ἡμῖν | 
γεῖται , πλὴν τῆς λογιχῆς τε xa διανοητια 
µεως' ὃ δὴ µόνον τῆς ἡμετέρας ζωης (54) 

ἐν ἑαυτῷ (55), χαθὼς εἴρηται, τοῦ θείου χα 
ἔχον τν µίμησιν. ᾽Αλλ ἐπειδῃ χατὰ τὸν 

αποδοθέντα (56) λόγον, οὐχ ἔστιν ἄλλως 


rentis naturz propria sunt, hzc intelligentia prz D χὴν δύναμιν ἐγγενέσθαι τῇ σωματικῇ ζωα] 


dit anima parti permista sunt. Hinc, inquit, cst 


(55) Εὐθύς. B εὐθὺς δέ. 
(36) 'Evóvovca. A B ἑνδύνουσα. 
(51) Κατά. B µετά. 
(38) Πρὸς τὸ νοερὸν xal Aoyo. Α πρὸς τὸ λογι- 
χόν τε xaX νοερόν, B πρὸς τὸ νοερόν τε λογιχόν. 
t Ζώγτων. B ζώων. 
40) Συζῃ. Α $65. τὰ δὲ, 
(41) Αἰσθητικφ. B αἰσθητικῶς. 
42) 'ExzepietAngótoc. B ἔμπεριειληφ. 
45) Τρέφεσθαι. B γὰρ τρέφ. 
44) Αὔξεσθαι. Α χαὶ ab£. B χαὶ αὐξάνεσθα,, 
45) Ἰδιάζον. A B χαὶ ἰδιάζον. 
(46) ᾿Καυτῇ. A DU ἑαυτοῦ. 


τῶν αἰσθήσεων ἑγγινομένην (57)* ἡ δὲ al 


47) Ὑάικήν. In margine τῆς ὑλιχῆς δε 

48) Φυσικοῦ. À φυτιχοὺ. 

49) Επεὶ δέ. A B ἐπειδὴ. 

(b Ὁρμάς. À in margine ἀφορμάς. 

51) Οργῷν. À in margine ὁρμάν. 

52) Της ἁ 1όγου. B xat τ. ἁλ. 

55) Ἐν ἡμῖν. Α delet ἐν. 

54) Ζωῆς. A B addunt ἑστίν. 

55) Ἐν ἑαυτῷ. B ἓν αὐτῷ. 

56) Προαποδοθέντα. ^ in margine 
δειχθέντα. 


(57) Εγγομένη», B. ἐγγινομένη. 


et DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 6e - 


«fj τῶν ἁλόγων προὔπέστη φύσει) ὡς (58) ἀναγχαίως A ira, ex illis metus, hinc omnia alia quzcunque in 
διὰ τοῦ ἑνὺς xal πρὸς (58*) τὰ συνημμένα τούτων (59) — contrarium a nobis exercentur, excepta rationis par- 
γΐένεται τῆς φυχῆς ἡμῶν 1) χοινωνία, ticipe atque cogitandi facultate : quz sola nimirum 
praecipua vitz nostra pars est in sese divin figure, sicuti dictum est, imaginem continens. Sed quo- 
niam juxta jam ante redditam rationem, ratione przdita vis corporez vitz non aliter inesse potest, nisi 
per sensus insit, atque sensus in bruta atque rationis experte natura ante substitit atque constitutus est, 


necessario per unum etiam cum cohzrentibus huic atque conjunctis animas nostre communio exsistit. 


Ταῦτα δέ ἐστιν ὅσα ἐν ἡμῖν γινόμενα πάθη λέγε- 
ται, ἃ οὐχὶ πάντως ἐπὶ χαχῷ τινι τῇ ἀνθρωπίνῃ 
συνεχληρώθη ζωῇ * f, (00) γὰρ ἂν 6 Δημιουργὸς τῶν 
xaxov τὴν αἰτίαν ἔχῃ (61), εἰ ἐχεῖθεν αἱ τῶν πληµ- 
µελημάτων σαν ἀνάγχαι συγχαταβεθληµέναι τῇ 
φύσει; ἀλλὰ τῇ ποιᾷ χρήσει τῆς προαιρέσεως, 7] ἁρε- 
τῆς, f] χαχίας ὄργανα τὰ τοιαῦτα τῆς ψυχῆς χινήµα- 
τα Ἠίνεται. Καθάπερ ὁ σίδηρος χατὰ γνώµην τοῦ 
τεχνίτου τυπούµενος, πρὸς ὅπερ ἂν ἔθετο (02) τοῦ 
τεχνιτεύοντος ἡ ἐνθύμησις, πρὸς τοῦτο xal σχηµατ[- 
ζεται, ἢ ξίφος, fj τι (65) γεωργιχὸν ἐργαλεῖον γινόμε- 
vog (64). Οὐκοῦν εἰ μὲν ὀλόγος, ὃ δὴ τῆς φύσεώς (05) 
ἔστιν ἐξαίρετον, τῶν ἔξωθεν (66) ἐπεισχριθέντων τὴν 
ἡγεμονίαν ἔχοι, χαθὼς xal &' αἰνίγματος ὁ τῆς Γρα- 
φῆς παρεδήλωσε λόγος, ἄρχειν ἐγχελευόμενος πάντων 
τῶν ἁλόγων, o)x ἄν τι πρὸς χαχίας ὑπηρεσίαν τῶν 
τοιούτων κΧινηµάτων (67) ἡμῖν ἑνεργήσειε, τοῦ μὲν 
φόδου «b ὑπήχοον ἐμποιοῦντος, τοῦ δὲ θυμοῦ τὸ ἀν- 
ὁρεῖον, τῆς δειλίας δὲ τὴν ἀσφάλειαν , τῆς δὲ ἐπιθυ- 
µητιχῆς ὁρμῆς τὴν θείαν τε xat ἀχήρατον ἡμῖν ᾖδο. 
νην προξενούσης. Ei δὲ ἀποθάλοι (68) τὰς ἠνίας 
ὁ λόχος. xai οἷόν τις ἠνίοχοο ἐμπλαχεὶς τῷ ἅρματι 
κατόπιν ὑπ αὐτοῦ σύροιτο, ἐχεῖ (09) ἀπαγόμενος 
ὅπουπερ ἂν ἡ ἄλογος χίνησις τῶν ὑπεζευγμένων φέ- 
pet (70), τότε εἰς πάθος αἱ ὁρμαὶ χαταστρέφονται, 
οἵον δὴ xai ἐπὶ τοῖς (71) ἀλόγοις ἔστιν ἰδεῖν. Ἐπεὶ (72) 
γὰρ οὐκ ἐπισταςεῖ λογισμοῖς (Ἴό) τοῖς φυσικῶς αἎ- 
τοῖς ἐγχωμιαξομένης (74) κινήσεως, τὰ μὲν θυµώδη 
τῶν ξώων kv ἀλλῆλοις φθείρεται (75) τῷ θυμῷ azpa- 
τηγούμενα . τὰ δὲ πηλύσαρχά τε xai δυνατὰ εἰς οὗ- 
δὲν οἰχεῖον ἀγαθὸν ἀπώνατο τῆς δυνάµεως, χτῆμα 
του λογικοῦ διὰ τὴν ἁλογίαν γινόμενα: fj τε τῆς ἐπι- 
θυµίας xal τῆς ἡδονῆς ἑνέργεια περὶ οὐδὲν τῶν ὑψη- 
λῶν (76) ἀσχολοῦται (77): οὔτε ἄλλο τι τῶν Ev αὐ- 
τοῖς (78) θεωρουµένων λόγῳ τινὶ πρὸς τὸ λυσιτελοῦν 
διεξάγεται. Οὕτω xal ἐν ἡμῖν εἰ μὴ πρὸς τὸ δέον 
ἄγοιτο ταῦτα διὰ τοῦ λογισμοῦ, ἀλλ᾽ ἐπιχρατοίη τῆς 
τοῦ vou δυναστείας τὰ πάθη, πρὸς τὸ ἆλογόν τε xal 
ἀνόττον µεταδαίΐνων (79) ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ τοῦ δια- 
νοητιχου xal θεοειδοῦς τῇ ὁρμῇ τῶν τοιούτων παθη- 


(58) ὰς delent A B. 

58') Kal πρός. Kat delet D. 

99) Τούτων. À τούτῳ. 

"n Ἡ. "H B. 

(61) "Εχῃ. Α in textu εἶχεν, in margine Éyot. 

62) ᾿Εὐετο. A B iB. )J en X 

65) Ἡ τί. B f «c. 

(64) Γινόµενος. B Jovspsvov. À in textu χινού- 
µενος. in margine I νος. 

(65) Φύσεως. A B addunt ἡμῶν, 

(66) ᾿Εξωθεν. Α addit ἡμῖν. 

(67) ΚΙΥηιάζων. B. νοημάτων ἐν. 

(68) Αποθά.Ίοι. A ἀποθάλλοι, 


Hac autem sunt, quzcunque in nobis existentia, 
πάθη, id est affecius, passiones, sive perturbationes, 
et motus dicuntur : qua non omnino mali alicujus 
causa humanae contributa nature sunt (nam alio- 
qui Creatori causa malorum assignari posset, si il- 
linc peccatorum necessarie causx simul in naturam 
collatz essent ), sed certo quodam usu voluniatis 


B et arbitrii, vel virtutis vel vitii instrumenta tales 


animi motus exsistunt. Quemadmodum ferrum dum 
ex sententia artificis cuditur, quocunque ferramen- 
tum. artificis animo voluntas destinaverit, ad id 
etiam formatur, et vel gladius vel rustici alicujus 
operis instrumentum fit. Ergo siquidem ratio quz 
praecipua nimirum nature nostre pars est eorum 
quae extrinsecus nobis superinducta et insinuata 
sunt principatum obtineat (quemadmodum etiam 
Scripture sermo per zenigma teclamque orationem 
subinnuit, omnibus brutis et rationis expertibus 
preesse jubens), nullus ejusmodi motus nobis ad 
vitii ministerium efficax fuerit : metu quidem obe- 
dientiam, ira vero fortitudinem ; timiditate cautio- 
nem atque securitatem ingenerante; cupiditatis 


C item impetu divinam simul et immortalem nobis 


voluptatein conciliante. Sin autem ratio habenas 
amittat et tanquam auriga aliquis implicitus cur- 
rui retro ab eo trahatur, illoque abripiatur quo- 
cunque eum ralionis expers motus jumentorum 
auferat, tunc in perturbationem appetitiones con- 
vertuntur, quale nimirum etiam in brutis viderc 
licet. Quoniam enim ratio naturaliter eis insitze 
motioni non praesit, ea quidem animalia, quz ad 
iram prona atque proclivia sunt, ira ducente atque 
concitante sese invicem conficiunt; quie autem 
carnosa sunt ac viribus pollent , dum propter 
rationis defectum ratione praediti quasi mancipia 
ac prede fiunt, nullum proprium suarum virium 
commodum sentiunt; cupiditatis quoque οίᾳυο 
voluptatis eflicientia in nulla re sublimi occupa- 
(8 est; neque aliud quidquam eorum que in iis 
animadvertuntur, ratione aliqua ad id quod pro- 


(e) net. h ἐχεῖθεν. 

) Φέρει. T- 

11) 'Exi τοῖς. ἆ [^ ἐν τοῖς. 

12) Ἐπεί. B ἐπειδή. 

19) Λογισμοῖς. B λογισμός. 

25) rx piatep. A B ἐγχειμένης. 

19) Φθείρεται. B φἐρεται. 

76) Ὑψη.ιῶν. À in margine odmAotépov. 
77) Ασχο.]οῦται. À D ἀσχολεῖται. 

18) Αὐτοίς. À in margine ἑαυτοῖς. 

(79) Μεταέαίνωγ. B µεταθαίνει. A in margiue δ.1- 





θαΐνει, 


65 8. GREGORII NYSSENI 


sit et expediat deducitur. Itidem in nobis nisi A µάτων ἀποχτηνούμονος.--Ό. Ἐγὼ δὲ xal ag 
p^r rationem hzc ad id quod res poséulat, ac — «spi τὰ εἱρημένα διατεθεὶς, Αρχεῖ (81) p 


rectum est ducantur, sed potentatum mentis su- 
perent affectus ac perturbationes, ab cogitatrice 
atque divina natura, dum impetu et ardore ejusmodi 


παντὶ τῷ γε νοῦν ἔχοντι φιλῶς οὑτωσὶ xà 
σχεύως δι ἀχολούθου προελθὼν ὁ λόγος, sj 
ξαι χαὶ μηδαμοῦ παρεσφάλθαι τῆς ἀληθείας 


affectuum atque perturbationum, in pecudem degenerat el efferatur, ad rationis expertem, stultam 
tem naturam homo transit atque. transformatur. — G. Ego vero ndinodum bene erga ea q 
erant affectus, Sufficit quidem, inquam, cuivis certe cordato ita nude atque simpliciter, nulla 
probatione, per consequentia consentaneaque progressa oratio, ut recta esse, ct nusquam 4 


aberrare videatur. 

Sed quoniam iis qui in artium quidem compen- 
diis atque instrumentis artificiosis argumentis 
exercitati sunt, ratio demonstrationum ad fidem 
faciendain sufficere videtur : nobis vero dubium 


Ἐπεὶ δὲ τοῖς μὲν τὰς τεχχινὰς bgóbouq 
τηχόσι τῶν ἁποδείξεων, ὁ συλλογισμὸς Un 
εἰς πίστιν δοχεῖ' ἡμῖν δὲ πάντων τῶν τεχνς 
περασµάτων ἕξις (85) πιστότερον εἶναι 


non est, quin omnibus artificiosis conclusionibus p γεῖτο (84) τὸ διὰ τῶν ἱερῶν τῆς Γραφῆς 


ad Πάει faciendam magis idoneum sit, ac plus 
virium habere debeat id, quod per sacra Scriptu- 
rie docimenta apparet : preter ea qua dicta sunt, 
quaerendum esse opinor, an divinilus suggesta ac 
tradita doctrina concordet atque ab iis non dis- 
crepet. —M. Atque illa : Ecquis, inquit, contradixerit, 
quia in eo solo, cui Scripturarum testimonii ad- 
est sigillum, veritas ponenda sit? Quocirca si 
oportet etiam evangeliee doctrine nonnihil ad 
patrocinium atque defensionem hujus dogmatis 
atque sententiz adhibere, non intempcstiva nobis 
fuerit zizaniorum similitudinis consideratio. Spar- 
gebat enim illic paterfamilias bonum semen ( nos 
autem familia plane sumus) ; observato autem tem- 
pore quo bomines dormirent, inimicus in eo, quod 
aptum erat ad nutriendum, interjecto inter fru- 
mentum zizanio, semen inutile sparsit. Eaque se- 
mina alterum una cum altero simul germinaverunt 
ct enata sunt. Fieri enim non polerat, ut semen, 
quod iuter ipsum frumentum conjectum crat, una 
cum illo non exsisteret ac germinaret. Velat au- 
1cm praeses ct inspector segetis ministros evellere 
id quod inutile erat, propterea quod ín radice 
contraria inter se coaluissent atque concreta es- 
sent, ne una cum alieno id quod ad nutriendum 
aptum esset evelleretur. Tales enim anima appe- 
titus οἱ impetus per bona semina Seripturam 
ostendere putamus : quorum seminum unumquod- 
que si ad honum duntaxat excoleretur, virtutis 
fructum nobis prorsus produceret. Sed quoniam 
juxta hzc inspersus est error circa judicium boni 


(81) 'Apxst. Α B ἀρχεῖν. 

(82) 'Ixavóc. Α ἱχκανῶς. 

(85) Ἔξις πιστότερον. À D ἀξιοπιστότερον. 

84) "uoAorerto. Α D ὁμολοχεῖται. 

85) Της Γραφῆς. B delet. 

(80) Τούτοις. Α B delent. 

E Συμφέρεται. Α in margine ἐμφέρεται. 

88) Ἡ 66. Aci δὲ xal τις ἄν, in margine ἡ δὲ xal 
τις. B delet ἄν, 

(89) Τιθέσθω. Ὦ τίθεσθαι. 

(90) "Q. A in textu ὡς, in margine ᾧ. 

(01) Τῆς Ἱραρικῆς. B £x τῆς vp. 

(232) Ὁ υἶκος. A in margine ὁ χόχκος, 


an Καὶ σφόδρα. Kal delent A B. 


δαγµάτων ἀναφαινόμενον * ζητεῖν οἶμαι 66h 
εἰρημένοις, εἰ ἡ θεόπνευστος διδασκαλία τοί 
συμφέρεται (87).---Μ. Ἡ δὲ (88), Καὶ τίς ᾶνι 
qnot, μὴ οὐχὶ Ev. τούτῳ µόνῳ τὴν ἀλήθε 
σθω (89), ᾧ (90) σφραγὶς ἔπεστι τῆς Ύραφ 
μαρτυρίας; Οὐχοῦν εἰ χρἠ τι xal τῆς τοῦ Ei 
διδασχαλίας πρὸς τὴν τοῦ δόγματος τούτου σι 
παραληφθῆναι, οὖκ ἀπὸ καιροῦ γένοιτ) ἂν 
παραθολῆς τῶν ζιξανίων f θεωρία. "Een 
ἐχεῖ τὸ χαλὸν σπέρµα ὁ οἰχοδεσπότης ( fiel 
τως ὁ οἶχός [92] ἐσμεν) * καθεύδοντας δὲ col 
πους ἐπιφυλάξας ἑνέσπειρεν ὁ ἐχθρὸς τῷ τί 
ἄχρηστον, αὐτῷ τῷ also χατὰ τὸ μέσον ἑνθ 
ζάνιον. Καὶ συνεθλάστησαν (95) ἀλλήλοις 

para. Οὐ γὰρ fjv δυνατὸν τὸ αὐτῷ τῷ clt 
σπέρµα (94) μὴ σὺν ἐχείνῳ βλαστῆσαι. Ko 
ὑπηρέτας ὁ τῆς γεωργίας ἔφορος μὴ (95) d 
τὸ ἄχρηστον διὰ τὴν ἐν τῇ olor τῶν ἕναν' 
φυῖαν , ὡς ἂν μὴ τὸ ἀλλότριον (90) συνεχ: 
τὸ τρόφιμον. Τὰς γὰρ τοιαύτας τῆς ψυχῆς ἱ 
τῶν καλῶν σπερµάτων οἰόμεθα τὸν λόγον 
σθαι, ὧν ἕχαστον, el µόνον πρὸς τὸ ἀγαθὶ 
γεῖτο, τὸν τῆς ἀρετῆς ἐν ἡμῖν (98) χαρπὸ 
ἑδλάστησεν. Ἐπειδὴ (99) δὲ παρενεσπάρη 

περὶ τὴν τοῦ χαλοῦ χρίσιν δι ἁμαρτίαν (' 
ὄντως χαὶ µόνον χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν xaMy 
συναναφυέντος βλαστοῦ τῆς ἁπάτης ἔπεσχο' 
(τὸ γὰρ ἐπιθυμητιχὸν οὐ πρὸς τὸ φύσει (ὅ) 


p Χάριν (4) κατεσπάρη ἡμῖν ἐφύη (5) τε κα 


μεν, ἀλλὰ πρὸς τὸ κτηνῶδες χαὶ ἄλογον τὸν 
µετεποίησε τῆς περὶ τὸ χαλὸν ἀχρισίας, m 


94) Σπέρµα delet D. 

95) Μή. A μὴ χαὶ σὺν, D μὴ οὗ σύν. 

(06) Τὸ d.A.tócpiov. A τῷ ἀλλοτρίῳ. 

(97) Συνεκτίνει. Α in textu συγχαταλύῃ 
gine συνεχτελῇ. B συνεχταλαίῃ. 

(98) "Ev "uv. A ἂν ἡμῖν. 

η Esai. B UE | 

1) Ac ἁμαρτίαν. Α B διαµαρτἰα. 

(2) Ἐπεσκοτίσθη. Α in textu ἔπεσκο 
margine ἔπεσκοτίσδη. 

(5j TÓ φύσει. Α τὸ καὶ τῇ φύσει, B τὸ ’ 

(4) OD χάριν. Bob καὶ χάριν. 

(5) Εφύη. B ἑνεφύῃ. 


UR Zvvs6Adotncar. À B συνεθλάστηαι 
( 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 66 
: ἐπιθυμίας ἐνεγχοῦταν (0) ὁρμήν. Ὡσαύτως A et honesti, atque id quod reipsa ac solum ex sui 


00 θυμοῦ σπέρµα οὐ πρὸς ἀνδρείαν ἑστόμω- 
, ἀλλὰ πρὸς την τῶν (8) ὁμοφύλων µάχην 
μεν f] τε τῆς ἀγάπης δύναμµις τῶν νοητῶν (9) 
, περὶ τὴν τῶν αἰσθητῶν ἁπόλανσιν πέρα τοῦ 
ῥλομανήσασα (10), χα) τὰ ἄλλα τὸν αὐτὸν (11) 
τοὺς χείρονας βλαστοὺς ἀντὶ τῶν κρειττόνων 
αν) τούτου χάριν ἀφίησιν ὁ σοφὸς Υεωργὸς 
υὰν τῷ σπέρµατι βλάστημα ἐν αὐτῷ εἶναι, 
tía τοῦ μὴ γυµνωθῆναι τῶν χρειττόνων ἡμᾶς, 
| τῆς ἐπιθυμίας τῷ ἀχρήστῳ βλαστῳ συνεχρι; 
jg. El γὰρ τοῦτο πάθῃ (12) fj φύσις (13), τί 
) ἑπαῖρον ἡμᾶς πρὸς τὴν τῶν ἑπουρανίων (14) 
αν; ἡ τῆς ἀγάπης ἀφαιρεθείσης (15), viv 
κρὸς τὸ θεῖον συναφθγσόµεθα; Tou δὲ θυμοῦ 


natura bonum ac rectum est, per germen fraudis 
eterroris, quod una excrevit, obtenebratum et 
obscuratum est : (nam concupiscendi vis non ad 
id, quod natura bonum et honestum est, cujus 
gratia nobis etiam insita est, enata est et excrevit, 
sed ad bestialem pecorinamque et rationis exper- 
tem naturam, co appetitum et imperium cupidi- 
tais rapiente, pravo circa bonum ac rectum ju- 
dicio, germen transmutavit. [tidem ire quoque 
semen non ad fortitudinem exacuit, sed ad pu- 
gnanduin cum popularibus ac proximis nos arma- 
vit; itemque dilectionis vis ab iis, qux mcnte 
percipiuntur, discessit, et in fruendo rebus sub 
»ensum cadentihus et materialibus ultra modum 


ιυασθέντος (16), «olov ὅπλον χατὰ τοῦ προσ- B insanivit atque debacchata est, csteraque codem 


τος ἕξομεν; Ἐφίησι (17) τοίνυν τὰ νόθα τῶν 
των ly ἡμῖν ὁ γεωργὸς, οὐχ ὡς ἀεὶ (18) χατα- 
τῆς τιµιωτέρας σπορᾶς, ἀλλ ὡς αὐτὴν τὴν 
( ( οὕτω γὰρ τὴν xapblav τροπικῶς (19) ὀνο- 
διὰ τῆς ἐγχειμένης αὐτῇ φυσιχῆς (20) δυνά- 
jt ἐστὶν ὁ λογισμὸς, τὸ μὲν ξηρᾶναι τῶν 
εάτων, τὸ δὲ χάρπιµον xat εὐθαλὲς ἀπεργά- 
El δὲ μὴ τοῦτο γένοιτο, τῷ πυρὶ τὴν τῆς 
ις διάχρισιν ταμεεύεται. 


modo pejora pro melioribus germina produxe- 
runi:) idcirco prudens agricola germen innatum 
semini in eo inesse sinit, id providens atque ca- 
vens ne melioribus nudemur, si una cum inutili 
gepmine cupiditas penitus fuerit exstirpata. Si 
n* enim acciderit humanz nature, quid erit quod 
nos erigat et incitel ad coelestium conjunctionem 
atque propinquitatem ? aut sublata dilectione, qua 
ratione cum divino numine copulabimur et conjun- 


"Ίνα item exstincta, quibus armis adversus reluctantem utemur? Relinquit igitur in nobis agri- 
nina adulterina, non ut semper przvaleant adversus pretiosioreu segetem, sed ut ipsa tellus (ita 
legorice ac per modum translationis cor nominat) per insitam ei vim naturalem, qu: est ratio, 
aidem germen arefaciat et exsiccet, aliud vero floridum atque frugiferum efficiat : quodsi id factum 
wit, igni discrimen agri proventus faciendum reservat. | 


Wy εἰ μέν τις τούτοις χατὰ τὸν δέοντα ypf- σ 


λόγον, ἐν αὐτῷ (22) λαµθάνηται (25) ἐχεῖνα, 
αὐτὸς Ev ἐχείνοις, ἀλλ᾽ (24) οἷόν τις βασιλεὺς 
χειρίᾳ τῶν ὑπηχόων συνεργῷ χρώμενος, ῥᾷον 
ύσει (25) τὸ xav' ἀρετὴν σπουδαζόµενο». El 
rots (96) γένοιτο, χαθάπερ δούλων τινῶν ἔπα- 
"wr τῷ χεχτηµένῳ, xat ἐξ ὧν δραποδισθείη (27) 
ολιχαῖς ἐπινοίαις (28) ἁγεννῶς ὑποχύψαι (29), 
ἵμα γένοιτο τῶν ὑπεζευγμένων κατὰ τὴν φύ- 
ip, πρὸς ἐχεῖνα κατ ἀνάγχην µετατεθήσεται, 
περ ἂν dj ἐπιχράτησις τῶν χαθηγουµένων 
1 (30). Εἰ δὲ (51) ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρό- 
εε ἀρετὴν, οὔτε χαχίαν ἐφ᾽ ἑαυτῶν ταῦτα ἁπο- 
εθα, ὅτα χινήµατα τῆς Ψυχῆς ὄντα ἐπὶ τῇ 
τῶν χρωµένων χεῖται, 7] χαλῶς f| ἑτέρως (52) 
AX ὅταν μὲν αὐτοῖς πρὸς τὸ xpsivtov i) 


ἑνεγκουσαν. À B ἐνεγχούσης. 
στόµωσεγ. B ἀνεστόμωσεν. 

f$ τῶν. Tfv delet A. 

wv vontox delet B. 

Ὁλομανήσασα. Α B ὑλομανῆσασα. 

Τὸν αὐτόν. Α οἱ D pramittunt. xazá. 

Πάθη. À πάἀθοι. 

'H φύσις. Α addit ἀνθρωπίνῃ. 
Ἑπουραγίωγ. Α οὑρανίων. 

Ἀφαιρεύ. A ἀναγρεθείσης. 
Κατασχευασθύέντος. in textu χατασύε- 

» in margine ἀποσθεσθέντος. | 
Ἑφίησι. À ἀφίησι. 

'A&l. A εἰσαεί, 

Th» καρδ. τροπ. D τροπ.κῶ; t. xapà. 


Quocirca si quidem aliquis his recte et ita ut ratio 
postulat utatur, et in sese quidem recipiat 69, non 
aulem ipse in potestatem illorum redigatur, sed 
tanquam rex aliquis magna manu subditorum ad- 
jutrice utatur, facilius assecutus fuerit id quod 
cum virtute efficere conetur. Sin autem quemad- 
modum fleri solet, cum servi aliqui adversus do- 
minum insurgunt, illis obnoxius fuerit, et servili 
arroganti» atque confidentiz: degeneri abjectoquo 
animo succumbens, servus et mancipium eorum 
faetus sit, quae natura ei subjecta sunt, ad ca ne- 
cessario traducetur, quo vis regentium eum impu- 
lerit. Quod si hzc ita sunt, neque virtutem neque 
vitium per sese hzc esse pronuntiabimus, qua 
cum animz molus sint, in potestate οἱ arbitrio 
utenlium situm est, rectine an pravi sint. Sed 


n Αὐτῇ φυσιχῆς. Aoxip φυσιχῶς. 
21) Χρήσαι. Α intextu χρῄσεται, in margine χρἠ- 
σαιτο. 

(32) Ἑν αὐτῷ. Α ἐν ἑαυτῷ. 

25) Λαμόάνεται. À B λαμθάνων. 

94) 'AAA. B γενόμενος. 

25) Κατορθώσει. À in margine χαρτορθώσοι. 

26) 'Exs(votc. B &r' ἐχείνοις. 

(37) Ἐξ ὧν δραποδ. A ἐξανδραποδισθείη xat, D ἑδ- 
ανδροποδισθείη. — . 
(28) 'Exwolaic. A ἀπονοίαις. 
ER "Yxoxviyrat 





(32) Ἑτέρως. À pre:figit ὡς. 


9l S. GREGORII NYSSENI 
quando motus eorum ad bonum ínelinat, laudum A χίνησις fj, ἑπαίνων γίνεσθαι (55) ὅὕλην, ὡς ei 


materia exsistunt, ut Danieli cupiditas ac deside- 
rium, et ira Phineeso, eique qui recte luget, dolor. 
Sin autem ad deterius propendent, tunc affectus 
ac perturbationes et sunt et nominantur. —G. Ego 
vero, eum his expositis quievisset, et exiguum 
quiddam spatii intercedere sermoni passa esset, 
atque ipse mente collegissem ea qua dicta erant, 
rursus ad priorem consequentiam sermonis cu- 
curri, quo asserebatur fleri posse ut dissoluto cor- 
pore anima esset in elementis ; alque ita ad ma- 
gistram : Ubi est, inquam, illud quod vulgo passim 
jactatur Orci et inferni nomen : quod multum 
quidem in consuetudine vita, multum item in 
scriptis tum externis tum nostris circumfertur; 
in quem infernum tanquam in quoddam recepta- 
culum omnes hinc putant animas transmigrare ? 
Non enim elementa Orcum et infernum dixeris. 
—M. Ac magistra : Videris, inquit, nop admodum at- 
tendisse, et animum sermoni adhibuisse. Cum enim 
dicerem translationem anime ex eo quod videtu 

fleri ad id quod non videtur, nihil putabam me 
pretermisisse quod de inferno quareretur. Nec 
enim aliud quidpiam mihi videtur tum in externo- 
rum libris, tum in divina Scriptura per hoc no- 
men significari, in quo animas esse dicunt, pre- 
terquam in id quod et obscurum est et non vide- 
tur, trausitionem.—G. Et qua ratione subterraneum, 
inquam, locum nonnulli ita dici existimant, atque 


τὴν ἐπιθυμίαν, xal τῷ Φινεὲς τὸν θυμὸν, 
χαλῶς πενθοῦντι τὴν λύπην. Εἰ δὲ πρὸς el 
γένοιτο ἡ ῥοπὴ, τότε πάθη γίνεσθαι ταῦτα : 
µάζεσθαι 51).--Ὁ. Ἐγὼ(ὅ0), ταῦτα διεξελθού. 
ἐπειδὴ παυσαµένη βραχύ τι ἔδωχε τῷ λόγῳ δι 
xaX συνελεξάµην τῇ διανοίᾷ τὰ εἱρημένα, 
τὴν προτέραν διέδραµον (57) ἀχολουθίαν το 
ἐν ᾧ κατεσκευάζετο, μὴ ἀδύνατον εἶναι τὴ 
διαλυθέντος τοῦ σώματος ἓν τοῖς στοιχείοι 
Καὶ τοῦτο εἴπον πρὸς τὴν διδάσχαλον (58): Tk 
τὸ πολυθρύλλητον τοῦ bou ὄνομα * πολὺ ui 
συνηθείᾳ τοῦ βίου, πολὺ δὲ Ev ταῖς συγγραφ 
τε ἔξωθεν xal ταῖς ἡμετέραις περιφερόµενο 
πάντες οἵονται χαθάπερ δοχεῖον (59) ὀνθένδς 
χὰς µετανίστασθαι; Οὐ γὰρ ἂν τὰ στοιχεῖα " 
λέγοις. --Μ. Καὶ ἡ διδάσκαλος (40), Δηλος ᾗ (4 
ph λίαν προσεσχηχὼς τῷ λόγῳ. Τὴν γὰρ 
ὁρωμένου πρὸς τὸ ἀειδὲς µετάστασιν τῆς d 
ποῦσα, οὐδὲν ὤμην ἀπολελοιπέναι (42). elc 
τοῦ ὥδου ζητούμεγον. Οὐδὲν (45) ἄλλο εί | 
παρἀ τε τῶν ἔξωθεν χαὶ παρὰ της θείας TI 
ὄνομα τοῦτο διασηµαίνειν, ἓν ᾧ τὰς φυχὰς 
λέγουσι, πλὴν (44) εἰς τὸ ἀειδὲς xal ἄφα 
ετέχουσιν. — T. Καὶ πῶς, εἶπον (46), τὸν 
νιον χῶρον οἵονταί τινες οὕτω λέγεσθαι, xal 
καχείνων (17) τὰς ψυχὰς πανδοχεύειν, xal 
χώρηµα τῆς τοιαύτης φύσεως δεχτιχὸν τὰς 
σας Ίδη τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς πρὸς ἑαυτὸν 


illum in sese animas quasi hospitio excipere, tan- C µενον; 
quam receptaculum quoddam ad recipiendum ejusmodi naturam aptum et idoneum, quod eas qu 


humana vita evolaverint, ad se attrahat ? 

M. At nihilo magis, inquit, magistra, per hanc opi- 
nionem sententia atque doctrina nostra infirma- 
bitur et lzdetur, etiamsi vera tua oratio est. Nam 
propterea quod vertex coelestis secum continuus 
et indissolubilis est, omnia intra suum circulum 
et ambitum  cohibeus atque coercens, et terra 
quseque circa eam animadvertuntur in medio sus- 
pensa sunt, οἱ omnium quz in orbem volvuntur 
motus circa id quod stabile firmumque ac solidum 
est fit, omnino necesse est, inquit, ut quidquid 
unicuique elementorum circa superam partem 
terrz: accidit, id etiam circa oppositam contingat, 


M. Αλλ’ οὐδὲν μᾶλλον, φησὶν ἡ διδάσκαλος, 
διὰ τῆς ὑπονοίας ταύτης παραθλαθήσεται (48), 
ἀληθὴς ὁ λόγος 6 κατὰ cé. El γὰρ συνεχῆ 
πρὸς ἑαυτὸν καὶ ἁδιάσπαστον εἶναι τὸν οὐράν 
τῷ ἰδίῳ χύκλῳ πάντα ἐμπεριέχοντα, xai ἓν 
τὴν γῆν χαὶ τὰ περὶ αὐτὴν αἱωρεῖσθαι, 
τως (51) χυχλοφορουµένων τὴν χίνησιν περὶ 
καὶ πάγιον γίνεσθαε, ἀνάγχη πᾶσα, qnoW ! 
περ ἂν ἑχάστῳ (559) Ex τῶν στοιχείων f) και 
τῆς γῆς µέρος, τοῦτο (54) χατὰ τὸ ἀντιχεί 
ναι, μιᾶς τῆς οὐσίας (55) ὅλον αὐτῆς τὸν ὄγχ 
Χλῳ περιθεούσης. Καὶ ὥσπερ ὑπὲρ (56) ’ 


quippe cum una eademque natura cireum totam py φανέντος ἐπὶ τὸ ὑποχείμενον αὐτῆς στρέφει 


95) Γίνεσθαι. À γίνεται. 
94) Ὀνομάᾶσθαι. À ὀνομάσεται. 
n Εγώ. B ἐγὼ δέ. 
E Διεξελθούσης. À in margine διεξιούσης. 
" 31) Aiéópapov. Α in textu ἀνέδραμον, in marginc 


Pa pov: 
(38) Εἶπον π. c. 0. B πρὸς «. 5. c. 

(59) Δοχεῖον. Α B pramittunt cf; τι. 

(40) Kal ἡ διδάσκ. 1n textu, xa εἰ δῆλος εἶ μὴ 
λίαν, in inargine χαὶ ἡ διδάσκαλος φησὶ, Ario; εἰ μὴ 
λ 


ν. 

(M) "H. B ct, ubi et deest sequens qnot. 

(42) Αποιελοιπέναι. Α ἑλλελόιπέναι. 

(45) Οὐδέν. Α οὐδὲ γάρ. 

(44) Πλήν. À πλὴν τήν, 

(45) Elc có d. xal d. A B εἰς τὸ ἁρανές τε xai 
ἀειδὲς μεταχώρησιν. 


ον Εἶπον. Α addit ἐγώ. 
47) Ἐν αὐτῷ κἀχείνων. B κἀχεῖνον ἓν 
et À qui in margine habet, ἐν ἑαυτῷ τε xdà 
ψυχὰς πανδοχεύειν, 

(48) Παραδιαθήσεται. Β παραθληθῇ. 

(49) κάν. A B εἰ váp. 

(50) El γὰρ συνεχῆ. À τὸ συνεχη. 

(51) Πάντως. Α B πάντων τῶν. 

(52) Φησίν. B φῆς. 

(53) Ἑκάστῳ delent A D. Α in. margin 
στοιχείων. 

(54) Τοῦτο. Α τοῦτο xal. 

(55) Οὐσίας. Α καὶ τῆς αὐτῆς. 

(56) 'Υπέρ. A ὑπὲρ γῆς in textu; in mar 
γην, quod idem habet et D. 

(07) Στρἐφεται, Α τρέπεται, B τρέωξται, 


69 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. TU 


σχιὰ τοῦ σφαιροειδοῦς σχήματος, οὐ δυναµένου xax' A ejus molem feratur atque volvatur. Et quemadmo- 


αὐτὸν (58) ἐν χύχλῳ διαληφθῆναι τῇ τῆς ἀχτῖνος πε- 
ριθολῇ, ἀλλὰ χατὰ πᾶσαν ἀνάγχην, xa0' ὅπερ ἂν τῆς 
γῆς µέρος προσδάλλῃ (59) ταῖς ἀχτῖσιν ὁ ἥλιος, χατά 
τινος χέντρου πάντως ἐπὶ τῆς σφαίρας Ὑινόμενος, 
πρὸς τὴν (60) εὐθεῖαν διάµετρον κατὰ τὸ ἕτερον mé- 
ρας σχότος ἕνται' xal οὕτω κατὰ τὸ διηνεχὲς, τῷ 
ἡλιαχῷ δρόµῳ (61) ἐπὶ τὸ ἀντιχείμενον τῇ τῆς ἀχτῖνος 
εὐθείᾳ συμπεριοδεύει τὸ σχότος, ὥστε κατὰ τὸ ἴσον, 
τὸν τε ὑπέρχειον, xal τὸν ὑπόγειον τόπον ἀνὰ µέρος 
γίνεσθαι ἓν φωτί τε xal σχότει (03). οὕτως εἰχὸς 
xai τἆλλα (63) πάντα ὅτιπερ ἂν στοιχειωδῶς ἐν τῷ 
καθ ἡμᾶς ἡμισφαιρίῳ τῆς γῆς θεωρεῖται, τὸ αὐτὸ 
χαὶ περὶ τὸ ἕτερον εἶναι μὴ ἀμφιθάλλειν. Μιᾶς δὲ 
χαὶ τῆς αὑτῆς οὔσης χατὰ πᾶν (04) τῆς γῆς µέρος 
τῆς τῶν στοιχείων περιθολΏς, οὔτε ἀντιλέγειν, οὔτε 
συναγορεύειν οἶμαι δεῖν τοῖς περὶ τούτων ἑνισταμέ- 
νοις, ὡς δέον ἡ τοῦτον, Ἡ τὸν χαταχθόνιον τόπον ἆπο- 
τετάχθαι οἴεσθαι ταῖς τῶν σωµάτων ἐχλνθείσαις Φυ- 
χαῖς. "Eo; γὰρ ἂν μὴ παραχινοίη τὸ προηγούμενον 
δόγμα ἡ ἔνστασις περὶ τοῦ εἶναι μετὰ τὴν Ev σαρχὶ 
ζωὴν τὰς φυχὰς, οὐδὲν περὶ τόπου ὁ ἡμέτερος λόγος 
διενεχθήσεται, µόνον (65) σωμάτων ἴδιον εἶναι τὴν 
ἐπὶ τόπου θέσιν χαταλαµμθάνων * ψυχὴν δὲ ἀσώματον 
οὔσαν, µηδεµίαν ἀνάγχην ἔχειν ix φύσεως τόποις 
τιοὶν ἐγχατέχεσθαι. 


dum super terram apparente sole, ad subjectam ei 
infernam ejus partem uinbra versatur, propterea 
quod globosa figura non possit undique codem 
tempore ab radii amplexu comprehendi, sed pror - 
8Us necesse est' ut ad quamcunque terra partem so) 
radio admoverit, in quodam puncto prorsus in 
globo terre versans, ad rectam lineam demetien- 
tem, 65 διάµετρος dicitur, circa alteram terre 
exiremitatem tenebre sint; atque ita perpetuo 
una cum cursu solari supra oppositam recta radii 
linez partem tenebre vagentur, adeo ut zquabili- 
ter et inferus et superus terrz locus invicem tum 
tenebris obducti, tum luce illustrati sint : íla par 
et consentaneum est non dubitare quinetiam in 
ceteris omnihus quodcunque juxta naturam ele- 
mentorum in nostro hemisphzerio terrz animad- 
vertitur, idem etiam in altero quoque hemisphzrio 
sit. Cum autein per omnem partem terra unus et 
idem amplexus clementorum sit, neque contradi- 
cendum, neque patrocinandum arbitror iis qui 
hanc quastionem urgent, quod oportet existimare 
vel hunc, vel subterraneum locum destinatum et 
attributum esse animis corpore solutis. Nam quan- 
diu urgendo et instando primariam preecipuamque 
doctrinam, nempe quod post vitam qus in carne 


degitur, animse sint, pervertere ac labefactare non conabitur, nullam de loco controversiam nostra 
movebit oratio, qua corporum duntaxat propriam esse in loco positionem comprehendit, animam vero 
qux incorporea sit, nulla naturz necessitate certis quibusdam locis detineri. 

T. Τί οὖν, εἶπον, εἰ τὸν ᾽Απόστολον ὁ ἀντιλέγων ὁ G. Quidigitur, inquam, si Apostolum adversarius - 


προδἀλλοιτο (66), πᾶσαν λέγοντα τὴν λογιχὴν χτίσιν 
ἐν τῇ τοῦ παντὸς ἁποχαταστάσει πρὸς τὸν τοῦ παντὸς 
ἐξηγούμενον βλέπειν, ἐν οἷς (67) καταχθονίων µνη- 
μονεύει τινῶν δι) Ἐπιστολῆς πρὸς Φιλιππησίους cl- 
πών; ὅτι Αὐτῷ πᾶν γόνυ γάµφει ἑπουρανίων xai ἐπι- 
γείων χαὶ χαταχθονίων; — M. Ἐπιμενοῦμεν τῷ δόγ- 
ματι, φησὶν ἡ διδάσχαλος, xàv ταῦτα λεγόντων ἀχούω- 
μεν, περὶ μέντοι (08) τοῦ εἶναι τὴν ψυχὴν χαὶ τὸν àv- 
τιλέχοντα σύμψηφον ἔχοντες, περὶ τόπου (69), χαθὼς 
ἐν τοῖς φθάσασιν εἴρηται, οὐχ ἑνιστάμενοι. — T. Τοῖς 
οὖν ἐπιρητοῦσιν, εἶπον, τὴν ἀποστολιχὴν (70) ἐν τῇ 
φωνῇ ταύτῃ (71) διάνοιαν, τί ἄν τις εἴπῃ, εἴπερ τῆς 
«οπιχκΏς σημασίας ἀποχινοίης (72) τὴν λέξιν.--Μ. Ἡ 
δὲ, OO pot δοχεῖ, φησὶν, ὁ Octo; ᾿Απόστολος, τοπικῶς 
τὴν νοερὰν διαχρίνων οὐσίαν, τὸ μὲν ἑπουράνιον, τὸ 
δὲ ἐπίγειον, τὸ δὲ χαταχθόνιον ὀνομάσαι (76). ᾽Αλλ' 
ἐπειδὴ τρεῖς τῆς λογιχῆς φύσεώς elat χαταστάσεις 
ἡμῖν (74), ἐς ἀρχῆς τὴν ἀσώματον λαχοῦσαι (15) 
ζωὴν, ἣν ἀγγελιχὴν ὀνομάξομεν * fj δὲ πρὸς τὴν σάρχα 

(56) Κατ αὐτόν. Α χατὰ ταὐτόν. 

59) Προσδάα1ῃ. A B προσδάλῃ. 

60) Πρὸς τήν. B ἐπὶ τήν. 

61) To ἡλιαχῷ δρόμφ. B xazà τὸν ἡλιακὸν 

(53) Σχότει. À et B σχότω. 
ο 1άλ]α. Α τὰ ἄλλα. 


Παν. B πάντα, 
(65) Mórcv. B µόνων, A in margine µόνων. 
66) Ilpo6d.1.Ao«o. A B προδάλοιτο. 
61) Ἐν olc. Α iy οἷς xai. 


producat, dicentem quod omnis creatura particeps 
rationis in restitutioneuniversitatis przssidem univer- 
sarum rerum observatura sit : ubi etiam subterra- 
neorum nonnullorum Epistola ad Philippenses me- 
minit his verbis : ipsi omne genu flectetur, celestium, 
terrestrium et subterraneorum *—M. Permauebimus 
ac perseverabimus, inquit magistra, in certa stabili- 
que sententia, etiamsi audiamus hzc dicentes, quippe 
cum de eo quidem quod anima sit, etiam adversa- 
rium concordantem eL assentientein habeamus, de 
loco autem ubi versatura sit, sicut in superioribus 
dictum est, non repugnemus. — G. Quid ergo re- 
quirentibus, inquam, apostolicam in hac voce sen- 


p tentiam aliquis dixerit, an quod attinet ad loci si- 


gnilicationem, dictionem removeat? — M. llla vero: 
Non videtur mihi divinus, inquit, Apostolus ra. 
tioneloci naturam mente atque intelligentia przedi- 
tam discernens atque distinguens, aliud quidem coe- 
leste, aliud vero terrestre, aliud itein subterraneum 


(68) Μέντοι. Α μέν. 

(69) Περὶ τόπου. Α περὶ δὲ τοῦ τόπου ὅπου χαθὼ». 
B itidem. habet δὲ. 

(70) Ἀποστολικήν. B premittit αὐτὴν. 

(71) Ταύτῃ. B ταύτην. 

(72) Ἀποκιοίης. Α B ἀποχινοίη. 

(73) Ὡγνόμασται. B ὀνομάσαι. 

(74) 'Hyitv. B À ἡ μέν. 

(75) AaxoUca:. Βλαχοῦσα, A intextu τὸ ἁσώμ; 257 
ἔχουσα, in margine λαχοῦσα. 





τι S. GREGORII NYSSENI 
nominasse. Sed quoniam nature ratione predita A συμπεπλεγμένην (76) ἀνθρωπίνην qapév* ἡ 


tres slatus atque conditiones sunt : uia quidem, 
cui ab initio vita contingit incorporea quam ange- 
licam nominamus; altera vero cum carnme conserta 
atque connexa, quam humanam diciinus; alia au- 
tem per mortem a carnalibus absoluta. Quse res in 
animabus animadvertitur, hoc opinor, altitudine 
sapientie videntem divinum Apostolum, eum qui 
aliquando futurus est, universa ratione praditz 
naturz in bono consensum significare ; ac celeste 
quidem vocare, angelicum et incorporeum ; ter- 
restre vero, implicitum et consertum cum corpore ; 
sublterraneum autem id quod jam a corpore sepa- 
ratum atque disjunctum sit, aut certe si alia quo- 
que przeler enumeratas natura, inter ralione przdi- 
tas animadvertitur; quam sive quis dzemonas, sive 
spiritus, sive aliquid aliud tale voluerit denomi- 
nare, non contendemus, sed susque deque feremus. 
Persuasum est enim tam ex communi opinione, 
quatn ex Scripturarum traditione, esse quamdam na- 
turam extra talia corpora, qux recto atque honesto- 
adversa contrariaque sit, οἱ in humana nature 
detrimentum atque perniciem incumbat, quae 
sponte sua a meliore sorte exciderit atque defluxe- 
rit, et in locum boni et honesti, a quo defecit, id 


θανάτου τῶν σαρχικῶν (77) ἀπολελυμένη. Ὅ 
Ψυχαῖς θεωρεῖται, τοῦτο οἶμαι, τῷ βάθει τῆς i 
βλέποντα τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, πάσης τῆς λ 
φύσεως τὴν iv τῷ ἀγαθῷ ποτε γενησοµένην 
φωνίαν ἁποσημαίνειν * ἑπουράνιον μὲν χαλοῦ 
ἀγγελικὸν xal ἀσώματον. ἐπίγειον δὲ τὸ συµ: 
γµένον τῷ σώματι καταχθόνιον δὲ τὸ διαχεχῴ 
voy (78) fb» τοῦ σώματος, f| 65 τις (79) καὶ 
παρὰ τὰ εἰρημένα φύσις ἐν λογιχῇ (8U) θεωι 
ἣν εἴτε δαίµονας εἴτε πνεύματα, εἴτε τοιοῦτο 
ἐθέλοι τις χατονοµάζειν, οὐ διοισόµεθα. Tem 
ται (82) γὰρ Éx τε τῆς χοινῆς ὑπολήψεως, xai 
τῶν (85) Γραφῶν παραδόσεως, εἶναί τινα φύα 
τῶν τοιούτων σωμάτων ὑπεναντίως πρὸς τὸ 
διαχειµένην, xat βλαπτικὴν τῆς ἀνθρωπίνης 
ἑχουσίως τῆς χρείττονος ὑπολήφεως (84) ἀποῤῥη 
καὶ τῇ ἁποστάσει τοῦ χαλοῦ τὸ Ex τοῦ ἑναντίοι 
µενον ἐν αὐτῇ (85) ὑποστήσασαν ' Ίνπερ qaot 
χθονίοις ἑναριθμεῖν τὸν ᾿Απόστολον, τοῦτο Éy 
vp (86) τῷ λόγῳ σημαίνοντα, ὅτι τῆς xaxíai 
ταῖς μαχραῖς τῶν αἰώνων περιόδοις ἀφανισθ 
οὐδὲν ἔξω τοῦ ἀγαθοῦ χαταλειφθήσεται. Αλ 
παρ ἐχείνων ὁμοφώνως (87) tj ὁμολογία «i 
Χριστοῦ χυριότητος ἔσται. 


quod ex contrario intelligitur, in sese substituerit : quam aiunt Apostolum inter subterranea ct ii 
numerare, id illo sermone significantem quod vitiositate longis szculorum anfractibus et circuitk 
aliquando abolita atque exstincta, nihil preter bonum relinquetur. Sed etiam dzmones concord 


consentienter dominationem Christi confitebuntur. 


Quocirca cum hzc ita sint, nemo nos coegerit C ἍΤούτων (88) οὕτως ἑχόντων, οὐχέτ ἄν τις 


subterraneorum et infernorum nomine subterra- 
neum intelligerelocum, quippe cum aer aequaliter 
undique terrx: circumfusus sit, ut nulla ejus pars 
ab aeris amplexu vacua ac nuda deprehendatur. 
—G. Ic ubi magistra exposuit, paulisper cunctatus, 
Nondum, inquam, satis quasivi, nec mihi quzrenti 
satisfaclum esL: sed etiam nunc super iis qu: 
dicta sunt mens ambigua mihi quodammodo manet, 
ac rogo, ut omissis quidem iis de quibus jam con- 
venit inter nos, ad eamdem consequentiam itcrum 
oratio milii reducatur. Nam haud difficulter arbitror 
eos, qui non admodum 'duriac pervicaces sint, per ea 
qua dicta sunt inductum íri, ne post corporum dis- 
solutionein, aniinam ducant ad interitum οἱ aboli- 


ἀναγχάζοι τῷ τῶν καταχθονίων ὀνόματι τὸν ὑπ 
ἐννοεῖν χῶρον ’ ἐπίσης τοῦ ἀέρος πανταχόθεν 4 
χυµένου τῇ γῇ, ὡς μηδὲν αὐτῆς µέρος γυμνὸντῆι 
θολῆς τοῦ ἀέρος καταλαμθάνεσθαι. ---ἴ-, Ταῦτα. 
διεξελθούσης τῆς διδασχάλου, μικρὸν ἐπισχὼν, 
xay ἔχω, φημὴ, τοῦ ζητουμένου᾿ ἀλλ ἔτι p 
εἰρημένοις ἐπιδιστάξει πως à διάνοια, xa δέοµ 
λιν ἐπαναχθῆναί pot πρὺς τὴν αὐτὴν ἀχολονθί 
λόγον, τῶν μὲν Ίδη συµθιθασθέντων ἡμῖν di 
γέντα. Μέτριον (90) γὰρ οἶμαι διὰ τῶν εἰρη 
τοὺς μὴ λίαν ἀντιτύπως ἔχοντας ἑναχθήσεσθαι 
ἀναίρεσιν χαὶ ἀνυπαρξίαν τὴν ψνχὴν μετὰ cl 
λυσιν τῶν σωμάτων ἄχειν, μηδὲ χατασχενάξε 
δαμοῦ δύνασθαι αὐτὴν ἐν τοῖς οὖσιν εἶναι i 


tionem, neu, quod ab elementorum natura diversa D ἑτεροειδῶς (91) ἔχειν πρὸς τὴν τῶν στοιχεία 


est, idcirco affirment, eam nusquam in rebus uni- 
versis esse posse. Lieet enim cum elementis non 
congruat atque conveniat intelligentize particeps et 
materie expers natura, esse tamen in eis non 
prohibetur : quippe duplici ratione nobis hzc opi- 
nio confirmatur, tum ex eo quod nunc in hac vita, 


(76) Συμπεπᾶεγμ. Α B συμπεπλεγμένην Tv. 
(71) Σαρκικῶν. A σαρκῶ 

(78) Auaxexpuppév ov. A B διαχεχριµένον, 
79) Ἡ δή τις. B εἰ δὲ τις. 

80) A ογικῇ. B λογιχοῖς. 

(81) Τοιοῦτον. B ἄλλο «t τοιοῦτ. 

(82) Πεπίστευται. Α ja 

(85) Τῆς co». A delet 

(84 "YzxoAnyjeoc. Α M έως. 


σἰαν. Κὰν μὴ συμθαίνῃ γὰρ τούτοις ἡ νοερά 
ἄῦθλος φύσις, τὸ εἶναι αὐτοῖς (95) οὐ χωλύετι 
χόθεν ἡμῖν τῆς ὑπολήψεως ταύτης βεδαιουµέν' 
τε τοῦ νῦν iv τῇ ζωῇ ταύτῃ τὴν duyhv ἐν το 
µασιν εἶναι, ἄλλο τι παρὰ τὸ σῶμα κατὰ τὴν 
ὑπάρχουσαν, καὶ ἐκ τοῦ τὴν θείαν φύσιν ἅπι 


(85) Ἐν αὑτῃ. B tv tov: A in margine i 
(86) 'Ev éxsivq. Ἐν delet B. 

(87) 'Ομοφώνως. Α in margine ópóguvog, 
(88) Τυύτων. D τούτων οὖν. 

89) Ταῦτα δέ. ^£ deleut A D. 

90) Μέτριο». À B µετρίως. 
(91 ᾿Ετεροειδῶς. AB ἑτεροφνῶς. 

(92) Εἶναι αὐτοῖς. A εἶναι ἐν αὐτοῖς. 


75 | DE ANIMA ET KESURRECTIONE, πι 
€by λόγον, ἄλλο τι παντάπασιν οὖσαν τῆς αἰσθητικῆς A cum natura aliud quiddam anima atque corpus sit, 


. «e xai ὑλιχῆς οὐσίας * ὅμως δὲ ἑχάστου τῶν ὄντων 
διἠχειν, χαὶ τῇ πρὸς τὸ xdv ἀναχράσει συνέχειν Ev 
τῷ εἶναι τὰ ὄντα, ὡς διὰ τούτων κατὰ τὸ ἀχόλουθον 
μηδὲ τὴν Φυχὴν ἔξω τῶν ὄντων οἴεσθαι ἀπὸ τῆς 
ἓν (95) εἶδει θεωρουµένης ζωῆς εἰς τὸ ἀειδὲς µετα- 
στᾶσαν. 


in corporibus tamen est ; tum ex eo quod oratio de- 
monstravit, divinam naturam, lícet omnino alia 
sit atque ea qu: sensus materizque particeps est, 
tamen per unumquodque eorum qus sunt in rerum 
natura, fundi, permeare atque permanare, eaque 
vi qua cum universitate contemperata atque com- 


mista est, in essentia continere ea qux sunt inrerum natura, ut per hec, prout conscquentia ser- 
monis ostendit, existimandum sit, ne animam quidem extra res universas esse, cum ex ea vita» 
qua in forma ac specie animadvertitur, ad eam qus conspici non potest transmigraverit. 


Αλλὰ πῶς, εἶπον, τῆς τῶν στοιχείων ἑνώσεως 
Ἑτερόν τι δ.ὰ τῆς πρὸς ἄλληλα µίξεως εἶδος (94) 
ἀναλαθόντων (95), πρὸς ἃ (96) της Φυχῆς Υέγονεν 
ἡ οἰχείωσις (91), ἐπειδὰν τῇ διαλύσει τῶν στοιχείων 
χατὰ τὸ εἰχὸς συναφανισθῇ καὶ τὸ εἶδος; Τίνι ση- 
µείῳ καταχολουθήσει ἡ φυχἠ μετὰ τοῦ (98) ἐγνωσμέ- 
νου uh παραµείναντος;---Μ. Ἡ δὲ μιχρὸν ἐπισχοῦσα, 
Δεδόσθω pot, φησὶ, xav! ἐξουσίαν (99) πλάσαι ctv 
λόγον ἐν ὑποδείγματι, Τρὸς τὴν τοῦ προχειµένου 
σαφήνειαν, κἂν ἔξω τοῦ δυνατοῦ δοχῇ τὸ λεγόµενον. 
Δεδόσθω γὰρ δυνατὸν εἶναι τῇ τοῦ ζωγράφου τέχνη, 
μὴ µόνον μιγνύειν ἐξ ἑναντίου τὰ χρώματα, χαθὼς 
ἔθος ποιεῖν αὐτοῖς πρὸς τὴν τῆς μορφῆς ὁμοιότητα, 
ἀλλά xal διαχρίνειν τὰ µεμιγµένα, καὶ τὴν κατὰ 
φύσιν πάλιν ἑχάστῳ τῶν χρωμάτων ἀποδιδόναι βα- 
Qt. Οὐχουν τὸ λευχὸν, χαὶ τὸ μέλαν, f] τὸ ἑρυθρὸν, 
καὶ τὸ χρυσοειδὲς, Ἡ εἴ τις ἄλλη βαφὴ πρὸς τὴν 
ὁμοιότητα τοῦ προχειµένου συγχρίνεται (1), εἰ πάλιν 
ἀποχριθείη τῆς πρὸς ἕτερον (2) µίξεως, xai ig 
ἑτέρον (5) γένοιτο, οὐδὲν ἧττον γινώσχεσθαι ὑπὸ τοῦ 
τεχνίτου φαμὲν αὑτὺὸ τὸ εἶδος τοῦ χρώματος, xal ph 
μίαν (4) ἐγγίνεσθαι λήθην αὐτῷ, µήτε τοῦ ἑρυθροῦ 
μέτε τοῦ µέλανος, εἰ (5) ἑτερόχρωα (0) χατὰ τὴν 
τοῦ (7) πρὸς ἄλληλα µίξιν γινόμενα (8), πάλιν εἰς 
τὴν χατὰ φύσιν ἑπανέλθῃ (9) βαφήν µεμνημένου (10) 
δὲ τοῦ τρόπου τῖς πρὸς ἄλληλα τῶν χρωμάτων συγ- 
Χχράσεως ' εἰδέναι ποῖον Év τινι (11) γινόµενον (12) 
οἵον ἀπειργάσατο χρῶμα, χαὶ ὅπως ἐχθληθέντος (13) 
Ex τοῦ ἁπολυθῖῆναι τοῦ ἑτέρου πάλιν εἷς τὸ οἰχεῖον 
ἑπανέδραμεν ἄνθος, καὶ εἰ πάλιν δἑοι διὰ τῆς µίξεως 
τὸ ἴσον ἐργάσασθαι, ἁπονωτέρα ἔσται αὐτῷ ἡ xaza- 
σχευὴ £v τῇ προλαδούσῃ δηµιουργίᾳ μελετηθεῖσα. 


Ei δέ τι (14) ἀχόλουθον ἓν τῷ ὑποδείγματι, φησὶν, ὁ D 


λόγος ἔχει, ἐξεταστέον fbr ἡμῖν αὐτὸ τὸ τροχείµενον. 
Αντὶ γὰρ τῆς Υραφ:κῆς τέχνης (15) fj τῶν στοιχείων 
νοείσθω φύσις (16), fj δὲ µίξις τῆς ποικίλης τῶν 
ἑτεροχρορύντων βαγῆς, xal πάλιν ἡ δοβεῖσα ἡμῖν 
xa0' ὑπόθεσιν εἰς τὰ οἰχεῖα τούτων ἐπάνοδος, τὴν 
σονδρομῖν τε καὶ διάστασιν τῶν στοιχείων ὑπογρα- 


(95) Της ἐν. B τῶν iv. 
(94) Εἶδος delet D. 
(95) Ἀνα.ϊαδόντων. B ἀναλαμδανόντων. 
(93) Πρὸς d. AB πρὶς ó. 

97) Οἰχείωσις. B διοίχησις. 

98) Μετὰ tov. Β μετὰ τοῦτο τοῦ. 

99) Κατ ἑξουσίαν. Α χατεξουσίαν. 
1) Συγκρίνεται. A D συγκιρνᾶται. 

2) Πρὸς ἕτερον. A U rs τὸ ἕτερον. 
(9) 'Ep' ἑτέρου. Α 1 ἑαυτοῦ. 

4) μή plar. Α B µηδεµίαν. 

5) Ei delet A. 


PATROL. Gn. NLVI. 


Sed quo pacto, inquam, cum elementorum unitio 
per mutuam mistionem aliam quamdam speciem 
assumpserit, cum qua anima conciliata atque con- 
sociata fuit, posteaquam una cum elementorum dis- 
solutione, species quoque, ut est verisimile atque 
consentaneum, abolita atque deleta fuerit? quod si- 
gnum anima posthac sequetur, cum id quod notum 
fuerat, non permanserit ? — M. Hzc vero paulum mo- 
rata : Detur, inquit, mihi ut ad arbitrium commini- 
scar ac fingam aliquam similitudinis atque exempli 
gratia rationem ad propositze questionis perspicuita- 
tem atque declarationem, etiamsi quod dicetur, fleri 
non posse videatur. Detur enim fleri posse per ar- 
tem pingendi, ut non solum colores ex contrariis, 
quod pictores facere solent ad similitudinem forma 
misceantur, verumetiam misti separentur, ac rur- 
sus unicuique colori naturalis tinctura reddatur. 
Si igitur albus et niger, aut ruber et fulvus color, 


C aut οἱ qua alia tinctura ad similitudinem argumenti 


temperatus , rursus a commistione qua cum 
altero colore contemperatus est, secretus ac 
per se singulatim separatus fuerit, nihilominus 
ipsam speciem coloris ab artifice agnosci dicimus, 
nullamque ei oblivionem obrepere vel rubri vel ni- 
gri, si diversi colores invicem comrnisti rursus ad 
naturalem redacti fuerint tincturam : itemque si 
modi colorum ad invicem contemperandorum et 
commiscendorum recordetur , scire , quis cui color 
permistus quem colorem effecerit, et quo pacto altero 
eluto atque secreto, rursus ad proprium florem re- 
dactus sit : ac si rursus pcrmistione opus sit idein 
efficere, minore cum negotio atque labore conficiet 
id, quod in priore compositione meditatus exercue- 
rat. Si igitur aliquid in similitudine consentaneum, 
inquit, oratio habet, scrutanda atque perpendenda 
jam nobis erit proposita quastio. Nam pro parte 
pingendi, anima orationi proposita sit; et loco co- 
lorum artis, intelligatur elementorum natura : mistio 
aulem varie diversorum colorum tincture, ac 


(0) 'Ecepóypoa. A B ἑτερόχροα. 
(7) Τὴν του. Τοῦ delet A. 

(8) Γιόμενα. Α γενόµενα. 

d Mene B ερ ανόλθοι, 

0) Μεμυηµένου. υηµένον. 
m "Ev tiri. D ἓν dna n 
ts Divóusvor. À B γενόμενον. 
(19) 'Ex6An0érvoc. Α B ἐχπλυθέντος τοῦ ἑτέρου. 

(14) El δέ τι. À εἰ δή τι. 

(19) Τέχνης. B jungit hec : 'H quy προκςίσθω 
τῷ λόγῳ, xaX ἀντὶ χρωμάτων τῆς τέχνης. 

(16) Φύσις delet A. 


Δ 





35 


S. GREGORII NYSSENI 


16 


rursus exempli gratia nobis data horum ad propria.A φέτω. "Qczep οὖν φαμεν (17) £v τῷ ὑποδείγματι μὴ 


cujusque redactio, tum concursum, tum diremptio- 
nein elementorum designet. Ut igitur in similitudine 
dicimus artificem non ignorare coloris tincturam, 
qui post mistionem rursus ad proprium florem re- 
dacta sit, sed agnoscere tum rubrum, tum nigrum, 
et si quis alius color per certam quamdam cum 
diversi generis colore communionem, formam εΠυ- 
cit, qualis quidem esset in commistura, qualis item 
nunc Sit, cum sus naturali tincturz restitulus est : 
qualis item futurus sit, si eodem modo rursus co- 
lores inter se misceantur : ita animam elemento. 
rum qua coierint ad constitutionem corporis cui 
ipsa inhzseril, etiam post dissolutionem eorum na- 
turalem scire proprietatem censemus. Λο tametsi 


ἀγνοεῖν τὴν βαφἣν τοῦ χρώματος (18) τὸν τεχνίτην, 
μετὰ (19) µίξιν πάλιν εἰς τὸ οἰχεῖον ἄνθος ἐπανελ- 
θοῦσαν, ἀλλ᾽ ἐπιγινώσχειν τό τε (20) £puOpbv xat τὸ 
μέλαν, χαὶ εἴ τι ἕτερον διὰ τῆς ποιᾶς πρὸς «b ἑτερο- 
γενὲς κοινωνίας τὴν μορφὴν ἀπειργάσατο, olov 
μὲν (21) ἐν τῇ µίξει, oTov (22) χαὶ νῦν ἐστιν ἓν τῷ 
κατὰ τὴν φύσιν γινοµένῳ (30) * οἷον δὲ πάλιν ἔσται, 
εἰ ὁμοιοτρόπως (24) αὖθις ἀλλήλοις ἀναμιχθείη τὰ 
χρώματα * οὔτυις εἰδέναι τὴν ψυχὴν τῶν συνδραµόν- 
των στοιχείων πρὸς τὴν τοῦ σώματος χατασχευὴν, (p 
ἑνεφύη (25), xot μετὰ τὴν διάλυσιν αὐτῶν τὴν quot- 
χἣν Ιδιότητα. Kàv πόῤῥωθεν ἀπ᾿ ἀλλήλων αὐτὰ f 
quate ἀφέλχῃ διὰ τὰς ἐγχειμένας ἑναντιότητας, Éxa- 
στον αὐτῶν τῆς πρὸς τὸ ἑναντίον ἐπιμιξίας (20) 


natura procul ab invicem abstrahat elementa propter B ἀπείργουσα, οὐδὲν ἧττον παρ᾽ ἑχάστῳ ἔσται τῇ γνω- 


insitas contrarietates, unumquodque eorum arcens 
a commistione contrarii, nihilominus cognoscendi 
el explorandi vi proprium amplectens anima, apud 
unumquodque erit ac manebit, donec rursus in idem 
concursus diremptorum ad instaurationem dissoluti 
corporis ex elementis coacti factus fuerit, qua 
proprie resurrectio et cst et nominatur. 

G. Atqueego: Videris, inquam, egregie mihi obiter 
et in transitu defendisse doctrinam et fidem resur- 
rectionis. Arbitror enim per hec sensim adduci 
posse eos qui eam fidem oppugnant, ne putent fieri 
non posse ut rursus elementa inter se coeant, et 
eumdem hominem ef(iciant.— M.Nerapehoc vere, in- 
quit magistra, dicis. Licet enim audire dicentes eos 
qui buie opinioni adversantur , Cum in universita- 
«em pro cujusque cognatione elementorum resolu- 
tio fiat, qui fleri potest ut calor, qui in hoc est, 
ubi ad universitatem redactus fuerit, rursus nulla 
admistione cum eo quod est ejusdem generis con- 
eretus, segregetur et abstrabatur, ad constituen- 
dum hominem, qui vita defunctus reficiatur et 
instauretur? Nam nisi perfecte proprium redierit, 
sed pro peculiari aliquid aliud ex eodem genere as- 
sumptum fuerit, alterum pro altero fiet, atque id non 
item resurrectio fuerit, sed novi bominis creatio. 
Quod si eumdem rursus ad seipsum reverti oportet, 
penitus ac prorsus eumdem secum esse convenit, 
omnibus elementorum parlibus recipientem pristi- 
nam naturam.—6G. Ergo, sicut dixi, etiam adversus 
hane, inquam, oppositionem et contradictionem 
ejusmodi de anima nobis opinio suffecerit : nempe 


18) Tov χρώματος. B τῶν χρωμάτων. 
(19) Μετά. B μετὰ τήν. 

(90 Tore. Τό τε 5 " 

(31) Olov. μέν. AD οἷον μὲν ἣν. , 
(22) Olov. Α olov δέ. 

(25) Γινομένῳ. B γινόµενον. 

s 'Οµοιοτρέπως. Α B ὁμοτρόπως, 


tH Φαμεν. B ἔφαμεν. 


95) 'Q ἐνεφύη. B à ἀνεφύη. 

26) Ἐπιμιξίας. B ἐπιμοιρίας. 

27) Elc ταὐτό. À B εἰς ταὐτόν. 

ὧν) Καὶ ἑγώ. B χἀγώὠ. 

99) Τὸ παρόν. A B πἀροδον., 

90) Συμµεμαχηκέναι. B δυμμεμιχέναι, 
91) Kaí. B ναί. 





- ως Ὁ 
* c3. 


στικῇ δυνάµει τοῦ οἰχείου ἐφαπτομένη, χαὶ παρα- 
µένουσα ἕως ἂν εἰς ταὺτὸ (27) πάλιν ἡ τῶν διεστώ- 
των Ὑένηται συνδρομὴ πρὸς τὴν τοῦ διαλυθέντος 
ἀναστοιγείωσιν, ὅπερ ἀνάστασις χυρίως xax ἔσται xai 
ὀνομάξεται. 


P. Καὶ ἐγὼ (28) εἶπον, Αριστά pot δοχεῖς χατὰ τὸ 
παρὺν (29) συμμεμαχηχέναι (30). τῷ λόγῳ τῆς ἀνα- 
στάσεως. Δύνασθαι γὰρ ἂν διὰ τούτων ἠρέμα προσ- 
αχθῆναι τοὺς ἀπομαχομένους τῇ πίστει, πρὸς τὸ μὴ 
οἴεσθαι τῶν ἀδυνάτων εἶναι πάλιν ἀλλήλοις συνελθεῖν 
τὰ στοιχεῖα, xal τὸν αὐτὸν ἀπεργάσασθαι ἄνθρωπον, 
— M. Kat (51) φῆσιν fj διδάσχαλος᾽ Αληθὲς τοῦτο λέ- 
εις. Ἔστι γὰρ λεγόντων ἀχούειν τῶν (52) πρὸς τὸν 
λόγον τοῦτον ἐνισταμένων, ὅτι El; τὸ πᾶν (56) χατὰ τὸ 
συγγενὲς Υινοµένης τῶν στοιχείων τῆς ἀναλύσεως (54): 
τίς μηχανὴ τὸ Ev τῷδε θερμὸν ἓν τῷ χαθόλου γενό- 
µενον συμμιγὲς (95), τοῦ συγγενοῦς πάλιν ἀποχρι- 
θήναι πρὸς τὸ συστῆναι τὸν ἁπαλλασσόμενον (56) 

᾿ἄνθρωπον; El γὰρ μὴ ἀχριθῶς τὸ ἴδιον ἐπανέλθοι, Ex 
δὲ τοῦ ὁμογενοὺῦς ἀντὶ τοῦ ἰδιάζοντός τι παραλη- 
φθείη (57): ἕτερον ἀνθ᾽ ἑτέρου γενῄσεται, χαὶ οὐκ- 
έτι ἂν εἴη τὸ τοιοῦτον ἁἀνάστασις, ἀλλὰ χαινοῦ ἆν- 
θρώπου δηµιουργία. Βἱ δὲ χρὴ τὸν αὐτὸν εἰς ἑαυτὸν 
πάλιν ἐπανελθεῖν, δι ὅλου (58) εἶναι προσἠχει τὸν αὖ- 
τὸν, ἑαυτοῖς (59) πᾶσι τοῖς τῶν στοιχείων µέρεσι τὴν 
ἐξ àpync ἐπαναλαθόντα (40) φύσιν. ---Ὁ. Οὐχοῦν, 


Ρὡς (41) εἶπον, αὑτάρχης ἡμῖν πρὸς (42) ταύτην τὴν 


ἕνστασιν ἡ τοιαύτη περὶ τῆς ψυχῆς ἂν εἴη ὑπόληψις "τὸ 
οἷς ἐξ ἀρχῆς ἑνεφύη στοιχείοις τούτοις (43), χαὶ μετὰ 


32) Αχούειν τόν. À B ἀχούειν τῶν. 
29) Παν. B πᾶσαν. 
5i) AvaAóctoc. À in 1extu &vayUccog ^ in 
margine τῆς τῶν scout ίων ἀναλύσεως. 
389) Συμμιγές. A B ἁμιγές. 
6) 'AxaAJAaccogéray. A B ἀναπλασσόμενον. 

$91) IlapaAngósin. Παραλειφθείη. 

38) Δι) Ó4ov. B δι’ ὅλων. 

(359) Αὐτὸν ἑαυτοῖς. A B αὐτὸν ἑαυτῷ. 

(40) ᾿Επαναλαθόντα. |n margine ἐπαναλαμθά- 
νοντας. 

(41) 'Qc delet B. 

(43) ᾿Ημῖν πρός. Α ἡμῖν ἡ καὶ rpóc. 

(43) Στοιχείοις τούτοις. Ὦ Στοιχείοις, τούζθίςο 





11 DE ANIMA ΕΤ RESURRECTIONE. 18 


τὴν διάλνσιν παραµένειν, οἷον εἰ φύλακα τῶν οἱ- Α quod in quibus elementis ab initio inbzserit, 2pud 


ψείων (44) καθισταµένην, καὶ iv τῇ ἀνακράσει τῇ 
πρὸς τὸ ὁμόφυλον οὗ διαφιεῖσαν (45) τὸ ἴδιον &v τῷ 
λεπτῷ τε χαὶ εὐχκινήτῳ τῆς νοερᾶς δυνάµεως, οὖδε- 
µίαν ἐν τῇ λεπτοµερίᾳ τῶν στοιχείων ὑπομένουσαν 
πλάνην * ἀλλὰ συνδιαλύεσθαι (46) τοῖς ἰδίοις χαταµι- 
γνυµένοις (41) πρὸς τὸ ὁμόφυλον, xal μὴ ἀτονεῖν 
συνδιεξιοῦσαν αὐτοῖς, ὅταν πρὸς τὸ πᾶν ἀναχέων- 
ται (48), ἀλλ &v αὐτῷ (49) ἀεὶ µένειν ὅποιπερ (50) 
αὐτὰ, xai ὅπως παρασκενάσῃ ἡ φύσις. 


El δὲ γένοιτο πάλιν παρὰ τῆς τὸ πᾶν οἰχηνομούσης 
δυνάµεως τοῖς διαλυθεῖσι πρὸς τὴν συνδρομὴν τὸ Ev- 
δόσιµον * τότε χαθάπερ cl μιᾶς ἀρχῆς (58) ἐξαφθεῖεν 
σχοῖνοι διάφοροι, ὁμοῦ (52) xaX χατ᾽ αὐτὸν αἱ πᾶσαι 
τῷ ἑφελχομένῳ συνέπονται * οὕτως Ev uid τῇ τῆς (55) 
ψυχῆς δυνάµει, τῆς τῶν στοιχείων διαφορᾶς ἆλχο- 
µένης, ἀθρόως ἐν τῇ συνδρομῇ τῶν οἰχείων, fj τοῦ 
σώματος ἡμῶν σειρὰ διὰ τῆς ψυχῆς συµπλαχήσεται, 
καταλλήλως ἑχάστου πάλιν πρὸς τὸ ἀρχαῖον xo 
σύνηθες πλαχουμένου (54), καὶ περιπτυσσοµένου τὸ 
γνώριμον (55).—M. ᾽Αλλὰ καὶ τοῦτο (56) τὸ ὑπόδειγμα, 
φποὶν ἡ ὃ,δάσχαλος (51), εἰχότως ἂν προστεθείη τοῖς 
ἑξητασμένοις (58) εἰς ἀπόδειξιν τοῦ μὴ πολλὴν elvat 
τῇ duy] τὴν διδασκαλἰαν (59) £v τοῖς στοιχείοις δια- 
χρίνειν (60) τοῦ ἀλλοτρίου τὸ ἴδιον. Προχείσθω γὰρ 
τῷ χεραμεύοντι (604) πηλὸς xa0* ὑπόθεσιν, πολὺς δὲ 
οὗτος εἶναι ὁεδόσθω, οὗ τὸ μέν τοι πρὸς τὴν τῶν 
σχευῶν ἀπεργασίαν (62) δη τετύπωται, τὸ δὲ μέλ- 
4o» (605). Tà δὲ σχεύη πάντα μὴ ὁμοειδῶς (64) ἀλλη- 
Aot; δ,εσχηµατίσθω, ἀλλὰ τὸ μὲν πίθος, τὸ δὲ ἀμφο- 
ρεὺς, ἕτερον δὲ πινάχιον, f] τριθλίον, T] ἄλλο τι τῶν 
χατὰλ τὴν χρῆσιν ἐπιτηδείων ἕἔστω, ταῦτα δὲ πάντα 
μὴ efe κεκτήσθω, ἀλλ᾽ ἴδιον ἑκάστου (05) δεσπότου, 
ὑποχείσθω τῷ λόγῳ. 
vis aliud sit ex iis quae ad usum apta ac necessaria 
suus cujusque dominus orationi proponatur. 


Οὐχοῦν ἕως ἂν συνεστήχει, ταῦτα φανερά cc (66) 
τοῖς ἔχουσι γίνεται ' κἂν συντριβείη πάλιν, οὐδὲν 
ὥττον γνώριμα (01) ἀπὺ τῶν (68) συντριµµάτων 
τοῖς χεχτηµένοις ἔσται, τὸ μὲν (09) τὸ ἐκ τοῦ 
πίθου, ποῖον δὲ (70) τὸ ix τοῦ ποτηρίου τρύφος 
ἐστίν. El δὲ xal πρὸς τὸν ἀχατέργαστον χαταµι- 


ea post dissolutionem quoque permaneat, quasi 
custos :dium, qua in resolutione elementorum in 


.Suum cujusque genus, per subtilitatem et agilita- 


tem intelligentia praedita facultatis proprium non 
dimittat, nec erroris quidquam in exilitate atque 
tenuitate elementorum sustineat , sed una cum 
propriis, dum cum suo quoquegencre commiscetur, 
penetret ac permcet, nec deficiat una cum eis per- 
means, dum in rerum naturam universam refun- 
duntur, sed semper in eis maneat, quocunque loci 
ac quomodocunque ea natura redegerit. 


Quod si rursus ab ea potentia atque virtute, 
qui rerum universitatem 'gubernat, dissolutis ele- 


p mentis ad concursum, signum atque occasio data 


fuerit, tunc quemadmodum fit, si ab uno principio 
diversi funes suspensi sint, ut simul eodemque 
tempore cuncti attrahentem sequantur : eode 
modo, dum per unam virtutem eL potentiam aninise 
diversa trabuntur elementa , repente unoquoque 
momento statim per coilionem atque concursum 
propriorum, corporis nostri catena per animam 
conseretur, atque concinnabitur, et unumquodque 
se conmode rursus ad pristinum et consuetum 
applicabit, et tanquam sibi notum amplectetur. 
' —M. Quinetiam hzc quoque similitudo, magistra in- 
quit, haud immerito adjungi possit iis quz quz- 
sita, tractata atque examinata sunt ad demon- 
strandum, quod haud magno negotio anima possit 


C inter elementa suum ab alieno discernere. Propo- 


natur enim exempli gratia figulo lutum, idque 
multum esse delur, cujus alia quxdam pars ad 
vasorum confectionem jam formata, alia vero for- 
manda sit, vasa autem omnia non eadem forma 
sint, sed aliud quidem dolium, aliud vero am- 
phora, aliud autem scutella, vel patella, aut quid- 


sunt, atque liec omnia non unus possideat, sed 


Quandiu igitur hxc constiterint et integra fue- 
rint, haud difficulter a suis dominis agnoscuntur, 
Atque etiamsi collisa confractaque fuerint, rur» 
sum nihilominus ex fragmentis nota signaque pos- 
sessoribus exstabunt, quibus judicare possint quod 
frustum ex dolio, quod ex poculo sit. Quod si 


χθείη πηλὸν, πολὺ μᾶλλον ἁπλανὴς ἡ διάγνωτις τῶν p etiam. cum rudi massa luti commista fuerint , 


ἔδη χατειργασµένων ἀπ' ἐχείνου γίνεται. Οὕτως οἷόν 


(44) Οἰχείων. À οἰχιῶν, 

(45) Διαφιεῖσαν. B διαφνεῖσαν. 

(46) Συνδια-ἰ2ύεσθαι. Α συνδιαδύεσθαι. 

(47) Καταμιγνυµένοις. B καὶ οὐ µιγνυμ. 
(43) Ἀναχέωνται. A in margine ἀναχέηται. 
(49) Ἐν αὐτῷ. A B ἐν αὐτοῖς. 

(50, Ὅποιπερ. À B ὅποιπερ ἄν. 

(54) Ἀρχῆς. B ἐξ ἀρχῆς. 

(52) "Opov. A ὁμοῦ τε. 

(53) ΤΗ τῆς. Delet A τῇ. 

(54) Π.Ιακουμιέγου. B πλεχομένου τε. 

(55) Γνώριμον». B. γνώρισμα. 

(56) 'AA.1à xal τοῦτο delet D. 

(7) 'H διδάσκαΊος delet Α. 

(58) Εξητασμέροις. À in textu ἐπισταμένοις, in 


multo magis certa dijudicalio eorum qux jam ad 


margine ἐξητασμένοις. 
59) Ai&acxaA(av. A B δυσχολίαν. 
60) Auaxplve&w. A τοῦ διακρἰνειν. 
61) περαμεύοντι. W χεραμεῖ. 
62) 'Azeprac'av. B. Epyaslav. 
05) MéA.tov. B μέλλει, 
(64) ᾿Ομοειδῶς. À in margine ὁμο;οειδῶς,. 
(05) Ιδιον ἑκάστου δεσπύτου. ΑΛ ἴδιος ἑχάστις 
δεσπότης. D ἰδίως ἑχάστου δεσπότης. 
md Φαγερά τε. B φανερά. 
Gi) Γνώριμα. B γνώρ:σµα. Α in margine γνώ- 





ρισμα. 

(08) Απὸ τῶν. A B χαὶ ἀπὸ τῶν. 
69) Τὸ μέν. B 56 p£v. 
(0 Ποιο» δέ. A in margine τι. 


"79 S. GREGORII NYSSENI 89 
opus redacta fuerint ex rudi materia fit. Ita tan- A τι σχεῦος, ὁ xa0' Ἑχαστόν ἐστιν ἄνθοωπος, ix τῆς 


quam vas quoddam homo quisque singularis est, 
ex elementorum concursu a communi materia for- 
malus, peculiari prorsus figura multum differens 
ab eo qued ejusdem generis est. Quo dissoluto, 
nihilominus etiam ex reliquiis anima quz possidet 
vas, proprium agnoscit, neque in communione 
atque confusione fragmentorum, neque si eadem 
cum rudi elementorum materia commisceatur, a 
proprio discedens, sed semper sciens suum, quale 
esset tum cum in forma consisteret, et post dis- 
solutionem ex signis quz in reliquiis manserunt, 
circa proprium non errans.—G. Ego vero approbatis 
iis quz:e dicla erant, ut apposite, apte atque ac- 
commodate ad propositum argumentum inventa, 
Haec quidem, inquam, hoc modo tum dici, tum 
credi rectum et quum est, sed si quis narrationem 
Domini eam, qua est in Evangelio de iis qui sunt 
in inferno, adversus ea qua dicta sunt proferat, 


quasi non congruentem et convenientem cum iis 


preparare nos ad responsionem oportet ? 

M. At illa, Ad corpus quidem accommodatius, in- 
quit, sermo narrationem exponit, multas tamen 
inspergit materias et causas, per quas ad subti- 
liorem speculationem invitat, $i quis accurate 
exquisiteque rem intellexerit. Nam qui hiatu vasto 
malum a bono dirimit atque discludit, qui guttam 
aliquam quz per digitum admoveatur, desideran- 
tem fecil eum qui cruciabatur, qui patriarchze 
sinum ei qui per banc vitam malis et incommodis 
vexatus fuerat, ad quietem proposuit, qui item 


συνδρομῆς τῶν στοιχείων ἀπὸ τῆς χοινῆς ὕλης ἆνα- 
τετυπωμένος (71), ἓν ἰδιάζοντι πάντως τῷ σχήµατι 
πολλην πρὸς τὸ ὁμογενὲς τὴν διαφορὰν ἔχων. 0ὗ 


διαλυθέντος (79) οὐδὲν ἧττον καὶ ἀπὸ ,τῶν λειψάνων 


ἡ χεχτηµένη τὸ σχεῦος φυχἠ τὸ οἰχεῖον ἐπιγινώσχει, 
οὔτε ἐν (T3) τῇ χοινωνἰᾳ τῶν συντριµµάτων, οὔτε εἰ 
πρὸς τὸ ἀχατέργαστον τῆς τῶν στοιχείων ὕλης χατα- 
µιχθείη, τοῦ οἰχείου ἀφισταμένη, ἀλλ᾽ ἀεὶ ἔπιστα- 
µένη τὸ ἴδιον, οἷόν τε συνεστὼς (74) ἓν τῷ σχἡµατι 
fv, xol μετὰ τὴν διάλυσιν ἐκ τῶν ἀπομεινάντων (75) 
σηµείων τοῖς λειφάνοις οὐ πλανωμµένη περὶ τὸ ἴδιον. 
— TY. Ἐκιδεξάμενος δὲ τὰ εἰρημένα ὡς προσφυῶς τε 
καὶ οἰχείως πρὸς τὸν προκείµενον εὑρεθέντα σχοπὺν, 
Ταῦτα μὲν οὕτως, εἶπον, λἐγεσθαί τε χαὶ πιστεύεσθαι 


D καλῶς ἔχει, εἰ δέτις τὸ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ τοῦ Κυρίου 


περὶ τῶν iv ᾖδου διἠγηµα πρὸς τὰ εἱρημένα προσ- 
φἐροι (76), ὡς οὐ συμθαϊῖνον τοῖς ἐξητασμένοις (17), 
πῶς xph παρασχευάσασθαι πρὸς τὴν ἀπόχρισιν ; 

qui examinata atque perpensa sunt, quo pacto 


M. Ἠ δ.δάσχαλας(78) δὲ, Σωµατικώτερον μὲν, φησὶνν 
ὁ λόγος ἑχτίθεται τὸ δι’γημα, πολλὰς δὲ χατασπείρει 
τὰς ἀφορμὰς, δι ὧν εἰς λεπτοτέραν θεωρίαν Exxa- 
λεῖται τὸν ἐξεταστὴν (79) ἑπαῖοντα. Ὁ γὰρ χά- 
σµατι (80) µεγάλῳ διείργων τὸ χαχὸν Ex τοῦ χρείτ- 
τονος, σταγόνος vé τινος δαχτύλῳ (81) κοµιζοµένης 
ἐπιδεᾶ ποιῄσας τὸν ὀδυνώμενον, xal πατριάρχου 
χόλπον τῷ διὰ τῆς ζωῆς ταύτης χεχαχωμένῳ ὑποθεὶς 
ἀνάπανσιν (82), πρὸ τούτων δὲ xai τὸ τεθνᾶναι αὖ- 
τοὺς, καὶ ταφῇ δοθΏναι διηγησάµενος, οὗ μιχρῶς 


*antea mortuos eos ac sepulture traditos expo- C ἀφίστησι τῆς χατὰ πρόχειρον (835) διανοίας τὸν μὴ 


Suit, non parum avocat et abducit ab ea senten- 
iia que in promptu est eum qui haud stulte et 
hnperite, sed intelligenter verba sequatur. Quos 
enim oculos attollit in inferno dives ille, qui car- 
neos oculos in sepulcro reliquerat? Quo pacto 
jtem flanmam sentit id quod incorporeum est? 
Quam vero linguam refrigerari per guttam cupie- 
bat, cum ei carnea lingua non adesset? quis au- 
tem ille digitus, qui przeferret ei guttam? Ipse 
Mem sinus rcquietis, quis* Cum enim corpora 
essent in sepulcris, anima vero neque in corpore 
esset, neque ex partibus conslaret, difficile fuerit 
narzationis structuram, prout protinus ac prima 


ἀσυνέτως (84) τοῖς λεγομένοις ἑπόμενον. Ποίους γὰρ 
ὀφθαλμοὺς ἑπαίρει ἓν τῷ ᾷδῃ ὁ πλούσιος, τοὺς τῆς 
σαρχὺς ἑναρεὶς (85) τῷ τάφῳ; Πῶς δὲ φλογὸς 
ἠσθάνετο (86) τὸ ἀσώματον ; Ποίαν δὲ γλῶσσαν χατα- 
Ψυχθῆναι διὰ τῆς σταγόνος ἐπιθυμεῖ, τῆς σαρχίνης 
αὐτῷ μὴ παρούσης; Τίς δὲ ὁ διαχοµίζων αὑτῷ τὶν 
ῥανίδα δάχτυλος ; Αὐτὸς δὲ 6 χόλπος τῆς ἀναπαύσεως, 
τίς; Τῶν γὰρ σωµάτων ἓν τάροις ὄντων, τῆς δὲ | 
Ψυχῆς οὔτε Ev σώµατι οὔσης, οὔτε ἐκ μερῶν συν- 
εστώσης, ἄπορον ἂν εἴη τὴν τοῦ διηγήματος διασχευἩν 
κατὰ τὸ προχείρως νονύµενον ἑφαρμόσαι τῇ ἀληθείᾳ, 
εἰ uf; τις µεταλάδῃ (87) τὰ χαθ᾽ ἔχαστον εἰς νοητὴν 
θεωρίαν * ὥστε χάσμα τὸ διεῖργον τῶν ἀμίχτων τὴν 


Óronte intelligitur, ad veritatem accommodare, D κοινωνίαν, μὴ γῆς διάστασιν (68) οἴεσθαι' τῷ γὰρ ἆσω- 


nisi quis singulatim quzque verba a corpore tra- 
ducat ad eam qua mente percipitur speculationem, 
ut hiatus, qui dirimit atque disjungit communio- 


σι ᾽Αγατετυπωµόνος. Α in margine τετυπωµέ- 
νος, D in textu. 

(72) ΔιαΛλυθέγτος. Α in textu διαγνωσθέντος, in 
margine διαλυθέντος. 

75) Οὔτε cl. El delet B. 
14) Συνεστώς. B συνετῶς. 
15) ᾽Απομεινάντων. Α ἐναπομεινάντων, 
(ri) Προσφέροι. B. προφέρει. 

(71) ᾿Εξητασμέγοις. À in textu ἐξισταμένοις, in 
margine ἑξητασμένοις. 

(18) Ἡ διδάσχα.Ίος. Α B delent, 





µάτῳ xaX νοερῷ, τἰς πόνος διαπτΏναι τὸ χάσµα, xal 
εἰ µήχιστον ἣν; Διότι τὸ νοερὸν τῇ φύσει, ἐν ᾧπερ 
ἂν ἐθέλη ἀχρόνως Υίνεται. --- T. Τί οὖν ἂν cfr φημὶ, 


(79) Ἐξεταστήν. À B ἐξεταστιχῶς. 
0) Χάσμαει. Α in textu σχήµατι, in margine 
σματι. 

(81) AaxcvAo. Α B διὰ δαχτύλου. 

(82) ᾽Αγάπαυσι. A B εἰς ἀνάπανσινε 
(85) Πρόχειρον. Α B ργαβᾳῖϊ có. 

(84) Ἀσυνέτως. A B συνετῶς. 

(85) Ἐναφείς. D ἀφείς. 

(860) Ἡσθάνετο. B ἐπαισθάνεται. 

(87) MecaAd6m. Α µεταλάδο;. 

(88) ἁιάστασιν. À in margine διάστηµα. 


81 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 84 


τὸ πῦρ, fj τὸ χάσμα, ἢ τὰ λοιπὰ τῶν εἰρημένων, 1j A nem eorum, inter quos nulla societas intercedere 
uh (89) & λέγεται (90) ; — M. Ἐμοὶ δοχεῖ, qnot, 66- — potest, non terra spatium ct intervallum existimg- 
γματά τινα περὶ τῶν κατὰ Φυχὴν (91) ζητουμένων δι᾽ — tur; nam quid negotii fuerit ci quod incorporcum 
ἑχάστου τούτων ὑποσημαίνειν τὸ Εὐαγγέλιον. Προει- οἱ sola mente preditum est, transvolare hiatum, 
πὼν (93) γὰρ πρὸς τὸν πλούσιον ὁ πατριάρχης, ὅτι — eiiawmsi vastissin;us sit, quippe cum id quod natura 
᾽Απέσχες τῷ διὰ σαρχὸς βίῳ τῶν ἀγαθῶν τὴν μοῖ- — tale est, uL mente sola constet, ubicunque esse velit 
pav, xa περὶ τοῦ πτωχοῦ tb looy εἰπὼν, ὅτι Καὶ — nullo temporis intercedente spatio, illo penetret at- 
οὗτος ἀπέπλησε παρὰ τὸν βίον τῆς τῶν χακῶν µετου- — que evadat ? — G. Quid igitur fuerit, inquam, ignis, 
αίας λειτουρχίας (95) * εἶθ᾽ οὕτως ἐἑπαγαγὼν περὶ τοῦ — velliatus, vel c:etera quz dieta sunt, si non sunt 
χάσματος, ὡς ἀπ᾿ (94) ἀλλήλων διατειχίδονται, µέγα — ea quie dicantur? — M. Mihi quidem, inquit, 
τι (95) διὰ (96) τούτων ἔριχεν ὑποδεικνύειν τῷ λόγω. — certas stabilesque quasdam sententias de iis rebus 
qux circa animam quaruntur, per unumquodque Lorum Evangelium significare videtur. Cum enun 
ita ad divitem patriarcha ante dixisset : Recepisti in vita, quam in carne transegisti, portionem  bo- 
norum, atque eodem modo de mendico dixisset : Et hic in vita malorum et incommodorum partici- 
pationis munere functus est ; et sic deinceps subjecisset de hiatu, quo alteri ab alteris discluderentur, 
mognam quamdam doctrinam, certamque ac stabilem sententiam per hzc verba orationis significare 


videtur. 


Τὸ δὲ δόγµα, χατά γε τὸν ἐμὸν λόγον, τοισῦτόν liec autem sententia, mea quidem opinione, 
ἐστι: Μονοειδὲς (97) jv ἡ τῶν (98) ἀνθρώπων ζωὴ, — talis est : Ab initio vita bumana simplex et uni- 
μονοειδὲς δὲ (09) λέγω τὴν ἐν µόνῳ τῷ ἀγαθῷ formis erat. Simplicem autem et uniusmodi dico 
ὁρωμένη; (1), καὶ πρὸς τὸ xaxbv ἀνεπίμικτον. Tbv δὲ — eam quie in solo bono animadvertitur, et nullius 
τοιοῦτον λόγον ὁ πρῶτος τοῦ Θεοῦ νόμος µαρτν- mali communione permista est. Talem autem opi- 
ρεῖται (3), 6 τοῦ παντὸς μὲν δοὺς τῶν àv τῷ παρα- nionem prima lex divina testimonio suo compro- 
δείσῳ χαλῶν ἄφθονον τῷ ἀνθρώπῳ τὴν µετουσίαν, bat, quz: cum omnibus quidem bonis, qux erant in 
ἀπείργων δὲ póvou ἐκείνου ᾧ σύμμικτος ἦν ἐκ τῶν paradiso, hominem abunde frui et uti permisisset, 
ἑναντίων ἡ φύσις, τοῦ χαχοῦ πρὺς τὸ χαλὸν συγχε- ab illo solo prohibebat, cujus, cum malum cum 
χραµένον, θάνατον ἔπιθεὶς τῷ mapavopfisavtt τὴν bono contemperatum esset, commista ex contrariis 
ζηµίαν. "'AX)' ἑκουσίως ὁ ἄνθρωπος ἐν τῷ αὑτεξου- X erat natura, mortemque ei, qui contra hanc legem 
σίῳ κινήµατι χαταλιπὼν τὴν ἁμιγῆ τοῦ χείρονος fecisset, pveuam apposuit. Sed homo sponte sva 
μοῖραν, την kx τῶν ἑναντίων σύγχκρατον ζωὴν ἑπ- propriaque voluntate et arbitrio relicla sorte, qua 
εσπάσατο. Οὐ μὴν &gnxrv dj θεία προμήθεια τὴν — a malo integra erat, eam quie ex con:rariis con- 
ἁθουλίαν Ἰμῶν ἁδιόρθωτον. "AXV ἐπειδὴ τοῖς παρα- ϱ temperata erat, vitam ascivit et amplexus est. Sed 
θεθηχόσι τὸν vópgov ὁ χριθεὶς ἐπ αὐτῷ θάνατος non absque correctione et emendatione temera- 
ἀναγχαίως ἐπηχολούθησε, 5:47 µερίσας τὴν ἀνθρω- — rium et. stolidum illud consilium nostrum divina 
πίνην ζωὴν, cf; τε τὴν διὰ σαρχὸς ταύτην, xal el; — providentia reliquit. Sed quoniam transgressores 
τὴν ἔξω τοῦ σώματος μετὰ ταύτην, o) χατὰ τὸ ἴσον — legis poena. mortis, qu: legi judicio latoris οἱ au- 
µέτρον τοῦ διαστηµατος, ἀλλὰ τὴν μὲν βραχυτάτῳ — ctoris ejus apposita erat, necessario consecuta est, 
τινὶ τῷ χρονικῷ περιγράφας δρῳ τὴν δὲ παρατεί- posteaquam vitam humanam bifariam partitus es- 
va; (5) εἰς τὸ ἀῑδιον, ἐξουσίαν ἔδωχεν ὑπὸ φιλαν- set, et in lianc qua per carnem transigitur, et in 
θρωπίας, ἐν ᾧ τις βούλεται, τούτων ἑχάτερον ἔχειν — illam qua post hanc extra corpus degitur, non 
(τότε ἀγαθὸν λέγω xaX τὸ χαχὺν), f$ κατὰ tbv βραχὺν — pari intervalli modo atque inensura, sed illam qui- 
τοῦτον xaX ὠχύμορον βίον, f) χατὰ τοὺς ἀτελευτήτους — dern brevissimo quodam termine temporis ct spa- 
ἐχείνους αἰῶνας, ὧν πἐρας ἡ ἀπειρία ἐστίν. Ὅμω- — tio cireumscripsit; banc vero ad aternitatein usque 
voptog δὲ Atyopévou τοῦ τε ἀγαθοῦ xaX τοῦ χαχοῦ, extendit atque produxit, ac benigno atque humano 
x31 ἑχατέρου τούτων (4) πρὸς διπλὴν ἔννοιαν µερι- — consilio usus, potestatem dedit, ut in utra quis 
Copévou (πρὸς νοῦν τε λέγω xai αἴσθησιν), χαὶ τῶν — vita velit, horum alterutrum habeat (bonum in- 
μὲν τοῦτο ἐν ἀγαθοῦ μοίρα χβινόντων ὅπερ ἂν ἡδὺ D quam et malum), vel per brevem lianc fluxamque et 
τῇ αἰσθήσει δύξη * τῶν δὲ µόνον τὸ χατὰ διάνοιαν (9) caducam vitam, vel per ifla sempiterna smcula, 
θεωρούμενον πεπιστευχότων ἀγαθὸν εἶναι xal óvo- — quorum terminus est intlnitus. Cum autem zqui- 
µάζεσθαι. Οἷς μὲν ἀγύμναστός ἐστιν ὁ λογισμὸς, καὶ — voce dicatur et bonum οἱ malum, atque liorum 


(89) Ἡ µή. À εἰ pf. 98) 'H cov. D τὸ χατ᾽ ἀρχὰς ἡ τῶν. 

(90) Λέγεται. À addit ἑστίν. 99) Μονοειδὲς δ6ό. A B µονοειδη δέ. 

(91) Κατὰ ψυχήν. B χατὰ τὴν q. 4) Ὀρωμένην. Α B θεωρουµένην. 

(92) Προειπών. Α πρησειπών. 9) Μαρτυρεῖται. Α B μαρτύρεται. 

(55) Λειτουργίας. A B τὴν λειτουργίαν. 3 Παρατείνας, A in textu. παραγράνας, in 
(94) Qc ἀπ᾽. A páàr. margine παρατείνας. 

96) Méra τι. Δόγμα addit B. ) tj Τούτων. B τούτου. 

96) Διά. A διὰ δόγμα. (S Διάνοιαν. À addit, ὅπερ Xv ἣν θεωρούµενον, 
91) Μονοειδές, A μονος:δη, 


83 


S. GREGORII NYSSENI 


84 


utrumque in duplicem intellectum dividatur (tum A τοῦ βελτίονος ἀνεπίσχεπτος, οὗτοι ὑπὸ λαιμαργίαν (6) 


in mentem, inquam, tum in sensum), atque alii 
quidem, quod sensui suave et jucundum visum 
fuerit, id loco boni habeant : alii vero, id solum 
bonum et esse et nominari credaut, quod cogita- 
tione ac mentis agitatione animadvertitur et con- 
sideratur, quibus quidem inexercitata ratio est, 
ut quid melius sit considerare non possint, hi, per 
ingluviein et intemperantiam, in cornali vita eam 


que nature debetur boni sortem ante tempus 
vitam  reservantes et comparcentes; alii vero ratione sana ac dijudicatrice 


posthac futura est 


ἐν τῷ σαρχίνῳ Bl τὴν χρεωστουµένην τῇ φύσει τοῦ 
ἀγαθοῦ μοῖραν προαναλίσχουσιν, οὐδὲν τῷ μετὰ 
ταῦτα βίῳ ταμιευόµενοι' οἱ δὲ λογισμῷ διαχριτιχῷ 
τε χαὶ σώφρονι την ἑαυτῶν ο)χονομοῦντες ζωὴν, ἐν 
τῷ βραχεῖ τούτῳ βίῳ, διὰ τῶν τὴν αἴσθησιν λυπούν- 
των ἀνιαθέντες, τῷ ἑφεξῆς αἰῶνι τὸ ἀγαθὸν ταμιεύον- 
ται, ὥστε αὐτοῖς τῇ ἁϊῑδίῳ ζωῇ τὴν χρείττω ληξιν 
συµπαρατείνεσθαι. 

consumunt atque profundunt, nihil in eam quz 


suam vitam gubernantes, in bac brevi vita perea qua sensum ledunt contristati atque verati, in 
futurum sxculum bonum comparcunt atque recondunt, ut sibi una cum sempiterna vita melior 


5018 extendatur atque prorogetur. 


Hic igitur, ut mea quidem opinio fert, hiatus 
. Mlle est, qui non terra discedente atque diducta fit, 
$ed quem judicium per hanc vitam in coutraria 
studia atque instituta divisum atque diductum 
facit. Nam qui semel quidquid in hac vita suave ac 
jucundum est elegerit, nec poenitentia ductus sto- 
lidum ac temerarium &uum consilium corrigit 
atque emendat, inaccessum et invium sibi locum 
bonorum posthac efficit, cum hanc inevitabilem, 
qui? transiri non possit, necessitatem, tanquam 
barathrum quoddam vastum et invium, qua trans- 
iri non possit, adversus sese perfoderit. Qaain- 
obrem bonum quoque anime statum, in quo pa- 
tientie athletam sermo requiescere facit, sinum 


Abrahx nominasse mihi videtur. Primus enim lic ϱ 


patriarcha ex iis qui olim fuerunt, cum spe futu- 
rorum, presentium commodorum usum atque vo- 
luptatem commutasse memoratur, qui quidem om- 
nibus nudatus, in quibus ei vita ab initio consiste- 
bat, inter alienos conversabatur, et domicilium 
habebat, per afflictiones et incommoda praesentis 
vit:e, eam quz speratur beatitudinem quzrens. Ut 
igitur certam aliquam pelagi partem circumscri- 
ptam, per abusum quemdam, sinum nominamus, 
ita mihi sermo nomine sinus immensorum illorum 
nostrorum bonorum demonstrationem significare 
videtur : in quo sinu bono omnes, qui per virtu- 
tem presentis vitz cursum conficiunt, cum hinc 
solverint, tanquam in portu non obnoxio fluctuum 
procellis, animas appulsas ac quasi subductas sta- 
tuunt. Reliquis autem eorum quas bona videntur 
eis ejectio privatioque flamma animam perurens 
exsistit, guitam aliquam ex pelago bonorum, qui- 
bus sancti affluunt et abundant, ad consolationein 


desideraus, et non adipiscens. Porro cum linguam 


et oculum et digitum, reliquaque nomina ad cor- 
pus pertinentia in colloquio incorporeorum anim- 


(6) Λαιμαργίαν. Λ B λαιμαργίας. 
d AAA" a A ἀλλ à $. "HP 

8). Ἐ.ἱκόμεγος. A B ἑλόμενος. 

9) θεραπεύσας. À in textu θ2ραπεύσας Ex µετα- 
θουλίας ἄθατον ' in margine : καὶ uh ἐκ µετανοίας 
θεραπεύων τὴν ἁθουλίαν. 

(10) Την χώραν. A B τὸν χῶρον. 

(11) Οὕτω, Α B οὕτω μοι. 


Τοῦτο οὖν ἐστιν, ὥς «γε ὁ ἐμὸς λόγος, τὸ χάσμα, 4 


ὃ οὐχὶ γῆς διασχούσης γίνεται, ἀλλ᾽ dj (T) παρὰ τὸν 
βίον Χρίσις πρὸς τὰς ἑναντίας προαιρέσεις διασχι- 
σθεῖσα ποιεῖ. 'O γὰρ ἅπαξ τὸ ἡδὺ χατὰ τὸν βίον 
τοῦτον ἑλχόμενος (8), χαὶ μὴ θεραπεύσας (9) ἐχ µε- 
ταµελείας τὴν ἁθουλίαν, ἄδατον ἑαυτῷ μετὰ ταῦτα 
την τῶν ἀγαθῶν χώραν (10) ἐργάζεται, τὴν-ἁδιάδα- 
τον ταύτην ἀνάγχην, καθάπερ τι βάραῦρον ἀχανές 
τε xal ἁπαρόδευτον καθ) ἑαυτοῦ διορύξας. Aij pot 
δοχεῖ καὶ την ἀγαθὴν τῆς ψυχῆς χατάστασιν, ἐν ᾗ 
τὸν τῆς ὑπομονῆς ἀθλητὴν ἀναπαύει ὁ λόγος, χόλπον 
τοῦι Αθραὰμ ὀνομάσαι. Πρῶτος γὰρ οὗτος ὁ πα- 
τριάρχης τῶν πώποτε Ὑεγονότων ἱστόρηται τὴν 
ἑλπίδα τῶν µελλόντων τῆς ἁπολαύσεως τῶν παρόνς 
των ἀνταλλαξάμενος, ὃς Ys πάντων γυµνωθεὶς, tv 
οἷς ἣν αὐτῷ καταρχὰς ἡ ζωὴ, ἐν ἀλλοτρίοις εἶχε τὴν 
δίαιταν, διὰ τῆς παρούσης καχοπαθείας, τὴν ἑἐλπι- 
ῥομένην εὐχληρίαν ἑμπορευόμενος. Ὥσπερ οὖν τὴν 
ποιὰν τοῦ πελάγους περιγραφὴν ἐκ χἀταχρήσεώς 
τινος ὀνομάσομεν χόλπον, οὕτω (11) δοχεῖ τῶν ἆμε- 
τρήτων ἐχείνων ἀγαθῶν τὴν ἕνδειξιν ὁ λόγος τῷ τοῦ 
Χόλπου διασηµαίνειν ὀνόματι, ᾧ πάντες οἱ δι’ ἀρετῆς 


“ 


τὸν παρόντα διαπλέοντες βίον, ὅταν ἐντεῦθεν ἁπαί- } 


ρωσιν (12), ὥσπερ iv ἁχαταχλύστῳ λιμένι τῷ 
ἀγαθῷ κόλπῳ τὰς φυχὰς ἑνορμίξονται (15), τοῖς δὲ 
λοιποῖς ἡ τῶν φαινομένων αὐτοῖς ἀγαθῶν στέρησις 
φλὸξ γίνεται τὴν duyhv διασμύχουσα (14), ῥανίδος τι- 
woe Ex τοῦ πελάγους τῶν τοὺς ὁσίους περιχλυζόντων 
ἀγαθῶν εἰς παραμυθίαν προσδεοµένη, xaX οὗ τυγχά.- 


D νουσα. Γλῶσσαν δὲ xat ὀφθαλμὸν, xat δάχτυλον, xal 


τὰ λοιπὰ τῶν σωματικῶν ὀνομάτων Ey τῷ διαλόγῳ 
τῶν ἀσωμάτων Λβλέπων , τὸν χαταστοχασμὸν (15), 
ἡμῖν fn νοηθέντι περὶ φυχῆς λόγῳ συμφώνως 
ἔχειν ὁμολογήσεις, ἐπισχεφάμενος τῶν ῥητῶν (16-17) 
thv διάνοιαν. Ὥσπερ γὰρ (18) ὅλου τοῦ σώματος ἡ 
τῶν στοιχείων συνδρομὴ ποιεῖ τὴν οὐσίαν, οὕτως 
εἰχὸς χαὶ τῶν iv τῷ σώματι μερῶν Ex τῆς αὐτῆς 


19) ᾽Απαίρωσιν. Α B ἀπόρωσιν. 
15) Ἐνορμίζονται. Α in margine ἑνορμίζονσι. 
14) Διασμύχουσα. A διασµήχουσα. — 
5 Τὺν καταστοχασμµό»ν, etc. À B τῷ χατὰ στο- 
χασμὸν ήδη νοηθέντι. 

(46-1 ) 'Pncor. B ῥημάτων. 

(18) "ὥσπερ 1vip.. À ὡς γάρ. 


85 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


36- 


αἰτίας (19) συμπληροῦσθαι τὴν φύσιν. EL οὖν πάρ- A advertis, si verborum sententiam inspexeris, cum 


εστιν ἡ duyh τοῖς £x τοῦ σώματος στοιχείοις πρὸς τὸ 
πᾶν ἀναμιχθεῖσιν (20), οὗ µόνον τὸ πλήρωμα τῶν 
tig ὅλον τὸ σύγχριμα συνδεδραµηχότων γνωρίσει, 
xai ἐν αὑτοῖς ἔσται ' ἁλλ' οὐ τὴν (91) ἰδιάζουσαν 
ἑχάστου τῶν μερῶν σύστασιν ἀγνοίσει, διὰ ποίων 
τῶν ἓν τοῖς στοιχείοις µορίων ἁποτελεσθῇ (22) τὰ ἐν 
ἡμῖν µέλη. 

reversis, non modo congeriem 


opinione quam jam per conjecturam de anima 
mente concepta exposuimus convenire non nega- 
bis. Ut enim concursus elementorum totius corpos 
ris efficit naturam : ita probabile est, etiam par- 
tium corporis ex eadem causa compleri naturam. 
Si igitur anima adest elementis ex corpore disso- 
luto ad rerum universam naturam refusis atque 


et complementum eorum quz ad totam coagmentationem constituen- 


dam concurrerunt agnoscetl, et in eis erit; sed ne peculiarem quidem cujusque parlüis constitutionem 
et concretionem ignorabit, per quas nimirum particulas elementorum membra nostra absoluta sint. 


Thv οὖν (25) ἓν παντὶ οὖσαν τῷ τῶν στοιχείων 
πληρώµατι, xal iv τοῖς xa0' ἕχαστον εἶναι, οὐδὲν 
ἔξω τοῦ εἰχότος ἐστιν καὶ οὕτω πρὸς τὰ στοιχεῖά 
τις βλέπωνι, οἷς ἑνυπάρχει τῇ δυνάµει τὰ καθ’ ἔχα- 
στον µέλη τοῦ σώματος, δἀχτυλόν τε περὶ αὐτὴν 
εἶναι xal ὀφθαλμὸν xat γλὠῶσσαν, xat τὰ ἄλλα πάντα 
μετὰ τὴν διάλυσιν τοῦ συγχρίµατος τὴν Γραφῆν λέ- 
γειν ὑπονοῶν, τοῦ εἰχότος οὐχ ἁμαρτήσεται. El οὖν 
τὰ xaÜ' ἔχαστον ἀπάγει (24) τὸν νοῦν τῆς σωματικῆς 
περὶ τοῦ διηγήματος ὑπολήφέως, εἰχὸς δήπου xal 
τὸν μνημονευθέντα vov ἄδην μὴ τόπον τινὰ οὕτως 
ὀνομαζόμενον οἴεσθαι, ἀλλά τινα χατάστασιν ζωῆς 
ἀειδῆῃ χαὶ ἀσώματον, ᾗ τὴν φυχἣν ἐμθδιοτεύειν παρὰ 
τῆς Γραφῆς ἑἐχδιδασχόμεθα (25). ᾽Αλλὰ χαὶ ἕτερον 
£v τῷ κατὰ τὸν πλούσιον καὶ πτωχὸν διηγἡµατι 
δόγμα µανθάνοµεν, ὃ πολλὴν ἔχει (26) πρὸς τὰ ἐξη- 
πασµένα thv οἰχειότητα. Ἐποίησεν ἐχεῖνον τὸν ἐμ- 
παθῆ καὶ φιλόσαρκον, ἐπειδῆ τὸ ἄφυχτον εἶδε τῆς 


Quocirca qu:e in universo elementorum comple- 
mento fit, eam etiam in singularibus esse, nullo 
modoa probabilitate ac verisimilitudine alienum 
est ; atque ita si quis spectet ad elementa, in qui- 
bus singularia membra corporis insunt ipsa poten- 
tia, atque Scripturam dicere arbitretur, et digitum 
circa ipsam animam esse et oculum et linguam, 
cxleraque omnia etiam post dissolutionem — con- 
creti, a probabilitate ac verisimilitudine non aber- 
rabit. Si igitur singularia mentem abducunt ab eo 
qui ad corpus refertur narrationis intellectu, par 
οἱ consentaneum nimirum est, ut elíam modo me- 
moratum infernum, non locum qui sic nominetur 
esse putemus, sed queindam vitae statum incorpo- 
reum, qui videri non possit, in quo animam vitam 
degerc a Scriptura docemur. Atque etiam aliam 
in narratione quz ad divitem et mendicum pertinet, 
certam firmamque discimus sententiam, que ma- 


παρ᾽ ἑαυτοῦ (27) συμφορᾶς, φροντίδα τῶν ὑπὲρ γῆς ϱ gnam cum iis qux scrutali sumus et excussimus, 


αὐτῷ κατὰ τὸ Ὑένος προσεχτῶν (28) ἔχειν, καὶ τοῦ 
Αθραὰμ εἰπόντος μὴ ἀπρονόητον εἶναι τῶν ἐν σαρχὶ 
ζώντων βίον (29), ἀλλὰ xav' ἐξουσίαν προχεῖσθαι 
αὐτοῖς τὴν Ex τοῦ νόµου xai τῶν προφητῶν χειρ- 
αγωχίαν ' ἔτι παραµένειν προσλιπαροῦντα τὸν δί- 
xat (30), ὅπως ἂν ἐχ τοῦ παραδόξου πιθανὸν αὖ- 
τοῖς τὸ χήρυγµα γένοιτο, ὑπό τινος ἐκ τῶν νεκρῶν 
ἀναθεθιωχότος χαταγγελλόµενον. 


affinitatem habet. Facit illum humanis affectibus 
ac perturbationibus obnoxium, carnisque studiosum 
divitem, posteaquam ex sua calamitate se non 
posse expediri et effugere animadvertit, curam ha- 
bere eorum qui super terram eum genere contin- 
gebant; cumque Abraliam negasset eorum qui in 
carne viverent vitam provisionis expertem esse, sed 
abunde eis propositam esse doctrinam atque insti- 


tutionem legis ac prophetarum ; .adluc perseverare divitem instantem ac flagitantem, ut ex improviso 
οἱ inopinato credibilis eis praedicatio fieret, qux ab aliquo qui ex mortuis revixisset  annuntia- 


retur. 


T. Τί οὖν, εἴπον, t£v τούτοις ἑστὶ τὸ δόγµα (51); 
— M. Ἐπειδὴ, φησὶ, τοῦ μὲν Λαζάρου πρὸς τοῖς πα" 
ροῦσιν ἄσχολός ἐστιν f) ψυχη, xaX πρὸς οὐδὲν τῶν xa- 
ταλειφθέντων ἑαυτὴν ἐπιστρέφει, ὁ δὲ πλούσιος olo- 
vet (32) ἱξῷ τινι τῇ σαρχίνη ζωῇ xat μετὰ θάνατον 

τι προσίσχεται (56), ἣν οὐδὲ παυσάµενος τοῦ ζῇν xa- 
θαρῶς ἀπεδύσατο, ἀλλ᾽ ἔτι αὐτῷ διὰ φροντίδος ἐστὶν 
*, σὰρξ xaX τὸ αἷμα (δι ὧν γὰρ τοὺς χοινωνοῦντας 
αὐτῷ τοῦ γένους ἐξαιρεθῆναι τῶν xaxov δεῖται, δη- 
λός ἐστι µήπω τῆς σαρχικῆς (64) ἐχλυθεὶς προσπα- 


(19) Αὐτῆς αἰτίας. B οὐσίας. 

(20) Ἀναμιχθεῖσιν. Α in textu ἀνελθοῦσιν ΄ in 
margine :ἀναχθεῖσι. B ἀνασχεθεῖσι. 

(21) Οὐ τήν. A B οὐδὲ τήν. 

(22) Ἀπτοτε]εσθῇ. Α ἀπετελέσθη. 

(33) Τὴν οὗν. Α sl οὖν. 

(24) Απάγχει. A ἀπάγειν. 

(25) Ἐκδιδασκόμεθα. Α διδασχήµεθα. 

(26) "Εχει. A B t£. 


G. Quznam igitur in his, inquam, sententia est? 
— M. Quoniam, inquit, Lazari quidem anima circa 
presentia occupata est, et ad nullam earum rerum 
quas reliquerat sese convertit; dives autem, tan- 
quam visco cuidam, carmali vit:e etiam post mor- 
tem adhuc adhzret : quam nec eum vivere quidem 
desiisset penitus exuerat, sed adliuc ei cure caro 
et sanguis erat (per hoc eniin quod rogat ut illi qui 
communione generis eum contingebant, malis exi- 
merentur, perspicuum est quod nondum carnali 


(27) Παρ) ἑαυτοῦ. À xa*' αὑτόν. 
(28) Προσεκτῶν. Α B προσηχόντων, 
(29) Bíov. A τὸν βίον. 

(30) Δίκαιον. Α πλούσιον. 

(51) Τὸ δόγμα. B. delet τό. 

(32) Olovel. A B o!ov. 

(33) Προσίσχεζαι. A προσέχζται. 
1) Σαρχικῆς. B ταρχίνης. 


81 S. GREGORII NYSSENI 88 
affectu exaolutus erat), per has, inquit, narrationes A θείας), &x τούτων, φπαὶ, τῶν διηγημάτων οἰόμεθα 


existimamus censere Dominum quod oporteat eos 
qui in carnevivunt, quam maxime secundàm virtu- 
tem vivendo, quodammodo separari et expediri ab 
affectu carnis, ne post. mortem alia morte rursus 
opus habeamus, qua reliquias carnalis glutinis se- 
paret, excernat et expurgel; sed tanquam vineulis 
cireum animam ruptis, nulla corporea molestia eam 
3d sese attraliente, celer et expeditus ei cursus ad 
bonum contingat. Nam si quis mente carnalis peni- 
tus totus redditus fuerit, et omni animi motu atque 
eflicientia in voluntatibus carnis occupetur, is nec 
$i extra carnem quidem evaserit, ab affectibus ac 
perturbationibus ejus recedit, sed quemadmoduin 
illi, qui in foetidioribus locis diutius commorati 
sunt, nec si in purum quidem, suavem et amcenum 
aerem transierint, integri ac vacui sunt ab illo in- 
grato et injucundo odore quem propter diuturnio- 
rem in eo commorationem contraxerunt : ita ne 
tum quidem, eum carnalis vita, cum subtili et in- 
visibili commutata fuerit, fieri possit quin carnis 
amantes prorsus attrahant aliquid ex  graveolentia 
atque foetore carnali.Unde gravioreis dolor exsistit , 
cum ex hujusmodi circumstantia anima magis ma- 
terialis evaserit. Videtur autem aliquo modo cum 
hujusmodi opinione concinere atque convenire, 
quod szpenumero a nonnullis dicitur, conspici vide- 
licet circa conditoria atque repositoria corporum 
umbratilia quedam spectra mortuorum. Nam si 
revera ita (it, argumentum est animam ultra modum 
nunc in hac vita fuisse erga carnalem vitam affe- 
ctam, adeo ut ne carne quidem extrusa plane ab ea 
velit avolare, neque concedere ut absoluta ligura 
ad id quod conspici non potest et formz expers 
est, transmutatio flat, sed circa speciem postquam 
species dissoluta fuerit etiam nunc maneat, et eum 
jau extra eam evaserit, illius desiderio materie 
locis oberret, circumque ea versetur atque va- 
gelur. 


G. Ego vero paululum commoratus, repetita senten- 
lia eorum que dicta erant, Videtur, inquam, mihi 
ex iis qux modo dicta sunt, exsistere quiddam con- 
trarium jis qua de affectibus ac perturbationibus 
antea excussa atque examinata sunt. Nam si ex ea 


τοῦτο (95) δογµατίζειν τὸν Κύριον, τὸ δεῖν ὃτι µά- 
λιστα τοὺς ἓν σαρχὶ βιοτεύοντας, διὰ τῆς σατὰ ἁρε- 
τὴν ζωῆς, χωρἰζεσθαἰ πως xal ἀπολύεσθαι τῆς πρὸς 
αὐτὴν σχέσεως, ἵνα μετὰ τὸν θάνατον μὴ πάλιν ἅλ- 
λου θανάτου δεώµεθα, τὰ λείψανα (56) τῆς σαρχώ- 
δους χόλλης ἀποχαθαίροντος (37): ἀλλὰ χαθάπερ 
δεσμῶν τὴν φυχην (58) περιῤῥαγέντων, χοῦφος αὑτῇ 
xai ἄνετος ὁ πρὸς «b ἀγαθὸν γένηται δρόμος, οὖδε- 
μιᾶς αὐτὸν (39) σωματιχῆς ἀλγηδόνος (40) πρὺς 
ἑαυτὴν ἀφελχούσης (41). Ὡς εἴ τις ὅλος δι’ ὅλων 
ἀποσαρχωθείη τῇ διανοίᾳ, πᾶσαν Ψψυχῆς χἰνησαίν τα 
χαὶ ἐγέργειαν ἂν τοῖς θελήμασι τῆς σαρχὸς ἆσχο- 
λῶν, ὁ τοιοῦτος οὐδὲ τῆς σαρχὸς ἔξω γενόμενος τῶν 
κατ αὑτὴν παθηµάτων χωρίζεται, καθάπερ (43) ol 
ἐπὶ πλέον ἑνδιατρίφαντες τοῖς δυσωδεστέροις τῶν 
τόπων, οὐδὲ εἰ πρὺς τὺν εὔπνουν ἀέρα µετέλθοιεν 
καθαρεύουσι τῆς ἀπδείας, ἣν διὰ τῆς χρονιωτέρας ἓν 
αὑτῇ διαγωγῆς ἀναμίξαντο (45) ' οὕτως οὐδὲ πρὺς 
τὸν ἀηδῆ (44) xaX ἄθλεπτον (45) βίον τῆς μεταδολῆς 
γενοµέντς, δυνατὸν ἂν εἴη τοὺς Φιλοσάρχους μὴ 
ἀφέλκεσθαί (40) τι πάντως τῆς σαρχικῆς (41) δνσ- 
ωδίας, δι ὧν (48) πλέον αὐτοῖς ἡ ὀδύνη βαρύνεται, 
ὑλωδεστέρας ἐκ τοιαύτης (49) περιστάσεως τῆς «ν- 
χῆς Υινοµένης (B0). Δοχεῖ 65 πως πρὸς τοιαύτην (018) 
ὑπόληψιν αυνάδειν ὃ παρά τινων λέγεται (22), πολ- 
λάχις ὁρᾶσθαι τὰς περὶ (55) τῶν σωμάτων θέσεις, 
σχιοειδῃ τινα τῶν χατοιχοµένων φαντάσματα. El 
γὰρ τοῖόν τι (DÀ) γίνεται, οὕτως ἑλέγχεται τῆς φυχῆς 
1j πέρα τοῦ δέοντος Υινοµένη (55) νῦν πρὸς τὸν σαρ- 
χώδη βίον προσπάθεια, ὡς μηδὲ ἐξωσθεῖσαν τῆς 
σαρχὸς χαθαρῶς αὐτὴν (56) ἐθέλειν ἀφίπτασθαι (57), 
μηδὲ συγχωρεῖν τὴν παντελῆ γίνεσθαι (58) πρὸς τὸ 
ἀειδὲς τοῦ σχήµατος µεταποίησιν, ἀλλὰ παραμένειν 
ἔτι τῷ εἴδει μετὰ τὸ λυθῆναι τὸ εἶδος, xal ἔξω γε- 
νοµένην ἤδη τούτου πόθῳ τοῖς τῆς ὕλης ἐπιπλανᾶσθαι 
τόποις, xai περὶ αὐτοὺς ἀναστρέφεσθαι. 


T. Ἐγὼ δὲ μικρὸν ἐπισχὼν καὶ ἀναλαδὼν τὴν τῶν 
εἰρημένων διάνοιαν, Aoxet µοι, εἶπον, τοῖς περὶ πα- 
θῶν (59) προεξητασµένοις ἀναχύπτειν Ex. τῶν εἴρη- 
µένων τις ἑναντίωσις. El γὰρ ἐχ τῆς πρὸς τὰ ἄλογα 
συγγενείας ἑνομίσθη τὰ τοιαῦτα τῆς ψυχῆς ἐν ἡμῖν 


qui cum brutis est cognatione tales in nobis anim:e D ἐνεργεῖσθαι χινήµατα, ὅσα πβοσλαθὼν (60) ὁ λόγος 


motus elfici putantur, quales superior enumeravit 


er Τοῦτο delet A. 
96) Τὰ Aej. Α τοῦ τὰ λείψΨ. 
(87) ᾿Αποκαθαἰροντος. A in margine ἆ πηδιιστῶν- 
* 0s. 
(58) Tiv yv yir. A B «i . 
99) Αὐτόν. ARR vri 
40) 'AAyn66roc. B ἀχθηδόνος. 
41) Ἀφεικούσης. B ἐφελχούσης. 
12) Καθάπερ. A B ἀλλὰ καθάπερ. 
(45) Ἀγαμ/ξαντο. Α B ἀνεμάξαντο. 
(44) ᾽Αηδῆ. ΛΑ B ἀειδῆ. 
(45) "Αό.επτον. ΑΛ. λεπτόν. 
m ᾽᾿Αφέκεσθαι. A B. ἑφέλχεσθαι, 
(41) Σαρχικῆς. B σαρχίνης. 
(48) Ar ὧν. Α in margine δι’ οὗ. 


ἀπηριθμήσατο, θυµόν τε xal φόδον, xo ἡδονὴν καὶ 


(49) Τοιαύτης. B τῆς τοιαύτης. 
50) Γιωοµόνης. Α γενομένης. 
51) Πρὸς τοιαύτη». Α πρὸς τὴν τοιαύτην. 
59) Ὅ παρά τινων «Ἰέγεται. B. τὸ m. τ. λέγε- 
σθαι. Α in margine τὸ πολλάχις παρά τινων λεγόµα- 
νον ὁρᾶσθαι. 

(53) Τὰς περί. A B περὶ τάς. 

(54) Τοῖόν τι. B τῷ ὄντι γίνεται οὕτως. 

a Γινομόγη. Α γενοµένῃ. 

56) Αὐτήγ. B αὐτῆς. 
(57) Ἀφίπτασθαι. Α ἐφίπτασθαι. 
(58) Γίνεσθαι. B. γενέσθαι. 
(59) Παθῶν. A B τῶν παθῶν. 
(60) Προσλαθών. Α προλαθών. 


£9 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


90 


ἐπιθυμίαν, xal τὰ τοιαῦτα * εἴρηται δὲ τὴν μὲν ἆγα- A oratio, iram videlicet et metum, et. cupiditatem, 


θὴν τῶν τοιούτων χρῆσιν &psthv εἶναι, διὰ δὲ της 
ἐσφαλμένης τὴν χαχίαν γίνεσθαι (01): προσέθηχε 
δὲ 6 λόγος ἑκάστου τε τῶν ἄλλων τὴν πρὸς τὸν κατ’ 
ἀρετὴν βίον συνεισφορὰν, ὅτι δι (62) ἐπιθυμίαν (05) 
πρὸς τὸν θΘεὸν ἀναγόμεθα, οἷόν τινα σειρὰν (64). 
κάτωθεν πρὸς αὐτὸν ἀνελχόμενοι, δοχεῖ πως, ἔφην, 
ἐναντιοῦσθαι πρὸς τὸν σχοπὸν ὁ λόγος. — M. Πῶς 
τοῦτον (65) λέχεις; φησίν. --- T. "Oct τοι, εἶπον, τῆς 
ἀλόγου πάσης χινῄσεως μετὰ τὴν χάθαρσιν ἐν ἡμῖν 
ἁποσθεσθείσης, οὐδὲ τὸ ἐπιθυμητικὸν πάντως ἔσται 
τούτου δὲ μὴ ὄντος οὐδ' ἂν ἡ τοῦ χρείττονος ἔφεσις 
εἴη, μγδενὸς ὑπολειφθέντος τῇ ψυχῇ τοιούτου χινήµα- 
τος, τοῦ πρὸς τὴν ὄρεξιν (06) τῶν ἀγαθῶν ἐπεγείρον - 
£0;. — M. ᾽Αλλὰ πρὸς τοῦτο, φησὶν (07), ἐχεῖνό φαμεν, 
ὅτι τὸ θεωρητιχόν τε xot διαχριτιχὸν ἴδιόν ἐστι τοῦ 
θεοειδοὺς τῆς φυχῆς, ἐπεὶ καὶ τὸ θεῖον ἓν τούτοις χα» 
ταλαμθάνοµεν. El τοίνυν εἴτε ἐχ τῆς vov ἐπιμελείας, 
εἴτς ix τῆς μετὰ ταῦτα χαθάρσεως (08) ἐλευθέρα 
γένοιτο ἡμῖν dj φυχἠ τῆς πρὸς τὰ ἄλογα τῶν παθῶν 
συμφυῖας, οὐδὲν πρὸς τὴν τοῦ χαλοῦ θεωρίαν ἓν- 
αποδισθήῄσεται (09). Τὸ γὰρ χαλὸν ἑλχτικόν πως (70) 
χατὰ τὴν ἑαυτοῦ (71) φύσιν παντὸς τοῦ πρὸς Exsivo 
βλέποντος. Ei οὖν πάσης xaxlag fj quyh χαθαρεύ- 
σειεν, ἓν τῷ χαλῷ πάντως ἔσται. Καλὸν δὲ τῇ ἑαν- 
τοῦ φύσει τὸ θεῖον πρὸς ὃ διὰ τῆς χαθαρότητος τὴν 
συνάφειαν ἕξει τῷ οἰχείῳ συναπτοµένη. 


et voluptatem, czeleraqueejusdem modi,atqui dictum 
est bonum quidem horum usum virlutem esse, 
per pravum vero vilium exsistere : adjecit item 
oratio cum czterorum ad cam vitam que curn vir- 
tute transigeretur contributionem et adjumentum, 
tuin quod per concupiscentiam ad Deum tollimur 
atque erigimur, veluti catena quadam ex inferiori 
loco sursum ad eum attracti, eidetur nimirum, in- 
quam, aliquo modo oratio sibi contraria esse atque 
proposito adversari. — M. Quo pacto hioc dicis ? in- 
quit magistra. — G. Quoniam omni rationisexperte, 
inquam, motu post purgationem in nobis exstincto, 
ne concupiscendi quidem vis prorsus erit : qua de- 


B ficiente, nusquam boni desiderium (uerit, cum nul- 


lus ejusmodi motus anima relictus sit qui excitet ad 
appetitum bonorum. — M. At adversus hoc, inquit, 
illud dicimus, quod speculandi ac dijudicandi vis, 
propria est ejus anima partis quz» Dco similis est, 
quoniam etiam divinüm numen per lic comprehen- 
dimus. (a) Si ergo vel nunc adhibita cura alque dili- 
gentia, vel posthac perignis purgationem anima nostra 
libera fuerit ab ea conjunctione qua cumratione ca- 
rentibus affectibus coaluit atqueconcrevit,nulla re ad 
boni et honesti contemplationem impedietur : bonum 
aulem et honestum eam vim ex sui natura habet, ut 
quidquid in illud intueatur, id ad se quodammodo. 


attrahat. Si igitur anima ab omni vitiositate pura fuerit, in bono et honesto prorsüs erit. Bonum aulem 
ei bonestum ex sui natura numen divinum est, cum quo per puritatem anima conjunctionei babcebit, 


quippe cum proprio cobzrens atque coalescens. 


El οὖν τοῦτο γένοιτο, οὐχέτι ἔσται χρεία τῆς χατ 
ἐπιθυμίαν χινήσεως, fj πρὸς τὸ χαλὸν (12) ἠγεμο- 
νεύσει. 'O γὰρ ἓν σχότει τὴν διαγωγὴν ἔχων, οὗτος 
bv ἐπιθυμίᾳ τοῦ φωτὸς ἔσται. εἰ δὲ ἐν τῷ φωτὶ 
Τένοιτο, τὴν ἐπιθυμίαν ἑχδέξεται dj ἁπόλαναις, fj δὲ 
ἑξουσία τῆς ἀπολαύσεως ἀργὴν xal ἕωλον τὴν ἐπιθυ- 
μίαν ἑργάζεται. Οὐχοῦν οὖὐδεμία τις ἕσται διὰ τούτων 
ζημία πρὺς thv τοῦ ἀγαθοῦ µετουσίαν, εἰ τοιού- 
των (15) ἡ doyh χινηµάτων ἐλευθέρα Υένοιτο, πρὸς 
ἑαυτὴν πάλιν ἐπανελθοῦσα, χαὶ ἑαυτὴν ἀχριθῶς εἰ- 
δοῦσα (74), ola. τῇ φύσει ἐστὶ, xaX olov. Ev χατόπτρῳ 
xa εἰχόνι διὰ τοῦ olxelou χάλλους πρὸς τὸ ἀρχέτυπον 
βλέπουσα. ᾽Αληθῶς γὰρ ἓν τούτῳ ἔστιν εἰπεῖν τὴν 


2| Γίνεσθαι. B γενέσθαι. 
62) Ότι δι. B xaX ὅτι 50. Α ὅτι xal. 
63) Επιθυμίαν. B ἐπιθυμίας. 

64) Trrà σειράν. Α B τινὶ σειρᾷ. 

65) Πως τοῦτον. Α πῶς τοῦτο. 

66) "Opstur. B ὄρεξιν Mo. 

(67) Φησίν. À φησὶν ἡ διδάσχαλος. 


(a) Σχό.ιον. Ne de omnibus hoc eum dixisse exi- 
stimes, sed de illis in quibus parve quedam, vitio- 
sce vite [uerint reliquie, que propler infirinitatem 
carnis venia digne sint : a quo. animas purgari ait : 
qremadmodum eliam alii quidam Patres censent : 

quibus est eliam. Dionysius Areopagita. liem 
Diadochus Photice episcopus. Nisi enim id intellexeri- 
mus, et omnibus aliis doctoribus, et sibi ipsi coutra- 


Si igitur hoc acciderit, non amplius cupiditatis 
motus opus erit, qui nobis praeat ac dux sit ad id 
quod bonum et honestum est: nam qui in tenebris 
vitam degit, is lucem desideraverit, qui siin lucem 
pervenerit, eaque frui ac potiri coeperit, concu- 
piscere atque desiderare desinet. Facultas enim 
atque potestas potiendi atque fruendi vanam et in- 
utilem efficit cupiditatem. Quocirca per hzc nullum 
detrimentum accidet ad boni participationem, si 
rursus ad sese anima reversa, ac plene sese nescen3 
qua natura przedita sit, et velut in speculo et ima- 
gine per propriam pulchritudinem ad principalem 
respiciens, a talibus moribus libera fuerit. In hoc 


* ἄχριδῆ πρὸς τὸ θεῖον εἶναι ὁμοίωσιν, ἐν τῷ μιμεῖ- D enim verelicet dicere plenam et absolutam esse di- 


(68) Καθάρσεως. À in margine πυρώσεως. 

69) Ἐναποδισθήσεται. A B ἐμποδισθήσεται. 
70) 'EAxcixóv. πως. Α addit ἐστι. 

11) 'Eavtov. B αὐτοῦ. 

72) Πρὸς τὸ xaAóv. À et B addunt ἡμῖν. 

(T5) Τοιούτων sequitur in Α τῶν. 

(74) Εἰδοῦσα. A B ἰδοῦσα. Α in margine εἰδυῖα. 


ria dicentem ostendemus. Dicebat enim ante hec in- 
vium el inaccessum peccatoribus esse bonorum usum 
fructum, atque etiam cum divinis verbis pugnare de- 
monsirabitur , quibus ostenditur illorum penam fine 
carere. Erit igitur peccatoribus eorum bonorum, quo 
justis recondita sunt. usus (ructus, ezpcrtibus abolitis ' 
vitiositate desiderium boni, Memento supra dicto- 
rum. 


91 S. GREGORII NYSSENI 9t 


vini numinis similitudinem, nempe si aninia nostra A cOal πως τὴν ἡμετέραν ζωὴν (75) τὴν ὑπερχειμένη' 
quodammodo superam rerumque universarum pr2- οὐσίαν (76). Ἡ γὰρ ὑπεράνω παντὸς νοήματος φύσε. 
sidem naturam imitetur. Nam natura qui superat πόῤῥω τῶν Ev ἡμῖν θεωρλυµένων ἀφιδρυμένη, ἄλλα 
omnem intellectum, procul ab iis qua in nobis — «tw τρόπῳ τὴν ἰδίαν ἐξοδεύει ζωὴν, xat οὐ χαθὼς 
cernuntar sita, alio quodammodo suam exigit vi- ἡμεῖς νῦν ἐν τῷ Cfiv (71) ἔσμεν. "Ανθρωποι μὲν γὰρ, 
tam, et non quemadmodum nos nunc, dum vivimus, διὰ τὸ ἀεὶ πάντως Ev κινήσει τὴν φύσιν εἶναι (78), 
agimus. Nam homines quidem propterea quod καθάπερ (79) ἂν ἡ ὁρμὴ τῆς προαιρέσεως γένηται, 
prorsus in motu semper natura est, quocunqueim- κατ ἐχεῖνο φερόµεθα, οὐχ ὁμοίως τῆς φυχῆς κατὰ 
petus voluntatis inclinaverit, illo rapimur : cum τὸ ἔμπροσθεν αὐτῆς (80), ὡς ἂν εἴποι τις, xal τὲ 
non similiter anima ab anteriore sui parte, ut aliquis ὀπίσω διακειµένης. Ἐλπὶς μὲν γὰρ χαθηγεῖται τῆς 
dixerit, atque a posteriore affecta sit. (a) Nara spes — &ri τὸ πρόσω χινῄσεως, μνήμη δὲ δέχεται (81) πρὸς 
quidem przecedit motum, qui ulterius tendit atque τὴν ἑλπίδα προϊοῦσαν τὴν χίνησιν * ἀλλ εἰ μὲν πρὸς 
progreditur ; memoria vero excipit atque subsequi- — «b φύσει χαλὸν ἡ ἑλπὶς τὴν ψυχἣν ἄγοι, φαιδρὸν tv- 
tur motum ad spem progredientem, ac si quidem σηµαίνεται τῇ μνήμη tb ἴχνος ἡ τῆς προαιρέσεως 
ad id quod natura bonum et honestum est spes — x(ynotc* εἰ δὲ διαφευσθείη τοῦ κχρείττονος, εἰδώλῳ 
animam ducat, jucundum quasi vestigium memo- B cw καλοῦ, (82) παρασοφισαµένης τὴν ψυχὴν τῆς 
rie imprimit motus voluntatis : sin autem ab eo — &Xzíóoc, 1j ἑπαχολουθοῦσα (80) τοῖς Υινοµένοις μνήμη 
quod melius et przestabilius est aberratum et offen- αἰσχύνη Ὑίνεται, Καὶ ἐμφύλως (84) οὗτος 6 πόλε- 
sum fuerit, cum simulacro quodam pulchritudinis — ioc ἐν τῇ φυχῆ συνίσταται, µαχοµένης τῇ ἐλπίδι 
spes animam deceperit ac frustra fuerit quee rem — «Zi; µνήµης, ὡς χαχῶς χαθηγησαµένης τῆς προαι- 
actam consecuta fuerit recordatio, pudor efficitur. — pésec;. Τοιοῦτον váp τινα νοῦν ἑρμηνεύει σαφῶς 
Atque ita bellum hoc intestinmmn in anima confla- — «b xaz' αἰσχύνην πάθος, ὅταν δάχνηται πρὸς τὸ 
fur, meimoria adversus spem pugnante, quod male ἀποδὰν ἡ ψυχῆ, οἷόν τινι μάστιγι τῇ µεταμελείᾳ xaf)- 
voluntati praierit. Nam ejusmodi quemdam animi απτοµένη τῆς ἀθουλήτου ὁρμῆς, καὶ εἰς συμμαχίαν 
sensum aperte indicat affectus pudoris, cum pueni- χατὰ τοῦ λυποῦντος ἐφελχομένη τὴν λήθην. 

tentia tanquam flagello quodam inconsultum ac temerarium impetun perstringens οἱ incessens, ani- 
ma mordetur propter eventum, et in auxilium adversus id quod angit et offendit oblivionem 
asciscit. 


Sed nobis quidem propterea quod boni egena C — 'AXX' ἡμῖν μὲν, διὰ τὸ πτωχὴν (85) εἶναι τοῦ x2- 
est natura, semper fertur atque contendit ad id ^ Aou, fj φύσις ἀεὶ πρὸς τὸ ἐνδέον ἵεται (86), καὶ ἡ τοῦ 
quod deest, ac desiderium ejus quod delicit, ipse — Ae(rxovtrog (87) ἔφεσις αὕτη ἐστὶν ἡ ἐπιθυμητικὴ τῆς 
nature nostre concupiscendi affectus est, qui vel φύσεως ἡμῶν διάθεσις, fiot σφαλλοµένη δι ἀχρισίαν 
aberrat propter sinistrum judicium ab eo quod vere τοῦ ὄντος (88) χαλοῦ, f| xal τυγχάνουσα οὗ τυχεῖν (89) 
bonum et honestum est, vel etiam consequitur et — &ya0óv. 'H δὲ ὑπερέχουσα πᾶσαν ἀγαθὴν ἔννοιαν 
adipiscitur id quo potiri bonum est. Αἱ ea quie «φύσις, xal πάσης ὑπερχειμένη δυνάμεως, ἅτε ponóe- 
$uperat omnem bonam cogitationem natura, quae νὸς ἐνδεῶς ἔχουσα τῶν πρὸς τὸ ἀγαθὸν νοουµένων, 
que super omnem potentiam eminet, ut qux nul- — abcr (90) τῶν ἀγαθῶν οὖσα τὸ πλήρωμα, οὐδὲ κατὰ 


(15) Ζωή». À B φυχἠν. τῶν ἀποχειμένων τοῖς διχαίοις ἀγαθῶν ἁπολαύσεως 
16) Οὐσίαν. Α in margine φύσιν. ἀμετόχοις * µέμνησο τῶν ἔμπροσθεν. 
TT) Ἐν τῷ ζῇν. B ἐν τῇ ζωῇ. (81) Δέχεται. Α B διαδέχεται. In calce A schbolion 
US Φύσω εἶναι. A inserit ἀχίνητος Y&p ἐστιν ὁ legitur istud : ὁμοιώματι xal οὐ κατ ἀλήθειαν vtt. 
ὀνθρώπινος νοῦς, καθάπερ. (82) Κανὶοῦ. À B χάλλους. 
9) Καθάπερ. B χαθ᾽ ónsp. (85) 'ExaxoAov0oUca. À in margine ἔπαχολου- 
(i αὐτῆς. B ἑαυτῆς. Catterum ad. haec verba : D θήσασα. 


οὐχ ὁμοίως της φυχῆς xav τὸ ἔμπροσθεν, hiec in calce (84) Kal ἐμφύ.ως, etc. Καὶ οὕτως ὁ Σμφύλιος 
codicis A inter notas leguntur : Μὴ ἐπὶ πάντων τοῦτο οὗτος πὀλ. Ad liec. verba in calce codicis Α ista le- 
νοῄσῃς αὐτὸν εἰρηχέναι, ἀλλ᾽ ἐπ᾽ ἐχείνων, ἐν οἷς puxpá gis : Μέμφεται μὲν dj µνήµη τὴν ἐλπίδα ἐπὶ τοῖς 
τινα τῆς ἐμπαθοῦς ζωῆς f| νέα λείμματα, διὰ την ἀναλογισμοῖς τῶν πεπραγμένων; ἡ δὲ ἐλπὶς τὴν ἁπά- 
σαρχιχὴν ἀσθένειαν σνγρώμης ἄξια, ὧν καθαἰρ:- την εἰς ἀπολογίαν προθά ἆεται, ὑπὸ τοῦ φαινομένου 
σθχι τὰς Φυχάς φησι, χαθὰ xai ἄλλοις τισὶ τῶν Ἡα- Ἠκαλοῦ σοφισθεῖσα, καὶ χατ ἀλήθειαν αὐτὸ προελο- 
τέρων δοχεῖ, ὧν χαὶ Διονύαιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης, καὶ µένη. 

Διάδοχος ὁ Φωτιχῆς ἐπίσχκοπός ἐστιν. El γὰρ μὴ (85) Πτωχήν. Α B πτωχή. 


οὕτω νοῄσωµεν, xal πᾶσι τοῖς ἄλλοις διδασχάλοις xat (86) "Ιεται. B ἵσταται. 
ἑαυτῷ τὰ ἑναντία λέγειν δείξοµεν. Ἔφη γὰρ ἔμπρο- 87) Λείποντος. B λοίποντος [sic]. 
σθεν, ἄδατον xal ἁπαρόδευτον εἶναι τοῖς ἁμαρτωλοῖς 88) "Orcoc. A ὄντως. 


τὴν τῶν ἀγαθῶν ἀπόλανσιν, xal τοῖς θείοις δὲ ῥήμασι (89) Τυχεῖν. A ριφῆμίί xat. 

μαχόμενος ἀποφανθῇ, ἀπέραντον εἶναι τούτοις τὴν (90) Αὕτη. B αὐτή. Α in textu αὐτή, in margine 
χόλασιν ἀποφαινόμενος. Ἔσται γοῦν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, αὑτό. 

ἀφανισθείσης τῆς χαχίας, τοῦ ἀγαθοῦ 1j ἔφεσις, τῆς 


(a) Σχό.ιοι. Reprehendit et incusat memoria qui- — abeo quod bonum et honestum appareret decepta sit, 
dem spem per reputationem οἱ estimationem actorum :.— idque pro eo quod vere bonum est elegerit. 
spes autem fraudem ad defensionem producit, wt que 


αὐτὴ οὖσα 1j τοῦ xaAoU φύσις, ὅ τί ποτε xal εἶναι τὸ 
χαλὸν ὁ νοῦς ὑποτίθεται, οὔτε τὴν ἐλπιστιχὴν χίνησιν 
ἐν ἑαυτῇ δέχεται. Πρὸς γὰρ τὸ μὴ παρὸν d$ ἑλπὶς 
ἑνήργηται (92) µόνον. "O δὲ ἔχει τις, τί xaX ἑλπίζει; 
φποὶν ὁ ᾿Απόστολος (93). Οὔτε τῆς μνημονευτιχῆς 
ἑνεργείας πρὸς τὴν τῶν ὄντων ἐπιστήμην ἐπιδεής 
ἐστι τὸ γὰρ βλεπόμενον τοῦ μνημονευθῆναι (94) οὐχ 
ἐπιδέεται. 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 
μετοχὴν xaXou τινος ἓν τῷ xaAà xtvoupévr (91), ἁλλ᾽ A lius indigeat earum rerum qus circa bonum et 


91 


honestum intelliguntur, cum ipsa sit bonorum ple- 
nitudo, neque tanquam particeps alicujus boni et 


"honesti in bono versetur, sed ipsa sit ipsius boni 


et honesti natura (quodcunque tandem etiam bo- 
num et honestum esse mens ponit), neque sperandi 
motum in sese admittit (spes enim ad id quod non 
adest duntaxat adhibetur, quod autem quis babet 
cur etiam speret ? inquit divinus Apostolus), neque 


reminiscendi ac recordandi efficientia ad rerum scientiam opus babet. Quod enim videtur recor- 


datione non indiget. 


Ἐπεὶ (98) δὲ (96) οὖν παντὸς ἀγαθοῦ ἑἐπέχεινα f 
θεία φύσις, τὸ δὲ ἀγαθὸν ἀγαθοῦ φίλον πάντως, διὰ 
τοῦτο ἐν ἑαυτῇ (97) βλέπουσα, καὶ ὃ ἔχει θέλει, xat 
ὃ θέλει ἔχει, οὐδὲν τῶν ἔξωθεν εἰς ἑαυτὴν δεχοµένη, 
EG δὲ αὐτῆς οὐδὲν, ὅτι μὴ ἡ καχία μόνη, ἥτις, εἰ 
xXv (98) παράδοξον εἰπεῖν, ἐν τῷ μὴ εἶναι τὸ εἶναι 
ἔχει o0. γὰρ ἄλλη τίς ἐστι καὶ χαχίας (99) γένεσις, 
εἰ μὴ τοῦ ὄντος (99) στέρησις. Τὸ δὲ xupluc ὃν ἡ 
τοῦ ἀγαθοῦ ciat, ἐστίν. "O οὖν Ev τῷ ὄντι οὐχ ἔστιν, 
ἐν τῷ μὴ εἶναι πάντως ἁστίν. Ἐπειλὰν οὖν καὶ ἡ 
ψΨυχῆ πάντα τὰ ποιχίλα τῆς φύσεως ἀποσχευασαμένη 
χινῄµατα θεοειδῆς Υίνεται (1), καὶ ὑπερθᾶσα τὴν 
ἐπιθυμίαν ἓν ἐχείνῳ ᾗ, πρὸς ὃ ὑπὸ τῆς ἐπιβυμίας 
τέως ὑπῄρετο (2), οὐχέτι τινά (3) σχολὴν δίδωσιν ἐν 
ἑαυτῇ, οὔτε τῇ ἐλπίδι, οὔτε τῇ (4) μνήμη, τὸ γὰρ (5) 
ἐλπιζόμενον ἔχει ἡ δὲ (0) περὶ τὴν ἁπόλαυσιν τῶν 
ἀγαθῶν ἁσχολία τὴν µνήµην ἐχχρούει τῆς διανοίας" 


καὶ οὕτω τὴν ὑπερέγηυσαν μιμεῖται ζωῆὴν τοῖς ἰδιώ- c 


µασι τῆς θείας φύσεως ἑμμορφωθεῖσα, ὡς μηδὲν 
ὑπολειφθῆναι τῶν ἄλλων αὐτῇ, πλὴν τῆς ἀγαπητιχκῆς 
διαθέσεως, φυσιχῶς τῷ χαλῷ προσφυοµένης. Τοῦτο 
γάρ ἐστιν fj ἀγάπη, ἡ πρὸς τὸ χαταθύμιον ἐνδιάθε- 
τος σχέσις. Ὅταν οὖν ἡ ἁπλῆ (7) xaX μονοειδῆς xal 
ἀχριδῶς θεοείχελος (8) fj doyh Ὑινομένη (9) εὕροιτο 
ἀληθῶς ἁπλοῦν τε xal ἄθλον ἀγαθὸν, ἐχεῖνο τὸ µόνον 
τοιόν τι (10) ἁγαπητὸὺν xal ἐράσμιον προσφύεταί τε 
αὐτῷ xaX αυναναχιρνᾶται (14) διὰ τῆς ἀγαπητῆς 
κ:νῄἠσεώς τε xai ἑνερχείας, πρὸς τὸ ἀεὶ χαταλαµθα- 
νόµενόν τε xal εὑρισχόμενον ἑαυτὴν μορφοῦσα' xal 


91) Κινουµμένη. Α B γινοµένη. 

93) ᾿Ενήργηται. AB μετα, 

93) ᾽Απόσιο.ος. À praemittit Octo. 

94) M ευθῆναι. Λ B μνημονεύεσθαι. 
95) Ἐπεί. À in margine ἐπειδῆ οὖν. 

96) Δέ delet B. 

(97) Ἐν ἑαυτῃ. Α B ἑαυτήν. 

(98) El xdv. El delet B. Ceterum ad verba, fixis, 
εἰ xal παράδοξον εἰπεῖν, in calce codicis A ista legas: 
Εἰσί τινα, ἅπερ οἱ ἔξω φασὶν ἓν τῷ Υίνεσθαι ἔχειν τὸ 
εἶναι, οὐχ ἐν τῷ γεγονέναι, ὥσπερ τὴν σχιὰν τῶν αω- 

των. Αὕτη γὰρ χωρισθεῖσα τῆς ποιούσης αἰτίας, 

φανῆς γίνεται, οὗ χαθάπερ αἱ οὐσίαι xal τῶν ποι- 
ούντων αἰτίων χωρισθέντων µένουσι * τοιαύτη χαὶ 1) 
xaxía tv τῷ γίγνεσθαι χαὶ πράττεσθαι µόνον ἔχει τὸ 
εἶναι, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῷ μὴ εἶναι. 


(a) Zxó.lov, Sunt nonnulla αμ dicuntur ab 
externis, in eo quod fiant. essentiam habere, non 
in eo quod (acia sini; quemadmodum umbram cor- 
porum. liec eni remota causa efficiente evanescit, 


Quoniam igitur divina natura supra omne bo- 
num est, ac bono bonum prorsus amicum est, 
idcirco cum seipsam intuetur, et quod habet vult, 
et quod vult habet, nihil externum in sese ad- 
millens. Extra eam autem nihil preterquam sola 
vitiosilas est, quz, etsi dictu absurdum et a vulgari 
opinione alienum est, in eo quod non est, suum 
esse habet. Non enim ulla alia generatio vitiositas 
est, quam ejus quod est privatio (a). Quod autem 
proprie est, boni natura est. Quod igitur in ente 
non est, in eo quod non est prorsus est. Postquam 
igitur anima quoque, segregatis omnibus variis 
nature molibus, Deo similis effecta fuerit, atque 
superata eupiditatle in illo fuerit, ad quod olim 
a cupiditate erigebatur εἰ incilabatur non amplius 
consistendi locum in sese dat, neque spei, neque 
recordationi , nam quod quidem sperabatur habet; 
occupatione autem. fruendorum bonorum memo- 
riam a mente removet ac missam facit; atque ita 
vitam superam el excelsam, informata divinze 
nature proprietatibus imitatur, adco ut nihil aliud 
ei relinquatur preterquam dilectionis affectus, qui 
naturaliter ei quod bonum et honestum cst 
adhaeret. Id enim dilectio est, animo, videlicet, 
insitus habitus et affectus ad id quod placet atque 
cordi est. Cum igitur simplex et uniformis ac plane 
similis Deo anima facta, nacta fuerit illud vere 
simplex et materie dolique expers bonum, quod 
solum revera dignum quod diligatur et amabile est, 


(99) Καὶ xaxlac. Καὶ delet A et B. 

99*) Tov ὄντος. À fj τοῦ ὄντος. 

1) Γίνεται. B [révmean. 

(23) 'Υπῄρετο. B ἐπῄρετο, 

(3) Τινά B delet. 

(4) Tq... «m. delet B. 

(5b) Τὸ γάρ. B τὸ μὲν γάρ. 

(0) Ἡ δέ. A τῇ δὲ. 

(7) 'H ἁπ.ῖῃ. Ἡ delet A et D. 

(8) Ακριθῶς θευείκε.ος. lu calce codicis A hiec 
anuotatio legebatur: Καθ) ὁμοίωσιν δηλονότι xal 

τοχὴν, οὗ xat' οὐσίαν γινοµένη. 

9) Piogérn. Α et B γενοµένη. 

10) Toiór τι. B τῷ ὄντι. 

ij Συγαναχιργᾶται. A B συνανακἰρναται. 


non sicut substantie remotls etiam causis e[ficien- 
tibus manent. Talis etiam — vitiositas in. eo quo 
fit et agitur duntaxat. esstiam habet, quod idcm 
cum eo est quod non esl. 


93 8. GREGORII NYSSENI 9t 
cum adhzret eidem, tum una commisccetur atque A τοῦτο γινοµένη διὰ τῆς τοῦ ἀγαθοῦ ὁμοιότητος, ὅπει 


coniemperatur, per dilectionis motum οἱ aclio- 
nem, ad id quod semper et cowprebenditur et 
invenitur sese formans, atque id per similitudi- 
nem boni evadens quod ejus quod participatur 
alque percipitur, natura est : cum autem in illo 
enpiditas non sit, propterea quod nec ullius qui- 
dem boni defectus in eo sit, consequens fucrit, 


ἡ τοῦ µετεχοµένου φύσις Eoslv, ἐπιθυμίας (12) & 
ἑχείνῳ ih οὔσης διὰ τὸ μηδέ τινος τῶν ἀγαθῶν Ev. 
δειαν ἐν αὐτῷ elvat, ἀχόλουθον ἂν cn χαὶ τὴν Φυχὴν 
ἐν τῷ ἀνενδεεῖ Υινοµένην (13) ἐχθάλλειν ἀπ ἑαυτῆς 
xaX τὴν ἐπιθυμητικὴν χίνησίν τε xat διάθεσιν, f) (14) 
τότε Ὑίνεται µόνον, ὅταν (15) μὴ παρῇ τὸ ποθού- 
μενον. 


eliam animam, cum eo evaserit, ubi rei nullius egestas est, ex sese ejicere quoque concupiscendi 
motum atque affectum, qui tunc duntaxat exsistit, cum non adfuerit id quod desideratur. 


Talis autem doctrin:z atque sententiw divinus 
quoque nobis Apostolus auctor est. Cum enim 
omnium rerum quarum nunc in nobis boni quo- 
que causa studia vigent abolitionem εἰ quietem 
quamdaw atque sedationem et finem futurum ante 


Τοῦ 6k τοῦ τοιούτου δόγµατος καὶ ὁ Octo; ᾽Απόστο- 
λος ἡμῖν καθηγήσατο, πάντων τῶν vov Ev ἡμῖν xa 
ἐπὶ τῷ κχρείττονν σπουδαξοµένων παῦλάν τινα καὶ 
χαταστολὴν προαγγείλας, µόνης δὲ (16) τῆς ἀγάπης 
οὐχ εὑρὼν (17) τὸν ὅρον. Προφητεῖαι γὰρ, qnot, χατ- 


denuntiasset, solius dilectionis et charitatis ter- B αργηθήσονται, χαὶ γνώσεις (18) παύσονται dj δὲ 


minum non invenit. Nam propheti:x: abolebuntur, 
inquit, οἱ cognitiones etl scienti:& quiescent, et 
finem habebunt; claritas autem ac dilectio nun- 
quam excidit. Quod perinde est ac si dixisset, 
Semper eadem est ; quin etiam cum (idem et spem 
una cum charitate atque dileetione permanere di- 
ceret, rursus eam etiam illis prafert atque pr:e- 
ponit, neque injuria. Nam spes interim movetur, 
dum non licet frui atque potiri iis rebus qua» 
sperantur. Et itidem fides sustentaculum ac flr- 
mamentum est incertitudinis earum rerum qua 
sperantur. Nam et ita eam definivit, cum diceret : 
Est autem fides rerum, qua sperantur, substantia. 
Cum autem venerit id quod speratur, aliis omnibus 
quiescentibus, charitatis ac dilectionis efficientia 
manet, quippe cum non: inveniat quod eam ex- 
cipiat et in locum ejus succedat. Quamobrem etiam 
universarum acionum quas cum virtute perficiun- 
tur atque eliam legis praceptorum principatum 
tenet. Si igitur ad hunc finem aliquando auima 
pervenerit, aliarum rerum non erit egena, quippe 
rerum nimirum universarum plenitudinem com- 
plexa, per quam solam quodammodo ipsius divinz 
beatitudinis in sese conservare insigne videtur. 
Nam et vita supere nature charitas atque di- 
lectio est, quoniam quod bonum et honestum est, 


(12) Επιθυμίας. Α B ἐπιθυμίας δὲ. 
" 3 f ropévnr- B γενομένην. 
H 


15) "Οταν. Α ὅτ ἄν. 
ij Aé delet A. 
17) Ebpov. A in margine εὗρε. 

48) Γγώσεις. B γλῶσσαι. 

(19) Πίατει. A B ἐχπίπτει. 

(20) Συµπαραμεμενηκέναι. À in margine σύν- 
δεδραµηχέναι. 

(21) Παρείη. A B παρῇ f. 

(22) Bai" πἰστις. Ad luec. verba in calce co- 
dicis Α ista legebantur, "Oct πᾶσαι τῆς ψυχῆς αἱ 
πρὺς τὸ χρεῖττον ἐνέργειαι παύσονται" ἐλπὶς, ἔφεσις, 
μνήμην xal ὅσαι τοιανται, πλὴν τῆς ἀγαπητιχῆς χι- 
νήσεως. 

(25) Εὐτηρεμόντων. Α in textu ἀτρεμούντων, in 
margine Ἱρεμούντων. 

(24) ᾿Βγέργεια. B. ἑνέργειαν. 

(25) Εὑρίσχουσαν. Α B εὑρίσχουσα. 





ἀγάπη οὖὐδέ ποτε πίπτει 49): ὅπερ ἴσον ἐστι τῷ ἀεὶ 
ὡσαύτως ἔχειν ἀλλά xal πίστιν χαὶ ἑλπίδα σνµιπα- 
ραμεμεντχέναι (20) τῇ ἀγάπῃ λέγων, πάλιν xal τού- 
των αὐτὴν ὑπερτίθησιν εἰχότως. Ἡ γὰρ ἐλπὶς µέχρι 
ἐχείνου χινεῖται, ἕως ἂν μὴ παρείη (21) τῶν ἆἐλπιζο- 
µένων ἁπόλαυσις, xaX ἡ πίστις (29) ὡσαύτως ἔρεισμα 
τῆς τῶν ἐλπιζομένων ἁδηλίας γίνεται. Οὕτω γὰρ 
αὐτὴν xai ὠρίσατυ λέγων' "Ἔστι δὲ πἰστις ἐλπιζο- 
µένων ὑπόστασις. Ἐπειδὰν δὲ ἔλθῃ τὸ ἐλπιζόμενον, 
τῶν ἄλλων εὐτηρεμόντων (23) πάντων, ἡ κατὰ τὴν 
ἀγάπην ἐνέργεια (38) μένει, τὸ διαδεχόµενον αὐτὴν 
οὐχ εὑρίσχουσαν (25). Διὸ xal προτερεύει τῶν τε 
νατ ἀρετὴν κατορθουµένων ἁπάντων, xal τῶν τοῦ 
νόµου παραγγελµάτων. El οὖν ἐπὶ τοῦτό ποτε τὸ τέ» 
λος φθάσειεν dj ψυχὴ, ἀνενδεῶς ἕξει τῶν ἄλλων, ἅτε 
6h τοῦ πληρώματος περιδεδραγµένη τῶν ὄντων, xol 
δοχεῖ (26) µόνη πως αὑτῆς (27) τῆς θείας µακαριό- 
τητος ἐν αὐτῇ (28) σώκειν τὸν χαραχτῆρα. Ἡ τε γὰρ 
Qui τῆς ἄνω φύσεως ἀγάπη ἐστὶν, ἐπειδὴ τὸ καλὸν . 
ἀγαπητὸν (29) πάντως ἐστὶ (30) τοῖς γινώσχουσι’ Te 
νώσχει δὲ αὐτὸ (51) τὸ θεῖον. f δὲ γνῶσις ἀγάπη γί- 
γεται. Διὸ τὸ (72) χαλόν ἐστ, τῇ φύσει τὸ γινωσκό- 
pevov, τοῦ δὲ ἀληθῶς (33) χαλοῦ ὁ ὑθριστῆς οὐ προσ- 
άπτεται χόρος (54): xópou δὲ τὴν ἀγαπητιχὴν πρὸς 
τὸ χαλὸν σχέσιν (55) οὐ διαχόπτοντος, ἀξὶ ἡ θεία 
ζωὴ δι ἀγάπης ἐνεργηθήσεται, f) χαλή τε χατὰ φύ- 


. D (20) Kal δοχεῖ. À in margine καὶ &. 


(27) Αὐτῆς. Α in margine a0:f. B αὕτη. 

(28) Ἐν αὐτῃ. A B ἐν ἑαυτῇ. 

(99) Αταπητόν. B ἀγαπητόν ἐστι. 

(30) Πάντως éccl. Ἑστί delet B. 

$1) Αὐτό. B ἑαντό. 

52) Διὸ τό. B διότι. Ad verba διότι χαλόν ἔστι in 

calce codicis À hzec notantur : "Ὅτι xópov οὐκ ἔχει f 

πρὸς τὸν θεὸν τῶν ἁγίων ἀγαπητικὴ σχέσις. Ληρος 

οὖν ἔστιν ὁ παρ) Ώριγένους ἀναπλασθεὶς τῶν νόων xó- 
ς, χαὶ fj Ex τούτου χατάπτωσις αὐτῶν xal ἀνάχλησις, 

io οὗ τὸ πολυθρύλλητον δόγµα τῆς τῶν ψνχῶν προ- 

υπάρξεώς τε χαὶ ἁποχαταστάσεως ἁστάτῳ φορᾷ περι- 

φερομένων χατασχενάζει τὰ Ελληνικά μυθεύµατα τῇ 

ἐχχλησιαστικῇ ἀληθείᾳ ὡς xaxov παστιγχάπηλος 

προσµίξαι σπουδάσας. 





39) 'A4n0Gc. B ἀληθοῦς. 

34) Οὐ προσάπτεται x. B x οὐ προσάπτεται. 

G5 Πρὸς τὸ καλὸν σχέσιν. Β σχέσιν πρὸς τὸ 
καλόν. 


| 


91 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 88 
σιν ἐστλ, χαὶ ἆγαπητιχῶς πρὸς τὸ καλὸν Ex φύσεως À prorsus $b iis qui id cognoscunt dilectione di. 


xe:, καὶ ὅρον (26) τῆς xarà τὴν ἀγάπην ἑνεργείας 
obx ἔχει, ἐπειδὴ οὐδὲ τοῦ καλοῦ τι πἐρας χαταλαμ- 
€ávezat, ὡς σνναπολἠχειν τῷ πἑρατι τοῦ χαλοῦ τὴν 
ἀγάπτν * µόνῳ γὰρ τῷ (57) ἑναντίῳ τὸ χαλὸν περα- 
ειοῦται: οὗ δὲ (58) ἡ φύσις ἀνεπίδεχτός ἐστι τοῦ 
χείρονος, πρὸς τὸ ἀπέραντόν τε xa ἀόριστον τὸ ἀγα- 
θὸν προελεύσεται (99). 


gnum babetur : cognoscitur autem id numine 
divino; notitia vero in dilectionem convertitur, 
propterea quod natura bonum et honestum est 
id quod cognoscitur ; id autem quod vere 
bonum et honestum est, a petulanti atque pro- 
terva satietate non attingitur. Porro satietate di- 
lectionis; habitum et affectum ad id quod bonum 


et honestum est, non interrumpente, divina vita semper per charitatem ac dilectionem exigetur, 
que vila cum natura bona atque honesta est, tum erga id quod bonum et honestum est, dilectionis 
affectu natura predita est, ac terminum el satietatem diligendi actionis non habet, quoniam nec boni 
et honesti quidem aliquis finis deprehenditur, ut una cum fine boni et honesti charitas atque dilectio 
quoque desinat. Nam solo contrario bonum atque honestum terminatur atque fluitur. Cujus autem 
boni ea natura est, qua deterius non admittat, id in infinitum οἳ indeterminatum usque progredietur. 


Ἐπεὶ οὖν ἑλχτιχὴ τῶν οἰχείων πᾶσα φύσις ἐστὶν, Β Quoniam igitur cujusque nature ea vis est, 


οἰχεῖον δὲ πως τῷ θεῷ τὸ ἀνθρώπινον, ἅτε 6t φέρον 
ἓν ἑαυτῷ τοῦ ἀρχετύπου µιμήματα (40), ἔλχεται 
κατὰ πᾶσαν ἀνάγχην πρὸς τὸ θεῖόν τε καὶ συγγενὲς 
ἡ Φνχἠ. Ast γὰρ πάντη xal πάντως τῷ θεῷ ἀποσω- 
θῆναι cb ἴδιον ἁλλ᾽ εἰ μὲν κούφη xal ἀπέριττος 
τύχῃ (41), μηδεμιᾶς σωματιχῆς ἀχθηδόνος αὐτὴν 
πιεζούσης, ἡἠδεῖα xai εὔχολος αὑτῇ (432) 1j πρὸς τὸν 
ἐπισπώμενον προσχώρησις Ὑίνεται, El δὲ τοῖς τῆς 
προσπαθείας ἡλοις εἰς τὴν πρὸς τὰ ὑλώδη σχέσιν (45) 
καταπαρῇ (44), οἷόν τινα (40) πάσχειν εἰχὸς ἓν τοῖς 
συμπτώµασι τῶν σεισμῶν, và ἐμπιεσθέντα τοῖς χώ- 
µασι σώματα" προχείσθω δὲ γαθ ὑπόθεσιν τὸ 
μὴ (46) βεθαρῃσθαι µόνον αὐτὰ τοῖς συμπτώµασιν, 
ἀλλὰ xa διαπεπερονησθαί τισιν ὀδελοῖς ἡ ξύλοις τοῖς 
ἐνευρεθεῖσι (47) τῷ χώματι (48) ' ὅπερ οὖν εἰχὸς 
ὀπομεῖναι τὰ οὕτω διαχείµενα σώματα, παρὰ τῶν 
οἰχείων τῆς συμπτώσεως ὁσίας (49) ἕνεχεν ἐξελχό- 
μενα” ξανθήσεται γὰρ πάντως , καὶ σπαραχθήπεται, 
xa πᾶν ὁτιοῦν τῶν χαλεπωτάτων πείσεται, τοῦ χώ- 
µατος αὐτὰ xai τῶν ἥλων διὰ τὴν τῶν ἐφελχομένων 
βίαν χαταξαινόντων * τοιοῦτόν τί pot δοχεῖ xal περὶ 
thv ψυχὴν γίνεσθαι πάθος, ὅταν ἡ θεία δύναμις ὑπὸ 
φιλανθρωπίας ix τῶν ἁλόγων τε xal ὑλιχῶν συµ» 
πτωμάτων ἑφέλχηται (50) τὸ ἴδιωον. OO γὰρ (51) µι- 


αῶν οὐδ' ἀμυνόμενος ἐπὶ τῇ xaxfj ζωῇ, κατά ve τὸν ᾿ 


ἐμὸν λόγον, ἐπάγει τοῖς ἑξημαρτηχόσι τὰς ὀδυνηρὰς 
δ.αθέσεις ὁ θεὸς, (53) 6 ἀντιποιούμενός τε xal πρὸς 
ἑαντὸν ἕλχων πᾶν ὄτιπερ αὐτοῦ χάριν ἦλθεν εἰς Υέ- 


ut aflinia, propria, atque cognata altrabat, pro- 
pinquum autem quodammodo atque conjunctum 
Deo genus humanun est, quippe ferens in se ni- 
mirum ijmaginem principalis figurz,, necessarium 
plane est ut anima trabatur ad id quod divinum 
simul atque cognatum est (oporlet enim usque- 
quaque penitus ac prorsus Deo suum reservari ); 
sed si quidem levis, expedita atque sincera fuerit, 
et nihil redundantive superfluitatisque in se ha- 
buerit, nulla corporea molestia eam premente, 
jucundus ac facilis ei ad attrahentem accessus fit. 
Sin autem affectionis clavis ad eum habitum qui 
cum materialibus conjuncius est οί affinitatem 


C habet affisa fuerit : quale quiddam terre motu 


collapsis :diflciis, corporibus mole atque aggere 
oppressis atque obtritis, accidere par ac verisimile 
est (ponatur autem exempli gratia, non solum ea 
gravata esse molibus, ruina, atque lahe locorum, 
verumetiam verubus quibusdam, aut clavis et li- 
gnis in ruinis et aggeribus iuventis trajecta atque 
transfixa esse) ; quod igitur ita affecta corpora suf- . 
ferre verisimile est, dum, ut parentetur eis ac 
justa exsequiarum persolvantur, a propinquis et 
necessariis ex labe atque ruina extrahuntur (la- 
cerabuntur enim prorsus dilaniabunturque, et quam 
atrocissime acerbissimeque tractabuntur, aggere 
simul et clavis eapropter vim attrahentium dila- 
cerantibus) : ejusmodi quoddam incommodum circa 


νεσιν - ἀλλ 6 μὲν ἐπὶ τῷ κρείττονι σχοπῷ πρὸς £au- D animam quoque mihi accidere videtur, cum hu- 


τὸν, ὃς ἐστι πηγἡ πάσης µακαριότητος, ἐπισπᾶται 
thv Φυχἠν (55): ἐπισυμδαίνει δὲ χατ ἀνάγχην d 
ἁλχεινὴ διάθεσις τῷ ἑλχομένῳ. 


manitate mota divina potentia ex rationis exper- 
tibus et materialibus quod suum est attrahit τι - 
nis. Nec enim odio ac vindicandz» prave vitz 


causa, mea quidem opinione, Deus iis qvi peccaverint dolorem facientes adhibet affectiones, qui 
ei apprehendit et vindicat, et 3d se trabit quidquid ipsius gratia provenit in rerum naturam; sed 


(26) "Opor. Α B χόρον. 

(37) Μόνῳ γὰρ τῷ, elc. B µόνον γὰρ τὸ ἑναντίον 
τῷ χαλῷ περατοῦται. À περατοῦται. 

(38) OO δέ. A B οὐδέ.' 

(59) Προελεύσεται. B προσελεύσεται. 

(40) Μιμήματα. B µίµημα. 

(44) Tuxg. A B nya Ceterum ad verba, ἀλλ᾽ el 
μὲν xougn, in margine codicis B hac erant notata : 


Ὅ µαχάριος Γερμανὸς ὠδέλισε µέους τῶν ἔμπροσθεν, 
ὡς νθα. 
(43) Αὑτῇ. B abr, 


43) Εἰς τὴ»... c yéctr. B τῇ... ox£ott. 
44) Καταπαρῇῃ. B καταπαρείη. 

(45) Tira. B τι. 

(46) Τὸ µή. B τῷ pf. 

47) Ἑγευρεθεῖσι. B εὑρεθεῖσι. 

48) T χώµματι. A ἓν τ. y. 

(49) ᾿Οσίας. B τῆς ὁσίας. 

(50) Εφέ.χηται. Α ἐφέλχεται. D ἐφέλκῃ. 
(BI) Οὐ γάρ. B οὐδὲ γάρ. 

(52) 'Ο θεός B delet. 

(53) ᾿Επισπᾶται τὴν ye. B τ. «y, trtom. 


99 S. GREGORII NYSSENI 


ille quidem meliore animo atque consilio ad sese, qui omnis beatitudinis fons est, animam atl 
ex necessitate autem ei quod attrahitur accidit illa affectio acerba. 
Λο quemadmodum illi, qui auro materiam im- A Καὶ ὥσπερ τὴν ἐμμιχθεῖσαν τῷ χρυσίῳ (54 


mistam per ignem expurgant, non solum id quod 
adulterinum est igne liquefaciunt, sed omnino 
necessarium est, uf purum quoque una cum adul. 
terino, improbo atque corrupto liquefiat, atque hoc 
consumpto illud maneat : eodem modo plane necesse 
est, ut dum viliositas purgatorio Igni absumitur, 
anina quoque, qua cum vitiositale unita est, in 
igne sit, donec id quod inspersum est adulterinum, 
materiale atque fucatum el corruptum totum abo- 
leatur igne consumptum. Item quemadimodum οἱ 
cui funiculo lutum tenacius penitus circumlinatur, 
deinde per quoddam angustum foramen initium 
funis trajiciatur, ac violenter aliquis introrsus a 
summitate funem attrahat, omnino necesse est ut 
funis quidem sequatur attrahentem, lutum vero 
circumlitum ex violenta tractione extra foramen 
maneat, a fune detersum et abrasum, eique causa 
exsislit, ut cum eo in transitu non commode 
agatur, sed violentam sufferat ab attrahente ex- 
Lensionem : tale quiddam mihi videtur circa ani- 
mam quoque cogitari atque intelligi oportere, eam 
videlicet materialibus atque terrenis affectibus in- 
volutam laborare atque distendi, dum Deus qui- 
dem quod suum estad sese trahit : quod autem 
alienum est, propterea quod cum anima quo- 
dammodo coaluerit, violenter abraditur et abstergi- 
tur, acresque ei atque intolerabiles affert dolores. 
— G. Ergo judicium, inquam, divinum, ut videtur, 
non ex causa principali atque praecipua cruciatum 
adhibet iis qui deliquerunt, sed illud quidein, ut 
oratio demonstravit, bonum duntaxat, dum id a 
malo secernit et eximit, et ad ctommunienem 
beatitudinis attrahit, operatur; divulsio autem 
coalitionis et coagnientationis ei quod trahitur do- 
lorem facit.— M. Idem, inquit magistra, ego quoque 
sentio, el quod pro quanütate viliositatis quie 
in unoquoque luerit, cruciatus ac doloris modus 
adhibeatur. Non enim par est utrumque, tum eum 
qui in malis vetitis tandiu versatus sit, tum eum 
qui in mediocria delicta quadam inciderit, per 
purgationem vitiosi habitus ex aquo discruciari 
atque dolere, sed pro modo ac quantitate mate- 


ol διὰ πυρὺς ἐχκαθαροῦντες (59) οὐ µόνον tl 
τῷ πυρὶ τήχουσιν, ἀλλὰ χατὰ πᾶσαν ἀνάγχην 
καθαρὸν τῷ κιθδήλῳ συγχατατήχεται, xixelvou 
δαπανωµένου τοῦτο µένει' οὕτω xal τῆς xax 
ἀχοιμήτῳ (57) πυρὶ δαπανωµένης, ἀνάγκη vd 
τὴν ἑνωθεῖσαν αὐτῇ ψυχὴν Ev τῷ πυρὶ ely 
ἂν (58) τὸ χατεσπαρμένον νόθον xaX ὑλῶδες, 1 
6δηλον ἁπαναλωθῇ (59) τῷ αἰωνίῳ (60) πυρὶ δο 
µενον. Καὶ χαθάπερ el τινι σχοινίῳ πηλὸς τὰ 
λωδεστέρων διὰ βάθους περιπλασθείη , εἶτα δα 
λεπτοῦ χωρήµατος ἡ ἀρχὴ διεξαχθείη τῆς e 
καὶ βιαίως (61) τις ἐπὶ τὰ ἑντὸς Ex τοῦ ἄχι 
σχοῖνον ἐφέλκοιτο, ἀνάγχη πᾶσα τὴν μὲν ἔπεσ 
ἐπισπωμένω, τὸν δὲ παραπλασθέντα (62) πι 


Β τῆς βιαίας ὀλχῆς ἔξω τῆς τρυμαλιᾶς µένειν τῇ, 


νου ἁποξυόμενον, xat αἴτιον αὐτῇ γίνεσθαι (t 
μὴ εὐοδοῦσθαι κατὰ τὴν πάροδον, ἀλλὰ βιαία 
µένειν Ex τοῦ ἐφελκομένου τὴν τάσιν’ τοιοῦτόν 
δοχεῖ χαὶ τὸ περὶ cty ψυχὴν ἐννοεῖν ταῖς 0MI 
χα) γεώδεσι προσπαθείαις ἐνειληθεῖσαν, * 
xai διατείνεσθαι, τοῦ μὲν θεοῦ τὸ ἴδιον πρὸς ! 
ἕλχοντος τοῦ à' ἀλλοτρίου, διὰ «b συμφυΏκ 
αὐτῇ, βιαίως ἁποξυρομένου (64-65), χαὶ τὰς ὃρ 
αὐτῇ xaX ἀνυποστάτους ἀλγηδόνας ἑπάγοντος. 
Οὐχοῦν, εἶπον, οὐχ-ἡ θεία (66) χρίσις, ὡς ἔοικε, 
τὸ (607) προηγούµενον, τοῖς ἑξημαρτηχόσιν ἐπάγ 
χόλασιν, ἀλλὰ τὸ μὲν (68) ὡς ὁ λόγος ἀπέδειξει 
ἀγαθὸν ἐνεργεῖ µόνον τοῦ καχκοῦ ἀποχρίνουαό 


C πρὸς τὴν τῆς µαχαριότητος κοινωνίαν ἐἔπισπωμ 


δὲ τῆς συμφυῖας δ.ασπασμὸς ὀδύνη τῷ ἑλχομένα 
ται. — M. Οὕτω, φησὶν fj διδάσχαλος, xaX ὁ ἐμό 
λόγος, χαὶ ὅτι µέτρον τῖς ἀλγηδόνος ἡ τῆς xax 
ἑχάστῳ ποσότης ἐστιν. O0 γὰρ εἰχὸς Ex τοῦ ἴσουί 
τοσοῦτον (70) ἓν ἆ πηγορευµένοις γεγονότα xaxa 
τὸν µετρίοις (74) συνενεχθέντα πλημμελήμαι 
τῇ χρίσει (72) τῆς μοχθηρᾶς Έξεως ἀνιάθῆναι. 
παρὰ τὸ ποσὸν τῆς Όλης, f) πλεῖον f) ἔλαττον | 
ὁδυνηρὰ ἑχείνη φλὸξ ἐξαφθήσεται, ὡς ἂν (74) 1 
τρέφον ᾗ. "Q τοίνυν πολὺς ὁ ὑλώδης ἔπεστι φι 
πολλὴν ἀνάγχη xa διαρχεστέραν ἐπ' αὐτῷ (1 
νεσθαι τὴν ἀναλίσχουσαν φλόγα” d δὲ Em" ἔλαι 
τοῦ πυρὸς δαπάνη ἑγχαταμέμιχται, τοσοῦτον ὁὃ 


rie, vel longiore vel breviore temporis spatio illa p ταθαἰνει τῆς σφοδροτέρας τε xat δριμυτέρας ἓνε 


(54) Χρυσίφ. B χρυσῷ. 

(95) 'Exxa0apovrrec. B ἐχχαθαίροντες. 

(56) Δέ delet B. Ad verba, χἀχείνου δεδαπανηµέ- 
νου, in calce codicis A h:xc notantur: Κατὰ τὴν δω 
τέρω παρ ἡμῖν λεχθεῖσαν διάταξιν, ἕνθα περὶ τῆς 
ἀφανιαθείσης xaxía; διαλαμθάνει, νοητέον xal τὰ 
παρόντα xai τὰ ἑξῆς. ᾽Ανάγνωθι ταῦτα χἀχεῖνα ἐπι- 


μελῶς. 
2 Axoqguito. À in textu χαθαρᾶίῳ, in mar- 
gine ἀχυιμήτῳ. Β καθαρσἰῳ. 


(98) Ὡς ἄν. A ἕως ἄν. 
. (59) ᾿Απαναωθῇῃ. Α in textu ἅπαν ἀναλωθείη, 
In margine ἀναλωθῇ. 

ri Αἰωνίῳ delet A. 

61) Βιαίως. Α in textu βεθαίωσις τῶν ἐπί, in 


margine βιαίως. 
Παραπ.ἰασθέντα. A περιπλασθέντα. 
63) Γ(νεσθαι. B γενέσθαι. 
(04-65) Ἀποξυρομένου. A DB ἀποξυομένου, 
(66) οὐχ ἡ θεία. Α delet οὐχ. 
(67) Κατὰ τὀ. Α οὗ χατά. 
(68) 'AAAà τὸ μέν. À B ἀλλ 1. 
(69) ᾽Απέδειξεγ. B ὑπέδειξεν. 
(70) Elc τοσοῦτον B delet. 
(71) Μετρίοις. B addit τισίν. 
(12) Κρίσει. B χαθάρσει. 
(75) Πωεῖον ἢ ÉAatcor. B πλείων $ ἑλάττο 
(74) Ὡς dr. A B ἕως ἄν. 
(75) 'Ex' αὐτῷ. A B £x" αὐτοῦ. 


-—.— , qM 


101 


DE ANIMA ET RESUARECTIONE. 


102 


ἡ χόλασις, ὅσον ἠλάττωται τῷ τῆς καχίας µέτρῳ τὸ A flamma dolorifica, quandiu fuerit id quod eam alat, 


ὑποχείμενον. Χρὴ γὰρ πάντη xai πάντως £&airpeOTn- 
ναί ποτε τὸ καχὸν ix τοῦ ὄντος, xal ὅπερ iv τοῖς 
φθάσασιν εἴρηται, τὸ ὄντως (76) μὴ ὃν, umo" εἶναι (71) 
ὅλως. Ἐπειδὴ γὰρ ἔξω τῆς προαιρέσεως ἡ χαχία 
εἶναι φύσιν οὐχ ἔχει, ὅταν πᾶσα προαίρεσις (78) ἓν 
τῷ θεῷ γένηται, εἰς παντελῆ ἀφανισμὸν dj χαχία ph 
χωρήσει (79). τῷ μηδὲν αὐτῆς ὑπολειφθῆναι δοχεῖον. 


accendetur. Cui igitur magnum inhzserit onus 
maleriale, in eo necesse est magnam ac diutius 
durantem esse flammam, qux materiam eam con- 
sumat : in eo vero, cui minori spatio temporis 
ignis ille consumens admovetur, tantum de vehe- 
mentiore atque acriore operatione poena remittit, 
quantum, quod ad modum vitiositatis attinet, sub- 


jectum fuerit diminutum. Oportet enim penitus ac prorsus aliquando malum eximi ex eo quod est 


et quod in superioribus dictum est, id quod 


reipsa non est, 


ne esse quidem omnino. Quoniam 


enim ea vitii nequitizque natura est, ul extra voluntatem el arbitrium non sit, cum omnis vo- 


luntas et omne arbitrium in Deo fuerit, ad absolutam atque perfectam et 


extremam  abolitionem 


el interitum vitiositas redigetur, ut nullum ejus reeeptaculum relinquatur. 


Γ. λλλὰ τί x£péo; (80) τῆς χρηστῆς ἐλπίδος (81), εἷ- 
σον ἐγὼ, τῷ λογιζομένῳ ὅσον ἑστὶ xaxby xal ἑνιαὺ- 


6. Sed quod lucrum et operz pretium est, inquam 
ego, liujus houz spei reputanti quantum sit maluin, 


ctalxv (82) µόνην ὑποσχεῖν ἀλγηδόνα, εἰ δ' εἰς αἰώ- B vel annuum solum sustinere cruciatum, quod si 


vtó7 τιδ.άστηµα f) ἄσχετος ἐχείνη ὀδύνη παραταθείη, 
τίς ἐχ (83) τῆς ὕστερον ἑλπίδος ὑπολέλειπται (84) πα- 
ραμυθία, ᾧ ^pb; ὅλον αἰῶνα συνδιαμετρεῖται d) xó- 
λασις; — M. Ὥστε (85) προνοητέον 1| καθόλον τῶν τῆς 
χαχίας (86) µολυσμάτων φυλάξαι τὴν φυχὴν ἁμιγῆτε 
xaX ἀχοινώνητον. f) εἰ τοῦτο πάντη ἁμήχανον διὰ 
τὸ ἔμπαθες (87) τῆς φύσεως ἡμῶν, ὡς ὅτι μάλιστα 
ἐν µετρίοις «tol xal εὐθεραπεύτοις εἶναι τὰ τῆς 
ἀρετῆς ἀποτεύγματα. Οἶδε γὰρ fj εὐαγγελικὴ διδα- 
σχαλί: xai µυρίων ὀφειλέτην τινὰ ταλάντων (88-89), 
xa πενταχοσίων δηναρίων, χαὶ πεντῄχοντα, xal xo- 
δράντου «wb, (90), ὅπερ τὸ ἔσχατόν ἐστιν (91) ἐν 
νοµίσµασι * τὴν δὲ τοῦ θεοῦ διχαίαν χρἰσιν διὰ πάν- 
των δ.εξιέναι, xal τῷ βάρει τοῦ ὀφλήματος συνεπι- 
τείνουσαν τὴν ἀνάγχην τῆς ἁπαιτήσεως. χα) οὐδὲ (93) 
τῶν σµιχροτάτων ὑπερορῶσαν. Τὴν δὲ ἁπόδοσιν τῶν 
ὀρλημάτων τὸ Εὐαγγέλιον εἶπεν οὐχ Ex χρημάτων 
διαλύσεως γίνεσθαι, ἀλλὰ παραδίδοσθαι τοῖς βασανι- 
etai; τὺν ὑπόχρεων, ἕως ἂν, φησὶν, ἁποδῷ πᾶν τὸ 
ὀφειλόμενον * ὅπερ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 7| διὰ τῆς βα- 
σάνου τὴν ἀναγχαίαν ὀφειλὴν ἁποτίσαι, «b ὄφλημα τῆς 
τῶν λυπηρῶν µετουσίας, ὧν (95) παρὰ τὸν βίον ὑπό- 
χρεως ἐγένετο, ἁμιγῆ τε xal ἄχρατον τοῦ ἑναντίου τὴν 
ἑδονὴν ὑπὸ ἀθουλίας ἑλόμενος, xat οὕτως, ἅπαν (94) 
ἀποθέμενος τὸ ἀλλότριον ἑαῦτοῦ, ὅπερ ἐστὶν ἡ ἆμαρ- 
τία, xai τὴν Ex τῶν ὀφλημάτων αἰσχύνην ἀποδυσάμε- 
vos, Ev ἐλευθερίᾳ τε καὶ παῤῥησίᾳ Υγένηται. Ἡ δ᾽ ἔλεν- 
θερία ἐστὶν fj πρὸς τὸ ἀδέσποτόν τε xa) αὐτοχρατὲς 


usque ad zternum quoddam intervallum | intolera- 
bilis ille dolor prorogetur , quanam ex posterius 
futura spe consolatio relinquitur ei cui ad totam 
eternitalem pene modus ac mensura redigitur ? 
—M. ltaque providendum fuerit üt vel penitus et in 
universum ab inquinamentis vitiositalis integra 
atque omnis cognationis expers anima conservelur ; 
aut si id propter affectus et vitia, quibus natura 
nostra obnoxia est, nulla ratione prorsus expediri 
ac fleri potest, ut in quam maxime mediocribus 
quibusdam curatuque facilibus delictis consistant 
virtutis incommoda atque detrimenta. Novit enim 
evangelica doctrina et decies mille talentorum, et 
quingentorum denariorum et quinquaginta, et qua- 
drantis alicujus, quod in moneta extremum est, 
quemdam debitorem : ac justum Dei judicium om- 
nia persequi, proque magnitudine zris alieni pro- 
rogare et extendere necessitatem solulionis, ac ne 
minima quidem despicere ac praeterire. Solutionem 
autem debitorum non ex pecuniarum decisione ac 
dissolutione fieri Evangelium dixit, sed tradi tor- 
toribus obzratum, donec solverit, inquit, quidquid 
debet ( quod nihil aliud est, nisi per tormentum 
necessarium zs alienum solvere, debitum, inquam, 
participationis rerum tristium et acerbarum, qua- 
rum participationis per tempus vitze debitor factus 
est, cum meram contrariique admistione non tem- 
peratam voluptatem consilii stoliditate expetivit 


ἑξομοίωσις, ἡ χατ᾽ ἀρχὰς μὲν ἡμῖν παρὰ θεοῦ (95) p atque elegit), atque ita ubi quidquid a se alienum 


δ:δωρηµένη, συγκαλυφθεῖσα τῇ τῶν ὀφλημάτων αἰσχύ- 
vt. Πάσα δ ἐλευθερία µία τίς ἔστι τῇ φύσει χαὶ πρὸς 
ἑαυτὴν οἶχείως ἔχει. ᾿Αχολούθως οὖν πᾶν (96) τὸ EAeu- 
θερον τῷ ὁμοίῳ συναρµοσθήαεται * ἀρετὴ δὲ ἀδέσπο- 


(76) Τὸ ὄντως. A B τῷ ὄντι, 

(11) Εἶναι delet B. 

(78) Πᾶσα προαίρεσις delet B. 

(79) Mi) χωρήσει. A B yssayuptjstis. 
(50) Κέρδος. A B τὸ x£ 

(81) Ἐ.ιπίδος. Α B ταντης λπίδος. 
(82) 'Eriavciaiur. B ἐνιαύσιον. 

(83) Τίς éx. Α τίς ἡ ix. 

(8i) 'Υποέ. ἴειπται. B ὑπολείπεται. 
(85) "ὪὭστε. B ὅτι, 

(S6) Tic καχίας. Tz; delet A, sea. D. liabet. ix 


est, id est peccatum deposuerit et abjecerit, pudo- 
remque, quem ex debitis contraxerat, exuerit, in 
libertate simul et fiducia versetur. Porro libertas 
est assimilatio εἰ exzquatio cum eo quod domi- 


χαχίας. 
fS "Euza0ec. Α B. ἐμπαθές. 
88-89) Τινὰ ταλάντων. B τα)άντων τινά. 
t Τινός. B Ενός. 
Ὅπερ τὸ ἔσχ. à. D ὅπερ 
(o3 0ὐδ6. B Οὐδέν. 
(95) "Qr. B Q. 
(94) "οταν delet B. 
(95) Παρὰ θεοῦ. Α B ὑπὸ τοῦ θεοῦ. 
(96) παν delet B. 


9:1 τὸ ἔτχατον. 


405 


S. GREGORII NYSSENI 10 


num non habet, ac sui juris et in sua potestate est: Ἀ τον. Οὐχοῦν ἐν ταύτῃ Υενῄσεται πᾶν τὸ ἑλεύθερον 


quz libertas ab initio quidem nobis a Deo data est : 


ἀδέσποτον γὰρ τὸ ἐλεύθερον (97). 


Sed una cum pudore ob debita contracta in occultum sese abdidit atque recessit. Omnis autem li 
bertas una quadam natura secumque conveniens, conjuncta atque cognata est. Consequenter igitu 
quidquid liberum est, cum sui simili copulabitur atque conjungetur: porro virtus dominum noi 
habet. Ergo in hac versabitur quidquid liberum fuerit : dominum enim libertas mon habet. 


Atqui divina natura omnis virtutis fons est. In 
hac igitur erunt, qui a viliositate expediti ac liberati 
fuerint, ut, quemadmodum inquit Apostolus, Deus 
sit omnia in omnibus. Haec enim vox quz dicit, et 
in omnibus, et loco omnium esse Deum, aperte 
ac plane confirmare mihi videtur ante excussam ac 
disquisitam sententiam. Nam cum vita quam in 
praesentia tránsigimus varie pariter ac multifariam 
a nobis exigatur, et multae quidem res sunt qua- 


'AXA& μὴν ἡ θεία φύσις f; vr yh πάσης ἑστὶ τη 
ἀρετῆς (98). Ἐν ταύτῃ &pa (99) οἱ τῆς χαχίἰας ἁπηλ 
λαγμένοι γενῄσονται, ἵνα, χαθώς qnot ὁ ᾿Απόστολος 
ὁ cb; τὰ πάντα Ev πᾶσιν. Αὔτη γὰρ ἡ φωνὴ σαφῶι 
pot δοχεῖ βεθαιοῦν τὴν προεξητασμένην διάνοιαν, i 
λέγουσα, καὶ εἰς πάντα (1) γενέσθαι (2) τὸν Θεὸν, χα 
ἐν πᾶσι, Της γὰρ ἓν τῷ παρόντι ζωῆς ποιχίλως c 
xai πολνειδῶς ἡμῖν ἑνεργουμένης, πολλὰ μέν ἐστι 
ὧν µετέχοµεν, οἷον χρόνου καὶ ἀέρος xaX τόπου, βρύ. 


rum parlüicipes sumus, ut temporis, ut aeris, ut B σεώς τε xa πόσεως, καὶ σκεπασµάτων (3), καὶ ἠλίου, 


loci, cibique ac potus, ut tegumentorum, et solis, 
lgcernarumque, ut aliarum rerum multarum ad 
usum vite necessariarum, quarum rerum nulla 
Deus est ; beatitudo vero, qux exspectatur, nullius 
quidem harum rerum egena est, omnia autem no- 
bis locoque omnium erit divina natura, ad omnem 
usum ac necessitatem illius vitae sese convenienter 
el apte impartiens. (a) Atque id planum ac mani- 
festum est ex sacris oraculis, quod Deus et locus 
exsistit iis, qui digni sunt, et domus, et indumen- 
tum, et cibus, et potus, et lumen, et divitie, et 
regnum, ac quidquid vel mente concipi, vel nomi- 
hari potest, quod nobis conferat et conducat ad 
benam vitam. Porro qui omnia exsistit, etiam in 
omnibus exsistit, Atque in hoc mihi videtur per- 
fectum et absolutum interitum vitiosilatis ac ne- 
quitiz tradere Scriptura. Si enim in omnibus rebus 


(97) ᾿Αδέσποτον y. τ. é. Λ ei D delent. 

(08) Τῆς ἀρετῆς. Τῆς delet D. . 

(99) "Apa. B &paz. Oi delet. B. Ad verba : ἓν 
ταύτῃ ἄρα, etc. hxc notat codex À in calce : 'Azrà- 
λαγμένοι £v ἔσονται οἱ μηδὲ ἐνεργεῖν τι καχκὺν ὃν- 
Vápevot, ἀλλ᾽ οὐ πάντες ἔξω χολάσεως. ἕως δ,άξουσιν, 
3 τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἁπολαύσουσιν. 'Avá- 
Ίνωθι τὰ ἑξῆς, xol µαθήσῃ, τί ἔστι τὰ πάντα ἓν 
πᾶσι θεὸς, xal µέμνησο τῶν εἰρημένων περὶ τῆς χα- 
χίας. 

(1) Elc πάντα A B delet. 

(23) Γεγέσθαι. A B. γίνεσθαι. 

(8) Kal σκεπασµ. Kot delet B. 
δν Μακαριότης. B addit τούτων. 

(5) λόγων. A B λογίων. 

6) Πρός delet B. 

1) Hye* delet B. 

8) '0606. Β ὁ δὲ τά. 

(8) 'Ev τούτῳ δὲ µοι δοχεῖ. In. calce codicis A 
scholii loco liec legas : Οὐχκοῦν xaY ἐν δαίµοσι xal ἐν 
ἁμαρτωλοῖς ἀνθρώποις ἔσται. Καὶ ποῦ τὸ Gixatov, εἰ 
τοῖς διχαίοις ἑπίσης κἀχεῖνοι τύχωσι τἀγαθοῦ; Αλλ' 


(a) ΣχόἜιον. Ergo etiam in demonibus et homini- 
6us peccatoribus erit. Et. ubi justitia , si illi quoque 
eque aique justi bonum assequentur ? Sed non. simili- 
ter, dixerit aliquis, sed et longe diversa ratione, Ubi 
enim ponemus supplicii penas ? ignem, qui non ezstin- 
gualur, vermein, qui non emoriatur, et similia? atque 
adeo in duas partes equales dissectionem? quod nihil 
aliud esse opinor, quam a Deo sejunctum. atque re- 


. λούντων ζωήν. 


D τι οι φαμεν ἑτέρωθι; x&v τῷ παρόντι διαλόγῳ 


xai λύχνου, χαὶ ἄλλων πρὸς τὴν χρείαν τοῦ βίοι 
πολλῶν, ὧν οὐδέν ἐστιν ὁ θεός' ἡ δὲ προσδοχωµένι 
µαχαριότης (4) μὲν οὐδενός ἐστιν ἐπιδεῆς, πάντα δὶ 
ἡμῖν καὶ ἀντὶ πάντων ἡ θεία γενήσεται quote, πρὸς 
πᾶσαν χρείαν τῆς ζωῆς ἑἐχείνης ἑαυτὴν ἁρμοδίως 
ἐπιμερίζουσα. Καὶ τοῦτο δηλόν ἐστιν ix. τῶν θείων 
λόγων (5), ὅτι χαὶ τόπος Ὑίνεται ὁ θεὸς τοῖς ἁξίοις, 
χαὶ οἴχος, xal ἕνδυμα, xai τροφὴ, xai πόσις, καὶ 
φῶς, xal πλοῦτος, xal βασιλεία, xai πᾶν νόηµά τε 
καὶ ὄνομα τῶν πρὸς (6) τὴν ἀγαθὴν ἡμῖν (7) συντε- 
'O δὲ (8) πάντα γινόµενος xal ἐν 
πᾶσι γίνεται. "Ev τούτῳ δέ pot δοχεῖ (9) τὸν παντελῆ 
τῆς χαχίας ἀφανισμὺν δογµατίζειν ὁ λόγος. El γὰρ 
ἓν πᾶσι τοῖς οὖσιν ὁ Θεὸς ἔσται, fj χαχία δηλαδη àv 
τοῖς οὖσιν οὐκ ἔσται. El γάρ τις ὑπόθοιτο χἀχείνην 
εἶναι, πῶς σωθἠσεται τὸ ἐν (10) πᾶσι τὸν θεὸν εἶναι ; 
Ἡ γὰρ ὑπεξαίρεσις ἐχείνης, ἑλλιπῆ τῶν πάντων πο͵εῖ 


οὐχ ὁμείως, φῄσειεν ἄν τις, ἀλλὰ xat λίαν διαφορώτε- 
ρον. Ποῦ γὰρ θήσοµεν τὰ τῆς χολάσεως ἐπιτίμια, 
πὺρ ἄσθεστον, xal ἀτελεύτητον σχώληκα, καὶ τὰ 
ὅμοια; xal γὰρ τν διχοτόµησιν εἶναι οἶμαι μηδὲν 
ἕτερον, ἢ τὸ κεχωρῖσθαι θΘεοὺ. (ὐχοῦν ἓν mc: μὲν 
ἔσται δοξαζόμενος, xal προσκυνούµενος ὁ θεὸς, ἀλλά 
τοῖς μὲν ἁπόλαυσις τῆς βασιλείας, τοῖς δὲ τῆς xolá- 
σεως. El γὰρ μὴ τοῦτο δῶμεν, xal τῇ θείᾳ Γραφῇ 
xa τοῖς ἄλλοις Πατράσι μαχησόμενον δείξοµεν τὸν 
διδάσχαλον, xal μὴν καὶ ἑαυτῷ. Δείχννυται γὰρ ἑτέ- 
pu. χόλασιν αἰωνίαν διδάξας, xal µηδεμίαν πάρ- 
οδον ἔχειν τοὺς ἁμαρτωλοὺς δἰς τὰ τῶν δικαίων ἀγαθά. 
(ὡς 
ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἔγνωμεν), f) τοίνυν xax τον λε- 
χθέντα νοῦν τὰ προειρηµένα νοητέον, ἢ ὅτι παρεν» 
ετέθη ταῦτα ὑπὸ παραχαραχτῶν τινων τῇ ἀληθείᾳ μὴ 
πειθοµένων, T) ἀλλόχκοτος ὁ διδάσχαλος φανεῖται. ὅπερ 
εἶπεν (lege εἰπεῖν) ἄτοπον. (ὐκοῦν ἑχείνως πάντως 
ἐχλειπτέον τὰ παρόντα. ᾽Ανάγνωθι τὰ ἑξῆς ΄ µέμνησο 
τῶν προτέρων. 
(10, Τὸ ἐν. Τὸ delct B. 


molum esse. Ergo in omnibus quidem glorificabiiur 
et adorabitur Deus, sed his quidem regno [ruentibus, 
illis vero supplicium sufferentibus. Nar uisi hoc de- 
mus, et cum divina Scriptura, et cum aliis Patribus, 
alque adeo secum pugnantem. doctorem. ostendemus. 
Ostenditur enim alibi supplicium cternum docuisse, 


et quod. nullum aditum peccatores. habeant ad bona 
justorum. 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


196 


«hv περίληψιν. ᾽Αλλ' 6 ἓν τοῖς πᾶσιν ἑσόμενος, ἐν τοῖς A Deus erit, vitiositas nequitiaque nimirum in rerum 


μὴ οὖσιν οὐχ Éorat,. — T. Τί οὖν χρὴ λέγειν, εἶπον, 
πρὸς τοὺς μικροφύχως ταῖς συμθολαῖς (11) διαχειµέ- 
νους; — M. Βίἴπωμεν πρὺς αὐτοὺς, φησὶν fj διδάσκα- 
λος, ὅτι Μάτην, ὦ οὗτοι, δυσανασχετεῖτε xa* δνσχεραί- 
νετε τῷ εἰρμῷ τῆς ἀναγχαίας πραγμάτων (12) &xo- 
λουθίας, ἁγνοοῦντες πρὰς ὄντινα σχοπὸν τὰ χαθ᾽ ἔχα- 
στον ἐν τῷ παντὶ οἰχονομούμενα φέρεται, ὅτι πάντα 
χρὴ τάξει τινὶ καὶ ἀχολουθίᾳ κατὰ τὴν τεχνιχῆν τοῦ 
χαθηγεµόνος σοφίαν τῇ θεἰᾳ προσοιχειωθῆναι φύσει. 
Τούτου γὰρ ἕνεχεν ἡ λογιχὴ φύσις ἡλθεν εἰς γένεσιν, 
ὡς τὸν (13) πλοῦτον τῶν θείων ἀγαθῶν μὴ ἀργὸν εἶναι, 
ἀλλ οἷον ἀγγεῖά τινα προαιρετικὰ (14) τῶν ψυχῶν (15) 
δοχεῖα, παρὰ τῆς τὸ πᾶν συστησαµένης σοφίας χατ- 
εσχάσθη (16), ἐφ᾽ ᾧτε elval τι χώρηµα δεχτιχὸν ἀγα- 


natura non erit. Nam si quis vitiositatem etiam et 
nequitiam esse posuerit, quomodo servabitur ea 
sententia qua dicitur quod in omnibus Deus sit? 
lilius enim, videlicet vitiositatis nequitizeque exem- 
ptio atque subtractio, imperfectam ac non plenam 
efficit omnium comprehensionem.Verumqui in om- 
nibus erit, in iis qux non sunt non erit. — 6. Quid 
igitur oportet dicere, inquam, ad eos qui calami- 
tates et incommoda parvo ac demisso animo ferunt ? 
— M. Dicamus ad cos, inquit magistra, Heus vos! 
frustra vos afflictatis et excruciatis atque offendimini 
et angimini serie necessarizx rerum vicissitudinis et 
consequentiz, ignorantes ad quodnam propositum 
atque consilium singulatim res quzque referantur, 


θῶν, tb ἀεὶ τῇ ttpocÓfxn τοῦ εἰσχεομένου μεῖξον D quz in universitate administrantur, quoniam opor- 
γινόμενον. tet omnia ordine ac vicissitudine quadam secun- 
dum artiliciosam creatoris et auctoris sapientiam divine conciliari atque conjungi nature. Nam 
idcirco ratione  przdita natura provenit in rerum naturam, ne divitie divinorum bonorum 
oliosz atque inutiles essent, sed quasi vasa quzdam et libero arbitrio przdita animarum recepta- 
cula a sapientia, quz condidit et constituit rerum naturam universam, parata sunt, ut cesset aliquod 


va$ οἱ conceptaculum capax bonorum, quod semper accessione ejus quod infunderetur, majus cffice. 


retur. 

Τοιαύτη yàp ἡ τοῦ θείου ἀγαθοῦ µετουσία, ὥστε 
µε΄ζονα xai δεχτικώτερον ποιεῖν τὸν ἐν ip Υίνεται, 
Ex δυνάµεως (17) καὶ μεγέθους προσθήχην ἀναλαμ- 
6ανοµένη τῷ δεχοµένῳ, Ug ἂν (18) αὔξεσθαι τὸν 
ερεφόµενον, χαὶ uh λήχειν ποτὰ τῆς αὐξήσεως. Τῆς 
γὰρ (19) πηγῆς τῶν ἀγαθῶν ἀνέχλειπτα πηγαζού- 
σης, ἡ τοῦ µετέχοντος φύσις, διὰ τὸ μηδὲν τοῦ λαµ- 
θανοµένου περιττωµατιχόν τε (20) εἶναι χαὶ ἄχρη- 


llujusmodi enim est divini boni participatio, ut 
majorem atque capaciorem faciat eum in quo 
exsistit, dum ad potenti: magnitudinisque incre- 
mentum sumitur a recipiente, ut semper crescat is 
qui alitur, οἱ nunquam crescere desinat. Nam fonte 
bonorum continenter et indesinenter scaturiente 
atque manante, natura participantis, quia nihil ex 
eo quod suinitur, excrementosum et inutile est, 


στον, ὅλον τὸ slapéov προσθήχην τοῦ ἰδίου ποιουµένου (C, dum quidquid influit, sut magnitudini adjicit, si- 


(41) µεγέθους, ἑἐλκτιχωτέρα τε ἅμα τοῦ χρείττονος, 
καὶ πολυχωρητοτέρα γίνεται͵,ἀμφοτέρων ἀλλήλοις συν» 
επιδιδόντων, τῆς τε τρεφοµένης δυνάµεως ἐν τῇ (32) 
φῶν ἀγαθῶν ἀφθονίᾳ πρὸς τὸ μεῖζον ἐπιδιδούσης, xal 
τῆς τρεςούσης χοοηγίας, «fj τῶν αὑξανομένων (23) 
ἐπιδόσει αυμπλημμυρούσης (24). "Ἔστιν οὖν εἰχὸς εἰς 
τοιοῦτον ἀναθήῄσεσθαι μέγεθος, Eo' ὃν (25) ὄρος οὐδεὶς 
ἐπιχόπτει (26) τὴν αὔξησιν. Εἶτα τοιούτων ἡμῖν προ” 
πειµένων, χαλεπαίνετε διὰ τῆς τεταγµένης ἡμῖν ὁδοῦ 
«ρὸς τὸν ἴδιον σκοπὸν προϊούσης τῆς φύσεως; Οὐ 
Υὰρ ἔστιν ἄλλως ἐπέχεινα (27) γενέσθαι τὸν δρόµον 
Αρῖν, μὴ τοῦ βαροῦντος ἡμᾶς, τοῦ ἐμθριθους λέγω 
4090:09 xai γεώδους φορτίου, τῆς φυχῆς ἡμῶν ἆπο" 
σεισθέντος, εῆς τε πρὸς αὐτὸ συµπαθείας, fjv ἐν τῷ- 
δε τῷ (28) βίῳ ἐσχήκαμεν, διὰ χρείττονος ἐπιμελείας 
ἐγχαθαρθέντας (29), &v τῷ καθαρῷ 6uvnÜT vat προσ- 
φιχειωθῆναι τὸ ὅμοιον. ELÓÉ aol τις καὶ πρὸς τὸ copa 
z/ato σχέσις ἐστὶ, xal Aurel as ἡ τοῦ ἠγαπημένου (50) 


(11) Συμόοἰλαῖς. Α συμφοραῖς. B. πρὺς τὰς συµ- 
φοράς. 
(12) Πραγµάτων. A, B τῶν πραγμ. 

(15) Ὡς τόν. A, B ὥστε τόν. 

(14) Προαιρετικά. &, B xal προαιρ. 

(15) Των y*. B τὰ τῶν q. 

tA Κατεσκάσθη. Κατεσχευάσθαι. 

(17) Ἐκ δυνἀμ. A,B εἰς δυνάἀμ. 

(18) "Av. Β ἀεί. 

(19) Της γάρ. B πῶς váp. 

(20) Περιττωματικόν τε. B. περ.ττωµατιχόντι, 


PaTROt. G&. XLVI 


mul et ad attrahendum quod melius est aptior ct 
ad id capiendum spatiosior flt, utroque invicem 
altero una cum altero crescente, tum virtute, qu;e 
alitur propter copiam et abuudantiam bonorum in 
majus proficiente, tum vi alimentorum suppedita- 
trice una cum incremento atque profectu crescen- 
tium abundante. Est igitur verisimile in eam eva- 
sSuros esse magnitudinem, in qua nullus terminus 
interrumpat et inipediat incrementum. Et cum talia 
nobis proposita sint, indignamini, si per ordinatam 
certamque viam quo destinavit, natura nostra pro- 


D greditur? Non enim aliter ad illa cursum nobis in- 


tendere atque instituere licet, quam si id quo. gra- 
vamur, hoc molestum inquam ac terreum onus, 
ab anima nostra excusserimus, ut per meliorem 
curam ac diligentiam expurgati atque expiati ab 
ea, quam in hac vita cum illo onere habuimus. 
convenientia, conjunctione atque conseusu per puri- 


EH Ποιουμόένου. Α, B ποιουµένη. 
(22) "Ev tq. Α, B ἐπὶ τῇ. 
(25) Αὐξανομένων. A αὐξομένων. 
2. Συμπ.]ημμυρούσης. B. συμπλημμερούσης. 
3) 'Eg' 0r. Α, Β ἐφ᾽ ὧν. 
᾿Επιχόσπτει. B ἐπισχκόπτει. 
27) Ἐπέχεινα. Α ἐπ ἐχεῖνα. 
) To Σὲ τῷ. B τῷ τῖδε. 

(39) ᾿Εγκαβαρύέγτας. A, B ἑχκαθαρθέντας. 

(οὐ) 'Hycangérov. Α in margine ἀγαπωμένους. 
B in textu codem modo. 

A 


-" ο ——  — 


*407 


S. GREGORII NYS- NI 


108 


tatem cum simili possimus conciliari atquc conjungi. A διάζευξις, μηδὲ τοῦτό σοι ἀπ ἑλπίδος ἕἔσται (21). 


: Quod si aliqua tibi etiam ad hoc corpus affectio est, 
et angit te ac male habet, quod disjungeris ab eo 
quod diligis, ne hoc quidem spem tibi adimat. 
Videbis enim corporeum hoc amiculum, quod nunc 
morte dissolutum fuerit, ex iisdem rursus conteri 
atque componi, non hac crassa gravique textura, 
sed ad aeriam tenultatem atque subtilítatem filo 
reconcinnato atque refecto, ut cet adsit tibi quod 
diligis, et in. meliori atque amabili magis pulchri- 
tudine denuo restituatur. —G. Ac videtur , inquam , 
ex serie atque continuatione dictorum nobis doctrina 
resurrectionis quodammodo in orationem irrepsisse, 
de qua mihi non dubitandum quidem esse videtur, 
quin vera et ex doclrina Scripturarum credibilis δὲ 


"Ode: (53) γὰρ τοῦτο τὸ σωματιχὸν περιθόλαιον τὸν 
νῦν (53) διαλυθὲν τῷ θανάτῳ ἐχ τῶν αὐτῶν πάλιν 
ἑξυφαινόμενον, οὗ χατὰ τὴν παχυμερῃ ταύτην xa 
βαρεῖαν χατασχευὴν, ἁλλ᾽ ἐπὶ τὸ λεπτότερόν τε xal 
ἀερῶδει, µεταχλωσθέντος τοῦ νήματος (55), ὥστε σοι 
καὶ παρεῖναι τὸ ἀγαπώμενον, xaY ἓν ἀμείνονι xa 
ἑρασμιωτέρῳ κάλλει (55) πάλιν ἁποχαθ:στασθαι. 
—F. Αλλ' ξοιχέ πως. εἶπον , ἐξ ἀχολουθίας ἡμῖν τὸ 
δόγµα τῆς ἀναστάσεως ἐπεισεληλυθέναι (56) τῷ λόγῳ, 
ὅ µοι δοχεῖ ἰδεῖν (57) ἀληθὲς μὲν χαὶ πιστὸν Ex τῆς τῶν 
Γραφῶν διδασχαλίας, ἵνα μὴ ἀμφιθάλλη (38). ἔπει- 
δᾳ (39) πῶς ἡ ἀσθένεια τῆς ἀνθρωπίνης διανοίας, τοῖς 
χωρητοῖς (40) ἡμῖν λοχισμοῖς, μᾶλλον πρὸς τοιαύτην 
(41) πίστιν ἐπιστηρίζεται, χαλῶς ἂν ἔχοι μηδὲ τοῦτο 


explorata sit; sed quoniam humanz mentis intir- B τὸ µέρος παραδραμεῖν ἀθεώρητον. Τί οὖν χρὴ λέγειν, 


mitas rationibus, quas capere possimus, magis 


περισχεφώµεθα (42). 


quodammodo ad hujusmodi aliquid credendum con&rmatur, haud alienum fuerit, ne banc quidem partem 
indiscussam et inexplicatam prazterire.Quid igitur dicere oporteat, videamus. 


M. Ac magistra : Qui a nostra quidem, inquit, 
philosophia alieni sunt, in diversis opinionibus 
alius aliter ex parte quadam de resurrectione 
doctrinam attigerunt, nec plane cum nostris sen- 
tentes, nec penitus ab ejusmodi spe aberran- 
tes. Nam nonnulli quidem rem communicando 
centumelia afficiunt, qc debonestant humanum goe- 
»us, camdem animam censentes invicem tum ho- 
minis, tum ratione carenüis, ac bruti fieri ani- 


M. Καὶ fj διδάσκαλος , Οἱ μὲν ἔξω, qnot, τῆς xc 0" 
ἡμᾶς φιλοσοφίας Ev διαφόροις ὑπολήψεσιν, ἄλλος ἅλ- 
λως(4δ)μέρει(44) τινὶ τοῦ χατὰ τὴν ἀνάστασιν ἑφήψαντο 
δόγµατος, οὔτε δι ἀχριθείας τοῖς ἡμετέροις συνενεχθέν- 
τες, οὔτε πάντη τῆς τοιαύτης ἁποσφαλέντες ἑλπίδος. 
Τινὲς μὲν γὰρ ὑθρίζουσι τῇ χοινότητι τὸ ἀνθρώπινον, 
τὴν αὐτὴν ἀνὰ µέρος ἀνθρώπου τε xal ἀλόγου ψυχὴν 
διοριζόµενοι γίνεσθαι, μετενδυομένην τὰ σώματα, xal 
πρὸς τὸ ἀρέσχον ἀεὶ µεταθδαίνουσαν, f| πτηνὸν, 1] Ev- 


malis , alia post alia subinde corpora induemntew, (; νδρον, f| χερσαῖόν τι ζῶον γινοµένην μετὰ τὸν ἄν- 


οἱ ad id quod placeat semper transeunterm, vel 
volatile, vel aquatile, vel terrestre animal post 
hominem Geri, ac rursus ab bis ad humana» 
redire naturam. Alii vero etiam ad frutices ejus- 
modi deliramentum extendunt, ut etiam arbo- 
ream ac ligneam ei vitam convenientem atque 
accommodatam esse putent. Nonnullis vero hoc 80- 
lum videtur, videlicet quod ex homine semper 
alium hominem jnvicem sumat, et per easdein 


onini tempore humana vita exigatur atque rega-. 


tur: cum nunc quidem in his, rursus item in 
aliis ezdem in perpetuum anime sint. Nos au- 
tem commodissimum esse censemus , ut 3b ec- 
clesiasticis sententiis atque decretis exordientes, 
lisque quasi fundamentis nixi, tantum dun- 
faxat de opinionibus eorum , qui Ίο philosophico 
more iractaverunt , accipiamus , quantum satis 
sit ad demonstrandum eos aliquo modo convenire 


131) "Εσται. A, B ἔστω. 
92) Ὄψει. B ὄγη. 
20 Τὸ» e B «5 νο 
Tov v pacoc. τοῦ νοήματος. 
ó KdAAei. B τῷ χάλλει. pe 
Ἐπεισελη.λυθέναι. B ἐπειολλυθέναι. 
"Iósw. B δεῖν. 
να μὴ ἀμφιδάλίῃ. Α εἶναι (sic et B) μὴ 
ἀμφιθάλλειν, 

$9) Επειδή. A, B ἐπειδὴ δὲ. 

40; Χωρητοῖς. A χωρητιχοῖς. 

M) Τοιαύτην. B τὴν τοιαύτην. 


θρωπον, καὶ πάλιν ἀπὸ τούτων πρὸς τὴν ἀνθρωπίνην 
ἐπανιέναι φύσιν. ἝἜτεροι δὲ μέχρι τῶν θάµνων τὸν 
τοιοῦτον λῆρον ἐχτείνουσιν, ὡς χαὶ τὸν ξυλώδη βίον 
αὐτῇ κατάλληλόν τε xal οἰχεῖον νοµίζειν. Τοῖς δὲ 
τοῦτο δοχεῖ µόνον τὸ ἐξ ἀνθρώπου (45) ἕτερον ἄνθρω- 
πον ἀεὶ µεταλαμθάνειν, χαὶ διὰ τῶν αὐτῶν πάντοτε 
τὸν ἀνθρώπινον διεξάγεσθαι βίον, νῦν μὲν ἓν τούτοις, 
πάλιν δὲ (46) ἓν ἑτέροις τῶν αὑτῶν ψφυχῶν εἰς τὸ διηνε- 
χὲς Υινοµένων. ἨἩμεῖς δὲ χαλῶς ἔχειν φαμὲν, Ex τῶν 
ἐχχλησιαστικῶν δογμάτων ὁρμώμενοι, τοσοῦτον πα- 
ῥραδέξασθαι µόνον τῶν τοιαῦτα πεφιλοσοφηχότων, ὅτον 
συμφωνοῦντας αὐτοὺς τρόπον τινὰ δεῖξαι τῷ τῆς ἀνα- 
στάσεως δόγµατι. Τὸ γὰρ λέγειν αὐτοὺς πάλιν τισὶν 
(47) ἐπεισχρίνεσθαι δόγµασιν (48) μετὰ τὴν (49) ἀπὸ 


D τούτου (50) διάλυσιν τὴν φυχὴν, οὐ λίαν ἀπάδει τῆς 


ἐλπιζομένης ἡμῖν ἀναθιώσεως, ὅτι (51) γὰρ ἡμέτερος 
λόγος Ex τῶν τοῦ χόσµου στοιχείων, νῦν τε xal εἰσαν- 
θις «b σῶμα ἡμῶν σννἰστασθαι λέγει, καὶ τοῖς ἔξω- 


42) Περισκεγ.. A, B ἐπισχεψόμεθαι 
1o ως. B ἄλλῳ. 
t, A 5v. µέρει. 
iS Ἡν drdpite" Α ἐξ ἀνθ . πάντοτε. 
Πά.ιν δέ. Α πάλιν νῦν δέ. 

(41) Πάλι τισίν. Α πάλιν αὐτὴν τισιν. 

48) Δόγμασιν, Α, B σώμασιν. 

49) Μετὰ τήν. À in textu : Μετὰ τὴν ἀπὸ τούτων 
διάλυσιν τὴν φυχὴν λίαν ἀπάδει» in margine, τοῦ 
σώματος δι NR οὐ λίαν ἀπάδει. 

90) Τούτου. B τούτων. 

(51) "δει. A, Β ὅτε. 





DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


110 


θεν τὸ ἴσον δοχεῖ, Οὐ γὰρ (53) ἄλλην {ινὰ τοῦ σώματος A cum doctrina resurrectionis. Nam quod dieunt , 


ἐπινοῄσεις (53) φύσιν ἔξω τῆς δρομῆς (54) τῶν στοι- 
χείων. Διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅσον παρ) ἡμῶν μὲν τὸ 
αὐτὸ λέγεσθαι πάλιν περὶτὴν ψυχὴν (59) συμπήγννυσθαι 
σῶμα, Ex τῶν αὐτῶν στοιχείων συναρμοζόµενον ’ ἐχεί- 
νους δὲ οἴεσθαι πρὸς ἄλλα τινὰ σώματα λογικά τε xal 
ἄλογα, xaX ἀναίσθητα τὴν φυχὴν καταπίπτειν (56) * 
ol; τὸ μὲν Ex τῶν τοῦ χόσµου μερῶν εἶναι τὴν σύ- 
στασιν ὁμολογεῖται, δ,αφωνεῖ δὲ τὸ μὴ Ex τῶν αὐτῶν 
οἵεσθαι τῶν χατ᾽ ἀρχὰς (57) ἐν τῇ διὰ σαρχὸς ζωῇ τῇ 
φυχῆ προσφυέντων. Οὐχοῦν τὸ μὲν μὴ ἔξω τοῦ εἰχό- 
τος εἶναι τὸ πάλιν τὴν φυχην iv σώματι (58) γενέ- 
σθάι, παρὰ τῆς ἔξω φιλὀσοφίας μεμαρτυρήσθω;" τὸ 
δὲ ἀσύστατον τοῦ ἐχείνων δόγµατος (59) καιῤὸς ἂν 
εἴη διασχορπίσασθαι (60), καὶ δι αὐτῆς δὲ (61) τῆς 


animam postquam a corpore disjuncta fuerit , rur- 
sus penetrare, et insinuare se inaliqua corpora, 
non admodum discrepat ab ea quam speramus 
resurrectione, quoniam et nostra quoque scriptura 
dicit, ex elementis mundi et nunc constare no- 
strum corpus, et in posterum conflatum et con- 
stitutum iri : et idem externis philosophis placet. 
Non enim aliüdnde conflari corpus excogitare pos- 
sint, quam ex concursu elementorum. Differen- 
tia. autem et controversia in eo consistit quod 
a nobis quidem dicitur, idem rursus circa ani- 
mam eamdem concrescere corpus, quod ex iis- 
dem elementis coeat et concinnetur; illi vero 
putant, ad alia quedam corpora, tum ratione 


χατὰ τὸ εὔλογον ἀναχυπτούσης ἡμῖν ἀχολουθίας,φα- D praedita, tum rationis atque adeo sensus experti 


νερῶσαι ῥᾳδίως ἑἐστὶ (62) δυνατὸν τὴν ἀλήθειαν. 


animam redigi atque transire : qux quidem cor- 


pora quin ex partibus mundi conflentur non dubitatur, nec de ea re controversia est; sed in eo 
dissensio est, quod illi non putant ex iisdem partibus ea conflari que partes ab initio in carna» 
li viia auimae adhzserant. Ergo veri quidem non absimile esse quod anima rursus in corpote exe 


sistat, 


externe philosophie testimonio comprobatum esto. Quod autem eorum doctrina consi« 


stere non possit, tempestivum fuerit dispicere, atque per eam quz ex recta ratione nobis ex- 
sistit. consequentiam , quoad ejus (eri potest , ostendere ac declarare veritatem. 


Τίς οὖν ὁ περὶ τούτων λόγος; Οἱ πρὸς διαφόρους 
φύὖσεις thv φυχὴν µετοιχίζοντες, συσχεῖν (65) uot 
δοχοῦσι τὰς τῆς φύσεως ἱδιότητας  χαὶ πάντα yph 
(64) καταμιγνύειν Σε χαὶ ἀναφύρειν πρὺς ἄλληλα, τὸ 
ἄλογον, τὸ λογιχὸν, τὸ αἰσθητιχὸν (65) , τὸ ἀναίσθη- 
τον * εἴπερ ἓν ἀλλήλοις ἑαῦτα γένοιτο, μηδὲ τιν. (66) 
φύσεως εἰρμῷ xatà τὸ ἁμετάπτωτον ἀπ ἀλλήλων 
ὃ αστοιχιζόμενα (67). Τὸ γὰρ τὴν αὐτὴν ψυχὴν λέγειν, 
νῦν μὲν λογιχήν τε χαὶ διανογτικὴν, διὰ τῆς τοιᾶσδε 
τοῦ σώματος περιθολής ὙΥίνεσθαι ' πάλιν δὲ μοτὰ τῶν 
ἑρπετῶν φωλεύειν (608), ἢ τοῖς ὀρνέοις συναγελάτε- 
σθαι, | ἀχθοφορεῖν, ἣ σαρχοθορεῖν, 1 ὑποθρύχιον 
εἶναι, fj χαὶ πρὸς τὸ ἀναίσθητον µεταπίπτειν, ῥιζου- 
µένην τε xai ἁἀποδενδρουμένην, xal κλάδων ἑχφύ- 
σεις (69) ἀναθλαστάνουσαν. xal ἓν τούτοις f) ἄνθος, 
ἡ ἀχάνθην (10), ἡ τρόφιμόν τι φυοµένην, f| δηλητήριον, 
οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, ἡ ταὐτὸν ἡγεῖσθαι τὰ πάντα, xat 
µίαν ἓν τοῖς οὖσιν εἶναι τὴν (71) φύσιν Ev συγχεχυµέ- 
vr] τινὶ xal ἁδιακρίτῳ χοινωνἰᾳ πεφυρµένην (73), µηδε- 


Quznam igitur hisce de rebus oratio est 7 Qui- 
bus ad diversas naturas animam transire atque 
migrare placet, hi mihi proprietates nature con- 
fundere videntur ; omnesque res inter sese con- 
fundere atque commiscere, ratione carens, tatione 
praeditum, sensu praeditum, sensu carens; siqui- 
dem hzc invicem aliud in alio sint, nullo natu- 
re quasi carcere et claustro immutabiliter alte- 
rum ab altero dirempta. Nam eamdem animam 
dicere nunc quidem et ratione et intelligentia 
atque cogitandi vi prxditam, per talem quemdam 
corporis amictum fieri ; rursum vero eum repti- 
libus in cavernis latitare, aut cium aviculis con- 
gregari, aut sarcinas gestare, aut crudis carnmi- 
bus vesci, aut submersam esse, aut etiam in sensu 
carentem naturam degencrare , ut vel radices 
agat, vel arbor evadat, ramorumque germina pro- 
ducat, et in his vel flos, vel spina, vel aliquid 
nutriendi vi preditum , vel noxium fiat atque 


μιᾶς ἰδιότητος τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου ἀποχρινούσης. Ὁ p evadat, nihil aliud est, nisi omnia idem esse pu- 


1àp λέγων τὸ αὐτὸ ἓν παντὶ γίνεσθαι, οὐδὲν ἕτερον, 
3$ ἓν εἶναι τὰ πάντα βούλεται, τῆς ἐμφαινομένης δια- 
ᾳορᾶς τοῖς οὖσιν οὐδὲν πρὸς (73) ἐπιμιξίαν τῶν ἀχοι- 
νωνύτων ἐμποδιζούσης' ὡς ἀνάγχτν εἶναι, xüv τι 
τῶν ἑοδόλων, χαὶ σαρχκοθόρων (14) θεάσηται, ὁμόφρυ- 


(52) Ob γάρ. B οὐ γὰρ ἄν. 

(955 "Exivorjaetc. B ἐπινοῄσαιεν. 

(54) Δρομῆς. B συνδρομῆς. 

(55) Tux». B αὐτὴν φυκόν. 

50) Καταπίατευ’. A, B µεταπίπτειν, 

(57) Kat" ἀρχάς. À καὶ κατ ἀρχ. 

(58) Σώματι. Α τῷ σώμαιτι. 

mm Ἐκέίγων δόγματος. Α. B xac' αὐτοὺς δόγµ. 
60) Διασκορπίσασθαι. A, B διασκοπἠσασθαι. 
(61) A£. Delet A,D. 

(62) ᾿Ρᾳδίως ἑστί. Α ὡς ἐστίο 

(65) Συσχεϊν. B συγχέειν. A. συγχεῖν. 

(61) Πάντα χρή. B. πανταχῆ. À in textu. πάντα 


tare, unamque in rebus universis esse naturam, 
inconfusa quadam et indistincta atque indiscreta 
conmunione secum commistam , nulla propric- 
tate alterum ab altero secernente. Qui enim di- 
cit idem in universa natura rerum fleri , nihil 


χρήματα, in margine πάντα τὰ ἰδιώματα. 
(65) Αἰσθητικόν. B αἱσθητόν. 
(06) Μηδέ civi. A, B μηδενἰί τι. 
(67) Διαστοιχιζόμενα. A, B διατειχιζόµενα. 
(68) Φω.1εύειν. À in margine ἐμφωλεύειν, 
(49) "Exgvocsic. B ἐμφύσεις. 
(70) Ἀχάνθην. B ἄχανθαν. 
71; Εἶναι τήν. Εἶναι delet A. 
72) Κοινωνίᾳ πεφ. A, B χοινότητι πρὸς ἑαυτὴν 
πεφυρμένην. B συμπεφυρμένην. 
(75) Πρός. B πρὸς τὴν. 


(14) K«l σαρκοδ. B ἡ σαρχοθ. 


; 114 


5, GREGORII NYSSENI 


112 


aliud, quam omnia unum esse vult, ea qua in A λον νοµἰζειν ἑαυτῷ xal συγγενὲς τὸ φαινόµενον, 


rebus universis apparet differeutia nullo modo 
earum rerum, quibus inter se nulla communio esl, 
permistionem impediente, ut necesse sit, ut 
etiamsi aliquam bestiam venenatam et carnivo- 


ram videat, sui generis atque cognatum sibi pu-- 


tet id, quod videtur , neque cicutam «quidem is 
tanquam alienam a sua matura aspiciel : si qui- 


οὐδὲ «b κώνειον ὁ τοιοῦτος ὡς ἀλλότριον τῆς ἰδίας 
ὄψεται (15) φύσεως εἴπερ βλέπει καὶ ἓν φντοῖς τὸ 
ἀνθρώπινον * ἀλλ᾽ οὐδὲ πρὸς αὐτὸν ἀνυπόπτως ἕξει 
τὸν βότρυν τὸν ἐπὶ τῇ χρείᾳ τῆς ζωῆς γεωργούμενον. 
Καὶ γὰρ xaY αὐτὸς (76) τῶν φυοµένων ἐστίν * φυτὰ - 
δὲ ἡμῖν xal τὰ τῶν ἁσταχύων γεννήµατα, δι ὧν τρε-} 
φόµεθα. 


dem etiam in plantis cernit humanam naturam, ac ne tali quidem suspicione de ipso racemo ca- 
rebit, qui racemus ad usum vitz producitur. Etenim is quoque de genere germinum, stirpium 
ac plantarum ος terra 'enascentium atque provenientium est; germina aulem etiam nobis sunt 


fruges spicarum , quibus nutrinur. 


Quomodo igitur falcem admovebit spicis secandis Ἡ 
Quomodo item exprimel racemum, aut ex arvo spi- 
nam effodiet, aut florem decerpet, aut aves venabi- 
tur, aut. ex lignis rogum accendet, cum incertum 

sit anne cognatis, aut parentibus, aut popularibus 
manus aíferantur, οἱ per eorum corpus vel ignis 
accendatur, vel crater temperetur, vel cibus paretur? 
Nam si quis putet animam hominis per unumquod- 
que horum plantam vel animal fieri, ac nulla appo- 
sita esse signa quibus notetur qualis quidem sit cx 
homine planta vel animal, quale item id quod aliter 
facium sit, adversus omnia pariter et eodem mo- 
do, qui ejusmodi persuasionem przceperit, affectus 
et animatus erit, ut etiam necessario, vel adversus 
eos quoque qui in rerum natura vivunt homincs, 
asper et immitis sit, aul siquidem natura adversus 
propinquos et populares ad humanitatem propensus 
et inclinatus est, eodem modo adversus omne ani- 


B 


matum affectus sit, sive id inter reptilia, sive inter (7 


feras fuerit : quinetiam siin silvam arborum per- 
venerit is qui hanc doctrinam amplexus sit, coetum 
atque conventum hominum arbores existimabit. 
Quanam ergo vitz ratio est ejus qui νο) adversus 
omnia propter necessitudinem ac propinquitatem 
quam subesse putet pius, efficiosus ac sollicitus, vel 
etiam adversus homines, propterea quod inter eos 
czterasque res nihil interesse existimet, asper, im- 
mitis, inhumanus et ínofficiosus sit? Ergo, ut ex 
jam dietis apparet, rejicienda fuerit ejusmodi orato 
3ique doctrina, multis etiam aliis rebus haud im- 
merito nos abducentibus ab hujusmodi opinione. 
Nam audivi ex iis qui talia tradunt, quod nationes 
quasdam animarum esse ponant in peculiari qua- 
dam civitate, antequam ad corpoream vitam deve- 
niant, viventes : qu: in tenui atque agili sua natura 
una cum rcvolutione atque conversione universitatis 


(15) "Οψεται. Α in margine οἵεται, ὄψεται, 
(76) Καὶ αὐτός. À, B xaY οὗτος. 
(17) Apexármy. A, B τῇ τῶν. 
US) Δρένει. A, B Spéyetat. 
19, Kiprazai. Α, B χίρναται. 
lao] IIciov. Λ ἕτερον γενόμενον, ποῖον δὲ τὸ ἐτὲ. 
p" ΥΣνόμενον. 
ud T τοιαύτῃ. Tf delet D. 
892) Ὡς κατ. Α ὡς χαὶ χατ'. 
(85) Kày ἐν ἑρπετοῖς. Delet B. 
84) Γίνεται. B. γέντηται. 
Es Οιἰήσεται, Α οἱηθήσεται, 
(80) Τοιοῦτες. A τοῦ τοιρύτου. 


Πῶς ov νἐπάξειτὴν δρεπάνην (71) ἁσταχύων τομῇ ; 
πῶς δὲ ἀποθλίψει τὸν βότρυν, f) ἀνορύξει τῆς ἀρού- 
pac τὴν ἄκανθαν, Ἡ «b ἄνθος δρέψει (78), ἡ θηρεύσει 
τοὺς ὄρνιθας, f) ἀπὸ ξύλων ἀναχαύσει πυρὰν, ἄδηλον 
ὃν εἰ μὴ xaxà συγγενῶν, Ἡ προγόνων, fj ὁμοφύλων, 
fj χεὶρ φέρεται, καὶ διὰ τοῦ σώματος αὐτῶν f| τὸ πῦρ 
ἀνάπτεται, Ἡ ὁ χρατ]ρ χιρνᾶται (79), ἡ ἡ τροφὴ 
παρασχενάζεται; Τὸ γὰρ οἴεσθαι δι ἑχάστου τούτων 
τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου γίνεσθαι φυτὸν T] ζῶον, ση- 
μεῖα δὲ μὴ ἐπιχεῖσθαι, ποῖον μὲν τὸ ἐξ ἀνθρώπου 
φυτὺν ἢ ζῶον, ποῖον (80) δὲ τὸ ἑτέρως γινόμενο», 
πρὸς πάντα κατὰ τὸ ἴσον ὁ τῇ τοιαύτῃ (81) προει- 
λημμµένος ὑπολήψει διατεθήσεται, ὡς χατ (82) ἀνάγ- 
χην, 7| χαὶ κατ αὐτῶν τῶν ἐν τῇ φύσει ζώντων 
ἀνθρώπων ἀπηνῶς ἔχειν, f] εἴπερ ἐπὶ τῶν ὁμοφύλων 
πρὸς φιλανθρωπίαν ἐχ φύσεως ῥἐποι, ὁμοίως αὐτὸν 
διαχεῖσθαι πρὸς πᾶν ἔμφυχον, κἂν Ev ἑρπετοῖς (86), 
κἂν ἓν θηρίοις τύχοι’ ἀλλά κἂν £v 0X δἐνδρον Υίνε- 
ται (84), ὁ τὸ δόγµα τοῦτο παραδεξάµενος, δημον &v- 
θρώπων τὰ δένδρα οἱήσεται (85). Τίς οὖν ὁ τοιοῦτος (86) 
βίος ἢ πρὸς πάντα εὐλαθῶς διὰ τὸ ὀμόφυλον, 3) xa 
πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἁπηνῶς διὰ τὴν ἐπὶ τῶν ἄλλων 
ἁδιαφορίαν ἔχοντος; Οὐχοῦν ἀπόθλητος Ex τῶν εἴρη- 
µένων ὁ τοιοῦτος ἂν εἴη λόγος, πολλῶν καὶ ἄλλων τῆς 
τοιαύττς ἡμᾶς ὑπολήφεως xatà τὸ εὔλογον ἀπαγόν- 
των. "Hxouca γὰρ τῶν τοιαῦτα δογµατιζόντων, ὅτι 
ἔθνη τινὰ τῶν φυχῶν ἀποτίθεται (87) ἓν ἰδιαξούσῃ 
τινὶ (88) πολιτείᾳ πρὸς τὴν (89) £v σώματι ζωὴν (90) 
βιοτεύοντα (91), ἐν τῷ λεπτῷ τε χαὶ εὐχινήτῳ τῖς 
φύσεως ἑαυτῶν (93) τῇ τοῦ παντὸς συμπεριπολοῦν- 
τος (95) δινῄσει, ῥοπῇ δὲ τινι τῇ πρὸς xaxlav ττε- 
ῥροῤῥοούσας (948) τὰς duy&; ἓν σώματι (95) γίνεσθαι " 
πρῶτον μὲν ἀνθρώποις (90), εἶθ᾽ οὕτως διὰ τῆς πρὸς 
τὰ ἄλογα τῶν παθῶν ὁμιλίας, μετὰ τοῦ (91) ἀνθρω: 
πίνου βίου ἐγχώρησιν (98) ἀποχτηνοῦσθαι, χἀχεῖθεν 
μέχρι τῆς φυσιχῆς ταύτης xal ἀναισθήτου χατατί- 


(87) Αποτίθεται. Α B ὑποτίθενται, 
(88) Tul. B τῇ. 
89) Πρὺς τήν. B πρὸ τῆς. 
90) Ἐν σώματι ζωήν. A ἓν σώμασι qusc, B ty 
σώµατι ζωῆς. 
(91) Βιοτεύοντα. À in margine ἐμθιοτεύοντα. 
(99) 'Eavcov. Α αὐτῶν. 
(95) Συμπεριπο.οῦνγτος. A B συμπεριπολοῦνται. 
(94) Πτεροῤῥοούσας. B πτεροῤῥνούσας. 
(95) Σώματι. D. σώµασι. 
(96) ᾽Αγθρώποις. B ἀνθρωπίνοις. 
(97) Μετὰ τοῦ. À μετὰ τν ἐκ τοῦ. B μετὰ τὴν τοῦ, 
(98) ᾿Εγχώρησι». Λ B ἐκχώρτσι». 


113 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


lk 


πτειν ζωῆς, ὡς τὸ τῇ φύσει λεπτὸν χαὶεὐχίνητον, A vagentur atque oberrent, propensione vero quadam 


ὅπερ ἑστὶν dj ψυχη, πρῶτον μὲν ἐμβριθές τε xal 
χατωφερὲς Ὑίνεσθαι τοῖς ἀνθρωπίνοις σώμασι διὰ 
χαχίας εἰσοιχιζόμενον ' εἶτα τῆς λοχγικῆς δυνάµεως 
ἁποσθεσθείσης τοῖς ἀλόγοις ἐμδιοτεύειν * ἐχεῖθεν δὲ 
xai τῆς τοιαύτης (99) τῶν αἰσθῆσεων χάριτος ἆφαι- 
ρεθείσης, τὴν ἀναίσθητον ταύτην ζωὴν τὴν ἐν φυτοῖς 
µεταλαμθάνειν * ἀπὸ τούτου δὲ πάλιν διὰ τῶν αὐτῶν 
vivat βαθμῶν, χαὶ πρὸς οὑράνιον (1) χῶρον ἀποχαθ- 
ἰστασθαι. 


ad vitium atque nequitiam, quasi defluentibus pennis 
animas intra corpora redigi, primum quidem buma- 
na, deinde eodem modo propter consuetudinem ra- 
tione carentium affectuum ac perturbationum, post- 
quam e vita humana excesserint, in pecora dege- 
nerare, atque inde usque ad hanc plantarum sensu- 
que carentem vitam delabi, adeo utl natura tenue 
atque agile, sicut anima est, primum quidem pon- 
derosum ac deorsum vergens. efficiatur in corpora 


humana propter vitium atque nequitiam immigrans : deinde ratione przdita vi exstincta, in ratione 
carentibus vitam degere; illinc vero sensuum quoque dono adeinpto banc plantarum vitam, qu 
scnsus expers est, invicem suscipere, ac poslea rursus per eosdem gradus ascendere, οἱ restitui in 


locum coelestem. 


Ἑὸ δὲ τοιοῦτον δόγµα τοῖς καὶ μετρίως xpivew Β Atque ejusmodi doctrina ab iis qui vel medio- 


ἐπεσχεμμένοις αὐτόθεν ἑλέγχεται, µηδεµίαν ἔχειν (2) 
Ev ἑαυτοῖς (2*) στάσιν. El γὰρ ἀπὺ τῆς οὐρανίας ζωῆς 
διὰ χαχίας (5) ἐπὶ τὸν ξυλώδη βίον fj doy) χατασύ- 
psa, ἀπὂτούτου δὲ πάλιν δι ἀρετῆς ἐπὶ τὸν οὐράνιον 
ἀνατρέχει, εὑρίσχεται ὁ λόγος αὐτῶν ἀπορῶν, ὅ τι (4) 
προτιµότερον οἴεται (5), εἴτε τὴν ξυλίνην, εἴτε τὴν 
οὐρανίαν ζωήν. Κύχλος váp τίς ἐστι διὰ τῶν ὁμοίων 
περιχωρῶν, ἀεὶ τῆς ψυχῆς, ἐν ᾧπερ ἂν T, ἁστατοῦ- 
σης. El γὰρ Ex τῆς ἀσωμάτου ζωῆς πρὸς τὴν σωµα- 
ςιχἠν ἀναπίπτει (0), xal Ex ταύτης πρὸς τὴν &val- 
σθητον΄ ἐκεῖηεν δὲ πάλιν πρὸς τὴν (7) ἀσώματον 
ἀνατρέχει, οὐδὲν ἕτερον 7| ἁδιάχριτος χαχῶν τε xal 
ἀγαθῶν σύγχυσις παρὰ τοῖς ταῦτα δογµατίζουσιν 
ὑπονησῖται. Οὔτε γὰρ fj οὐρανία διαγωγἩ ἓν τῷ paxa- 


eriter exercitato judicio fuerint, ex seipsa facile 
deprehenditur, nullum in sese stabile firmamentum 
habere. Nam si a coelesti vita propter vitium et- 
nequitiam ad ligneam vitam anima detrahitur ; ab 
ea vero rursus propter virtutem ad coelestem re- 
currit, reperitur eorum oratio dubitare quid pre- 
stabilius, magisque praeferendum putet, ligneam»e 
an ccelestem vitamin. Circuitus enim et quasi orbis 
quidam est, qui per similia peragitur atque conficitur 
anima semper, ubicunque fuerit, nullum firmum cer- 
tumque consistendi locum habente. Nam si ex incor- 
porea vita ad corpoream delabitur,et ex illa ad eam quz 
sensu carct ; itemque illinc rursus ad incorpoream re- 
currit, nihil aliud nisi indistincta atque indiscreta tuin 


ρισμῷ. διαμένει, εἴπερ κακία τῶν ἐχεῖ ζώντων (8) C malorum tum bonorum confusio ab iis, qui hzec tra- 


χαχθάπτεται !9) * οὔτε τὰ ξύλα τῆς ἀρετῆς ἁμοιρή- 
σει (10), εἴπερ ἐντεῦθεν μὲν ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν παλιν - 
δρομεῖν ofoveat την ψυχὴν, ἐχεῖθεν δὲ τοῦ κατὰ xa- 
χίαν ἀνάρχεσθαι (11). El γὰρ ἓν τῷ οὑρανῷ (12) fh 
Φυχῆ συμπεριπολοῦσα τῇ χαχίᾳ συµπλέχεται, xol 
δ.ὰ ταύτης ἐπὶ τὸν ὑλώδη χαθελχυσθεῖσα Ρίον, ἀν- 
ωθεῖται πάλιν ἐντεῦθεν ἐπὶ τὴν ἐν Dec διαγωγήν * 
ἄρα «^ ἔμπαλιν παρ᾽ ἐχείνων κατασκευάζεται, τὸ τὴν 
μὲν ὑλιχὴν ζωὴν χαχίας εἶναι κάθαρσιν (15), τὴν 
ὃὲ ἁπλανῆ περιφορὰν χακῶν ἀρχηγὸν χαὶ αἰτίαν ταῖς 
ψυχαῖς γίνεσθαι, εἴπερ ἐντεῦθεν (14) 6L ἀρετῆς πτε- 
ροφυήσασαι μετεωροποροῦσιν (15), ἐχεῖθεν (16) δὲ 
διὰ χαχίας τῶν πτερῶν ἐκπιπτόντων χαμαιπετεῖς 
πρόσχειοι (17) γίνονται, tfj παχύτητι τῆς ὑλικῆς 
χαταμιγνύμεναι φύσεως. Καὶ οὐ μέχρι τούτων ἴατα- 
«αι τῶν τοιούτων δογμάτων ἡ ἁτοπία, τῷ ἀντεστρά- 
θαι (18) πρὸς τοὐναντίον τὰς ὑπολήψεις. "AX οὐδὲ 


(99) Τοιαύτης. Delent A D. 

(4) Οὐράνιον. Α, B «bv οὐράνιον. Πρὸς τὸν οὐρά- 
viov χῶρον. Sub asterisci signo in margine codicis 
A ad calcem prefigitur οὐ. Τάχα xa τὰ 10tau1a 
Ὡριγένης ἓν τοῖς οἰχείοις ἀνεπλάσατο συγγράμµασιν, 
ὥς πᾶσιν ὑπάρχει σαφὲς τοῖς κἂν πρὸς βραχύτατον 
αὐτοῖς ἐπισχήφασιν. 

(2) "Exew. B ἔχον. 

(2^) 'Eavroic. Α, B ἑαυτῷ. 

(3) Kaxíac. À xaxlav. 

(4) "0 τι. Β ὅτι. 

(5) Οἴεται. B οἰήσεται. 

(6) Ανα  ίπτει. Α, B χαταφέρεται, tx δὲ ταύτης. 


(7) πρὸς τήν. A πρὸς τὸ τήν. 


dunt, fingitur et existimatur. Neque enim coelestis 
vita in beatitudine permanebit, siquidem vitiositas 
illie viventes invadit : neque ligna ac stipites vir- 
tutis expertes erunt, siquidem hinc ad bonum recur- 
rere, illinc vero vitiose vitze initium sumere ani- 
mam putant, Nam si anima,quz una cum ccelo versa- 
tur cum vitio atque nequitia conflictatur, ac propt^? 
vitiositatem ad materialem ac silvestrem vitam delrusa 
rursus hinc subvehitur, ut vitam degat in sublimi: reg 
nimirum inversa ab illis asseritur atque affirmatur, 
nempe quod materialis quidem vita vitiositatis expia- 
tricem vim contineat : stellarum vero inerrantium 
ceeloque inhzrentium conversio atque revolutio, ma- 
lorum causa atque principium animabus existat, si- 
quidem hinc per virtutem alas adeptz sublimes 
abeunt atque celestia contemplantur; illinc vero 
per vitium atque nequitiam quasi alis amissis, hu- 


t Ἐχεῖ ζώντων. B ζώντων Exst. 
ή Καθάαπτεται. B. sipesiiedia 
) ᾽Αμοιρήσει. B ἀμοιρῆσειεν. 
41) Α άρχεσθαι. A in textu. ἄρχεσθαι βίου, In 
margine ἀπάρχεσθαι. B ἄρχεσθαι βίου. . 
qu Ἐν τῷ οὑρανῷ. A in margine εἰ γὰρ τῷ οὐ- 
ανίῳ. 
: (13) Κάθαρσι». A, B καθάρσιον. 
(14) Εντεῦθεν. A, B ἐντεῦθεν pév. 
15) Μετεωροποροῦσι». Μετεωροπολοῦσιν. 
16) "Exsiügr. À ἐχεῖθεν δὲ. 
(17) Πρόσγειοι. A, B καὶ πρὀσγ. 
(18) To ἀντεστρ. A. τὸ ἀντεστρ. 





115 


S. GREGORII] NYSSENI 


116 


miles et abjecti fiunt, et ad terram depressi cum A αὐτὴ (19) παγία διαμένει µέχρι πᾶντων (20) αὐτοῖς 


crassitudine materialis naturze commiscentur. Atque 
hactenus. nondum consistit ejusmodi sententiarum 
atque doctrinarum absurditas, ut in contrarium in- 
versz sint opiniones, Sed ne hiec quidem perpetuo 
certa stabilisque cis imaginatio opinioque permanet. 
Nam si immutabilem djcunt coelestem esse naturam, 
quo pacto in immutabili passio et affectio locum 
habet? itemque si affectibus et vitiis obnoxia est, 
inferna natura, quo pacto in eo quod affectibus 
obnoxium est, passionum atque affectuum vacuitas 
et abolitio confici atque expediri potest? Verum 
p?rmiscent ea quse misceri non possunt, atque 


1j ὑπόνοια. El γὰρ ἄτρεπτον τὴν οὐράνιον (21) λέγουσιε 
φύσιν (22), πῶς χώραν ἔχει (23). ἐν τῷ ἀτρέπτῳ τὸ 
πάθος; Καὶ εἰ ἐμπαθῆς (24) ἡ κάτω φύσις, πῶς Ev 
τῷ παθητῷ χατορθοῦται à ἁἀπάθεια: ᾽Αλλὰ φυ- 
ροῦσι (25) τὰ ἄμικτα, χαὶ ἑνοῦσι τὰ ἀχοινώνητα, ἓν 
πάθει τὸ ἄτρεπτον, καὶ ἓν τῷ τρεπτῷ (26) πάλιν 
καθορῶντες τὴν ἀπάθειαν. Καὶ οὐδὲ τούτοις (27) εἰσαεὶ 
διαµένουσιν (28): ἀλλ' ὅθεν τὴν φυχὴν διὰ χαχίας 
ἀπῴχησαν (29), ἐχεῖσε πάλιν αὐτὴν ὡς ἀσφαλὴ (50) 
xaX ἀχήρατον ζωὴν kx τῆς ὑλιχῆς ἀνοιχίζουσιν , 
ὥσπερ ἐπιλαθόμενοι τὸ ἐχεῖθεν αὐτὴν fj χαχία (51) 
βρὐσάσα (32), τῇ χάτω καταμιχθῆναι φύσει. 


uniunt ea quibus inter se nulla communio est; in affectione immutabilitatem, in mutabili rursus pas- 
sionum et affectuum abolitionem et vacuitatem imaginantes. Ac ne in his quidem semper permanent 
ac perseverant; sed unde animam per vitium et nequitiam deduxerunt, illo rursus eam tanquam in 
'tutam et immortalem vitam ex materiali reducunt, quasi obliti quod — vitiositate gravata illinc — quast 


pennis amissis infer& commista natur sit. 


Itaque obtrectatio et vituperatio hujus vite, cce- B 


lestiumque ac superorum laus inter sese confundun- 
tur et commiscentur, quippe cum illa quidem vita 
que male audit et infamia laborat, boni (ut illorum 
opinio fert) auctor el dux sit ; quz autem pro meliore 
habetur, propensionis ad malum ansam et occa- 
sionem animz del. Quocirca ejicienda ex doctrina 
veritatis omnis falsa pariter et instabilis de hujus- 
modi rebus persuasio est : ac ne illos quidem se- 
quamur, quibus animas ex muliebribus corporibus 
ad virilem vitam transire placet ; aut contra a vi- 
rilibus corporibus separatas animas intra mu- 
lieres redigi, aut etiam ad viros ex viris transire, 
et ex mulieribus rursus fieri mulieres, sed illos, ut 
eos qui a veritate aberraverint, missos faciamus. 


Nam prior quidem opinio, non solum quod et in- C 


stabilis et fallax sit, reprobata est, cum ipsa per 
sese propter contrarias opiniones evertatur, veruin 
etiam quod impia est, ut quz tradat, nihil in rerum 
naturam produci, nisi vitiositas principium cujus- 
que nature det. Nam si neque homines, neque 
plante, neque pecora, nisi superne in hzc anima 
delapsa fuerit, nascuntur, lapsus autem is propter 
vitiositatem fit, utique vitium ac nequitiam praeesso 
putant rerum creationi. Ac circa idem quodammo- 
do tempus utraque accidunt, ut et homo ex nuptiis 
procreetur, et animae. delapsus cum nuptiarutn stu- 


(19) Οὐδὸ αὐτή. Α οὐδὲ αὕτη, 
(20) Πάντων. Α, Β παντός. 

21) Τὴν οὐράνιον. B τὸ οὐράνιον. 

22) Φύσι» Delet B. 

25) Χώρα» ἔχει. B ἔχει χώραν. 

24) El ἐμπαθής. A ἡ ἑμπαθής. 

25) Φυροῦσι. Α, B φύρουσι. 
(20) Ίρεπεφ. B ἀτρέπτῳ. 
(27) Τούτοις. B £v τούτοις. 

(28) Διαμένουσιν. B παραµένουσιν. 

(29) 'Azqxncav. A, B ártpxicav. 

in Ασφα.ϊη. B εἰς ἀσφ. 

91) Ἡ xaxía. À, B iy xaxa. 

(33) Βρύσασα. Α βρίσασαν. B, βρύσασαν. 
35) Οὑρανίωγ. B ἑπουρανίων. 

94) Αγωφεροῦνται. A Βάἀναφύρονται. 
(39) Πρὸς κρείττονος. A B πρὸς τὸ κρεϊττον. 


(o em P 


"Ἡ τε οὖν διαθολὴ τοῦ τῇδε βίου, xai ὁ τῶν obpa- 
νίων (25) ἔπαινος Ev ἀλλήῆλοις συγχέονται, xaX ἄνω- 
φεροῦνται (94), τοῦ μὲν διαθεθληµένου xatà τὴν 
ἐχείνων δόξαν πρὸς τὸ χαλὸν χαθηγουµένου * «ou δὲ 
πρὸς χρείττονος (35) ὑπειλημμένου τὴν ἀφορμὴν ἔνδι- 
δόντος (36) τῇ duy] τῆς πρὸς τὸ χεῖρον ῥοπῆς. Οὐκ- 
οὖν ἐχθλητέα τῶν τῆς ἁληθείας δογμάτων πᾶσὰ πε- 
πλανηµένη τε xat ἀστατοῦσα περὶ τῶν τοιούτων ὑπό- 
ληψφις ᾽ μῇἠθ) ὅσοι (37) χαταθαίνειν ἐκ (28) vovat- 
χείων σωμάτων πρὸς τὴν ἀνδρώδη Gov τὰς φυχὰς 
δοχείη (39) τὸ ἔμπαλιν ἐν γυναιξὶ Υίνεσθαι τὰς τῶν 
ἀνδριχῶν σωμάτων χωρισθείσας φυχὰς, f) xaX πρὸς 
ἄνδρας ἐξ ἀνδρῶν µεταθαίνειν, xol γυναῖχας Ex γυ- 
ναιχῶν γίνεσθαι λέγουσιν (40), ὡς τῆς ἀληθείας ἔστο: ' 
χασµένους ἀχολουθήσωμεν (41). Ὁ μὲν γὰρ πρότερος 
οὗ µόνον τῷ (44) ἄστατος (42) xal ἁπατηλὸς εἶναι 
ἀπεδοχιμάσθη ὁ λόγος (45), αὐτὸς kv ἑαυτῷ (44) πρὸς 
τὰς ἑναντίας ὑπολίψεις περιτρεπόµενος, ἀλλ' ὅτι χαὶ 
ἀσεθῶς ἔχει, μηδὲν τῶν ὄντων εἰς γένεαιν ἄγεσθαι 
δογµατίζων, xai χακίας (45) τῇ ἑχάστου φύσει τὴν 
ἀρχὴν ἑνδιδούσης. Ei γὰρ οὔτε ἄνθρωποι, οὔτε φυτά, 
οὔτε βοσχήµατα, μὴ φυχῆς ἄνωθεν ἐπὶ ταῦτα ἔμπε» 
σούσης (46) φύονται (47) * ἡ δὲ πτῶσις διὰ χαχίας 
γίνεται, ἄρα κατάρχειν οἵονται την xaxíav τῆς τῶν 
ὄντων συστάσεως. Kal πως συµθαίνει κατὰ τὸν αὖ - 
τὸν χρόνον ἀμφότερα (48), καὶ ἄνθρωπον ix γάμου 
φύεσθαι, καὶ τῆς ψυχῆς τὴν κατάπτωσιν τῇ τοῦ Υά- 


Μήθ' ὅσοι. Α ἀλλὰ prb" ὅσοις µεταδαίνειν. B 
em modo, nisi quod omittit ἀλλά. 
(58 


δὴ Ενδιδόντος. B ἑνδιδόντες, 
91 
eo 


Ἐκ. B Ex τὼν. 
99) Δοκείη. A, B δοχεῖ f| τὸ ἔμπαλιν. 

40) Λέγουσιν. Α λέγειν πάλιν ὡς τῆς ἀληθείας 
ἠστοχηχέναι. Β λέγειν, ὡς τῆς ἆληθ. ἔστοχασμέ- 
Vote. 

(41) 'AxoJovOrjcopey. B ἀκολουθῆσομεν. 

41*) Οὐ µόνον τῷ. O9 μόνον διὰ τὀ. 

42) Ἄστατος. B ἄστατός τε. 

(45) 'O Aóyoc. ὁ delet A. 

(M) 'Eavto. B αὑτῷ. 

(45) Καὶ κακίας. Α, B B χαχίας. 

46) Εμπεσούσης. A, B πεσούσης. 

41) déorcai. B. φύοντας. 

(48) Χρόνον dpgótepa. B ἀμφότερα χρόνον, 








117 


ΡΕ ANIMA ET RESURRECTIÓNE. 


418: 


µου συµθαίνειν σπουδῇ. Καὶ τὸ ἔτι toícou παραλο- A dio conveniat et concurrat. Et quod absurdius est 


Υώτερον (49), εἴ ἔαρι τὰ πολλὰ τῆς ἁλόγου φύσεως 
συνδυάξεται. ᾿Αρ' οὖν ἔστιν εἰπεῖν ὅτι xal τῇ ἄνω 
περιφορᾷ τὸ ἔαρ ἐμφύεσθαι, τὴν xaxlav ποιεῖ, ὥστε 
συµδαίνει (50) ὁμοῦ τε τοῦ χαχοῦ τὰς ψυχὰς πληρου- 
µένας πίπτειν, xal τὰς Υαστέρας τῶν ἁλόγων χυῖ- 
σκεσθαι 5Τί δ᾽ ἂν εἴπῃ τις (51) περὶ τοῦ γεωπόνου (52) 
του καταπηγνύοντος (55) τῇ γῇ τὰς τῶν φυτῶν ἁπο- 
σπάδας, Πῶς 1| τούτου χεὶρ συγκατέχωσε τῷ φυτῷ 
τὴν ἀνθρωπίνην ψυχῆν, συντρεχούσης πτεροῤῥυή- 
σεως (54) τῇ τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὴν φυτείαν ὁρμῆ ; 
Τὸ αὐτὸ τοίνυν ἄτοπον καὶ ἐπὶ τοῦ ἑτέρου τῶν λό- 
γων (55), ἐπὶ τὸ οἴεσθαι τὴν φυχὴν τὰς συνόδους ἓν 
συξυγίᾳ (56) ζώντων περιεργάσασθαι (57), ἣ τὰς λο- 
χείας ἐπιτηρεῖν, ἵνα τοῖς φυοµένοις σώμασιν ἐπεισχρι- 
θῶσιν (58). Εἰ δὲ ἀπείποι ὁ ἀνὴρ τὸν Υάμον, ἡ δὲ 
Yovh ἑαυτὴν τῆς τῶν ὀδυνῶν (59) ἀνάγχης Σλευθερώ- 


σειεν &p' οὗ βαρήσει τὴν φυχὴν ἡ xaxla ; Οὐκοῦν. 


ὁ γάμος τῇ ἄνω χαχίᾳ τὸ xack τῶν Ψυχῶν ἑἐνδώσι- 
μον (00) δίδωσιν, $ xai δίχα τούτου χαθάπτεται τῆς 
ψυχῆς fj πρὸς τὸ ἑναντίον σχέσις. Οὐχοῦν ἄοιχος ἐν τῷ 
µέσῳ xa ἁλῆτις d ψυχὴ πεπλανήῄσεται, τῶν μὲν 
οὐρανίων ἀποῤῥυεῖσα: σώματος δὲ ἂν οὕτω τύχοι 
πρὸς ὑποδοχὴν ἁμοιρῄσασα. Εἶτα xo πῶς διὰ τού- 
των ἐπιστατεῖν τὸ θεῖον τῶν ὄντων ὑπονοήσουσι, τῇ 
τυχαίᾳ ταύτῃ xal ἁλόγῳ τῶν ψυχῶν καταπτώσει τὰς 
ἀρχὰς τῆς ἀνθρωπίνης ἀνατιθέντες (01) ζωῆς; 
Ανάγκη γὰρ πᾶσα τῇ ἀρχῇ xoi τὰ (62) μετὰ ταύ- 
την (65) συμφώνως ἔχειν. El γὰρ ix συντυχίας αὖ- 


τοµάτου τινὸς ὁ βίος ἤρξατο, τυχέα (04) πάντως xaX C 


1| χατ' αὑτῶν (65) διέξοδος γίνεται. Καὶ µάτην τῆς 
θείας δυνάμεως οἱ τοιοῦτοι τὰ ὄντα ἐξάπτουσιν, οἱ μὴ 
Ρουλήματι θείῳ τὰ ἓν τῷ κόσμῳ φύεσθαι λέγοντες, 
ἀλλ᾽ εἰς πονηράν τινων (00) συντυχίαν τὰς ἀρχὰς 
τῶν Ὑινοµένων ἀνάγοντες, ὡς οὐχ ἂν συστάσης τῆς 
ὀνθρωπίνης ζωῆς μὴ τοῦ χαχοῦ δόντος τῇ Qui] τὸ 
ἑνδόσιμον. Εἰοὖν ἡ ἀρχὴ τοῦ βίου τοιαύτη, δηλαδὴ Καὶ 
τὰ ἑφεξῆς κατὰ τὴν ἀρχὴν χινηθήσεται. Οὐ γὰρ ἄν τις 
ix χαχοῦ χαλὸν, οὐδὲ ἐξ ἀγαθοῦ τὸ ἑναντίον φύεσθαι 
λέγοι. ᾿Αλλὰ χατὰ τὴν τοῦ σπέρµατος φύσιν, xal τοὺς 
χαρποὺς ἀναμένομεν (67). ὑὐκοῦν πάσης τῆς ζωῆς 
Ἡ αὐτόματος αὕτη καὶ συντυχιχὴ χίνησις Ίγεμο- 
νεύει (68), μηδεμιᾶς προνοίας διὰ τῶν ὄντων οἰχού- 
σης (69). | 


et adhuc magis abhorret a communi sensu atque 
opinione, vere pleraque animalia rationis experti 
natura przedita coeuntet conjunguntur. Ergone dici 
potest quod ver efficiat ut. superz quoque revolu- 
tioni atque conversioni vitiositas innascatur, ut con- 
tingat simul et animas vitio compleri atque delabi, 
et uteros brutorum animantium concipere ? Quid au- 
tem dixerit aliquis de agricola resectos et avulsos. 
plantarum surculos in terram defigente ? quo pacto- 
manus hujus una cum planta enimam humanam 
terra obruit atque defodit, concurrente cum liominis 
studio plantandi defluxione pennarum, quibus ani- 
ma spolietur ? Eadem item absurditas est etiam in 
altera opinione, si quis putet animas coitus eorum 
qui in conjugio vivunt, explorare atque rimari, vel 
pariendi tempus observare, ut iu corpora nascentia 
seseinsinuent. Quod si vir nuptias recusaverit, mu- 
lier item se ab necessitate pariendi liberaverit, an- 
non animai vitiositas gravabit? Quocirca nuptiz 
supere vitiositati ansam el occasionem adversus 
animas dant : aut etiain. absque nuptiis affectus 
adversus id quod contrarium est, animam invadit. 
Ergo domicilio carens interim et vagabunda anima 
oberrabit, cum e coelestibus quidem defluxerit et 
exciderit, corporis vero (si ita acciderit) recepta- 
culi expers sit. Et quomodo deinde per hac prz- 
esse rebus universis divinum Numen in animum 
inducent, qui buic fortuitz et ratione carenti ani- 
morum delapsioni principia vitzte humanzassignant? 
Prorsus enim necesse est, ut. id quod principium 
consequitur, etiam cum ipso conveniat. Si enim 9 
casu aliquo temerario vita alicujus initium ceperit, 
fortuitus etiam omnino cursus et exitus ejus exsi- 
8tit. Ac stulle et inepte atque absurde ab divina po- 
tentia tales homines res universas pendere volunt 
quinon voluntate divina res mundanas produci ac 
provenire dicunt, sed ad pravum quemdam casum 
referunt principia eorum quz nascuntur, quasi vita 
humana constitui οἱ conflari non potuisset, nisi 
vitium occasionem et initium vitz dedisset. Quo- 
circa si principium vite lale est, conaequentia 
quoque nimirum sicuti principium movebuntur. 
Non enim aliquis dixerit ex malo benum, ueque ex 


bono conirarium nasci. Sed prout fuerit seminis natura, ita fructus quoque exspectare solemus. Ergo 
temerarius hic atque fortuitus motus omni vitz przerit atque przibit, nulla providentia per res universas 


pertinente atque permeante. 


΄ΆἈχρηστος δὲ παντάπασι xai ἡ τῶν λογισμῶν ἔσται D 


προμήθεια’ τῆς δὲ ἀρετῆς χέρδος οὐδὲν, καὶ πρὸς 
τὸ (70) καχὸν ἁλλοτρίως ἔχειν ἀντ οὐδενὸς ἂν εἴη. 


(49) Παρα λογώτερον. Α in. marg. παραδοξότερον. 
(50) Συµδαίνει. Α, B συμθαίνει», ῥαδοξύτερο 
(51) Εἴπῃτις. B εἴποι τις. 

s Γεωπόνου. B γεηπὀνου. 


93) Καταπηγγύοντος. Α, B καταπηγνῦντος. 
(54) Πτεροῤῥυής, A. B τῆς ιχῆς πτεῤ. 
99) Ttov rr / 


Jóquwv. À, B τ. 
56) Ἐν συν. B. τῶν iv συζυχ. 
51) Περιεργάσασθαι. A, B περιεργάξεσναι. 
59) Ἐπεισχριθῶσιν. A, B εἰσχριθώσιν. 
59) ᾿Οδυνῶν. B ὠδίνων. 


Inutilis item prorsus crit rationibus nixa pru- 
dentia, cautio atque cura : virlutis emolumentum 
nullum ; el a vitio integrum et alienum esse pro 


(60) Ἑνδόσιμον. B ἓν δόγµασιν. 
(04) Ἀνατιθέντας. B ἀνατἴθενται. 
(s Τά. D. «6. 
63) Μετὰ caben. Α μετ αὑτήν. 
64) Τυχέα. A, B τυχαία. 

65) Kac' αὐτῶν. À, B χατ αὑτόν. 
66) Πονηράν τινων. Πονηράν τινα. 
Ἀναμένομδν. Α ἀναμένοιμεν. 
68) 'Ηγεμογεύει. À ἡγεμονεύσει. 
69) QiXoUo we. Α, B ἠχρύσης. 
(70). Καὶ πρὸς τὀ. B xai τὸ πρὺς τό. 


449 


S. GREGORII NYSSENI 


120 


nibilo ducetur. Nam omnia prorsus in potestate A Πάντα γὰρ πάγτως ἐπὶ τῷ φέροντι χείσεται, xad 


temere rapientis et auferentis fortunz sita. erunt ; 
neque vita quidquam differet a navibns guberna- 
lore carentibus, armamentorumve expertibus, qua 
fortuitis casibus tanquam (luctibus quibusdam alias 
ad alium bonorum malorumve casum quasi traji- 
ciatur atque traducatur. Non enim lucrum, quod ex 
virtute contingit, inesse potest iis quorum natura 
ex contrario principium babet. Nam siquidem: vita 
nostra divinitus gubernatur, dubium non amplius 
esse poterit quin vitiositas vitze nostra non prz- 
sit. Sin autem per vitium ac nequitiam nascimur, 
penitus ac prorsus vitiose ac nequiter vivemus. 
Quocirca nug- ac deliramenta per hac esse de- 
monstrabuntur post hanc vitam futura judicia , et 
pro merito compensatio atque remuneratio, el 
quacunque alia ad tollendam vitiositatem dicuntur 
et creduntur. Nam qui fieri potest ut homo nequí- 
tix vitiique expers sit, qui per vitiositatem natus 
sit? Quomodo item alacritas animi quzedam stu- 
diumque ad vitam cum virtute agendam homini 
innasci possit , cujus natura a vitiositate, ut aiunt, 
principium habet ? Ut enim nullum ex brutis ani- 
malibus hominum more loqui conatur, ac naturali 
consuetaque et in qua innutrita sunl voce utentia, 
nihil sibi detrimenti accidisse putant, si orationis 
ac sermonis expertia sint : eodem modo etiam illi, 
qui vitium ac nequiliam existimant esse principium 
et causam vite, ad expetendam virtutem , utpote 
que extra naturam eorum sit, adduci non pos- 
sint. Atqui omnes qui rationibus animam purga- 
tam habept, vitam quz: cum virtute transigatur, 
summo studio appetunt atque concupiscunt. Ergo 
per hoc aperte demonstratur vitiositatem vita an- 
tiquiorem non esse : neque illinc primam originem 
naturam' habuisse, sed vit:e nature auctorem et 
causam esse sapientiam Dei , quz rerum naturam 
universam administrat atque gubernat. Cum autem 
anima quemadmodum creatori placet, in rerum 
naturam provenerit, tunc ad arbitrium eam eli- 
gere, quod placeat atque cordi sit, et quidquid 
per facultatem eligendi arbitrarium esse voluerit , 
id etiam evadere. Hanc autem sententiam discere 
possimus ab similitudine oculi, qui ut videat qui- 
dem a natura habet, ut autem nom videat, ex arbi- 
trio ac przccedente voluntate, vel etiam ex vitio 
atque calamitate. Pro natura enim aliquando ficri 
potest etiam id quod preter naturam est, aut vo- 
"AAJ4ote. B ἄλλο τι. 


"1 
. {τὸ 
To) Σὺν τύχῃ. A, B συντυχίαν. 
74) 'Apernc. B ἀρχῆς. κ 
15) Των ἐγαντίων. À, B του ἑναντίον. 
16) Τὸ 06. A, B τὸ μηδέ. 
1) 'H xpóc. Al πρὀς. 
(18 Ἁγταπόδοσις. B ἀνταποδόσεις. 
(19) Πεπίστευται. B πιστεύεται. 
80) Aà xal. A B 6' ἂν xal, 
.81) Εγένετο. A, B ἐγγένοιτο. 
.82) Ἀιλόγων. A, B. addunt ζώων. 
(56) 19 Aó1xp. Α, B τοῦ λόγου. 


᾽Αγερµατίστων. À in margine ἀχυθερνήτων. 





οὐδὲν ἆ βίος διοίσει τῶν ἀνερματίστων (11) πλοίων, 
ταῖς αὑτομάτοις συντυχίαις, οἷόν τισι χύμασιν, ἅλ- 
λοτε (72) πρὸς ἄλλην καλῶν f] φαύλων σὺν τύχῃ (75) 
µεθορμιζόμενος. Οὐ γὰρ ἔστι τὸ ἐξ ἀρετῆς (74) ἔγγε- 
νέσθαι χέρδος, οἷς fj φύσις Ex τῶν ἑναντίων (75) τὴν 
ἀρχὴν ἔχει. El μὲν γὰρ θεόθεν οἰχονομεῖται ἡμῶν ἡ 
ζωὴ, τὸ δὲ (76) χαχίαν χατάρχειν τῆς ζωῆς ἡμῶν 
συνομολογεῖται. Εἰ δὲ Ov ἐχείνης φυόµεθα, πάντη τε 
xai πάντως χατ αὐτὴν βιοτεύσομεν. Λῆρος οὖν διὰ 
τούτων ἀποδειχθήσεται, τὰ μετὰ τὸν τῇδε βίον δι- 
χαιωτήρια * xaX fj πρὸς (17) ἀξίαν ἀνταπόδοσις (18), 
xa ὅσα ἄλλα πρὸς ἀναίρεσιν τῆς χαχίας λέγεται xal 
πεπἰστευται (79). Πῶς γὰρ δυνατὸν ἔξω ταύτης εἶναι 
τὸν ἄνθρωπον τὸν δι΄ ἐχείνης φύντα; Πῶς δὲ χαὶ (80) 
ὁρμή τις ἐγένετο (81) προαιρετικὴ τῷ ἀνθρώπῳ 
πρὸς τὸν xav' ἀρετὴν βίον, οὗ fj φύσις &x xaxía, 
ὡς λέγουσ:, τὴν ἀρχὴν ἔχει; "Dc γὰρ οὐχ ἐπιχειρεῖ 
τι τῶν ἀλάγων (82) ἀνθρωπικῶς φθέγξασθαι, τῇ δὲ 
συντρόφῳ xal χατὰ φύσιν χεχρηµένα φωνῇ, οὐδε- 
µίαν ἡγεῖται ζηµίαν ἁμοιροῦντα τῷ λόγῳ (85) * κατὰ 
τὸν αὐτὸν τρόπον, xa olg ἡ καχία (84) νοµίζεται 
εἶναι τῆς ζωῆς ἀρχὴ (85) καὶ αἰτία , οὐκ ἂν εἰς ἔπι- 
θυµίαν ἕλθοιεν τῆς ἀρετῆς, ὡς ἔξω τῆς φύσεως aó- 
τῶν οὔσης. ᾽Αλλὰ μὴν πᾶσι τοῖς χεχαθαρµένοις ἐκ 
λογισμῶν τὴν ψυχὴν διὰ σπουδῆς τε xat ἐπιθυμίας ὁ 
xav (80) ἀρετὴν βίος ἑστίν (87). "Apa διὰ τού- 
των (88) σαφῶς ἀποδείχνυται, τὸ p πρεσθυτέραν 
εἶναι τῆς ζωῆς τὴν καχίαν, μῇτ (89) ἐχεῖθεν τὰς 


C πρώτας ἀρχὰς ἐσχηχέναι τὴν φύσιν, ἀλλὰ xavápyety 


ἡμῶν τῆς ζωῆς τὴν τὸ πᾶν οἰχονομοῦσαν τοῦ Θεοῦ 
σοφίαν. Ἐλθοῦσαν δὲ εἰς γένεσιν τὴν ψυχην κατὰ 
τὸν ἀρέσχοντα τρόπον τῷ χτίσαντι, τότε xat' ἔξου- 
σίαν αὐτὴν αἱρεῖσθαι τὸ κατὰ γνώµην Ex. τῆς (90) 
προαιρετιχῆς δυνάµεως, ὃ τί περ ἂν ἐθέλει (91) τοῦτο 
xal γινοµένην. Μάθοιμεν δ᾽ ἂν τὸν λόγον Ex τοῦ τῶν 
ὀφθαλμῶν (99) ὑποδείγματος, ᾧ τὸ μὲν ὁρᾷν ἐστιν Ex 
Φυσεως τὸ δὲ μὴ ὁρᾷν Ex προαιρέσεως f] xa πάθους. 
Γένοιτο γὰρ Kv ποτε χαὶ τὸ παρὰ φύσιν (95) ἀντὶ 
τῆς φύσεως, f] ἐχουσίως τινὸς τὸν ὀφθαλμὸν µύοντος, 
j| tix πάθους στερηθέντος τῆς ὄψφεως. Οὕτως ἔστιν 
εἰπεῖν, χαὶ τῇ Φυχῄ θεόθεν μὲν εἶναι την σύστα- 
σιν (94), μηδεμιᾶς δὲ νοουµένης περὶ τὸ θεῖον xa- 
κίας, ἔξω τῆς χατ αὐτὴν ἀνάγχης εἶναι: γενομένην 
δὲ οὕτως τῇ ἰδίᾳ γνώµῃ πρὸς τὸ δοχοῦν ἄγεσθαι, 1) 
ix προαιρέσεως πρὸς τὸ χαλὸν ἐπιμύουσαν, f] ἐξ ἐπι- 
θουλῆς τοῦ συνοικοῦντος ἡμῶν τῇ ζωῇ πολέμου (96) 
τὸν ὀφθαλμὸν βλαπτομένην, xat iv τῷ τῆς ἁπάτης 


(85) Ἡ ΜΗ B xaxía. 

Ἁρχή. ἀρχῃ. 

(86 λα 1 xat. 

(87) Εστί». Delet B. 

(88) Τούτων. A, B τούτου. 

(89) Mic. A, B. μηδὲ. 

(90) 'E»x τῆς. À in margine. 

(91) 'E0&As:. A, B Mu 

(92) Tov ὁςθαΊμῶν. Α, B χατὰ τὸν ὀφθαλμόάν. 
(05) Φύσιν. Λ τὴν φύσιν. 

(04) Σὐσταστί. Ἀ, B σύστασιν αὐτῆς. 
(95) Ποέμου. Α, B πολεμίου. 


ν 


34 DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


βιοτεύουσαν (96) σχότει, χαὶ «b (97) ἔμπαλιν χαθα- A luntate sua oculos aliquo claudente , aut ex infor- 


ρῶς πρὸς τὴν ἀλήθειαν βλέπουσαν, móppo Yive- 
σθαι (98) τῶν σχοτεινῶν παθηµάτων. 


tunio atque calamitate usu oculorum ademplto. Ita 
dici potest de anima , a Deo quidem eam conditam 


atque creatam esse, ac cum nulla vitiositas cirea divinum numen animadvertatur, eam extra viltio-, 
sitatis esse necessitatem. Cum autem hac conditione ereata sit, sua voluntate atque arbitrio duci 
eam quo visum fuerit, aut ex libera voluntate ad bonum et honestum oculos claudentem, aut ex in- 
sidiis vita nostrae cohabitantis hostis, vitium et jacturam oculorum sustinentem , et in. fraudis tenebris 
viventem : aut eliam ex contrario pure in veritatem intuentem procul a tenebrosis affectibus et vi- 


tiis abesse. 


Πότε οὖν ἑἐρεῖ εις γινοµένην (99), καὶ πῶς; ᾽Αλλά 
τὴν μὲν ζήτησιν τὴν περὶ τοῦ πῶς τὰ (1) χαθ᾽ ἔχα- 
στον γέγονεν, ἑξαιρετέον πάντη τοῦ λόγου. Οὔτε γὰρ 
περὶ τῶν προχείρων ἡμῖν εἰς χατανόησιν, ὧν τὴν 


Quando igitur dicet aliquis eam nasci , aut quo- 
modo ? Atque ea quidem quaslio, qua scire dcesi- 
deratur, qua ratione unaquzque res facta sit, ex 
eratione penitus eximenda est. Neque enim de ii, 


ἀντίληφιν δι) αἰσθήσεως ἔχομεν, δυνατὺν ἂν γένυιτο p que nobis animadversu cognituque facilia et ες. 


τῷ διερευνωµένῳ λόγῳ, τὸ πῶς ὑπέστη τὸ φσινόμε- 
voy χατανοησαι, ὡς µήτε τοῖς θεοφορουµένοις xal 
ἁγίοις ἀνδράσι τὸ τοιοῦτον ληπτὸν νοµισθῆναι. TI(- 
στει γὰρ νοοῦμεν, φησὶν (2) ὁ Απόστολος (6), χατ- 
ηρτίσθαι τοὺς αἰῶνας ῥήματι θεοῦ, εἰς τὸ μὴ ἐμ- 
φαινομένων (4) τὰ ὀρώμενα (5) γεγονέναι: οὐχ ἄν, 
ὡς οἶομαι (6), τοῦτο εἰπὼν (7), εἴπερ ᾧετο γνωστὸν, 
εἶναι διὰ τῶν λογισμῶν τὸ ζητούμενον. Αλλ ὅτι 
μὲν θελήµατι θείῳ χατῄήρτισται αὐτός τε ὁ αἰὼν, καὶ 
πάντα ὅσα bv αὐτῷ γεγένηται (ὁστισοῦν ἂν εἴη (8) 
οὗτος ὁ αἰὼν, ᾧ παραθεωρεῖται πᾶσα ὁρατή τε xal 
ἀόρατος χτίσις), τοῦτο πεπιστευχέναι φησὶν ὁ ᾿Από- 
στολος, τὸ δὲ πῶς ἀφῆχεν ἁδιερεύνητον. Οὐδὲ γὰρ 
ἐφιχτὸν τὸ τοιοῦτον οἶμαι τοῖς ἀναζητοῦσιν εἶναι, 


Ρεάἰία sunt, quorum perceptionem per sensum 
adipiscimur, fleri possit, ut ratio scrutatrix el 
inquisitrix, quomodo id quod apparet, in rerum 
naturam productum sit, animadvertat atque co- 
gnoscat, adeo ut nec spiritu quidem ac numine 
divino raptis et afflatis sanctisque viris id compre- 
hensibile esse existimetur. Fide enim intelligimus 
composita ac perfecta esse secula verbo Dei, in- 
quit Apostolus, ut ex non apparentibus ea quz? con- 
spiciuntur atque cernuntur, facta esse intelligan- 
tur. Non, ut opinor, hoc dicturus, si quidem per 
ratiocinationes , id quod quaritur, cognosci posse 
putaret. Sed quod voluntate quidem divina , tum 
ipsum szculum, tun! omnia qua ex illo facta sunt, 


πολλὰς ἁμηχανίας τοῦ περὶ τούτων ζητήματος ἡμῖν ϱ composita atque perfecta sint ( quodcunque tau- 


προδεικνύντος, πῶς Ex τῆς ἑστώσης φύσεως τὸ χι- 
νούμενον Ex τῆς ἁπλῆς τε χαὶ ἁδιαστάτου τὸ διαστη- 
ματιχόν τε xal σύνθετον; "Apa (9) ἐξ αὐτῆς τῆς 
ὑπερχειμένης οὐσίας; Αλλ' οὐχ ὁμολοχεῖ τὸ ἕτερο- 
γενὲς (10) ἔχειν πρὸς ἑἐχείνην τὰ ὄντα, ἀλλ᾽ ἑτέρωθεν 
πόθεν (11). Καὶ μὴν οὐδὲν ἔξωθεν τῆς θείας φύσεως 
ὁ λόγος βλέπει. Ἡ γὰρ ἂν διασχισθείη πρὸς δια- 
φόρους ἀρχὰς tj ὑπόληψις, eU τι τῆς ποιητιχῆς αἰτίας 
ἔξω νοµισθείη, παρ οὗ ἡ τεχνιχὴ σοφία, τὰς πρὸς 
τὴν χτίσιν παρασχευὰς ἑρανίζεται. Ἐπεὶ οὖν Év μὲν 
τῶν ὄντων τὸ αἴτιον, οὐχ ὁμογενῆη δὲ τῇ ὑπερχει- 
µένη φύσει τὰ δι’ ἐχείνης παραχθέντα εἰς γένεσιν ' 
ἴτη δὲ xa0' ἑχάτερον (12) ἓν τοῖς ὑπονοουμένοις ἡ 
ἀτοπία, τό τε Ex τῆς φύσεως τοῦ Θεοῦ τὴν Χτίσιν 


οἴεσθαι, xal τὸ ἐξ ἑτέρας τινὸς οὐσίας ὑποστῆναι τὰ D 


πάντα. ἡ γὰρ xal (15) τὸ θεῖον &v τοῖς τῆς κτίσεως 
ἰδιώμασιν εἶναι ὑπονοηθήσεται, εἴπερ ὁμογενῶς (14) 
πρὸς τὸν θεὸν ἔχοι (15) τὰ γεγονότα. fj τις ὑλιχὴ 
φύσις ἔξω τῆς θείας οὐσίας ἀντεξαχθήσεται (16) τῷ 


(96) Βιοτεύουσα» σχότει. A, B βιοτ. σχότῳ f. 
(97) Kal zo. À f χαὶ τό. 
(ο) T iy ec dau. αν σθαι. 

) Γινοµένη». B. γενοµένην. 
(^ πῶς τά. A πῶς τό. nem 

) Νοοῦμεν, φησίν. A, B qnot, νοοῦμεν. 
9) 'Ὁ Απόστο.ος. Delent A, B. e 
4) Εμφαινομένων. A, B ἐχφαινομένων. 
(e aipsneva. Ain margine ςλεπάμενα, 
μαι. Α in margine οἷμαι τουτ'. 

is! Εἰπών. B οἶμαι. . 

"Oca, eic. A, B τὰ ἐξ ἐχείνου γενόµενα ὃ τί 


"me^ 


dem ctiam sxculum est, cum quo una intelligitur 
omnis et visibilis et invisibilis creatura ), huc se 
credere dicit Apostolus, sed quomodo composita 
atque perfecta sint, scrutari atque investigare prz- 
Lermisit. Neque enim arbitror id quemquam inve- 
stigando assequi atque comprehendere posse, cum 
multas nobis quastio de his rebus prima fronte 
difficultates ac perplexitates estendat : quo pacto 
ex consistente ac stabili natura id quod movetur, 
exstiterit ? ltem ex simplici pariter id quod dimen- 
sionibus intervallisque obnoxium et compositum 
est? Nunquid ex ipsa suprema natura? ΑΙ non 
conceditur neque constat, propterea quod diversi 
generis ab illa res cztere sint, an aliunde αΗ- 
cunde. Atqui nihil extra divinam naturam ratio 
cernit. Nam scissa nimirum ac divisa esset opinio 
in principia diversa, si quid extra causam effectri- 
cem esse existimaretur , a quo artificiosa sapientia 
apparatus ad creandum sumeret et corrogaret. 


ποτε xai ἔστιν. 

9) "Apa. A in margine ρα. . 

(to) 'Ecspoyeréc. Α in margiue ὁμολοχεῖται τῷ 
ἑτερογενῶς ἔχειν. 

T ᾿Ετέρωθεν πόθεν. B ἑτέρωθέν ποθεν. — 

t Ἑκάτερον. A in lextu ἕτερον, in margine 
ἑχάτερον. 

5j Ἡ γὰρ xal. À 1 vae ἂν xal. 

14) Ομογενῶς. Α ὁμοιωγενῶς. 

15) Ἔχοι. B ἔχει. 

160) Ἀγτεξαχθήσεται. À in textu ἀντεισαχθήσε- 
ται, in margine ἀντεξετασθήσεται. 


125 S. GREGORII NYSSENI 42 


Quoniam igitur una quidem rerum universarum 4 θεῷ xazà τὸ ἀγέννητον (17) τῇ ἀῑδιότητι τοῦ ὄντος 
causa est, nec ejusdem cum suprema natura gene- παρισουµένη * ὅπερ δὴ χαὶ Μανιχαῖοι φαντασθέντες,, 
ris sunt ea quz per illam procreata sunt : par ni- — xal τινες τῆς ᾿Ελληνιχῆς φιλοσοφίας (18) ταῖς ἴσαις 
mirum utriusque opinionis absurditas est, sive ὑπονοίαις συνενεχθέντες, δόγµα τὴν φαντασίαν ταύ- 
quis putet ex natura Dei creaturam, sive ex alia την πεποίηνται. 

quapiam essentia res cunctas in rerum naturam productas esse : aut enim (Numen quoque divinum 
proprietatibus naturx: przditum esse existimabitur, siquidem ejusdem cum Deo generis sunt ea qua 
facta atque creata sunt : aut aliqua natura materialis extra divinam essentiam adversus Deum in- 
troducetur, et cum eo comparabitur, quz& ratione non genite proprietatis, cum sempiternitate ejus 
qui est, adzquetur: quod nimirum etiam Manichzi imaginati, et nonnulli ex Graecanica sapientia 


eisdem opinionibus assensi, pro certa stabilique sententia lianc imaginationem habuerunt. 


Ut ergo maxime effugiamus.et evitemus eam qux 
ex utraque parte exsistit absurditatem in quxstione 


Ὡς ἂν μάλιστα οὖν ἐκφύγοιμεν τὴν ἀφ᾽ ἑχατέ- 
ρου (49) &xoníav ἐν τῇ ζητήσει τῶν ὄντων, χατὰ τὸ 


de rebus universis, exemplo Pauli, rationem , quo- B τοῦ ᾿Αποστόλου (30) ὑπόδειγμα, ἀπολυπραγμόνητον 


modo unumquodque creatum sit, explorare atque 
scrutari praterraittamus, tantum obiter duntaxat 
indicantes, quod motus divinz voluntatis ac de- 
stinationis, cum voluerit, res fit et voluntas a es- 
sentiam et effectum redigitur, protinus natura eva- 
dens, quia quodcunque divina potestas sapienter 
pariter et artificiose voluerit, id voluntatem vanam, 
ineflicacem et absque effectu esse non patitur. Vo- 
luntatis autem exsistentia atque substantia , essen- 
tia est. Cum autem bifariam divisz sint reg uni- 
. vers, tum in intellectuale ( quod cum mente sola 
constat et intelligens est, tum mente sola atque 
intelligentia cernitur et comprehenditur ), tum in 
corporale, intellectualium quidem creatura non 


τὸν λόγον τὸν περὶ τοῦ, πῶς Exactóy ἐστιν, xata- 
λείφοµεν, τοσοῦτον παρασημαινόµενοι (21) µόνον, 
ὅτι ἡ ὁρμὴ τῆς θεἰας προαιρέσεως, ὅταν ἑἐθέλει (22), 
πρᾶγμα Ὑίνεται, xai οὐσιοῦται τὸ βούλευμα (25) 
εὐθὺς ἡ quat; (34) Υινόμενον, τῆς παντοδυνάµου 
ἐξουσίας, ὅπερ ἂν σοφῶς τε χαὶ τεχνιχῶς ἐθέληῃ (25), 
μὴ ἀνυπόστατον ποιούσης τὸ θέληµα. Ἡ δὲ τοῦ Oc- 
λήμµατος Όπαρξις οὐσία ἐστί. Διχῆη δὲ διαχρινοµέ- 
νων (26) τῶν ὄντων, εἰς τὸ νοερόν τε χαὶ σωµατικόν’ 
ἡ μὲν τῶν νοερῶν χτίσις οὗ δοχεῖ πως ἁπάδειν τῆς 
τοῦ ἀσωμάτου φύσεως, ἀλλ᾽ Ex τοῦ σύνεγγυς εἶναι τὸ 
ἀειδές τε xal ἀναφὲς xaX ἁδιάστατον δειχνύουσα (21). 
Ὅπερ δὴ καὶ περὶ τὴν ὑπερχειμένην φύσιν ὑπονοῶν 
τις οὐχ ἁμαρτήσεται. Τῆς δὲ σωματιχῆς κτίσεως ἐν 


videtur aliquo modo discrepare ac diversa esse ab  ἀχοινωνήτοις ὡς πρὸς τὸ θεῖον τοῖς ἰδιώμασι θεωρου- 


incorporei natura , sed esse ex propinquo, quippe 
cum id, quod visum et tactum, dimensionem atque 
intervallum effugit, ostendat. Quod utique si quis 
eliam de suprema natura suspicetur, non errabit. 
Porro cum corporea creatura inter eas proprieta- 
tes quae nullam cum divino Numine communionem 
habent, spectetur atque consideretur , eaque po- 
tissimum magnam illam difficultatem ac perplexi- 
tatem rationi ingeneret , quz ratio perspicere atque 
animadvertere non petest, quo pacto ex invisibili 
exstiterit id quod videtur ? ex eo quod tactum effu- 
git , solidum atque durum ; ex indef(inito definitum ; 
ex eo quod ct quantitatis et magnitudinis expers 
est, id quod omnino mensuris quibusdam, qua 
per quantitatem intelliguntur, continetur ? Et quz- 
cunque alia singulatim circa corpoream naturam 
comprehenduntur de quibus tantum dicimus, quod 
nihil earum rerum , qux circa corpus consideran- 
tur, per sese corpus est, non figura, non color, 


(17) 'Arévrncov. B ἀγένητον. 

(18) Φιλοσοφίας. ΑΛ in margine σοφίας. 

(19) 'Ag' ἑκατέρου. A, B ἐφ᾽ ἑχάτερον. 

(20) Κατὰ τὸ τοῦ 'AzoctóA. B κατὰ τὸν ᾿Από- 
στολον. 

(31) Παρασημµαινόµμενοι. Α παρασημµαινάµενοι, 
B παρασημτνάµενοι. 

22) Ἐθέ.ει. A.B REX. : 

(25) BovJevya. Α, B. βούλημα. 

24) Ἡ φύσις. Ἡ delent ALB. 

25) 'E0éAm. A, B ἐθελήσῃ. 

26) Διακριγομέγων. B διηρημένων. 





pévnc* xai ταύτην (28) μάλιστα τὴν πολλὴν ἁμη- 
χανίαν ἐμποιούσης τῷ λόγῳ, μὴ δυναµένου χατιδεῖν, 
πῶς Ex τοῦ ἀοράτον τὸ ὀρώμενον; ἐχ τοῦ ἀναφοῦὺς τὸ 
στεῤῥὸν xaX ἀντίτυπον, Ex τοῦ ἀορίστου τὸ ὡρισμένον, 
£x τοῦ ἁπόσου τε xat ἁμεγέθου (29) τὸ πάντως µέτροις 
«tot τοῖς (50) χατὰ τὸ ποσὸν θεωρουµένοις περιειρ- 
γόµενον, Καὶ τὰ καθ) ἕχαστον ὅσα περὶ τὴν σωµατι- 
xhv χαταλαμθάνεται φύσιν, περὶ ὧν τοσοῦτόν ζαμεν, 
ὅτι οὐδὲν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τῶν περὶ τὸ σῶμα θεωρουµένων 
σῶμά ἐστιν, οὐ σχῆμα, οὐ χρῶμα (51), οὐ βάρος, οὗ 
διάστηµα, οὐ πηλιχότης (23), οὐκ ἄλλο τι τῶν ἐν 
ποιότητι (33) θεωρουµένων οὐδὲν, ἀλλὰ τούτων ἔχα - 
στον (64) λόγος ἐστίν' fj δὲ πρὸς ἄλληλα συνδρομὴ 
τούτων xai ἔνωσις σῶμα γίνεται.  Ἐπεὶ οὖν αἱ συµ- 
πληρωματιχαὶ τοῦ σώματος ποιότητες wp (05) xa- 
ταλαμθάνονται καὶ οὐχ αἰσθήσει, νοερὸν δὲ τὸ Giov, 
τὶς πόνος (36) τῶν νοητῶν τὰ νοῄµατα χατεργάσα- 
σθαι; "Qv ἡ πρὸς ἄλληλα συνδρομὴ τὴν τοῦ σώματος 
ἡμῖν ἀπεγέννησε φύσιν. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν ἔξω τοῦ 


(27) Δειχγύουσα. Α delet. B habet δειχνύουσαι. 
(28) Ταύτη». Α, B ταύτης. 
99) Αμεγέθου. À ἀμεγέθους. 
90) Τοῖς. B τοῦ. . 
91) Ob σχῆμα, οὗ χρῶμα. B οὐ χρ., οὐ σχ. 
32) Οὐ πηικότης. Α 3) πηλιχότης. 
33) "Ev ποιότητι. A addit χαταλαμθανομένων. 
94) "Εχαστον. B ἑχάστῳ. 
5) ΝΦ. B tv vip. . . 
6) Τίς πόνος. À, B. τίς πόνος τῷ νοητῷ τὰ νοητὰ 
χατερΥγ. 


135 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 123 


προχειµένου παρεξετάσθη (57). Τὸ δὲ ζητούμενον ἦν, A non gravitas et pondus , non dimensio atque inter. 


ei (38) προὔφεστήχασιν αἱ ψυχαὶ τῶν σωμάτων, πότε 
Ἡ πῶς Υίγονται. Καὶ τούτου χάριν ἡμῖν περὶ (39) 
τοῦ πῶς ξήτησιν ὡς ἀνέφιχτον οὖσαν ἀπολυπραγμό- 
vr,:07 ἀφῆχεν ὁ λόγος. Περὶ τοῦ (40) πότε τὰς ἀρχὰς 
αἱ φυχαὶ τῆς ὑπάρξεως ἔχουσιν, ὡς ἀχόλουθον ὃν 
τοῖς προεξητασµένοις, ζητεῖν καταλείπεται. El. γὰρ 
δοθείη τὸ πρὸ τοῦ σώματος ἐν ἰδιαζούσῃ tt xava- 
στάσει τὴν ψυχὴν βιοτεύειν ' ἀνάγχη πᾶσα τὰς ἁτό- 
πους ἐχείνας δογµατοποιίας ἰσχὺν ἔχειν νοµίζειν (41) 
τῶν διὰ χαχίας τὰς φυχὰς εἰσοιχιζόντων (42) τοῖς 
σώμασιν. ᾽Αλλὰ μὴν ἐφυστερίζειν τὰς Ψυχὰς (45) 
την γένεσιν, xal νεωτέρας (A4) τῆς τῶν σωμάτων 
εἶναι συµπλάσεως (45), οὐδεὶς ἂν τῶν εὖ φρονούν- 
των ὑπονοῄσειεν, φανεροῦ πᾶσιν ὄντος ὅτι οὐδὲν τῶν 


vallum, non quantitas , non aliud quidquam pror- 
$us eorum, quz per qualitatem comprehenduntur, 
aut intelliguntur, sed unumquodque horum ratio 
atque proportio est, horum autem inter sese con- 
cursus atque unitio, corpus fit. Quoniam igitur ez 
qualitates, ex quibus corpus constat, mente, non 
sensu comprehenduntur, atque intellectuale ac 
mente constans, menteque comprehensibile, Numen 
divinum est: quid negotii est ei quod εἰ mente 
constat, et intelligentia comprehenditur, ellicere 
ea quz mente cernuntur et intelliguntur? quorum 
inter ipsa concursus corporis nobis generavit na- 
turam. Sed hzc quidem estra propositum obiter 
examinata, explicata atque excussa sint. Quvstio 


ἀφύχων χινητιχήν τε xal αὐξητιχὴν ἓν αὐτῷ (46) 99- D autem erat, annon anims ante corpora exstite- 


ναμιν ἔχει. Τῶν δ᾽ ky vnbot (47) ἑντρεφομένων, οὔτε 
ἡ αὔξησις, οὔτε ἡ τοπιχὴ χἰνησίς ἐστιν (48) ἀμφί- 
6ολος. 


alque expedire non possel, curiose 


investigare alque scrutari oratio nostra prwternisit. 


rint, et in rerum naturam product:e sint, quando, 
et quomodo exsistant, atque idcirco cam quiestio- 
nem, quomodo hz exsisterent, ut quam assequi 
Restat 


autem secundum ca, qu;e anteliac examinavimus, ut quxratur, quando anima principia sui ortus et 
exsistentiz habeant * Nam si datum [fuerit quod ante corpus in peculiari quadam statione anima 
vivat, omnino necesse est ut absurdas illas sententias et fictas opiniones corum qui propter vitio- 
sitatem animas in corpora deduci volunt, vires habere putemus. Enimvero posteriorem esse ori« 
ginem animarum, ipsasque recentiores esse corporum compositione nemo sana mente praeditus in 
animum induxerit, cuin manifestum ac perspieuum sit omnibus quod nihi] ex inanimis habeat 
in sese vim movendi pariter atque crescendi. At eorum qui in utero nutriuntur, neque augmentum 
et incrementum, neque de loco ad locum motus controversus et ambiguus cst 

᾿Αείπεται οὖν μίαν xal τὴν αὐτὴν φυχῆς τε χαὶςρ Relinquitur igitur, ut putemus, unum et idem 


σώματος ἀρχὴν τῆς συστάσεως οἴεσθαι. Καὶ ὥσπερ 
τῆς ῥίζης τὴν ἀποσπάδα λαθοῦσα παρὰ τῶν γεηπό- 
νων fj. ΥΠ δένδρον ἐποίησεν, οὐχ αὐτὴ τὴν αὐξητιχὴν 
ἐνθεῖσα τῷ τρεφοµένῳ δύναμιν, ἀλλὰ µόνον τὰς πρὸς 
τὴν αὔξησιν ἀφορμὰς ἐνιεῖσα τῷ ἐχχειμένῳ (49): οὕτω 
φαμὲν, xal τὸ ix τοῦ ἀνθρώπου ἁποσπώμενον πρὸς 
ἀνθρώπου φυτείαν, xal αὑτὸ τρόπον τινὰ ζῶον εἶναι 
ἐξ ἐμφύχου ἕμφυχον, ἐχ τρεφοµένου τρεφόµενον». El 
δὲ μὴ πάσας τὰς τῆς φυχῆς ἑνεργείας καὶ χινήσεις 
ἡ βραχύτης ἁποσπάδος (50) ἐἑχώρησε, θαυμαστὸὺν οὐ- 
δέν. Οὐδὲ γὰρ (51) ἓν τῷ σπέρµατι σἶτος εὐθὺς χατὰ 
«) Φφαινόμενον στάχυς ἐστὶ ( πῶς γὰρ (52) τοσοῦτον 
iv τοσούτῳ χωρήσειεν); ἀλλὰ τῆς γῆς αὐτὸν ταῖς 
χαταλλήλοις τιθηνουµένης τροφαῖς, στάχυς ὁ sito; 


animx et corporis constitutionis principium esse. 
Ac quemadmodum terra si surculum ab radice 
avulsum, ab agricolis acceperit, arborem inde effi- 
cit, non ipsa vim augescendi ei quod nutritur in- 
jiciens, sed incrementi duntaxat materiam atque 
subsidium sibi insito immittens : ita dicimus etiam 
id quod ex homine avellitur ad hominis sationem, 
ipsum quoque aliquo modo animal esse, ex anima- 
to animatum, ex eo quod nutritur id quod nutritur. 
Quod si non omnis anima elfficientias pariter ae 
motus exiguitas surculi avulsi capere potuit, nihil 
mirum. Neque enim in semine frumentum, quod 
quidem appareat, protinus spica est ( nam quo 
pacto tantum in tantillo locum habere poterit ?), 


γίνεται, οὐκ ἐξαλλάσσων (53) ἓν τῇ βολῆ (54) tv φύ- D sed terra frumentum couvenientibus et aptis nu- 


σιν, ἁλλ' ἑμφαίνων (55) ἑαυτὸν xal τελειοῦν (50) τῇ 


τῆς τροφΏς (97) ἑνεργείᾳ. Ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν φυοµέ- 


νων σπερµάτων κατὰ λόγον (58) ἡ αΌξησις ἐπὶ τὸ 
τέλος (39) πρόεισι * τὸν αὐτὸν τρόπον xal ἐπὶ τῆς 


7) Παρεξετάσθη. A παρεξετάσθω. B παρεξ- 
"t 
(38) zt Α, B εἰ pfj. AL ψυχαὶ τῶν σωμ. DB. τῶν 


δρ 1 περι, B τὴν περἰ. 
(40) Πε P τὸ B περι. δὲ του. 

PH Noittr. B νοµίσαι. 

(42) Εἰσοικιζόντων. B ἑνοικιζόντων. 
(45) Τὰς γυχάς. B τῶν ψυχών. 
(45) Neodpde A, B νεωτέραν. 
45) Zvpz Aáceuc. A διαπ)άσ. 

46) Κν αὐτῷ. A, D iv ἑαυτῷ. 


41) Δ΄ ἐν νηδύγ. À τῇ νηδύῖ. B δὲ τῇ νηδ”ῖ. 


triente alimentis, in spicam frumentum — evadit, 
non immulans in gleba naturam, sed exserens ae 
prodens, et absolutum ac perfectum sese reddens 
auxilio nutrimenti. Quemadmodum igitur in na- 


(48) Κίνησἰς ἐστιν. Κἰνησίς ἐστιν ἀμφισθητήσι- 
μός τε χαὶ ἀμφίθ. 
(49) ᾿Ἐκχειμέγφ. Α, B ἐγχειμένω. 
(50) Αποσπάδος. Α τῆς ἀποσα. 
(51) Οὐδὲ γάρ. Α B coli pe 
μα Πῶς rdp- Α, B. πῶς Υάρ ἂν τό. 
'E£aAdccov. B ἑξαλλάττων. 
5i BoAqj. A, B βόλ 
(99) Ἐμφαίνων, Λ , B ἑκφαίνων. 
56) TeAswovv. A, B τειλειῶν. 
57) Τροφῆς. À in margine φύσεως συνεργίᾳ. 
98) Καζὰ Aor. A, B xax' ὀλίγον. 
59) Τέος. A, B τέλειον. 





43] 


S. GREGORII NYSSENI 


128 


scentibus seminibus incrementum paulatim ad per- A ἀνθρωπίνης συστάσεως, πρὸς λόγον (60) τῆς σωµα- 


fectionem progreditur : eodem modo in hominum 
quoque formatione atque constitutione pro ratione 
ac proportione corporez magnitudinis, anim: quo- 
que potentia apparet atque elucet : primum quidem 
per vim alendi simul atque augendi iis quz in utero 
eflinguntur, sese insinuans atque innascens (a); 
post hzc vero donum sentiendi in lucem productis 
i inducens, atque ita deinceps quasi fructum quem- 
dam, aucta jam planta mediocriter exserens ac pro- 
dens ratione preditam vim, non universam simul 
in unum conductam repente, sed una cum sur- 
gente et excrescente planta, per consentaneum et 
cempetentem progressum atque profectum crescen- 
tem ct augescentem. Quoniam igitur id quod ab 


animatis ad materiam et causam animati consti- B 


tutionis avellitur, mortuum esse non potest (mor- 
talitas enim per snim:e privationem fit; non autem 
privatio habitum anticipaverit), ex his deprehen- 
dius communem et in unum idemque tempus col- 
Jauumm ingressum et aditum ad essentiam patefieri 
ei coagmentationi atque coalitioni, qu:xe ex ambo- 
bus (corpore scilicet et anima) constat ct coalescit : 
neque hoc prius exsistente, neque illa posterius 
accedente. Porro ratio necessario futurum previ- 
det, ut aliquando incrementum animarum numeri 
consistat, nec ulterius progrediatur, ne perpetuo 
fluat natura, semper in eas, quz alize post alias exsi- 
stant, manans ulterius acnunquam moveri desinens. 
Causam autem cur nostram quoque prorsus ali- 
quando naturam stabilem fieri oporteat, hanc esse 
putamus, quod cum omnis natura qu: sensus effu- 
giens mente sola comprehenditur, in suo comple- 
mento ac plenitudine consistat, probabile ac par 
est humanum quoque aliquando genus ad finem esse 
perventarum (nam ne hoc quidem ab ea natura, 
quz non sensu, sed mente cernitur, alienum est), 
ne semper in defectu conspici existimetur. Nam 
aliorum post alia subinde exsistentium semper ac- 
cessio arguit naturam esse imperfectam. Cum igitur 
genus humanum ad suam plenitudinem pervenerit, 
consistet omnino fluxus hic nature motus, quippe 


τιχῆς ποσότητος, xa ἡ τῆς ψυκῆς διαφαίνεται δύνα- 
µις πρῶτον μὲν διὰ τοῦ θρεπτιχοῦ xal αὐξητικοῦ 
τοῖς ἔνδοθεν πλασσομένοις ΣΥγινοµένη. Μετὰ ταῦτα 
δὲ τὴν αἰσθητικὴν χάριν τοῖς εἰς φῶς προελθοῦσιν 
ἐπάγουσα, «10' οὕτω, χαθάπερ τινὰ χαρπὸν, αὐξηθέν- 
τος Έδη τοῦ φυτοῦ, μετρίως (01) τὴν λογιχὴν ἐμφαί[- 
νουσα δύναμιν, οὗ πᾶσαν χατὰ τὸ ἀθρόον, ἀλλὰ τῇ 
ἀναδρομῇῃ τοῦ φυτοῦ δι ἀχολούθου προχοπῆς συναυ- 
ξανομένην (62). Ἐπειδη τοίνυν τὸ Ex τῶν ἑμψύ- 
yov εἰς ἀφορμὴν ἐμφύχου (63) συστάσεως ἀποσπώ- 
μενον, νεχρὸν εἶναι οὗ δύναται (ἡ γὰρ νεχρότης χατὰ 
Ψυχῆς στέρησιν γίνεται’ οὐχ ἂν δὴ (64) προσλάθῃ 
(65) τὴν ἔξιν fj στἐρησις y. ix τούτων Χχαταλαμθά- 
νοµεν τὸ χοινὴν τῷ ἐξ ἁμφοτέρων (00) συνισταμένῳ 
συγχρἰµατι, τὴν εἰς τὸ εἶναι πάροδον γίνεσθαι (67), 
οὔτε τούτου προτερεύοντος, οὖτ ἐχείνου ἑφυστερί- 
ζοντος ' στᾶσιν δέ ποτε τῆς τοῦ ἀριθμοῦ τῶν φυχῶν 
αὑξήσεως, ἀναγχαίως προορᾶ ὁ λόγος. Ὡς ἂν μὴ δια- 
παντὸς ῥέοι fj φύσις, ἀεὶ διὰ τῶν ἐπιγινομένων ἐπὶ 
τὸ πρόσω χεοµένη, χαὶ οὐδέποτε τῆς χινῄσεως λΥου- 
σα. Την δὲ αἰτίαν τοῦ δεῖν πάντως στάσιμὀν ποτε xal 
τὴν ἡμετέραν Ὑίνεσθαι φύσιν, ταύτην οἱἰόμεθα, ὅτι 
πάσης τῆς νοητῆς φύσεως ἓν τῷ ἰδίῳ πληρώματι 
ἑστώσης , εἰχός ποτε χαὶ τὸ ἀνθρώπινον εἰς πέρας: 
ἐἑλθεῖν, οὐδὲ γὰρ τοῦτο τῆς νοητῆς ἡλλοτρίωται ςὐ- 
σεως᾽ ὡς ph πάντοτε δοχεῖν ἓν τῷ λείποντι (68) 
καθορᾶσθαι. Ἡ γὰρ ἀεὶ τῶν ἐπιγινομένων προσθήκη, 
κατηγορία τοῦ ἑλλείποντος (69) ἔχειν τὴν φύσιν γί- 
vetat, Ἐπειδὰν οὖν εἰς τὸ οἰχεῖον πλήρωμα τὸ &v- 
θρώπινον φθάσῃ, στῄσεται πάντως dj ῥοώδης (70) 
αὕτη τῆς φύσεως χἰνῆσις, εἰς τὸ ἀναγχαῖον xazavct)- 
σασα πέρας, xal τις ἑτέρα κατάστασις τὴν ζωὴν δια- 
δέχεται (71), τῆς νῦν Ev Υγενέσει χαὶ φθορᾷ διεζαγο- 
µένης χεχωρισµένη. Mh οὔσης Υὰρ Ὑενέσεως, χατὰ 
πᾶσαν ἀνάγχην οὐδὲ τὸ φθειρόµενον ἔσται. El γὰρ 
πρὸ τῆς διαλύσεως σύνθεσις (72) ἄρχεται, σύνθεσιν 
66 φαμεν τὴν διὰ γενέσεως πάροδον * ἀκόλουθον πάν- 
τως μὴ χαθηγουµένης τῆς συνθέσεως, μηδὲ τὴν διά- 
Àusty ἔπεσθαι. Οὐκοῦν ἑστῶσά τις (75) χαὶ ἁδιάλντος 
ἡ μετὰ ταῦτα ζωὴ δι ἀχολουθίας (74) προφαίνεται 
(15), οὔτε ὑπὸ γενέσεως, οὔτε ὑπὸ φθορᾶς ἀλλοιουμένη. 


necessarium finem assecutus; atque alius. quidam status vitam excipiet, diversus ab eo, qui nunc per 
generationem atque corruptionem invicem exigitur. Übi enim ortus et generatio non erit, omnino necesse 
est ut ne sit quidem quod intereat et corrumpatur. Nam si dissolutionem compositio przcedit (com- 
positionem autem dicimus, accessum per generationem), omnino consequitur, quod, non precedente com-. 
positione, nec dissolutio qaidem sequatur. Ergo stabilis quz:edam, ac dissolutionis expers post hanc? 
futura (prout credere par est) vita przsignatur, qua: neque per ortum, neque per interitum immutetur 


61) Μετρίως. Delet B. 

62) Zvravtavoyuérnv. A συναυξανοµένη. 
(02) Ἐμψύχου. A ἔμφυχον. 

(04) Δή. B δὲ. 

(65) Προσ.]άδῃ. Α προλάθῃ. 

(66) Τὸ χοινὸν τῷ ἑξ ἀμφ. Delet D. 

(67) Γίνεσθαι. Α γενἐσθάι. 

(o Λείποντι. À ἑλλείποντι. 

(69) Ἐ.11είποντος. Α ἑλλιπῶς. 


ὃν Πρὸς Aóyov. B πρὸς ἀνάλογον. 


D Nu Ῥοώδης. À in margine, in textu autem ῥι- 


Te. 

(74) Διαδέχεται. À, B δ.αδέξεται. 

(12) Σύνθεσις. A. B fj σὐνθ. 

(75) Οὐκοῦν ἑστῶσά τις. In calce codicis A. hanc 
invenio observationem : "Ότι xazà τὴν τοῦ Εὐαγ- 
γελίου ἀχολουθίαν fj μέλλουσα πι ἀπέραντος ἔσται. 

(74) Δι ἀχο.]ουδίας. A, B δι ἀχολούθον. 

(75) Προφαίνεται. A, B addunt πίστεως. 


(a) Scholion. Unde nec redit quidem unquam privatio ad habitum : veluti caecitas ad visum: contra namque 
habitus, privatione antiquio: est, ac sole cun privatio mutare. 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


150 


T. Ἐγὼ δὲ ταῦτσ διεξελθούσης διδασκάλον (63), ἐἔπε'- Α G. Ego vero , cum hzc magistra exposuisset , ac 


bh τοῖς πολλοῖς παβαχαθηµένοις (17) ἐδόχει τὸ προσ- 
Ὥχον ἑσχηχέναι πέρας ὁ λόγος, φοθηθεὶς ph οὐκ 
ἔτι ὁ διαλύων (78) plv τὰ περὶ τῆς ἀναστάσεως 
παρὰ τῶν ἔξωθεν προφερόµενα, et τι &x τῆς ἀῤῥω- 
στίας ἡ διδάσχαλος πάθοι, ὃ δὴ καὶ ἐγένετο (19) » 
οὕπω, φτμὶ, τοῦ κχυριωτάτου (80) τῶν κατὰ 


᾿δόγµα (81) ζητουµένων ὁ λόγος fijato. Φησὶ γὰρ 


ἡ θεόπνευστος Γραφῇ, κατά τε τὴν νέαν xal àp- 
χαίΐαν (82) διδασκαλίαν, πάντως ποτὰ τάξει τινὶ 


. καὶ εἰρμῷ τῆς φύσεως ἡμῶν χατὰ τὴν παροδι- 


χὴν (55) τοῦ χρόνου χίνησιν διεξιούσης, στήῄσεσθαι 


μὲν τὴν ῥοώδη ταύτην φορὰν τὴν διὰ τῆς τῶν ἔπι- B 


γινοµένων (84) διαδοχῆς προϊοῦσαν, τῆς δὲ τοῦ παν- 
τὰς συμπληρώσεως µηχέτι τὴν ἐπὶ τὸ πλεῖον (85) 
ἐπαύξησιν προδεχοµένης (86), ἅπαν τὸ τῶν φυχῶν 
πλήρωμα, πάλιν Ex τοῦ ἀειδοῦς xat ἐσχεδασμένου (87) 
πρὸς τὸ συνεστὸς xai φαινόµενον ἐπανελεύσεσθαι, τῶν 
αὐτῶν στοιχείων κατὰ τὸν αὐτὸν εἱρμὸν πρὸς ἄλληλα 
πάλιν ἀναδραμόντων. Ἡ δὲ τοιαύτη τῆς ζωῆς xacá- 
στασις, περὶ τῶν τῆς θείας διδασχαλίας Γραφῶν (88) 
ἀνάστασις λέγεται, tfj τοῦ γεώδους ἀνορθώσει, 
πάσης τῆς τῶν στοιγείων χινῄήσεως συνονοµαξοµένης. 
— M. Τί οὖν, φησὶ, τούτων ἀμνημόνευτον ἐν τοῖς 
εἰρημένοις ἐστίν; — T. Αὐτὸ, φημὶ, τὸ δόγµα τῆς 
ἁναστάσεως. 


mine ejus quod terreum est, erectionis et insta 


plerisque eorum qui assidebant, convenientem 
fidem oratio adepta esse videretur, veritus ne, si 
ex morbo magistre humanitus aliquid accideret 
(quod nimirum etiam accidit), non amplius esset 
qui dissolveret ea quas. ab externís nobis de resur- 
rectione objiciuntur : Nondum, inquam, id quod 
est maxime proprium atque praecipuum, maxime- 
que ad rem pertinet ex jis qu:e circa hanc senten- 
tiam atque doctrinam quiruntur, attigit oratio. 
Dicit enim divinitus prodita Scriptura, et secun- 
dum novam et secundum antiquam doctrinam, cum 
natura nostra ordine quodam ac serie per trans- 
itorium et in orbem redeuntem temporis motum, 
expedita atque explicita fuerit, prorsus aliquando 
fore, ut fluxus quidem hic cursus per successionetn 
et continuationem aliorum post alios invicem 
exsistentium et exorientium progrediens consistat ; 
complemento autem rerum universarum nature 
non amplius incrementum in majus admittente, 
universam plenitudinem et coetum animarum rur- 
sus ex invisibili ac dissipato statu ad eum statum, 
in quo collectus consistere stabilisque permanere 
atque apparere et conspici possit, rediturum esse, 
iisdem elementis, per eamdem seriem rursus aliis 
ad alia regressis. Talis autem vitz status ab divi- 
nz doctrine Scripturis resurrectio dicitur, sub no- 


urationis omni elementorum motu comprehenso. 


— M. Quid igitur horum, inquit, est, cujus in supradictis mentio facta non sit? — G. Ipsa, inquam, 


doctrina resurrectionis. 


M. Καὶ μὴν πολλὰ, φησὶ, τῶν νῦν διεξοδιχῶς εἰρημέ- C 


νων, πρὸς τοῦτον τὸν σχοπὸν φέρει. — T. Οὐ γὰρ οἵ- 
δας, εἶπον, ὅσον (89) παρὰ τῶν ἀντιτεταγμένων ἡμῖν 
παρὰ τῆς (90) ἐλπίδος ταύτης ἀντιθέσεως (91) ἀνθυπο- 
φέρεται σμῆνος; Καὶ ἅμα λέγειν ἐπεχείρουν , ὅσα 
πρὸς ἀνατροπὴν τῆς ἀναστάσεως παρὰ τῶν ἑριστικῶν 
ἐφευρίσχεται. ---Μ. Ἡ δὲ, Δοχεῖ µοι, qot, χρΏναι 
πρότερον τὰ σποράδην παρὰ τῆς θείας Τραφῆς περὶ 
τούτου τοῦ δόγµατος ἐχτεθέντα (92) δι’ ὀλίγων ἔἐπι- 
δραμεῖν, ὡς ἂν ἐχεῖθεν ἡμῖν fj κορωνὶς ἐπιτεθείη τῷ 
λόγῳ. χουσα τοίνυν (95) τοῦ Δαθὶδ ὑμνολογοῦντος 
ἐν θείαις ᾠδαῖς, ὅτε τὴν τοῦ παντὸς διαχόσµησιν 
ὑπόθεσιν τοῦ ὕμνου πεποιηµένος &v ἑκατοστῳ τρίτῳ 
ψαλμῷ πρὸς τῷ τέλει τῆς ὑμνῳδίας τοῦτό φησιν, ὅτι 
e ᾽Αντανελεῖς (94) τὸ πνεῦμα αὐτῶν, xat ἐχλείψουσι, 
χαὶ εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν. Ἐξαποστελεῖς 


M. Atqui multa, inquit, ex iis qux nunc fuse, 
prolixe atque copiose dicta sunt, ad eam pertinent 
sententiam, — G. Annon nosti, inquam, quan- 
tum ab adversariis de hac spe nobis oppositio. 
num et subjectionum quasi examen inferatur? ac 
simul dicere conabar, quecunque ad eversionem 
resurrectionis homines contentiosi comminiscun- 
tur. — M. At illa, Opus esse mihi videtur, inquit, ea, 
qua passim ac sparsim ab divina Scriptura de bac 
sententia atque docirina exposita sunt, paucis 
prius percurrere, ut inde nobis finis orationi iinpo- 
natur. Audivi igitur divinis cantionibus Davidem 
laudes Dei przdicantem, cuim sumpta occasione 
predicaudi ab rerum universarum nature dige- 
stione et administratione ; in centesimo tertio psalmo 
circa finem cantionis ita ait: « Auferes spiritum eo- 


τὸ Πνεῦμά σου, xal χτισθήσονται, καὶ ἀναχαινιεῖς D rum, εἰ deficient, ct in pulverem suum conver 


(76) Διδασκάἀ.ου. Α B, τῆς διδασκ. In scholiis ad 
ealcem codicis A, hzc lego : Περὶ τῆς ἀναστάσεως 
κάλιν διαλέχεται. . 

(77) Παρακαθηµένοις. A, B τῶν παραχαθηµένων. 

(78) Ὁ δια. B 3, 6 διαλ. 

(79) Ἐγένετο. B γέγονε. 

(80) Κυριωτάτου. B χαιριωτ. 

(81) Δόγμα. B. τὸ δόγμα, 

89) ᾽Αρχαίαν. A, B την ἀρχ. 

83) Παροδιχἡνγ. A raptos v. 

84) Tov éxiytr. B τὴν τῶν £2. 

85) Τὸ π.εῖον. B. πλέον. 

(86) Προδεχοµένης. B προσδξεχομ. 


87) Εσκεδασμέγου. B διεσκεδασμ. 

ὃν) Περὶ τῶν τῆς 0. δ. v. Α περὶ τῆς θείας 
τῶν Γραφῶν. B παρὰ τῆς θείας τῶν 1 ραφὼν διδα- 
σχαλίας. 

(89) "Ocov. B νόσο. — 

(90) Παρὰ τῆς. B περὶ τῆς. 

(941) ᾽Αντειθέσεως. A, B ἀντιθέσεων. 

(93) Εντεθέντα. B ἑχτεθέντα. 

(90) "Hxovca τοίνυν. Scholiastes in calce co- 
dicis À ita, περὶ τῆς χατὰ τὺν Δαθὶδ ἀναστάσεως. 

(94) ᾽Ανταγεεῖς. Α ita in margine; in textu 
vero, ἀνατελεῖς. 


151 


S. GREGORII. NYSSENI 


tentur, Emittes Spiritum tuum, οἱ creabuntur, et A τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. » Πάντα (95) tv. πᾶσι 


renovabis faciem terre. » Omnia in omnibus ope- 
rantem virtutem spiritus eos, in quibus fuerit vivi- 
ficare dicens, contraque vila privare eos a quibus 
abfucrit. Quoniam igitur recedente quidem spiritu 
viventium defectum; accedente autem eo aique 
p:zsente eorum qui defecerint, renovationem fieri 
dicit : et in ordine orationis, eorum qui renovan- 
tur, defectus precedit, hoc ipso dicimus myste- 
rium resurrectionis Ecclesi: annuntiari, spiritu ac 
munere propbetico hanc gratiam Davide przdi- 
cente, Atque etiam alibi dicit idem hic Propheta, 
rerum universarum nature Deus, rerum cunetarum 
Dominus apparuit nobis, ut constitueremus festum 
nostrum inter tegentes et ornantes, festum taber- 
uaculorum fixionis indicans per ejusmodi vocem 
τοῦ πυχασμοῦ, id est, tectionis, et ornationis el com- 
positionis : quod olim quidem ex traditione Mosis 
institutum erat : prophetarum, opinor, inore futura 
legislatore przdicente, cum autem semper fieret, 
nondum factuin erat. Nam presignificabatur qui- 
dem veritas typice atque figurate per zenigmata at- 
que involucra eorum qus flebant; ipsum autem 
verum tabernaculorum  fixionis festum nondum 
erat, sed hac de causa juxta propheticum sermo- 
nem, Deus summa rerum ac Dominus seipsum 
ostendit nobis, ut : constitueretur liumans natura 
dissoluti nostri domicilii scenopegia, hoc est, taber- 
naculorum fixio, quse rursus per coitionem et con- 


ἐνεργοῦσαν τοῦ πνεύματος δύναμιν, ζωοποῦ 
λέγων, οἷς ἂν ἑγγένηται, χαὶ ἀφιστᾷν τῆς ζωῆς 
ὧν ἂν (97-98) ἀπογένηται. Ἐπεὶ οὖν τῇ (99) & 
ρἡσει τοῦ πνεύματος τὴν τῶν ζώντων (1) b) 
τῇ δὲ τούτου (2) παρουσίᾳ τὸν τῶν ἐχλ 
των (3) ἀναχαινισμὸν γίνεσθαι λέγει, προηχεϊ 
χατὰ τὴν τοῦ λόγου τάξιν τῶν ἀναχαινιζομὲ 
ἔχλειψις' τούτῳ ἐχείνῳ φαμὲν τὸ χατὰ τὴν íi 
σιν χαταγγέλλεσθαι τῇ Ἐκχλησίᾳ (4) µνστήρα 
προφητιχῷ πνεύµατι (5) τοῦ Δαθὶδ τὴν χάριν τ 
προεχφωνῄσαντος. ᾽Αλλὰ xal ἑτέρωθέν (6) ψ 
αὐτὸς οὗτος (7) προφήτης, ὅτι ὁ τοῦ παντὸς ϐ 
τῶν ὄντων Κύριος ἐπέφανεν ἡμῖν ἐπὶ τῷ (8) ἡ 
σασθαι τὴν ἑορτὴν Ev τοῖς πυκάζουσι τὴν τῶν ἃ 
πηχίων (9) ἑορτὴν διὰ τῆς (10) τοῦ πυχασμοῦ 1 
ἑρμηνεύων, f πάλαι μὲν ix τῆς παραδόσεα 
Μωῦσέως νενόμιστο' προφητικῶς, οἶμαι, τὰ μὲ 
τοῦ νοµοθέτου προαγορεύοντος' ἀεὶ δὲ γενόµενα 
οὕπω ἐγεγόνει. Προεδηλοῦτο μὲν γὰρ τοῖς τῶν 
µένων αἰνίγμασι τυπιχῶς fj ἀλήθεια * αὕτη δὲή 
θἂς σχηνοπηγία οὕπω fv, ἀλλὰ τούτου yápm 
κατὰ «by προφητιχὸν λόγον, ὁ θεὸς τῶν δλα 
Κύριος ἑαυτὸν ἐπέφανεν ἡμῖν, ὡς ἂν συσταίη ( 
ἀνθρωπίνη φύσει ἡ τοῦ διαλυθέντος ἡμῶν οἴχκη 
σχηνοπηγία, πάλιν διὰ τῆς συνόδου τῶν στο 
σωματικῶς πυχαζοµένη. Την γὰρ περιδολὴ 
τὸν ix ταύτης χόσμον fj τοῦ πυκασμοῦ λέξις 
τὴν lav ἔμφασιν διασηµαίνει. 


cursum elementorum corporaliter componeretur et ornaretur. Amictum enim et ambitum e| 
cultum et ornatum propria significatioue vox πυχασµός, id est, tectio compositioque designat. 


Dictio autem psalinodie ad bunc modum sese C χει δὲ ἡ ῥῆσις τῆς ΨΦαλμῳδίας τοῦτον «b 


habet : Dominus Deus et apparuit nobis ad consti- 
tuendum festum inter tegentes et componentes us- 
que ad cornua altaris : quibus verbis per znigma, 
hoc est, per involucra et quasi integumenta verbo- 
rum, przdicere inihi videtur unum festum constitui 
omni ratione pradite creature, inferioribus una 
cum eminentibus et excellentibus in coetu et con- 
ventu bonorum choreas ducentibus. Quandoquidem 
enim in figurata ac mystica templi fabricatione non 
omnibus, qui foris erant, permissum erat intra am- 
bitum parietum penetrare, sed ab ingressu prohi- 
bebantur quicunque gentiles, et alterius generis ct 
nationis erant : itemque ex iis qui ingressi erant, 
non omnes ex aquo jus ad interiorem locum acce- 


95) Πάντα. B τὴν τὰ πάντα. A τὴν πάντα. 
96) Ilaec. B ἅπασιν. - 

(91-98) "Qv dv. B ὡς ἄν. A. delet ἄν. 
(99) Tj. A, Badd. pév. 

a) Ζώντων. Α ἑώων. 

3) Τούτου. Delet B. 

(9) Εκ.ειπόνγτων. Α ἐχλελοιπότων. 

4) Tq ἐκχ.ησίᾳ. Α τῆς ἐχχλησίας. 

5) Πνεύματι. Α in margine χαρίσµατι. 
6) Ετέρωθεν. Α, B ἑτέρωθι. 

1) Οὗτος. Delet B. 

8) Ἐπὶ τῇ. À in margine ἐν τῷ. 

m" Xxmfozxnylov. B Σχηνοπηγιῶν. 

10) Διὰ τῆς. Α διὰ τῆς τοιαύτης. 

(11) Γενόμενος. A, B γινοµένη. 


πον * θεὺς Κύριος χαὶ ἐπέφανεν ἡμῖν συστή 
ἑορτὴν ἐν τοῖς πυχάζουσιν ἕως τῶν χεράτων € 
σιαστηρίου. Ὅπερ δοχεῖ µοι προαναφωνεῖν δι 
γµατος, τὸ µίαν ἑορτὴν πάσῃ τῇ λοχιχῇ χτίαι 
ίστασθαι τῶν ὑποδεεστέρων τοῖς ὑπερέχουσιν 
τῶν ἀγαθῶν συνόδῳ (14) συγχορευόντων. Ἱ 
γὰρ ἐν τῇ τυπικῇ τοῦ ναοῦ χατασχευῇ, οὗ (15) 
ἐφεῖτο τῆς ἔξωθεν περιθολΏῆς ἑντὸς γενέσθαι, 
περιχέἐχριτο (16) τῆς εἰσόδου xdv ὅτον ἑθνιχ 
ἀλλόφυλον, τῶν τε a) ἑἐντὸς γινοµένων (17), « 
την (18) £x τοῦ [cou πᾶσι τῆς ἐπὶ τὸ ἑνδότεροι 
όδου, µή τινι χαθαρωτέρᾳ διαΐτῃ, xal τισι περ 
τηρίοις ἀφαγνισθεῖσι (19)* πάλιν δὲ χαὶ ἓν 

τούτοις οὐ πᾶσι . βάσιµος ἣν ὁ ἔνδον ναὺς, 


(19) Α.11ὰ τούτου χάρι’. Nota hoc scholi 
dicis À : Σηµείωσαι ' διὰ τὴν τοῦ σώματος 
ἀνάστασιν τὴν ἑνανθρώπησιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
γεγενησθαι. 

13) Συσταίη. À in textu ἑνσταίη. 

14) Συνόδῳ. A, B συνοδία. 

(15) Κατασχευῇ, οὐ. Delet D. Inter scholit 
cis A. ista occurrebant ad has voces, "Ox: οὐ 
ἐφετὸν ἑντὸς τοῦ ναοῦ γενέσθαι, xat διάφορος 1 
ipfi: πάροδος. 

(16) Α.11ὰ περιχέχριτο. Α, B ἀλλ àmexds 
(17) Γι ομένων, À γενοµένων. 

(18) Μετὰ τήν». B μετῆν. 

(19) Ἀφαγγισθεῖσι. B ἀφανισθεῖσι. 


153 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


154 


τοῖς (20) ἱερεῦσι µόνοις νόµιµον fjv. κατὰ χρείαν te- A deudi habebant, nisi puriore quadam victus ratio- 


ρουργίας ἑντὸς τοῦ χαταπετάσµατος γίνεσθαι, τὸ δὲ 
ἀπόχρυφόν τε xal ἄδυτον τοῦ ναοῦ, ἓν (p τὸ Όυσια- 
στήριον ἵδρυτο κεράτων τισὶ προσθολαϊῖς (21) χεχαλ- 
λωπισμένον, χαὶ αὐτοῖς τοῖς ἱερεῦσιν ἀνεπίθατον Tiv, 
πλὴν ἑνὸς τοῦ προτεταγµένου τῆς ἱερωσύνης, ὡς (22) 
ἅπαξ τοῦ bvtautoU χατά τινα νόμιμον ἡμέραν, µόνος 
ποῤῥητοτέραν τινὰ xai μυστικωτέραν προσάγων 
«ερουργίαν ἐπὶ τὸ ἑντὸς παρεδύετο. Τοσαύτης οὖν οὗ- 
σης (23) περὶ τὸν ναὸν τοῦτον διαφορᾶς, ὅτι τις (24) 
lxiv (25) xa µίµηµα τῆς νοητῆς ἣν κχαταστά- 
τεως, τοῦτο τῆς σωματιχῆς παρατηρήῄσεως διδασκού- 
ης, ὅτι οὔτε πᾶσα ἡ λογιχὴ quot; τῷ ναῷ τοῦ 
δεοῦ, τουτέστι τῇ ὁμολογίᾳ τοῦ μεγάλου Θεοῦ προσ- 
εγγίζει: ἀλλ οἱ πρὸς τὰς ψευδεῖς ὑπολήψεις πε- 
πλανηµένοι ἑχτός slot τοῦ θείου περισχοινίσµατος. 
Ti δὲ διὰ τῆς ὁμολογίας ἐντὸς γεγενηµένων προτι-. 
µοτέρων (26) τῶν ἄλλων, οἱ περιῤῥαντηρίοις xal 
ἁγνείαις προχαθαιρόµενοι (27), καὶ τούτων οἱ ἄφιε- 
ρωθέντες ἤδη τὸ πλέον ἔχουσιν, ὥστε τῆς ἐσωτερικῆς 
ἀζιοῦσθαι µυσταγωγίας, ὡς δ᾽ ἄν τις ἐπὶ τὸ φανερώ- 
τερον προάχοι (28) τὴν τοῦ αἰνίγματος ἔμφασιν. 
Ταῦτα ἔστι μαθεῖν τοῦ λόχου διδάσχοντος, ὅτι τῶν λο- 
γιχῶν δυνάµεων, αἱ μέν τινές εἶσιν οἷον τὸ ἅγιον θυ- 
σιαστήριον ἓν τῷ ἁδύτῳ τῆς θεότητος καθιδῥυμέναι’ 
al δέ τινες πάλιν καὶ τούτων ἓν ἐξοχῇ θεωροῦνται, 
χεράτων δίχην προθεθληµέναι , χαὶ ἄλλαι περὶ ἐχεί- 
vag χατά τινα τάξεως ἀχολουθίαν προτερεύουσἰ τε 
(89) χαὶ δευτερεύουσι. Τὸ δὲ τῶν ἀνθρώπων γένος διὰ 
τὴν ἐγγινομένην χαχίαν ἔξω τῆς θείας περιθολΏς 
ἀπεώσθη  ὅπερ τῷ περιράντρῳ (20) λουτρῷ χαθη- 
ράμενον ἑντὸς γίνεται. 


ne, ac quibusdam aspersionibus essent expiati ; ac 
rursus etiam ex his ipsis non omnibus internum 
teinplum ingredi licebat, sed sacerdotibus duntaxat 
sacrificandi causa intra velum versandi jus erat : 
occultus vero et arcanus templi locus ( quem ἅδυ- 
τον vocant), in quo altare collocatuin cornuum qui- 
husdam prominentiis adornatum erat, ipsis sacer- 
dotibus inaccessus erat, praterquam uui qui sacer- 
dotio praepositus erat, qui semel in anno legitimo 
quodam, certo atque solemni die, solus, ut arcauum 
et reconditum quoddam magis et occultum sacrifi- 
cium offerret, introibat. Cum igitur tanta esset 
circa hoc templum differentia, quod imago pariter 
ac simulacrum ejus, qui mente comprehenditur, 


D status erat, hoc nimirum docente corporali obser- 


vatione, quod non omnis creatura ralione pradita 
templo Dei, hoc est confessioni magni Dei appro- 
pinquet ; sed qui falsis opinionibus ac persuasioni- 
bus seducti sunt, prohibeantur a septis divinis 
atque cancellia. Ex iis autem qui per confessio- 
nem intro admissi fuerint, cateris anteferantur ac 
praestent qui aspersionibus, puritate et a venereis 
abstinentia ante fuerint expiati, atque his illi qui 
sacrificiis destinati sunt, exinde jam meliore con- 
ditione sint, ut interiorum sacrorum administra- 
tione ac przsulatu digni habeantur. Sed prout ali- 
quis ad evidentiorem ac magis perspicuam expli- 
cationem znigmatis atque involucri significationem 
proferre possit, bzc discere licet docente ratione, 
quod ex ratione praeditis virtutibus ali& quidem 
veluti sanctum altare sint in adyto Deitatis collo. 


cate, nonnulle vero rursus etiam ex his in excellentia conspiciantur cornuum instar prominentes, 
atque alie rursus circa illas competenti consentaneoque quodam ordine tum primum, tum secun- 
dum iocum obtineant. Genus autem humanum propter vitiositatem innatam extra parietum divi- 
norum ambitum $ummoveatur : quod ubi conspersorio lavacro expiatum fuerit, intro mittatur. 


Αλλ᾽ ἐπειδὴ μέλλει ποτὰ τὰ μετὰ (51) ταῦτα πα- 
Γαφράγματα λύεσθαι, δι ὧν (52) ἡμᾶς f) xaxla πρὸς 
X ἐντὸς τοῦ χαταπετάσµατος ἀπετείχισεν, ὅταν σχη- 
νοπηχθῇ (35) πάλιν διὰ τῆς ἁναστάσεως ἡμῶν f) φύ- 
σις, χαὶ πᾶσα ἡ χατὰ χαχίαν ἐγγινομένη (34) διαφθο- 
ρὰ ἐξαςφανισθῃ τῶν ὄντων, τότε χοινὴ συστήῄσεται ἡ 
περὶ τὸν Θεὸν ἑορτὴ τοῖς διὰ τῆς ἀναστάσεως πυκα- 
σθεῖσιν , ὡς µίαν τε χαὶ την αὐτὴν προχεῖσθαι πᾶσι 


. Sed quoniam hac in medio opposita septa, per 
qus vitiositas nos ab eo loco qui intra velum est 
dirimit, aliquando solventur, cum per resurrectio- 
nem natura nostra rursus quasi tabernaculum fixa, 
atque omnis per vitiositatem innata corruptio, ex 
rerum natura abolita atque sublata fuerit, tunc iis 
qui per resurrectionem tecti, ornati atque compo- 
sili fuerint, commune festum circa Deum consti- 


thv εὑφροσύνην' µηχέτι διαφορᾶς τινος τῆς τῶν D tuetur, ut omnibus una atque eadem lztitia propo- 


U sov µετουσίας, τὴν λογιχὴν φύσιν διατεμνούσης, 
ἀλλὰ τῶν νῦν ἔξω διὰ τὴν χαχίαν ὄντων ἑντὸς τῶν 
ἁδύτων τῆς θείας µαχαριότητόὀς ποτε γενησοµένων, 
καὶ τοῖς χέρασι τοῦ θυσιαστηρἰου, τουτέστι, ταῖς 
ἐξεχούσαις τῶν ὑπερχοσμίων δυνάµεσιν ἑανυτοὺς (35) 


(20) ᾽Α.11ὰ τοῖς. Α, B f, τοῖς. 

(31) Προσθοᾶαίς. Α, B προθολαῖς. 

192) Ὡς. B &. .. 

(33) Τοσαύτης οὖν οὔσης. Ad hxc scholion illud 
legebam in calce codicis Α : "Ott τύπος tv καὶ εἰχὼν 
τῆς νέας ταύτης χαταστάσεως ἡ τῆς ἐν τῷ vatp elo- 
όδου διαφορά. 

24) "Οτι τις. A, B ἥτις. 

95) Εἰχών. À εἰχών τε. 

26) Προτιμοτέρων, A, B προτιµότεροιο 


natur, nulla amplius differentia ratione przditam 
naturam a participatione zqui juris atque corum- 
dem bonorum diriniente, sed iis qui nunc. propter 
vitiositatem extra sunt, tandem aliquando intra 
adyta divinz beatitudinis futuris, et cornibus alta- 


(27) Προκαθαιρόµενοι. A in. margine προχαθη- 


ενοι. 

ET Προάγοι. B προσάγοι. 

2 Ilporepevouct ie B προτερεύουσι δέ τε. 

( εριράντρῳ. Α, B περιῤῥαντηρίῳ. 

(34) Μετά. D µέσα. βιῤῥαντηρί 

32) Δι ὧν. B τὰ δι ὧν. 

35 Tynvoanytij. ^ B σχηνοπαγπθῇ. 
"Evyirogér n. A ἐγγενομένῃ. 

95 LEA n D ἐν ἑαυτοῖς. Ἶ 


156 


S. GREGORII ΝΥΡΡΕΝΙ : 


156 


ris, hoc est, excellentibus supramundanis virtuti- A συναπτόντων. Ὅπερ δὴ vopvózepóv (56) φησιν 6 


bus sese conjuncturis. Quod nimirum apertius 
dicit Apostolus, universitatis cum bono concordiam 
atque consensum significans, nempe quod ei omne 


genu flectetur coelestium, terrestrium et inferno- . 


rum, atque omnis lingua confitebitur, quod Domi- 
nus Jesus Christus sit in gloria Dei Patris: pro 
cornibus quidem angelicum atque ccleste genus 
dicens «, per reliquos vero eam quz post illos 
intelligitur creaturam, nos videlicet significans, qui 
omnes in uno concordi atque consentienti festo 
erimus occupati. Festum autem est ejus qui revera 
est tum confessio, tum cognitio. Possunt autem, 
inquit, alia quoque multa sancte Scripture loca 
colligi ad commendationem et con(irmationem ejus 
qua circa resurrectionem doctrina atque sententia 
certa stabilisque habetur. Nam et Ezechiel prophe- 
tico spiritu omne quod in medio tempus est, quod- 
que inter hoc intercedit intervallum transgressus, 
jn ipso articulo 4ο puncto resurrectionis przno- 
scendi virtute consistit, et futurum tanquam jam 
praesens conspiciens, narrando oculis subjicit. 
C:unpum enim ingentem, et in infinitum et immen- 
sum exporrectum atque patentem vidit, ossiumque 
in eo multorum cumulum et acervum, aliorum 
alibi, fortuito casu disjectorum, qua deinde divina 


Απόστολος, τὴν τοῦ παντὺς πρὸς τὸ ἀγαθὸν συµφω- 
νίαν διερµηνεύων, ὅτι αὐτῷ πᾶν Yóvo χάµψει ἔπου- 
ρανίων καὶ ἐπιχείων χαὶ χαταχθονίων, χαὶ πᾶσα 
γλῶσσα ἑξομολογήσεται, ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς 
εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός * ἀντὶ μὲν τῶν χεράτων λέγων 
τὸ ἀγγελ.κόν τε xaX ἑπουράνιον , διὰ δὲ τῶν λριπῶν 
σηµαίνων τὴν μετ) ἐχείνους νοουμένην xvlaty ἡμᾶς, 
οὓς πάντας (57) µία xal σύμφωνος (38) ἑορτῇ χατα- 
κρατήσει. Ἑορτή ἐστιν (29) ἡ τοῦ ὄντως (40) ὄντος 
ὁμολογία τε (41) xa ἐπίγνωσις. Ἔστι (42) δὲ, qnot, 
χαὶ ἄλλα πολλὰ τῆς ἁγίας Γραφῆς πρὸς σύστασιν τοῦ 
κατὰ τὴν ἀνάστασιν δόγματος ἀναλέξασθαι. "0 τε γὰρ 
Ἐζεχι]λ (45) τῷ προφητικχῷ πνεύματι τὸν ἐν τῷ 
µέσῳ πάντα χρόνον, καὶ τὸ Ev τούτῳ διάστηµα ὑπερ- 


B θὰς, ἐπ᾽ αὐτοῦ ἵσταται τοῦ χαιροῦ τῆς ἀναστάσεως 


τῇ προγνωστικῇ δυνάμει χαὶ τὸ ἑσόμενον ὡς Ίδη (44) 
τεθεαµένος ὑπ' ὄψιν ἄγει τῷ διηγἡµατι. Πεδίον (35) 
µέγα χαὶ εἰς ἄπειρον εἶδε διηπλωµένον, ὀστέων (46) 
σωρείαν ἐπὶ τούτῳ (47) πολλὴν, ἄλλων ἀλλαχῃ πρὸς 
τ) συμθὰν διεῤῥιμμένων ' εἶτα θείᾳ δυνάµει πρὺς τὰ 
συγγενη χαὶ ἴδια συγχινουµένων, xat ταῖς οἰχείαις 
ἁρμονίαις ἐμφυομένων. Εἶτα νεύροις καὶ σαρ». xai 
δέρµασι χαλυπτοµένων (ὅπερ ἡ ψαλμῳδία πνκαζο- 
µένων λέχει), καὶ πνεῦμα ζωοποιοῦν τε xat διεγεῖρον 
ἅπαν τὸ χείμενον (48). 


potentia ad cognata propriaque una moverentur, et propriis convenientibusque compagibus inhzere- 


Scerent, postea nervis, carnibus, pellibus integerentur et operirentur (quod psalmodia, 


legerentur 


sive corporarentur et constiparentur per verbum πυχάζεσθα:, dicit) et. spiritum vivificantem simul 


et exsuscitantein quidquid jaceret. 


Porro Apostoli eorum qua circa resurrectionem ας Ttv δὲ τοῦ ᾽Αποστόλου κατὰ (49) τὴν ἀνάστασιν 


exsistent, miraculorum descriptionem, ut qux ex- 
pedita, facilis et in promptu legentibus sit, quid 
attinet. aliquem. exponere, quemadinodum cum 
hortatu quodam et tubarum sono Scriptura dicat 
in momento temporis mortuos atque jacentes 
universos repente in immortalis nature statum 
immutatum iri. Quinetiam evangelicas voces, ut 
que cunctis manifesta sint, praetermittam. Non 
enim verbo solo Dominus mortuos resurrecturos 
esse dicit, verum eliam ipsam quoque resurrectio- 
nem repraesentat ac prestat ab iis, que nobis 


E Γυμγότερον. B γυμνότερόν πως. 
(97) Οὓς πάντας. A, B ὧν πάντων. 

(38) Μία καὶ σύμφωνος. Ad has voces ita in 
calce codicis À scribebatur, Ποίαν elvat. φησι zy 
μέλλουσαν ἀθλων ἑορτὴν ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων ; Ἰὸ 
πάντας συμφώγως ὁμολογεῖν εἶναι Θεόν * οὐχοῦν περὶ 
μὲν τὴν θεογνωαίαν πάντες ὁμογνωμονήσουσιν ἆμαρ- 
τωλοὶ xa δίκαιοι, οὗ μὴν δὲ μιᾶς ἔσονται καταστά- 
σεως. Ἐπεὶ ποῦ τὸ δίχαιον; ᾽Αλλ' οἱ μὲν ἓν ἀπολαύ- 
ctt τῆς τῶν οὐρανῶν γενῄσονται βασιλείας, οἱ δὲ 
ταύτης ἑχτὸς xatà τὴν ᾿Αποστολιχὴν ἀπόφασιν. 

(39) Ἔστυ". B δὲ στιν. 

(40) "Ογτως. Delet B. 

" "OuoAoría τε. B ὁμολογία δέ, 

42) Ἔσει. B ἔσται. 


θαυμάτων διασχευὴν, ὡς πρόχειρον οὖσαν τοῖς ἕν- 
τυγχάνουσιν, τί ἄν τις λέγοι (ὅ0): Ὅπως ἐν χελεύ- 
σµατί τινι καὶ σαλπίγγων Ίχει (51) φησὶν ὁ λόγος ἓν 
ἀχαρεῖ τοῦ χρόνου ἅπαν ἀθρόως τὸ τεθνηχός τε xal 
χείμενον, εἰς ἀθανάτου φύσιν (52) ὑπαμειφθή- 
σεσθαι (55) ; Αλλά καὶ τὰς ἀγγελικὰς (54) φωνὰς, 
ὡς προδήλους ἅπασιν (55) οὔσας, παρήσαμεν (56). OU 
γὰρ µόνῳ λόγῳ (57) φησὶν ὁ Κύριος τοὺς νεχροὺς 
ἀναστήσεσθαι, ἀλλὰ χαὶ αὐτὴν ἐνεργεὶ τὴν ἀνάστασιν, 
ἀπὸ τῶν ἑγγυτέρων ἡμῖν χαὶ Tcov ἀπιστεῖσθαι δυ- 
ναµένων τῆς θαυματοποιίας ἁρξάμενος. Πρῶτον μὲν 


i ἘΕζεκιή. B. Ἰεζεχιήλ. 

44) Ὡς ἤδη. A ὡς δη παρόν. 

45) Πεδίον. A πεδίον γάρ. 

46) ᾿Οστέων. A ὁστέων το. 

(41) Τούτῳ. Α in margine τούτου. 

(48) Κείµενον. À in margine χινούμενον. 
(49) Κατά. A, B τῶν κατά, 

(60) Λέγο,. B λέγειν. 

(91) "Hye. A tfi. B fyc. 

(52) docu. Α φύσεως. 

(53) 'Ὑπαμειφόθ. Α addit κατάστασιν, 
(54) Αγγεικάς. B εὐαγγελιχάς. 

(55) "Απασιν. Delet B. 

(56) Παρήσαµεν. B παρίσοµεν. 

(57) Μόνῳ JAóryo. B λόγῳ µόνῳ. 


α Scholion. Quale futurum. ait. festum. angelorum et. hominum, ut omnes concorditer el. consenticnter 
unum Deum confiteautur. Ergo circa cognitionem quidem Dei omnes consentient εἰ concordabunt pec- 
catores et justi : verumi!amen non erunt ejusdem status εἰ conditionis (nam ubi justitia?); sed hi quidem 
requo celorum f(ruentur : illi autem, juxta. Apostolicam senientiam, ab hoc. arcebuntur, 


151 


DE ANIMA ET RESURRECTIÓNE. 


4158 


γὰρ iv τοῖς ἐπιθανασίοις (58) τῶν νοσημάτων τὴν Α propinquiora sunt, quibusve fides minus abrogari 


ζωοποιὸν δείχνυσι δύναμιν, ἀπελαύνων προστάγµατι 
xaX λόγῳ (59) τὰ πάθη’ εἶτα ἀρτιθανὲς ἑγείρει (60) 
παλδίον, εἶτα νεανίαν τοῖς τἆφοις ἔδη προσνομιζόµε- 
νον τῆς σοροῦ διαναστήσας τῇ μητρὶ δίδωσι ΄ μετὰ 
φοῦτο διαπεπτωχότα Ίδη τετραημέρῳ χρόνῳ xbv Λά- 
ζαρον νεχρὺν ἐξάχει. (01) τοῦ τάφου (62) φωνῇ (63) 
xai προὀτάγµατι ζωοποιῄσας τὸν χείµενον εἶτα τὸν 
ἑαυτοῦ ἄνθρωπον (64) fou χαὶ λόγχῃ διαπεπαρμέ- 
νον ix νεχρῶν διὰ τρἰ:ης ἡμέρας διανίστησι (69), 
«οὓς τόπους τῶν fov xal và? πληγὴν τῆς λόγχης 
εἰς µαρτυρίαν (66) τῆς ἀναστάσεως ἐπαγόμενος (07). 
Περὶ ὧν οὐδὲν οἶμαι χρῆναι διεξιέναι, pj μιᾶς (68) 
ἀμφιθολίας ἐν τοῖς τὰ προγεγραµµένα (69) παραδε- 
δειγµένοις εἰπούσης (70). 


ac detrahi poss't, hujus mirifici operis initio facto. 
Nam primum quidem in mortiferis morbis «vivifi- 
cam vim demonstrat, jussu ac verbo abigens affe- 
ctiones ; deinde paulo ante mortuam puellarh rc- 
suscitat, postea adolescentem qui jam ad sepul- 
crum efferebatur excitatum e loculo matri dat ; 
post hunc, Lazarüm qui jam quatridui tempore 
mortuus diffluebat et olebat, vivum educit ex se- 
pulcro, voce pariter ac jussu vivificans jacentem ; 
postea suum ipsius hominem clavis ac lancea 
transfixum tertio die resuscitat, vestigia clavorum 
ac lancez in testimonium resurteclibnis ddducen- 
tem. De quibus nihil arbitrór opus esse dicete, 
cum nullà subsit ambiguitas inter eos qüi éa quz 
scripta sunt acceperunt el approbàverunt. 


T. ἸΑλλ ob co020(71), εἶπον ἐγὼ, τὸ ζητούμενον fiv Ὦ G. Verum non hoc erat, inquarmi ego, quod quzre- 


τὸ γὰρ ἔσεόθαί ποτε τὴν ἀνάστασιν, xai τὸ ὑπαχθή- 
σεσθαι τῇ ἀδεχάστῳ χρίσει τὸν ἄνθρωπον, διά τε τῶν 
γραφιχῶν ἀποδείξεων, xa τῶν Ίδη προεξητασµένων, 
οἱ πυλλοὶ τῶν ἀχουόντων συνθῄσονται. Ὕ πόλοιπον (73) 
ἂν εἴη σχοπεῖν, φησὶν, εἰ ὥσπερ τὸ νῦν (73) xat τὸ 
ἐλπιζόμενον ἕσται. Όπερ εἰ ὄντως (74) εἴη, φε»- 
χτὸν (15) εἶπον τοῖς ἀνθρώποις τὴν ἑλπίδα τῆς άνα- 
στάσεως εἶναι (76). Ei γὰρ ola γίνεται, ὅταν λήγε- 
«at (71) τοῦ ζὴν τὰ ἀνθρώπινα σώματα, τοιαῦτα τῇ 
ζωῇ πάλιν ἀποκαθίσταται ' ἄρα τις ἀτέλεστος συµ- 
φορὰ διὰ τῆς ἀναστάσεως τοῖς ἀνθρωποις ἑλπίζεται. 
T( γὰρ ἂν ἐλεεινότερον ὙΥένοιτο θέαµα, f| ὅταν ἐν 
ἐσχάτῳ γήρᾳ χαταῤῥιγνυθέντα (18) τὰ σώματα µετα- 
ποιηθῇ πρὸς τὸ εἰδεχθές τε xai ἄμορφον, τῆς μὲν 


σαρχὸς αὐτῆς (79) ἀναλωθείσης τῷ χρόνῳ, ῥυσοῦ δὲ C 


τοῖς ὁστέοις περιεσχληχότος (80) τοῦ 6£puatoc; Τῶν 
δὲ δὴ νεύρων συνεαπασµένων διὰ τὸ µηχέτι τῇ φ»- 
σιχῇ ἱχμάδι ὑποπιαίνεαθαι, χαὶ διὰ τοῦτό παντὸς συν- 
ελχοµένου τοῦ σώματος, ἄτοπόν τι xai ἑλεεινὸν θέαµα 
Τένεται, τῆς μὲν χεφαλῆς ἐπὶ τὸ γόνυ συγχεχλιµένης ' 
τῆς δὲ χειρὸς ἔνθεν xal ἔνθεν πρὸς μὲν τὴν χατὰ φύ- 
σιν ἑνέργειαν ἁπρακτούσης, ἐντρομῆς (81) δὲ χατὰ 
τὸ ἀχούσων (82) ἀεὶ χραδαινοµένης. Οἷα δὲ πάλιν 
τῶν ταῖς χρονίαις νόσοις ἐχτετηχότων τὰ σώματα ; 
Α τοσοῦτον διαφέρει τῶν γυµνωθέντων ὁστέων, ὅσον 
ἐπιχαλύφθαι δοχεῖ λεπτῷ, χαὶ ἐχδεδαπανημένῳ δη 
τῷ δέρµατι (85). Οἷα δὲ (84) χαὶ τῶν ἐν ταῖς ὑδερι- 


(58) ᾿Επιθανασίοις. À ἐπιθανατίοις. 

59) Καὶ Aómo. Α xaX λόγον. B λόχου. 

60) Ἐτγείρει. Α in margine ἀνεχείρει. 

61) Ἐξάγει. A B ἐξάγει ζῶντα. 

62) Tcv τάφου. Α τῶν τάφων. 

65) Φωνῃ. À φωνῇ τε. 

64) Elta τὸν ἑαυτοῦ ἄνθρωποῦ., In calce codi- 
eis A ista leges, "Ozt διὰ πίστεως τῆς τοῦ σὠματὸς 
ἀναστάσεως τὰ σημεῖα τοῦ ἰδίου πάθους εἴασεν ἐν τῷ 
ἰδίῳ σώμµατι ὁ Κύριος. 

(65) Διαγίστησι. B ἀνίστησι. 

(o0) Μαρτυρία». B papsopuv. 

67) ᾿Επαγόμενος. ἐπαγόμενον. 

(69) Προγετραμμένα. A B τς 

εμένα. εγραμμένα. 

(70) Παραδεδειγµένοις 0x. αρα εδειγµένης ὑπού- 
c. B πα ιγμένα ὑπούσης. 

1*1) Οὐ τοῦτο. B οὐδὲ τοῦτο. 


PATROL. Gn, XLVI. 


batur án resurrectio aliquando futura sit, ét quod 


homo incotrupto judicio sistetur, cum propter 
Seripturarum demonstrationes, tum propter ea 
qui jam ante exquisita atque excussa sunt, ple- 
rique audientium assenlientur ; reliquum  auiení 
fuerit considerare an prout est 1d quod nuric est, 
ita etiain quod speratur futurutn sit. Quod si itd 
fuerit, fugiendam dixerim hominibus esse spemi 
resurrectionis. Nam si qualia evadunt humana 
corpora dum vivere desinunt, talia rursum vitdé 
restituuntur : nimirum perpetua quzdam calami- 
tas ab omnibus per resurrectionem speratur. Quod 
enim miserabile magis spectaculum fuerit, quani 
cum in extrema senectute incurvata atque contra- 
cia corpora ad turpitudinem ac defórmitatem rez 
dácta fuerint, carne quidem eorum tempore con- 
summata, rugosa autem et arida cüte ossibus. 
adlierente ? Etenim nervis; quod natutali nimirum 
non amplius humore imbuantur dc pingueflant, 
convulsis, et idcirco toto corpore contracto, res 
qui:edam inflrma ac spectatu miserabilis exsistit 
cum caput quidem in genua inclinatum sit ; manus 
aulem utrinque ad naturalem quidem usum inva- 
lidde sint, prx» tremore vero semper invit::. micent 
ac moveantur. Qualia vero rursus eorum corpord 
sunt qui diuturnis ac longinquis morbis extàbuc- 
runt? qua corpora lioc differunt a nudatis ossibus, 


12) 'Ὑπόλοιπον. B ὑπόλοιπον δ ἄν. Hzc in calco 
colicis À ita illustrabantur : "Ev0cv ἄρχεται ex; ἐς 
ἑαυτοῦ ἀνθυποφέρειν τὰς περὶ τῶν τῇ ἀναστάσει µα- 
χοµένων ἀντ'θέσεις. 

13) "ΩΏσπερ τὸ vov. À πρὸς τὸ νῦν by. 

14) Ὄντως. Α οὕτως. 

(15) Φευκτόν. A B φευχτήν. 
(76) Εἶναι. Delet B. 
17) Ὅταν «Ἰήγεται. Α B ληγονται. 
18) Καταῤῥιγυθένέα. Α B καταριχνωθέντα. 
19) Αὐτῆς. À B αὐτοῖς. 
(80) Hepwoxtixótoc. B περισχληκότος. 
[s Ἐγτρομῆς. À Ev τρόμῳ. B ἐν τρόπῳ. 





89) Αχούσιο». B ἑχούσιον. 
85) "Όσον ἐπιχεκαλύφθὰι. Usque ad τῷ δέρµατι 
deleta sunt in Ms. A οἱ in margine legitur σχολια. 
(84) Ola δέ. Ad liec verba in calce codicis Α lee 
mota aseripta erat, ζήλησις περὶ τῶν ἀνθρωπίνων 


5- 


139 


S. GREGORII NYSSENI 


140 


quod tenti ac jam consumpta cute obtecta esse A xal; (85) ἀῤῥωστίαις ἑξῳδηκότων (86), τῶν 65 τῇ 


videntur. Qualia item eorum qui aquz intercutis 
morbo intumuerunt ? Qu: vero oratio. indecoram 
eorum jacturam ac detrimentum, qui sacro morbo 
correpti sunt, ante oculos ponere possit ut eis 
omnia membra, tam instrumentaria quam sensoria 
paulatim putredo progrediens depascat? qualia 
item eorum corpora sint, qui in terre motibus, 
vel bellis, vel ex alia causa quapiam mutilati sunt, 
et ante mortem aliquo temporc post eam calamita- 


ἱερᾷ νόσῳ χεχρατηµένων τὴν ἀσχήμονα λώδην τίς ἂν 
ὑπ' ὄψιν ἀγάγοι λόγος, ὡς xat ὀλίγον αὐτοῖς πάντα 
τὰ µέλη τὰ ὀργανιχά τε χαὶ αἱσθητὰ προσιοῦσα (87) 
1j σηπεδὼν ἐπιθόσχεται ; τῶν δὲ Ev σεισμοῖς, fj πολέ- 
pow, 7| ἓξ ἑτέρας τινὸς αἰτίας ἠκροτηριασμένων, xot 
πρὸ τοῦ θανάτου χρόνον τινὰ Ev τῇ συμφορᾷ ταύτῃ 
ἐπιθιούντων, ἢ τῶν ἀπὸ γενέσεως λώδῃ τινὶ συναπο- 
τελεσθέντων kv διαστρόφοις(88)τοῖς µέλεσι, περιὸν (89), 
τί ἄν τις λέγοι; 


tem acceptam adhuc vivunt, aut eorum qui a nativitate adverso aliquo casu lesi ac vitiati cum 
distortis membris adoleverunt, et ad :etatem perfectam evaserunt, quid opus est dicere? 


De modo genitis autem infantibus, qui vel 
exponuntur, vel suffocantur, vel fortuito casu 
pereunt, quid existimandum est, si rursus tales ad 
vitam reducantur, utrum in infantia remanebunt, 
et quid miserius, an ad ztatis modum perfcetum 
evadent, ct quali lacte natura rursus eos enutriet ? 
Itaque si quidem per omnia idem nobis corpus 
rursum reviviscet, calamitas et incommodum est id 
quod exspectatur ; sin autein non idem, alius atque 
is qui jacet mortuus, erit ille qui resuscitetur atque 
resurgat. Nam si jacuit quidem puellus, resurgit au- 
tem homo perfectae statis, aut contra, quo pactodicere 
possumus ipsum qui jacerct excitatum esse atque 
exsurrexisse, cum quod attinet ad differentiain :ela- 
tis, isqui occidisset, immutatus sit? Si quis enin pro 
puello adultum, et pro sene, in vigore statis ac 
flore constitutum videt, alterum pro altero conspi- 
catur, pro multilato quoquect aliquo vitio labo- 
rante integrum ac sanum, pro macie coufecto 
corpulentum, et in cxteris omnibus eodem modo, 
ne si quis omnia singulatim commemorare velit, 
imolestiam ac t:dium orationi inducat? Nisi igitur 
rursus tale corpus revixerit quale erat cum terre 
mandaretur, non id quod mortuum fuissct resur- 
get, sed in alium hominem terra rursus formabi- 
tur. Quid igitur ad me resurrectio pertinet, si pro 
mealius reviviscet? Nam qua ratione ipse me 
agnovero, si non cernam in meipso meipsum ? 
Non enim ego revera fuero, nisi per omnia idem 
mecum sim. Quemadmodum enim in presenti 
vita, si cujus memoria teneam figuram, ponatur 


σωμάτων, sl ofa τῶν τελευτώντων ἐστὶ τὰ σώματα, 
ποιαῦτα xai ἀνίσταται κατὰ τὸν τῆς ἀναστάσεως και- 
ρόν ; χάὶ διάφοροι ἑπαπορήσεις πρὸς τὸ τῆς ἀναστά- 
σεως δόγµα. — B oia δή. 

(85) Ὑδερικαῖς. B ὑδριχαῖς. 

(86) ᾿Εξοιδηκότων. B ἐξφῳδηχότων, 
. (87) Αἰσθητά προσιοῦσα. À B αἰσθητήρια προῖ- 
9233. 

(88) Διαστρόφοις. B διαφόρλις. 

(89) Περιόν. Delet A. did 

(90) Περὶ τῶν. Α περὶ δὲ τῶν. Czterum ad haec 
verba in calce codicis A inter scholia hzec leguntur : 
Αντίθεσις * ὅτι οὐ ταὐτὸν ἀναστήσεται τὺ σῶμα, 
ἄλλο παρὰ τὸ πεσὸν, εἰ μὴ τὰς ἐπισνμθάσας αὑτῷ 
διαρόρους ἀλλοιώσεις ἔχον γείρεται. Τοίνυν δὶς xat 
καὐτὸν τῆς φλογὸς θίχοντα ὥσπερ τὸ μὲν ἐπίῤῥυτον 
διὰ τῶν τροφών γίνεται προστιθεµένων τῇ οὐσίᾳ fjv 
ἀντὶ τοῦ διαφορηθέντος μέρους αὐτῆς. Τὸ δὲ ἆ " υ- 
τον ὑπὸ τοῦ περιέχοντος ἡμᾶς ἀέρος Ex διαφοροῦντος 


Περὶ τῶν (90) ἀρτιγενῶν νηπίων τῶν τε ἐχτιθεμέ- 
νων, xal τῶν χαταπνιχοµένων, xai τῶν κατὰ τὸ αὖ- 
τόµατον ἀπολλυμένων, τί ἐστι λογίσασθαι, εἰ τὰ 
τοιαῦτα (91) πάλιν πρὸς τὴν ζωὴν ἑπανάγοιτο, ἄρα 
ἑναπομένῃ (92) τῇ νηπιότητι, καὶ τί ἀθλιώτερον, 
ἀλλ’ ἐπὶ τὸ ἄχρον (95) ἥξει τῆς ἡλιχίας, χαὶ ποίῳ 
γάλαχτι πάλιν d$ φύσις αὐτὰ τιθηνήῄσεται; Ὥστε εἰ 
μὲν διὰ πάντων ταὺτὸν ἡμῖν τὸ σῶμα πάλιν ἀναθιώ- 
σεται, συμφορὰ ἔσται τὸ προσδοχώµενον * εἰ δὲ μὴ 
ταὐτὸν, ἄλλος τις ὁ ἐγειρόμενος ἔσται παρὰ τὸν χεί- 
µενον. El γὰρ πέπτωχε μὲν τὸ παιδίον, ἀνίσταται 6k 
τέλειος (94), ἡ τὸ ἔμπαλιν, πῶς ἔστιν εἰπεῖν αὐτὸν 
ἀνωρθῶσθαι τὸν χείµενον, ἐν τῇ τῆς ἠλιχίας διαφορᾷ 
τοῦ πεπτωχότος ὑπηλλαγμένου ὄντος, ἀντὶ γὰρ τοῦ 
παιδίου τέλειον, xat ἀντὶ τοῦ πρεσθυτέρου τὸν ἀχμη- 
στὸν (95) τίς ὁρῶν, ἕτερον ἀνθ᾽ ἑτέρου τεθέαται, xal 
ἀντὶ τοῦ λελιυθηµένου τὸν ἄρτιον, χαὶ ἀντὶ τοῦ ἕχτετη- 


0 Χότος τὸν εὔσαρχον, xal τὰ ἄλλα πάντα ὡσαύτως, ἵνα 


μὴ, τὰ καθ ἕχαστόν τις διεξιὼν, ὄχλον ἐπεισάγῃ(96) τῷ 
λόγχῳ; Ei μὴ οὖν (91) τοιοῦτον ἀναθιώσῃ (98) τὸ σώμα 
πάλιν, οἷον ἣν ὅτε τῇ γῇ χατεµίγνυτο, οὗ τὸ τεθνηχὸς 
ἀναστήσεται, ἁλλ᾽ εἰς ἄλλον ἄνθρωπον 1 yf; διαπλα- 
σθήσεται. Τί οὖν πρὸς ἐμὲ ἡ ἀνάστασις, εἰ ἀντ᾽ ἐμοῦτις 
ἄλλος ἀναθιώσεται; Πῶς γὰρ ἂν ἐπιγνοίην αὐτὸς 
ἐμαυτὸν, βλέπων (99) ἐν ἐμαντῷ (1) οὐχ ἐμαυτόν; Οὐ 
γὰρ ἂν εἴην ἀληθῶς ἐγὼ, εἰ μὴ διὰ πάντων εἴην ὁ αὐτὸς 
ἐμανυτῷ. Καθάπερ γὰρ χατὰ τὸν παρόντα βίον st 
τινος ἔχοιμι διὰ µνήµης τὸν χαραχκτῆρα , ὑποχείσθω 
δὲ χατὰ τὸν λόγον ψεδνὸς ὁ τοιοῦτος εἶναι, προχειλῆς, 
ὑποσ.μὸς (2), λευχόχρους (3), γλαυχόµμματος, kv πο- 
λιᾶ τῇ τριχὶ, xai ῥυσῷ τῷ σώματι " εἶτα ζητῶν τὸν 


ἐχδήλως οὐκ ὀλίγον τῆς οὐσίας τοῦ σώματος ἡμῶν, 
ἁμφότερα δὲ ἀπ᾿ ἀλλοιώσεως Ὑίνεται, τοῦτο μὲν τῶν 
τροφῶν ἀλλοιουμένων, Ev τῷ νεύρῳ νεύρων, xal ἐν 
τῷ ὁστῷ ὁστῶν, touto δὲ πάντων τῶν Ev ἡμῖν ὑγρῶν 
τε xal στερεῶν σωμάτων ὑπὸ τῆς ἐμφύτου θερµασίας 
διὰ παντὸς ἀλλοιονμένων, xat οὕτω δ αιρουμένων. 

(91) Τὰ τοιαῦτα. Α ταῦτα B τοιαῦτα. 

92) "Αρα ἐναπομένῃ. A B &g' ἑναπομένει. 

95) "Axpov. À µέτρον. 

94) Τό.ειος. Α ὁ τέλειος. 

95) Αχμηστόν. A B ἀχμαστὴν. 

96) Επεισάγη. Α in margine ἐπισυνάγος, 

97) Mi; oov. Α μη. 

(98) Αναδιώσῃ. À B ἀναθιώῃ. 

(99) ΒΛέπων. À in marg. οὐ βλέπων iv ἐμαντῷ 
ἐμαυτόν π. γὰρ ἂν env ἀληθῶς ἐγὼ, εἰ μὴ διά. 

(1) Ἐμαυτφ. B ἑαυτῷ. 

(2) Ὑποσιμός. Β ὑπόσιμος. 

(ὄ) Λευχόχρους. À λευχόχρως. 


e 


LET 


DE ANIMA ET RESURRECTIÓNE. 


14$ 


τοιοῦτον, ἐντύχοιμι vito, χομήτῃ (4), Υρυπῷ, µελανο- A verbi gratia is esse ráro capillo, labiis prominen- 


χροῖ (5), xal τὰ λοιπὰ πάντα τοῦ κατὰ τὴν uopohv 
χαρακτῆρος ἑτέρως ἔχοντι. "Αρα τοῦτον εἶδὼς (6) 
ἐχεῖνον οἱῆσομαι ; μᾶλλον δὲ τί χρὴ ταῖς ἑλάττοσι τῶν 
ἑνστάσεων ἑνδιατρίδειν τὸν ἰσχυρότερον (7) ἀφιέμε- 
vov (8); Τίς γὰρ οὐκ οἵδεν, ὅτι ῥοῇ τινι πῥοσέοιαεν 
4 ἀνθρωπίνη φύσις, ἀπὸ γενέσεως εἰς θάνἄτον ἀεὶ 
διά τινος Χινῄσεως προϊοῦσα, τότε τῆς κινήσεως λή- 
Ύουσα, ὅταν καὶ τοῦ εἶνὰι παὐδεται (9) ; 

instantium oppositionibus immorari ? Quisnam 
assimiletur, ab nativitate ad nrortem per motum 
nens, eum etiam esse desierit ? 

Ἡ δὶ χίνησις αὕτη οὐ τοπική τίς ἐστι µετάότασις (10) 
(o0 γὰρ ἐχθαίνει ἑαυτὴν fj φύσις), ἀλλὰ δι’ ἀλλοιώσεως 
ἔχει τὴν πρόοδον. Ἡ δὲ ἀλλοίωσις ἕως ἂν fj τοῦέο 
ὃ λέγεται, οὐδέποτε ἐπὶ τοῦ σὐτοῦ μένει’ (ῶς γὰρ 
ἂν àv ταὐτότηξι φυλαχθείη b ἀλλοιούμενον ; ) ἀλλ 
ὥσπερ τὸ ἐπὶ τῆς θρυαλλίδος πῦρ, τῷ μὲν δοχεῖν 
ἀεὶ τὸ αὐτὸ φαἰνεῖαι (τὸ γὰρ συνεχὲς ἀεὶ τῆς χινἠ- 
eet ἁδιάσπαστον (41) αὐτὸ xaX ἠνωμένον πρὸς ἑαυ- 
wb (12) δεέκνυσι), τῇ δὲ ἀληθείά πάντως (15) πάντοτε 
ἑαυτὸν (14) αὐτὸ (15) διαδεχόµενον, οὐδέποτε αὐτὸ 
μένει (ἡ γὰρ ἐξελχυσθεῖσα διὰ τῆς θερµότητος ἴχμᾶς, 
ὑμοῦ τε ἐξεφλογώθη xaX εἰς λίγνην (16) ἐχκαυθεῖσα 
µετεποιῄθη, xal ἀεὶ τῇ ἀλλοιώτικῇ δυνάµει ἡ τῆς 
φΦλογὸς χίνησις (17) ἐνεργεῖται, εἰς λίγνην (18) 6v 
ἑαυτῆς ἀλλοιοῦσα (19) τὸ ὑποχείμενον) * ὥσπερ τοί- 
νυν (20) €; χατὰ ταὐτὸν τῆς φλογὸς θίγοντα, οὐχ 
Ἔστι τῆς αὐτῆς τὸ Ol ἄφασθαι ' (τὸ γὰρ ὁξὺ τῆς ἆλ- 


tibus atque demissis, naribus nonnihil pressis, 
albus, czsiis oculis, cano capillo, corpore rugoso ; 
deinde si quaerens eum incidam in juvenem, capil- 
latum, adunco n$so, nigrum, et in exteris omni- 
bus, quod attinet ad forma figuram ac lineamen- 
ta, diversum , nunquid hunc conspicatus illum 
esse putabo? Enimvero quid opus est, validioribus 
omissis, minoribus ac levioribus urgentium et 


enim ignorat quod flumini cuipiam bumana natura 
quemdam semper progrediens, tunc moveri desi- 


Porro motus bic non est de loco ad locum 
transitus atque translatio ( non enim natura seip- 


p 53m excedit), sed per alterationem 3ο muta- 


tioném progressum habet. At mutatio quandiu 
id fuerit qnod dicitur, nunquam in eodem ma- 
net ( nam quo pacto in eodem statu conservari 
poterit id quod  alteratür et immutatur ? ) sed 
quemadmodum ignis, qui est in ellychnio, prout 
videtur quidem, semper idem apparet ( continuus 
enim semper motus, nullo intervallo didu- 
ctum atque diremptum, sed eum secum unitum 
reddit ), revera aulem ipse ses$o semper erci- 
piens, nunquam idein manet ( bumor enim , quf 
per calorem extractus fuerit, simul et in flam- 
mam convertitur, exustus in. fumum ac fuligi« 
nem redigitur ; ac semper alteratva vi motus 
flamma peragitur in fumum ac fuliginem per 66» 


λοιώσεως οὐκ ἀναμένει τὸν Ex Δευτέρου πάλιν ἔπι- C se subjectum immutans): quemadmodum igitur 


διγγάνοντα, xÀv ὡς τάχιστα τοῦτο ποιῇ), ἀλλ᾽ ἀεὶ 
Καινή τε xal πρὀσφατὀς ἐστιν fj, φλὸξ πάντοτε Υινο- 
µένη (21), καὶ ἀεὶ ἑαυτὴν διαδεχοµένη, xai οὐδέποτε 
&*ti τοῦ αὐτοῦ μένουσα . τοιοῦτόν τι καὶ περὶ «ἣν τοῦ 
σώματος ἡμῶν φύσιν ἐστί. Τὸ γὰρ ἑἐπίῤῥυίον (22) 
εἲς φύσευς ἡμῶν, xat τὸ ἀτόῤῥυτον διὰ τῆς ἀλλοιω» 
τικῆς χινῄσεως ἀεὶ πορευόµενον (25), τότε κινούµε» 
ψον ἱστάτάι, ὅταν xül τῆς ζωῆς ἀπολήξη ’ ἕως δ ἂν 
ἓν τῷ Cl» f. στάσιν οὐχ ἔχει. "H. γὰρ πληροῦται, f) 
διαπνέεται (84), ἢ δι ἑλατέρων πάντως εἰσαεὶ διεξἀ- 
γεται. El τοίνυν οὐδὲ τῷ χθιζῷ τις ὁ αὐλός ἐστιν, ἀλλ' 
ἕτερος τῇ ἁβαλλαγῇ (25) Ὑίνεται, ὅταν ἑπαναγάγῃ 
«άλιν «b σῶμα ἡμῶν πρὸς τὴν ζωὴν fj ἀνάστασις, 
θ”ἡμός τις ἀνθρώπων Κάντως ὁ εἷς γενήσεῖαι, ὡς ἂν 
μτδὶν ἑλλείποι τοῦ ἀνισταμένου τὸ βρέφος, τὸ νήπιον, 
ὁ παῖς, τὸ µειράκιον, 6 àvhp , ὁ πατὴρ, ὁ πρεσθύτης, 
Χ4ὶ τὰ διὰ µέσου πάντα. Σωφροσύνης δὲ καὶ ἆχολα- 
σίας διὰ σαρχὺς ἑνεργουμένης, τῶν δὲ (26) ὕπομε- 


(1) Κοµήτῃ. À in margine κομῶντι, 
5) MeAayox poi. Α B μελανόχροϊ. 
te Εἰδώς. À ἰδὼν ἐχεῖνον εἶναι. B ἰδὼν ἐλεῖνον 


catu. 
ov ἱσχυρότερον. À B τῶν ἰσχνροτέρων. 
; ᾿Αφιέμεγον. À ἀφέμενον. 
Παύσεται. Α B παὐσηται. 
40) Μετάστασις. Α 1j µετάστασις. 
1) ᾿Αδιάσπαστον. À ἁδιάστατον. 
12) 'Eavcé. A ἑαυτῷ. 
43) Πάντως. Uclent. A B. 
14) Ἑαυτόν. Α B ἑαυτό. 
(43) Αὐτό. D τὸ 22-4, 


si quis bis simul flammam contingat, non pos- 
sit eamdem tangere bis (celeritas euim altcra- 
tionis atque mutationis non exspectat eum qui 
flammam iterum rursus attingat, etiamsi quam 
celerrime id faciat); sed flamma semper nova ac 
recens est, omni tempore nascens, ac semper 
seipsam excipiens, et nunquam in eodem manens: 
hujusmodi quiddam circa naturüm mostri quoque 
corporis est. Nam cum tum influens, tum cfflu- 
eus natura nostra per alterandi motum sempe? 
et ambulet el moveatar, tunc consistet , cum 
etiam vivere desierit; quandiu vero in vita fue- 
rit, statum et locum consistendi non habet. Aut 
enim impletur aut difflatur atque evanescit et ex- 
jnanitür, aut per utrumque in perpetuum pror- 
sus transigitur. Si igitur nec qui natus quident 
est, interim dum vivit, idem est, nec is manet 
qui heri fuisset, sed per immutationcm alius ev. 


(16) ΛΙΥΥΗ». Α D λιγνῦν. 

17) Kirnctc. Delet B. 

18) Air nv. B λιγνῦν. 

19) "A.Ltoutca. B ἀλλοξριοῦσα. 

(20) Tolvv* δίς. À τὶνί Τις. 

(21) Γινομένη. A in textu γενησοµένη, id matglit 
γεννωµένη, B γενωμένη. . 

22) Επίῤῥυτον. À ἑπίῤῥήτον. 

a) Ilopevópevov. Α B in margine πορενόμενόν 
τε xat χινούμενον τότε ἵσταται. 

(94) Διαπγνέεται. B διαπνεῖται. 

(25) Απαλλαγή. A B ὑπαλλαγῇ. 

(80) Tov δέ. Α U τῶν τει 


145 

dit : cum resurrectio — corpus 
ad vitam reduxerit, populus quidam hominum 
prorsus unus evadet, ut nihil absit ab eo qui 
resurgit, infans videlicet, pusio, puer, adolescen- 
tulus, vir, pater, senex, et omnia qus inter hzc 
intercedunt. Porro cum continentia atque incon- 
linentia per carnem exerceatur. tum propter 
pietatem gravia atque acerba supplicia sustinen- 
tium, tum animi mollitia refugientium lic at- 
que vitantium , el per sensum corporeum horum 
utrumque designantium : qui fleri potest, ut id 
quod justum est, in judicio servetur ? Aut. cum 
idem nunc quidem peccaverit, postea vero per 
poenitentiam sese expiaverit, ac fortasse rursus in 
peccatum ac delictum lapsus sit, cum ítem per 


nature vicissitudinem, tum inquinatam, tum ab B 


inquinatione vaeuum corpus immutatum fuerit ; 
et neutrum horum in perpetuum  suffecerit at- 


S. GREGORII NYSSENI 
nostrum rursus A νόντων ὑπὲρ τῆς εὐσεθείας τὰς ἀλγεινὰς (27) τῶν 


111 


χολάσεων, τῶν 1E a0 μαλαχιζομένων πρὸς ταῦτα (28) 
διὰ τῆς σωματιχῆς αἰσθήσεως, ἑχατέρων (29) τούτων 
ἐπιδειχνυμένων, πῶς ἔστι παρὰ τὴν (30) χκρίσιν δια- 
σωθῆναι τὸ δίχαιον (51) ; Ἡ τοῦ (52) αὐτοῦ νῦν μὲν 
πεπλημμµεληκχότος, αὖθις δὲ διὰ µεταμµελείας ἑαυτὸν 
ἐχχαθάραντος (20), κἂν οὕτω τύχῃ πάλιν ἐπὶ τὸ 
πλημμελὲς ὁλισθήσαντος, ὑπαμειφθέντος δὲ χατὰ τὴν 
ἀχολουθίαν τῆς φύσεως, xai τοῦ µεμολυσμένου xal 
τοῦ ἀμολύντου σώματος, xal μὴθ) ἑτέρου (54) τούτων 
εἰς τὸ διηνεχὲς ἐξαρχέσαντος , ποῖον τῷ ἀχολάστῳ 
σῶμα συγχυλασθῄσεται, τὸ ῥιχνωθὲν ἓν τῷ Yfpq 
πρὸς τῷ θανάτῳ; 'AXX ἕτερον ἣν τοῦτο παρὰ τὸ τὴν 
ἁμαρτίαν κατειργασμµένον (35), ἀλλ᾽ ὅπερ κατεµο- 
λύνθη τῷ πάθει; xal moo ὁ πρεσθύτης; "lH γὰρ οὐχ 
ἀναστήσεται οὗτος, xal οὐκ ἑνεργὸς fj ἀνάστασις * 3 
οὗτος ἐγερθήσεται, καὶ διαφεύξεται τὴν δίχην ὁ ὑπο- 
χείµενος. 


que duraverit, qualenam corpus una cum intemperante, atque incontinente punietur; utrum id 
quod in seneciute morti vicinum contractum et. incurvatum fucrit ? At hoc aliud esset aique id 
quod peccatum  perpetraverit an id quod vitio  coinquinatum fuerit ? Et ubi senex ? Nam aut hic 
non resurget, et resurrectio non representabitur, nec ad effectum deducetur, sed inefficax erit ; 
aut hic resurget , et judicium ae p«enam effugiet obnoxius atque subjectus. 


Dicam etiam aliquid ος iis qui objiciuntur 
nobis ab illis qui hanc doctrinam non approbant. 
Nihil, inquiunt, ex partibus ct membris corporis 
otiosum et sine aliquo officio atque usu. natura fe- 
vit. Nam alia quidem vivendi causam in mwmobis 
ac vim continent, sine quibus fieri non potest , 
ut vita quam in carne transigimus consistat : ut 
cor, jecur, cerebrum, pulmo, venter, οἱ reli- 
qua viscera; alia vero sentiendi motui destinata 
atque attributa sunt ; alia item agendi ac trans- 
eundi officio funguntur; alia item ad successionem 
posterorum idonea atque accommodata sunt. Si 
igitur per eadem quidem nobis vita, qux post 
hac erit, excercebitur atque transigetur, ad nihil 
waductio atque. immutalio lit; sin aulem vcra 
est oratio ( ul nimirum véra est ) quxe neque ma- 
uwimoniumn in ea vita qua resurrectionem exce- 
ptura sit amplius locum habere affirmat, neque 
cibo ac potione eam vitam qui (tunc futura sit 
conservari: quis erit usus corporis partium, cum 
non amplius ea propter qua nunc membra ha- 
bemus per illum vitam sperentur ? Nam si nu- 
pliarum causa sunt ea membra, qua ad matri- 
monium pertinent, cum nuptie non fuerint , nihil 
epus habemus iis qua ad illas parata sunt. Sic 
ad opus manus, ad cursum pedes, ad sumptio- 


(27) "AAyeuwdc. B ἀλγηδόνας. 

(28) Ταῦτα. Α ταῦτα xal. B ταύτας. 
29) Ἑκατέρων. A ἑχάτερον. 

90) Παρὰ τήν. A in margine περὶ τήν. 
(51) Τὸ δίκαιον. B. τὸν δίχαιον. 

(32) Ἡ τοῦ. B. εἰ ἐπὶ τοῦ. 

33) Ἐκχκαθάραγτος. À. ἐχχαθήραντος. 
(34) Μήθ᾽ ἑτέρου. B. μηδ ἑτέρον. 

(35) Καθειρ]ασµένον. À κατεργασάµεν’», 
96) Φησίν. Α in margine φασίν. 

97) Διά. A B τὴν δ:ά. 


Εἴπω τι xal ἅλλο τῶν προφεροµένων ἡμῖν παρὰ 
τῶν οὐ δεδεγµένων τὸν λόγον. Οὐδὲν, φησὶν (560), 
ἄπραχτον τῶν ἓν τῷ σώµατι μορίων fj φύσις ἑποίησε. 
T&à μὲν γὰρ τὴν τοῦ ζήν αἰτίαν xoX δύναμιν Ev ἡμῖν 
ἔχει, ὧν ἄνευ συστῆναι διὰ (51) σαρχὸς ζωἣν ἡμῶν (98), 
οὐχ ἐνδέχεται, olov, καρδία, ἧπαρ, ἐγχέφαλος, πνεύ- 
µων, γαστὴρ, xal τὰ λοιπὰ σπλάγχνα * τὰ δὲ τῇ αἷ- 


.σθητιχῇ κινήσει ἀποχεχλήρωται * τὰ δὲ τῆς παρεκτ!- 


χῆς (99) xaX μεταθατικῆς ἑνερχείας ἑστίν' ἄλλα δὲ 
πρὸς τὴν διαδοχὴν τῶν ἐπιγινομένων ἐπιτηδείως ἔχει. 
Ei μὲν οὖν &v τοῖς αὐτοῖς ἡμῖν ὁ μετὰ ταῦτα Bloc 
ἔσται, πρὸς οὐδὲν ἡ µετάστασις γίνεται: εἰ δὲ ἁληθὴς 
ὁ λόγος [ὥσπερ οὖν ἐστιν ἀληθὴς), ὁ μήτε Yápov ἐμ- 
πολιτεύεσθαι τῷ μετὰ τὴν ἀνάστασιν Bl διοριζόµε- 
vos, µήτε διὰ βρώσεως xal πόσεως τὴν τότε διαχρα- 
τεῖσθαι ζωὴν, τίς ἔσται χρῆσις τῶν μερῶν τοῦ σώμα- 
τος, οὐχέτι τῶν δι) ἃ νῦν ἐστι τὰ µέλη χατὰ τὴν ζωὴν 
ἐχείνην ἐλπιζομένων; El γὰρ τοῦ γάμου χάριν τὰ πρὸς 
τὸν γάμων ἑστὶ µέλη (40), ὅταν (41) ἐχεῖνος μὴ 3, 
οὐδὲ τῶν πρὸς ἐχεῖνον (42) δεόµεθα. Οὕτω (46) πρὸς 
τὸ ἔργον αἱ χεῖρες, καὶ πρὸς τὸν δρόµον οἱ πόδες, xal 
πρὸς τὴν παραδοχὴν (44) τῶν σιτίων τὸ στόµα, xai 
οἱ ὀδόντες πρὸς τὴν τῆς τροφΏς ὑπηρεσίαν, xal πρὸς 
τὴν πέἐψιν τὰ σπλάγχνα, xai πρὸς τὴν ἀποθολὴν τῶν 
ἀχρειωθέντων οἱ ἑξοδιχοὶ (40) τῶν πόρων (46). "Όταν 
οὖν (41) ἐχεῖνα μὴ ᾖ, τὰ δι ἐχεῖνα γινοµένα πῶς Ἡ 


(58) Ἡμῶν. Delet B. 

39) Παρεχτικῆς. A B πραχτικῆς. 
40) MéAn. Delent A B. 

41) Οὐδέ. Α οὐδέν. 

42) 'Exsivov. A B Exslvo. 

45) Οὕτω. Α B οὕτω xat. 

(1) Παραδοχή». B napabpoutv. 
(45) Ἐξοδιλοί. Α B διεξοδικόν. 
(40) Πόρων. B πόρνων. 

(47) Ov». Uclet D. 


"praesentat. 


1445 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 146 


ὑπὲρ τίνος ἔσται, ὡς ἀνάγχην εἶναι, εἰ μὲν (48) εἴη A nem ciborum os, dentes ad ministerium alimenti, 


περιττὰ τὰ σώματα πρὸς οὐδὲν πρὸς τὴν ζωὴν ἐχεί- 
νην συνεργεῖν μέλλοντα, μηδὲ (49) elvat τι τῶν (50) 
νῦν συμπληρούντων ἡμῖν (51) τὸ σῶμα (Ev ἄλλοις γὰρ 
ἡ ζωὴ), xal οὐχέτι (52) τὸ τοιοῦτον ἀνάστασιν ὀνο- 
µάσειε, τῶν καθ ἕχαστον μελῶν διὰ τὴν ἐχείνῃ (53) 
τῇ ζωῇ ἀχρηστίαν οὗ συνανισταµένων τῷ σώματν; 
El δὲ διὰ πάντων ἔσται τούτων ἑναργῆς (54) ἡ ἀνάστα- 
σις, μάταια ἡμῖν xal ἀνόνητα (55) πρὸς τὴν ζωὴν 
ἑχείνην δημιουργήσει ὁ ἐνεργῶν τὴν ἀνάστασιν. "AMA 
μὴν χαὶ εἶναι πιστεύειν χρῃ τὴν ἀνάστασιν, καὶ pl 
µαταίαν εἶναι. Οὐχοῦν προσεχτέον τῷ λόγῳ, ὅπως (56) 
ἂν ἡμῖν διὰ πάντων ἓν τῷ δόγµατι τὸ εἰχὸς διασώ- 
ζοιτο. | 

«um corpore resurgant * Sin autem per. ως 


ad concoctionem atque digestionem viscera , et 
ad rejectionem et excretionem eorum qui: cor- 
rupta atque inutilia facta sunt , meatus illi per 
quos transeunt et excernuntur. Cum igitur illi 
non fuerint ea. qua propter illa facta sunt, quo 
modo cujusve gratia erunt, ut necessc sit, si qui 
dem circa corpus non fuerint ea , quie nihil adju- 
menti iis qux ad illam vitam pertinent allatura 
sint, nihil fore eorum qux corpus nostrum nunc 
constituunt et. complent ( in aliis enim vita fu- 
erit), idque non amplius aliquis resurrectionem 
nominaverit , cum singularia qu»que menibra 
propter eorum in illa vita inutilitatem, non una 
omnia resurrectio reprzsentabitur, οἱ exerce- 


bitur, vana nobis et inutilia ad illam vitam procreabit is qui resurrectionem exercet atque re- 


Atqui οἱ esse resurrectionem et non frustra cam 


esse credere oportet. Ergo orationi 


diligenter animus attendendus erit, quo per omnia uobis iu hac sententia aque doctrina id, 
quod probabile et consentaneum est, coaservetur. 


M. Ἑμου δὲ ταῦτα διεξελθόντος, Οὑχ ἁγεννῶς, φησὶν Ὦ M. lisa me expositis, Egregie satis atque preeclare, 


ἡ διδάσκαλος, κατὰ τὴν λεγομένην ῥητοριχὴν τῶν τῆς 
ἁναστάσεως δογμάτων χατεπεχεἰρησας (37), πιθανῶς 
τοῖς ἀνασχευαστιχοῖς τῶν λόγων ἐν χύχλῳ περιδραμὼν 
τὴν ἀλήθειαν, ὥστε τοὺς Ui) λίαν ἐπεσχεμμένους τὸ 
τῆς ἀληθείας µυστήριον παθεῖν ἄν πως (58) τὸ κατά 
τὸ εἰχὸς πρὸς τὸν λόγον, χαὶ οἱηθῆναι jh ἔξω τοῦ δέον - 
456 ἐπῆχθαι (59) τοῖς εἰρημένοις τὴν ἑπαπόρησιν (60). 
Ἔχει δὲ οὐχ οὕτω, qual, ἡ ἀλήθεια, x&v ἁδυνάτως 
ἔχωμεν Ex τῶν ὁμοίων ἀντιρητορεύειν τῷ λόγῳ, à 
ὁ μὲν ἀληθῆς περὶ τούτων λόγος Ev τοῖς ἀποχρύφοις 
σοφίας (643) θησαυροῖς τεταµ[ευται, τότε εἰς τὸ ἐμ- 
φανὲς Ίξων, ὅταν ἔργῳ τὸ τῆς ἀναστάσεως διδαχθῶμεν 
µυστήριον, ὅτε οὐχέτι δεῄσει ῥημάτων ἡμῖν πρὸς τὴν 
ἐλπιζομένων (62) φανέρωσιν. 'AXX ὥσπερ ἐν νυκτὶ 
πολλῶν χινουµένων τοῖς διαγρυπνοῦσι λόγοις (05) 
περὶ τῆς τοῦ ἡλίου λαμπηδόνος, oia ἐστὶν, ἀργὴν 
ποιεῖ τὴν τοῦ λόγου ὑπογραφὴν προφανεῖσα µόνον τῆς 
ἀχτῖνος fj χάρις, οὕτω πάντα λογισμὸν στοχαστικῶς 
τῆς μελλούσης χαταστάσεως ἑφαπτόμενον, ἀντ᾽ οὖδε- 
νὺς ὑποδείχνυσιν, ὅτε (04) γένηται ἡμῖν ἐν τῇ πείρᾳ 
«b προσδοχώµενον. Ἐπειδὴ (65) δὲ χρὴ (00) μὴ παν- 
κάπατιν ἀνεξετάστους (07) ἑαθῆναι τὰς ἀἄντυπεν. 
εχθείσας ἡμῖν ἑνστάσεις, οὑτωσὶ τὸν περὶ τούτων λό- 
40v διαληφόµεθα (68). Νοήσαι yph πρῶτον τίς ὁ σχο- 
πὺς τοῦ χατὰ τὴν ἀνάστασιν δόγµατος, χαὶ (69) ὅτου 
χάριν xal εἴρηται τοῦτο παρὰ τῆς ἁγίας φωνῆς (10) 
xai πεπίστυται. Οὐχοῦν, ὡς ἄν τις ὅρῳ τινὶ τὸ 
τοιοῦτον (14) περιλαδὼν ὑπογράψειεν, οὕτως Epou- 


(48) ΕΙ u£v. A εἰ μὲν μὴ εἴη περὶ τὸ σῶμα τὰ 
πρὸς οὐδὲν τῶν πρὸς τὴν ζωήν. B εἰ μὲν μὴ οὐδὲν 
«tU 


νο 

(49) Μηδέ. À μηδέν. 

(50) Τί τῶν. Τί delet D. 

(51) Ημῖν. Α in margine ὑμῶν. 
52) υὐχέτι. Α B οὖκ Ev ἄν τις. 
53) Ἐχείνῃ. À ἓν ἐχείνῃ. 

94) 'Erapyóc. A ἑνεργός. 

229) ᾽Αγόνητα. À ἀνόνητα 5. 
56) "Οπως. Α in margine ὡς, 
(51) Κατεπεχείρ. B κατενεχείρησας. 
(58) "Ax πως. À D ἄν τι χατά. 


inquit magistra, per eam artem, quz oratoria di- 
citur, sententiam atque doctrinam resurrectionis 
aggressus aique adortus es, probabiliterque re- 
futatoriis verbis ct argumentis undique «eritatein 
circumeundo Lentasti, ut non mirum fuerit, si ii 
qui non adinodum veritatis imnysterium considera- 
tum atque perspectum liabuerint, aliquo modo per 
ista verba atque argumenta pro eorum probabi- 
litate atque verisimilitudine commoveantur, ac pu- 
tent non absurde neque abs re iis, qua dicta sunt, 
inductam esse dubitationem. Veritas autem, inquil, 
non ita sese habel, etiamsi contra non possimus 
3 similibus argumentis officio oratoris in hac 
disceptatione fungi, scd vera quidem ratio larum 
rerum in abditis et occultis arcanisque sapientia 
tliesauris recondita conservatur, tuuc in propa: 
tulum οἳ apertum ventura, cum reipsa didicerimus 
mysterium resurrectionis, cuum verbis nobis non 
amplius opus fuerit, ad earum rerum quae spe- 
rantur inanifestationem. Sed quemadmodum multas 
quistiones de splendore solis, qualis is sit, mo- 
ventibus iis qui noctem pervigilem traducunt, radii- 
decor procul duntaxat appareus frustratur, vanam- 
que ei otiosam atque inutilem efficit propositam 
disputationem : codem modo omnis ratio per con- 
jecturas futurum statum attingens, pro nihilo csse. 


p ostendetur, cum reipsa experti fuerimus, id quod 


exspectatur. Quoniam autem ex adverso objecta 


(ο) Ἐπηχύθαι. Α ἐπαχύῆναι. 

60) Ἐπαπόρησιν. Β ἀπόρησιν. 

i| Τῆς σοφίας. Delet B. 

62) ᾿Ε.πιζομ. B τῶν ἔλπιζομ. 

65) Λόγοις. À B λόγων. 

s 'Ὑποδείχκνυσιν ὅτε. Α D. ἀποδείκνυσιν ὅταν. 
65) Ἐπειδή. Α ἐπεί. 

(66) A2 χρή. Delect B. 

(67) AT AA ο ομαδα 

(68) Δια.Ἰηψόμεθα. ΑΛ διαληφώµεθα. 

(69 Kai. Delet B. Ln 

D P$urnc. Α in margine Υραφῆς. B dele 
11) Totovtor. À τοιοῦτο. B. τῷ τοιούτῳ. 


411 


$. GREGORII NYSSEN! 


HS 


nobis argumenta non. penitus inexcussa atque in- A μεν’ ὅτι ἀνάστασίς ἔστιν fj εἰς τὸ ἀρχαῖον τῆς φύ- 


examinata preterniittere oportet, ita disceptationem 
de his rebus disponamus. Considerare atque in- 
telligere primum oportet quo pertineat ac spectet 
resurrectionis doctrina, cujusve rei gratia a sancta 
Scriptura prodita, introducta οἱ credita sit. Quo- 
circa, prout aliquis definitione quadam talem 
quzstionem complexus designaverit, ita dicemus : 
resurrectio est naturze nostre in antiquum statum 
restitutio, At in prima vita cujus Deus ipse creator 
fuit, neque senectus, ut probabile ac verisimile 
est, neque infantia erat, neque ea quie per varias 


σεως (72) ἡμῶν ἁποκατάστασις. 'AXX ἓν τῇ πρώτη 
ζωῇ, fip αὐτὸς vévove δημιουργὸς ὁ θεὸς, οὔτε (75) 
γῆρας ἣν, ὡς εἰκὸς, οὔτε νηπιότης, οὔτε χατὰ (74) 
τὰς πολυτρόπους ἀῤῥωστίας πάθη, οὔτε ἄλλο (18) της 
σωματιχῆς ταλαιπωρίας οὐδὲν (76) (οὔτε γὰρ εἰκὸς ἣν. 
τὰ τοιαῦτα (77) δημιουργεῖν τὸν θεὸν), ἀλλὰ θεῖόν τι 
χρῆμα ἣν fj ἀνθρωπίνη φύσις πρὶν ἐν ὁρμῇ Ὑίνεσθαι 
τοῦ χαχοῦ τὸ ἀνθρώπινον. Ταῦτα δὲ πάντα τῇ εἰσόδῳψ 
τῆς xaxíag ἡμῖν συνεισέθαλεν. θΟὐχοῦν οὐδεμίαν 
ἀνάγχην ἕξει ὁ ἄνεν χαχίας βίος Ev τοῖς διὰ ταῦτα (78) 
συμθεθηχόσιν εἶναι. 


infirmitates ac morbos accidunt incommoda, neque ulla molestia atque zerumna corporea (neque enim 
decebat ac par erat, Deum ejusmodi res creare), sed divina quzdam res erat humana natura, prius. 
qvam genus humanum vitium appetere coepisset, Ilec autem omnia una cum ingressu viliositatis 
in nos invaserunt et irruperunt. Ergo vita vitiositatis expers in iis quie propter hanc acciderunt, 


versari nullo modo necesse habebit. 


Quemadmodum enim per gelu ac glaciem iter B 


facienti accidit, ut corpus ejus frigore laboret, 
aut per calidos radios inambulanti, ut facies ac 
summa culis aduratur atque nigrescat ; sin auteni 
extra borum utrumque uerit, protinus ab adustione 
alque refrigeratione prorsus liberatur, ac nulla 
probabili ratione quispiam requisiveNt id quod 
ex aliqua causa contingit, causa non exslaute : 
eodem modo natura nostra passionibus, vitiis, per- 
turbationibus atque affectibus obnoxia facta iis quae 
patibilem vitam necessario consequuntur, con- 
Rictata est. Ubi autem ad eam, quz a perturba- 
tionibus, vitiis, passionibusque vacua est, bea- 
Otudinem recurrerit non. amplius conflictabitur 
iis qua vitiositatem consequuntur. Quoniam 
igitur qux»cunque ex ea qua rationis expers est 
vita bhumanz nature commiste sunt, non prius 
in nobis erant, quam in affectiones ac perturba- 
tiones per vitiositatem delapsum esset humanum 
genus, necessario relictis affectionibus ac pertur- 
bationibus, eliam omnia qu:ecunque cum iis cer- 
nuntur, simul relinquemus. Itaque non recte nulla- 
que probabili ratione quis in illa. vita quzsiverit 
ea que ex affectione ac vitio nobis posterius 
acciderunt. Quentadmodum enim si quis lacera 
tunica circumdatus, eo amictu nudatus sit, non 
amplius in sese abjecti turpitudinem ac dedecus 
indumenti videt : eodem modo cum mos quoque 
exuerimus mortuam ae turpem illam tunicam, ex 
ratione carentibus pellibus nobis injectam (pelles 

[19) Φύσεως. À in margine πίστεως. 

(13) Οὔτε. À addit τί ἄλλο. 

(74) Obce κατά. Α οὔτε τὰ χατά. 
(5) Οὔτε dAAo. Α οὔτε τι ἄλλο. 
(76) 0ὐδὲν οὔτε. À iu margine οὐδέ. 
11) Τὰ τοιαῦτα. B delet τά. 
(τά) Διὰ ταῦτα. À B διὰ ταύτην. 
(79) θερμῶν ἀκτίνων. A B θερμῆς ἀκτῖνος. 


(80) Εκτός. À in textu ἐχ τοῦ, in margine ἑχτός. 
81) XvxazaAAaryioecat. B συναπαλλαγῇ. Β συν- 


απηλλάγη. 

(82) "p τινος. B £x τίνος. 
(85) ΙΓ ενομένη. B γινοµένη. 
(84) ᾿Αναδραμοῦσα. Ü ἀναδραμούσης. 
(85) ᾿Επακο.ονθοῦσι. B ἐπακολουθήμαφι. 


e 


ὝὭσπερ γὰρ &maxoloufsi τῷ διὰ χρυμῶν ὁδοιπο- 
ροῦντι τὸ ψύχεσθαι τὸ σῶμα, ἢ τῷ διὰ θερμῶν ἀχτί. 
νων (79) πορευομένῳ τὸ µελαίνεσθαι τὴν ἐπιφάνειαν' 
εἰ δὲ ἐἑχτὸς (80) ἑκατέρου γένοιτο τούτων συναπαλλα: 
γήσεται (81) πάντως xal τοῦ μελασμοῦ xal τῆς φύ-ι 
ξεως, xal οὐχ ἄν τις εὐλόγως ἐπιζητοίη τὸ Ex τι-. 
voc (82) αἰτίας συμθαϊνον, τῆς αἰτίας οὐχ οὔσης * οὔ- 
τως fj φύσις ἡμῶν ἐμπαθῆς γενοµένη (85), τοῖς ἀναγ- 
καΐως ἐπαχολουθοῦσι τῇ παθητικῇ ζωῇ συνηνέχθη. 
Πρὸς δὲ τὴν ἁπαθῃῆ µαχαριότιτα πάλιν ávabpa. 
μοῦσα (84), οὐχέτι τοῖς ἑπαχολαυθοῦσι (85) τῆς χατ 
χίας συνενεχθήσεται. Ἐπεὶ οὖν ὅσα ἐχ τῆς ἀλόγου 
ζωῆς τῇ ἀνθρωπίνῃ χατεµίχθη φύσει, οὐ πρότερον ἣν 
Ev ἡμῖν πρὶν εἰς πάθος διὰ καχίας (80) πεσεῖν (867) τὸ 
ἀνθρώπινον, ἀναγχαίως καταλιπόντες τὸ πάθος, xa 
πάντα ὅσα μετ αὐτοῦ χαθορᾶται συγχαταλείψοµεν. 
Ὥστε οὐχ ἄν τις εὐλόγως Ev τῷ ῥίῳ ἐχείνῳ τὰ ix τοῦ 
πάθους ἡμῖν συµθεθηχότα (87) ζητήσειεν. Ὥσπερ γὰρ 
εἴ τις ῥωγαλέον (88) περὶ αὐτὸν (89) ἔχων χιτῶνα, 
γυµνωθείη τοῦ περιθλήµατος, οὐχέτι ἂν τὴν τοῦ 
ἁποῤῥιφέντος ἀσχημοσύνην ἐφ᾽ ἑαυτοῦ βλέποι, οὕτω 
χαὶ ἡμῶν ἁποδυσαμένων τὸν νεχρὸν ἐχεῖνον xal εἰ- 
δοχθη χιτῶνα, τὸν Ex τῶν ἁλόγων δερμάτων ἡμῖν 
ἐπιθληθέντα (δέρµα (00) ὃξ ἀχούων τὸ σχῆμα τῆς 
ἁλόγου φύσεως νοεῖν pot δοχῶ, ᾧ (91) «pb; τὸ πάθος 
οἰχειωθέντες (93) περιεθλήθηµεν),. πάντα ὅσα (95) 
τοῦ &Aóyou δέρµατος περὶ ἡμᾶς ἣν ἐν τῇ ἀπεχδύσει 
τοῦ χιτῶνος συναποθαλλόµαθα (94). Ἔστι δὲ ἃ προσ- 
ἐλαδεν (95) ἀπὸ τοῦ (96) ἀλόγου δέρµατος, t) µίξις, ἡ 
σύλληψις, ὁ τόχος, ὁ ῥύπος, ἡ Orb, fj τροφὴ, ty Ex- 

(86) Διὰ κακίας. Delet B. A legit xaxíav. 

(86*) Πεσεῖν. B παθεῖν. 

87) Συµθδεθηκότα. B ἐπισυμθεθηχότα, quod et 
habet Α in margine. 


88) Ῥωγαλέον. Α in margine addit διεσγισµέναγ. 
89) Αὐτόν. Α B ἑαυτόν. 


(90) Δέρμα. A δέρματα. 
91) Ὦ. B ὅ. 


92) Οἰχειωθέντες. Α ὁ οἰκειωσάμενος. 

95) Πάντα ὅσα. Α χαὶ πάνθ᾽ ὅσα. . 

(94) Zvvanzo6aAAópe0a. A ita in margine : ig 
Lextu autem συναπεχδυθήσεται, quod et habet B. 

(93) Προσέ.αθεν. A B προσελάθοµεν. 

(96) Απὸ τοῦ. Α ἀπὸ & γε. 


119 


DE ANIMA ET RESURRELTIONE. 


150 


ποίησις, à χατ ὀλίγον ἐπὶ «b τέλειον αὔξησις, ἡ À autem audiens, figuram ac babitum ratione ca- 


ἀχμὴ, «b ὙἼρας, ἡ νόσος, ὁ θάνατος (97). El οὖν 
ἐχεῖνο περὶ ἡμᾶς οὐχ ἔσται, πῶς ἡμῖν τὰ ἓξ ἐχείνου 
ὑπολειφθήσεται (98) ; "Doce µάταιον ἄλλης τινὸς 
Χαταστάσεως χατὰ «hv µέλλουσαν ζωὴν ἐλπιζομένης, 
διὰ τῶν μηδὲν αὐτῇ χοινωνούντων ἑνίστασθαι πρὸς 
τὸ δόγµα τῆς ἀναστάσεως. 


rentis naturz, quo cum affectione ac vitto con- 
juneti atque consociati eircumdati fuimus, mihi 
videor intelligere), etiam omnia, quascunque de 
rationis experte pelle circa nos erant, una cum 
exutione tunic» simul exuentur. Sunt autem hzc 
ea qu» sumpsimus a pelle rationis experle, mistio 


corporum, conceptio, partus, sordes, mamma, cibus, cgestio, quod paulatim fit, ad adultam 
atque perfectam .ztatem incrementum, summus vigor zialis, senectus, morbus, mors. Si igitur 
pellis illa cirea nos non erit, quomodo in nobis, quz ex illa exstiterunt, relinquentur? Itaque, cum 
alius quidem status in futura vita speretur, si quis per ea quz nihil cum illa vita commune 
babent, contra doctrinam resurrectionis nitetur, frustra et in vanum  laborabit. 

Τΐ yàp κοινὸν ἔχει ἡ ῥιχνότης (99) καὶ πολυσαρχία B. — Quid enim incurvatio et corpulentia, macies 


xal τηχεδὼν, καὶ πληθώρα, xal ef τι ἄλλο τῇ ῥευστῇ 
φύσει τῶν σωμάτων ἐπισυμθαίνει πρὸς τὴν ζωὴν 
ἐχείνην, ἢ τῆς (1) ῥοώδους τε xat παρυδιχῆς τοῦ βίου 
διαγωγῆς Ἠλλοτρίωται; "Ev ζητεῖ µόνον ὁ τῆς &va- 
στάσεως λόγος, τὸ φυῆναι διὰ γενέσεως (3) ἄνθρω- 
vov * μᾶλλον δὲ, χαὶ χαθώς (5) φησι τὸ Εὐαγγέλιον, 
El ἐγενήθη (4) ἄνθρωπος εἰς τὸν χόσμον, τὸ δὲ µα- 
κρόδιον & ὠχύμορον, 7| τὸν τοῦ θανάτου τρόπον τοιῶσ- 
δε (5) ἢ ἑτέρως συµθεθηχέναι, µάταιον τῷ τῆς ἀνα- 
στάσεως λόγῳ συνεξετάξειν. "Όπως yàp ἂν τοῦτο 
δῶμεν χαθ᾽ ὑπόθεσιν ἔχειν, Ev τῷ ἁμοίῳ πάντως ἐστὶν, 
οὔτε δυσχολίας, οὔτε (6) ῥᾳστώνης Ex τῆς τοιαύτης 
διαφορᾶς περὶ τὴν ἀνάστασιν οὔσης. Tbv γὰρ τοῦ 
ζην ἀρξάμενον, ζῆσαι χρὴ πάντως, τῆς ἓν τῷ µέσῳ 
διὰ τοῦ θανάτου συµθάσης αὐτῷ διαλύσεως ἐν τῇ 
ἀναστάσει διορθωθείσης. Τὸ δὲ πῶς f] πότε ἡ διάλυ- 
σις Ὑίνεται, τί τοῦτο πρὸς τὴν ἀνάστασιν; Πρὸς 
ἕτερον T5p σχοπὸν βλέπει fj περὶ τούτου σχέψις, οἵον 
χαθ᾽ ἡδονῆην τις ἐδίω, f ἀνιώμενος, χατ' ἀρετὴν 1 
χαχίαν, ἐπαινετὸς (7) ἡ ὑπαίτιος (8), ἐλεεινῶς ἢ µα- 
χαρίως πταρῆλθε τὸν χρόνον. Ταῦτα γὰρ πάντα xai 
τὰ τοιαῦτα Éx τοῦ μέτρου τῆς ζωῆς xal ix τοῦ εἷ- 
δυυς (9) χατὰ τὸν βίον εὑρίσχεται, xal οὕτω πρὸς 
τὴν Χρίσιν τῶν βεδιωµένων, ἀναγχαῖον ἂν e τῷ 
χριτῇ πάθος xai λώδην, xat νόσον, xal γῆρας, xol 
ἀχμὴν, χαὶ νεότητα, xal πλοῦτον, xal πενίαν διερευ- 
νᾶσθαι ΄ ὅπως τις δι ἑκάστου τούτων γενάµενος, ἢ 
εὖ 1| χαχῶς τὺν συγχληρωθέντα βίον παρέδραµε, xat 
ἡ (10) πολλῶν ἐγένετο δεχτιχὸς ἀγαθῶν, ἡ xaxov (11), 
ἐν µαχρῷ τῷ χρόνῳ, fj οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ὅλως ἑχατέρου 
«ούτων ἐφήφατο, bv ἀτελεῖ τῇ διανοίᾳ τοῦ ζῆν παυ- 
φἆμενος; Ὅταν δὲ πρὸς τὴν πρώτην τοῦ ἀνθρώπου 
κατασχευὴν δι ἀναστάσεως ὁ θεὺς ἑπανάγῃ (12) τὴν 
φύσιν, ἀργὸν (43) ἂν εἴη τὰ τοιαῦτα λέγειν, xal τὸ 
dà τῶν τοιούτων ἑνστάσεων (14) οἴεσθαι τὴν τοῦ 
θεοῦ δύναμιν πρὸς τὸν σχοπὺν ἐμποδίζεσθαι. 

prorsus horum utrumque attigerit, quippe nondum 


et tabes, et abundantia humorum, ac si quid aliud 
fluxz? corporum accidit naturze, commune habet 
cum illa vita qux» a fluxz pariter atque transi- 
tori€e vitz? ratione aliena est? Unum duutaxat 
ratio resurrectionis quzrit, ut productus homo 
videlicet per nativitatem sit : imo vero, ut inquit 
Evangelium, ut homo natus sit in mundo, lon- 
ginquitatem autem vitz, aut mortis ac fati cele- 
ritatem, aut modum mortis an taliter vel aliter 
contigerit, una cum ratione resurrectionis exqui- 
rere, vanum et ineptum est, ac nihil pertinet ad 
rem. Nam quomodocunque id sese exempli gratia 
dederimus habere, in idem omnino res redit, ac 
nihil refert, cum neque difficultas et incommodi- 
tas, neque commoditas atque facilitas ex tali 
differentia circa resurrectionem sit. Nam eum qvi 
vivere caperit, vivere prorsus oportet, ea qux 
medio tempore per mortem οἱ contigerit dissolu- 
tione per resurrectionem correcta atque emendata. 
Ceterum qua ratione aut quando dissolutio fiat, 
quid hoc ad resurrectionem? Ad aliud enim propo- 
situm spectat hujus rei consideratio, verbi gratia, 
in voluptate, vel in tristitia atque dolore aliquis. 
vixit, secundum virtutem vcl vitiose, cum laude, 
vel crimini obnoxius, miscrabiliter, vel beate tem- 
pus transegit. πο enim atque ejusmodi omnia 
ex mensura modoque atque ex genere vitze deprc- 
henduntur, et quantum attinct ad faciendum acte 


p vitz judicium, necessarium judici fucrit, de vitio,. 
' de jactura ac detrimento, de morbo, de senectute, 


de statis vigore, de juventute, de divitiis, de 
paupertate inquirere atque sceiscitari : quo pacto 
quis per horum unumquodque versateis bene. an 
male vita, quam sortitus sit, cursum confecerit, 
οἱ an multorum capax bonomum, vel malorum 
fuerit, tempore longinquo, an nec ab initio quidem. 
mente atque ingenio perfecto vita defunctus? Cum. 


xxtem ad primam fabricationem et constitutionem hominis per resurrectionem — Deus naturam re- 


(97) Ἡ ἁχμή - ὁ θάνατος. Delet B. 

(98) "YxoJeigOnceca,., B ἀπολειφθ. 

99) 'H fuxvótnc. Α delet fj. 

4) "H τῆς. À "H τῆς τις. 

(2) Γεγέσεως. À γεννήσεως. 

(5) Kal καθώς. Kal delet A. 

(4) El ἐγενήθη. Α in margine ὅτι. 

(5) Τοιῶς δέ. Α in margine εἰ τοιῶσὸς f| ἑτέοως 
ευμόέδηκε. 


6) Οὔτε - οὔεε. Α οὐδὲ - οὐδέ, 

7) Ἐπαυετάς. À B ἐπαινετῶς. 

8 'ὙΥπαίτιος. Α D ὑπαιτίως.. 

(9) Εἴδους. À addit τοῦ. 

(10) Kal 3]. A xal el. 

(11) "H xaxov. Delet B. 
(12) Επανάγῃ. À in margine ἐπαναγάγῃ. 


(13) 'Apyór. B ἔργον. 
(14) Ἑνστάσεων. B συστάσεων. 


121 


$. GREGORII NYSSENI 15: 


duxerít, otiosum, vanum et inutile fuerit talia dicere ac putare, quod per hujusmodi objecta argu- 


menta poteniia Dei a suo proposito atque consilio prohibeatur atque impediatur. 


Porro propesitum atque consilium ejus hoc upum À Σχοπὸὺς δὲ αὐτῷ εἷς, τὸ τελειωθέντος ἢ διὰ (15 


est, ut omni natura nostre plenitudine singulatim 
per quosque homines jam perfecta atque absoluta, 
cum alii quidem jam statim per hanc vitam a vitio- 
sitate expiati, alii vero posthac, convenientibus 
temporibus per ignem curati fuerint, alii autem ex 
quo boni simul ac mali scientiam atque expe- 
rientiam per banc vitam non habuerint, omnibus 
proponat participationem et usum bonorum, qua 
in ipso sunt, qux bona Scriptura neque aculum 
vidisse, neque aures accepisse, neque cogitatio- 
nibus el ratiocinationibus assequi atque compre- 
lendi posse dicit. Id autem nihil est aliud, ut mea 
quidem opinio fert, quam in ipso Deo esse; bonum 
enim quod superat auditum et oculum et cor, id 
fuerit quod in superis naturze rerum prasidet uni- 
vers:c. Porro di(ferentia vite, quae vel cum virtu- 
te, vel cum nequitia vilioque transigitur, postliac 
maxime per hoc ostenditur, quod citius aut Lar- 
dius quis beatitudinis quae speratur, particeps fiet. 
Nam pro modo unicuique insit: vitiositatis propor- 
tione respondens accommogabitur prorsus ctiam 
productio medicinz. Medicina autem anima fue- 
rit vitiositatis expiatio; ea vero sine dolorifica 
affectione perfici non potest, quemadmodum in 
superioribus quxsitum atque ostensum est. Magis 
autem superfluitatem, ineptitudinem et inconvenien- 
tiam objectorum argumentorum agnoverit, si quis 
profunditatem apostolice sapienti€ contemplatus 


τῶν xa0' ἕχασταν ἀνθρώπων, παντὸς τοῦ τῆς qUcEus 
ἡμῶν πληρώματος, τῶν μὲν εὐθὺς ἤδη κατὰ τὸν 
βίον τοῦτον ἀπὺ χαχίας χεχαθαρµένων, τῶν δὲ μετὰ 
ταῦτα διὰ τοῦ πυρὸς (160) τοῖς καθήχουσι χρόνοις 
ἰατρευθέντων, τῶν δὲ ἐπίσης χαὶ τοῦ χαλοῦ xal τοῦ 
κακοῦ τὴν πεῖραν παρὰ τὸν τῇδε βίον ἀγνοησάντων, 
πᾶσι προθεῖναι τὴν µετουσίαν τῶν ἐν αὐτῷ καλῶν, 
ἅπερ φησὶν ἡ Γραφὴ, µήτε ὀφθαλμὸν ἰδεῖν, μήτε 
ἀχοὴν δέξασθαι, μήτε λογισμοῖς ἐφικτὸν (17) γενέ- 
σθαι. Τοῦτο δὲ οὐδὲν ἄλλο bowl, χατά γε τὸν ἐμὺν 
λόγον, f| τὸ ἓν αὐτῷ τῷ θεῷ γενέσθαι * τὸ yàg ἀγα- 
θὸν τὸ ὑπὲρ &xohv xal ὀρθαλμὸν xal χαρδίαν, αὐτὸ 
ἂν εἴη τὸ τοῦ παντὸς ὑπερχείμενον. Ἡ δὲ τοῦ xac 
ἀρετὴν f| καχίαν βίου διαφορὰ Ev τῷ μετὰ ταῦτα χατὰ 
τοῦτο δειχθήσεται μάλιστα, Ev τῷ θᾶττον f] σχολαιό- 
τερον (18) μετασχεῖν τῆς ἐλπιζομένης µακαριότητος. 
Τῷ γὰρ µέτρῳ τῆς ἐγγενομένης (19) ἑκάστῳ χαχίας. 
ἀναλογήσεται (20) πάντως xai ἡ τῆς ἱατρείας παρά- 
τασις. Ἰατρεία δὲ ἂν εἴη ψυχΏς τὸ τῆς (21) χαχίας 
καθάρσιον * τοῦτο δὲ ἄνευ ἀλγεινῆς διαθέσεως χατορ- 
θωθῆναι οὐχ οἵόν τε, χαθὼς ἐν τοῖς προλαθοῦσιν 
ἑξήτασται. Μᾶλλον δὲ ἄν τις ἐπιγνοίη τῶν ἑνστάσεων 
τὸ περιττὸν xal ἀνοίχειον, εἰς τὸ βάθος τῆς ἆποστο- 
λικῆς διαχύψας σοφίας. Τοῖς γὰρ Κορινθίοις τὸ περὶ 
τούτων σαφηνίζων μυστήριον, τάχα ταῦτα (22) 
προτεινόντων αὐτῷ κἀκείνων, ἃ παρὰ τῶν νῦν κατ- 
επιχειρούντων τοῦ δόγµατος ἐπὶ ἀνατροπῇ τῶν πε- 
πιστευµένων προφέρεται, τῷ ἰδίῳ ἀξιώματι τὸ τῆς 


fuerit. Nam Coriuthiis mysterium hujus rei decla- C ἁμαθίας αὐτῶν ἐπικόπτων (25) θράσος, οὑτωσὶ λέχει. 


rans, cum et illi ipsi eadem forsitan objicerent, 
qua nunc ab illis qui απο doctrinam oppugnant, 
ad eversionem fidei eorum qui credunt, proferun- 
05, sua auctoritate illorum imperiti» atque in- 
δε]: coercens audaciam, ita dicit: «Dices igitur 
mihi: Quo modo mortui resurgunt? quali item 
corpore venient ? Stulte,» inquit, « tu quod seminas, 
non vivificatur, nisi mortuum fuerit, οἱ id quod 
seminas, non quod nascelur, corpus seminas, sed 
nudum granum, verbi gratia, tritici, aut alicujus 
ex cieleris seminibus. Deus autem dat ei corpus, 
ut vult**, Hicenim mihi os obturare, atque silentium 
imponcre iis videtur, qui proprias mensuras natu- 


c Ἐρεῖς οὖν gov: Πῶς ἐγείρονται οἱ νεχροί; (*) Ποίῳ δὲ 
σώματ! ἔρχονται; "Agptov, » qnot, « σὺ ὃ σπείρεις οὗ 
ζωοποιεῖται ἐἑὰν μὴ ἁποθάνῃ, καὶ ὃ σπεἰρεις, οὗ τὸ 
σῶμα τὸ Υενησόµενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν xóxxov, 
εἰ τύχοι αἰτου, T] ἄλλου τινὺὸς τῶν σπερµάτων ' ὁ δὲ 
θεὸς δίδωσιν αὐτῷ σῶμα καθὼς ἠθέλησεν.» Ἑνταῦθα 
Υὰρ ἐπιστομίζειν µοι δοχεῖ τοὺς ἁγνοοῦντας τὰ οἰχεῖα 
µέτρα τῆς φύσεως, καὶ πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἰσχὺν τὴν 
θείαν ἀντεξετάζοντας δύναμιν, xat οἱομένους τοσοὺ- 
τον εἶναι τῷ Θθεῷ δυνατὸν, ὅσον (3) χωρεῖ καὶ (25) f) 
ἀνθρωπίνη χατάληψις * τὸ δὲ ὑπὲρ ἡμᾶς ὃν, καὶ «ou 
Θεοῦ παριέναι τὴν δύναμιν. Ὁ γὰρ ἑρωτήσας τὸν 
Απόστολον τὸ πῶς (96) ἑγείρονται ol νεχροὶ, ὡς 


rg ignorant, οἱ cum suis viribusdivinam ex adverso D ἀμήχανον ὃν τὸ ἑσχεδααμένων τῶν τοῦ σώματος στοι- 


comparant potentiam, atque existimant tantum 
Deum posse, quantum humanum ingenium capere 
atque comprchendere possit: quod autem supra 
. nos sit, etiam divinam potentiam praecedere atque 
superare. Qui enim interrogaverant Apostolum, qua 

5? | Cor. xv. 35 sqq. 

(15) "H διά. A B fon διά. 

(16) Διὰ τοῦ πυρός. A in margine τῷ αἰωνίῳ 
πυρὶ καταδικασθέντων τῶν δὲ ἐπίσης τοῦ χαλοῦ τε. 

17) Ἐφικτό». Α ἐφικτά. 

(18) Σχο.]αιότερον. Α in margine σχολαίτερον. 

(19) ᾿ΕΥΥένοµ. B ἐγγινομ. 

(20) ᾽ΑγαΛογήσεται. Α B ἀναλογήτει, 

(29 Τὸ τῆς. Λ τὸ àz5 τῆς. 

22) Τάχα ταῦτα. ^ B τάχα τὰ αὑτά. 


χείων εἰς συνδραμὴν πάλιν ἐλθεῖν ἀποφαίνεται  χαὶ 
ὡς τούτου μὴ δυναµένου, ἄλλου δὲ (27) σώματος παρὰ 
τὴν (98) συνδρομὴν τῶν στοιχείων οὐχ ὑπολειπομένου, 
τοῦτόν φησι χατὰ τοὺς δεινοὺς τῶν διαλεγοµένων 
συµπεράνας (29) διά τινος ἀχολουθίας ἅπερ ὑπέθετα. 


(25) Ἐπικόπτων. À in roargine ἐπισκήπτων. 
) Ἐρεῖς - οἱ νεκροί. Delet B. 

(24) "Ocov. Α ὅσον xa. 

(25) Και. Delet B. 

(96) Τὸ πῶς. À in imargine ὅπως. 

(27) "Α.11ου δέ. B ἁλλ᾽ οὐδέ. 

(28) Παρὰ τήν. B πρὸς τήν. 

(29) Συμπεράνας. ΑΛ. addit Aóyo . 


Us 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


151 


El σῶμά ἔστι συνδρομὴ στοιχείων, τούτων δὲ ἁμῆ- A ratione mortui resurgerent, quasi fleri non posse 


χανος (00) Ex δευτέρου f σύνοδος, ποίῳ χρήσονται 
σώματι οἱ ἀνιστάμενοι; Τοῦτο τοίνυν τὸ δοχοῦν διά 
τίνος τεχνιχῆς σοφίας αὐτοῖς συμπεπλέχθαι, ἀφρο- 
σύγην ὠνόμασε, τῶν μὴ χατιδόντων ἓν τῇ λοιπῇ 
χτίσει τὸ ὑπερέχον τῆς θείας δυνάµεως. Καταλιπὼν 
γὰρ τὰ ὑψηλότερα τοῦ θεοῦ θαύματα (01), δι ὧν ἂν 
tlg ἁπορίαν ἀγαγεῖν τὸν ἀχούοντα, οἷον, τί τὸ οὐ ρά- 
vtov σῶμα, xal πὀθεν, τί δὲ τὸ ἡλιαχὸν, 3| τὸ σεληναῖον, 
3| τὸ ἐν τοῖς ἄστροις φαινόµενον, ὁ αἰθὴρ, ὁ &tp, τὸ 
ὕδωρ, ἡ γῇ ; ἀλλ᾽ ἐκ (52) τῶν συντρόφων ἡμῖν xal 
χοινητέρων ἑλέγχει τῶν ἐἑνισταμένων τὸ ἀνεπί- 
σχεπτον. 


censerent, ut corporis elementa dissipata rursum 
veniant ad concursum ; et cum hoc quasi fleri non 
posset, nec aliud praeter id quod ei concursu 
confletur elementorum, corpus relinqueretur, 
more eorum qui subiiliter et callide disserunt 
ac disputant, per quamdam consequentiam ea quee 
proposuerat, oratione concludens, hoc dicit: Si 
corpus est. concursus elementorum, 96 fieri non 


"potest, ut iterum ea coeant et conveniant: quo cor- 


pore utentur ii qui resurgunt? Hoc igitur, quod per 
artificiosam quamdam calliditatem ab iis connexum 
et concinnatum videbatur, stultitiam nominavit, 


qui non animadvertissent in reliqua creatura prestantiam et excellentiam potentie diving. Omissis enim 
sublimioribus miraculis Dei,perque ad dubitationem ac perplexitatem adduci poterat auditor , veluti, 
quidnam sit corpus coeleste, aut unde sit, quidnam item corpus solis aut lunz, aut id quod in sideri- 
bus apparet, quid zther, quid aer, quid aqua, terra, per ea, qua frequenti consuetudine nobis 
nota magisque communia sunt, arguit in. considerantiam adversariorum. 


00δὲ ἡ Υεωργία σε διδάσχει, φησὶν, ὅτι µάταιός Ὦ — An nec agricultura. quidem 1e docet, inquit, 


ἐστιν ὁ πρὸς τὸ ἑαυτοῦ µέτρον τῆς θείας δυνάµεως τὸ 
ὑπερέχον στοχαζόµενος; πόθεν τοῖς σπέρµασι τὰ 
περιφυόµενα σώματα; τί δὲ χαθηγεῖται τῆς βλάστης 
αὐτῶν; οὐχὶ θάνατος, εἴπερ θάνατός ἐστιν dj τοῦ 
συνεστηχότος διάλυσις; Τὸ γὰρ σπέρμα μὴ ἀνέλ- 
θοι (33) εἰς ἔχφυσιν μὴ διαλυθὲν ἐν τῇ βώλῳ (54), 
xai Ὑενόμενον ἀραιὸν (523) xal πολύπορον, ὥστε 
χαταμιχθῆναι πρὺς τὴν παραχειµένην ἱκμάδα τῇ 
οἰχεῖᾳ ποιότητι, xal οὕτως εἰς ῥίζαν καὶ βλάστην 
μεταποιηθῆναι, χαὶ μηδὲ ἐν τούτῳ (56) μεῖναι, ἀλλὰ 
μεταθαλεῖν εἰς καλάμην, τοῖς διὰ µέσου γόνασιν, 
οἷόν «tot συνδέσµοις ὑπεζωσμένην, πρὸς τὸ δύνασθαν 
φέρειν ἐν ὁρθίῳ τῷ σχήµατι τὸν στάχυν τῷ καρπῷ 
Ραρυνόμενον. Ποῦ τοίνυν ταῦτα περὶ τὸν σἵτον ἣν 
πρὸ τῆς bv τῇ βώλῳ αὐτοῦ διαλύσεως; Αλλὰ μὴν 
ἐχεῖθεν τοῦτό ἐστιν, El. γὰρ μ] ἐχεῖνο πρότερον ἦν, 
οὐδ ἂν (51) ὁ στάχυς ἐγένετο. Ὥσπερ τοίνυν τὸ χατὰ 
«iv στάχυν σῶμα (28) ἐκ τοῦ σπέρματος φαίνε- 
ται (39), τῆς θείας δυνάμεως EE αὐτοῦ ἐχείνου τοῦτο 
φιλοτεχνούσης, xal οὔτε δι ὅλου (40) ταὐτόν ἐστι 
τῷ στέρµατι, οὔτε παντάπασιν ἕτερον οὕτω, qnot, 
xaX τὸ µυστήριον τῆς ἀναστάσεως Ίδη σοι διὰ τῶν 
Ev τοῖς σπέρµασι θαυματοποιουµένων προερμηνεύ- 
εται (£M), ὡς tnc θείας δυνάµεως Ev τῷ περιόντι τῆς 
ἑξουσίας, οὗ µόνον ἐκεῖνο τὸ διαλυθἐν σοι πάλιν ἆπο- 
δ.ἑούσης, ἀλλὰ (42) µεγάλα τε xal χαλὰ προστιθεί- 
σης, b. ὧν σοι πρὸς τὸ (Kj) µεγαλοπρεπέστερον ἡ 
Φύσις χατασχευάξεται. € Σπείρεται, » φησὶν, ety 


€ opd, ἑγείρεται ἓν ἀφθαρσίᾳ' σπείρεται kv ἀσθενείᾳ, D 


ἐγείρεται ἓν δυνάμει’ σπείρεται (44) ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρε- 
«a: ἐν δόξῃ * σπεἰρεται σῶμα φυχιχὸν, ἐγείρεται σῶμα 
πνευματικόν. Ὡς γὰρ καταλιπὼν μετὰ τὸ διαλυ- 


(30) Ἀμήχανος. Α addit &axly f. 

50) Tov 80. θαύμ. Tov τοῦ θεοᾷ θαυμάτων. D 
των. 

132) Α.11) ex. Delet A. 

Er M? ἀνγέθοι. Α D οὐκ ἂν ἕἔλθοι, 

($8) Bolo. D goi. — 

(5) Γεγόμ. àp. Β yewópevov &patóv. 

(26) 'Ev τούτῳ. A ἐν τούτοις. 


quod stultus et ineptus sit is qui ex modo ac men- 
sura suarum virium divinz potentizx zestimat excel- 
lentiam ? unde seminibus ea qu:e nascuntur, cor- 
pora? quid item przcedit eorum germinationem? 
an non mors, si quidem mors est, compacti stque 
coagmentati dissolutio ? Nam semen non perveniret 
ad germinationem, nisi in gleba dissolutum, molli- 
tum et rarum effectum, atque in plures meatus dif- 
fusum fuerit, ut sua propria qualitate permisceatur 
cum adjacente humore, atque ita in radicem et 
germen itransmutetur, ac ne in his quidem 
maneat, sed in medio enatis geniculis, veluti 
quibusdam nodis et vinculis, succinctum in 
culmum mutetur, ut in figura ardua atque 
erecta spicam fruge gravátam ferre possit. Ubi 
igitur hzc quz circa frumentum conspiciuntur 
erant, antequam id in gleba dissolutum ac diffusum 
esset? Atqui illinc hoc ortum est. Nam pisi illud 
prius fuisset, ne spica quidem nata esset. Quem- 
admodum igitur corpus spice ex semine prove- 
nit, divina potentia ex illo ipso hoc efficiente, ac 
neque penitus idem cum semine, neque omnino 
ab eo diversum est: eodem modo, inquit, myste- 
rium quoque resurrectionis jam tibi per ea, quae 
mirabiliter flunt in seminibus przsignificatur, quod 
divina nimirum potentia per suz potestatis excel- 
lentiam non solum illud dissolutum tibi denuo red- 
dat, verumetiam alia tibi magna atque praeclara 
adjiciat, per qu tibi natura ad augustiorem et 
ampliorem decorem instruitur et exornatur, «Se- 
minatur enim,» inquit, «in corruptione, resurgit 
in incorruptibilitate ; seminatur in infirmitate, re- 


(o O$06' dr. À οὐδέν, 

78) Τὸ-σῶμα. B τὰ σώματα. 

(359) Φαίνεται. A P φύεται. 

(40) Δι’ δ.Ίου. B δι ὅλων. 

(41) Προερμη»εὔεται. D προπρµήνευται. 
(42) "A.t46 ete. A D ἀλλά σοι καὶ ἔχερα μεγάλα. 
(35) Πρὸς τό. Τό delet A. 

(44) Νπείρετ. A addit vào. 


455 


S. GREGORII NYSSENI 


156 


surgit in potentia; seminatur in ignominia, resur- A θῆναι (45) ἐν τῇ βώλῳ otto; τὴν ἐν τῷ ποσῷ βρα. 


git in gloria; seminatur corpus animale, re- 
surgit corpus spirituale. » ** Ut enim postea- 
quam in gleba dissolutum ος diffusum triticum 
fuerit, relicta ea qux in quantitate considera- 
tur exiguitate, et ea qux in qualitate specta- 
tur figura sua propriclate, seipsum non dimittit, 
sed in seipso manens spica evadit, longe pluri- 
mun ipse sese et magnitudine, et pulchritudine, 
et varietate, et figura superans atque pr:ecedens : 
ita natura quoque humana omnibus suis in morte 
relictis proprietatibus, quas per affectionem ac dis- 
positionem passionibus, motibusque et animi per- 
turbationibus obnoxiam acquisiverat, dedecore, 
inquam, et ignominia, corruptione, infirmitate, 


χύτητα, xal τὴν ἓν τῷ ποιῷ σχήµατος (46) αὑτοῦ 
ἰδιότητα, ἑαυτὺν οὐχ ἀφῆκεν, ἀλλ᾽ &v αὐτῷ (41) µένων 
στάχυς Ὑίνεται, πάµπολλα (48) διαφέρων αὐτὸς 
ἑαυτοῦ, µεγέθει, χαὶ χάλλει, xai ποιχιλίᾳ, val oyf- 
pact (49) ' κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον xai fj ἀνθρωπίνη 
φύσις ἐναφεῖσα τῷ θανάτῳ πάντα τὰ περὶ αὐτὴν (50) 
ἰδιώματα, ὅσα διὰ τῆς ἐμπαθοῦς διαθέσεως ἐπεκτή- 
σατο, tijv ἀτιμίαν λέγω, τὴν φθορὰν, τὴν ἀσθένειαν, 
τἣν χατὰ τῆς (D1) ἡλιχίας διαφορὰν, ἑαυτὴν οὑκ 
ἀφίησιν, ἀλλ ὥσπερ εἰς στάχυν τινὰ πρὸς τὴν ἆφθαρ- 
clay µεθίσταται, xoY τὴν δόξαν, χαὶ τὴν τιμῆν, xal 
τὴν δύναμιν, xal τὴν Ev παντὶ τελειότητα, xal τὸ 
µηχέτι τὴν ζωὴν αὐτῆς οἰχονομεῖσθαι τοῖς φυσιχοῖς 
ἰδιώμασιν, ἀλλ᾽ εἰς πνευματιχἠν τινα xal ἀἁπαθῃ µε- 


z'tatum differentia, seipsam non diünittit, sed tan- D ταθῄναι χατάστασιν. Αὕτη váp ἐστιν ἡ τοῦ φυχιχοῦ 


quam in spicam quamdam, in incorruptibilitatem 
immutatur, in gloriam, in honorem, in potentiam, 
et in omni re perfectionem, et in eam conditionem, 
ut vita ejus non amplius naturalibus proprietati- 
bus administretur, sed in spiritualem quemdam, et 
à passionibuset animi motibus perturbationibusque 


σώματος ἱδίοτης, ἀεὶ (52) διά τινος ῥοῆς xat χινη- 
σεως ἀπὺ τοῦ Ev dp ἐστιν ἀλλοιοῦσθαι, χαὶ µεταδάλ- 
λειν εἰς ἕτερον. "Α γὰρ οὖν (55) οὐχ ἐπ᾽ (94) àv- 
θρώποις µόνον ὁρῶμεν, ἀλλὰ xai ἓν φυτοῖς καὶ ἓν 
βοσχήµασι (55), τούτων οὐδὲν bv τῷ τῷδε (56) Bl 
ὑπολειφθήσεται. 


immunem statum transeat. llec est enim animalis corporis proprietas, ut semper per fluxum quem- 
dam et motum ab eo in quo versatur, diversum fiat, et in aliud immutetur. Nam qua nunc nom 
solum in hominibus, sed etiam in plantis et stirpibus atque pecoribus bona videmus, horum nihil in 


illa quz tunc erit vita relinquetur. 


Videtur autem mihi per omnia sermo quoque 
apostolicus cum nostra de resurrectione opinione 
concordare, atque id ostendere, quod etiam nostra 


continet definitio, quie dieit, nihil aliud esse re- C 


surrectionem, quam in antiquum statum et condi- 
tionem natur: nostre restitulionem. Quoniam 
enim in prima origine mundi, hoc a Scriptura di. 
dicimus, quod primum graminis herbam terra pro- 
duxit, ut in narratione continetur, deinde ex ger- 
mine semen provenit: quod postquam in terram 
defluxisset, eadem rursus specios ejus qued ab 
initio provenerat, enata est: id nimirum divinus 
Apostolus iu resurrectione quoque fleri dicit. Non 
solum autem lioc ab eo docemur, videlicet quod 
humanum genus ad magnificentiorem et augustio- 
rein statum et conditionem immultetur ; verum etiam 
quod nihil aliud sit id quod speratur, nisi id quod 
erat in principio. Quoniam enim ab initio non 
spica ex semine, sed ex illa semen provenit : postea 
vero deinceps semini spica accrescit, consequentia 
similitudinis aperte ostendit, quod ubi omnis per 
resurrectionem nobis beatitudo repullulaverit, in 
antiquam gratiam atque decorem restituetur. Cum 


9! [ Cor. xv, 49. 


(15) AuactvO qrai, A διαλυθῆναι ὁ. 

(46) Σχήµατος. À τοῦ σχ. 

4T) Ἐν aoro. A B ty ἑαυτῷ. 

48) IlduzoAAa. A πάμπολυ. 

(49) Σχήµατι. À in textu χάριτι. 

(50) Περὶ αὐτήν. Α περὶ ἑαυτήν. 

(52) Κατὰ τῆς. A D κατὰ τάς. 

(52) Αεί. A U «5 ἀεί. 

(53) Obr. Α νῦν. 

(94) Ἐπ᾽, A Dér ἑἐρῶμεν. A addit καλά. 


Δοχεῖ δέ uot καὶ διὰ πάντων συναγορεύειν ὁ &mo- 
στολιχὺς λόγος τῇ xa0' ἡμᾶς ὑπολήψει τῆς àva- 
στάσεως, χαὶ τοῦτο δειχνύειν ὅπερ ὁ ἡμέτερος ὁρι- 
σμὸς περιέχει λέγων, Μηδὲν ἕτερον εἶναι ἀνάδτασιν, 
$ τὴν εἰς τὸ ἀρχαῖον τῆς φύσεως ἡμῶν ἀποχατά- 
στασιν. Ἐπειδὴ γὰρ ἓν τῇ πρώτῃ χοσμογονίφ τοῦτο 
παρὰ τῆς Γραφῆς µεμαθήχαμεν, ὅτι πρῶτον ἐδλά- 
στησεν ἡ γῆ βοτάνην χόρτου, καθὼς ὁ λόγος φησὶν, 
εἶτα ἐκ τῆς βλάστης σπέρµα (57) ἐγένετο, οὗπερ 
ἐπὶ τὴν γῆν καταῤῥυέντος, τὸ αὐτὸ πάλιν εἶδος τοῦ 
ἐξ ἀρχῆς φυέντος ἀνέδραμε * φησὶ δὲ τοῦτο 6 θεῖος (58) 
Απόστολος xal ἐπὶ τῆς ἀναστάσεως Ὑίνεσθαι. O0 
μόνον δὲ (59) τοῦτο παρ᾽ αὐτοῦ διδασχόµεθα, τὸ πρὸς 
τὸ µεγαλοπρεπέστατον (600) µεθἰστασθαι τὸ ἀνθρώ- 
πινον, ἀλλ᾽ ὅτι τὸ ἐλπιζόμενον οὐδὲν ἕτερόν ἐἑατιν, 1j 
ὅπερ ἓν πρώτοις Tv. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ κατ ἀρχὰς οὐχ 
ὡς (04) στάχυς ἀπὸ τοῦ σπέρματος, ἀλλ Exstüev τὸ 
σπέρμα: μετὰ ταῦτα δὲ οὗτος τῷ σπέρµατι περι- 
φύεται, ἡ τοῦ ὑποδείγματος ἀχολουθία σαφῶς ἐπιδεί- 
χνυσι (02), τὸ πᾶσαν τὴν διὰ τῆς ἀναστάσεως &va.- 
6λαστήσουσαν ἡμῖν µακαριότητα, πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆε 
ἑπανιέναι χάριν. Στάχυς γὰρ ὄντες χαταρχὰς (65) 
τρόπον τινὰ χαὶ ἡμεῖς, ἐπειδὴ (64) τῷ χαύσωνι τῆς 


(55) Εὐδοσχήμασι. RÀ delet. 

(56) Ti δέ. À τότε. 

(57) Σπέρµα. Α B τὸ σπέρμα. 

(58) Ὁ θεῖος. B χαὶ 6 θεῖος. 

(59) Δέ. delet A. 

(60) Μεγα.Ιοπρεπέστατον. B μεγαλοπρεπἑστερον. 
(61) Oby ὡς. À οὐχ 6. B οὐχί. 

(602) 'Exibelxvvot,. X ὑποδείχνυτ!. 

(05) Καταρχάς. A B x5.xaxapy. 

(01) Ἐπειδή. Delet B. 


i51 


DE ANIMA ET RESURRECTIONE. 


458 


χαχίας πατεξηράνθηµεν, ὑπολαθοῦσα (65) ἡμᾶς (66) Α enim spica quodammodo nos quoque ab initio esse- 


ἡ 13; διὰ τοῦ θανάτου (67) λυθέντας, πάλιν κατὰ τὸ 
ἔαρ τῆς ἀναστάσεως στάχυν ἀναδεῖξει τὸν Υυμνὸν 
τοῦτον xÓxxov τοῦ σώματος, εὐμεγέβη το xal ἀμφι- 
λαρῇ xai ὄρθιον, xaX εἰς τὸ οὐράνιον Όψος ἀνατεινό- 
µενον, ἀντὶ χαλάµης fj ἀνθέριχος (608) τῇ ἀφθαρσίᾳ 
xa τοῖς λοιποῖς τῶν θεοπρεπῶν γνωρισμάτων ὡραϊ- 
ζόμενον. « Aet γὰρ (69) τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαξ 
ἀφθαρσίαν.» 'H δὲ ἀφθαραία, xaX f δόξα, χαὶ fj 
«ιμὴ, xai d$ δύναμις, ἴδια τῆς θείας φύσεως εἶναι 
ὁμολογεῖται, ἅπερ πρότερόν τε περὶ τὸν χατ᾽ εἰχόνα 
γενόµενον ἣν, xaX εἰσαῦθις ἑλπίτεται. Ὁ γὰρ πρῶτος 
στάχυς ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἣν Αδάμ (70). . Ἁλλ' 
ἐπειδῃ τῇ τῆς χαχίας εἰσόδῳ εἰς πλήθος ἡ φύσις 
χατεµερίσθη, χαθὼς γίνεται ὁ χαρπὸς kv τῷ στάχυϊ ' 
οὕτως οἱ χαθ᾽ Exactov γυμνωθέύτες τοῦ χατὰ τὸν 
φτάχυν ἐχεῖνον εἴδους, xaX τῇ Υῇ καταμιχθέντες, 
πάλιν ἓν τῇ ἀναστάσει χατὰ τὸ ἀρχέγονον χάλλος 
ἀναφυόμεθα, ἀντὶ Evbc τοῦ πρώτου στάχνος ἀνάπει- 
pot (11) μυριάδες τῶν ληῖων γενόµενοι (73). 


Ὅ δὲ xav' ἀρετῆν βίος ἐν τούτῳ πρὸς τὴν χαχίαν 
τὸ διάφορον ἔχει (15), ὅτι οἱ μὲν ἐνταῦθα παρὰ «ou 
βίον δι ἀρετῆς ἑαυτοὺς Ὑεωργήααντες, εὐθὺς iv 
τελείῳ τῷ στἀχυϊ φαίνονται (74) * οἷς δὲ διὰ xaxlag 
ἑξίτηλός τε (75) xai ἀνεβόφθορος ὁ χόχχος Υέγονε 
παρὰ τὸν βίον τοῦτον ἡ ἐν τῷ φυχικῷ σπέρµατι δύνα- 
pue, χαθάπερ (76) τὰ λεγόμενα χεράσδολα (77) οἱ 
«iy τοιούτων ἐπιστήμονες λέγουσι Ὑίνεσθαι *. οὕτω 


mus, postcaquam aestu vitiositatis exaruimus, ex- 
cepios nos terra pcr mortem dissolutos rursus in 
vere resurrectionis, hoc nudum «corporis granum 
spicam efficiet. proceram, ingentem et copiosam, 
arduam et erectam, et ad altitudinem usque coeli 
pertingentem, pro culmo vel aristis, incorruptibi- 
litate reliquisque divinis et augustis insignibus con- 
spicuam et ornatam. «Oportet enim,» inquit, 
corruptibiie hoc induere incorruptibilitatem. » Con- 
stat autem quod incorruptibilitas, et honor, et 
gloria, et polentia, propria diving nature sint, 
qui cum prius aderant ei, qui ad imaginem factus 
est, tum in posterum reditura sperantur. Nam 
prima spica, primus homo Adam erat ; sed postea- 
quam per introitum vitiositatis in multitudinem 
natura divisa est, sicul in spica fructus exsistit, 
ita singulatim unusquisque homo illius spicae forma 
nudati et cum terra commisti, rursus in resurre- 
ctione in antiquam pulchritudineui renascimur, pro 
una illa prima spica, infinita millia scgetum ef- 
fecti. 

Porro vita quz per virtutem transigitur, in hoc 
differt a vitiosa vita, quod illi qui in liac vita per 
virtulem sese excoluerint, statim in perfecta spica 
apparent : quibus autem propter vitiositatem exilis, 
evanida, adulterina, ignava, ventorumque injuriae 
obnoxia vis per hanc vitam in animali semine fuit, 
quemadmodum ea, qua χεράσδολα, id est dura al« 


xaX οὗτοι (18), x&v φύωσι (79) διὰ τῆς ἀναστάσεως, C que immitia dicuntur, talium rerum periti nasci 


πολλὴν (79*) ἀποτομίαν παρὰ τῷ χριτῇ ἔξουσιν, ἅτε 
δὴ οὐχ ἰσχύοντες ἀναδραμεῖν ἐπὶ τὸ εἶδος τοῦ στά- 
χυος, xal γενέσθαι ἐχεῖνο (80) ὅπερ μεν πρὸ τῆς 
ἐπὶ τὴν γῆν χαταπτώσεως. Ἡ δὲ θεραπεία τοῦ Ent 
στατοῦντος τῶν γεννηµάτων, ἡ τῶν ζιζανίων τε xal 
ςῶν ἀχανθῶν ἐστι συλλογὴ, τῶν συναναφυέντων τῷ 
σπέρµατι, πάσης τῆς ὑποτρεφούσης τὴν ῥίζαν δυνά- 
pos πρὸς τὸν νόθον (51) µεταῤῥυείσης, δι ὧν ἄτρο- 
φόν τε xa ἀτελεσφόρητον τὸ γνήσιον ἔμεινε σπέρµα 
«fj παρὰ φύσιν βλαστῇ (82) συμπεπλεγμένον (85). 
Ἐπειδὰν οὖν πᾶν ὅσον νόθον τε χαὶ ἀλλότριον ἔχτι- 
1ῇ (848). τοῦ τροφίµου, xai εἰς ἀφανισμὸν ἔλθῃ, τοῦ 
πυρὺς τὸ παρὰ φύσιν ἐχδαπανήσαντος τῷ αἰωνίῳ 
ανρὶ παραδοθὲν (85), τότε xal τούτοις εὐτροφῆσει f) 


φύσις, xai εἰς χαρπὸν ἀδρυνθήσεται (88) διὰ τῆς D 


τοιαύτης ἐπιμελείας, μακραῖς ποτε περιόδοις τὸ 
xotvby εἶδος τὸ ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν θεόθεν ἐπιδληθὲν ἀπο- 
λαθοῦσα. Μακάριοι δέ εἰσιν (87) of, εὐθὺς τὸ τέλειον 


(65) Ὑπολαδοῦσα. B ὑπολαδ. δὲ. 

(66) Ἡμος. Delet B. 

61) θανάτου AvOévrac. B ἀναλνθέντας. 

68) Αγθέρικος. Α B ἀνθερίχων. 

(69) Ast γάρ. Α B addunt φησί. 

70) ᾿Αδάµ. B delet. A ὁ "Abd. 

74) Ἀνάπειρον. ΑΛ οἱ ἄποροι. B αἱ ἄπειροι. 
Γεγόμενοι. B γινόμενοι. 

( "Exei. Α B ἕξει. 

14) Φαίνονται. B φύονται. 

15) ᾿Εξίτη.ἔός τε. A B ἑξίτηλός τις. 
Καθάπερ. B χαθάπερ vio. 

11) Κεράσδο.α. B χερασθόλαια. 

48) Οὕτω xal οὗτοι. Α in margine οὗτοι xiv 


dicunt : hi etiamsi per resurrectionem nati fuerint, 
magnam duritiam et severitatem judicis experien- 
tur, ut qui nimirum non valeant excrescere et sur- 
gere ad formam spica, et evadere illud quod era- 
mus antequam in terram delapsi essemus. Porro 
curatura atque remedium, quod adhibet is qui ger- 
minibus przest, hoc est, ut nimirum zizania simul 
ac spinas colligat, que una cum semine enata 
fuerint, omni vi radicem subtus alente in adulteri- 
nam naturam transfusa : quibus rebus accidit ut et 
genuinum ac germanum semen non nutriretur, et 
idcirco, quod ab eo germine quod pra:ter naturam 
juxta enatum esset, suffocaretur, nihil unquam per- 
fecti producere posset. Posteaquam igitur quidquid 
non sincerum ac germanum, sed adulterinum et 
alienum est, cx eo quod sincerum est, ac vim nu- 
triendi habet, evulsum et ad interitum redactum 
fuerit, atque ignis id quod naturale non est, assum- 
φνῶσι διὰ τῆς ἀναστάσεως πολλὴν ἀποτομίαν. 

19) Φύωσι. B φυῶσι. - . 

19') HoAAQ - xpórotc. B. Ηολλῆς τῆς παρὰ to 
γεωργοῦντος θεραπεἰας προσδέονται πρὸς τὺ ud; 
ποτὲ τοῖς χαθήχουσι χρόνοις, 

80) 'Exsiro. B ἐχεῖνον. 

81) Τὸν νόὀθον. A B «b νόθον. 

82) DAaccq. B βλάστῃ. 


83) ZvpzseaAsypérov. A B συμπεπνιγµ. 
(84) 'Excc.1g. B ἐχταλῇ. 

(85) T a. x. x. delent A B. 

(86) ΑἈδρυνό. ᾿Ανδρυνθ. 

(81) Δέ εἰσιν. Α D delent εἶσιν. 





159 


$. GREGORII NYSSENE 


160 


pserit, tunc etiam horum matura copioso nutrí- Α κάλλος τῶν ἀσταχύων συνανατελεῖ (88) τοῖς (89) φυο- 


mento accepto grandescet, ac fructum producere 


µένοις διὰ τῆς ἀναστάσεως. 


inaturabit per ejusmodi curam longo tandem circuitu temporum, communi specie qui ab initio nobis 
a Deo impressa atque attributa est, recuperata. Beati autem, quibus per resurreciionem nascentibus 
protinus simul perfecta atque absoluta spicarum pulchritudo exorietur. 


Hzc autem dicimus, non quod ulla corporalis in 
resurrectione differentia apparitura sit in íis qui 
cum virtute vel vitio nequitiaque vitam transege- 
runt, ut alium quidem, quod ad corpus attinet, 
imperfectum putemus, alium autem perfectionem 
habere existimemus ; sed quemadmodum per hanc 
vitam et vinctus et solutus sin'li quidem ambo 
corporis habitu sunt, multum autem inter utrum- 
que quantum ad voluptatem οἱ dolorem attinet, 
interest, eodem modo puto in futuro posthac tem- 
pore differentiam bonorum pariter ac malorum 
sstimari oportere. Nam perfectio corporum et 
semente renascentium cum incorruptibilitate pari- 
ter ac gloria, cum honore ac potentia futura dici- 
tur ab Apostolo ; harum vero rerum diminutio, non 
corporalem quamdam renati mutilationem siguifi- 
cat, sed uniuscujusque eorum qua per bonum in- 
telliguntur, privationem simul et alienationem. 
Quoniam igitur alterum circa nos prorsus esse 
oportet eorum quz per oppositionem intelliguntur, 
vel bonum, vel malum, perspicuum est quod, cum 
aliquis non in bono versari dicitur, prorsus eum in 


Ταῦτα δὲ qagev οὐχ ὡς σωματικῆς τινος διαφορᾶς 
ἓν τοῖς xav! ἀρετὴν T] xaxíav θεθιωχόσιν ἓν τῇ ἄνα- 
στάσει φανησοµένης, ὡς τὸν μὲν ἀτελῃη χατὰ τὸ σῶμα 
νοµίζειν, τὸν δὲ τὸ τέλειον ἔχειν οἴεσθαι * ἀλλ ὥσπερ 


παρὰ τὸν βίον ὁ δεσμώτης τε xaX ἄνετος, ἔχουσι μὲν 
ἀμφότεροι παραπλησἰως τῷ σώματι, πολλὴ δὲ μεταξὺ 
ἀμφοτέρων ἡ καθ ἡδονήν τε xai λύπην διαφορά * 
οὕτως οἶμαι χρῆναι τῶν ἀγαθῶν τε καὶ κακῶν Ev τῷ 
μεταξὺ (90) ταῦτα χρόνῳ λογίζεσθαι τὸ διάφορον (51). 
Ἡ γὰρ τελείωσις (93) τῶν ἐκ τῆς φθορᾶς ἀναφυο- 
µένων σωµάτων ἐν ἀφθαρσίᾳ τε xal δόξῃ. χαὶ τιµῇ, 
χαὶ δυνάµει (93) παρὰ τοῦ ᾿Αποστόλου γενέσθαι (94) 
λέγεται * ἡ δὲ τῶν τοιούτων ἑλάττωσις οὐ σωµατιχἠν 
τινα τοῦ φυέντος διασηµαίνει κολόθωσιν, ἀλλ' ἑκάστου 
τῶν xatà τὸ ἀγαθὸν νοουµένων (95) στἐρησίν τε xot 
ἀλλοτρίωσιν.. Ἐπεὶ οὖν Év τι χρῆ πάντως περὶ ἡμᾶς 
εἶναι τῶν χατ) ἀντίθεσιν νοουµένων, fj ἀγαθὸν, 1) 
καχὸν, δηλονότι τὸ Ev τῷ ἀγαθῷ τινα λέγειν μὴ εἶναι, 
ἀπόδειξις γίνεται τοῦ ἓν τῷ καχῷ πάντως (96). ᾽Αλλὰ 
μὴν περὶ τὴν χαχίαν, οὗ τιμὴ, οὗ δόξα, οὐχ ἆφθαρ- 
ala, οὐ δύναµις. ᾽Ανάγχη πᾶσα (97), περὶ ὃν μὴ tv 
ταῦτα, τὰ τούτοις (08) && ἀντιθέτου νοούµενα παρεῖ- 


malo versari demonstratur. Atqui circa vitiosilatem C ναι . μὴ ἀμφιθάλλειν, ἀσθένειαν, ἀτιμίαν, φθορὰν, 


non honos, non gloria, non incorruptibilitas, non 
potentia est. Prorsus igitur necesse cst ut circa 
quem hzc non sint, liuic ea qua ex opposito in- 
telliguntur, adesse non dubitetur, infirmitatem sci- 
licet, ignominiam, corruptionem, et quicunque 
ejus gencris sunt, cujus in superioribus scriptis 
mentionem fecimus, cum diceremus quod ii qui ex 
vitiositate contracti sunt animx morbi atque affe- 
ctus, cum per eam totam diffusi coaluerint, ct cum 
ea uniti fuerint, ejusmodi evadunt, ut difficulter 
tolli atque aboleri possint. Talibus igitur cura 
cunveniente expurgatis et expiatis, quidquid in 
eorum $succedet, incorruptibilitas, vita, honor, 


χαὶ ὅσα τοιούτου (99) γένους ἐστὶν, ἃ (1) ἓν τοῖς 
ἔμπροσθεν εἴρηται λόγοις, ὅσα (2) δυσαπάλλαχτα γί- 
νεται τῇ ψυχῄ τὰ Ex xaxlag πάθη, δι ὅλης αὐτῆς 
ἀναχραθέντα xai συµφυέντα, καὶ ἓν πρὸς ἑχείνην 
γενόµενα. Τῶν τοιούτων οὖν (2) ταῖς διὰ πυρὰς (4) 
ἰατρείαις ἐχχαθαρθέντων τε χαὶ ἀφανισθέντων, Exa- 
στον τῶν πρὸς τὸ χρεῖττον νοοαµένων ἀντεπελεύσε- 
ται (5), ἡ ἀφθαρσία, ἡ ζωὴ (6). ἡ τιμὴ, ἡ χάρις, ἃ 
δόξα, fj δύναµις (7), καὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον (8) Év τε 
τῷ θεῷ (9) ἐπιθεωρεῖσθαι εἰχάζομεν, καὶ τῇ εἰκόνι 
αὐτοῦ, fj τίς ἔστιν ἡ ἀνθρωπίνη φύσις (10). 


meliorem partem intelligitur, invicem et in. locum 
gratia, gloria, potentia: et si quid aliud ejusdem 


modi vel in ipso Deo, vel in imagine ejus qux est humana natura cerni conjicumus οἱ existimamus. 


Ei gloria in szeula, Amen. 


(88) ZvraraceAst. B συνανατέλλεις 
(89) Τοῖς. Α B delent. ) . 
(90) Μεταξύ. À B µετά. 

91) Διάφορον. Α ἁδιάφορον. 

92) Τελείωσις. B τελειότης. 

93) Δυγάμει. B δυναστείᾳ. 

(94) Γενέσθαι. Α B γίνεσθαι. 

(o6 Noovpéycov. B vooupévov. 

96) Πάντως. Α B addunt εἶναι. 
97) Πᾶσα. À πᾶσα οὖν. 

8) Τὰ τούτοις. À in margine τούτῳ. 
99) Τοιούτου. À τοῦ τοιούτου. 





(1) "A. Α ἅπερ. 
(2) Ὅσα. A B ὅτι, 
9) Τῶν v. oov. DB τῶν οὖν τ. 
(4) Ταῖς διὰ πυρός. Α in margine τῇ προσηχούσῃ 
ἐπιμελείᾳ ἑχκαθαρθέντων. 
5 'Avcexe evo etat, Α B ἀντεισελεύσεται, 
6) 'H ζωή. in B sequitur ἡ δύναµις. 
1T) Ἡ δύναµις. Delet B. 
8) Τοιοῦτον. B τοιοῦτο. 
9 "Ev τετῷ 0. B αὐτῷ τε τ. 0. 
(40) B Αὐτῷ ἡ δόξα εἰς εοὺς αἰῶνας. ᾽Αιιήν., 


165 


S. GREGORII NYSSENI 


161 


contemperatam susceperit explicandam. Quo pa- A ὄψεις τῶν προσορώντων, ἀλλά δι ἡδονης βλέπειν 


cto, sicut palpebrarum prominentibus pilis, quasi 
:vallo objecto, puritatem et vehementiam radiorum 
natura obunibrans ei frangens, temperatum ac di- 
lutum splendorem oculis infert, quo placidus sol 
pro eo modo quem usus poscit, cum umbra quam 
palpebrz faciunt, contemperatus exsistat, ita mo- 
rum gravitas atque majestas cum moderata animi 
deimnissione cominista, non avertat oculos intucn- 
tium, sed jucundum efficiat obtutum, ut neque 
gravitatis ac severitatis splendor obscuretar, ne- 
que latens in animo vis propter humilitatem de- 
spiciatur, sed alterum cqaaliter in utroque, tum 
ín celsitudine ac sublimitate comitas οἱ bumani- 
tas, tum in humilitate vice versa gravitas et se- 


παρασχευάξζει, ὡς µήτε τῆς σεµνότητος τὴν pappa- 
ρυγὴν ἁμαυροῦσθαι, μήτε διὰ ταπεινότητος xata- 
φρονεῖσθαι τὸ ἑνδιάθετον, ἀλλὰ χατὰ «b [aov Ev Exa- 
τέρψ θεωρεῖσθαι τὸ ἕτερον, ἓν τε τῷ ὑψφηλῷ τὴν χοι- 


νότητα, xal v τῷ ταπεινῷ τὸ ἔμπαλιν τὴν σεμνότητα. 
"Λλλος ταῦτα διεξερχέσθω, xal τὸ πολυόµµατον τῆς 


᾿"ψυχῆς ἀνυμνείτω. ἸἹσάριθμοι ταῖς Opt τάχα τῆς 


κεφαλῆς οἱ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοὶ, πανταχόθεν ἐπίσης 
ὀξύ τε xal ἁπλανὲς δεδορχότες, ὥστε πόῤῥωθέν τε 
προϊδεῖν ' xal μὴ ἀγνοεῖν ix τοῦ σύνεγγυς, μηδὲ 
τὴν πεῖραν ἀναμένειν τοῦ λυσιτελοῦντος διδάσκαλον * 
ἀλλὰ τὸ μὲν τοῖς τῶν ἑλπίδων ὀφθαλμοῖς προορᾷν, τὸ 
δὲ θεωρεῖν διὰ τῆς µνήµης, £o te δὲ xazà τὸ ἑνέ- 
οτὼς Ev χύχλῳ περιαθρεῖνι πάντα δὲ χατὰ ταὐτὸν Ev- 


verilas animnadvertatur. Alius h»c exponat, et B εργεῖν Δσυγχύτως πάσαις ταῖς τοιαύταις ἑνεργείαις 
animum istum compluribus oculis insignitum , — «bv νοῦν καταλλήλως ἐπιμερίζοντα. 

lnudibus prosequatur. Forsitan enim pilos capitis numero zequant animi oculi, undique pariter e$ ex 
&quo certum et acutum cernentes, ut et ex longinquo  prospiciant, nihilque fugiat ac lateat eos 
ex propinquo, nec experientiam utilitatis ος eommodi magistram exspeclent; sed aliud quidem 
oculis spei provideant, aliud vero per niemoriam cernant, aliud item in presentia undique circum- 
que circa animadvertant, onmia vero simul et eodem tempore omnibus hujusmodi actionibus abs. 


que confusione convenienter el apte mens sese distribuens accommodansque efficiat οἱ operetur. 

Venerandas item paupertatis divitias admire- 
tur, si quis nostra etate est qui ejusmodi rem cum 
laude et admiratione celebrare sciat. Ac forsitan 
etiamsi prius non erat, at nunc propter te pauper- 
tatis quoque desiderium florebit, tuaque tenui- 
tas atque frugalitas ingentibus Cresi auri ponde- 
ribus beatior habebitur. Quemnam enim vel terra 
vel mare ambo suos proventus benigne impartien- 
tes ita beatum reddiderunt, ut tuam vitam animus 
iste materialium facultatum et mundanarum opum 
tontemptor? Ut enim illi qui a ferro rubiginem 
abstergunt et abraduni, splendidum id οἱ ad ar- 
genti decus accedens afficiunt, ita tibi vite ra- 
dius, dum semper a rubigine pecuniarum diligen- 
ter expurgatur, clarior evasit. Hac quoque clo- 
quentibus ac dicendi facultate praeditis relinquan- 
tur; et quod pulchre calles, in quibus rebus ex 
sumptione el acceptione, quam ex abstinentia 
lucri plus laudis ac glorie quis ferre possit. Li- 


Τόν τε σεμνὸν τῆς πενίας πλοῦτον θαυμαξέτω Tá- 
λιν ἐχεῖνος, εἴ τίς ἐστιν Ev. τῷ χαθ᾽ ἡμᾶς βίῳ εἰδὼς 
τὸ τοιοῦτον ἐν ἑπαίνῳ ποιεῖσθαι xal θαύματι. Táya 
δὲ εἰ καὶ μὴ πρότερον ἣν, ἀλλά νῦν διὰ σὲ xol mevíaq 
ἀνθήσει πόθος, xa πρὸ τῶν πολυταλάντων τοῦ Κροί- 
σου πλίνθων, fj cat πλινθότης µαχαβισθῄσεται. Tívs 
γὰρ μακαριστὸν οὕτως ἀπέδειζε ΥΠ τε xat θάλασσα, 
εαῖς ἰδίαις ἑκατέρα προσόδοις δεξιουµένη, f) ὡς τὸν 
σὺν βίον ἡ πρὸς τὴν ὑλικὴν περιουσίἰαν ἀποδιάθεσις; 
Ὡς γὰρ οἱ τοῦ σιδήρου τὸν ἰὸν ἀποξέοντες, στιλ- 
Ανὸν αὐτὸν χαὶ ἀργυροειδῆ λατεργάζονται, οὕτως col 
φανερωτέρα γέγονεν ἡ τοῦ βίου ἀκτὶς, ἀεὶ δι ἔπιμε- 
λείας τοῦ ioo τῶν χρημάτων καθαιροµένη. Καὶ ταῦτα 
παρείσθω τοῖς εἰπεῖν δυναµένοις, xaX ὅτι χαλῶς ἐπί- 
στασαι ἐν τίσιν ἐστὶ τὸ λαθεῖν τοῦ χαθαρεῦσαι λήμ» 
µατος ἑνδοξότερον. Abg γάρ pot μετὰ παῤῥησίας εἰ- 
πεῖν, ὅτι οὗ πάντων ὑπερορᾷς τῶν ληµµάτων, AA 
ὧν οὕπω τις ἄψασθαι τῶν προλάθόντων δεδύνηταιι 
μόνος περιεδράξω διπλῇ τῇ χειρί. ᾽Αντὶ γὰρ ἐσθῃτός 


ceat enim mihi cum bona venia tva dicere, quod [) τινος fj ἀνδραπόδων f| χρημάτων, αὐτὰς τῶν ἀνθρώ» 


hon omnia lucra despicis atque contemnis, sed quae 
hemo superiorum adbuc attingere et assequi po- 
luit, ea ambabus manibus solus complexus es. Pro 
veste enim aliqua pretiosa, pro mancipiis, pro 
pecuniis ipsas hominum animas captas, et in di- 
lectionis thesauro depositas tenes. Hiec scriptores 
ct oratores, quibus bujusmodi res pulchre de- 
scribere ornamento est, exponan!; nostra autem 
senilis oratio tantum sesc moveat οἱ excitel, ut 
pedetentim persequatur a tua sapientia nobis pro- 
positam quastienem, nempe quid statuere el judi- 
care oporteat de iis qui prasmature abripiuntur, in 
quibus nativitas morti propemodum conjungitur. 
Quas res etiam sapiens ille inter externos Plato, 
cum multa ex persona ejus, qui revixisset, de ju- 
diciis qu:xe illic apud inferos exerceantur, philoso- 


πων τὰς ψυχὰς λαθὼν ἔχεις, τῷ θηδαυρῷ τῆς ἀγάπης 
ἐναποθέμενος, Ταῦτα λογογράφοι xaX σοφισταὶ διεξἰ- 
τωσαν, οἷς χόσµος καλῶς τὰ τοιαῦτα γράφειν. ὁ δὲ 
γήρειος ἡμῶν λόγος, τοσοῦτον ἑαυτὸν ὑποχινείτω, 
ὅσον βάδην ἐπεξελθεῖν τῷ Αροτεθέντι ἡμῖν παρὰ tre 
σῆς σοφίας προθλήµατι, τί χρὴ γινώσχειν περὶ τῶν 
πρὸ ὥρας ἀναρπαζομένων, bo' ὧν μικροῦ δεῖν d) vd- 
γεσις τῷ θανάτῳ συνάπτεται' xal ὁ συφὸς ἐν τοῖς 
ἔξω Πλάτων πολλὰς ἐχ προσώπου ἀναθεδιωχότος 
περὶ τῶν ἐχεῖθεν δικαστηρίων φιλοσθφήῄσας, ἀφΏηκεν 
ἀπόῤῥητα, ὡς χρείττονα ὄντα δηλαδὴι f| ὥστε ὑπὸ 
λογισμὸν ἀνθρώπινον ἐλθεῖν. El μὲν οὖν τι τοιοῦτον 
ἐν τοῖς ἐξητασμένοις ἐστὶν, ὡς λύειν τὰς τοῦ προδλή- 
µατος ἀμφιθολίας, δέξῃ δηλαδὴ τὸν εὑρεθέντα λόγον " 
εἰ δὲ μὴ, συγγνώσῃ πάντως τῷ Υήρᾷ, µόνην τὴν προῦυ- 
píav ἡμῶν εἰς τὸ παρασχεῖν τί σοι των χεχαρισµένων 


165 


DE INFANTIBUS QUI ΡΑΑΜΑΤΟΠΕ ABRIPIUNTUR, 


466 


ἀποδεξάµενος. Καὶ Υὰρ τὸν E£pgnv ἐχεῖνον τὸν πᾶσαν A phico more disseruisset, reliquit inexplicatas, ut 


τὴν ὑφ' ἡλίῳ μιχροῦ 6etv ἓν στρατόπεδον ποιησάµενον, 
xai πᾶσαν ἑαυτῷ σνγχινοῦντα τὴν οἰχουμένην, ὅτε 
χατὰ τῶν Ἑλλήνων ἑστράτευσε, μεθ) ἡδονῆς δέξασθαί 
φησιν à λόγος πἑνητός τινος δῶρον. ΄Ὕδωρ δὲ τὸ ξένιον 
ἦν, xal τοῦτο οὐκ ἓν χεράµῳ φερόµενον, ἀλλ’ Ev τῷ 
xoDup τῆς τῶν χειρῶν παλάμης περιεχόµενον. Οὕτως 
οὖν xal σὺ χατὰ τὴν προσοῦσάν σοι µεγαλοφυῖαν 
µιµήσῃ πάντως ἐχεῖνον, ip δῶρον ἐγένετο f) προαίρε- 
σις, εἶπερ ἡμῶν βραχύ τε xal ὑδατῶδες εὑρεθείη τὸ 
δῶρον. Ὥσπερ ἐπὶ τῶν οὑρανίων θαυμάτων ὁρᾷ μὲν 
ἑπίσης τὰ φαινόμενα χάλλη, xàv πεπαιδευµένος, xàv 
ἰδιώτης τύχῃ τις (v ὁ πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀναθλέπων' 
διανοεῖται δὲ τὰ περὶ αὐτῶν οὐχ ὁμοίως, ὅτι ἀπὸ 
φιλοσοφίας ὁρμώμενος , xal ὁ µόναις ταῖς αἰσθῆσεσι 


que majores videlicet essent, quam qua sub ra- 
tiocinationem εἰ eonjecturam humanam cadere 
possent. Si igitur aliquid quidem tale est in iis 
qui perpendimus atque scrutali sunius, quod sol- 
vat proposite quastionis ambiguitates, amplecte- 
ris et approbabis, nimirum inventam rationem : 
sin minus, senecluli prorsus ignosces, solamque 
animi nostri propensionem, qua tibi gratum facere 
cupimus, approbabis. Etenim Xerxem illum, qui 
universam propemodum qua sub sole est terram 
una castra fecit, et omnem terrarum orbem se- 
cum movit, cum adversus Gracos expeditionem 
fecit, tenet fama pauperis cujusdam munus cum 
voluptate accepisse. ld autem donum aqua erat, 


τὸ φαινόμενον ἐπιτρέπων. Οὗτος μὲν yàp i] ταῖς B eaque non in fictili vase ferebatur, sed in cava 


ἀχτῖσιν ἔδεται τοῦ ἡλίου, 1) τὸ κάλλος τῶν ἄστρων 
θαύματος ἄξιον χρίνει, T τὸν ἀριθμὸν τοῦ σεληνιαίου 
δρόµον ἐπὶ τοῦ μηνὸς παρετήρησεν. 


manuum palma continebatur : sic ergo tu quoque 
pro ea, qua przditus es animi magnitudine, pror- 
sus illum imitaberis, cui pro munere voluntas fuit, 


si nostrum donum οἱ exiguum et aqueum fuerit inventum. Quemadmodum in celestibus miraculis 
apparentes pulchritudines ex quo quidem videt, sive eruditus, sive rudis et idiota fuerit, is qui in 
€elum suspicit : sed aliter de illis cogitatis, qui a philosophia ad contemplationem earum venit, ali- 


ter item is qui solis scnsibus id quod apparet permittit. Hic enim vel 


ra diis solis delectatur, vel 


pulchritudinem siderum miraculo dignam judicat, vel numerum lunaris cursus in mense observat. 


ὉὍ δὲ διορατιχὸς τὴν ψυχὴν, χαὶ διὰ παιδεύσεως 
πρὸς τὴν χατανόησιν τῶν οὑρανίων κχεχαθαρµένος, 
χαταλιπὼν ταῦτα δι’ ὧν εὐφραίνεται τῶν ἁλογωτέρων 
3 αἴσθησις, πρὸς τὴν τοῦ παντὸς ἁρμονίαν βλέπει, 
χαὶ ix τῆς ἐγχυχλίου κινήσεως τὴν Ex τῶν ἑναντίων 
εὑαρμοστίαν ἐπισκοπεῖ, πῶς τῇ ἀπλανεῖ περιφορᾷ οἱ 
ἀντὸς χύχλοι πρὸς τὸ ἔμπαλιν ἀνελίσσονται ' πῶς τὰ 
ἓν αὐτοῖς θεωρούµενα τῶν ἄστρων πολυειδῶς σχηµα- 
είζεται ἓν προσεγγισμοῖς τε xal ἁποστάσεσι, xal ὑπο- 
δρομαῖς τε xaX ἐχλείψεσι, χαὶ ταῖς ἐπὶ τὰ πλάγια πα- 
ραδρομαῖς, τὴν ἁδιάλειπτον ἑχείνην ἁρμονίαν ἀεὶ 
χατὰ τὰ αὐτὰ xal ὡσαύτως ἐξεργαζόμενα, οἷς οὐδὲ 
τοῦ βραχντάτου τῶν ἄστρων ἡ θέσις ἀθεώρητος περι- 
ορᾶται, ἀλλὰ πάντα τὴν ἴσην παρέχει φροντίδα τοῖς 
διὰ τῆς σοφίας ἐπὶ τὰ ἄνω τὸν νοῦν µετοιχίσασι. Τὸν 
αὐτὸν τρόπον xal GU, ὦ τιµία pot κεφαλὴ, τὴν ἓν 
τοῖς οὖσι τοῦ Θεοῦ οἰχονομίαν βλέπων, ἀφεὶς ἑχεῖνα 
περὶ ἃ τῶν πολλῶν ἄσχολός ἐστιν ἡ διάνοια (πλοῦτον 
λέγω xat τύφον, xal δόξης ἐπιθυμίαν χενῆς, ἅπερ ἄν- 
«ιχρυς ἀχτίνων δίχην περιαστράπτοντα τοὺς ἆλογω- 
τέρους ἐχπλήττειν εἴωθεν), οὐδὲ τὰ δοχοῦντα μικρότερα 
τῶν kv τοῖς οὖσι θεωρουµένων ἀνεξέταστα χαταλεί- 


χεις, ἀνερεννῶν τε χαὶ διασχοπούμενος τὴν ἀνωμαλίαν - 


τὴς ἀνθρωπίνης ζωῆς ΄ οὗ µόνον τὴν χατὰ πλοῦτον 
x32 πενίαν θεωρουµένην, f| τὰς χατὰ τὰ ἀξιώματα xal 
τὰ Τένη διαφορὰς ( οἶδας γὰρ ἀντ οὐδενὸς εἶναι τοῦτα 
οὓς τὸ εἶναι οὐ καθ) ὑπόστασιν οἰχείαν ἐστὶν, ἁλλ᾽ ἓν 
«fj µαταίᾳ ὑπολήψει τῶν τοῖς μὴ οὖσιν ὡς ὑφεστῶσι 
προσχεχηνότων * εἰ οὖν τις ἀφέλοιτο τοῦ λαμπρυνο- 
µένου τῇ δόξῃ τῶν εἰς αὐτὰ βλεπύντων τὴν µύησιν, 
οὐδὲν ὑπολειφθήσεται τῷ μεγαλοφρονοῦντι ἐπὶ τῷ δια- 
Χένφ φυσήµατι, χἂν «dca. χρημάτων fj ὕλη παρ) 
αὐτῷ χατορωρυγµένη τύὐχῃ), ἀλλά σοι διὰ φροντίδος 
bti γνῶναι τἀ τε ἄλλα «ῆς θείας οἰχονομίας πρὸς 5 
τι τῶν Υινοµένων ἔχαστον βλέπει, χαὶ τίνος χάριν τῷ 


Αι is qui animo perspicax et per eruditionem ad 
contemplationem ccelestium purgatus et excultus 
est, omissis his quibus ratione minus utentium 
sensus delectatur, rerum universarum harmoniam, 
hoc est consentientem et quasi concinentem con- 
spiratienem, copulalionem atque coagmentationen 
intuetur, et ex circulari atque in orbem redeuntc 
motu eam quas ex contrariis fit, aptitudinem et 
congruentiam conteinplatur : quo pacto orbes inte- 
riores revolutione motuque contrario, atque iner- 
rantium coloque inhzrentium et infixaruim stel- 
larum ambitus rotundus, retro versentur' atque 
ferantur ; quomodo sidera quz. in iis conspiciun- 
tur, multiformiter figurentur, tum in appropinqua- 
tionibus, aecessibus, congressibusve, tum recessi- 
bus, digressibus, distantiis, elongationibusve, tum 
subjectionibus atque defectibus, et obliquis trans- 
cursibus indeflicientem, indesinentem, siahilem, 
perpetuamque illam concordantiam et harmoniani 
semper zqualiter et eodem modo efficientia, a. qui- 
bus ne minimi quidem sideris situs quem non con- 
templetur pretermittitur, sed omnia parem cu- 
ram praebent iis qui per sapientiam ad supera 
mentem traduxerunt : eodem modo tu quoque, 
ϱ charum mihi caput,cum administrationem Dei in 
rebus universis consideras omissis illis cirea quae 
vulgi mens occupata est (de divitiis loquor, et deli» 
ciis, et vanz glorie cupiditate, qua res plane ra- 
diorum in modum quasi fulgure prestringentes eo$ 
qui ratione minus utuntur, obstupefacere, atque per- 
culsos, attonitos et consternatos reddere solent), 
nec ea quidem, qui minima videntur, ex iis qua 
in rebus universis considerantur, inexcussa relin» 
quis, considerans, dispiciens et scrutans inmquali- 
tatem humanz vite : pon eam (untaxat, quie cirea 


167 


S. GREGORII NYSSENI 


168 


divitias et paupertatem consideratur, vel dignita- A μὲν εἰς γῆρας uaxpbv παρατείνεται ἡ ζωὴ, ὁ δὲ το- 


tum et generum differentias (nosti enim liec pro 
nihilo esse, quibus cssentia non est secundum pro- 
priam subsistentiam, sed in vana opinione eorum 
qui rebus nonentihus, quasi subsistentibus inhiant : 
nam si quis adimat ei qui gloriz splendore inflatus 
est, opinionem et existimationem eorum qui hàs 
res intueri solent, nihil relinquetur ei qui magnos 
Sibi ob res vanas spiritus sumit, et inepte inflatus 
est, etiamsi vel universa pecuniarum materia 
penes eum  defossa sit). Sed tibi cure est 
scire, cum reliqua divine administrationis, quo 
quidque spectet eorum qua fiunt, Làm qua de causa 
alii quidem in longam senectutem vita prorogetur, 
alius vero hactenus vitz? particeps sit, quatenus 
per respirationem aerem hauriat , et. protinus vi- 
tam finiat. Nam si nihil eorum qux in mundo sunt, 
non a Deo est, sed omnia a divina voluntate pen- 
dent, ac sapientia providendique virtute preditum 
numen divinum est, prorsus etian his aliqua ratio 
subest, quee sapienti:e Dei simul et ejus cura, qua 
prospicitur ac providetur rcbus universis , insignia 
ferat. Quod enim temere ac sine ratione fit, opus 
Dei non fuerit. Dei namque proprium est, quemad- 
modum inquit Scriptura, omnia cum sapientia 
facere. Quod igitur sapienter factum in illo? Pro- 
diit homo per nativitatem in vitam; hausit aerem, 
a gemitu vitam inchoavit, lacrymas naturg muneris 
vice impendit, primitias vite solvit et libamina 


σοῦτον μετέχει τοῦ ζῇν, ὅσον δι ἀναπνοῆς τὸν ἀέρα 
σπᾶσαι, χαὶ εὐθὺς χαταλῆξαι τὸν βίον. El γὰρ οὐδὲν 
ἀθεεὶ τῶν ἓν χόσµῳ ἐστὶ, πάντα δὲ τῆς θείας ἑδήπται 
βουλήσεως, σοφὸν δὲ καὶ προνοητιχὸν τὸ θεῖον, πάν- 
tO; τις ἔπεστι Καὶ τούτοις λόγος, τῆς σοφίας ἅμα 
τοῦ Θεοῦ χαὶ τῆς προνοητικῆς ἐπιμελείας τὰ γνὺ- 
ρίσµατα φἑρων. Τὸ γὰρ εἰχῆ τε xat ἁλόγως Υινόµενον, 
οὐχ ἂν ἔργον εἴη θεοῦ. Θεοῦ γὰρ ἴδιον, χαθώς qnot 
ἡ Γραφὴ, τὸ Ιάντά ἓν δοφίᾳ ποιεῖν. Τί οὖν τὸ σοφὸν - 
ἐν ἐκείνῳ; ἩΠαρῆλθε διὰ γεννήσεως εἷς τὸν βίον ὁ 
ἄνθρωπος, ἕσπασε τὸν ἀέρά, ἀπὸ οἰμωγῆς «b ζῆν 
ἤρξατο, ἐλειτούργησε τῇ φύσει τὸ δάχρυον, ἀπήρξατο 
τῷ βίῳ τῶν Opfvov, ἀρίν τινος μετασχεῖν τῶν χατὰ 
τὸν βίον ἡδέων, πρὶν τονωθῆναι τὴν αἴσθησιν, ἔτι 
λελυμένος ταῖς τῶν μελῶν ἁρμονίαις, ἁπαλός τε xai 
διαχεχυµένος, xaX ἁδιάρθρωτος, xai τὸ ὅλον εἰπεῖν, 
πρὶν γενέσθαι ἄνθρωπος (εἴπερ ἀνθρώπου ἴδιον ἡ 
λογιχὴ χάρις ἐστίν, ὁ δὲ οὕπω ἐν ἑαυτῷ τὸν λόγον 
ἐχώρησεν), οὗτος ὁ μηδὲν πλέον ἔχων, τοῦ ἐν τῇ μὴ- 
τρώᾳ νηδὃι συνεχοµένου, πλὴν τὸ ἐν ἀέρι γενέσθαϊί, 
ἐν τούτῳ τῆς ἡλιχίας ὧν, διὰ θανάτου λύεται, ἢ Ex- 
τεθεὶς, ἢ καταπνιχεὶς, ἡ κατὰ τὸ αὐτόματον δι’ ἁῤ- 
ῥωστίας τοῦ (fjv παυσάµενος, τί xph περὶ αὐτοῦ 
ἐννοεῖν ; Πῶς περὶ τῶν οὕτω τετελευτηχότων ἔχειν; 
"Ὄψεται ρα κἀκείνη ἡ Ψυχἠ τὸν χριτ]ν, παρἀστήσὲ- 
ται μετὰ τῶν ἄλλων τῷ βήµατι, ὑφέξει τῶν βεδιὼ- 
µένων τὴν κρίσιν, λήφεται τὴν κατ) ἀξίαν ἀντίδοσιν, 
ἡ πυρὶ χαθαιρουµένη χατὰ τὰς τοῦ Εὐαγγελίου qo 


fecit de fletu, priusquam alicujus rei in vita jucundz» C νὰς, Ἡ τῇ δρόσῳ τῆς εὐλογίας ἑναποψύχουσα; 


particeps fuisset, priusquam sensibus vegetatus et firmatus esset : etian! nunc membrorum compage 
atque coagmentalione solutus, tener 4ο diffusus, (inarticulatus, artubus nondüm compositis atque 
formatis, etut summatim dicam, priusquám liomo factus ésset, siquidem hominis proprium donum rationis 
est; at hic rationis nondum capax erat, hic qui nihilo plus habebat quam is qui materno. utero con- 
tinetur, preterquam quod in aere fuit, in ea ::tate cum sit per mortem solvitur, vel expositus, vel 
suffocatus, vel sponte per infirmitatem vivere desinens, quid de eo cogitare oportet? Quomodo item 
de iis qui bunc exitum vitz: habuerunt sentire? An. illa quoque anima judicem videbit, tribunali cüm 
aliis sistetur, subibit acte vite judicium, accipiet pro meríto retributionem et compensationem, vel igni 


purgáta, juxta Evangelii verba, vel in rore benedictionis refrigerata atque refocillata ? 


EXPLICATIO. 

Hinc plane mani(estum est quod purgatorium ignem 
Pater hic tormenta. cruciatusque dicit, quibus post 
morlem quisque eorum qui peccaverunt et ante mor- 
tem, non ut. dignum. et par erat, paenitentiam ege- 
ruit in flamma afficiuntur, juxta parabolam Evange- 
licam de divite et Lazaro *. Perspicuum est enim 
quod hujus hic parabole meminit dum dicit, vel igne 
purgata (hoc propler divitem), vel inrore benedictionis 
re[rigerata, (hoc propter Lazarum). At illa justi judicii 
éententia, « Abibunt hi quidem ad ciernum suppli- 
cium, justi vero ad vitam eternam : *» nondum ante 
judicium locum habet in his. 

Sed haud scio quomodo hzc de hujusmodi ani- 
ma cogitare oporteat. Nomen enim retributionis et 
remunerationis aliquid oportere prorsus ante prz- 
bitiim essésignificat ; at ei qui onmino non vixit ma- 
teriaatiquid praebendi pra.repia est. In quibus autem 


3 Luc. xvi, 19 sqq. * Matili xxv, 40. 


Ἐντεῦθεν OnAov τρανῶς, ὅτι καθάρσιον πρ 
ὁ Πατὴρ, τὰς μετὰ τὴν τεευτὴν ἑκάστου τῶν 
ἡμαρτηκόεων, καὶ μὴ µετανγοησάνζων ἀξίως πρὸ 
τελευτῆς, ér gAoyl βασάνους φησί" κατὰ τὴν ày 
τῷ EvarreA(Q παραθολἡν, περί τε τοῦ πουσίου, 
xul τοῦ Λαζάρου. Δῆ.Ίον γὰρ ὅτι ταῦτα ὧδε µέμνη- 


D ται τῆς zapa6oAnc τῷ εἰπεῖν, 1] πυρὶ καθαιροµένη 


(τοῦτο διὰ τὸν π.ἱούσιον), ἢ τῇ δρόσῳ τῆς εὐ.ὶο- 
χίας ἐγαποψύχουσα (τοῦτο διὰ τὸν Λάζαρον). 
Ἡ δὲ ἁπόφασις τοῦ δικαἰου κριτοῦ, « Απελεύσον- 
ται οὗτοι μὲν εἰς αἰώγιον κό.Ίασιν, οἱ δὲ δίκαιοι 
εἰς ζωὴν αἰώγιον' } οὕπω πρὸ τῆς αχρίσεως χώραν. 
ἔχει ἐν τούτοις. 

Αλλ' οὐκ οἶδα πῶς χρὴ ταῦτα περὶ τῆς τοιαύτης 
ἐννοῆσαι φυχῆς. Τὸ γὰρ -Ώς ἀντιδόσεως ὄνομα, τὸ 
χρΏναί τι πάντως προπαρασχεθῆναι σηµαίνει, τοῦ δὲ 
μὴ βεθιωκότος ὅλως, ἡ ὕλη τοῦ τι παρασχεῖν παραφἡ- 
ρηται, Ἐφ' ὧν δὲ δύσις οὐχ ἔστιν, οὐδὲ ἀντίδοσις κυρίως 


169 


DE INFANTIBUS QUI PRUEMATURE ABRIPIUNTUR. 


110 


ὀνομασθῄσεται. ΜΗ οὕσης δὲ τῆς ἀντιδόσεως, οὔτε &ya- A datio non est, nec compens$atuo quidem et retribu- 


Uóv ἐστιν οὔτε χαχὸν τὸ xax! ἐλπίδα προχείµεναν. Τὸ 
γὰρ ὄνομα τοῦτο, τῶν xaÜ' ἑχάτερον νοουµένων τὴν 
ἁμοιεὴν ἐπαγγέλλεται ΄ τὸ δὲ µήτε ἐν ἀγαθῷ µήτε &v 
χαχῷ εὑρισχόμενον, ἓν οὐδενὶ πάντως ἑστίν ' ἅμεσος 
γὰρ ἡ τῆς τοιαύτης ἀντιθέσεως ἐναντιότης, f) τοῦ ἆγα- 
θοῦ xal τοῦ καχοῦ, λέγω, ὧν οὐθέτερον ἔσται, τῷ μὴ 
θα-έρου κατάρξαντι. Τὸ οὖν ἐν μηδενὶ ὃν οὐδὲν elyal τις 
cot ὅλως. El δέ τις τὸ τοιοῦτον xa εἶναι λέγοι, xal 
ἐν ἀγαθοῖς εἶναι, διδύντος, οὐχ ἁποδιδόντος τοῦ Θεοῦ 
' τὰ ἀγαθὰ τοῖς τοιούτοις, ποίαν λέγει τῆς ἀποχληρώ- 
σεως ταύτης αἰτίαν;, Ποῦ τὸ δίκαιον συναποδείξει 
τῷ λόγῳ:; Ilo; δὲ ταῖς Εὐαγγελικαῖς φωναῖς σύμφω- 
vov δείξει τὸ vónua ; Ἐκεῖ συναλλαγματιχήν τινα τῆς 
βασιλείας τὴν ἑμπορίαν τοῖς ἀξιουμένοις προὀσγίνεσθαι 
λέγει. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ χαὶ τὸ, φησὶ, πεποιήκατε, τὴν 
βασιλείαν ἀντιλαθεῖν ἔστε δίχαιοι. Ἐνταῦθα δὲ µτδε- 
μιᾶς, pte πράξεως, μήτε προαιρέσεως ὑπούσης, vlva 
καιρὸν ἔχει χαὶ τούτοις παρὰ τοῦ coo Υίνεσθαι λέ- 
γειν τὸ ἐξ ἁμοιθῆς ἐλπιζόμενον ; εἰ δέ τις ἀθασανί- 
στως τὸν τοιοῦτον δέξεται λόγον, ὡς πάντως Ev ἆγα- 
θοῖς ἐσομένου τοῦ παρελθόντος οὕτως ἐπὶ τὸν βίον, 
ἐχ τούτου µαχαριστότερον ἀναφανήσεται τῆς ζωῆς 
5» μὴ µετέχειν ζωῆς, εἴπερ ἑχείνῳ μὲν ἀναμφίθολος 
1j τῶν ἀγαθῶν µετουσία, χᾶν βαρθάρων τύχῃ Ὑονέων, 
καὶ μὴ νενομισμένῳ χυηθῇ yápap ^ τῷ δὲ βεδιωχότι 
τὸν χωρητόν τε xai νόµιµον τῇ φύσει χρόνον, πάν» 
τως ἢ πλέον f) ἔλασσον ὁ τῆς χαχίας μολυσμὸς τῇ 
ζωῇ χαταμίγνυται * ἡ, εἰ µέλλοι παντελῶς τῆς πρὸς 
τὸ χαχὸν χοινωνίας ἐχτὸς εἶναι, πολλῶν αὐτῷ δεῖ(ν] 
ἱδρώτων πρὸς αὑτὸ τοῦτο xai πόνων. Οὐ γὰρ ἀχμητὶ 
κατορθοῦται τοῖς μετιοῦσιν ἀρετὶ[ν], οὐδὲ ἄπονός ἔστι 
τοῖς ἀνθρώποις f] τῶν χαθἡδονὴν ἀλλοτρίωσις, ὥστε Ev 
τῶν ἀνιαρῶν ἐξ ἀμφοτέρων συνενεχθῆναι δεῖν πάντως 
τὸν μετασχόντα tou χρονιωτέρου βίου, f) vov τῷ ἐπιπόνῳ 
ες ἀρετῆς ἐναθλοῦντα, ἢ τότε διὰ τὴν ὃν χαχίᾳ ζωὴν 
τῇ ἀντιδόσει τῶν ἀλγεινῶν ὀδννώμενον * ἐπὶ δὲ τῶν 
ἁἀώρων τοιοῦτόν ἐστιν οὐδέν» ἀλλ εὐθέως f) ἀγαθὴ 
ληΏδις τοὺς bv ἁωρίᾳ µεταστάντας ἐχδέχεται, εἴπερ 
ἀληθεύει τῶν οὕτως ὑπειληφότων ὁ λόγος. Οὐχοῦν Ex 
τοῦ ἀχολούθου xal τοῦ λόγου προτιµοτέρα δειχθἡσε- 
ται Ἡ ἁλογία, xal ἡ ἀρετῆ οὐδενὸς ἀξία διὰ τούτων 
ἀναφανήσεται. El γὰρ µηδεµία Υγέγονε ζημία πρὸς 
τὸν τῶν ἁγαθῶν µετονσίαν τῷ: μὴ µετασχόντι τῆς 
ἀρετῖς, µάταιον ἂν εἴη τὸ περὶ ταύτην πονεῖν καὶ 
ἀνόνητον, τῆν ἁλόγου καταστάσεως iv τῇ τοῦ θεοῦ 
χρίσει προτερευούσης. 


n 


tio proprie nominabitur. Ubi autem retributio non 
est, neque bonum neque malum, quod vel spcre- 
tur, vel meituatur, propositum est. Id eniin nomen 
eorum, qua in alterutram partem intelliguntur, coin- 
pensationem et retributionem promittit ; quod au- 
tem neque in bono neque in malo invenitur, in nulla 
re prorsus est : sine medio est enim ejusmodi oppo- 
sitionis contrarietas, boni et mali inquam, quorum 
neutrum continget ei qui non alterius exemplum 
et specimen przbuerit. Quod igitur in nulla re est, 
ne esse quidem prorsus aliquis dixerit. Quod si quis 
tale et esse et in. bonis esse dicat, Deo bona tali- 
bus dante, non reddente, quam hujus atuwibutionis 
causam afferel ? ubi justitiam in hac attributione 
siunul inesse oratione demonstrabit? Quomodo au- 
tem hane opinionem cum Evangelicis vocibus con- 
cordantem ostendet? Illic quidem tanquam ex nego- 
tio contracto regnum eos qui digui habentur con- 
secuturos esse dicit. Quoniam enim hoc ct hoc, in- 
quit, fecistis, equum est, ut regnum loco remunc- 
rationis accipiatis. Hic vero cum nullum neque fa- 
ctum neque voluntas subsit, qua ratione et occa- 
sione quis dicet etiam his a Deo contingere id quod 
ex retributione οἱ compensatione speratur? Quod 
si quis sine ulla excussione et examinatione hujus- 
modi opinionem aimplectetur, quasi prorsus in bo- 
nis futurus sit is qui hoc modo prodierit in vitam, 
ex hac opinione meliore conditione Leatiorque essc 
videbitur qui vitze particeps omnino non est, quain 
qui vivit, si quidem ille procul dubio bonorum par- 
ticeps erit, etiam si Barbaros parentes habeat οἱ 
justis legitimisque nuptiis conceptus non Sit ; illius 
autem vita, qui id quod natura capit atque cou« 
suevit, vivendo tempus exegerit, prorsus vel major 
vel minor coinquinatio vitiositatis adsiscebitur; 
aut si penitus a communionemali vacuus erit, imul« 
Us ei ad hoc ipsum sudoribus et laboribus opus 
erit. Non enim absque negotio qui virtuti student 
eani assequuntur ; neque absque labore hominibus 
contingil, ut a inalis. voluptatibus alieni sint, adeo 
ul prorsus oporteat eum qui diutius in vita futurus 
sit, allero ex duobus molestis implicatum confli- 
ctari, vel nunc in laborioso exercitio virtutis deccr- 
tantem, vel tunc propter vitum per maliliam et ne- 
quitiam ransactam, in retributione tristium et 


D acerbarum rerum cruciatus et dolores tolerantem : 


in pramaturis autem nihil est ejusmodi. Sed protinns eos, qui immatura setate ex hac vita translati suit, 
οἱ modo vera eorum qui ita suspicantur et credunt, opinio est, bona sors atque conditio excipit. 
Ergo ex consequenti rationis carentia etiam ipsa ratione esse przstautior et optabilior ostendetur , 
οἱ virtus nullius pretii per hzc apparebit. Nam si nullum damnum ασ detrimentum, quantum ad 
ausum et participationem bonorum attinet, accidit ei qui particeps virtutis non fuit, vanum et inutile 
ejus studium fuerit, cum status ei ordo rationis expers priores partes in judicio Dei obtineat. 


Ταῦτα σὺ πάντα xal τὰ τοιαῦτα διανοούμενος, 
ἑξετάσαι τὸν περὶ τούτου λόγον διξχελεύσω, ὡς ἂν 
ἡμῖν διὰ τῆς ἀχολούθου ζητήσεως ἐπί τινος βεθαίου 
νοήµατος ἡ περὶ αὐτοῦ ἱδρυνθείη διάνοια. Ἐγὼ δὲ 
πρὸς τὸ δυσθεώρητον τοῦ προτεθέντος ἡμῖν σχέµµα- 
τος βλέπων, ἁρμόκειν μὲν οἶμαι καὶ τὴν τοῦ Απο 

PaTBoL. Gn. XLVI. 


Hac et ejusmodi oinnia, cum animo agitaren, 
hortatus es me, ut hujus rei rationem s$crutarer, ut 
per consequentem et consentaneam questionem ac 
disputationem nobis in aliqua firma opinione de hec 
re mens statueretur. Ego vero animadvertens quanta 
difficullas ac perplexitas insit" ἵπ.οα αι nobis ad 


6 


4171 


S. CREGORII NYSSENI | 17] 


considerandum et contemplandum proposita quzxe- Α στόλου φωνὴν τῷ παρόντι λόγῳ, Ἂν ἐπὶ τῶν ἄνεφ- 


stio est, convenire quidem opinor etiam presenti 
commentationi apostolicam vocem, qua ille usus 
est in arduis et mentis cogitationi inaccessis et in- 
comprehensibilibus quastionibus. « O altitudo, » 
inquiens, « divitiarum et sapientiz et cognitionis 
Dei ! Quam inserutabilia judicia ejus, et investiga- 
biles vie ejus ! Quis enim cognovit mentem  Do- 
mini *? » Sed quoniam rursus Apostolus ait *, pro- 
prium spiritualis esse omnia scrutari, indagare, 
exquirere et examinare , atque coimendat eos qui a 
divina gratia in omni ratione omnique cognitione 
ditati sunt, recle me facturum esse censeo, si, 
quoad ejus fieri poterit, inquisitionem et investi- 
gationem non negligam, neque quod in his. quz- 
ritur, ita despiciam atque contemnarm, ut id absque 
scrutatione atque contemplatione prztermittam; 
ne ad similitudinem argumenti propositze quzstio- 
nis, oratio quoque de ea re imperfecta evanescat, 
vel etiam ante. tempus veluti infans aliquis. modo 
natus, priusquam in lucem prodeat et augescat, 
tànquam morte. quadam, in quxstione veritatis 
deficientium ignavia atque socordia intereat at- 
que corrumpatur. Haud igitur incommodum existi- 
110, non slatim a. fonte οἱ initio more oratorum 
in judiciis decertantium cum oppositionibus impli- 
cari atque confligere, sed quodam orationi imposito 
ordine, per consequentiam proposite quzestionis 
producere commentationem. Quisnam igitur est ille 


ordo ? Nosse primum unde natura humana, et cujus C 


rei gratia procreata sit. Si enim hiec. nos non fu- 
. gerint, nec a proposita quidem nobis commentatione 
 aberraverimus. Jam vero supervacuum fuerit ora- 
tione probare, quod quidquid secunduni Deum in 
Terum natura, tum mente percipitur, tum videtur, 
ex ipso Deo essentiam habeat : cum nemo, opinor, 
eorum qui utcunque rerum veritatem contemplati 
füerint, hujusmodi opinionem oppugnaturus sit. 
Constat enim inter omnes es una causa pendere 
res universas, nullamque rem ipsam ex sese essen- 
tiam habere, neque sui ipsius principium et cau- 
sam esse, sed unam quidem esse naturam non 
creatam  e& sempiternam, qu: semper similiter 
et eodem modo sese habeat, omni intervallari in- 


ἵκτων ἐχεῖνος πεποίηται λέγων «"Q βάθος πλούτου 
χαὶ σοφίας χαὶ γνώσεως θεοῦ ! Ὡς ἀνεξερεύνητα «à 
xplpata αὑτοῦ, xai ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοι αὑτοῦ | Τίς 
γὰρ ἔγνω νοῦν Κυρίου» » Ἐπειδὴ δὲ πάλιν ὁ 'Amó- 
στολος ἴδιον τοῦ πνευματιχοῦ φησι τὸ ἀναχρίνειν τὰ 
πάντα, χαὶ ἀποδέχεται τοὺς παρὰ τῆς θεἰας χάριτος 
πλουτισθέντας ἓν παντὶ λόγῳ xaX πάση γνώσει χα- 
λῶς ἔχειν φημὶ μὴ χατολιγωρῆσαι τῆς δυνατῆς ἑξ- 
ετάσεως, μηδὲ περιιδεῖν τὸ ζητούμενων ἐν τούτοις 
ἀνερεύνητόν τε καὶ ἀθεώρητον, ὡς ἂν μὴ καθ᾽ 
ὁμοιότητα τῆς τοῦ προθλήµατος ὑποθέσεως, xal ὁ 
περὶ αὐτοῦ λόγος ἀτελῆς ἀφανισθείη, 7| xal ἄωρος, 
καθάπερ τι νῄήπιον τῶν ἁἀρτιτόχων πρὶν εἰς φῶς 
προελθεῖν χαὶ ἀδρυνθῆναι, οἷόν τινι θανάτῳ τῇ ῥᾳ- 


D Quia τῶν πρὸς τὴν ζήτησιν τῆς ἀληθείας ἀτονούν- 


των διαφθειρόµενος. Φημὶ τοίνυν χαλῶς ἔχειν μὴ 
ῥητοριχῶς τε xal ἁγωνιστικῶς εὐθὺς κατὰ στόμα 
πρὸς ἀντιθέσεις συµτλέχεσθαι, ἀλλά τινα τάξιν 
ἐπιθέντας τῷ λόγῳ, δι ἀχολούθου προάγειν τὴν περὶ 
τοῦ προθλήµατος θεωρίαν. Tic οὗν ἡ τάξις; Τὸ 
γνῶναι πρῶτον ὅθεν ἡ ἀνθρωπίνη coste, xat ὅτου 
χάριν Ίλθεν εἰς γἐνεσιν. El γὰρ τούτων μὴ διαµάρ- 
τοιµεν, οὐδὲ τῆς προχξιµένης ἡμῖν θεωρίας ἡμαρ- 
τγχότες ἑσόμεθα. Τὸ μὲν οὖν Ex Θεοῦ πᾶν ὃ τί «£p 
ἐστι uev' αὐτὸν ἐν τοῖς οὖσιν ἐν τῇ φύσει νοούμενόν 
τε xal ὀρώμενον τὸ εἶναι ἔχειν, περιττὸν ἂν εἴη 
λόγῳ χατασχευάζεσθαι, οὐδενὺς, οἶμαι, τῶν ὁπωσοῦν 
ἑπεσχεμμένων τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν πρὸς τὴν 
τοιαύτην ὑπόληψιν ἑνισταμένου. Ὁμολογεῖται γὰρ 
παρὰ πάντων, μιᾶφ αἰτίας ἐξῆφθαι τὸ πᾶν, xal οὐ- 
δὲν τῶν ὄντων αὐτοῦ ἐξ ἑαυτοῦ τὸ εἶναι ἔχειν, οὐδὲ 
ἑαυτοῦ εἶναι ἀρχὴν χαὶ αἰτίαν, ἀλλὰ µίαν μὲν φύσιν 
εἶναι ἄχτιστον xal ἁῑδιον, ἀεὶ χατὰ τὰ αὐτὰ xal 
ὡσαύτως ἔχουσαν, παντὸς διαστηματιχοῦ νοήματος 
ὑπερκειμένην, ἀναυξή τινα xal ἀμείωτον, xat zav- 
τὸς ὅρου ἐπέχεινα θεωρουµένην ς ἔργον, xal χρό- 
voz, xal τόπος, xal τὰ ἐπὶ τούτοις πάντα, χαὶ εἴ τι 
πρὸ τούτων χαταλαμθάνει fj ἔννοια νοητόν τε xal 
ὑπερκόσμιον. "Ev δὲ τῶν γεγονότων xal τὴν ἀνθρω- 
πίνην φύσιν εἶναί φαμεν, λόγῳ τινὶ τῆς θεοπνεύστου 
διδασκαλίας ὁδηγῷ πρὸς τοῦτο συγχρώµενοι’ ὅς φησι 
πάντων παρὰ τοῦ θεοῦ παραχθέντων εἰς γένεσιν, xal 
τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς γῆς ἀναδειχθῆναι, ἐξ ἕτερο- 


tellectu. superior, incrementi diminutionisque ex- D Υενῶν συγχεχραμένον τὴν φύσιν, τῆς Üclag τε xal 


pers, quz ultra omnem Lerminum esse conspiciatur 
et intelligatur : cujus opus sit et tempus et locus 
et his consequentia omnia, ac si quid ante h:ec co- 
gitatio comprehendit, tum sola mente comprehen- 
sibile, tum supramundanum. Unum autem ex iis 
qui facta sunt, naturam quoque humanam esse 
dicimus, oratione quadam divinz doctrine duce 
ad hoc utentes : quz ait, omnibus a Deo ad genera- 
tionem productis, hominem quoque super terram 
creatum esse, cujus natura ex diversi generis rebus 
contemperata sit, divina imtellectualique natura ad 
640) quz cojusque elementi ei contributa est, por- 


* Rom. χι, ὅδ. * E Cor. ui, 10. 


νοερᾶς οὐσίας, πρὸς τὴν ἑκάστου τῶν στοιχείων αὐτῷ 
συνερανισθεῖταν μοῖραν χαταμιχθείσης ' γενέσθαι δὲ 
τοῦτον παρὰ τοῦ πεποιηχότος, ἐφ᾽ ᾧτε εἶναι τῖς 
θείας τε xal ὑπερχειμένης δυνάµεως Σμψυχόν τι 
ὁμοίωμα. Βέλτιον δ ἂν cir xoi αὑτὴν παραθέσθαι 
τὴν λέξιν ἔχουσαν οὕτως" « Καὶ ἐποίησε, » φησὶν, 
« ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον * χατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ ἐποίησεν 
αὐτόν. » Την δΣ αἰτίαν τῆς τοῦ ζώου τούτου χατα- 
σχευῆς, τῶν πρὺ ἡμῶν τινες ταύτην ἀποδεδώκασιν. 
ὅτι Our διῃρημµένης τῆς Χτίσεως πάσης, χαθώς 
φησιν ὁ ᾽Απόστολος, εἰς τὸ ὁρατόν τε xal ἀόρατον ' 
σημα(νεταιδιὰ μὲν τοῦ ἀοράτου, τὸ νοητὸν χαὶ ἀαώμα- 


47$ 


DE INFANTIBUS Qui PR/EMATURE ABRIPIUNTUR. 


ιτ 


«ον’ διὰ δὲ τοῦ ὁρατοῦ,τὸ αἰσθητόν τε xal σωματῶδες. À lionem adinista : hunc autem. idcirco factum esso 
2 Creatore, ut esset divin: atque super: virtutis animatum quoddam simulacrum. Cozmnodius autem 
fuerit etiam ipsam in medium afferre dictionem, quz talis est : « Et fecit, » inquit, « Deus hominem, 86- 
eundum imaginem Dei fecit eum *. » Porro causam creationis hujus animalis, quidam eorum qui ante 
nos fuerunt, banc reddiderunt, quod cum bifariam divisa sit omnis creatura, quemadmodum inquit 
Apostolus, in visibile scilicet et invisibile : per invisibile quidem, id quod mente percipi potest, et 
incorporeum ; per visibile autem sensibile ct corporeum significatur. 


Els δύο τοίνυν ταῦτα διῃρημένων πάντων τῶν ὄν- 
των, εἷς τε τὸ αἰσθητὸν, λέγω, wal εἰς τὸ χατ᾽ ἔννοιαν 
θεωρούμενον΄ καὶ τῆς μὲν ἀγγελιχῆς τε xal ἀσωμά- 
του φύσεως, ἧτις τῶν ἀοράτων, ἐν τοῖς ὑπερχοσμίοις 
τε χαὶ ὑπερονρανίοις διαιτωµένης, διὰ τὸ κατάλληλον 
εἶναι τῇ φύσει τὸ ἑνδιαίτημα (fj τε γὰρ νοερὰ φύσις 
λεπτή τις xal καθαρὰ xai ἀθαρῆς xai εὐχίνητος, 
τό τε οὐράνων σῶμα λεπτόν τε xal χοῦφον xal ἀει- 
χίνητον) * τῆς δὲ γῆς, 0 δὴ τῶν αἰσθητῶν ἐστιν ἔσχα- 
τον, οἰχείως τε xai χαταλλήλως πρὸς τὴν τῶν νοητῶν 
ἐν αὐτῇ διαγωγὴν οὐχ ἐχούσης  (τἰς γὰρ ἂν γένοιτο 
«οῦ ἀνωφεροῦς τε xal χούφου πρὸς τὸ βαρύ τε xal 
ἐμθριθὲς χοινωνία;) ὡς ἂν μὴ τελείως ἅμοιρός τε 
xai ἀπ'χληρος ἡ yt τῆς νοερᾶς τε xaX ἀσωμάτου ὃι- 
αγωγτῆς tn, τούτου χάριν προµηθείᾳ κρείττονι τὴν 
ἀνθρωπίνην συστηναι Ὑένεσιν, τῇ νοερᾷ τε xal θείᾳ 
ze φυχῆς οὐσίᾳ τῆς γηῖνης µοίρας περιπλασθείσης, 
ὡς ἂν τῇ πρὸς τὸ ἐμθριθέςτεχαὶ σωματῶδες συμφυῖᾳ 
καταλλήλως $ Φυχἠῆ τῷ στοιχείῳ τῆς γῆς ἐμθιοτεύοι, 
ἐχούσης τι πρὸς τὴν τῆς σαρχὸς οὐσίαν συγγενὲς 
xai ὁμόφυλον. Σχοχὺς δὲ τῶν γινοµένων ἑἐστὶ, τὸ ἐν 


πάτῃ τῇ Χτίσει διὰ τῆς νοερᾶς φύσεως τὴν toU (C 


παντὰς ὑπερχειμένην δοξάζεσθαι δύναμιν, τῶν τε 
ἑπουρανίων χαὶ τῶν ἐπιχθονίων διὰ τῆς αὐτῆς ἑνερ- 
γείας (λέγω δὲ δ.ἀ τοῦ πρὸς τὸν θεὸν βλέπειν) ἀλλή- 
Ἂοις πρὸς τὸν αὐτὸν σκοπὺν συναπτοµένων. Ἡ δὲ 
τοῦ βλέπειν πρὸς τὸν θεὸν ἑνέργεια οὐδὲν ἄλλο 
ἐστὶν, ἡ ζωὴ τῇ νοερᾷ φύσει ἑοιχυῖά τε χαὶ χατάἀλ- 
Ἀτλος. Ὥσπερ yàp τὰ σώματα vfüiva ὄντα, ταῖς 
YTlvau διακρατεῖται τροφαῖς, xal τι σωματῶδες 
ζωῆς cibo; ἐν τούτοις χαταλαμθάνοµεν, ὁμοίως ἐν 
ἁλόγοις τε xal λογικοῖς ἐνεργούμενον * οὕτως εἶναί 
τινα χρὴ xal νοητὴν ζωὴν ὑποτίθεσθαι, δι fic ἓν τῷ 
ὄντι συντηρεῖται ἡ φύσις. El 05 ἡ τῆς σαρχὸς τροφᾳ, 
ἑπίῤῥυτός τις οὖσα xaX ἀποῤῥέουσα, δι αὐτῆς παρ- 
όδου δύναμίν τινα ζωτιχὴν ἑναπητίθεται οἷς ἂν γένη- 
ται πόσῳ μᾶλλον fj µετουσία τοῦ ὄντως ὄντος, τοῦ 
ἀεὶ µένοντος xal πάντοτε ὡσαύτως ἔχοντος, iv τῷ 
εἶναι φυλάσσει τὸν µετασχόντα | El οὖν αὕτη ἐστὶν 
ἡ οἰχεία τε χαὶ χατάλληλος τῇ νοερᾷ φύσει ζωὴ, τὸ 
τοῦ θεοῦ µετέχειν, οὐκ ἂν διὰ τῶν ἑναντίων γἐνοιτο 
?, µετουσία, εἰ μὴ τρόπον τινὰ συγγενὲς εἴη τῷ ópe- 
Ὑομένῳ τὺ µετεχόμενον. Ὡς γὰρ ὀφθαλμῷ γίνεται 
τῆς αὐγῆς f) ἀπόλαυσις τῷ φυσιχὴν αὐγὴν bv. ἑαυτῷ 
πρὸς thv τοῦ ὁμογενοῦς ἀντίληφιν ἔχειν, xal οὔτε 
δάκτνλος, οὔτε ἆλλο τι τῶν μελῶν τοῦ σώματος 
ἐνεργεῖ τὴν ὅρασιν, διὰ τὸ µηδεµίαν Ex φύσεως ab- 
Yhjv ἐν ἄλλῳ «tV τῶν μελῶν χατεσχενάσθαι’ οὕτως 
ἀνάγχη τᾶσα xal ἐπὶ τῆς τοῦ Θεοῦ µετουσίας elvat 
τι συγγενὲς πρὸς τὸ µετεχόμενον ἐν τῇ φύσει τοῦ 


5 Gen. 1, 27, "t 


Cum igitur in hie duo divisa sint omnia qux 
sunt, in sensibile, inquam, οἱ in id quod per 
mentis agilationem et cogitationem consideratur 
et intelligitur, atque angelica quidem et incorpo- 
rea natura, quz ex invisibilibus est, in supra- 
mundanis et supercoelestibus partibus domiciliuni 
habeat, propterea quod ea sedes illi natura con- 
veniens et accommodata sit (nam sicut natura 
intellectualis tenuis quzdam, pura, ponderis expers 
et agilis est, ita corpus quoque celeste, tenue. 
leve el semper mobile est) : terra autem, qua cx- 
tremum nimirum ex sensibilibus est, cum ad hoc 
apta atque accommodata non sit, ut in ea degant 
ea quz sola mente comprehenduntur : (quam enim 
communionem babeat id quod leve est ac sursum 
fertur, cum eo quod grave ac ponderosum est ?) 
ne terra penitus expers ac vacua esset ab in- 
tellectuali et incorporea conversatione, idcirco 
providentia meliori, cum intellectuali divinzque 
anima nature terrena portio circumdata οἱ ob- 
ducta esset, aiunt humanam conflatam esse na- 
turam, ut per eam qua cum pondere corporis 
coaluit conjunclionem, apte atque accommodate 
viverel anima in elemento terre, qus nonnihil 
cognationis οἱ affinitatis habet cum natura carnis. 
Hac autem omnia huc spectant, ut nimirum iu 
omni creatura per intellectualem naturam  glori- 
ficaretur εἰ celebraretur ca virtus et potestas qua 
supra praesidet rebus universis, tum coelestibus, 
tum terrestribus, per eamdem efficientiam (dico 
autem per hoc, ut ad Deum respiciant) ad eam- 
dem intentionem inter sese conjunctis. Porro efli- 
cientia respiciendi ad Deum, nihil est aliud quam 
vita intellectuali nature conveniens et accommo- 
data. Quemadmodum enim terrena corpora terrenis 
conservantur cibis, ac corpoream quamdam in bis 


D vite speciem deprehendimus, quz in brutis pariter 


et ratione preditis exercetur : ita ponere oportet 
esse quamdam etiam mentis intellectu comprehen- 
sibilem et invisibilem vitam, per quam in sua 
essentia natura conservalur. Quod si carnis ali- 
mentum affluere ac defluere solitum, per transi- 
tum ipsum vim quamdam vitalem subministrat 
quibus ingestum fuerit, quanto magls participa- 
tio ejus qui revera est, qui semper manet atque 
eodein modo semper se habet, in sua essentia 
conservat eum qui particeps ejus fuerit! Si igitur 
hzc propria conveniensque intellectuali naturz vita 
est, si Dei particeps sit, nequaquam per contraria 
participatio contigerit, nisi aliquo modo id cujus 


175 


S. GREGORII NYSSENI 


156 


participatio est coguaunm laerit ci quod. appetit A ἀπολαύοντος. Διά τοῦτό φῆσιν fj Γραφὴῃ, κατ εἰχόνα 


et particeps esse cupit. Ut enim oculo usus atque 
fruitio splendoris contingit ex co quod natura- 
lem in sese splendorem habet ad apprehensionem 
ac perceptionem ejus quod ejusdem generis est; 
ac neque digitus, neque aliud ullum corporis 
membrum visum exercet, propterea quod nullus 
in alio quopiam membrorum a natura inditus sit 
splendor : ita plane necesse est etiam in partici- 
patione Dei quiddam cum eo cujus fruitio atque 
participatio est cognatum esse in natura fruentis. 
Idcirco Scriptura dicit, secundum imaginem Dei 
hominem esse factum, ut per id quod simile est, 
süunile, opinor, :videret. Deum autem videre, vita 


θεοῦ γεγενῆσθαι τὸν ἄνθρωπον * ὡς àv, οἶμαι, τῷ 
ὁμοίῳ βλέπειν τὸ ὅμοιον. Τὸ δὲ βλέπειν τὸν θεὸ», 
ἐστὶν ἡ ζωὴ τῆς ψυχῆς, χαθὼς ἓν τοῖς φθάσασιν 
εἴρηται. Ἐπεὶ δὲ πως ἡ τοῦ ἁληθῶς ἀγαθοῦ ἄγνοια 
χαθάπερ τις ὁμίχλη τῷ διορατιχῷ τῆς ψυχῆς ἑπ- 
εσχότησεν, παχυνθεῖσα δὲ ἡ ὁμίχλη νέφος ἐγένετο, 
ὥστε διὰ τοῦ βάθους τῆς ἀγνοίας, τὴν ἀχτῖνα τῆς . 
ἀληθείας μὴ διαδύεσθαι ' ἀναγκαίως τῷ χωρισμῷ του 
φωτὸς xai fj ζωὴ αὑτῆς συνεξέλιπεν. Εΐρηται γὰρ 
τὴν ἀληθη ζωὴν τῆς φυχῆς Ev τῇ µετουσίᾳ τοῦ ἀγα- 
θοῦ ἐνεργεῖσθαι, τῆς δὲ ἁγνοίας πρὸς τὴν θείαν 
χατανόησιν ἐμποδιξούσης ἐχπεσεῖν τῆς ζωῆς τὴν 
Ψυχὴν τὴν τοῦ θεοῦ uh µετέχουπαν. 


animz est, quemadmodum in precedentibus diclum est Quoniam autem ejus, quod vere bonum 
est, ignorantia, veluti nebula quzedam perspective anim: [facultati teaebras offudit; nebula vero den- 
sala nubes facia est, adeo ut per profunditatem ignorantie radius veritatis. penelrare non possit, 
necessario una cum privatione lucis etiam vita ipsius defecit. Dictum est enim veram animz 
vitam per boni participationem exerceri, ignorantia vero Dei contemplationi atque cognitioni of- 
ficiente vita excidisse animam quz Dei particeps non sit. 

Porro neino nobis necessitatem imponat originem Ὦ ᾗΜηδεὶς δὲ Ὑενεαλογεῖν ἡμᾶς ἀναγχαξέτω τὴν 


ignoranti: exponendi, unde hzc inquiens, et a quo; 
βο ex ipsa signilicatione nominis intelligat quod 
scientia atque ignorantia indicent animam aliquo 
modo sese ad aliquid habere. Nihil autem eorum 
quie ad aliquid et intelliguntur et dicuntur, sub- 
stantiam exprimit atque demonstrat. Alia enim est 
ejus quod ad aliquid dicitur, ct alia substantize 
ratio. Si igitur scientia substantia non est, sed 
mentis circa aliquam rem actio, multo magis certum 
atque extra controversiam est ignorantiam longe ab- 
esse ab eo ut substantia sit. Quod autem secundum 
substantiam nonest, nec omnino quidem est. Absur- 
dum igilur et vanum fuerit de eo quod non est, 
unde sit, curiose inquirere. Quoniam igitur vitam 


quidem animse Dei participationem esse sermo C 


dicit, eaque participatio in eo versatur, ut quan- 
tuin. ei licet et capit, scientia przdita sit; igno- 
rantia autem non alicujus substantia, sed ejus quz 
per scientiam (it, actionis interitus atque perem- 
ptio est; ac necessario consequitur, ut ubi par- 
ticipatio D&i non exercetur, privatio et alienatio 
vite sit (id autem malorum fuerit extremum) : 
consequenter omnis boni factor curationem mali 
in nobis operatur. Bona enim res curatio est; at 
modum curationis prorsus ignorat, qui non respi- 
cit ad mysterium Evangelicum. Cum igitur malum 
essc demónstratum sit, si a Deo, qui est vita, 
alienati simus, curatio ejuscemodi infirmitalis erat, 
Deo rursus conjungi atque conciliari, et in vita 
versari. Cum ergo hzc vita per spem bumanz 
naturz proposita sit, non proprie dici potest re- 
munerationem eorum qui bene vixerunt, partici- 
pationem et usum vitz fore, et supplicium vice 
versa. Sed quod dicitur simile est ei quam de 
oculis in medium afferimus similitudini. Neque 
enim ei qui oculos purgatos habet, praemium quod- 
dam et. honorarium esse dicimus eorum quz cerni 
possunt animadversionem : aut oculis laboranti con- 


ἄγνοιαν, πόθεν αὕτη λέγων xal ἀπὸ τίνος ' ἀλλ’ ἐξ 
αὐτῆς νοείτω τῆς τοῦ ὀνόματος σηµασίας, ὅτι ἡ γνᾶ- 
σις xai dj ἄγνοια τῶν πρός τί πως ἔχειν τὴν φυχὲν 
ἑνδείχνυται. Οὐδὲν δὲ τῶν πρός τι νοουµένων τε xal 
λεγομένων, οὐσίαν παρίστησιν. "Άλλος Υὰρ ὁ τοῦ πρός 
τι, χαὶ ἕτερος ὁ τῆς οὐσίας λόγος. Εἰ οὖν fj γνῶσις 
οὐσία οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ περιττῇ τῆς διανοίας ἑνέρτεια 
πολὺ μᾶλλον fj ἄγνοια πόῤῥω τοῦ χατ οὐσίαν εἶναι 
ὡμολόγηται. Τὸ δὲ μὴ χατ᾽ οὐσίαν ὃν, οὐδὲ ἔστιν 
ὅλως. Μάταιον τοίνυν ἂν εἴη περὶ τοῦ μὴ ὄντος, τὸ 
ὅθεν ἐστὶ περιεργάζεσθαι. Ἐπειδὴ τοίνυν ζωὴν μὲν 


 Quyfis thv τοῦ Θεοῦ µετουσίαν ὁ λόγος εἶναί φησι, 


γνῶσις δὲ χατὰ τὸ ἐγχωροῦν ἐστιν ἡ µετουσία ^ ἡ δὲ 
ἄγνοια οὐχί τινός ἐστιν ὕπαρξις, ἀλλὰ τῆς χατὰ τὴν 
γνῶσιν ἑνεργείας ἀναίρεσις * τῷ δὲ μὴ ἑνεργεῖσθαι 
τοῦ Θεοῦ τὴν µετουσίαν Ἡ τῆς ζωῆς ἁλλοτρίωσις 
ἀναγχαίως ἐπηκολούθησεν (τοῦτο 0' ἂν εἴη τῶν χαχῶν 
τὸ ἔσχατον) ' ἀχολούθως ὁ τοῦ παντὸς ἀγαθοῦ ποιητὴς 
τὴν τοῦ χακοῦ θεραπείαν ἓν ἡμῖν Χατεργάζεται. 
Ἀγαθὸν γὰρ fj θεραπεία, τὸν δὲ τρόπον τῆς θερα- 
πείας ἀγνοεῖ πάντως ὁ μὴ πρὸς τὸ Εὐαγγελικὸν βλέ- 
πων µυστήριον. Καχοῦ τοίνυν ἀποδειχθέντος τοῦ ἀλ- 
λοτριωθῆναι θεοῦ, ὅστις ἐστὶν fj ζωὴ, f) θεραπεία τοῦ 
τοιούτου ἁῤῥωστήματος ἣν τὸ πάλιν οἰκειωθῆναι 
θεῷ, καὶ ἐν τῇ ζωῇ Υενέσθαι. Ταύτης οὖν τῆς ζωῆς 
κατ ἑἐλπίδα προχειµένης τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, οὐχ 
ἔστιν εἰπεῖν κυρίως ἀντίδοσιν τῶν εὖ βεθιωχότων 
γενέσθαι τὴν τῆς ζωῆς µετουσίαν, xat τιµωρίαν τὸ 
ἔμπαλιν. ᾿Αλλ ὅμοιόν ἐστι τῷ κατὰ τοὺς ὀφθαλμοὺς 
ὑποδείγματι τὸ λεγόµενον. Οὐδὲ γὰρ τῷ χεχαθαρμένῳφ 
τὰς ὄψεις ἔπαθλόὀν τί φαμεν εἶναι καὶ πρεσθεῖον τὴν 
τῶν ὁρατῶν χατανόησιν, Ἡ τῷ νοσοῦντι, τὸ ἔμπαλιν, 
καταδίχην τινὰ xoi τιμωρητιχὴὶν ἀπόθασιν τὸ μὴ 
µετέχειν τῆς ὁρατικῆς ἐνεργείας. 'AXX ὡς ἀναγχαίως 
ἔπεται τῷ χατὰ φύσιν διαχειμένῳ τὸ βλέπειν, τῷ τε 
ἀπὸ πάθους παρενεχθέντι τῆς φύσεως, τὸ ul] ivep- 
γεῖν τὴν ὅρασιν τὸν αὑτὸν τρόπον χαὶ ἡ µαχαρία 
ζωὴ συµφυής ἐστι xai οἰχεία τοῖς χενχαθαρµένοις τὰ 


171 


ΡΕ INFANTIBUS QUI PRJEMATURE ABRIPIUNTUR. 


118 


τῆς φυχῆς αἰσθητήρια * ἐφ᾽ ὧν δὲ χαθάπερ τις λήµη A tra, condemnationem quamdam et pomnalem sen- 


τὸ xazà τὴν ἄγνοιαν πάθος Σμπόδιον πρὸς τὴν µετου- 
σίαν τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς γίνεται, ἀναγχαίως ἔπεται 
τὸ μὴ µετέχειν Exelvou, οὗ τὴν µετουσίαν ζωὴν elvat 
φαμεν τοῦ µετέχοντος. 

non exerceat : 
soria purgata sunt 
juminis officit, 
vitam esse dicimus participanus. 

Τούτων τοίνυν οὕτως ἡμῖν διῃρηµένωδ, χκαιρὸς ἂν 
εἴη διεξετάσαι τῷ λόγῳ τὸ προτεθὲν ἡμῖν πρόθληµα" 
τοιοῦτον δέ τι λεγόµενον ἣν" El. κατὰ τὸ δίκαιον γί- 
νεται τῶν ἀγαθῶν ἡ ἀνταπόδοσις, ἓν claw ἔσται ὁ ἓν 


νηπίῳ τελευτήσας τὸν βίον, µήτε καχὺν ἐν τῇ ζωῆῇ Β 


ταύτῃ καταθαλόµενος, µήτε ἀγαθὺν, ὥστε διὰ τούτων 
γενέσθαι αὐτῷ τὴν κατ' ἀξίαν ἀντίδοσιν; Ὦ πρὸς 
«hv ἀχολουθίέαν τῶν ἐξητασμένων ὁρῶντες ἀποχρινού- 
µεθα ὅτι τὸ προσδοχώµενον ἀγαθὸν, οἰχεῖον μέν ἐστι 
χατὰ φύσιν τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει, λέγεται δὲ χατά 
τινα διάνοιαν τὸ αὐτὸ xal ἀντίδοσις" τῷ δὲ αὐτῷ 
ὑποδείγματι πάλιν τὸ νόηµα τοῦτο σαφηνισθήσεται. 
Δύο γάρ τινες ὑποχείσθωσαν τῷ λόγῳ ἀἁῤῥωστήματί 
τινι χατὰ τὰς ὄψεις συνενεχθέντες, τούτων δὲ ὁ μὲν 
σπουδαιότερον ἑαυτὸν ἐπιδιδότω τῇ θεραπείᾳ, πάντα 
ὑπουμένων τὰ παρὰ τῆς ἰατρικῆς προσαγόµενα, xàv 
ἑπίπονα ᾗ ΄ ὁ δὲ πρὸς λουτρά τε xaY οἰνοφλυγίας 
ἀχρατέστερον διαχείσθω, µηδεµίαν τοῦ ἱατρεύοντος 
συμθουλὴν πρὸς τὴν τῶν ὀφθαλμῶν ὑγίειαν παρα- 


tentiam, quod non compos est efficientix videndi. 
Sed ut necessario consequitur, ut is qui secundum 
naturam dispositus est videat, is vero cujus ex 
morbo natura vitiata ac depravata est, visionem 


eodem modo beata quoque vita cognata ac propria eorum est quibus animz sen- 
: in quibus autem ignorantie vitium, quasi quadam lippitudo participatibni veri 
necessario sequitur, ut non participes sint ejus cujus participationem  et- usum 


llis igitur a n6bis hoc modo disunctis et expli- 
calis, tempestivum fuerit propositam nobis oratione 
tractare atque discutere quastionem : hujusmodi 
autem quiddam erat quod proponebatur : Si pro 
eo quod justum est, benorum renumeratio atque 
retributio fit, in quibus versabitur is qui infans 
in tenera :tate vitam finivit, neque boni in hac 
vita neque mali quidquam conatus et exorsus, ut 
per hzc ei pro merito retributio fiat? Cui ad con- 


gequentiam eorum quz examinata sunt respicientes 


respondebimus quod bonum, quod exspectatur, 
secundum naturam quidem humani generis proe 
prium est : dicitur autem secundum quemdam 
intellectum, idem etiam retributio : atque eadem 
rursus similitudine sensus hic explicabitur. Po- 
nantur enim in oratione nostra duo quidam, qui 
in morbum quemdam inciderint oculorum, quorum 
unus majori cum studio magisque sedulo sese 
curationi permittat, omnia qua ab arte medica 


δεξάµενος. Φαμὲν τοίνυν, πρὸς τὸ πέρας ἑχατέρου C adhibeantur, quantumvis etiam dolorem facientia, 


βλέποντες, ἀξίως ἀντιλαδθεῖν ἑχάτερον τῆς προαιρέ- 
σεως αὐτοῦ τοὺς χαρπούς ' τὸν μὲν τὴν στἐρησιν 
τοῦ φωτὸς, τὸν δὲ τὴν ἀπόλαυσιν. Τὸ γὰρ ἀναγχαίως 
ἑπόμενον, ἀντίδοσιν ἐκ χαταχρῄσεως ὀνομάζομεν. 
Ταῦτα xa ἐπὶ τῶν νηπίων ζητουµένων ἔστιν εἰπεῖν, 
ὅτι ἡ τῆς ζωῆς ἐχείνης ἁπόλανσις, οἰχεία μὲν ἔστι τῇ 
ἀνθρωπίνῃ φύσει ΄ τῆς δὲ χατὰ τὴν ἄγνοιαν νόσου, 
πάντων σχεδὸν τῶν Ey. τῇ σαρχὶ ζώντων ἐπικρατού- 
σης, ὁ μὲν ταῖς χαθηχούσαις θεραπείαις ἑαυτὸν Ex- 
καθάρας, xaX οἷόν τινα λήμην τοῦ διορατικοῦ τῆς 
Φυχῆς ἀποχλύσας τὴν ἄγνοιαν, ἄξιον τῆς σπουδῆς 
ἔχει τὸ χἑρδὸς, bv τῇ ζωῇ τῇ κατὰ φύσιν γενόμενος: ὁ 
6t τὰ διὰ τῆς ἀρετῆς φεύγων χαθάρσια, χαὶ δυσἰατον 
ἑαυτῷ διὰ τῶν ἁπατηλῶν ἡδονῶν κατασχευάζων τῆς 
ἀγνοίας τὴν νόσον, παρὰ φύσιν διατεθεὶς, ἡλλοτρίω- 
ται τοῦ χατὰ φύσιν, xal ἀμέτοχος γίνεται τῆς οἰχείας 
ἡμῖν xai χαταλλήλου ζωῆς. Τὸ δὲ ἀπειρόχακον νῄπιον 
μτδεμιᾶς νόσου τῶν τῆς φυχῆς ὀμμάτων πρὸς τὴν 
τοῦ φωτὸς µετουσίαν ἐπιπροσθούσης, iv τῷ κατὰ 
φύσιν γίνεται, μὴ δεόµενον τῆς Ex τοῦ καθαρθῆναι 
ὑγαίας, ὅτι μηδὲ τὴν ἀρχὴν τὴν νόσον τῇ ψυγῆ παρ- 
εδέξατο. 


ram dispositus et affectus alienus est ab eo quod secundum naturam est, 


sustinens : alter vero a balneis et nimio vini usu 
sese minus abstinere possit, nullum medici con- 
silium quod ad sanitatem oculorum pertineat 
admittens. Dicimus igitur ad finem et eventum 
utriusque spectantes, utrumque suz voluntatis 
dignos recipere fructus ; hunc quidem privationem, 
illum vero usum et fruitionem lucis. Quod enim 
necessario sequitur, id per abusionem, retribu- 
tionem et compensationem nominamus. Hzc etiam 
ad ea qua dec infantibus quaeruntur dici poasunt, 
quod illius viti»; usus atque fruitio, propria qui- 
dem humane nature sit, sed cum ignorantiz 
morbo omnes propemodum qui in carne vivunt 
correpti sint : qui quidem idoneis et competentibus 
curationibus sese expurgaverit, et veluti lippitudi- 
nem quamdam a perspectiva vi animz ignoran- 
tiam quasi derivaverit, abluerit atque sustulerit, 
dignum studio lucrum consecutus in ea quz se- 
cundum naturam est, vita versatur; qui aulem 
ea qua per virtutem adhibentur, purgatoria fugit 
remedia, curatuque diíficilem sibi per fallaces vo- 
luptates ignorantie morbum eflicit, przeter natu- 
et expers fit ejus vitm 


«quae nobis proprie convenit et accommodata est. Át puellus infans simplex omnisque maliti: ex. 
pers, nullo etiam nunc oculorum animi morbo participationi lucis officiente, in eo quod naturale 
est versatur, sanitate quz per purgationem contingit, non indigens, quippe qui nec ab initio 


qeidem prorsus in animum morbum admisit. 
Kal µοι δοχεῖ διά τινος ἀναλογίας οἰκείως ἔχειν ὁ 

παρὼν τοῦ βίου τρόπος τῇ προσδοχωμένῃ ζωῇ. Καθ- 

άπερ γὰρ θηλῇ χαὶ γάλακτι f) πρώτη τῶν νηπίων 


Ac mihi presens vit:e ratio per quamaam con- 
venientiam atque proportionem affinis et propinqua 
esse videtur ei vite quam exspectamus. Quemad- 


479 


S. GREGORII NYSSENI 


180 


modum enim prima infantium glas mamma ac lacte A ἡλιχία τιθηνουµένη ἑχτρέφεται * εἶτα διαδέχεται ταύ- 


nutrita educatur; deinde alius conveniens οἱ cui 
adhibetur excipit cibus, qui idoneus ac proprius 
sit ejus qui enutritur, donec ad perfectam perve- 
nerit :etatem : ita opinor etiam animam per ea qua 
semper competentia sibi atque accommodata sint, 
erdine atque consequentia quadam participem fieri 
ejus vite, quae secundum naturam est, quantam 
capit ac potest, de iis qux in beatitudine proposita 
sunt, partem capientem, quemadmodum etiam id 
a Paulo didicimus, aliter nutriente eum qui jam 
per virtutem creverit, aliter infantem et imperfe. 
ctiorem : nam ad hujusmodi quidem dicit : « Lactis 
potu vos alui, et non cibo; nondum enim potera- 
tis *. » Ad eos autem qui jam impleverant mensuram 
satis, quae ratione ac mente percipitur : « Perfe- 
etorum autem est, » inquit, «solidus cibus *,» qui 
per habitum sensoria habent exercitata. Quemad- 
modum igitur dici non potest, in similibus esse 
virum el infantem, etiamsi neuter eorum morbo 
aliquo implicetur : (quo pacto enim in paribus ver- 
sari deliciis possint, qui earumdem rerum partici- 
pes non suni?) sed morbo quidem nullo affligi, et 
in hoc οἱ in illu similiter dicitur, quandiu passio- 
nis et afflictionis uterque expers est, sed fructus 
deliciarum non ampfius ab iisdem similiter perci- 
pitur (nam huic quidem licet vel orationibus dele- 
etari, vel rebus praesse, vel cum laude ac gloria 
magistratus gerere, vel benefaciendo hominibus 
egenlibus clarescere, vel si res ita tulerit, cum 
uxore, qua: cordi sit, matrimonio junctum esse, 
ac domui praeesse; ac si qua alia per hanc vitam 
una cuin his jucunda licet invenire, tum acroamata, 
tum spectacula, venaliones, lavacra, gymnasia, 
convivales animi delectationes, ac si quid aliud 
ejusmodi est: at infanti delicie sunt lac, nutricis 
uinz, quieta ac placida motio, qux somnum invitet 
et demulceat ; nam imperfecta :xetatis ea natura est, 
ut qua superet hanc oblectationem non capiat): 
eodein modo, qui per virtutem in hac vita animas 
nutriverunt, et, ut inquit Apostolus, mentis sue 
sensuum instrumenta exercuerunt, si ad incorpo- 
ream illam vitam traducantur, pro ratione habitus 
ac potentie, qua in ipsis insit, divinarum delicia- 


την κατάλληλος ἑτέρα τῷ ὑποχειμένῳ τροφῇ, οἰχείως 
τε xal ἐπιτηδείως πρὸς τὸ τρεφόμενον ἔχουσα, ἕως 
ἂν ἐπὶ τὸ τέλειον φθάσῃ * οὕτως οἶμαι χαὶ τὴν ψυχὴν 
διὰ τῶν ἀεὶ χαταλλήλων τάξει τινὶ xal ἀχολουθίᾳ 
µετέχειν τῆς χατὰ φύσιν ζωῆς, ὡς χωρεϊ χαὶ δύναται 
τῶν ἐν τῇ µαχαριότητι προχειµένων µεταλαμθάνου- 
σα, χαθὼς xai παρὰ τοῦ Παύλου τὸ τοιοῦτον ἐμάθο- 
μεν, ἄλλως τρέφοντος τὸν Ίδη διὰ τῆς ἀρετῆς abEx- 
θέντα, xal ἑτέρως τὸ νήπιον χαὶ ἀτελέστερον. Ἱρὸς 
μὲν γὰρ τοὺς τοιούτους φησὶν, ὅτι «Γάλα ὑμδς 
ἑπότισα, οὐ βρῶμα * οὕπω γὰρ Ἰδύνασθε’ » πρὸς δὲ 
τοὺς πεπληρωχότας τὸ µέτρον τῆς νοητῆς ἡλιχίας, 
€ Τελείων δέ ἐστι, » φησὶν, «ἡ στερεὰ τροφὴ, » τῶν 
διὰ τὴν ἔξδιν τὰ αἰσθητήρια γεγυμνασμένα ἑχόντων. 


Β Καθάπερ τοίνυν οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς ὁμοίοις εἰπεῖν εἶναι 


tbv ἄνδρα τε καὶ τὸ νήπιον, χἂν µηδεµία νόσος 
ἑχατέρῳ τούτων προσάπτηται ' (πῶς γὰρ ἂν Ev τῷ 
ἴσῳ τῆς τρυφῆς Ὑένοιντο, οἱ τῶν αὐτῶν pt µετ- 
έχοντες ;) ἀλλὰ τὸ μὲν μὴ χαχοῦσθαι νόσῳ τινὶ, xat 
ἐπὶ τούτου xai ἐπ' ἐχείνου λέγεται παραπλησίως, 
ἕως ἂν ἔξω πάθους ἑχάτερος f] " τῶν δὲ κατὰ τρυφὴν 
i ἁπόλαυσις οὐχέτι ὁμοίως παρὰ τῶν αὐτῶν bvep- 
γεῖται (τῷ μὲν γὰρ ὑπάρχει καὶ διὰ λόγων εὖ- — 
φραίνεσθαι, καὶ πραγμάτων ἐπιστατεῖν, xaX εὐδοχί- 
µως ἀρχὰς µετιέναι͵, καὶ ταῖς τῶν δεοµένων εὔεργε- 
σίαις λαμπρύνεσθαι, γαμετῇ τε συνοιχεῖν, ἂν οὕτω 
τύχῃ καταθυµία, xai οἴχου ἄρχειν, χαὶ ὅσα χατὰ 
τοῦτον ἔστιν ἡδέα τὸν παραθατὸν βίον εὑρεῖν, ἀχροά - 


C µατά τε χα) θεάµατα, θῆραι xal λουτρὰ, xai γυμνά- 


σια, xal συμπόσια, xal θυµηδίαι, καὶ e( τι τοιοῦτον 
ἕτερον * τῷ δὲ νηπίῳ ἡ τρυφῇ, τὸ γάλα bati, καὶ d) 
τῆς τιθήνης ἀγχάλη, xal ἠρεμαία χίνησις τὸν ὕπνον 
ἐφελχομένη τε xoi ἠδύνουσα * τὴν γὰρ ὑπὲρ τοῦτο 
εὐφροσύνην , τὸ ἀτελὲς τῆς ἡλιχίας χωρῆσαι φύσιν 
οὐκ ἔχει) * τὸν αὐτὸν τρόπον ol διὰ τῆς ἀρετῆς ἐν τῷ 
τδε Bip τὰς ψυχὰς θρέψαντες, xat, χαθώς φησιν ὃ 
Απόστολος, χαταγυµνάσαντες ἑαυτῶν τὰ νοητὰ al- 
αθητήρια, εἰ πρὸς τὴν ἀσώματον ἐχκείνην µετοικι- 
σθεῖεν ζωὴν , πρὸς λόγον τῆς ἑνυπαρχούσης αὗὐτοῖς 
ἔξεώς τε xal δυνάµεως, τῆς θείας τρυφῆς µεταλή- 
Ψονται, 7| πλείονος, ἡ ἑλάττονος, χατὰ τὴν παροῦσαν 
ἑχάστου δύναμιν τῶν προχειµένων µετέχοντες. Ἡ δὲ 
ἄγευστος τῆς ἀρετῆς qoyh, τῶν μὲν tx πονηρίας 


rum participes erunt, vel majorem vel minorem D xaxv, ἅτε µήτε τὴν ἀρχὴν συνενεχθεῖσα τῇ τῆς κα 


secundum praesentem cujusque potentiam proposi- 
torum partem capientes. Át anima que virtutem 
nondum gustavit, eorum quidem malorum qua ex 
improbitate ac nequitia oriuntur, ut qua ab initio 
prorsus in malitia morbum non inciderit, expers 
inanet ; illius autem vit», quam Dei tum cognitio- 
nem tum participationem esse oratio superior de- 


χίας νόσῳ, διαμένει ἀμέτοχος τῆς ζωῆς ἑκείνης, ἣν 
Θεοῦ γνῶσίν τε xai µετουσίαν ὁ πρὸ τούτων λόγος 
ὡρίσατο, τοσοῦτον μετέχει παρὰ τὴν πρώτην, ὅσον 
χωρεῖ τὸ τρεφόµενον, ἕως àv, καθάπερ τινὶ τροφῇῃ 
χαταλλήλῳ τῇ θεωρίᾳ τοῦ ὄντος ἐναδρυνθεῖσα, χωρη- 
τικὴ τοῦ πλείονος γένηται, kv δαψιλείᾳ τοῦ ὄντ 
ὄντος xac' ἐξουσίαν µετέχονσα. 


finivit, tantam in initio partem capit, quantae capax est id quod enutritur, quoad tanquam cibo quodam 
convenienti et accommodato ad contemplationem ejus, qui revera est, grandis effecta majoris partis 
. capax efficiatur, largiter et abunde pro arbitrio partem capiens ejus qui revera est. 


Ad hac respicientes malorum quidem, quz ex 
Improbitate ac nequitia exsistunt. pariter expertem 


* ] Cor. 11,2. * Hebr. v, 14. 


Πρὸς ταῦτα βλέποντες, ἔξω μὲν τῶν ἐχ πονηρίας 
κακῶν ὁμοίως εἶναί φαµεν τὴν duyhv, τοῦ τε διὰ 


. 481 


DE INFANTIBUS QUI PIUEMATURE ABRIPIUNTUR. 


182 


πάσης ἀρετῆς ἤχοντος, xal τοῦ μηδὲ ὅλως µετεσχη- A animam esse dicimus tum cjus qui per omnem 


χότος τοῦ βίου. Οὐ μὴν iv τῷ ὁμοίῳ τὴν ἑκατέρου 
τούτων διαγωγὴν ἐννοοῦμεν. 'O μὲν γὰρ Ίχουσε, 
χαθὼς ὁ Προφήτης φησὶ, τῶν οὐρανίων διηγημάτων, 
δι) ὧν fj δόξα τοῦ θεοῦ καταγγέλλεται, xal διὰ τῆς 
κτίσεως πρὸς τὴν χατανόησιν ὡδηγήῆθη τοῦ Δεσπότου 
τῆς κτίσεως, xal διδασκάλῳ τῇ ὄντως σοφία ἐχρή- 
cato, τῇ tv τοῖς οὖσι θεωρουµένῃ σοφίᾳ, τό τε τοῦ 
Φωτὸς τούτου χάλλος χατανοῄσας, ἀναλογικῶς τὸ τοῦ 
ἀληθινοῦ φωτὸς χάλλος ἑνόησε, χαὶ ἐν τῷ παγίῳ τῆς 
γῆς τὸ τοῦ πεποιηχότος αὐτὴν ἀμετάθετον ἐπαιδΣύθη * 
χαὶ τὸ ἀμέτρητον τοῦ οὐρανοῦ μέγεθος χατανοῄσας, 
πρὸς τὸ ἄπειρόν τε χαὶ ἀόριστον τῆς ἐμπεριεχούσης 
τὸ xdv δυνάµεως ὡδηγήθη, τάς τε ἀχτῖνας ἰδὼν τοῦ 
Ἠλίου ix τῶν τοσούτων ὑφωμάτων μέχρις ἡμῶν 


διηχούσας, τὸ μὴ &covelv τὰς νοητικἁς τοῦ θεοῦ ἐν- D 


ερχείας πρὸς ἔχαστον ἡμῶν ἀπὸ τοῦ τῆς θεότητες 
Όφους χατιέναι διὰ τῶν φαινομένων ἑἐπίστευσεν. El 
Υὰρ «Ic ὢν φωστὴρ κοινῇ τε τὸ ὑποχείμενον ἅπαν τῇ 
φωτιστιχῇ δυνάµει διαλαµθάνει, xal πᾶσι τοῖς µετ- 
ἐχουσιν ἑαντὸν ἐπινέμων, ὅλος ἑχάστῳ xat ἁδιαίρετος 
πάρεστι' πόσῳ μᾶλλον ὁ τοῦ φωστῆρος δημιουργὺς. 
xai πάντα iv πᾶσι γίνεται, χαθώς quat ὁ ᾿Από- 
στολος, xal ἑχάστῳ πάρεστι, τοσοῦτον ἑαυτὸν διδοὺς, 
ὅσον τὸ ὑποχείμενον δέχεται | ᾽Αλλά xal στάχυν τις 
ἰδὼν ἐπὶ γῆς, χαὶ τὴν Ex φυτοῦ βλάστην, xaX βότρυν 
ὥριμον, καὶ τὸ τῆς ὁπώρας κάλλος, f] Ev καρποῖς, 7| 
Ev ἄνθεσε, χαὶ τὴν αὐτόματον πόαν, xal ὄρος ἐπὶ τὸ 
αἰθέριον ῦψος ἀπὸ τῆς ἄχρας ἀνατεινόμενον, xal τὰς 
ἓν ὑπωρείαις πηγὰς, μαζῶν δίχην ἐχ τῶν λαγόνων 
τοῦ ὄρους ἑπιῤῥεούσας, ποταμούς τε διὰ τῶν χοίλων 
ῥέοντας, xaX θάλασσαν ὑποδεχομένην τὰ πανταχόθεν 
ῥεύματα, xaX iy τῷ µέτρῳ µένουσαν, χὐματά τε τοῖς 
αἰγιαλοῖς ὁριξόμενα, xat οὐκ ἐπεξιοῦσαν ὑπὲρ τοὺς 
τεταγµένους ὅρους χατὰ τῆς Ἱπείρου τὴν θάλασσαν * 
ταῦτα χαὶ τὰ τοιαῦτα βλέπων, πῶς οὐχ ἅπαντα δ.α- 
λάδοι τῷ λόγῳ, δι’ ὧν γίνεται ἡ διδασκαλία τοῦ ὄντος, 
εἰ μικρὰν ἑαυτῷ δύναμιν πρὸς τὴν µετουσίαν τῆς 
τρυφῃς ἑχείνης παρεσχευάσατο; "Iva δὲ παρ τὰ 
µαθήµατα, ὅθεν θήγεται πρὸς ἀρετὴν fj διάνοια, Υεω- 
µετρίαντε xal ἀστρονομίαν, καὶ τὴν διὰ τοῦ ἀριθμοῦ 
χατανόησιν τῆς ἀληθείας, πᾶσάν τε µέθοδον ἀποδει- 
κτιχ]ν τῶν ἀγνοουμένων xal βεθαιωτιχὴν τῶν χατει- 
ληµµένων, xai πρό Ye τούτων, τὴν τῆς θεοπνεύστου 


virtutem progressus facit, tum ejus qui ne vitze 
quidem penitus particeps fuit, non tamen in eodem 
statu atque conditione pari utriusque horum con- 
versationem vitaeque traduclionem esse intelligi- 
uius. Ilic enim coelestes, ut ait Propheta, narratio- 
nes, per quas gloria Dei annuniiatur, audivit, et 
per creaturam ad considerationem Domini creature 
deducius est, et ad cognoscendam eam qua vere 
sapientia est, magislra usus esL ea sapientia qua 
in rebus universis consideratur, et inesse intelli- 
gitur, atque hujus lucis pulchritudine animadversa, 
per convenientem similitudinem ac proportionem, 
ver? lucis pulchritudinem consideravit et intelle- 
xit ; et per soliditatem ac firmitudinem terre, ejus 
qui fecit eam, didicit immobilitatem ac stabilitatem. 
immensa quoque cceli magnitudine animadversa, 
ad infinitam et indeterminatam potentiam res uni- 
versas in se continentem deductus est ; conspectis- 
que radiis solis e tantis altitudinibus ad nos usque 
pertinentibus, per ea qua apparent, providentiae 
divinz eflicientiis facultatem non deesse credidit, 
ut ab altitudine deitatis ad unumquemque nostrum 
descendat. Nam si unum luminare et communiter 
quidquid subjectum est illuminatrice vi occupat et 
comprehendit, et omnibus utentibus atque fruen- 
tibus seipsum impertiens, totus unicuique et iu- 
divisus adest, quanto magis luminaris fabricator, 
et omnia in omnibus, ut Apostolus inquit *, exsi- 
slit et unicuique adest, tantum sese exhibens, 
quantum subjectum capit! Quineliam si quis vel 
spicam super terram conspexerit, vel ex planta 
germen enatum, vel racemum maturum, vcl au- 


tumni pulchritudinem, tum in íructibus tum in 


floribus, vel sponte provenientein berbam, vel 
montem ad ztheream altitudinem a cacumine per- 
tinentem, et fontes in locis depressis uberum in 
modum ex lateribus et hiatibus montis a(fluentes, 
tum amnes per concava loca fluentes, tum mare 
quod et omnia undique flumina excipit, et in sua 
mensura manet, fluctusque littoribus terminat, et 
non ultra constitutos fines in continentem mare 
erumpens : hzc et hujusmodi si quis consideret, 
quo pacto non omnia ratione comprehendat, per 


l'gagn; φιλοσοφίαν, τελείαν ἐπάγουσαν κάθαρσιν τοῖς p qus theologis cognitio exsistit ejus qui est? Nun- 


δι) αὐτῆς τὰ θεῖα πεπαιδευµένοις µυστήρ.α. 


quid parvam sibi vim ad participationem illarum 


deliciarum comparavit ?* Ut omittam interim disciplinas, quibus mens ad virtutem acuitur, geome- 
triam, astronomiamque, et eam qua per numerum contingit cognitionein veritatis, atque omnem ratio- 
pem ac viam demonstrativam eorum qua ignorantur, et confirmativam eorum quas comprehensa et 
intellecta sunt: ad bxc item divine Scripture philosophiam, qua perfectam iis qui per eam di- 


vina fuerint edocti mysteria, affert purgationem. 
Ὅ δὲ μηδενὸς τούτων Ev γνώσει γενόμενος, μηδὲ 
χειραγωγτθεὶς διὰ τοῦ χόσµου πρὸς τὴν τῶν ὑπερ- 
χοσµίων ἀγαθῶν κατανόησιν, ἁπαλός τις xal ἀγύμνα- 
στος χαὶ ἀτριθῆς τὴν δ.άνοιαν παρελθὼν τὸν βίον, 
ἑκεῖνος οὐκ ἂν ἓν τοῖς αὐτοῖς εἴη, Ev οἷς ὁ λόγος τὸν 
προλαθόντα ἀπέδειξεν, ᾧ- µηχέτι διὰ τοῦτο µαχαρι: 


* ] Cor. τν, 90, 


AL 15 qui harum reruin nullius cognitionem ade- 
ptus est, neque per mundum ad cognitionem supra- 
mundanarum rerum quasi manu ductus est, sim- 
plex adeo, tener et inexercitatus menteque incultus 
vitam transiens, non in iisdem versetur, in quibus 
superiorem illum versaturum oratio demonstravit, 


185 


S. GREGORII NYSSENI 


184 


wt idcirco non amplius juxta. profatam 4 nobis A στότερον ἀποδείχνυσθαι, κατὰ τὴν προενεχθεῖσαν ἡμῖν 


oppositionem beatior esse ostendatur is qui vitze 
particeps non fuit, eo qui pxeclare particeps ejus 
fuit. Nam eo quidem qui cum vitio nequitiaque 
vixit, non modo simplex, vitiique ac malitiz expers, 
verumetiam is forsitan qui nec prorsus quidem ab 
initio prodiit in vitam, beatior fuerit. Tale enim de 
Juda quoque per Evangelicam vocem didicimus *, 
quod in talibus is qui penitus in rerum natura non 
cst, eo qui cum viliositate pervenit in rerum natu- 
ram, meliore conditione sit. Nam illi quidem ob 


ἀντίθεσιν, τὸν u$, µετασχόντα τοῦ βίου τοῦ µετασχόν- 
τος χαλῶς. Too μὲν γὰρ xaxa συνεζηχότης οὐ μόνου 
ὁ ἀπειρόχαχος ἂν cf» µαχαριστότερος, ἀλλὰ xaX 5 
μηδὲ τὴν ἀρχὴν παρελθὼν εἰς τὸν βίον. Τοιοῦτον γὰρ 
χαὶ περὶ τοῦ Ἰούδα διὰ τῆς Εὐαγγελιχῆς φωνῆς ἐὲδιδά- 
χθηµεν, ὅτι ἐπὶ τῶν τοιούτων χρεΐῖττον τοῦ κατὰ 
χαχίαν ὑφεστῶτός ἐστι τὸ παντελῶς ἀνυπόστατον. 
Τῷ μὲν γὰρ διὰ τὸ βάθος τῆς ἐμφυείσης χακίας clc 
ἄπειρον παρατείνεται fj διὰ τῆς καθάρσεως χόλασις, 
τοῦ δὲ μὴ ὄντος πῶς ἂν ὀδύνη καθάφοιτο; 


profunditatem innatz vitiositatis in inflnitum prorogatur ea 3 per purgationem βί poena, eum vero 


qui non est, quomodo dolor attingere possit ? 


Quod si quis comparat immaturam infantium B — El 6£ xig πρὸς τὸν xaz' ἀρετὴν βίον χρίνοι τὸν νη- 


vitam cum ea quz secundum virtutem agitur, is 
revera infans et importunus est, qui hujusmodi 
judicio de rebus utatur. Interrogas ergo cujus rei 
gratia in ea ztate quis e vita subducitur, quid per 
hoc divina sapientia providendo cavet ? Quod si de 
his quidem dicas quz illegitimum partum arguunt, 
el idcirco a parentibus de medio tolluntur, im- 
merito malitie operum a Deo rationem reposcas, 
qui ea que in hac parte non recte facta sunt, in 
judicium adducit, Sin autem aliquis, etiamsi dili- 
genter edücetur et curetur a parentibus, votaque ab 
lisdem pro co studiose suscipiantur, vitze tamen 
particeps non est, morbo ad mortem usque inva- 
lescente (quod solius haud dubie causz est), banc 
de talibus conjecturam facimus, quod perfectze 
providentiz si, non modo morbos contractos cu- 
rare, verum etiam ne ab initio quidem prorsus ali- 
quis in rebus vetitis versetur, providere. Verisimile 
enim est eum qui id quod futurum est zeque atque 
preteritum cognovit, progressum vitz infantis ad 
perfectionem prohibere, ne quod vi przescia malum 
animadversum est in co qui ita victurus fuisset, 
perficiatur, atque ei qui ea voluntate arbitrioque 
victurus fuisset, vitii nequitixzque materia vita fiat. 
Atque hunc intellectum similitudine quadam facile 
fuerit exprimere atque representare. Sit enim, 
exempli gratia, ex omni genere ciborum opiparum 
quoddam ac dubium convivis epulum propositum ; 
huic presit ex convivis is qui exacte cujusque 
nature proprietatem noverit, quid tali quidem 
temperamento atque complexioni commodum, quid 
itecto noxium et incommodum sit, addita sit item 
huie cum auctoritate potestas eL officium quoddam, 
ut. ad suum arbitrium. alium quidem uti οἱ frui 
spposiLis sinat, alium vero prohibeat, οἱ omnia 
faciat ad hoc, quo quisque suo temperamento 
atque complexioni commoda convenientiaque at- 
tingat, ne vel morbo obnoxius per esculenta mate- 
riam morbo adjiciens conficiatur, vel robustior 
incommodo cibo molestiam ex humorum abundan- 
tia contrabat atque laboret; in his aliquis vinolen- 
tix: addictus, vel ex medio convivio educatur, vel 
cum incipiat inebriari, vel in finem usque perma- 


* Matth. xxvi, 94. 


πιώδη xal ἄωρον, ἄωρος ὁ τοιοῦτός ἐστι τοιαύτῃ xpl- 
ctt περὶ τῶν ὄντων χρώμµενος. Ἐρωτᾷς οὖν ὅτου 
χάριν iv τούτῳ τῆς ἡλιχίας ὢν τῆς ζωῆς ὑπεξάγε- 
«at, τί διὰ τούτου τῆς θείας σοφίας προµηθουµένης. 
Αλλ) εἰ μὲν περὶ τηύτων λέγοις, ὅσα τῆς παρανόµου 
χυῄσεως ἔλεγχος Ὑίνεται, καὶ διὰ τοῦτο παρὰ τῶν 
γεννησαµένων ἐξαφανίζεται, οὐχ εἰκότως ἂν τῶν τῆς 
χαχίας ἔργων τὸν θεὸν ἁπαιτοίης τὸν λόγον, τὺν τὰ 
μὴ καλῶς ἐπὶ τούτῳ γεγενηµένα εἰς χρίσιν ἄγοντα. 
El δέ τις xal ἀνατρεφομένων τῶν γεννητόρων, καὶ δι) 
ἐπιμελείας θεραπευόντων, xai δι’ εὐχῆς σπουδαζήν- 
των, ὅμως οὗ μετέχει τοῦ βίου, χαταχρατοῦντος µέ- 
χρι θανάτου τοῦ΄ ἁῥῥωστήματος (ὃ µόνης τῆς αἰτίας 
ἀναμφιθόλως ἐστὶ), ταῦτα περὶ τῶν τοιούτων εἰχά» 
ζομεν, ὅτι τελείας ἐστὶ προνοίας, οὗ µόνον γεγονότα 
θεραπεύειν τὰ πάθη, à)! ὅπως ἂν μτδὲ τὴν ἀρχήν 
τις τοῖς ἀπηγορευμένοις ἐγγένοιτο προνοεῖν. Τὸν γὰρ 
ἑγνωχότα ἐπίσης τῷ παρεληλυθότι τὸ µέλλον, ἐπι- 
χωλύειν εἰχὺς τὴν ἐπὶ τὸ τέλειον τῆς ζωῆς τοῦ νηπίου 
πρόοδον, ὡς ἂν μὴ τῇ προγνωστικῇ δυνάµει τὸ χατα- 
νοηθὲν xaxbv ἐπὶ τοῦ μέλλοντος οὕτως βιώσεσθαι 
τελειωθείη, xal γένηται τῷ τῇ τοιαύτῃ προαιρέσει 
συζήσεσθαι μέλλοντι ἄλη χαχίας ὁ βίος. "Y ποδείγµατι 
δέ τινι ῥάδιον ἂν εἴη παραστῆσαι τὸ νόηµα. Ἔστω vào 
xa0' ὑπόθεσιν παντοδαπἠ τις εὐωχία προχειµένη τῷ 
συµποσἰῳ, ἐπιστατείτω δέ τις τοιοῦτος τῶν δαιτυµό- 
νων, οἷος ἀχριθῶς εἰδέναι τὰ τῆς ἑχάστου φύσεως 
ἰδιώματα, καὶ τί μὲν κατάλληλον τῇ τοιαύτῃ χράσει. 
τί δὲ ἐπιθλαθὲς xal ἀνοίχειον * προσκείσθω δὲ τούτῳ 
xat αὐθεντιχή τις ἐξουσία, τοῦ χατὰ τὸ ἴδιον βούλημα 
τὸν μέν τινα µετέχειν τῶν προχειµένων ἐᾷν, τὸν Cb 
ἀποτρέπειν, χαὶ πάντα ποιεῖν, ὡς ἂν κατὰ τὴν ξαν- 
τοῦ χρᾶσιν ἕκαστος τῶν καταλλήλων προσάπτοιτο, 
(va µήτε ὁ νοσώδης ἐπιτριδείη, προσθεὶς ὕλην διὰ 
τῶν ἑδωδίμων τῇ νόσῳ, µήτε ὁ εὑρωστότερος χάµοι, 
εἰς πληθωριχὴν ἁηδίαν ἐκπίπτων τῇ καταλλήλῳ τρο- 
qi ἐν τούτοις fj μεσοῦντος του συμποσίου τις τῶν 
τῇ οἰνοφλυγίᾳ προσκειµένιων ἑξάγηται, fj ἐν ἀρχῇ v 
τῆς µέθης, 3) µέχρι τέλους παραμένῃ τῷ δείπνῳ, 
ταῦτα τοῦ ἐπιστάτου οἰχονομοῦντος, ὡς ἂν εὐσχημο- 
νοίη διαρχῶς ἡ τράπεζα τῶν Ex πληθώρας xat μέθη, 
καὶ παραφορᾶς xaxüv καθαρεύουσα. Ὥσπερ ouv τῆς 
τῶν ἠδυσμάτων Χνίσης ἀποσπώμενος οὐκ iv ἡδονῇ 


1s5 


DE INFANTIBUS QUI PRJEMATURE ABRIPIUNTUR. 


186 


ποιεῖται “ῶν χαταθυµίων τὴν στέρησιν, ἀλλ) ἀκρισίαν A neat in cona, hzc ita przfecto administrante, ut 


πινὰ τοῦ ἐπιστατοῦντος χαταγινώσχει, ὡς φθόνῳ τινὶ 
x31 οὐ προνοίᾳ τῶν προχειµένων ἀπείργοντος. El δὲ 
πρὸς τοὺς ἔτι ἀσχημονοῦντας τῇ παρατάσει τῆς µέθης 
βλέποι ἐν ἐμέτοις xat καρηθαρίαις καὶ τῷ παραφθέγ- 
γεσθαί τι τῶν οὗ δεόντων, χάριν ὁμολογεῖ τῷ πρὸ τοῦ 
τοιούτου πάθους τῆς ἀμέτρου πλησμονῆς ἁἀποστή- 
όαντι. El 55 νενόηται ἡμῖν τὸ ὑπόδειγμα, ῥᾷδιον ἂν 
eU, προσαγαγεῖν τὸ &v τούτῳ χαταληγθὲν ἡμῖν θεώ- 
pua τῷ προχειµένῳ νοηματι. Τί γὰρ τὸ προχείµενον 
$v; Ὅτου χάριν ὁ θεὸς, πολλῖς οὕὔσης τοῖς πατράσι 
σπουδῆς φυλαχθῆναι ἑαυτοῖς τὸν τοῦ βίου διάδοχον, 
ἄωρον πολλάχις ἓν τῷ τέλει τῆς ἡλιχίας &d τὸ τεχθὲν 
ἀναρπάξεσθαι; Πρὺς οὓς ἐροῦμεν τὸ συμποτιχὸν 
&xsivo ὑπόδειγμα, ὅτιτῆς τοῦ βίου τραπέζης πολλήν τε 
καὶ παντοδαπὴν τῶν ἑδωδίμων τὴν παρασκευὴν ἐχού- 
σης (νόει δέ µοι χατὰ τὴν ὀψαρτυτιχὴν ἐμπειρίαν μὴ 
πάντα τῷ τῆς ἡδονῆς µέλιτι τὰ τοῦ βίου χαταγλυχαἰ- 
νεσθαι, à ἔστιν ὅπου xa τοῖς αὑστηροτέροις τῶν 
συµποµάτων τὴν Suhy ἑπαρτύεσθαι, οἷα δη φιλοτεχνοῦ- 
σιν οἱ τῶν περὶ Υαστέρα xal θοίνην ἡδονῶν τεχνῖται, 
τοῖς δριµυτέροις, f) ἁλμῶσιν, ἡ παραστύφουσιν τὰς 
δρέξεις τῶν δαιτυµόνων ἀναῤῥιπίζοντες): ἐπεὶ οὖν οὐ 
διὰ πάντων ἑστὶ τῶν πραγμάτων μελιειδῆς ὁ βίος, ἀλλ᾽ 
ἕστιν ἐν οἷς ἄλμη τὸ ὄψον ἐστὶν, f] στύψις, f] ὀξώδης, 
$ δηχτιχή τις xal δριμεῖα ποιότης ἑντριθεῖσα τοῖς 
απράγµασι, δύσληπτον ποιεῖ τὴν χαρυχείαν τοῦ βίου, 
πλήρεις δὲ οἱ τῆς ἁπάτης χρατῆρες παντοδαποῦ xpá- 
µατος' ὧν οἱ μὲν τὸ φυσῶδες πάθος διὰ τοῦ στύφου τῆς 
ἁπάτης ἐμποιοῦσιν, οἱ δὲ εἰς παραφορὰν τοὺς ἐμπιόν- 
«ας ἐξεχαλέσαντο, ἄλλοις δὲ τῶν πονηρῶς χτηθέντων 
τὸν ἔμετον διὰ τῆς αἰσχρᾶς ἁἀποτίσεως ἀνεχίνησαν. 
Ὡς ἂν οὖν μὴ ἐπιχρονίζοι τῇ τοιαύτῃ τῆς τραπέ- 
ene παρασχευῇ ὁ μὴ δεόντως τῷ συµποσίῳ χρησά- 
μενος, θᾶττον ἑἐξάγεται τοῦ τῶν δαιτυµόνων πληρώ- 
µατος, χερδαίνων τὸ μὴ ἐν ἐχείνοις γενέσθαι, ὧν i) 
ἁμετρία τῆς ἀπολαύσεως τοῖς λαιμαργοῦσι πρόξενος 
Ὑἶνεται. Τοῦτό ἐστιν ὅ qnt τελείας εἶναι προνοίας 
κατόρθωμα, τὸ μὴ µόνον συστάντα θεραπεύειν τὰ 
T-áÜn, ἀλλὰ xal χωλύειν πρὸ τῆς συστάσεως. "O δὴ 
καὶ περὶ τοῦ θανάτου τῶν ἁρτιτόχων ὑπενρήσαμεν, 
ὅτι ὁ λόγῳ τὰ πάντα ποιῶν ὑπὸ φιλανθρωπίας ἆφ- 
αιρεῖται τῆς χαχίας τὴν Όλην, μὴ διδοὺς χαιρὸν τῇ 
Φτροαιρέσει τῇ διὰ τῆς προγνωστιχΏς δυνάµεως γνω- 
Ὠισθείσῃη διὰ τῶν ἔργων Ev χαχίας ἑξοχῇ δειχθήναι 
οἷα ἐστὶν, ὅταν πρὸς τὸ χαχὸν τὴν ὁρμὴν ἔχοι. Πολ- 
λάχις δὲ τὴν σεσοφισµένην τῆς φιλαργυρίας ἀνάγκην 
διὰ τῶν τοιούτων ἐλέγχει ὁ συνιστῶν τὸ τοῦ βίου συµ- 
Φόσιον, ὡς ἂν, οἶμαι, γυμνὸν τῶν εὐπροσώπων προ- 
καλυμμάτων τὸ τῆς Φφιλαργυρίας ἀῤῥώστημα φαί- 
νοιτο, μηδενὶ παραπετάσµατι πεπλανημένῳ συσχια- 
ζόμενον. Φασὶ γὰρ οἱ πολλοὶ διὰ τοῦτο ταῖς τοῦ πλείονος 
ἐπιθυμίαις ἐἑπιπλατύνεσθαι, ὡς ἂν πλουσιωτέρους τοὺς 
ἐξ αὑτῶν γεγονότας ποιῄσαιεν, ὧν ἑλέγχει τὴν νόσον 
ἰδίαν οὔσαν, οὐκ ἐξ ἀνάγχης ἑγγινομένην, ἡ ἀπροφάσι- 
στος τῶν ἀτέχνων πλεονεξία. Πολλοὶ γὰρ οὔτε ἔχοντες 
δεαδοχὴν ἐπὶ κολλοῖς οἷς ἐμόχθησαν, οὔτε ἐν ἐλπίσι τοῦ 
σχεῖν ὄντες, ἀντὶ µυρίων τέχνων πολλὰς ἐπιθυμίας ἐν 
ἑαυτοῖς παιδοτροφοῦσιν, οὐχ ἔχοντες ποῦ τὴν ἀνάγ- 


.misture fraudis crateres sunl : 


D 


nullum ex abundantia atque ebrietate mentisque 
depravatione malum exsistens in medio relinqua- 
tur, sed perpetuus decor et honestas in mensa 
servetur. Quemadmodum igitur ei qui a nidore 
condimentorum avellitur, privatio eorum qua cordi 
sunt, ingrata atque injucunda est, atque importu- 
nitatis ac temeritatis cujusdam przfectum condem- 
nat, quasi invidia quadam et nor providentia ab 
appositis arcentem. Sed si ad eos qui prorogatio- 
ne ebrietatis vomendo, caputque gravatum jactan- 
do, ac temere quz non decet proferendo, etiam 
nunc se turpiter gercntes respiciat, gratiam habet 
ei qui, antequam talia sibi acciderent, ab immode- 
rata repletione eum probibuerit. Si igitur simili- 
tudo a nobis intellecta est, facile fuerit in ea com- 
preheinsam a nobis speculationem ad propositum 
sensum accommodare. Quid enim erat propositum? 
Cujus rei gratia, cum plurimum studii parentes in 
hoc ponant, ut suarum sibi faculiatum successor 
reservelur, Deus szpe ante tempus 4ο premature 
in imperfecta ztate abripi sinit id quod natum est ? 
His qui ita interrogant, referemus convivalem il- 
lam similitudinem, quod cum multuni ace varium 
esculentorum apparatum viltze mensa habeat ( in- 
telligeautem mibi secundum peritiam rei culinaria 
artisque coudiendorum ciborum, non omncs vite 
partes voluptatis melle dulcescere, sed alicubi 
etiam acerbioribus casibus vitam condiri, qualia 
nimirum artifices voluptatum ad epulas et ventrem 
pertinentium excogilant et tractant, vel acrioribus, 
vel salsuginosis, vel astringentibus appetitus con- 
vivarum excitantes) : quoniam ergo non per omnia 
negotia offliciaque vita suavis et jucunda est, sed 
in aliquibus etiam salsamentum obsonium est, vel 
astrictiva, vel acetosa, vel mordax quzdam et acris 
qualitas ingesta, et rebus intrita sumptu diffici- 
lem efficit vitaa cibum conditum, pleni item 'variz 
quorum alii 
quidem inflationis vitium per fastus fraudem ingc- 
nerant, alii vero in temeritatem ac vecordiam 
devocant eos qui imbiberint, aliis item male quz- 
sitorum vomitum per turpem solutionem movent. 
Ne ergo in tali mensx apparatu diutius immore- 
tur, qui non recte ac decenter convivio utatur, ci- 
tius educitur ex οί atque consessu convivarum, 
id lucri faciens, quod in illa molestia atque tur- 
pitudine non versetur, quarum rerum immoderata 
suimptio helluonibus conciliatrix exsistit. Hoc est, 
quod dico perfecta atque absolute providentiz 
opus esse, non solum contractos curare morbos, 
verum etiam prohibere antequam contrahantur. 
Quam adeo opinionem etiam de morte infantium 
modo natorum habemus, quod is qui ratione 
omnia facit, humanitate adductus vitiis materiam 
aufert, spatium temporis voluntati per vim prz- 
&ciam notatae et animadverse$ non dans, ut per 
opera in nequitiz vitiique excellentia ostendatur 
qual; sit, cum ad malum impetum habeat et effe- 


181 S. GREGOR:l NYSSENI 184 


ctum. Sepenumero autem per hujusmodi etiam A χην τῆς ἀῤῥωστίας ταύτης ἐπανενέγχωσιν. El δέ τινες 
casus simulatam atque pretensam avarili: neces- — xaxóg; ἐπιδημοῦντες τῷ βίῳ, τυραννικοί τε xal πι- 
sitatem arguit is qui vitz: convivium constituit, ut, — xpol τὴν προαἰρεσιν, πάσαις ἀκολασίαις δεδουλωµέ- 
opinor, nudatus speciosis przeextibus ac velamen- — vot, θυμῷ παραπλῆγες, φειδόµενοι τῶν ἀνηχέστων 
tis avari: 1norbus appareat nullo falso tegu- — xax&v οὐδενὸς, λῃαταὶ χαὶ ἀνδροφόνοι, xat πατρίδων 
mento obumbratus. Nain vulgo plerique aiunt, προδόται, f| εἶ τι τούτων ἐστὶν ἐἑναγέστερον ( ofov 
idcirco se cupiditati rem augendi indulgere, ut πατροφόνοι «c xal µητρολῷφαι, xai παιδοχτόνοι, xal 
ditiores ex sese natos reddant, quorum morbum  *al; παρανόμοις µίξεσιν ἐπιλυσσῶντες), οἱ τοιοῦτοί 
proprium esse, et ex necessitate non innasci arguit τινες ὄντες, ἓν τῇ xaxía ταύτῃ Υηράσχουσιν' πῶς 
inexcusabilis avaritia eorum qui liberis carent. ἑρεῖ τις συµθαίνειν ταῦτα τοῖς προεξητασµένοις; El 
Multi enim cum nec labeant multorum labore yàp τὸ mpb ὥρας ἀνάρπαστον, ὡς ἂν μὴ εἰς τέλος 
partorum bonorum successores, nec aliquando — xatà τὸ ὑπόδειγμα τοῦ συμποσίου τοῖς πάθεσι τῆς 
habituros esse se sperent, pro infinitis liberis mul- ζωῆς ταύτης ἑλλαιμαργήσειεν, προνοητιχῶς ὑπεξ- 
tas intra sese cupiditates alunt, non babentes in — &yecat τοῦ βιωτιχοῦ συμποσίου τίνος χάριν ὁ τοι- 
quos conferant hujus morbi necessitatem. Quod si οὔτος µέχρι γήρως ἐμπαροινεῖ τῷ συµποσίῳ, πονη- 
qui male in vita versantur, ac dedita opera consul-  pàv ἑαυτῷ τε χαὶ τοῖς συµπόταις thv τῶν xaxv 
toque crudeles, truces atque tyrannici sunt, omni- ἑωλοχρασίαν ἐπισχεδάζων;, 

bus libidinibus obnoxii, iracundia precipites, a nullo incurabili malo abstinentes, latrones, homicida, 
patriz proditores, ac si quid bis est detestabilius, magisve nefarium et exsecrandum ( veluti parricida, 
matrum pulsatores, liberorum interfectores, et quadam quasi rabie mentis legibus vetitos concubitus 
sectantes : qui cuin tales adeo sint, in hac nequitia atque vitositate conusenescunt : quomodo dicet 
aliquis hec congruere el convenire cum iis quz supra quzsita atque tractata sunt? Nam si is qui prz- 
inature abripitur, ne juxta similitudinem convivii ad flnem usque in vitiis hujus vite quasi helluetur 
atque debaechetur, provida quadam cautione ac benevolentia ex vitali subducitur convivio : qua de 
causa, qui talis est, usque ad senectutem in convivio debacchatur, noxiam tum sibi, tum compotoribus 
et convivis malorum crapulam offundens ? 

Sed cur, prorsus inquis, bunc quidem provida Αλλά διὰ τί, πάντως ἐρεῖς, τὸν μὲν προνοητικῶς 
benevolentia subducit ex vita priusquam per ῥὑπεξάγει τοῦ βίου πρὶν τελειωθῆναι διὰ τοῦ χαχοῦ τὴν 
malum voluntas perficiatur, illum vero relinquit  προαίρεσιν, τὸν δὲ χαταλείπει γενέσθαι τοιοῦτον, ὡς 
talem fieri, ut melius ipsi esset penitus fiatum non , ἄμεινον αὐτῷ εἶναι τὸ μὴ γενέσθαι ὅλως; Πρὸς δὲ τοῦτο 
esse ? Àd hoc item ejusmodi quamdam benignio- ^ τοιοῦτόν τινα τοῖς εὐγνωμονεστέροις ἁποδώσομεν 
ribus et zequioribus rationem reddemus, quod sz:- λόγον, ὅτι πολλάκις fj ξωὴ τῶν εὖ βεθιωχότων xal 
penumero vita eorum qui bene vixerint, eliam iis — «ol; ἐξ αὐτῶν αἰτίατοῦ βελτίονος γίνεται, Καὶ µυρίαι 
qui ex ipsis nati sunt, causa melioris conditionis τούτων Ex τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς αἱ µαρτυρίαι, 
est. Atque sexcenta horum ex divina Scriptura δι ὧν σαφῶς διδασχόµεθα τῆς παρὰ τοῦ θεοῦ vsvo- 
testimonia sunt, quibus aperte doceinur ejus cure µένης τοῖς ἀδίοις χηδεµονίας xat τοὺς ἐξ αὐτῶν συµ- 
beneflciique quod digni a Deo consequuntur, etiam µετέχειν. Αγαθὸν δ' ἂν εἴη χεφάλαιον xal τὸ ἔμπο- 
ex ipsis progenitos una participes esse. Haud con- 5v τινι πρὸς xaxíav γενέσθαι τῷ μέλλοντι πάντως 
temnenda autem sors fuerit etiam alicui impedi- — xat' ἐχείνην βιώσεσθαι. Ἐπεὶ δὲ τῶν ἁδήλων ὁ λό- 
mento fuisse ad malitiam * et nequitiam qui juxta — yo ἐνταῦθα καταστοχάζεται, πάντως οὐδεὶς αἰτιάτε- 
illani omnino victurus fuisset. Sed quoniam hic  *at, πολλαχη τοῦ στοχασμοῦ τὴν διάνοιαν ἄγοντος. 
in rebus incertis oratio conjecturis utitur, nullus — 05 µόνον γὰρ τοῖς χαθηγουµένοις τοῦ γένους εἴποι 
omnino reprehendet, si in multas partes conje-  *:$ àv τὸν θεὸν χαριζόµενον ὑπεξάγειν τῆς χαχῆς 
«tura mentem diducit. Non solum enim auctoribus ζωῆς τὸν χατ' αὐτὴν βιωσόμενον, ἀλλ᾽ εἰ xat μηδὲν 
generis gratificantem Deum dixerit aliquis ex im- p εἴη τοιοῦτον ἐπὶ τῶν πρὸ ὥρας ἀναρπαζομένων, οὐ- 
proba vita subducere eum qui in ea viclurus fuis- δὲν ἀπειχὸς οἴεσθαι, τὸ χαλεπώτερον ἂν ἐχείνους &v- 
set, verum eliam si nihil ejusmodi sit in iis, qui τιλαμθάνεσθαι τοῦ κατὰ χαχίαν βίου, ἡ τούτων Éxa- 
premature abripiuntur, haud absurdum fuerit στον τῶν ἐπὶ πονηρἰᾳ Ὑνωρισθέντων παρὰ τὸν βίον. 
opinari atrocius ac periculosius illos sese in vitiosa Τὸ γὰρ μηδὲν ἀθεεὶ γίνεσθαι, διὰ πολλῶν ἑγνώχαμεν ' 
vita gesturos fuisse, (04) illorum quemquam, qui τὸ δὲ αὖ πάλιν μὴ tvyatá τε xa ἄλογα εἶναι τὰ θεό- 
ob vitam nequam atque improbam nobilitati fue- — sv οἰχονομούμενα, πᾶς ἂν ὁμολογήσειεν, εἰδὼς ὅτι 
rint. Nam nihil fleri sine Deo ex multis rebus di- ῥὁ Θθεὸς λόγος ἐστὶ, xaX σοφία, xal πᾶσα ἀρετὴ xol 
dicimus : rursum vero non fortuita esse, nec . ἀλήθεια,... τὸ uh ἐνάρετόν cc xoX ἔξω τοῦ ἀληθοῦς 
ratione carere ea quz divinitus administrantur, καταδέξαιτο. Εἴτε οὖν χατὰ τὰς εἱἰρημένας αἰτίας 
nemo nom concesserit, sciens quod Deus ratio ac Ὦἄωροί τινες ἀναρπάζονται, εἴτε τι xal ἕτερον παρὰ 
sapientia est, et omnis virtus ac veritas. Nihil — «à εἰρημένα ἐστὶ, τὸ πάντως ἐπὶ σχοπῷ τῷ βελτίονι 
autem rationis, ratione caret, neque sapientis ali- ταῦτα Ὑίνεσθαι συνομολογεῖσθαι προσήχει. Οἶδα δέ 
quid insipiens est, neque tum virtus, tum verilas — tva xal λόγον ἕτερον παρὰ τῆς τοῦ "AmogTÓAOU σο- 
admiserit atque sustinuerit id guod cum virtute µφίας μαθὼν, 5 Ov τινες τῶν χατὰ χαχίαν ύπερδαλ- 


DE INFANTIBUS QUI PR/EMATURE ABRIPIUNTUR. 


190 


τὰ τὴν ἑαυτῶν προαίρεσιν ζῆσαι ἀφείθη- A conjunctum, ac veritatis particeps non fuerit. Sive 


éaag γὰρ ἐπὶ πλέον τὴν τοιαύτην διάνοιαν 
€ Ῥωμαίους λόγῳ, xaX ἀνθυπενεγκὼν ἑαυτῷ 
πολούθου ἀντιτιθέμενον, τὸ μὴ ἂν εὐλόγως 
εὖν καχὸν ἔτι γενέσθαι, εἴπερ θεόθεν ἔχει 
ἴναι, οὐχ ἂν γενόμενος πάντως, εἴπερ à600- 
ip ἐπιχρατοῦντι τῶν ὄντων' οὕτως ἀπαντᾷ 
hk βαθυτέρας τινὸς θεωρίας τὴν ἆνθυπο- 
Χλύων. Φησὶ γὰρ τὸν θεὸν ἑχάστῳ τὸ κατ 
ντα, ἴστιν ὅπου xa τῇ χαχίᾳ διδόναι χώραν 
ιπῷ βελτίονι. Τούτου γὰρ ἕνεχεν εἴασε γενξ- 
φοιοῦτον γενέσθαι τὸν Αἰγύπτιον τύραννον, 
κείνον πληγῇ ὁ Ἱσραὴἢλ παιδευθείη, ὁ πο- 
ς λαὺς. xai πᾶσαν τὴν ἐξ ἀριθμοῦ περίλη- 
κών. Ἴσως YXp τῆς θείας δυνάµεως διὰ 
µυριζοµένης, xai πρὸς τὸ εὐεργετεῖν τοὺς 
ινῶς ἐχούσης * ἐπεὶ δὲ πάντως ἐχρΏν ἆποι- 
$e Αἰγύπτου τὸν λαὸν ἐχεῖνον, ὡς ἂν pf 
γένοιτο τῶν Αἰγυπτίων χαχῶν κατὰ τὴν 
τλάνην Χχοινωνία, τούτου χάριν ὁ θεοµάχος 
MÀ παντὶ κακῷ ὀνομαστὸς Φαραὼ τῇ ζωῇ 
τουμένων συνανέσχεν τε xal συνήχµασεν, 
διπλῆς τοῦ Θεοῦ ἑνεργείας ἐφ᾽ ἑχατέρων 
ης ἀξίως τὴν γνῶσιν τῶν δύο λάδηῃ ὁ Tapa, 
εἵττον ἐφ᾽ ἑαυτοῦ διδασχόµενος, τὸ δὲ σχυ- 
W ἐπὶ τῶν διὰ χαχίαν μαστιγουµένων ὁρῶν, 
Ρδάλλοντι τῆς σοφίας εἰδότος τοῦ zoo xal 
τῇ τοῦ ἀγαθοῦ συνεργίᾳ µεταχειρίζεσθαι. 
)φῷ τεχνίτη (el χρῆ τὸν ἁποστολιχὸν λόγον 
ιν ἡμετέρων λόγων βεδαιωθῆναι),χρεία τοί- 


B 


ι τῆς τέχνης πρός τι τῶν βιωφελῶν ἑργα- C 


ὤντι τὸν air pov, οὐ µόνον τοῦ εὐχόλως τῇ 
ντος Éx τινος φυσικῆς ἁπαλότητος, ἀλλὰ 
ντίτυπος ὁ σίδηρος ᾗ, κἂν μὴ ῥᾳδίως διὰ 
αλάσσηται, xaX πρὸς τὸ σχεῦος τῶν χρησἰ- 
ον τυπωθῆναι τῷ ἀνυπείχτῳ τε xal στεῤῥῷ 

ᾗ, xai τούτου ἡ τέχνη ἐπιζητεῖ zhv ov»- 
xyovt γὰρ χρήσεται τῷ τοιούτῳ, ὡς ταῖς 
| πληγαῖς τὸν ἐνεργὴ τε χαὶ ἁπαλὸν πρός τι 
ων ἀποτυποῦσθαι. 


igitur, secundum jam dictas causas, premature et 
ante tempus aliqui abripiuntur, sive quid etiam 
aliud preter ea qus dicta sunt, est , assentiri con- 
venit, haec intentione atque prorsus consilio fieri 
meliore. Novi autem quamdam etiam aliam ratio- 
nem, quam a sapientia Apostoli didici, per quam 
nonnullis, qui nequitia excellerent, ad arbitrium 
suum vivere permissum fuit. Cum tractasset enim 
diutius ejusmodi sententiam in Epistola ad HRoma- 
nos, el ex adverso subjecisset sibi id quod ex 
consequentia opponebatur, non jam amplius recte 
accusari malum, siquidem divinitus habeat, ut 
malus sit, qui prorsus futurus non fuisset, si no- 
luisset is qui potitur rerum universarum : sic oc- 
cerrit orationi per profundiorem quamdam specu- 
lationem, oppositionem solvens. Ait enim Deum 
cuique id quo dignus sil, tribuentem , alicubi 
nequitiz: quoque intentione atque consilio quodam 
mellore locum dare. ldcirco enim passum esse 
nasci, atque adeo talem nasci ZEgvptium illum 
tyrannum, ut illius plaga Israel multus ille popu- 
lus omnemque ex numeris collectam comprehen- 
sionem excedens, erudiretur et institueretur. Nam 
cum squaliter divina potentia per omnia cogno- 
Scatur, et ad benefaciendum iis qui digni sunt, 
sufficiens sit, et ad punitionem nequiti:ze facultas 
ei non desit, quoniam omnino oportebat populum 
illum deduci ex ZEgypto, ne qua eis /Egyptiorum 
malorum, quod ad vitz» errorem attinet, communio 
contagioque accideret, idcirco adversarius ille Dei 
propter omnem nequitiam nominatus οἱ nobilitatus 
Pharao, in vita eorum quibus bene flebat, ct exor- 
tus est, et floruit, ut duplici efficientia Dei in 
utrisque distributa justam utriusque cognitionem 
Israel acciperet, dum id quidem, quod melius erat 
in seipso disceret, tristius autem in iis qui ob 
nequitiam et malitiam flagellabantur, videret, cum 
excellentia sapientie sue Deus nimirum etiam 
malum ad adjuvandum bonum tractare et accomie 


ciat. Opus enim erat artitici (si etiam nostris verbis apostolicum sermonem confirmari 
opus igitur erat per artem excudenti ferrum ad utile quoddam vitz instrumentum, non 
| quod ez naturali quadam teneritate ac mollitudine facile arti cederet, verunietiam οἱ ad- 
urum, rigidum atque resistens ferrum sit, etiamsi non facile per ignem mollescat, et ad 


itae necessarium instrumentum ob renitentiam ac firmitudinem suam excudi 


ac formari 


4 etiam hujus ars adjumentum requirit, Nam pro incude tali utetur, ut ictibus in ea ferrum 
t ad opus aptum ad aliquod utile instrumentum excudatur et efforietur. 
εἳ τις, ὅτι οὐ πάντες παρὰ τὸν βίον τοῦτον D — Sed dicet aliqujs, quod non omnes in hac vita 


|) 


v µοχθηρίας ἀπέλαυσαν ' οὐδὲ γὰρ οἱ xax 
πεύοντες Ev τῇ Qui] ταύτῃ τῶν τῆς ἀρετῆς 
Ιπώναντο. Ti οὖν, φησὶ, τούτων εἶναι τὸ 
ixl τῶν ἐν xaxía ἀτιμωρήτως βεδιωκότων ; 
μαΐ σοι xal πρὸς τοῦτο λόγον, τῶν ἀνθρω- 
σμών ὑψηλότερον. Pro γάρ που τῆς ἑαυτοῦ 
ς ὁ µέγας Δαθὶδ, µέρος τι τοῖς ἑναρέτοις 
6 χαὶ τὸ τοιοῦτον εἶναι, ὅταν ἀντιπαραθεω- 
οἰχείοις ἀγαθοῖς «hv τῶν χαταχρίτων ἁπ- 
ὑὑφρανθήσεται » γὰρ, qnot, « δίχαιος, ὅταν 
σιν ἀσεθοῦς, τὰς χεῖρας αὐτοῦ νίψεται ἓν 


sue nequitize poenas dent : nam nec qui secundum 
virtutem quidem vivunt, in hac vita virtutis sudo- 
rum fructus capiunt. Quam ergo, inquit, in his 
ntilitatem «qui in nequitia impune vixerunt esse 
dicemus? Adducam tibi in medium rationem etiam 
ad hoc humanis cogitationibus ac ratiocinationi - 
bus sublimiorem. ΑΙἱ enim magnus David in quo- 
dam loco su: prophetie, partem quamdam lztitize 
hoc quoque virtute praeditis esse, si e regione suo- 
rum bonorum opposita damnatorum pernicie utra- 
que considerent et inter se comparent atque con- 


191 


8$. GREGORII NYSSENI 


193 


tendant. « Lztabitur » enim, inquit, « justus, cum Α τῷ αἵματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ * » οὐχ ὡς ἐπιχαίρων ταῖς 


viderit ultionem impii ; manus suas lavabit in san- 
guine peccatoris !? ;: » non quod insultet doloribus 

moerentium, sed quod tunc maxime cognoscat et 
 animadverlat id quod ex virtute dignis accedit. 
Siguificat enim per dicta verba, quod contrariorum 
ex adverso comparatio accessio laliti:2 atque incre- 
mentum virtute przditis exsistit. Nam per id, quod 
dixit, « Manus in sanguine peccatoris lavat, » hu- 
jusmodi nobis przebet sententiam, quod puritas 
ejus in vita actionis in perditione peccatorum 
demonstratur. Nam lavandi dictio puritatis spe- 
ciem et imaginen) significat. In sanguine autem 
nemo lJatatur, sed polluitur et inquinatur : itaque 
per hoc planum fit, quod rerum acerbarum ex ad- 
verso comparatio virtutis beatitudinem demon- 
strat. Contrahenda est igitur oratio in capita, ut 
intellectus atque sententiz, quas tractavimus atque 
scrutati sumus, memorie baud difficulter mandari 
possint. Nam immatura mors infantium neque in 
doloribus ac maestitia esse eum qui sic vivere desiit, 
intelligendum esse nobis suggerit, neque in pari 
ipsum et eadem conditione ac sorte versarl cum 
iis qui per omnem virtutem in hac vila purgati 
sunt, providentia meliori exsuperantiam vitiorum 
prohibente Deo in iis qui ita victuri fuissent. Quod 
autem nonnulii malorum diutius vivunt, id reddi- 
tam sententiam non subvertit. Nam in gratiam pa- 
rentum malum in illis impeditur ac prohibetur : 


B 


quibus autem nullus a parentibus ad Deum aditus C 


erat, ne ad eos quidem qui ex ipsis prognati sunt, 
amplius ejusmodi beneflcii genus una transmitti- 
tur; aut multo szevior et atrocior illis qui ob ne- 
quitiam nobiles sunt, visus fuisset is qui per mor- 
tem malus fieri prohibitus est, siquidem liberam, 
expeditam, et non praclusam nequitiam habuisset : 
aut si qui etiam ad summum nequitie modum 
progressi sunt, apostolica contemplatio rem, de qua 
quarimus, consolatur, quod nimirum is qui omnia 
cum sapientia facit, etiam per malum aliquid boni 
efficere sciat. Quod si quis etiam in nequitia atque 


τῶν ἀνιωμένων ὀδύναις, ἀλλ᾽ ὡς τότε μάλιστα γνωρί- 
ζων τὸ ἐξ ἀρετῆς τοῖς ἀξίοις παραγινόµενον. Ση: 
μαΐνει γὰρ διὰ τῶν εἰρημένων, ὅτι προσθήχη τῇς εὖ- 
φροσύνης χαὶ ἐπίτασις τοῖς ἐναρέτοις γίνεται f) τῶν 
ἑναντίων ἀντιπαράθεσις. Τὸ γὰρ εἰπεῖν, ὅτι « Τὰς 
χεῖρας ἐν τῷ αἴἵματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ νίπτεται, » 
τοιαύτην παρίστησι την διάνοιαν, ὅτι τὸ χαθαιρόµενον 
αὐτοῦ τῆς χατὰ τὴν ζωὴν ἑνερχείας, ἐν τῇ ἁπωλείᾳ 
τῶν ἁμαρτωλῶν διαδεἰχνυται. Ἡ γὰρ τοῦ νίψασθαι 
λέξις, χαθαρότητος ἔμφασιν διερµηνεύει. Ἐν αἵματι 
δὲ οὐχὶ νίπτεταί τις, ἀλλὰ µολύνεται * ὥστε διὰ τού- 
του δῆλον γενέσθαι, ὅτι ἡ τῶν σκυθρωποτέρων ἀντι- 
παράθεσις τὴν τῆς ἀρετῆς µαχαριότητα δείχνυσι». 
Συναπτέον τοίνυν ἐπὶ κεφαλαίῳ τὸν λόγον, ὡς ἂν 
εὐμνημόνευτα Ὑένοιτο τὰ ἑξητασμένα νοήµατα. Ἡ 
γὰρ ἅἄωρος τελευτὴ τῶν νηπίων οὔτε ἐν ἀλγεινοῖς 
εἶναι τὸν οὕτω τὴν ζωὴν παυσάµενον νοεῖν ὑποτίθε- 
ται, οὔτε κατὰ τὸ [coy τοῖς διὰ πάσης ἀρετῆς κατὰ 
τὸν τῇδε βίον χεκαθαρµένοις Ὑίνεται, προμηθείᾳ 
χρείττονι τοῦ Θεοῦ τὴν τῶν καχῶν ἀμετρίαν χωλύον- 
τος ἐπὶ τῶν µελλόντων οὕτω βιώσεσθαι. Τὸ δὲ ἐπι- 
θιῶναί τινας τῶν χαχῶν, οὐχ ἀνατρέπει τὴν ἆποδο- 
θεῖσαν διάνοιαν. Τη γὰρ πρὸς τοὺς γεννησαµένους 
χάριτι τὸ xaxby ἐπ᾽ ἐχείνων ἐνεποδίσθη" οἷς δὲ οὖχ ἣν 
τις Ex γονέων πρὸς τὸν Θθεὸν παῤῥησία, οὐδὲ τοῖς ἐξ 
ἐχείνων τὸ τοιοῦτον ἐπὶ τῆς εὑεργεσίας εἶδος συµ- 
παρεπἐµφθη. ἡ πολλῷ χαλεπώτερος τῶν ἐπὶ xaxía 
γνωρίµων ὁ χωλυθεὶς διὰ τοῦ θανάτου γενέσθαι καχὸς 
ἐφάνη ἂν, εἴπερ ἀχώλυτον ἔσχε τὴν movnplav* fj ct 
τινες xal εἰς τὸ ἀκρότατον τῆς πονηρίας µέτρον 
προσεληλύθασιν, fj ἀποστολιχὴ θεωρία παραμυθεῖται 
τὸ ζήτημα, ὡς εἰδότος τοῦ πάντα ἓν σοφίᾳ ποιοῦντος 
καὶ διὰ τοῦ χαχοῦ τι τῶν ἀγαθῶν κατεργάσασθαι. 
Εἰ δέ τις xal ἓν πονηρίᾳ τὸ ἄκρον ἔχει, xal ἐπ᾽ οὖν 
δενὶ χρησίμῳ. κατὰ τὸ ῥηθὲν ἡμῖν ὑπόδειγμα, παρὰ 


«τῆς τοῦ Bo) τέχνης χατεχαλχεύθη. τοῦτο προσθήχη 


τῆς εὐφροσύνης τῶν εὖ βεθιωκότων γίνεται, χαθὼς 
ἡ προφητεία νοεῖν ὑποτίθεται, ὅπερ οὐ μιχρὺν ἐν 
ἀγαθοῖς ἄν τις λουίσαιτο, οὐδὲ της τοῦ Θεοῦ προµη» 
θείας ἀνάξιον. 


improbitate fastigium ac verticem tenet, et juxta propositam a nobis similitudinem, ad nullum usum 
ab arte Dei fabricatus est, hoc ΙΙ eorum qui bene vixerunt appendix et additamentum  exsistil, 
quemadinodum prophetia intelligendum proponit, quod in bonis haud parvum quis existimaverit, nec 


providentia Dei indignum. 


19 Psal. εν. ]1. 


195 





TESTIMONIA ADVERSUS 1004085. 


194 


DOGMATICA DUBIA. 


TOY EN ΑΡΙΟΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΕΚΛΟΓΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ ΠΡΟΣ ΙΟΥΔΑΙΟΥΣ 


ΑΠΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ 


Μετά τος ἐπεξεργασίας περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος *. ὅτι Λό}ον, καὶ Πνεῦμα ἔχει ὁ θεὸς, κατὰ τὰς 
Γραφάς Λόγο) ἑνυπόστατον xal (orca, καὶ Ilvevpa ὡσαύτως. 


S. P. N. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


DELECTA TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS " 


EX VETERE TESTAMENTO 


Cum adjecta quadam uberiori probatione de sancta Trinitate; quod nempe Verbum et Spiritum habeat Deus 
secundum Scripturas, Verbwn subsistens atque virens, el Spiritum similiter. 


(Interprete et scholiaste Laurentio Zacagnio v. cl.— Galland., Vet. Bibl. Patr. t. VI, p. 578.) 


Αέγει Δαθὶδ ἓν δευτέρῳ xal τριαχοστῷ φαλμῷ. À — Dicit David in psalmo tricesimo secundo : « Verbo 


« Tq Λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἑστερεώθησαν, xal τῷ 
Πνεύματι τοῦ στόµατος αὐτοῦ πᾶσα 1| δύναμις αὖ- 
τῶν. » Ob Λόγος οὖν ὑπάρχει ἀέρος τύπωσις σηµαν- 
τιχἩ διὰ φωνητιχκῶν ὀργάνων ἐχφερομένη, οὔτε 
Πνεῦμα στόματος ἀτμὸς, Ex τῶν ἀναπνευστιχῶν µε- 
piov ἐξωθούμενος, ἀλλὰ Λόγος μὲν ὁ πρὸς θεὸν ἐν 
ἀρχὴ, χαὶ θεὸς Gv: Πνεῦμα δὲ στόματος θεοῦ, τὸ 
Ην:Όμα τῆς ἀληθείας, ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐχπορεύε- 
σαι. Τρία τοίνυν νόει, τὸν προστάττοντα Κύριον, τὸν 
δημιουργοῦντα Λόγον, τὸν στερεοῦντα, τουτέστι τὸ 
Πνεῦμα : τὴν γὰρ στερέωσιν, τὸν ἁγιασμὸν εἶπε xai 
τὴν συμπλήρωσιν. "Iva δὲ µάθῃς ὅτι οὗ τούτῳ λέγει 
τῷ προφορικῷ, ἁλλὰ τῷ ἔνυποστάτῳ, ὁ αὐτὸς ἄλλα- 
χοῦ λέγει’ € Αποστελεῖ τὸν Λόγον αὐτοῦ, xal τήξει 
αὐτά' πνεύσει τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, χαὶ ῥυήσεται ὕδατα.» 
Λόγος δὲ ἀνυπόστατος oüx ἁποστέλλεται, Καὶ má- 
Atv ΄ € Απέστειλε τὸν Λόγον αὐτοῦ, xal ἱάσατο αὖ- 
τοὺς, xat ἑῤῥύσατο αὐτοὺς ἐκ τῶν διαφθορῶν αὐτῶν. » 


* Psal. xxxii, ϐ. ? Psal. οσυτι, 18. 


(1) Exstat hoc Nysseni opus in duobus Vaticanz 
bibliothece codicibus signatis num. 481 el num. 
4905, quoagim primus ducentis circiter abhinc 
annis scriptus est, et cuin Sifani versione in om- 
mibus fere concordat; olter vero sexcentos el am- 


Domini coe!i firmati sunt , et Spiritu oris ejus om- 
nis virtus eorum ! » gitur Verbum non est acris 
percussio, rei cujuslibet significativa, qua pet 
instrumenta vocis edatur, neque Spiritus est oris 
anima , quz ex partibus respirationis servientibus 
emittatur, sed Verbum quidem est id quod in prin- 
cipio erat apud Deum, et Deus est ; Spiritus vero 
oris Dei, Spiritus veritatis, qui a Patre procedit. 
Tria igitur intellige, jubentem et imperautem Do- 
minum, creans Verbum , (irmantem et solidautem, 
nenipe Spiritum ; firmare enim dixit pro sancti- 
care, et complere. Ut autem scias Davidem di- 
cere, colos non hoc verbo, quod in pronuntia- 
tione consistit, firmalos esse, sed eo quod reipsa 


B subsistit , idem alibi ait, « Emittet Verbum suum, 


et liquefaciet ea ; spirabit Spiritus ejus, et fluent 
aqua *. » Verbum autem , quod subsistentia caret , 
non emittitur. Et rursus, « Misit Verbum suum , et 


plius annos antiquitate superat. Itaque horum qui- 
dem primum in Notis nostris recentiorem vocans; 
secundum vero velustiorem; nam ad utriusque 
codicis fidem, editionem versionemque nostram ccn- 
cinnavimus., . 


495 


S. GREGORII A YSSENI 


196 


sanavit eos, et eripuit eos de corruptelis eorum *.» A Καὶ πάλιν’ « Ἐξαποστελεῖς τὸ Πνευμά σου, xu 


Et rursus, « Enmittes Spiritum tuum, et creabuntur, 
et renovabis faciem terra *. » « Quis stetit in (ir- 
mamento Domini , et vidit Verbum ejus **» At ver- 
bum hominis non cernitur. Vides a Davide Verbum 
dici , non quod auditu, sed quod visu percipitur, 
nimirum, «quod reipsa subsistit, quandoquidem 
verbum substantia carens, locum , ut par est, in 
Deo nequit habere. Nos enim sermone ad mutuam 
consuetudinem Creator instruxit, et ut per sermo- 
nem alter alterius mentem intelligeremus. Confert 
autem nobis spiritus ad corporis quoque constitu- 
tionem conservandam , dum nempe attrabitur atque 
hauritur, idemque respiratur ac redditur ; verum 
de Deo, qui solus incorporeus est, non possumus 
hujusmodi quidpiam opinari. « Annos perficis, Deus, 
virtute tua. Christus autem Dei virtus, Deique 
sapientia est *. » Ex persona Sapientia, id est Filii : 
« Cum pararet. coelum , adéram illi : et ego erain, 
qua delectabatur : quotidie oblectabar facie ejus *.» 

Quomodo hzc stare poterunt , si non subsistens 
revera facies erat ? neque enim alius esse potest , 
cum quo collocuta fuerit : « Quis enim cognovit 
mentem Domini, aut quis consiliarius ejus fuit *? » 
Sed satis fuit ei sola voluntas ad omnium rerum 
creationem. Áit eniin Scriptura , « Et Spiritus Do- 
mini ferebatur super aquas *. » Quibus verbis sub- 
sistentiam Spiritus sancti omnia foventis, οἱ ad 
futuram generationem vivificantis, Scriptura si- 
gnificat. Quz cum ita se habeant, perspicua et 
clara est Sancte Trinitatis, Patris, inquam, et 
Filii, et Spiritus sancti demonstratio. Quippe hu- 
jus sanct et consubstantialis Trinitatis, seipsam 
alloquentis, est illud : « Faciamus hominem ad ima- 
ginem nostram et ad similitudinem. Et fecit Deus 
hominem, ad imaginem Dei fecit eum **. » Formati 
enim sumus , prout intelligentia percipi potest , ad 
imaginem Unigeniti. EL rursus : « Ecce Adam fa- 
ctus est tanquam unus ex nobis '*. » Deus autem 
omnia per Verbum creasse, ex eo manifestum est , 
quod singularum rcrum creationibus ascriptum est 
illud : « Et dixit Deus, Fiat ; »quo loquendi genere, 
eam quie per Verbum facta est , creationem Scrip- 
tura significat ; nisi enim hoc esset, satis fuisset 
dicere , Et fecit Deus coelum et terram, et reliqua ; 


et rursus, Jussu Dei factum est firmamentum ; et : 


rursus , Divisit Deus. Preterea cum audieris, « Di- 
xit Deus , »statim animo simul concipe eum, qui 
obaudiverit dicenti : « Et dixit Deus, Fiant lumi- 
naria. Et fecit. Deus luminaria !*. » Quis dixit, et 
quis dicto obediens fuit? Quin et in pluribus Ve- 
teris Testamenti locis subobscure indicatam repe- 


* Psal. cvi, 20. * Psal. cii, 50. * Jerem. xxii, 18, juxta LXX. 


5 Ίσα xL, 15; Roi. xi, 24... ? Gen. 1,2. 


(2) 'Ὑποστηρίγμαει. LXX, Jer. xui, 18, ὑποστή- 
ματι. Quem in locum Nobilíuim adire juverit. 

(5) Romana LXX Interpretum editio cum Ju- 
slino Martyre in Dialogo cum Tryphone Judeo, 
pag. 284, legit, f| προσέχαιρεν, οἱ niox, ἐν mpos- 


κτισθήσονται, xal ἀναχαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς.» 
«Τίς ἕστη £v ὑποστηρίγματι (2) Κυρίου, καὶ εἶδε τὸν 
Λόγον αὐτοῦ; » Λόγος δὲ ἀνθρώπου οὗ θεωρεῖται. 
Ὁρᾷς, ὅτι οὐχ ἀχουστὸν, ἀλλ᾽ ὁρατὸν Λόγον λέχει, 
δηλον τὸν ἑνυπόστατον, ὁπότε χατὰ τὸν εἰχότα λογι- 
σμὸν, οὐδὲ χώραν ἔχει ἐπὶ Θεοῦ τὸ τοῦ ἀνυποστάτου 
λόγου. Ἡμᾶς Υὰρ ἑχόσμησεν ὁ Δημιουργὸς λόγῳ, 
διὰ τὰς πρὸς ἀλλήλους συνουσίας, xaX τὸ γινώσχειν 
ἡμᾶς τὰ ἀλλήλων διὰ τοῦ λόγου. Συντελεῖ δὲ ἡμῖν 
xai τὸ πνεῦμα πρὸς τὴν τοῦ σώματος σύστασιν, διὰ 
τὸ προσίεσθαι, xat πάλιν ἁπωθεῖσθαι αὑτό. ἐπὶ δὲ 
θεοῦ, τοῦ Καὶ μόνου ἀσωμάτου, οὐ δυνατὸν ὁπολαθεῖν 
«aa. « Ἔτη τελεῖς, ὁ θεὸς, τῇ δυνάµει σου. Ἀριστὸς 
δὲ θεοῦ δύναμις, xal θεοῦ σοφία. » Ἐχ προσώπου 
τῆς Σοφίας. τουτέστι τοῦ Ylov, ε Ἠνίχα ἠτοίμαζε τὸν 
οὐρανὸν, συμπαρήµην αὐτῷ ' xoi ἐγὼ μην, ᾗ 
ἔχαιρε (3) ' xa0' ἡμέραν πὐφραινόμην τῷ προσώπω 
αὐτοῦ. » 


Ποίαν οὖν ἔχει χώραν ταῦτα, εἰ μὴ ἣν ἑνυπόστατον 
πρόσωπυν ; Ob γάρ ἐστιν ἄλλος, πρὸς ὃν διαλεχθῇ ; 
€ Τίς γὰρ ἔγνω νοῦν Κυρίου, 7| τίς σύμόουλος αὑτοῦ 


ἐγένετο: » Αλλ' ἤρχεσεν αὐτῷ µόνη βούλησις εἰς τὴν 


τῶν πάντων δηµιουρχἰαν. Βἱρηται γάρ « Καὶ Ηνευμα 
θεοῦ ἐπεφέρετο ἑπάνω τῶν ὑδάτων. » Τὸ ἑνυπόστατον 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος θάλποντος χαὶ ζωογονοῦντος εἰς 
τὴν μέλλουσαν γονὴν τὰ πάντα, τῆς Γραφῆς δηλούσης. 
"Qv οὕτως ἑχόντων, σαφὴς ἡ τῆς ἁγίας Τριάδος, Πα- 
τρὸς, φημὶ, xat Υἱοῦ, xat ἁγίου Πνεύματος ἀπόδειξ.ς. 
Αὗτη γοῦν πρὸς ἑαυτὴν ἡ ἁγία xat ὁμοούσιος Τριὰς 
τὸ, « Ποιῆσωμεν ἄνθρωπον xaz' εἰχόνα ἡμετέραν xai 
xa0' ὁμοίωσιν. Καὶ ἐποίησεν ὁ Geb τὸν ἄνθρωπον ᾿ 
xat' εἰκόνα θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν. » Μεμορφώμεθα 
γὰρ νοητῶς πρὸς τὴν εἰχόνα τοῦ Μονογενοῦς. Καὶ 
πάλιν» € Ἰδοὺ ᾿Αδὰμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν.» Ὅτι 
δὲ διὰ τοῦ Λόγου τὰ πάντα ἑδημιούργησεν ὁ θὲὸς, 
σαφὲς ἀφ᾿ ὧν ἐπὶ ἑκάστου τῶν δηµιουργηµάτων 
γέγραπται τὸ, « Καὶ εἶπεν ὁ θεός" Γενηθήτω, » τῆς 
Γραφῆς σημαινούσης τὴν διὰ τοῦ Λόγου δηµιουργίαν’ 
εἰ γὰρ μὴ τοῦτο Tv, Ίρχει εἰπεῖν * Καὶ ἐποίγσεν ὁ 
θεὺς οὐρανὸν, xai Υην, xal τὰ λοιπά καὶ πάλιν’ 
ΠἩροστάξαντος τοῦ Θεοῦ ἐγενήθη τὸ στερέωμα ' xal 
πάλιν, Διεχώρισεν ὁ θεός. Καὶ ὕταν ἀκούσῃς τὸ, 
« Εἶπεν ὁ θεὸς, » εὐθὺς τῇ ἐννοίᾳ σύναγε tbv ἀχοῦ- 
σαντα τοῦ εἰπόντος' « Καὶ εἶπεν ὁ θεός" Γενηθήτωσαν 
φωστῆρες. Καὶ ἐποίησεν ὁ θΘεὸς τοὺς φωστΏρας. » 
Τίς εἶπε, καὶ τίς ἤχουσε; Rai ἐπὶ πλείοσι τόποις 
τῆς Παλαιᾶς ἔστιν εὑρεῖν, Ἱρόμα ὑποδειχνυμένης τῆς 
ἁγίας Τριάδος τὴν ὑπόστασιν xaY τὸ ὁμοούσιον αὐτῆς * 
οἷον ὡς ἐπὶ τοῦ ᾿Αθραάμ' « Ὥφθη » γὰρ, qnot, 
ε αὐτῷ ὁ θεὸς πρὸς τῇ δρυῖ τῇ Μαμθρῇ , χαθηµένον 


6] Cor. 1,24. 7 Prov. vin, 2€. 


! jbid. 26, 27. '! Gen. 11, 22. !* Gen. 1, 14. 


ώπῳ αὐτοῦ. Quam lectionem sequuntur etiam lre- 
nzus Adversus haereses lib. 1v, cap. 57 ; Cyprianus 
lib. 11 Testim. adversus Jud., c. ή ; et Tertullianus 
adv. Hermogenem, cap. 18. 


197 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS. 


198 


αὑτοῦ ἐπὶ τῆς θύρας τῆς σχηνῆς αὑτοῦ µεσημµθρίας. A ries sancte Trinitatis subsistentiam ejusque con- 


Αναθλέφας δὲ τοῖς ὀφθαλμοῖς, εἶδε χαὶ ἰδοὺ τρεῖς 
ἄνδρες παρειστήχεισαν ἑπάνω αὐτοῦ * xat ἰδοὺ προσ- 
ἑδραμεν (4) εἰς συνάντησιν αὐτῶν, καὶ προσεχύνησεν 
ἐπὶ τὴν γΏν. Καὶ εἶπε' Κύριε, εἰ εὗρον χάριν ἕναν- 
«(ov σου, pij παρέλθῃς τὸν παῖδά σου. » Καὶ μεθ᾽ 
ἕτερα' «Εἶπε δὲ πρὸς αὐτόν ' Ποῦ Σάῤῥα ἡ γυνή σου; 
Ὁ δὲ εἶπεν. Ἰδοὺ ἐν τῇ σχηνῃ. Εἶπε δέ: Ἐπαναστρέ- 
φων Έξω πρὸς σὲ, χατὰ τὸν χαιρὸν τοῦτον εἰς ὥρας, 
xaX Έξει υἱὸν Σάῤῥα ἡ γυνή σου. » Ἰδοὺ δῆ φησὶν 
ὀφθῆναι μὲν αὐτῷ τὸν θεὸν, εἶναί γε μὴν τρεῖς ἄν- 
δρα, τοὺς ἑωραμένους' αὐτὸν δὲ πάλιν οὐχ ὡς τρισὶν 
εἰπεῖν" Κύριον, εἰ εὕρηχα χάριν ἑναντίον ὑμῶν, yh 
παρέλθητε τὸν παῖδα ὑμῶν. Κύριον δὲ μοναδικῶς 
τοὺς «pel; ὀνομάζοντα, xal ὡς ἕνα χαταίρειν ἀξιοῦντα, 


xa ὡς εἷς φωνεῖ ' Ἡξω. "Opa οὖν τοὺς ὀφθέντας τρεῖς D 


μὲν ὄντας, xai ὑφεστῶτας ἰδιοσυστάτως ἕχαστον ’ 
τῷ y& μὴν τῆς ὁμοουσίας λόγῳ συνειλημμένους εἰς 
ἕνα, xat τὰς διαλέξεις ποιησαµένους. Τίς δὲ πρὸς τίνα 
ἔλεγεν' « Δεῦτε, χαταθάντες συγχέωµεν τὴν γλῶσσαν 
αὐτῶν; » "H δῆλον πρὸς ὃν εἶπεν « Ἐκ γαστρὸς πρὸ 
ἑωσφόρου ἐγέννησά σε: » xal, « Πρὸ τοῦ ἡλίου τὸ 
ὄνομα αὐτοῦ (5), καὶ πρὸ τῆς σελήνης) » καὶ πάλιν ’ 
« Küpto; εἶπε πρός pe^ Υἱός µου el σὺ, ἐγὼ σήμερον 
γεγέννηχά σε. Αἴτησαι παρ ἐμοῦ , xal δώσω σοι ἔθνη 
τὴν χληρονομίαν σου, xal τὴν χατάσχεσἰν σου τὰ 


πέρατα τῆς γῆς' » xal πάλιν, € Ἐγὼ ἔσομαι αὐτῷ - 


εἰς Πατέρα, χαὶ αὐτὸς ἔσται pot εἰς Yióv ; » Τί δὲ τὸ, 
« Ἕδρεξε Κύριος op καὶ θεῖον παρὰ Kuplov ; » Τί 
δὲ 5) £x προσώπου τοῦ θεοῦ (6), « Kat xd; ὁ ἐχχέων 


alga, ἀντὶ τοῦ αἵματος αὐτοῦ ἐκχυθήσεταε, ὅτι Ev C 


εἰχόνι Θεοῦ ἐποίησα τὸν ἄνθρωπον» » "Opdc ὅτι ὁ 
θεὺς ἐν sixóri τοῦ θεοῦ ἑποίησε ; 


substantialitatem , quemadmodum in Abrahamo; 
nam inquit, « Apparuit ei Deus ad quercum Mam- 
bre, cum ille sederet in ostio tabernaculi sui in 
meridie. Et respiciens oculis suis vidit ; et ecce tres 
viri astabant super eum ; et ecce procurrit obviam 
illis, et adoravit pronus in terram. Et dixit : Do- 
mine, si inveni gratiam ante te, ne prztereas ser- 
vum tuum !*, » Et post alia, « Dixit autem ad cam: 
Ubi est Sara uxor tua? Ille autem dixit : Ecce in 
tabernaculo. Dixit autem : Revertens veniam ad te 
in tempore hoc in horas, et habebit filium Sara 
uxor tua !*. » En utique refert Scriptura apparuisse 
quidem Abrahamo Deum ; et sane tres exstitisse 
viros illos, quos conspexit , ipsum vero non quasi 
tribus dixisse : Domini, si inveni gratiam coram 
vobis, ne prztereatis puerum vestrum ; sed tres, 
tanquam unus essent, nominasse, et tanquam 
unum, ut apud ipsum diverterent rogasse, iique 
tanquam unus dixere, Veniam, Vides igitur illos , 
qui apparuerunt tres quidem exstitisse, et corum 
singulos in propria hvpostasi substitisse ; sed con- 
substantialitatis ratione in unuin fuisse contractos , 
et tanquam unum collocutos fuisse. Quisnam au- 
tem, et ad quemnam dicebat, « Venite, descen- 
dentes confundamus linguas eorum 15 ? » Num eum 
allocutum fuisse constat, ad quem dixit: « Ex 
ulero ante luciferum genui te !*;»et, «Ante so- 
lem nomen ejus, et ante lunam !*; » et rursus, 
« Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego 
hodie genui te. Postula a me, et dabo tibi gentes 
hzereditatem tuam , et possessionem tuam terminos 
terre 1.) θἱ rursus, « Ego ero ci in Patrem, et 


ipse erit mihi in Filium '*?» Quid item illud, « Dominus pluit ignem οἱ sulphur a Domino 33» Quid 
vero ex persona Dei etiam illud, « Et omnis qui effuderit sanguinem hominis, pro sanguine ejus 
effundetur, quia in imagine Dei feci hominem ?!?» Vides Deum in imagine Dei fecisse ? 


Τὸ δὲ ἐν τῇ Ἑξόδῳ πῶς νοητέον’ « Καὶ ὀρθρίσας 
λωῦσης ἀνέδη εἰς τὸ ὄρος τὸ Σιᾶ, καθότι συνέταξεν 
αὐτῷ Κύριος. Καὶ ἔλαδε Μωῦσῆς τὰς πλάκας τὰς 
λιθίνας. Καὶ χατέθη Κύριος ἓν νεφέλῃ , xal παρέστη 
&xst, καὶ ἑλάλησε (7) τῷ ὀνόματ, Κυρίου. Καὶ παρ- 
ηλθε Κύριος ἀπὸ προσώπου Κυρίου (8). » Ποῖος ἄρα 
ἑλάλησε Κύριος iv ὀνόματι Κυρίου; καὶ ποῖος παρ- 
Ίλθε Κύριος ἀπὺ προσώπου Κυρίου» Τί δὲ τὸ πρὸς 
Ἱαχὼδ (9) εἰρημένον, « Ἐγώ εἰμι ὁ ἀφθείς σοι ἓν 


*3 Gen. xvin, 1-3. ἵν ibid, 9: 10. 


7,8. ο li Reg. v1, 11. ?* Gen. xix , 24. 


(4) Romana LXX interpretum editio et Justinus 
Martyr legit, εἰστήχεισαν ἑπάνω αὐτοῦ, xat ἰδὼν 
προσέδραµεν. lta. etiam legit Euseb. Dem. evangel. 
lib. v, c. 9, et alii. 

(5) In Romaua LXX Interpretum editione est tan- 
tum, Ante solem permanebit nomen ejus. Vel ut alii 
codd., Nobilio teste, legunt, permanet ; sed in editione 
jiMa Psalterii ez eorumdem I.XX interpretum trans- 
latione, quam Romanam vocant, et. tale antiquis- 
sima versionis partem esse credunt, legitur, Ante 
solem permanebit nomen ejus: et ante. [unam sedes 
ejus, ui videre est in duplicis Psalterii editione 4 
clarissimo viro Josepho Maria Caro, alias Thomasio 
procurata. Hanc itaque lectionem Nyssenus se- 


15 Gen. x1, 7. 
*! Gen. ix , 6. 


Quomodo autem intelligendum est illud, quod in 
Exodo scriptum est : « Et mane surgens Moyses 
ascendit in montem Sina, sieut pr:ecepit ei Doimi- 
nus. Et sumpsit Moyses tabulas lapideas. Et de- 
scendit Dominus in nube, et astitit illic, et locu- 
tus est nomine Domini. Et transiit Dominus a fa- 
cie Domini **1 » Quis ergo Dominus locutus est in 
nomine Domini. et quis Dominus transivit a facie 
Domini ? Quid etiam sim τι! illud quod ad Jacob 


16 Psal. cix, ο. !' Psal. Lxx, 17. 


!5 Psal, 1t, 
1 Exod. xxxiv, 4-6. 


uilur. | 
1 (6) In Vaticano codice est, &x προσώπου τοῦ θεοῦ, 
καὶ τὸ, xal πᾶς, etc. : nos postremum illud, xal «6, 
delendum censuimus, cum nec in Siphaui versione 
reperiatur. 

(7) Romana LXX Interpretum eaitio. egit, ἐχά- 
)ece * sed et Eusebium Cesariensem, ἐλάλησε, le- 
gisse notat ibidem Nobilius. 

(8) Eadem editio, καὶ παρῆλθε Κύριος πρὸ προσ- 
ώπου αὑτοῦ. Et transiit Dominus ante faciem. ejus. 

(9) In Vaticano codice recentiori, et in alio, quo 
usus est Siphanus, scribitur, πρὸς ᾿Αθραάμ, maui- 
festo librarii errore; nam hic locus in ii Gene- 
seos capitibus, in auibus de Abrahamo sermo cest, 


199 


5. GREGORII NYSSENI 


200 


dixit ,« Ego sum, qui apparui tibi in loco Dei 121 » A τόπῳ θεοῦ; » Πῶς δε τὸ, 1 Προσκυνησάτωσαν αὐτῷ 


Quomodo item illud, « Adorent eum omnes angeli 
Dei ** ? » Quem , et cujus Dei ? Dicit Moyses : « Et 
dedit Dominus terminum, dicens: Cras faciet Do- 
minus verbum hoc super terram **; » et rursus, 
« Confortare, Zorobabel, quoniam ego vobiscum 
sum, et Verbum meuin bonum , et Spiritus meus 
in medio vestrum **. » Quid opus erat trium men- 
tionem facere, nisi unumquodque in propria per- 
sona subsisteret ? Et rursus: «Dixit Dominus ad 
Moysem : Descendens testare populo, et purifica 
illos hodie et cras, et lavent vestimenta, el sint 
parati in diem tertiam. Tertia autem die descendet 
Dominus in montem Sina coram omni populo στ. 
Non dixit, Descendam. « Et erit in novissimis die- 


bus, dicit Dominus : effundam de Spiritu meo su- b 


per omnem carnem, et prophetabunt filii vestri , 
el filie vestrz? somnia somniabunt **. » Et. post 
nonnulla : « Sol convertetur in tenebras , et luna in 
sanguinem , antequam veniat dies Doniini magnus 
et illustris **. » Non dixit, Diem meum. « Et erit, qui- 
cunque invocaverit noinen Domini , salvus erit ^. » 
Non dixit, Nomen meum. Et rursus , « Domiuus de 
calo in terram aspexit , ut videret gemitum compe- 
ditorum ; ut solvat filios mortificatorum; ut annun- 
tiet in Sion nomen Domini 23.2 Non dixit, Nomen 
ejus. Et rursus , « Qui habitat in coelis irridebil eos, 
et Dominus subsannabit eos ?*.» Et iterum, «Ad 
te, Domine, clamabo , et ad Deum meum depreca- 
bor ?*. Quis igitur Dominus apud Deum ? Ex per- 


πάντες ἄγγελοι θεοῦ; » Tivi, xaX ποἰου θεοῦ; Λέχει 
Μωσῆς' « Καὶ ἔδωχε Κύριος ὅρον, λέγων, Ἐν τῇ aO- 
ριον ἡμέρᾳ ποιῆσει Κύριος τὸ ῥῆμα τοῦτο ἐπὶ τῆς 
γῆς) » xaX πάλιν’ « Ἴσχνε, Ζοροθάθελ, διότι ἐγὼ μεθ) 
ὑμῶν εἰμι, καὶ ὁ Λόγος µου ὁ ἀγαθὸς, χαὶ τὸ Πνεῦμά 
pou Éy µέσῳ ὑμῶν.» Τίς οὖν χρεία τριῶν μνησθῆναι, 
εἰ μἣ ἕχαστον ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει; Καὶ πάλιν « Καὶ 
εἶπε Κύριος πρὸς Μωῦσῆν᾽ Καταθὰς διαµάρτυραι 
τῷ λαῷ, xal ἄγνισον αὐτοὺς σήμερον xaX αὗριον, 
xai πλυνάτωσαν τὰ μάτια αὐτῶν, xal ἔστωσαν ἔτοι- 
pot εἰς τὴν ἡμέραν τὴν τρίτην. Tf, γὰρ ἡμέρᾳ τρίτη 
χαταθήσεται Κύριος ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ Σινᾶ, ἑναντίον 
παντὸς τοῦ λαοῦ. » Καὶ οὐχ εἶπε' Καταθήσοµαι. 
εΚαὶ ἕσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, λέχει Κύριος, 
ἐχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός µου ἐπὶ πᾶσαν σάρχα, 
καὶ προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὑμῶν, καὶ αἱ θυγατἑρες 
ὑμῶν ἑνύπνια ἑνυπνιασθήσονται. » Καὶ µετά viva: 
« Ὁ fioc µεταστραφήσεται εἰς σχότος, χαὶ ἡ σε- 
λήνη εἰς αἷμα, πρὶν ἐλθεῖν την ἡμέραν Κυρίου τὴν 
μεγάλην xal ἐπιφανῆ. » Οὖκ εἶπε᾽ Την ἡμέραν µου. 
« Καὶ ἔσται, ὃς ἂν ἐπικαλέτηται τὸ ὄνομα ΒΜυρίον, 
σωθήσεται. » Καὶ οὐχ εἶπε᾽' Τὸ ὄνομά µου. Καὶ πάλιν’ 
ε Κύριος ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἐπὶ τὴν γην ἐπέθλεψε., τοῦ 
ἰδεῖν (10) τὸν στεναγμὸν τῶν πεπεδηµένων, τοῦ λῦσαι 
τοὺς υἱοὺς τῶν τεθανατωµένων, τοῦ ἀναγγεῖλαι ἐν 
Σιὼν τὸ ὄνομα Κυρίου. » Οὐχ εἶπε"' Τὸ ὄνομα αὐτοῦ. 
Καὶ πάλιν ε Ὁ κατοικῶν £v οὐρανοῖς ἐχγελάσεται 
αὐτοὺς, xal ὁ Κύριος ἐχμυκχτηριεῖ αὑτούς. » Καὶ πά- 
λιν * € Πρὸς σὲ, Κύριε, χεκράξοµαι, καὶ πρὸς τὸν 


sona Dei , « Subverti vos, sicut subvertit Deus Se- ϱ θεόν µου δεηθήσοµαι. » Τίς οὖν ὁ Κύριος παρὰ τῷ 


domam, et Gomorrham ?*, [Et Isaias] quando vi- 
dit gloriam ejus ** (11). Domine, quis credidit au- 
ditui uostro ?* et brachium Domini cui revelatum 
est ** ?» Non dixit, Et brachium tuum. En, Deo ju- 
vaute, hypostases sancize et substantialis Trinita- 
tis, pluribus sunt demonstrata. 


li. Ejusaem alia de adventu Domini in carne. 


c llic est Deus noster, οἱ non zstimabitur alius 
ad eum. Adinvenit omnem viam scientie , et 
dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto suo. 
Post hzc autem in terris visus fuit, et cum ho- 
minibus conversatus est 7,» ltem, « Deus ma- 
nifeste veniet, Deus noster, et non Ssilebit 39, » 
Et rursus, « Videbitur Deus deorum in Sion **. » 


1:3 Gen. xxxi, 45. ** Psal. xcvi, 7; Hebr. 1,6. **" Exod ix, 5. 
** ibid. 22. 
56 ga. Lin, 4. 


1? ibid. SI. 


xix, 10, 11 ** Joel n, 28. 
55 Joan. xu, 44. 


xxix, 9. ** Amos iv, 11. 
9 Psal. Lxxrxi, 8. 


non reperitur; nos autem mendum ístud sustu- 
limus, ex Gen. cap. xxxi, 10, in quo hzc verba 
Dominum Jacobo dixisse legimus. 

(10) Eadem editio, τοῦ ἀχοῦσαι, ut audiret. 

(14) Hac verba nil ad rem facere videntur. Si- 
pbanus in sua versione sic habet, Subverti vos, 
quemadmodum aubvertit Deus Sodomam, et Gomor- 
ram. (Et lsaias) quando vidit gloriam ejus; sed 
quia Ιδαία nomen semicirculis includit, clare satis 
indicare videtur, verba illa non, exstitisse in scripto 


Qc; Ἐκ προσώπου τοῦ Θεοῦ’ « Κατέστρεφα ὑμᾶς, 
£a κατἐστρεφεν ὁ Geb; Σόδοµα χαὶ Γόμοῤῥα, ὅτε 
εἶδε τὴν δόξαν αὐτοῦ. Κύριε, τίς ἐπίστευσεν τῇ áxoi] 
ἡμῶν; xaX 6 βραχίων Κυρίου, τίνι ἀπεχαλύφθη ; » 
Οὐκ εἶπε. Καὶ ὁ βραχίων σου. ἸΙδου ἀποδέδειχται 
σὺν cip διὰ πλειόνων τῆς ἁγίας xal ὁμοουσίου Τριά- 
boc αἱ ὑποστάσεις. 


B'. Tov αὐτοῦ ἕτερα περὶ τῆς ἑν σάρχου τοῦ Κυρίον 
| πἀρουσίας. 

« Οὗτος ὁ θεὸς ἡ μῶν * οὗ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς 
αὐτόν. Ἐξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστήμης, xal ἔδωχεν 
αὐτὴν Ἰαχὼδ τῷ παιδὶ αὐτοῦ, καὶ Ἱσραὴλ (12) τῷ 
ἡγαπημένῳ αὐτοῦ. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, 
καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη. » — «'O θεὸς ἐμ- 
φανῶς Ίδει, ὁ θεὸς ἡμῶν, χαὶ οὐ παρασιωπήσεται. » 
Καὶ πάλιν « Ὀφθήσετα: ὁ θεὸς τῶν θεῶν Ev Σιών. » 


17 Εχοά. 
33 Psa], 
35 Psal. XLIX , 3. 


16 Αρραὶ n,95, 6. 
*! Psal. ci, 20, 99. ?* Psal. n1, 4. 
*! Baruch in , 96-38. 


codice, quo utebatur; sed ex conjectura a se fuisse 
addita. — Zacagnio minime assentior, cui verba 
hec, Quando vidit gloriam ejus, nil ad rem facere 
vis» sunt. Ea enim 4 Pater desumpsit ex Joan. xit, 
4, ubi sic : Ταῦτα εἶπεν Ησαΐας, ὅτε εἶδε «hv δόξαν 
αὐτοῦ ' ut proinde recte Siphanus iis premiserit 
in sua versione, Et Isaias, qua in textu librario 
exciderint. 

(12) Romana editio, eodem sensu remanente, 
nonnihil variat in verbis. 


2A 


TESTIMONIA ADVERSUS JUDJEOS. 
e 


202 


Καὶ πάλιν, ε θεὸς Κύριος xa ἐπέφανεν ἡμῖν. » A Et rursus, « Deus Dominus ct illuxit nobis *^. » 


« Ἑξείφνης fSer εἰς τὸν vabv ἑαυτοῦ Kupto;, ὃν 
ὑμεῖς ζητεῖτε, xaX ὁ ΄Αγγελος τῆς διαθήκης, ὃν ὑμεῖς 


θέλετε. » Χαῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιών’ χήρνσσε, θὐ-. 


γατερ Ἱερουσαλήμ. Ἰδοὺ ὁ Βασι)εύς σου ἔρχεταί σοι 
πραῦς, καὶ ἐπιθεθηχὼς ἐπὶ ὑποζύγιον xal πῶλον 
ὄνου (13). » Τίς δὲ ποτε τῶν βασιλέων, ὄνῳ χαθήµε- 
vog, εἰς ᾿Ιερουσαλὴμ εἰσῆλθε; Καὶ πάλιν, «Τέρπου 
χαὶ εὐφραίνου, θύγατερ Σιὼν, διότι ἐγὼ ἔρχομαι, χαὶ 
χατασχηνώσω ἐν µέσῳ σου, λέχει Κύριος. Καὶ χατα- 
φεύξονται ἔθνη πολλά ἐπὶ τὸν Κύριον ἓν τῇ ἡμέρᾳ 
ἐχείνη, xai ἔσονται αὐτῷ εἰς λαόν. » Καὶ πάλιν, 
« Ἰδοὺ ἐγὼ ἁἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν µου πρὸ προσ- 
ὥπου σου, ὃς χατασχευάσει τὴν ὁδόν σου ἔαπροσθέν 
σου (14). » Καὶ πάλιν, « Στήσονται οἱ πόδες αὐτοῦ Ev 
τῇ ἡμέραᾳ ἐχείνη ἐπὶ τὸ δρος τῶν Ἐλαιῶν,τὸ χατέναντι 
Ἱερουσαλὴμ ἐξ ἀνατολῶν. » Καὶ μετὰ βραχέα, 
« ᾿Ἐδειξέ uot Κύρ'ος τὸν Ἰησοῦν (15), τὸν ἱερέα τὸν 
µέγαν, ἑστῶτα πρὸ προσώπου ἀγγέλου Κυρίου ' καὶ 
ὁ διάβολος εἰστίχει Ex δεξιῶν αὑτοῦ του ἀντιχεῖσθαι 
αὐτῷ. Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς τὸν διάδολον' Ἐπιτι- 
µήσαι Κύριος Ev σοὶ, διάδολε. Καὶ διεμαρτύρατο ὁ 
ἄγγελος Κυρίου πρὸς τὸν Ἰησοῦν, λέγων ᾿ Τάδε λέγει 
Κύριος παντοχράτωρ  Ἐάν ταῖς ὁδοῖς (10) µου πο- 
ρεύσῃ, καὶ ἐὰν τὰ προστἀγµατά µου φυλάξῃ, xal 
gu διαχριεῖς (17) τὸν οἶχκόν µου, Καὶ πάλιν, 
« "Axous 6h , Ιησοῦς, ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας. » Ἡσαῖας, 
« Ἑμφανῆς ἐγενόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσι (18), 
xai εὑρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ἑπερωτῶσι (19). » (Kat 
πάλιν, « Καὶ βασιλέα µέγαν ὕψεσθε. » θεὺν δὲ 
οὐδεὶς ὁρᾷ.) Καὶ πάλιν’ » Ἐπιφανήσεται Κύριος ἐπ' 
αὐτοὺς, xai ἐξολοθρεύσει πάντας τοὺς θεοὺς τῶν 
ἐθνῶν. » Καὶ πάλιν’ « Ιδου πάρειµι τῷ ἔθνει, ot οὐκ 
ἐπεχαλέσαντο «b ὄνομά µου.» Δαθὶδ, ε 'O χαθήµε- 
voc ἐπὶ τῶν χερουθὶµ ἐμφάνηθι. Ἐξέγειρον τὴν δυ- 
ναστείαν σου, xal ἐλθὲ εἰς τὸ σῶσαι ἡμᾶς.» Καὶ 
πάλιν, «Καταθήσεται ὡς ὑετὸς ἐπὶ πόχον. » Τὸ ἁτά- 
ῥαχον xaX ἄνευ Φόφου τῆς χαταθάσεως σηµαίνων" 
ἐπὶ Υὰρ τὴν γῆν ὑετὸς χαταθαίνων, ψόφον ποιεῖ’ ἐπὶ 
δὲ πόχον ἑρίου χαταθαΐνων, οὗ ποιεῖ. Μ.χαίας, « Καὶ 
σὺ; Βγθλεὲμ γή Ἰούδα, οὐδαμῶς ἑλαχίστη el ἐν τοῖς 
ἡγεμόσιν Ἰούδα' ix γὰρ σοῦ ἐξελεύσεταί pot ἡγούμε- 
voc, (20) ὃς ποιμανεῖ τὸν λαόν µου τὸν Ἱσραήλ' xoi 


*9 Psal. c xvii, 97. 
χι, 10.  * Zach. xiv, 4. 
δι Sopb. 11, 11. ** Isa. Lxv, 1. 


*! Malach. 1, 1. 
Zach. ii, 4,2. 
9 Psal. Lxxiz, 2, 3. 


(13) Ita et 2d Justinum Martyrem legitur; sed D 


in editione LXX. Interpretum est, πῶλον νέον, pul- 
ium novum, atque ita etiam legitur apud Euseb. 
Demonstr. evang. lib. 11, c. 2, n. 98. Justini tamen 
lectionem sequi videtur lrenzus lib. iv Adversus 
haerres. cap. 66, et Cyprianus lib. u, Testim., c. 29. 

(14) Hic incipit antiquior Vaticanus codex num. 


1991. 
a5) Male recentior codex Vaticanus, ἔδειξέ µε 
τὸν Ἰτσοῦν, 

(16) Codex antiquior, ἐὰν tv ταῖς ὁδοῖς, quam 
lectionem in aliquibus codicibus, et apud Hierony- 
mun quoque reperiri notat Nobilius. 

(17) Male recentior codex, xal σὺ δὲ διαχρινεῖς. 


PATROL. Gn, XLVYI. 


v: Zach. 1x, 9. 
"! ibid. 6. 


ltem , « Subito veniet in templum suum Domi- 
nus quem vos quzritis, et Angelus testamenti 
quem vus vultis *!.» litem, « Gaude vebementer, 
filia Sion , predica, filia Jerusalem. Ecce Rex tuus 
venit tibi mansuetus, οἱ ascendens super subju- 
galem el pullum asinz δὲ,» Quis vero regum un- 
quam asino insidens, Hierosolymam ingressus 
est ? Et rursus, «Latare et gaude, filia Sion, 
quia ego venio, et babitabo in medio tui, dicit 
Dominus. Et confugient gentes multz ad Domi- 
num in die illa, et erunt ei in populum **. » Et 
rursus, « Ecce ego mitto angelum meum ante fa- 
ciem tuam, qui preparabit viam tuam ante te **, » 
Et rursus , « Stabunt pedes ejus in die illa super 


B montem olivarum, qui est contra Hierusalem ab 


Oriente *. » Et post pauca, « Ostendit mihi Do- 
minus Jesum sacerdotem magnum stantem ante 
faciem angeli Domini ; et diabolus stabat a dex- 
teris ejus, ut adversaretur ei. Et dixit Dominus 
ad diabolum : Increpet Dominus in te, diabole **, 
Ει contestabatur angelus Domini ad Jesum, 
dicens: [ἶφο dicit Dominus omnipotens : Si viis 
mcis ambulaveris, et precepta mea custodieris , 
et tu judicabis domum meain "'. » Et rursus, « Au- 
di ergo, Jesu sacerdos magne **. » Isaias, « Ma- 
nifestus factus sum non qu:erentibus me; inven- 
tus sum ab his qui me non interrogabant **. » 
(Et rursus : « Et Regem maguum videbitis 56, » 
Deum autem nemo videt.) £t rursus, « Appare- 
bit Duminus super eos, et disperdet omnes deos 
gentium *!,» Et rursus, « Ecce adsum genti, qui 
non invocaverunt nomen. meum 9*. David , « Qui 
sedes super Cherubim, appare . Excita potentiam 
tuam, et veni, ut salvos faciss nos **. » Et rursus, 
« Descendet sicut pluvia in vellus . » Quibus 
verbis significat descensionem ejus fore quietam, 
ac sine strepitu; pluvia enim super terram de- 
scendens, strepitum facit, secus vero, si super la- 
ne vellus descendat. Michzas, « Et tu, Betble- 
hem terra Juda, nequaquam minima es in prin- 
cipibus Jud» ; ex te enim exibit mihi dux , qui 
pascat populum | meum Israel ; οἱ egressus ejus 


*3 Zach. wu, 10, 141. 
'5ibid. 8. **lsa. L«v, f. 
* Psal. rxxi, 6. 


*^ Malach. ini, 41; Matth. 
9? [s3, xxxii, 17. 


(18) In Romana LXX [nterpretum editione priore 
loco est, ἑπερωτῶσιν, posteriore, ζητοῦσιν, secus 
atque ep. Justinus Martyr in Dialogo cum Tryphone 

ag. 942; D. Hieronymus, et S. Cyprianus lib. i 
estimon. adversus Judaeos cap. 21; itemque lre- 
neus lib. 1 Adversus hareses, cap. 5, qui cum 
Nysseuo concordant. 

(19) Qus semicirculis incluauntur, desunt in re- 
centiori Vaticano codice, et in alio, quo usus est 
Siplhanus. Videtur autem respicere Nvssenus ad lo- 
cum, ni fallor, [ναί xxxiu, 17, ubi ait, Regem cum 
gloria videbitis. 

(20) Comina istud usque ad illa verba, xat ἔξοδοι, 
non habetur in Romana LXX Interpretum editione, 


" 


wm 


205 . 


S. GREGORII NYSSENI 


204 


9 
ab initio, ex diebus sxculi 55. » Moyses, « Pro- A ἔξοδοι αὐτοῦ àz' ἀρχΏῖς ἀφ' ἡμερῶν αἰῶνος (21). » 


plhetam suscitabit vobis Dominus Deus vester ex 
fratribus vestris, sicut me ; ipsum audietis juxta 
omnia, quacunque locutus fuerit vobis : et 
erit, quicunque non audierit prophetam illum , 
disperdetur **. | 

Multi prophete suscitati sunt. De quo ergo 
eorum loquitur ? Qui vero suscitabitur, legem ne 
Moysis docebit, an aliam? Si Moysis quidem le- 
gem, ad quid supervacanea alterius suscitatio, 
cum Moyses sulfliciat? Sin autem aliam, dicant 
qua sit, et quaenam cjus doctrina, et quinam 
Propheta ipse? Nemo enim alienigena quidquam 
earum rerum qua ad legem pertinent, vcl petiit, 
vel edoctus fuit ab eis. Quin et universi Deus 
praedictionem de semetipso factam confirmavit , 
dum inquit, « Recte omnia locuti sunt. Proplie- 
tam eis suscitabo ex inedio fratrum ipsorum, sic- 
ul te : et dabo verbum meum in ore ejus ". » 
Perpende igitur vim hujus dicti ; neque enim alii 
prophete dixit se dedisse verbum ; nam illi ser- 
vorum more ministrantes, dicebant : « Hzc dicit 
Dominus. » Hic vero eadem , qua Pater, aucto- 
ritate leproso dicebat , « Volo, mundus esto ?**, » 
Mortuis quoque dicebat, « Adolescens, tibi dico, 
surge **,». et, « Lazare, veni foras **. » Commina- 
tur mari; et spiritibus cum potestate dicit, « Ta- 
ce, obmutesce *'. » Quid autem sibi velit illud, 
« Prophetam sicut te,» si Moysis legem cum Chri- 
sti lege comparaverimus, nullo negotio intellige- 
mus, simulque eorum verborum mentem  asse- 
quemur, que Moyses in lege protulit, dum ait, 
Non licere ad ejus mandata quidpiam adjicere, 
nec ab eisdem auferre "*. Praeterea dum ait, 
« Ipsum audielis juxta omnia, quacunque locu- 
tus fuerit vobis **, » significat excellentiam ejus 
de quo przdicebatur. Isaias , « Ecce Deus noster, 
ecce Dominus cum fortitudine venit, et brachium 
eum dominatione **. » David , « Juravit Doininus 
David veritatem, et non frustrabitur eam : De fru- 
ctu ventris tui ponam super sedem tuam **. » Et 
rursus, « Disposui testamentum electis meis. Jura- 
vi David servo meo : Usque in zternum praepa- 
rabo semen tuum, ct zdifcabo in generationem, 


Μωσῆς, « Προφήτην ὑμῖν ἁἀναστήῆσει Ἠύριος (22) ὁ 

she ἡμῶν ix τῶν ἁἀδελφῶν ὑμῶν, ὡς ἐμέ' αὑτωῦ 
ἀχούσεσθε κατὰ πάντα, ὅσα ἂν λαλήσει πρὸς opa 
xaX ἔσται, ὃς ἂν μὴ ἀχούσῃ τοῦ προφήτου ἐχείνου, 
ἐξολοθρευθήσεται. » 

Πολλοὶ ἀνέστησαν προφῆται. "Apa περὶ Tolou αὑ- 
τῶν Mtt; Οὗτος δὲ ὁ ἀναστησόμενος, ρα τὰ Μω- 
σέως διδάξει, fj Exepa ; El μὲν τὰ Μωσέως, τί τὸ 
περἰεργον, ἄλλον ἀναστῆναι ἀρκοῦντο Μωσέως; 
El δὲ ἕτερα, εἰπάτωσαν, xal ποῖα ἣν τὰ διδάγματα 
αὐτοῦ, xai τίς ὁ προφήτης; τῶν γὰρ νενοµισµένων 
οὐδεὶς ἔξωθεν, ἡ ἐδίδαξεν, 3) ἤτησε παρ) αὐτῶν τι. 
Καὶ αὐτὸς δὲ ὁ τῶν ὅλων θεὸς ἐχύρωσε (25) τὴν περὶ 
ἑαυτοῦ προφητείαν, εἰπὼν, « ᾿ὐρθῶς πάντα ἑλάλη- 
sav * Προφήτην αὐτοῖς ἀναστήσω &x µέσου τῶν ἆδελ- 
φῶν αὑτῶν, ὥσπερ σἑ' χαὶ δώσω «5 ῥῆμά µου Ev τῷ 
στόματι αὐτοῦ. » Σχόπει οὖν τὴν δύναμιν τοῦ ῥητοῦ. 
0ὐδὲ γὰρ ἄλλῳ προφήτῃ εἶπε δεδωκέναι pipa αὐτοὶ 
γὰρ δουλοπρεπῶς διαχονοῦντες ἔλεγον * « Τάδε λέγει 
Κύρος. » Αὐτὸς δὲ κατὰ τὸ πατοιχὸν ἀξίωμα, ἔλεγε 
τῷ λεπρῷ, « θέλω, χαθαρίσθητι. » Tol; τεθνεῶσι, 
« Νεανίσχε (24), σοὶ λέγω, ἐγέρθητι"» xat, « Λάζαρε, 
δεῦρο ἔξω, » TT θαλάσσῃ ἐπιτιμᾷ, xal τοῖς πνεύµασιν 
ἐν ἐξουσίᾳ, λέγων, « Σιώπα, πεφίµωσο. » Τί δὲ τὸ, 
εΠροφίτην ὥσπερ σέ; » Αντιπαραθέντες τὰ Μωσέως 
τοῖς Χριστοῦ (25) εὑρήσομεν ἐπὶ σχολῆς, καὶ αὑτὸ 
δὲ τὸ εἰρημένον ὑπὸ Μωσέως ἐν τῷ νόμψ, ὅτι οὖκ 
ἔστιν ἐπ᾽ αὐτῶν προσθεῖναε, xat οὐχ ἔστιν ἀπ᾿ αὐτῶν 
ἀφελεῖν. Εἶτα καὶ εἰπὼν, « Αὐτοῦ ἀχούσεσθε κατὰ 
πάντα, ὅσα ἂν λαλήσῃ πρὸς ὑμᾶς, » σηµαίνει τὸ 
ὑπέροχον (26) τοῦ προφητευοµένου. Ἡσαῖας (21). 
« Ἰδοὺ ὁ θεὸς ἡμῶν (28): ἰδοὺ Κύριος μετὰ ἰσχύος 
ἔρχεται, καὶ ὁ βραχίων μετὰ χυρίας. » Δαθὶδ, 
ε Ὅμοσε Κύριος τῷ Δαθὶδ ἀλήθειαν, xat οὗ μὴ &Os- 
τήσει αὑτήν (29) Ἐκ χαρποῦ τῆς χοιλίας σου θἠσο- 
μαι ἐπὶ τοῦ θρόνου σου. » Καὶ πάλιν, « Διεθέμην 
διαθήχην τοῖς ἐχλεκτοῖς µου. "Ώμοσα Δαθὶδ τῷ δούλφ 
µου * "Et; τοῦ al vog ἑτοιμάσω τὸ σπέρµα σου, xal 
οἰκοδομήσω εἰς γενεὰν χαὶ γενεὰν τὸν θρόνον σου. » 
'Ev τοῖς Παραλειπομένοις « Καὶ ἔσται ὅταν πληρω- 
θῶσιν αἱ ἡμέραι σου, χαὶ χοιµηθήσῃ μετὰ τῶν πα- 
τέρων σου. Καὶ ἀναστῆσω τὸ σπέρµα σου μετὰ σὲ, 
ὃ (50) ἔσται Ex τῆς κοιλίας σου, xat ἑτηιμάσω τὶν 


et generationem sedem tuam **, » In Paralipome- p) βασιλείαν αὑτοῦ. Αὐτὸς οἰχοδομήσει µοι olxov* xal 


$5 Mich. v, 2. ** Deut. xvii, 15, 19. 
* Joan. xi, 42. *' Marc. 1, 25. ** Deut. xii, 22. 
** Psa3], Lxxxvin, 4, 5. 


nec apud Cyprianum lib. n Testim. adversus Ju- 
deos, cap. ii sed nihilominus exstant apud Justi- 
num in Dialogo cum Tryphone pag. 505, et Tertul- 
Jianum Adversus Jud aos, cap. 15. Czeterum antiquior 
Vaticanus codex ante verbum, ἔξοδοι, articulum 


nit. 
P 4) Codex recentior, ἕως αἰῶνος. Ita et Siphani 


codex. ou. . 
(22) Hxc de Christo prophetia diversis verbis 
exprimitur in Romana LXX lnterpretum editione; 
scd Nyssenus lectionem sequitur, qu:e habetur Aet. 
nn. 22. ' - 

(23) Codex recentior, την περὶ αὐτου, quo pacto 


8 Deut. xvii, 15, 18. 
*! Deut, xvii, 48. 


5$ Matth. vir, 3... "* Luc. vit, 14. 
* [sa. xL, 10. ** Psal. cxxxi, 11. 


et Siphanus legit. 

(24) In eodem codice deesl, νεανίσχε, nec ista 
vox in Sipbani versione apparet. 

(23) Codex antiquior, τοῖς τοῦ Κυρίου. 

26) Codex vetustior, ὑπερέχον. 
21 Male recentior codex, Σοφονίας. 

(26) Siphani codex, ὑμῶν, vester, juxta LXX In- 
terpretum. editionem, 

(39) Codex recentior, et Siphanus legit, αὐτόν, 
ut etiam legitur apud lrenzeum lib. i1 Adversus Áe- 
reses cap. t. 

(56) In editione LXX Interprctum est, à, qui. 


205 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD. £OS. 


306 


ἀνορθώσω τὴν βασιλείαν αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα (51). A nis, « Et erit, quando impleti fuerint dies tui, 


Ἐγὼ ἔσομαι αὐτῷ εἰς Πατέρα, xaX αὐτὸς ἔσται pot 
εἰς Yiàv, xai τὸ ἔλεός µου οὐχ ἀποστήσω àT' αὐτοῦ, 
χαθὼς ἀπέστησα ἀπὸ τῶν ἔμπροσθέν σου. Καὶ πι- 
στώσω αὐτὸν kv οἴχῳ µου * xat ἡ βασιλεἰα αὐτοῦ (352) 
ἕως ali voz: καὶ ὁ θρόνος αὐτοῦ ἔσται ἀνωρθωμένος 
ἕως αἰῶνος. » Σολομὼν, « Καὶ νῦν, Κύριε ὁ θεὺς 
σραὴἡλ, πιστωθήτω δὴ τὸ ῥῆμά σου τῷ Δαθὶδ τῷ 
Πατρί µου; εἰ ἀληθῶς (55) κατοικήσει ὁ θεὺς μετὰ 
ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς. » Ἱερεμίας, « Καὶ ἄνθρωπός 
ἐστι, xal τίς γνώσεται αὐτόν; » Αμώς «€ Ἐπικαλεῖ- 
στο (24) τὸν θεόν σου’ ἑτοιμάζου, Ἱερουσαλὴμ , ὅτι 
ἐγὼ στερεῶν βροντὴν, καὶ χτίζων πνεῦμα, xal ἆπο- 
στέλλων εἰς ἀνθρώπους τὸν Χριστόν µου (55), ποιῶν 
ὄρθρον, χαὶ ὀμίχλην, xat ἐπιθαίνων ἐπὶ τὰ ὑψηλὰ τῆς 


εἰ dormieris cum patribus tuis, et suscitabo se- 
men tuum post te, quod erit de ventre tuo, et 
parabo regnum ejus. Ipse zxdificabit mihi domum, 
εἰ erigam regnum ejus in ss»cula: Ego cro ei 
in Patrem, et ipse erit mihi in Filium, et mise- 
ricordiam neam non removebo ab eo, sicut re- 
movi ab iis qui erant ante te. Et fideliter sta- 
tuam eum in domo mea; et regnum cjus usque 
i» seculum : et thronus ejus erit erectus usque 
in seculum *, » Salomon , « Et nunc Domine 
Deus Israel, fidele sit quzxso verbum tuum Da- 
vid patri meo : si vere habitavit Deus, cum ho- 
minibus super terram **. » Jeremias, « Et homo 
est, eL quis cognoscet eum**?» Amos, «Invoca Deum 


γῆς. » Μιχαίας, « ᾿Αχούσατε, λαοὶ πάντες, λόγον, D tuum : preparare, Jerusalem, quoniam ego fir- 


xai προσεχέτω ἡ Υἢ (56), xaX πάντες ol κατοιχοῦντες 
ἐν absfj xal ἔσται Κύριος &v ἡμῖν. .εἰς μαρτύριον, 
Κύριος ἐχ ναοῦ ἁγίου αὐτοῦ, διότι ἰδοὺ Κύριος ἐχπο- 
ρεύεται ἐχ τοῦ τόπου αὐτοῦ, χαταδήσεται ἐπὶ τὰ 


ὑψηλὰ τῆς γῆς. » 


mans tonitruum, et creans spiritum, et mittens 
ad homines Christum meum, faciens mane et 
nebulam, et ascendens super excelsa terrz'*. » 
Michzas, « Audite, populi omnes, verba, et au- 
Scultet terra, et omnes qui habitant in ea. Et erit 


Dominus in vobis in testimonium, Dominus ex templo sancto suo; quoniam ecce Dominus egre- 
ditur deloco suo, et descendet super excelsa terre !. » 


'O Ἰαχὼθ ἓν ταῖς ἐντολαῖς, « Οὐχ ἐχλείψει ἄρχων 
ἐξ Ἰούδα xal ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως 
οὗ Εθῃ (37) ᾧ ἀπόχειται. Καὶ αὐτὸς προσδοχἰα ἐθνῶν. » 
Ἑαλαὰμ, « ᾿Ανατελεῖ ἄστρον ἐξ Ἰαχὼδ, xaX ἄνθρω- 
φος ἐξ Ἰσραὴλ, xoi θραύσει τοὺς ἀρχηγοὺς Μωὰάθ, 


Jacob in mandatis, « Non deficiet princeps ex 
Juda, nec dux de femoribus ejus, douec veniat cui 
repositum est. Et ipse est exspectatio gentium 13. » 
Balaam, « Orietur stella ex Jacob, et homo ex Is- 
rael : et percutiet duces Moab, et predabitur filios 


xa προνομεύσει τοὺς υἱοὺς Σήθ (58): xaX ἔσται Ἐδὼμ C Seth, et erit. Edom hereditas gentium ?*, » David 


χληρονοµία ἐθνῶν.; Δαθὶδ δὲ (59) τούτων οὐ περιεγέ- 
veto. El δὲ περὶ τῶν ἐξ αὐτοῦ ἔδει εἰπεῖν, ᾿Ανατελοῦσιν 
ἄστρα ἐξ Ἰαχὼδ, xaX ἠγόύμενοι ἐξ Ἱσραήλ. 'Hoata;, 
« Ἰδοὺ ὁ δεσπότης Κύριος Za6ai0 συνταράξει τοὺς 
ἑνδόξους μετὰ ἰσχύος, xai οἱ ὑψηλοὶ τῇ ὕδρει συν- 
εριθήσονται, xaY ταπεινωθῄσονται οἱ ὑψηλοὶ, xal πε- 
σοῦνται µαχαίρᾳ. Ὁ δὲ Λίδανος σὺν τοῖς ὑψηλοῖς πε- 
σεῖται. Καὶ ἐξελεύσεται ῥάόδος Ex. τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ, 
χαὶ ἄνθος ix τῆς ῥίζης ἀναθήσεται, xal ἀναπχύσεται 
Ez αὐτὸν πνεῦμα Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας xaX συνέσεως, 
πνεῦμα βουλῆς xal ἰσχύος, πνεῦμα Ὑνώσεως xal 
εὐσεθείας ' ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ. QO 
κατὰ τὴν δόξαν χρινεῖ, οὐδὲ κατὰ τὴν λαλιὰν ἑλέγδει ’ 
ἀλλὰ χρινεῖ (40) ταπεινῷ χρίσιν, xai Σλέγδει τοὺς ἓν- 


67 | Paral. xvii, 11, 141. ** II Paral. vi, 17, 18. 
7* Mich. 1, 322. "* Gen. xLix, 10. 


(34) Cedex antiquior, ἕως εἰς τοὺς αἰῶνας. 

(33) Editio Romana LXX Interpretum, xa àv pa- 
σιλείᾳ αὐτοῦ, et in regno ejus. . . 

(35) Eadem editio, ὃ ἐλάλησας τῷ παιδἰ σου τῷ 
A16, ὅτι εἰ ἀληθῶς, quod locutus es puero tuo Da- 
rid, quoniam si, elc. 

(34) Codex recentior, et Siphanus, ἐπιχαλεῖσθαι, 
ut οἱ sacer textus, qui habet, ἑτοιμάζου τοῦ ἔπικα- 
λεῖσθαι τὸν Osóv σου, Ἱσραλλ * διότι ἰδοὺ ἐγώ, etc. 
Ργαγρστα te ut invoces Deum (uum, Israel. Quia ecce 


, eic. 

(355) In LXX Interpretum editione legitur. xai 
ἁπαγγέλλων εἰς ἀνθρώπους τὸν Χριστὸν αὐτοῦ ' et 
annuntians in homines Christum suum, quam lectio— 
neum sequitur Tertullianus adversus Hermogenemn 
«ap. 32, adversus Marc. lib. 11, c. 6, et alibi, — 

(36! Locus iste Michzxe variat nonnihil in editis, 
grasenim in fine, ubi legunt edita, xat καταδήσε- 


15 Num. xxiv, 17, 18. 


autem hos non devicit. Quod si de ejus posteris 
hec intelligenda essent dicere oportebat, Orien- 
(ur sidera ex Jacob, et duces ex Israel. Ιδαίας, 
« Ecce dominator Dominus Sabaoth conturbabit 
glor.osos cum fortitudine, et excelsi superbia 
conterentur, et sublimes humiliabuntur , et ca- 
dent gladio. Libanus autem cum excelsis ca- 
det **. Et egredietur virga de radice Jesse, et 
Bos de radice ascendet: et requiescet super 
eum Spiritus Dei, spiritus sapienti: et intellectus, 
spiritus consilii et fortitudinis , spiritus scientiz 
et pietatis : replebit eum spiritus timoris Dei. Non 
secundum opinionem judicabit, neque juxta ser- 
monem arguet; sed judicabit humili judicium , 


** Jer. xvii, 9, juxta LXX. "* Amos iv, 19, 15. 
7ν sa, x, 95, 94. 


ται, καὶ ἐπιθήσεται, et descendet, el. ascendet super 
excelsa terra. 

($7) Codex Siphani, et Vaticanus recentior ὃ ἀπό- 
Χειται, quod reservatur, quam lectionem in Tlicodo- 
reti scriptis codicibus servari testalur doctissimus 

obilius in notis ad hunc locum. 

(58) Codex recentior Vaticanus, et alius Siphani 
codex, τοὺς υἱοὺς Σούρ * sed hanc lectioneu nec 
Vulgaia, nec LXX Interpretes probant. 

(59) Male codex recentior, περὶ τούτων οὗ παρ- 
εγένετο, quam lectionem secutus est Siphanus; ver- 
tit enim, David autem de his rebus non advenit. 

(40) lta antiquior codex Vaticanus, et LXX In- 
terpretum editio. In recentiori, et apud Siphanum 
est, ταπεινὼν. Sed mox LXX habent, ἑλέγξει τοὺς 
ταπεινοὺς τῆς Υῆς. lrenzus tamen lib. 11 Adversus 
haereses, cap. 10, legit, Judicabit humili judicium, et 
arguet. gloriosos terre. ' 


207 


S. GREGORII NYSSENI 


2 8 


et arguet gloriosos terre, et percutiet terram A δόξους τῆς Υῆς, xol πατάςει τὴν γην τῷ Ἀόγῳ τοῦ 


verbo oris sui, et in spiritu per labia interficict 
impium. Et erit justitia cinctus lumbum suum, 
et veritate involutus costas suas "*. » Et post pauca, 
« Et erit in. die illa radix Jesse, et qui consur- 
git, ut princeps sit gentium ; in ipso gentes spe- 
rabunt, et erit requies ejus honor'*. » David, 
« Sedes tua, Deus, in saeculum saeculi ; virga di- 
rectionis virga regni tui. Dilexisti justitiam , et 
odisti iniquitatem ; propterea unxit te Deus, Deus 
tuus, olco exsultationis pr» participibus tuis "*. » 
Vides a Deo Deum  ungi; humana enim carne 
assumpta, factus est « pontifex et. apostolus con- 
fessionis ποςίγω "9. » Et paulo post , « Et tu, Do- 
mine, terram fundasti, et opera manuum tuarum 
sunt coli. Ipsi peribunt , tu. autem  permanes ; 
et omnes sicul vestimentum veterascent. Et. si- 
cut opertorium volves eos, et mulabuntur. Tu 
avtem idem ipse es: et anni tui non deficient ?*, » 
qui, videlicet , unctus es. 


Ill. De nativitate ejus ex Virgine. 


Isaias, « Ecce virgo in utero habebit, οἱ pariet 
fllium, et vocabunt nomen ejus Emmanucl **, ; 
quod interpretatur Nobiscum Deus *'. « Et prius- 
quam cognoscat patrem, vel matrem, tollet vir- 
tutem Damasci, et spolia Samarie comedet δὲ, » 
Et Salomon prophetice, « Puer eram ingenio- 


sus, οἱ sortitus sum animam bonam : magis au- C 


tem cum essen bonus, veni ad corpus incoinqui- 
natum **, » (Quis igitur ante nativitatem bonus 
erat, et quis venit in corpus incontaminatum f) 
Isaias, « Et cupient, si fiant igne combusti. Quia 
parvulus natus est nobis, filius ct datus est nobis, 
cujus principatus super humerum cjus, et vocatur 
nomen ejus magni consilii Angelus , Admirabilis, 
Consiliarius, Deus fortis, potens, Princeps pa- 
cis, Pater futuri seculi δν, » Et rursus, « Ecce 
juvenca peperit et non peperit. » Hoc autem vir- 
ginem denotat. Et rursus, « Dutvrum, οἱ mel co- 
medet 55, » ]lis enim rebus alebatur, cuni descen- 
deret mater ejus a censu; nam postea abundavit 
lacte, Et rursus, « Sic dicit Dominus Sabaoth : 


Laboravit Zgyptus et negotiatio /Ethiopum ; οἱ D 


15 [sa, χι, 1-5. 15 ibid. 10. "" Psal. κιν, 7, 8. ** 


*! Matth, 1, 25. 5* Isa. vii, 4, ** Sap. viu, 19, 20. 


(4) Codex recentior, ἀσεθεῖς. 
(42) Male in vetustiori codice "Vaticano πῶς 


μην. TEN . 

(43) Qux» semicirculis includuntur, desunt in 
vetustiori codice Vaticano, librarii errore mani- 
festo. 

(44) In recentiori codice Vaticano, et in eo, quo 
usus est Siphanus, xaX χαλεῖται τῆς μεγάλης  poo- 
λῆς ἄγγελος, θεὸς ἰσχυρός ' sed vetustioris Vaticani 
codicis lectionem, quai secuti sumus, plerique co- 
dices, et non pauci antiqui Patres exhibent. Vide 
Nobilium in adnotationibus ad eum locum. 

(49) Locum hunc non memini ine legisse apud 


στόματος αὐτοῦ, xaX Ev Πνεύματι διά χειλέων ἀνελεῖ 
ἀσεθη (41): καὶ ἔσται δικαιοσύνη ἐζωσμένος τὴν ὁσφὺν 
αὐτοῦ, xal ἀλίθειαν Ἀλειμμένος τὰς πλευρὰς αὖ- 
τοῦ.» Καὶ μετ ὀλίγχα' « Kai ἔσται ἓν «fj. ἡμέρᾳ 
ἑχείνῃ ἡ ῥίζα τοῦ Ἱεασσαὶ, xaX ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν 
ἐθνῶν ' Ex' αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι, καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαν- 
Gig αὐτοῦ τιµή. » Δαθὶδ, « 'O θρόνος σου, ὁ θὲὸὺς, 
εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος * ῥάθδος εὐθύτητος, ἡ ῥάδθδος 
τῆς βασιλείας σου. Ἡγάπησας δικαιοσύνην καὶ ἐμί- 
σησας ἀνομίαν , διὰ τοῦτο ἔχρισέ σε ὁ θεὺὸς, ὁ Θεός 
σου, ἔλαιον ἀγαλλιάσεως περὶ τοὺς μετόχους σου. ) 
ὍὉρᾶς ὅτι 6 θεὺς χρίεται παρὰ τοῦ θεοῦ ' ἔνανθρω- 
πίσας γὰρ Υέγονεν « ἀρχιερεὺς, xal ἀπόστολος trc 
ὁμολογίας ἡμῶν. » Καὶ μετ ὀλίγα, «Καὶ ob, Κύριε, 


B τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, xai ἔργα τῶν χειρῶν σου 


εἰσὶν οἱ οὐρανοί. Αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαµένεις " 
xai πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, xal ὡσεὶ 
περιθόλαιον ἑλίξεις αὐτοὺς, xal ἀλλαγήσονται. Xu δὲ 
ὁ αὐτὸς ct, xaX τὰ ἔτη σου οὐχ ἐχλείφουσιν, » τοῦ χρι- 
σθέντος δηλαδή. 


I'. Περὶ τῆς 1ε)}ήσεως αὑτοῦ τῆς éx Παρθένου. 


Ἡσαλας, « Ἰδοὺ dj παρθένος ἓν γαστρὶ ἕδει , xol 
τέξεται υἱὸν, καὶ χαλέσουσι τὸ ὄνομα αὑτοῦ 'E[ μ]μα- 
νουἡἠλ' » ὃ ἑρμηνεύεται, Μεθ) ἡμῶν ὁ Θεός’ « Καὶ 
πρὶν ἐπιγνῶναι πατέρα, ἣ μητέρα, λήψεται δύνα- 
µιν Δαμασχοῦ, xal τὰ σχῦλα Σαµαρείας ἔδεται.) 
Καὶ Σολομὼν προφητικῶς, (42) « Παῖς Ίμην εὑφνὴς, 
ΨΦυχΏς τε ἔλαχον ἀγαθΏῆς' μᾶλλον δὲ ἀγαθὸς ὧν, 
ἦλθον εἰς σῶμα ἁμίαντον, » (460) (Τίς οὖν πρὸ γεννἠ- 
σεως ἣν ἀγαθός; καὶ τἰς ᾖλθεν εἰς σῶμα ἁμίαντον ; ) 
Ἡσαῖας, « Καὶ θελίσουσιν ci ἐγενήθησαν πυρίχαν- 
στοι, ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς xax ἐδόθη ἡμῖν, 
οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, (44) καὶ καλεῖται τὸ 
ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς Αγγελος, θανυμαστὸς, 
Σύμθουλος, θεὺς ἰσχυρὸς, ἐξουσιαστης, "Άρχον εἰ- 
ρήνης, Πατλρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Καὶ πάλιν, 
€ Ἰδοῦ i| δάµαλις τέτοχξ, καὶ οὗ τέτοχε (45). » Τοῦτο 
δὲ δηλοῖ τὴν Παρθένον. Καὶ πάλιν, « Βούτυρον, xax 
μέλι φάχεται (40). » Τούτῳ γὰρ ἑτρέφετο κατιούσης 
τῆς μητρὸς αὐτοῦ ἀπὺ τῆς ἀπογραφῆς ' ὕστερον γὰρ 
εὐπόρησεν γάλακτος. Καὶ πάλιν, « Οὕτως λέγει Κύ- 
poc Σαδαώθ' ἘἙχοπίασεν Αἴγυπτος, xaX ἑμπορία 
Αἰθιόπων * xal οἱ Σαθαεὶμ. ἄνδρες ὑψηλοὶ ἐπὶ σὲ δ.α- 


Wehr. m, 1. 
** ]ca. ix, 5, 6. 


7? Psal, οἱ, 26-98. 
$5 |sa, vii, 15. 


89 Ίσα. νι, 14. 


Isaiam, aut alium quempiam prophetam. Δάμα- 
λις autem vox, pro juvenca, swpe reperitur apud 
LXX interpretes. Quare mirum est velid ignorasse 


Siphanum, vel legendum censuisse δύναµις *. nam 


alieno prorsus sensu interpretatus est virtus. 


(46) Similia habet Nyssenus in oratione in. illud ' 


Apostoli, Quando sibi subjecerit omnia, tunc ipse 
quoque filius subjicietur ei : ubi non longe ab initio 
hzc inquit, Et quomodo cum esset infans, infantilein 
accipit. cibum, butyrum. et mel comedens ; ita etiam 
cum processisset ad adolescentiam, non recusavil id 
quod huic etati erat congruens et conveniens. 


£0) 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS. 


210 


6ήτονται (47), xaX aot ἔσονται δοῦλοι, xat ὀπίσω σου A Sabaim viri excelsi ad te transibunt, et tui erunt 


ἁκολουθήσουσι δεδεµένοι χειροπέδαις, xaX διαθἠσον- 
ται πρὸς σὲ, καὶ προσχκυνήσουσί σοι καὶ ἐν σοὶ προσ- 
εὐξονται ὅτι ὁ θεὸς ἓν col ἐστι, χα) οὐκ ἔστι θεὸς 
πλὴν σοῦ. E) γὰρ cl θεὸς, καὶ οὐκ Ίδειμεν, θεὸς 
τοῦ Ἴσραλλ Σωτίρ (438). » Ἰεζεκιὴλ, « Kal ἐπέτρεψέ 
ps Κύριος χατὰ τὴν ὁδὸν τῆς πύλης τῆς βλεπούσης 
χατὰ ἀνατολὰς, xo αὕτη fjv χεχλεισμένη΄ xoi εἶπε 
Κύριος πρὸς µέ' Yit ἀνθρώπου, ἡ πύλη αὕτη χε- 
χλεισμένη ἔσται, καὶ οὐδεὶς οὐ μὴ διέλθῃ δι αὐτῆς, ὅτι 
Κύριος ὁ θεὺς Ἰσραὴλ εἰσελεύσεται (49), xa ἐξελεύ- 
σεται δι αὐτῆς, xai ἔσται κεχλεισμένη. » Ἡσαῖας, 
ε Ἐκ χοιλίας μητρὸς ἐχάλεσα τὸ ὄνομα αὐτοῦ Μάχαι- 
pav ὀξεῖαν (50). » Δανιῆλ, « Ἰδοὺ ἐτμήθη λίθος ἄνευ 
χειρῶν, xaX ἑπάταξε τὸν ἁνδριάντα , χα) ἐγένετ» εἰς 


ὄρος μέγα, xal Erf piss τὴν οἰχουμένην. » 0 οὖν D 


τμτθεὶς λίθος ἄνευ χειρὸς, ἔστιν ὁ γεννηθεὶς ἄνευ 
σπορᾶς ἀνδρός. 'Hoata; πάλιν, « Ἄχουε, οὑρανξ, 
xal ἑνωτίζου, dj y5, ὅτι Κύριος ἐλάλησεν  Υἱοὺς 
ἐγένντσα, xal ὄφωσα, αὐτοὶ δέ µε ἠθέτησαν. Ἔγνω 
Boos τὸν κτησάμενον, xal ὄνος τὴν φάτνην τοῦ xo- 
ῥρίου αὐτοῦ) Ἰσραῇλ δέ µε οὐκ ἔγνω, οὐδὲ ὁ λαός µε 
συνΏχε. » Καὶ πάλιν, « Λάδε τόµον καινοῦ χάρτου 
μεγάλου (91), καὶ Υράφον &v αὑτῷ γραφίδι ἀνθρώπου, 
τοῦ ὀκέως προνομΏν ποιΏσαι σχύλων. Καὶ προσῆλ- 
ϐθον πρὸς την προφῆτιν, καὶ bv γαστρὶ ἔλαδε, xal 
τεχεν υἱόν' xal εἶπέ µοι Κύριος’ Κάλεσον τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ, Ταχέως σχύλευσον, Ὀξέως προνόµευσον. » 
Τόμον οὖν xatvbv νορῦμεν τὴν Παρθένον' ὥσπερ γὰρ 
ὁ χάρτης xawóg ἐστι χαθαρὸς, ἄγραφος ὢν, οὕτως 
καὶ ἡ Παρθένος ἁγία ἀμύητος ἀνδρός. Καὶ πάλιν (52), 
« liv ἄρσεν διανοῖγον µήτραν, ἅγιον τῷ Κυρίῳ 
κληθήσεται. » 0ὐδὲν δὲ ἄρσεν διανοἰγει µήτραν, ἀλλ 
3j Χχοινωνία ἀνδρὸς πρὺς γυναῖχα. Τὸ γοῦν εἰρημένον 
περὶ τοῦ Κυρίου νοητέον. Συµθαίνει δὲ πολλοὺς τῶν 
Ἱερωτοτόχων εἶναι ἁἀσεθεῖς, καὶ ἁμαρτωλούς. Πῶς 
οὖν οὗτοι ἅγιοι τῷ Κυρίῳ, διὰ τοῦτο καὶ ἅμωμοι ; 
£X τί δὲ μὴ xal πᾶν θήλυ; Δῆλον οὖν, ὅτι αὐτὸς 
ἅγιος (53) xat ἅμωμος μόνος, Δαθίδ. « Μήτηρ Σιὼν 
ἐρεῖ, "Άνθρωπος, xal ἄνθρωπος ἔγεννέθη ἐν αὐτῇ, 
xai αὐτὸς ἐθεμελίωσεν αὐτὴν ὁ Ὕψιστος. » 
et inculpatum. David, « Mater Sion dicet : llomo 
tissimus **, ) 
A'. Περὶ θαυμάτων, ὧν fucile ποιεῖν ἐναγθρω- 
πίσας ὁ Κύριος. 
Ἱερεμίας (54), «. Ἰδοὺ τἐθειχά σε εἰς διαθήχην γέ- 
νους, χαὶ εἰς φῶς ἐθνῶν, τοῦ καταστΏσαι τὴν γῆν, 


55|s2, τιν. 14, 15. 
** [sa, viu, 1-35. 


*! Ezech. συν, 1, 2. *^lsa. 
55 Exod. κει, 2: Num. vii, 17. 


(47) Codex recentior, χαταθήαοντα,. Ita et Si- 
phani codex. . 
(48) lidem codices legunt θεὺς τοῦ "lopat xal 


(adj Romana LXX  Interpretum editio, εἰσελεύ- 
σεται δι αὐτῆς, ingredielur per eam; cetera. de- 
sunt, 

(50) Romana LXX Interpr. editio aliter legit, Ez 
wiero matris mec vocavit. nomen meum, et posuit os 
meum quasigladium acutum. - 

(51) Hanc lectionem a. LXX  Interpr. editione 
diversam in quibusdam codicibus reperiri testatur 


XLIX, 4. 


servi, el post te sequentur vincti manicis, et 
transibunt ad te, et adorabunt te, et in te orabunt, 
quoniam in te Deus est, et non est Deus absque 
te. Tu enim Deus es, et nesciebamus, Deus Isracl 
Salvator *5*, ; Ezechiel, « Et convertit me Dominus 
ad viam porte respicientis ad Orientem, et hxc 
erat clausa. Et dixit Dominus ad me : Fili hominis, 
porta li:ec clausa erit, et. nemo transibit per eam, 
quoniam Dominus Deus Israel ingredietur, et egre- 
dietur per eam, et erit clausa "". » 1saias, « Ex 
utero matris vocavi nomen ejus gladium acu- 
tuin *^, » Daniel, « Ecce abscissus est lapis sine 
manibus, et percussit statuam **, et factus est in 
montem magnum, et implevit universam ter- 
ram*?. ». Lapis igitur abscissus sine manibus, il- 
lum utique significat qui genitus est absque viri 
semine. Isaias iterum, « Audi, cavum, et auribus 
percipe, terra, quia Dominus locutus est : Filios ge- 
nui εἰ exaliavi, ipsi autem spreverunt me. Cogno- 
vil bos possessorem, et asinus presepe domini 
Sui ; Israel autem me non cognovit, et populus me 
non intellexit *!. » Et rursus, « Sume tibi tomum 
nove charte magne, et. scribe in eo hominis 
slylo, ut velociter deprzdationem faciat spolio- 
rum. Et accessi ad prophetissam ; et in utero 
concepit et peperit filium. Et dixit Dominus mihi : 
Voca nomen ejus, Cito spolia, Velociter deprz- 
dare *, » Tomum igitur novum de Virgine intelli- 
gimus ; quemadmodum enim nova charla pura est, 
cum nihil in ea scriptum est, ita et sancta Virgo 
viri consueludinis expers est. Et. iterum, « Omne 
masculinum adaperiens vulvam, sanctum Domino 
vocabitur **. » Nullus autem masculus aperit vul- 
vam, sed consuetudo viri cum muliere : igitur di- 
ctum illud de Douiino est intelligendum. Contingit 
autem ut primogeniti non pauci impii sint οἱ pec- 
catores. Quomodo igitur omnes ii sanct crunt 
Domino, et propterea inculpati? Cur item non 
omne etiam femininum sanctum Domino vocabitur? 
Manifestum igitur est, ipsum solum sanctum esse, 


et bomo natus est in ea, et ipse fundavit eam  AI- 


D IV. De miraculis, que humana carne assumpta Do- 


minus editurus erat. 
Jeremias, « Ecce posui te in testamentum ge- 
neris, in lucem gentium, ut constitucres terram, 
e 


8? Dan. i1, 34... * ibid. 35. 


** Psal]. Lxxsxvi, ο. 


*! 1s3. 1, 9, 3. 


Nobilius in notis ad hunc locum. 

(52) Exodi locum iisdem prope verbis laudat 

Tertullianus in lib. De carne Christi, cap.22.. 
o9) Codex recentior, ἅγιος μόνος. lta et Siphani 
codex. 

(94) Locus iste non Jeremis, sed lsaim est; 
eum tamen pro Jeremiz loco accepisse Nyssenum, 
vel inde patet, quod Barucl; testimonium, tanquam 
unius ejusdem prophetz subjungat : Daruch autem 
expe ab antiquis sub Jereini:& nomine laudari 90” 
let. 


211 


S. GREGORII. NYSSENI 


213 


εἰ possideres hxreditatem deserti, dicens his qui A xat χληρονομῆσαι χληρονομίαν (55) ἑρήμου, λέγων 


in vinculis sunt : Exite; et his, qui in tenebris, 
Revelamini **. » Ilzec autem de puro putoque ho- 
mine ab ipso non dici, inde patet quod ipse erat 
qui dixit, « Hic est Deus noster, et non zstimabi- 
tur alius ad eum **, » Isaias, « Confortamini, 
mafus remisse et genua dissoluta; consolamini 
vos, pusillanimes mente, confortamini, nolite ti- 
mere ??, Ecce Deus noster. Ecce Dominus cum for- 
titudine venit **. » Et rursus, « Tunc aperientur 
oculi czecorum, et aures surdoruimn audient ; tunc 
saliet claudus, sicut cervus, et expedita erit lingua 
balborum **. » Et rursus, « Spiritus Domini super 
me, propter quod 'unxit me ; evangelizare pauperi- 
bus misit me, predicare captivis remissionem et 
caecis visum. » 


V. De proditione. 
David, « Qui comedebat panes meos, magnifica- 
vit super me supplantationem *. » 


Vl. De Passione. | 

« Popule meus, qui beatos vos dicunt decipiunt 
vos, ei semitam pedum vestrorum turbant. Sed 
nunc stabit in judicio Dominus, et statuet ad judi- 
cium populum suum. Ipse Dominus ad judicium 
veniet cum senioribus populi, et cum principibus 
ejus *, » David, « Quare fremucrunt gentes, et 
populi meditati sunt inania? Astiterunt reges ter- 
re, et principes convenerunt in unum adversus 
Dominum et adversus Christum ejus*. » Iliere- 
mias, « Spiritus faciei nustrxe Deus Dominus captus 
est in corruptionibus ipsorum, de quo diximus: 
In umbra ejus viveinus in gentibus*, » Isaias, « Ip- 
se peccata nostra portat, et pro nobis dolet, et nos 
repulavimus eum esse in labore, et in plaga, et in 
afflictione. Ipse autem vulneratus est propter pec- 
cata nostra, et infirmatus est propter iniquitates 
nostras. Disciplina pacis nostre super eum : livore 
ejus nos sanati sumtus. Omnes quasi oves erravi- 
' jus; unusquisque a viasua aberravit. Et Dominus 
tradidit ipsum proptcr peccata nostra: et jpse 
propter afflictionem non aperit es. Sicut ovis ad 
victimam ductus est, et sieut agnus coram ton- 
dente se mutus, sic non aperit os suum in humi- 
liatione ejus, quia tollitur de terra vita ejus; ab 


*5 |sa.. τισ, 6-8; Bar. 11, 50. ** [δ4. xxxv, 5, 4 


4. Psal. xv, 10. ?* Isa. nt, 12-14. ? Psal. n, 4, 


C 


9. 


τοῖς ἓν δεσμοῖς, Ἐξέλθετε: καὶ τοῖς bv τῷ σχότει, 
Ἀνακαλύφθητε. » Καὶ ὅτι οὐ περὶ ψιλοῦ ἀνθρώπου 
λέγει, αὐτὸς ἣν ὁ εἰπὼν, « Οὗτος 6 θεὺς ἡμῶν, ob 
λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν. » Ἡσαῖας, « Ἰσχύ- 
σατε, χεῖρες ἀνειμέναι χαὶ γόνατα παραλελυμένα * 
παραχαλέσατε, οἱ ὁλιγόψυχοι τῇ διανοίᾳ’ ἰσχύσατε, 
μὴ φοδεῖσθε. Ἰδοὺ ὁ θεὸς ἡμῶν, ἰδοὺ Κύριος μετὰ 
ἰσχύος ἔρχεται. » Καὶ πάλιν, « Τότε ἀνοιχθήσονται 
ὀφθαλμοὶ τυφλῶν, xal Gra χωφῶν ἀχούσονται * τότε 
ἀλεῖται, ὡς ἔλαφος, ὁ χωλὸς, χαὶ τρανὴ ἕσται γλῶσσα 
µογιλάλων (60). » Καὶ πἀλιν, « Πνεῦμα Kuplou ἐπ' 
ἐμὲ, οὗ εἴνεχεν ἔχρισέ µε᾽ εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς 
ἀπέσταλχέ µε. χηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν xal τυ- 
φλοῖς ἀνάθλεγιν. 


E'. Περὶ προδοσίας. 
λαθὶδ, « Ὁ ἐσθίων ἄρτους µου, ἐμεγάλυνεν ἐπ) 
ἐμὲ πτερνισµόν. » 
QG'. Περὶ Πάθους. 

4 Λαός µου, οἱ µαχαρίζοντες ὑμᾶς πλανῶσιν ὑμᾶς, 
xai τὴν τρίἰδον τῶν ποδῶν ὑμῶν ἑχταράσσουσιν. 
λλὰ νῦν καταστήτεται Κύριος εἰς κρίσιν, xai στή- 
σει τὸν λαὸν αὑτοῦ εἰς χρίσιν (57). Λὐτὺς Κύριος εἰς 
κρίσιν Ίξει μετὰ τῶν πρεσθυτέρων τοῦ λαοῦ , χαὶ 
μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν. » Δαθὶδ, « Ἵνα τί ἐφρύα- 
ξαν ἔθνη, xai λαοὶ ἐμελέτησαν χενά; Παρέστησαν οἱ 
βασιλεῖς τῆς Υῆς, xat οἱ ἄρχοντες συν{χθησαν ἐπὶ 
τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου xai κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὖ- 
τοῦ. » Ἱερεμίας, « Πνεῦμα προσώπου ἡμῶν θεὸς 
Κύριος (58) συνελήφθη Ev ταῖς διαφθοραῖς αὐτῶν. οὗ 
εἴπομεν' Ἐν τῇ σχιᾷ αὐτοῦ ζησόμεθα ἐν τοῖς Eüvc- 
ctv. » Ἡσαῖας, « Αὐτὸς τὰς ἀνομίας ἡμῶν φέρει, 
καὶ περὶ ἡμῶν ὁδυνᾶται καὶ ἡμεῖς ἑλογισάμεθα αὖ- 
τὸν bv πόνῳ, xal tv πληγῇ, καὶ ἓν καχώσει. Αὐτὸς 
δὲ ἑτραυματίσθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ µεμα- 
λάχισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν. Παιδεία εἰρήνης 
ἡμῶν ἐπ᾽ αὐτὸν, τῷ µώλωπι αὑτοῦ ἡμεῖς ἰάθτμεν. 
Πάντες ὡς πρόθατα ἐπλανήθημεν ἕκαστος την ὁδὸν 
αὐτοῦ (59) ἐπλανήθη. Καὶ Κύριος παρέδωκεν αὐτὸν 
διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν * καὶ αὐτὸς διὰ τὸ χεχαχῶσθαι 
οὐκ ἀνοίγει τὸ στόµα, Ὡς πρόθδατον ἐπὶ σφαγην 
χθη, χαὶ ὡς ἁμνὸς ἑναντίον τοῦ κχείραντος αὐτὸν 
ἄφωνος, οὕτως οὐχ ἀνοίνει τὸ στόμα (00) αὐτοῦ iv 


*'[sa. xt, 9, 10. ** Isa. xxxv, 5, 6. "^ Isa. Lxx, 


* Thren. iv, 20. 


(56) Codex recentior, χληρονοµίαν, λέγων. Ita et D lem lectionem ex llieronymo et. Cypriano lib. u 


Siphani codex. Sed in editione LXX Interpr. est, 
χκληρονομίας ἑρήμους, hereditates desertas. 

6) Codex antiquior, µογιλάλου. 

(571 Codex antiquior, τὸν λαὸν εἰς χρίσιν. 

(58) Codex recentior, itemque codex quo usus 
est Siphanus, liabet ἡμῶν Κύριος * sed in editione 
LXX interpr. est, Χριστὸς Κύριος, quam lectio- 
nem Justinus, lrenzeus, Cyprianus, et Tertullianus 
sequuntur. 

(59) In editione LXX Interpretum est, ἄνθρωπος 
τῇ ὁδφ αὐτοῦ, et mox, παρέδωχεν αὐτὸν ταῖς ἆμαρ- 
tte ἡμῶν : lectionem utramque sequitur Justinus 
Martyr iu Apol. 2, pag. 86, et in Dialugo cum Try- 
phone, pag. 250, itemque alii; sed posteridri simi- 


Testim, adversus Judaeos, cap. 15, refert Nobilius 
in notis ad hunc locum. C:eterum in recentiori Va- 
ticano, et in alio Siphani codice male legitur, παρ: 
έδωχεν ἑαυτόν. . 

(60) Hoc in loco longe diversa est LXX Inter- 
pretum editio, qux» ita se habet, οὕτως οὐκ ἀνοίχει 
τὸ στόµα. Ἐν τῇ ταπεινώσει dj Χρίσις αὐτοῦ Πρθη. 
Sic non aperit os. In humilitate judicium ejus sub- 
latum est. Manc autem lectionem sequuntur Justi-- 
nus Martyr, lrenzus, Tertullianus et Cyprianus 
ceterique, nisi quod habent, οὐχ ἀνοίγει τὸ στόµα 
αὐτοῦ, Non aperit es suum. Sed. Nyssenus videlur 
lic iu epitomen redegisse Isaize verba. 


2:5 


TESTIMONIA ADVERSUS JUDAEOS. 


914 


τῇ ταπεινώσει αὐτοῦ, ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ-ζωὴ A iniquitatibus populi mei ductus est ad mortem. Et 


αὐτοῦ ' ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ µου ἤχθη εἰς 
θάνατον. Καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ ταφῆς αὐτοῦ, 
xai τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ὅτι &vo- 
pav oóx ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη (61) δόλος àv τῷ 
σ:ὅματι αὐτοῦ. » Καὶ µετά τινα, 2 Διὰ τοῦτο αὐτὸς 
κληρονομήσει πολλοὺς, χαὶ τῶν ἰσχυρῶν μεριεῖ 
σχῦλα, ἀνθ᾽ ὧν παρεδόθη εἰς θάνατον tj quy αὐτοῦ, 
€t. ἀνομίαν οὐχ ἑποίησε, χαὶ ἓν τοῖς ἀνόμοις ἑλογί- 
σθη΄ xat αὐτὸς ἁμαρτίας πολλῶν ἀνήνεγχε, καὶ διὰ 
τὰς ἁμαρτίας αὑτῶν παρεδόθη. » "Ex τούτων (02) 
δηλον ὅτι οὗ περὶ τοῦ λαοῦ τοῦ ἀπαχθέντος iv Ba- 
ϐυλῶνι ὁ Προφήτης λέγει, ὥς τινες ὑπέλαδον. Πῶς 
YXo ἂν ὁ abe, ἀπὺ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ Ίχθη εἰς 
θάνατον; f ποῖος λαὸς, χαὶ ποίου λαοῦ; Καὶ πάλιν, 


€ Τὸν νῶτόν µου ἔδωχα clc µάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας B 


µου εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσωπόν µου οὐκ ἁπ- 
ἑστρεφα ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων. » Καὶ πάλιν, 
« Οὐχ εἶχεν εἶδος, οὐδὲ κάλλος, ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ 
ἄτιμον, ἐχλεῖπον παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. » 
Καὶ πάλιν ὁ ταῦτα εἰπὼν, εἶπε, « Tiv δὲ γενεὰν αὐτοῦ 
τὶς διηγ{έσεται» » Δαθὶδ, « Οτι ἐκύχλωσάν µε χύ- 
νες πολλοί, συναγωγὴ ποντρευομένων περιέσχον μὲ. 
.Ὥρυξαν χεῖράς µου, xaY πόδας µου: ἑξηρίῆμησαν 
πάντα τὰ ὁστᾶ µου. Λὐτοὶ δὲ χατενόησαν, xaX ἐπεῖδόν 
με; διεµερίσαντο τὰ ἱμάτιά µου ἑαυτοῖς, χα) ἐπὶ τὸν 
ἐματιαμόν µου ἔδαλον χλῆρον.» Ἱερεμίας, « Ἐγὼ 
δὲ ὡς ἀρνίον ἄχαχον ἀγόμενον τοῦ θύεσθαι, οὐχ 
ἔγνων. » Καὶ πάλιν, € Δεῦτε, xat ἐἑμδάλλωμεν ξύλον 
εἰς τὸν ἄρτον αὑτοῦ * χαὶ ἐἑχτρίψωμεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν 


ζώντων (65), καὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ οὗ μὴ μνησθῇ ἔτι.» C 


Ζαχαρίας, « Καὶ ἔλαδον τὰ τριάχοντα ἀργύρια τὴν 
τιμὴν τοῦ τετιμηµένου, ὃν ἑτιμήσαντο ἀπὸ υἱῶν 

spafi- xal ἔδωχαν αὐτὰ εἰς τὸν ἀγρὸὺν τοῦ χερα- 
µέως, χαθὰ συνξέταςέ uot Κύριος. » 


Z'. Περὶ τοῦ σταυροῦ, καὶ τοῦ revogérov. σκό- 
τους. 


« (64) Ὄψεσθε τὴν ζωὴν ὑμῶν χρεµαμένην ἁπ- 
έναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν, xal οὗ μὴ πιστεύσητε, 
ἑάν τις ἐχδ.ηγεῖται ὑμῖν. Τὸ πρωϊῖ ἐρεῖς' Πῶς ἐγένετο 
ἑστέρα; xal τὸ ἑσπέρας' Πῶς ἐγένετο pot ; » ᾽Αμὼς, 
« Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, λέγει Κύριος ὁ θεὸς, 
Δύσεται ὁ Ἆλιος µεσηµόθρἰας, xal συσχοτάσει bv 
ἔτεέραχ τὸ φῶς. » Ἱερεμίας, « Ἐπέδυσεν ὁ fto; ἔτι 
μεσούσης τῆς ἡμέρας. » Ἡσαῖας, « Ὅλην τὴν ἡμέ- 
pav διεπέτασα τὰς χεῖράς µου πρὸς λαὸὺν ἀντι- 
λέχοντα, xal ἀπειθοῦντα. » Καὶ πάλιν, « "Αρατε 
σύ:σηµον εἰς τὰ ἔθνη. » Καὶ πάλιν, « Ka τότε 
ταῦτα συντελεσθήσεται, λέγει Κύριος, ὅταν ξύλον 
ξύλων χλιθῇ, xai ἀναστῃ, xai ὅταν ἐκ ξύλου αἷμα 


5 |sa. 1111, 4-9. *Isa. 101, 19. ?* [s2. Ι, 6. 
Σι, 19. | ibid. !*Zach. x», 42; Matth. xxvii, 10. 
5? fea. Lxv, 2, 12. !*1sa. Lxiit, 10. 


(61) Verbum, εὑρέθη, deest in editione LXX In- 
terpretum, sed habetur apud Justinum, et apud 
2:108, quos laudat Nobilius in notis, quibus adde 
Tertullianum Adversus Judaeos, cap. 30. 

(62) Codex antiquior, £x τούτου. 

(62) Editio LXX Interpr. ἀπὸ γῆς ζώντων, quam 


* sa. Lir, 2. 
!* Deut, xxviii, 66, 67. !* Amos vini, 9. !€Jer. xv,9. 
!* Zach. xiv, 6, 7. 


dabo malos pro sepultura ejus, et divites pro morte 
illius, quia iniquitatem non fecit, neque dolus in- 
ventus est in ore suo *. » Et paulo post, « Pro- 
pterea ipse possidebit multos, et fortium dividet 
spolia, pro eo quod tradita est ad mortem anima 
ejus quoniam iniquitatem non fecit, et in iniquis 
reputalus est: et ipse peccata multorum tulit, et 
propter iniquitates eorum traditus est *. » Ex his 
patet prophetam non loqui de populo, qui in Baby- 
lonem adductus est, sicut nonnulli suspicati sunt, 
Quomodo enim populus propter peccata populi 
ductus est ad mortem, aut quis populus, et ob cu- 
jus populi peccata id passus est ? Et iterum, « Dor- 
sum meum dedi ad flagella, et genas meas ad 
alapas, et faciem meam non averti a confusione 
sputorum ?. » Et rursus, « Non habebat speciem, 
neque decorem, sed species ejus inhonorata, et 
deficiens pre filiis hominum *. » Et rursus cum 
h»c dixisset, ait, « Generationem ejus quis enar- 
rabit * ? « David, « Quoniam circumdederunt ime 
canes multi, concilium malignantium obsedit me. 
Foderunt manus meas, et pedes meos ; dinumera- 
verunt omnia ossa mea. Ipsi vero consideraverunt 
et inspexerunt me; diviserunt sibi vestimenta 
mea, et super vestem meam miserunt sortem 19. » 
Jeremias, « Ego autem quasi agnus innocens du- 
ctus 3d immolandum, non cognoscebam 1.» Et 
rursus, « Venite, et mittamus lignum in panem 
ejus, et exteramus eum e viventibus, et nomen 
ejus non memoretur amplius 13. » Zacharias, « Ft 
acceperunt triginta argenteos pretium  appretiati, 
quem appretiaverunt a filiis Israel ; et dederunt 
eos in agrum figuli, sicut constituit mihi Do- 
ininus !*.» 


Vll. De cruce, et tenebris que in Christi morte [α- 
cta sunt. 


« Videbitis vitam vestram pendentem ante oculos 
vestros, et non credetis, si quis enarraverit vobis. 
Mane dices : Quomodo facta est. vespera? Et ve- 
speri : Quomodo factum est mane !*? » Amos, « Ft 
erit in die illa, dicit Dominus Deus, Occidet sol me- 
ridie, et contenebrescet in die lux !*. » Jeremias, 
« Occidit sol, cum adhuc medius dies esset!*. » 


D Isaias, « Tota die expandi manus ineas ad populum 


incredulum, et contradicentem !7. » Et rursus, 
« Levate signum ingentes '*. » Et rursus, « Et tunc 
hzec consummabuntur,dicit Dominus, quando lignum 
lignorum inclinatus fuerit, et resurget, et quandoe 
ligno sanguis distillabit '*.» Zacharias, «Et erit, in die 


vibid. 8.  !*Psal. xx«, 17-19. *! Jer. 


lectionem sequuntur Justinus in Dialog. cum Try- 
phone, pag. 998, Tertullianus, Cyprianus et alii. 

(64) Diversa est hujus loci lectio tam in editione 
LXX Interpretum, quam apud Justinum, Tertu - 
lianum et alios. 


215 


S. GREGORII NYSSENI 


916 


illa non erit lux : et dies illa nota Dco: et non dies, A στάξει (65). » Ζαχαρίας, 4 Καὶ ἔσται, ἐν τῇ ἡμέρᾳ 


neque nox ; ad vesperam erit lux. » David,« Et sus- 
tinui, qui simul contristaretur, et qui consolaretur, 
et non inveni, et dederunt in escam meam fel, et 
insiti mea potaverunt me aceto *?, » Quorum om- 
nium nihil Davidi contigisse possunt ostendere. Et 
rursus , « Posuerunt me in lacu infimo *!, » Zaclia- 
rias, « Framea, consurge super pastorem, et in vi- 
rum populi mei. Percute pastorem meum, et dis- 
pergentur oves gregis *!. » Et rursus, « Et in die 


illa erit, quod super frenum equi est sanctuin 
Domino *?. » 


Vlll. De Christi resurrectione. 


David resurrectionem ejus pravidens dicebat, 
« Exsurge, quare obdormis, Domine? exsurge, et 
ne repellas in finem **. » Et rursus, « Exsurge, 
Domine, salvum me fac, Deus meus **. » Et iterum, 
« Exsurge, Domine, adjuva nos, ct redime nos 
propter nomen tuum ?*, » Et rursus, « Exsurge, 
Domine, judica terram; quoniam tu  hzereditabis 
in omnibus gentbus *'. » Isaias, « Nunc exsur- 
gam, dicit Dominus, nunc glorificabor. nunc exal- 
tabor, nunc videbitis, nunc salvabimini. Vana erit 
fortitudo spiritus vestri. **. » Osee, « Et quzrent 
faciem meam in tribulatione sua, et mane vigi- 
labunt ad me, dicentes : Eamus, et revertamur ad 


ἐχείνῃ οὐχ ἔσται qüz* xai ἡ ἡμέρα Exelvr, γνωστὴ 
τῷ Κυρίῳ; καὶ οὐχ ἡμέρα, καὶ οὐ νὺξ (06): τὸ πρὸς 
ἑσπέραν ἔσται φῶς. » Δαθδ, « Καὶ ὑπέμεινα συλλν- 
πούμενον, xal οὐχ ὑπῆρξε, xal παραχαλοῦντα, xav 
οὐχ εὗρον * xaX ἔδωχαν (01) εἰς τὸ βρῶμά µου χολὰν, 
καὶ εἰς τὴν δίφαν µου ἐπότισάν µε ὄξος.» "Qv οὐδὲν 
ἔχουπι ἐπὶ Δαθὶδ δεῖξαι γενόµενον. Καὶ πάλιν, 
€ "Εθεντό µε ἐν λάχχῳ χατωτάτῳ. » Ζαχαρίας, 
« Ῥομφαία, ἐξεγέρθητι ἐπὶ τὸν ποιμένα, xal ἐπ 
ἄνδρα τοῦ λαοῦ µου (68) ' πάταξον τὸν ποιμένα pov, 
καὶ διασχορπισθἠσονται τὰ πρόθατα τῆς ποίµνης.. Καὶ 
πάλιν, € Καὶ ἓν τῇ ἡμέρα ἐχείνῃ, ἔσται τὸ ἐπὶ τὸν 
χαλινὸν (69) τοῦ ἵππου ἅγιον τῷ Κυρίφ. » 


H'. Περὶ ἀναστάσεως Χριστοῦ. 


Δαθὶδ τὴν ἁἀνάστασιν αὐτοῦ προορῶν ἔλεγεν 
€ Ἐξεγέρθητι, ἵνα τί ὑπνοῖς, Κύριε; ἀνάστηθι, xal 
μὴ ἁπώσῃ εἰς τέλος. » Καὶ πάλιν, « ᾿Ανάστα. Κὺ- 
pue * σῶσόν µε, ὁ θεός µου. » Καὶ πάλιν, « ᾿Ανάστα, 
Κύριε, βοήθησον ἡμῖν, xal Ἀύτρωσαι ἡμᾶς ἕνεχεν 
τοῦ ὀνόματός σου. » Καὶ πάλιν. « Ανάστα, Κύριε, 
xglvoy τὴν γῆν, ὅτι σὺ χαταχληρονοµήσεις tv πᾶσι 
τοῖς ἔθνεσι. » Ἡσαῖας, « Nüv ἀναστήσομαι, λέγει 
Κύριος, νῦν δοξασθήσοµαι, vov ὑψωθήσομαι, vov 
ὄψεσθε, νῦν σωθήσεσθε (70)* µαταία ἔσται ἡ ἰσχὺς 
τοῦ πνεύματος ὑμῶν. » ὩὨστὲ, « Καὶ ζητήσουσι τὸ 
πρὀσωπόν µου ἐν θλίψει αὐτῶν, καὶ (71) ὀρθριουσι 
πρὸς μὲ, λέγοντες, Πορευθῶμεν xai ἐπιστρέψωμεν 


Dominum Deum nostrum, quia ipse rapuit, et sa- C πὸς Κύριον τὸν θεὺν ἡμῶν, ὅτι αὐτὸς ἤρπαχε, xal 


nabit nos; percutict, εἰ curabit nos; sanos nos 


3? Ps3]. pxvimn, 21, 92. 


*! Ps3]. Lxxxvilt, 7. 
*5 Psal. i11, 7. 


15 Psal. χε], 36. 


(65) In Vaticano recentiori, et in alio Siphani 
codice legilur, λέγει Κύριος, ὅτι ἐκ ξύλων αἷμα 
στάξει. Dicit Dominus, quia de lignis sanguis stil- 
labit. Caeterum hic locus apud Jeremiam non le- 
gitur; sed verba illa, Et deliqno sanguis distillabit, 
reperiuntur n Esdrae lib. IV, cap. v, 5. An autein 
Nyssenus ad hunc Esdr:e locum respezerit, vidcant 
eruditi. Antiquos sane Patres quartum Esdr li- 
brum fusiorem, quam nunc sit, habuisse, ex locis 
quos ex eodem libro laudat Ambrosius in libro 
De bono mortis, lucide apparet. 


(66) Codex antiquior, καὶ οὐχὶ νύξ. Sequitur in 


editione LXX Interpretuim, καὶ πρὸς ἑσπέραν, atque n 


ita Cyprianus quoque legit. 


(67) In recentiori Vaticano, et apud Siphanum 
male, παραχαλοῦντας, xal οὐχ εὗρον " ἔδωχαν. 


(68) In vulgata LXX Interpr. editione legitur, ἐπὶ 
τοὺς ποιμένας µου, xal ἐπὶ ἄνδρα πολίτην pov: Su- 
per pastores meos, et super virum civem meum. Sed 
apud Theodoretum, et alios α Nobilio in notis 
memoratos, legitur ut hic, ἐπὶ τὸν ποιµένα µου, et 
- mox, πάταξον τὸν ποιμένα. Justinus autem in Dia- 
logo cum Tryphone jag. 275 habet, Ῥομφαία,ἐξεγέρ- 
θητι ἐπὶ τὸν ποιμένα µου, ἐπ ἄνδρα τοῦ λαοῦ 
µου, 0ἱ0. πάταξον τὸν ποιμένα xal διασχορπισθή- 
σονται τὰ πρόθατα αὖτυν ' qu: lectio similis est le- 
ctioni, quam hic sequitur Nyssenus, nisi quod ha- 
bet, τὰ πρόθατα τῆς ποίµνης ' llieronymus quoque 
legit, Dispergentur. Nyssenus tamen in Απϊι 
thetico adversus Apollinarem cap. 18, legit, Framea 
suscilare super pastorem meum, et super virum con- 


13 Zach. xit, 7. 
*! Psal. Lxxxi, 8. 


ἰάσεται (72). ἡμᾶς" πατάξει, xal μοτώσει ἡμᾶς " 


337ach. xiv, 20. **Psal, xiu, 93. 
*5 δα. xxxii, 10, 11. 

tribulem meum, hoc est, σὐμφυλόν µου, quod post- 
reium verbum ex Aquile versione desumptum 
est. 

(69) M:le in reecntiori Vaticano, et apud Sipha- 
num ἐπὶ τῶν χαλινῶν. 

(10) Codex Siphani et Vaticanus recentior ha- 
bent νῦν ὑψωθήσομαι, vov σωθήσεσθε. Sed in edi- 
tione LXX luterpr. est, vov ὑψωθήσομαι, vov ὄψεσθςα, 
νῦν αἱσθηθήσεσθε. In nonnullis autem libris, ait Nobi- 
Jius, est, αἰσθήσεσθε. In uno est, αἰσχυνθήσεσθε, 
cui lectioni sulfragatur Hieronymus. Sed Cyprianus 
lib. τι Adversus Judeos, cap. 26, utramque  reti- 
nuit ; legit enim, Nunc videbitis, nunc intelligetis, 
nunc confundemini. Sed lectio quam hic sequitur 
Nyssenus, nescio an apud alium quemptam scri- 
ptorem reperiatur. 


(11) In. editione LXX Interpr. deest xat, et in- 
terpungitur ante, ἐν θλίΨει, quibus verbis incipit 
caput 6. Tertullianus tamen lib. 1v Adversus Marc. 
c. 45, Nysseni interpunctionem sequi videlur ; nam 
legit, Ut qua'rant. [aciem meam, ante. lucem. vtgi- 
labunt, etc. 


(72) In recentiori Vaticano codice, et apud Si- 
phanum est, ὅτι αὐτὸς πέπαικε, xal iácaxo. Postrema 
vex librarii videtur error; sed, πέπαιχε, licet cum 
Hehraica lectione non concordet, in cxteris tamen 
libris ita scribi testatur Nobilius. Tertullianus al- 
teram lectionem. exprimit in lib. Adrersus Jederos 
cap. 15: scribit enim, Quoniam ipse eripiet, el 
liber adit nos. Vide eumdem in lib. 1v Adversus Marc., 
c. 42. 


217 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/E£OS. 


213 


ὑγ-άσει ἡμᾶς μετὰ δύο ἡμέρας"' ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ Α faciet post dies duos; in die tertio resurgemus 


τρίτῃ ἀναστησόμεθα ἑνώπιον αὐτοῦ, xal γνωσόμεθα, 
διώξωµεν τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον (75) , ὡς ὄρθρον 
ἔτοιμον εὑρήσομεν (14) αὐτόν. » Δαθιᾶ, « "Urt ox 
ἑγχκαταλείφεις τὴν quyfiv µου εἰς ἄδην, οὐδὲ δώσεις 
τὸν ὅσιόν σου ἱδεῖν διαφθοράν. » Καὶ πάλιν, « Ἐγχε- 
νήθην ὡσεὶ ἄνθρωπος ἀθοήθητος, ἓν νεχροῖς ἑλεύ- 
θερος. » Τίς δὲ ἐλεύθερος θανάτου, εἰ p ὁ θεός; 
Γέγονε γὰρ ὡσεὶ ἄνθρωπος ἀθοίθητος, ταπεινώσας 
τὴν ἑαυτοῦ σάρχα μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ 
στανροῦ. Ἡσαῖας, « Ἰδοὺ (15) τίθηµι ἓν Σιὼν λίθον 
ἀχρογωνιαῖον, ἐχλεχτὸν, ἔντιμου * xal ὁ πιστεύων elc 
αὐτὸν οὗ χαταισχυνθήσεται.» Γέγονε γὰρ « εἰς χεφα- 
λην γωνίας, » ἑτέρας δηλαδη οἰκοδομῆς (76) τῆς κατὰ 
τὸν Ἐχχληαίαν, fici ἐστὶ (77) θαυμαστὴ ἐπὶ ὀφθαλ- 
μοῖς ἡμῶν. 
&. Περὶ τῆς ἀνα 1ήψεως. t$ 

A36, « Ανέδη 6 θεὺς tv ἁλαλαγμῷ, Κύριος ἐν 
qvi, σάλπιγγος. » Ότι δὲ περὶ τοῦ ΣωτῖΏρος ἡμῶν 
λέλεχται, Δανιλλλέγει,ε Ἑθεώρουν, » rot, « καὶ ἰδοὺ 
θρόνοι ἐτέθησαν, καὶ Παλαιὸς ἡμερῶν ἐχάθητο. » 
Καὶ µετά τινα, « Καὶ ἰδοὺ μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ 
οὐρανοῦ, ὡς Υἱὸς ἀνθρώπου ἐρχόμενος * xal ἕως τοῦ 
Παλαιοῦ τῶν ἡμερῶν ἔφθασε, χαὶ προσλχθη (18): 
αὐτῷ ἐδύθη f «yh, χαὶ fj ἀρχὴ, χαὶ fj βασιλεία. xal 
πάντες οἱ λαοὶ, φυλαὶ, χαὶ γλῶσσαι δονλεύσουσιν 
αὐτῷ ἡ ἑξουσία αὐτοῦ, ἑξουσία σἰώνιος. Ἶτις 05 
παρελεῦσει, χαὶ dj βασιλεία αὐτοῦ οὗ διαφθαρήσε- 
ται. » Καὶ ἀλλαχοῦ Δαθὶδ, « Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ 
poo: Κάθου ix δεξιῶν µου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς 
σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. » 

l'. Περὶ τῆς δόξης τῆς ᾿Εκχ.Ιησίας. 

Δαθ)δ, « Παρέστη ἡ βασίλισσα ix δεξιῶν σου, 
iv ἱματ.σμῷ διαχρύσῳ, περιθεθληµένη, πεποιχιλ- 
μένη. 

ΙΑ’. Περὶ τῆς περιτοµῆς. 

Ἔροῦσι δὲ πάντες οἱ Ἰουδαῖοι, ὃτι El τὸν αὐτὸν 
ὃςὸν σέθεσθε, τί μὴ περιτέµνεσθε, fj ζῶα προσφέ- 
ρετε εἰς θυσίαν, ἢ σαθθατίζετε, τῶν Γραρῶν περὶ 
κούτων διαγορευουσῶν; ᾿Αχούσονται οὖν (79), ὅτι f 
περιτομὴ οὔχ fv ἐξ ἀρχῆς, ἀλλ ἓν χρόνῳ ἐγένετο, 
ὡς xal iv χρόνῳ παυσοµένη: ἔπειτα, ὅτι ὁ Oct; δια- 
ταξάµενος τοῖς πατράσι τὴν περιτομὴν, αὐτὸς εἶπεν, 
ε Ἴδου ἡμέραι ἔρχονται λέχει Κύριος, xaX διαθήσοµαι 
«5 οἵχιρ (84) Ἰσραὴλ διαθήχην xawhy, οὗ κατὰ τὴν 
διαθέχην, fv διεθέµην τοῖς πατράσιν αὐτῶν (81), 
ἐπιλαθομένου µου τς χειρὸς αὐτῶν, τοῦ ἐξαγαγεῖν 
αὐτοὺς ix γῆς Αἰγύπτου, ὅτι αὑτοὶ οὐκ ἐνέμειναν τῇ 
διαθέχῃ µου, χἀγὼ ἡμέλησα αὐτῶν, λέχει Κύριος. » 
Καὶ πάλιν αἰτιώμενος τοὺς Ἰουδαίους λέγει, « Πάντα 


3? Osee v, 15; vi, 1-5. ** Psal. xv, 10. 
5 Ps3l. xyv1,6. ** Dan. νι, 9. ** Dan. 15, 14. 

(70) Siphani codex et Vaticanus recentior, ἐν- 
ώπιον αὐτοῦ διώξωµεν. . 

p Cod. antiquior Vatic. xal εὑρήσομεν. 

(15) ln editione LXX Interpr. diversa sunt hujus 
loci verba; sed idem fere sensus. 

(26) Codex Siphani, et Vaiicanus recentior, o!xo- 


νοµίας. 
(77) Codex antiquior, ἥτις χαὶ ἔστι, 


3! sal, xxxvii, 6. 
31 Pg3]. cix, |. 


coram eo, et sciemus. Persequamur ut cognosca- 
mus Dominum, quasi mane paratum inveniemus 
eum ?*, ». David, « Quoniam non derelinques ani- 
man meam in inferno : neque dabis sanctum tuum 
videre curruptionem *?. » Et rursus, « Factus sum 
sicut homo sine adjutorio inter mortuos liber ?!. » 
Quis vero liber a morte nisi Deus? Factus est 
enim sicut homo auxilio destitutus, cum humiliavit 
carnem suam usque ad mortem, mortem autem 
crucis, Isaias, « Ecce ego pono in Sion lapidem 
summuin angularem, electum, ltonorabilem ; et qui 
crediderit in eum, non confundetur 1, » Factum 
est enim «in caput anguli ?* », alterius videlicet 
edificii Ecclesie qui est mirabilis in oculis 
nostris. | 
IX. De Ascensione. 

David, « Ascendit Deus in jubilo, Dominus in 
voce tubz ?*. » ]Iec autem de Salvatore nostro 
asseri, ex οϱ ^olligitur, quod Daniel dicat, « Ecce 
throni positi sunt, et Antiquus dierum sedit ?". » 
Et paulo post, « Et ecce cum nubibus coeli quasi 
Filius huminis veniens, et usque ad Antiquuni 
dierum pervenit et adductus est. Ipsi datus est 
honor, principatus, ct regnum, el omnes populi, 
tribus, et linguzx ipsi servient. Potestas ejus, po- 
testas sempiterna, quas non pertronsibit : et regnum 
ejus non corrumpetur **. « Et alicubi David, « Dixit 
Dominus Domino meo : Sede a dextris meis, donec 


c Ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum *'. » 


X. De gloria Fcclesia. 
David, « Astitit regina a dextris tuis in vestitu 
deaurato, circumamicta, variegata **. )» 


XI. De circumcisione. 

Dicent autem Judaei omnes : Si eumdem ac nos 
Deum veneramini, cur non circumcidimini, aniima- 
lia non offertis ad sacrificium, nec Sabbatum ce- 
lebratis, cum Seripture de his rebus expresse 
precipiant ? Sciant igitur cireumcisionem non fuisse 
ab initio, sed certo tempore institutam fuisse, ut 
que eliam certo tempore finem habitura esset ; 
deinde Deum, qui patribus, ut circumciderentur, 
mandaverat, ipsum dixisse : « Ecce dies veniunt, 
ait Dominus, ct disponam domui Israel testamen- 
(tum novum, non juxta testamentum quod disposui 
patribus eorum, cum 2apprehendi ego manuum 
eorum ad cducendum eos de t»rra. "Egypti, quia 


ipsi non manserant in $estamento meo, et ero 
33 sa. xxvin, 10. 9* Psal. cxvui, 92, 98. 
9* Psal, ALIv, 10. 


18) In editione LXX Jnterpr. est προσηνέχθη, 
oblatus est ; sed Nobilius in notis przfert lectioneni 
quam hic Nysseuus sequitur. 

(79) Codex recentior, γοῦν. 

(80) Codex antiquior, ἓν τῷ οἴκῳ. 

(81) Sipliani codex, et recentior Vaticanus, ὑμῶν. 
Sed mox antiquior codex legit, ἐπιλαθόμενος τῆς 


χειρός. 


919 


S. GREGORII NYSSENI 


230 


neglexi eos, ait Dominus ?*, » Et rursus ineusans Α τὰ ἔθνη ἀπερίτμητα capxt, 665 λαὺς οὗτος τῇ χαρ- 


Judeos ait, « Omnes gentes incircumciss carne, 
populus autem iste incircumcisus est corde -**, 
Et rursus, « Circumcidite cor vestrum, et non car- 
mem prceputii vestri. » Et. iterum, « Novate vobis 
novalia, et nolite serere super spinas; sed cir- 
cumcidite duritiam cordis vestri. » Jeremias, « Et 
circumcidite Deo praputium cordis vestri. » Porro 
per circumcisionem neminem justificari, ex his 
perspicuum est; Abraham incircumcisus placuit 
Deo; nam prius visus est gratus et acceptus Deo 
esse, el. tunc demum ipsi circumcisionem dedit. 
Qui etiam in deserto quadraginta annorum spatio 
nati sunt, οἱ ipsi circumcisione caruerunt ; quique 
ab Adam usque ad Abrahamum Deco placuerunt, 
similiter omnes incircunicisi erant; nam quia po- 
pulus gentibus immisceri debebat, idcirco data est 
circumcisio, llujus autem rei ratio manifesta est. 
Cireuuicisionis quippe usus ab Abrahamo initiuin 
habuit, quem cum Deus supra omnes illius ztatis 
homines dilexisset, ex ipso Christum quoque se- 
cundum carnem nasci predestinavit. Itaque ut id 
quod fieri voluerat, posset etiam sincere et legi- 
lime fleri, idcireo opus fuit circumcisione et se- 
gregatione a reliquis gentibus, ut veluti quodam 
septo lex ipsos a ceteris hominibus separaret. 


63. ». Καὶ πάλιν, « Περιτέμνεσθε τὴν xapbiav 
ὑμῶν, καὶ pit τὴν σάρχα τῆς ἀκροδυστίας ὑμῶν (82). » 
Καὶ πάλιν (85), « Νεώσατε ἑαυτοῖς νεώµατα , xaY 
μὴ σπεἰρετε ἐπ᾽ ἀχάνθαις (84) ' ἀλλά περιτέµνεσθε 
τὸ σκληρὸν της χαρδίας ὑμῶν. » Ἱερεμίας (85), 
« Καὶ περιτέµνεσθε τῷ θεῷ τὴν ἀχροθυστίαν τῆς 
καρδίας ὑμῶν. » "Oct δὲ οὐδένα διχαιοῖ dj περιτομᾶ, 
δῆλον ix τούτων" ᾿Αθραὰμ ἀπερίτμητος εὑτρέ- 
στησε (86) τῷ θεῷ' πρῶτον γὰρ ὤφθη εὐαρεστῶν, 
καὶ τότε αὐτῷ τὴν περιτομὴν δίδωσι. Καὶ οἱ ἐν τῇ 
ἑρίμῳ δὲ γεννηθέντες, ἐν τοῖς τεσσαράχοντα ἔτεσιν 
ἀπερίτμητοι σαν, χαὶ οἱ ἀπὸ ᾿Αδὰμ ὁμοίως ἕως 
Αθραὰμ εὐηρέσττσαν τῷ 8e, πάντες ἁπερίτμητοι 
ἦσαν ' διὰ γὰρ «b ἐπιμίγνυσθαι τὸν λαὸν εἰς τὰ ἔθνη, 


B ἐδόθη ἡ περιτομὴῆ, καὶ fj αἰτία δήλη * eos γὰρ «ty 


ἀρχὴν τὰ τῆς περιτομῆς Ex τοῦ ᾿Αθραὰμ, ὃν ἀγατή- 
σας ὑπὲρ πάντας τοὺς τότε ὁ θεὸς, ἐξ αὐτοῦ γεννη- 
θήσεσθαι καὶ τὸν Χριστὸν κατὰ σάρχα προέθετο. "Iva. . 
οὖν (87) ὅπερ ἐθουλήθη, χαθαρῶς γενέσθαι δυντθῇ, . 
xai ἀνοθεύτως, τούτου χάριν ἑδέησε (88) περιτομῆς, 
xai τῆς περὶ τὰ λοιπὰ γένη ἁμιξίας, ἵνα ὥσπερ τι 
διά ρραγµα, τῶν λοιπῶν αὐτοὺς ἀνθρώπων χωρίςῃ (89) 
ὁ νόμος. Όθεν καὶ τεχθέντος τοῦ δι ὃν ταῦτα Υέγονε, 
λοιπὸν ὡς περιττὰ τῷ Oei τὰ παρὰ τὴν ἀρχαίαν 
ξενίξοντα κατάστασιν ἐχδέθληνται. 


Quamobrem eo nato ob quem hzc facta sunt, tunc utique illa abrogata fuere, que a Deo prater 


antiquum rerum ordinem instituta fuerant. 


ΧΙΙ. De sacrificiis. 


Similiter Deus clamat, dicens, « Vivo ego, dicit € 


Dominus, quoniam de sacrificiis et holocaustis non 
mandavi patribus vestris, ex quo die reduxi eos 
de terra Egypti et usque ad hunc diem **. » Isaias, 
« Nunquid ego praecepi patribus vestris exeuntibus 
e terra Zgypti, ut offerrent mihi holocausta et 
sacrificium ?» Et rursus, «Quo milii multitudinem 
sacrificiorum vestrorum, dicit Dominus ? Plenus sum 
holocaustis arietum, et adipem agnorum, et san- 
guinem taurorum, et hircorum nolo: neque ve- 
niatis, ut appareatis mihi. Quis enim quzsivit h:ec 
de manibus vestris? Calcare atrium meum non 
appouetis. Si afferatis similain ; vanum incensum 
abominatio mili est. Neomenias vestras, etl sab- 
bata vestra, et diem. magnum non fero ; jejunium, 
οἱ otium, οἱ festivitates vestras odit anima mea **,'» 
Et rursus, « Lavamini, mundi estote, auferte mala 


ΙΒ’. Περὶ θυσιῶν. 


Ὁμοίως 6 Θεὸς Bod, λέγων) « Ζῶ ἐγὼ, λέχει Κύ- 
ριος, ὅτι περὶ θυσιῶν, xat ὁλοχαντωμάτων οὐκ ἓν- 
ετειλάµην πρὸς τοὺς πατέρας ὑμῶν, ἀφ᾿ fic ἡμέρας 
ἀνήγαγον αὐτοὺς Ex γῆς Αἰγύπτου, xai ἕως τῆς ἡμέ- 
pz; ταύτης.» Ἡσαῖας (90), « Μἡ ἐγὼ ἐνετειλάμην 
^oi; πατράσιν ὑμῶν, ἐχπορενομένοις Ex γῆς Αἰγύ- 
πτου προσενεγχεῖν (91) µοι ὁλοκαυτώματα xal θυ- 
σίαν; » Kai πάλιν, « Τί pov πλῆθος τῶν θνυσιῶν 
ὑμῶν, λέγει Κύριος; πλήρης εἰμὶ ὁλοχαυντωμάτων (92) 
χριῶν, xal στἐαρ ἀρνῶν xal αἷμα ταύρων, xai τρά- 
γων οὗ βούλομαι' οὐδ' ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί µοι. Τίς 
γὰρ ἐξεζήτησε ταῦτα Ex τῶν χειρῶν ὑμῶν; πατεῖν 
τὴν αὐλὴν µου οὗ προσθῄσεσθε. ᾿Εὰν φἑρητέ pot 
σεµίδαλιν, µάταιον θυμίαμα ῥδέλυγμά uot ἐστί (95). 
Τὰς νεοµηνίας ὑμῶν, xal τὰ Σάθθατα ὑμῶν, xal 
ἡμέραν μεγάλην οὐχ ἀνέχομαι' νηστείαν, xat ἀργίανν 
xa τὰς ἑορτὰς ὑμῶν, μισεῖ ἡ φυχἠ µου. » Καὶ πά. 


ex animabus vestris **. » David, « Non comedam car- [y λιν (94), « Λούσασθε, xoi καθαροὶ γίνεσθε , ἀφέλετε 


- ** Jer. xxxi, 24, 22 apud LXX; c. xxxvii. 
*5 ibid. 16. 
(82) Locum hunc in sacro Textu non reperi. 
Vide an respiciat ad locum Deut. x, 1 
(83) In recentiori codice additur, Ἱερεμίου. 
(84) Codex recentior, ἐπ᾽ ἀχάνθας. 


. (85) Jeremix nomen deest hic in recentiori co- 
dice Vaticano. Vide an sit locus Deut, x, 16; nam 


apud Jeremiam hxc verba me legisse non memini. 


el Idem codex et Siphanus, ἐδούλευσεν, 
(87) In recentiori codice dcest οὖν. 
88) ldem codex ἐδεήθη. 

) Idem codex διαχωρίζῃ. 


$9-M Jor, 1x, 96. 


^ Jer, vi, 2. ** 152. 1, 11, 14. 


(90) Locum hunc apud Isaiam me legisse non. 
memini ; similia habentur apud Jeremiam cap. vit, 
92, ex quo etiam loco pra:edentia verba sumpta 
fuisse videntur. 

91) Codex antiquior προσενέγχαι. 

92) Male idem codex, ὁλοχαυτώματα. — 

93) Siphani codex, et Vaticanus recentior, μά- 
ταιόν µοι βδέλυγµα ἐστί. Siphanus vertit, Vana 
mihi, et abominatio est. 

(91) Codex antiquior, xai μετ ὀλίγα. 


TESTIMONIA ADVERSUS 100405. 


293 


Ἰνηρίας ἀπὸ τῶν φυχῶν ὑμῶν. » Δαθὶδ, « Οὐ A nes taurorum, aut sanguinem hircorum potabo *5, 


x χρέα ταύρων, f| αἷμα τράγων πίομαι. » Καὶ 
, « Οὐ δέξοµαι ἐχ τοῦ οἴχου σου µόσχους, οὐδὲ 
V ποιµνίων σου χ'µάρους. » Καὶ πάλιν, « θῦ- 
ῥ θεῷ θυσίαν αἱνέσεως (95). » ᾽Αμὼς, « Μεμί- 

ἀπῶσμαι τὰς ἑορτὰς ὑμῶν, ([96] καὶ οὐ μὴ 
νθῶ &v ταῖς πανηγύρεσιν ὑμῶν (97): διότι xal 
ἐγκητέ uot ὁλοχαυτώματα xal θυσίας ὑμῶν,) 
κοοδέξοµαι αὗτὰ., xal σωτηρίου ἐπιρανείας 
(98) οὐχ ἐπιθλέφομαι. Μετάστησον ἀπ᾿ ἐμοῦ 
δῶν σου, xai φαλμὸν ὀργάνων οὐκ ἀχούσομαι. ) 
ἑαλαχίας, « Οὐκ ἔστι µου θέληµα ἐν ὑμῖν, λέγει 
6 παντοχράτωρ, xat Üuclav οὗ προσδέξοµαι ἐκ 
μρῶν ὑμῶν, διότι ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου, xal ἕως 
y τὸ ὄνομά µου δεδόξασται ἓν τοῖς ἔθνεσι, xal 


Et rursus, « Non accipiam de domo tua vitulos, - 
neque de gregibus tuis hircos **. » Et rursus, «Im- 
mola Deo sacrificium laudis 97. » Amos, « Odio 
habui, repuli festivitates vestras (nec odorabor in 
conventionibus vestris. Quia, si obtuleritis mihi 
holocausta, et sacrificia vestra), non suscipiam 
ea, et salutare presentie vestre non respiciam. 
Transfer a me sonitum carminum tuorum : et 
psalmum organorum tuorum non audiam 5. Mala- 
chias, « Non est voluntas mea in vobis, dicit Do- 
minus omnipotens : οἱ sacrificium non suscipiam 
de manibus vestris, quia ab ortu solis, et usque ad 
occasum clarificatum est nomen meum in gentibus, 
et in omni loco incensum offertur nomini meo, et 


rà τόπῳ θυμίαμα προσφέρεται (1) τῷ ὀνόματί Β sacrificium mundum, quia magnum est nomen meum 


taX θυσία χαθαρά ' διότι µέγα τὸ ὄνομά ugo ἐν 
ὄνεσι, λέχει Κύριος παντοχράτωρ. » 


II". Περὶ τοῦ Xa66ac(tzw. 


Μάθδατον ἐδόθη αὐτοῖς, τοῦ χαταπαῦσαι (2) τὴν 
γἡματον αὐτῶν ἐπιθυμίαν, Τοῦ λαοῦ γὰρ πενο- 
ἐξελθόντος Ex τῆς Αἰγύπτου (3), xol μηδὲν ἔχον- 
ην ὧν ἐχρήσαντο παρὰ τῶν Αἰγυπτίων, σπου- 
οιεῖτο ἕχαστος διὰ τοῦ ἀνενδότου πόνου π)οῦτον 
περιποιῃσαι. Διὸ λέγει, « Ἔξ ἡμέρας épyd: 
ἡμέρᾳα τῇ ἑθδόμῃ οὗ ποιῄσεις πᾶν ἔργον ἐν 
» Καὶ ch» αἰτίαν ἐπιφέρει, ἵνα ἀναπαύσῃ σὺ, 
γυνή σου, xal ὁ υἱός σου, χαὶ ἡ θυγάτηρ σου, 
παῖς σου, ὁ βοὺς σου, xal τὸ ὑποζύγιόν σου. 
τοι τίνος ἔνεχεν ὁ Ἰησοῦς ὁ τοῦ Navi, χυκλῶν 
εριχὼ μετὰ σαλπίγγων ἐπὶ ἑπτὰ ῥμέρας, οὐχ 
ισε τῷ Σᾳ6θάτῳ; Πῶς δὲ τῇ ὀγδόῃ ἡμέρα πε- 
«tai πα!δίον; Διὰ τί δὲ ἐν ἡμέρα Σαθθάτου 
γυνή; Πῶς δὲ xal οἱ ἱερεῖς πᾶσαν θυσίαν tv 
T ποιοῦσι: Πῶς δὲ Ἆλιος, χαὶ σελήνη, καὶ 
τὺν ὡρισμένον ὄρέμον ἐχτελεῖ xai τῷ Σα6- 
IV. Περὶ τοῦ κατασφραγίζεσθαι. 

V5 (4), « Ἐσημειώθη ἑφ᾽ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσ- 
σου, Κύριε. » Καὶ πάλιν, « Ποίησον μετ ἐμοῦ 
ν εἰς ἀγαθόν * xaX ἰδέτωσαν οἱ μισοῦντές µε, 
σχυνθήτωσαν, ὅτι σὺ, Κύριε, ἐἑθογθησάς µοι 
αρεχάλεσάς µε. » Καὶ πάλιν, € Ἔδωχας τοῖς 


sal. xtix, 1. **ibid. 9. "ibid. 14. 


, 1, 10, ** Psal. ιν, 7. 


*5 Amos v, 91-25. 
5! Psal. rxxxv, 17. 


in gentibus, dicit Dominus omnipotens **. 


Xlll. De Sabbati celebratione. 


Sabbatum datum est eis ad sedandum nimium, 
quo tenebantur, pecuniz studium. Nam cum po- 
pulus pauper egressus esset ex /Egypto, οἱ nihil 
haberet prater ea qux cominodato acceperat ab 
JEgyptiis, unusquisque operam dabat, ut conti- 
nenti atque assiduo labore sibi divitias pararet. 
Quamobrem ait, « Sex diebus operaberis ; die au- 
tem septimo non facies ullum opus in eo **.» Causam- 
que subdit, ut requiescas tu, et uxor tua, cet filius 
tuus, et filia tua, et puer tuus, et ancilla tua, bos 
tuus, et subjugale tuum. Alioqui cujus rei gratia 
Jesus filius Nave*! septem diebus circumdans Jericho 
cum tubis, in Sabbato feriatus non est ? Quomodo 
die octava circuimciditur puer ? Cur in die Sabbati 
mulier parit? Quomodo etiam sacerdotes omne 
sacrificium ín Sabbato faciunt ? Quomodo item 
sol, et luna et astra definitum cursum etiam in 
Sabbato conficiunt ? 


XIV. De signi impressione. 


David, «Signatuim est super nos lumen vultus 
tui, Domine **, » Et rursus, «Fac mecum signuin 
in bono, et videant qui oderunt me, et confundan- 
tur, quoniam tu, Domine, adjuvisti me, et conso- 
latuses me 5. Et rursus, «Dedisti metuentibus te 


* Malach. 1, 10, 14. ** Exod. xx, 10* 


. Codex recentior et alius Siphani , διχαιοσύ- D ronymus, ut scite Nobilius advertit, habent σωτη- 


it videatur locus esse Psalmi iv, 0, 

| Qua seimicirculis includuntur. librarii, ut 
errore deerant in Siphani codice, nec etiam 
tur in recentiori. Vaticano, lice in utroque 
' quxdam ex his loco non suo inserantur. 

| In editione LXX Interpretum additur vox, 
$, que tamen non habetuft. ncc apud Justinum 
zlogo cum Truyphone pag. 258, uec apud Ter- 
αν, qui in lib. v Adr. Marcionem. habet, 
Merabor in [requentiis vestris. 

J Biphani codex et Vaticanus recentior, σωτη- 
ἐπιφανείας a5z0v* postrema. vox videturesse 
ii errur. Priorem vocem habet etiam. vulgata 
Interpretuin eitio ; sed alii codices et D. llie- 


piov. quibus addemndus est Justinus modolaudatus. 

(99) Quz semicirculis includuntur. non habentur 
in recentiori Vaticano, nec apud Siphanum. 

(1) {η Romana LXX Interpretum editione est, προσ» 
ἀγεται ' sed apud Justiuum in Dialogo cum Try- 
plone, pag. 246, legitur, θυσία προσφέρεται" verum 
inferius pag. 260 cuim Nysseno legit θυμίαμα προσ- 
φἐρεταἰ. Cyprianus lib. 1 Adv. Jud., c. 16: Odoies 
incensi offeruntur. 

(2) Codex antiquior, παῦσαι. — 

(5) Idem codex, πενοµένου. ἐκ γῆς Λἰγύπτου. 

(4) Codex Vaticauus antiquior, Δαθὶδ πρῶτος, 
Ἐσημειώθη. 


225 


cliel, « Fili hominis, transi mediam Jerusalem, et 
da signum super frontes virorum gemenutium, et 
dolentium super iniquitatibus, quz fiunt in medio 
ipsorum *.» Et rursus, «Sex viri veniebant a 
porta excelsa, quz? respicit ad aquilonem, et unius- 
cujusque securis in manu ejus. Audientes, ite in 
civitatem, el percutite, et non parcite oculis vestris, 
et non miseremini ; senem, et adolescentem, et 
virginem, et parvulos, et mulieres interlicite ad in- 
ternecionem. Super omnes autem, super quos est 
signum meum, ne appropinquetis **, » Sacrificia 
autem illis facienda prsscripsit, non quod Deus 
sacrificiis holocaustisque indigeret, sed quia cum 
Levitica tribus sortem in promissionis terra non 
haberet, quippe quod ipse Deus sors ejus erat, 
hanc eis alimenta sibi comparandi rationem tri- 
buit ; nolebat enim eos qui sacerdotio fungerentur, 
labore manuum, negotiatione aliisque fraudulentis 
artibus ali. 


XV. De Evangelio. 


David, « Dominus dabit verbum evangelizantibus 
virtute multa f, » Et rursus, « Quam speciosi pedes 
evangelizantium pacem **! 

XVI. De incredulitate Judgorum, et Ecclesia 
gentium. 

Isaias Dei nomine, « Neque nosti, neque scisti, 
neque a principio aperui aures tuas ; noveram enim 
quoniam prazvaricans pravaricaberis **. » Et rursus, 
« Magnum nomen ejus in gentibus, et in omni loco 
incensum offertur nomini meo, et sacrificium mun- 
dum *?,» Michzas, «Et erit in novigsimis dierum 
manifestus mons Doinini, praeparatus super vcr- 
tices montium, et elevabitur super colles ; et festina- 
bunt ad eum populi, et ibunt gentes multz, et di- 
cent: Venite, ascendamus ad montem Domini, et 
ad domum Dei Jacob ; et illuminabunt nos viis ejus, 
quia de Sion exiet lex, et verbum Domini de Jeru- 
salem *!.» Jeremias, «Et dixit Dominus ad me: 
Écce dedi verba mea in os (uum ; ecce constitui te 
hodie super gentes et super reges, ut eradices, el 
detrunces, et disperdas, eL reedfices et plantes €*. » 
Si bec de Jereimia dicta sunt, ecque regna iste 
everlit, aut. quas gentes perdidit? Verum de Do- 


εδ, Paal. Lix, 6... Ezech. ix, 4. 
xLvisi, 8. 99 Malach. 1, 11. 


955 ibid. 9, 5. 
*! Mich. iv, 1, 2. 


(5) Siplhani codex, et Vaticanus recentior ἐπὶ τὸ D 


μέτωπον. 

(6) Male in recentiori Vaticano, καὶ ἕχαστος πέλυξ 
ἐστὶ τῇ χειρὶ αὐτοῦ. Siphanus legit ἑχάστῳ. 

(7) Hic multum discrepat editio Romana, quz ha- 
bet, xat τούτοις εἶπεν ἀχούοντός µου. Apud Ter- 
tullianum tamen adv. Jud. cap. 11 legitur, Et in 
his dixit ad audientem. 

(8) Codex antiquior καὶ πχρθένους» sed in sin- 
gulari, παρθένον, habet etiam Tertull. adv. Jud. 
cap. 14, Cyprianus adv. eosdem lib. n, cap. 22et 
alibi. 

(9) Siphani codex et recentior Vat. καὶ ἀποχτεί- 
νατε; sed cam particulam nec editio LXX Interpr., 
nec Tertullianus, nec Cyprianus habent. 


S. GRECORII NYSSEN 
significationem, ut fugiant a facie arcus **. « Eze- A φοθουμένοις σε σηµείωσιν, τοῦ φυγεῖν ἀπὸ mpoo- 


5! Psal. rxvit, 12. 
65 Jer. 1, 10. 


931 


ώπου τόξου. » Ἰεξεχιῆλ, « Yit ἀγθρώπου, δίελθε µέ- 
σον την Ἱερουσαλὴμ, xai obo τὸ σημεῖον ἐπὶ τὰ µέτ- 
ωπα (5) τῶν ἀνθρώπων, τῶν στεναζόντων, xal xat- 
ὠδυνωμένων ἐπὶ ταῖς ἀδιχίαις, ταῖς γινομέναις ἐν 
μέσῳ αὐτῶν. » Καὶ πάλιν, « "EZ ἄνδρες ρχοντο ἀπὸ 
τῆς πύλης τῆς βλεπούσης πρὸς βοῤῥᾶν, xat ἑκάστου 
ἡ πέλνξ ἓν τῇ χειρὶ αὐτοῦ (6): ἀχούοντες (7) πορεύε- 
σθε εἰς τὴν πόλιν, καὶ χόπτετε, χαὶ μὴ φείσασθε τοῖς 
ὀφθαλμοῖς ὑμῶν. xal μὴ ἑἐλεήσητε» πρεσθύτερον, 
xaX νεανίσχον, xaX παρθένον (8), καὶ νήπια, καὶ γυ- 
ναῖχας ἀποχτείνατα (9) εἰς ἐξάλειψιν' ἐπὶ δὲ πάντας, 
ἐφ᾽ οὓς ἐστι τὸ σημεῖόν µου, μὴ ἐγγίσητε. » Περὶ δὲ 
τοῦ θύειν αὐτοὺς εἴρηται, οὐχ ὅτι ὁ θεὸς ἑἐδεῖτο 0v- 


p σιῶν, ἡ ὁλοχαντωμάτων, ἀλλ ἐπειδῃ f; Λευϊτικὴ quis 


οὑκ εἶχε κληρον ἐν τῇ yf] τῆς ἐπαγγελίας , ὅτι αὐτὸς 
ὁ 8c, χλῆρος αὐτῆς, ταύτην ἔδωχεν αὐτοῖς εἰς τὸ 
τρέφεσθαι πρόφασιν’ οὐχ ἐθούλετο γὰρ αὐτοὺς lepa- 
τεύοντας, ἀπὸ πόνου xal πραγµατείας, fyouv xaT 
λείας, τρέφεσθαι. 

ΙΕ’. Περὶ τοῦ Εὐαγγεᾶίου. 

Δαθὶδ, «Κύριος δώσει ῥῆμα τοῖς εὐαγγελιζομέ- 
νοις δυνάµει πολλῃ. » Kot πάλιν, € Ὡς ὡραῖοι οἱ 
πόδες τῶν εὐαγγελιζομένων εἰρήνην ! » 

IG'. Περὶ τῆς ἀπιστίας τῶν Ἱουδαίων, καὶ περὶ 
τῶν ἐθνῶν 'ExxAnclac. 

Ἡτσαῖας ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ, « Οὔτε ἔγνως, οὔτε 
ἑπίστασο (10), οὔτε ἀπ ἀρχΏς Ἠνοιξά (11) σου τὰ 


6 ὦτα" ᾖδειν γὰρ, ὅτι ἀπειθῶν ἀπειθήσεις (12). » Καὶ 


πάλιν, « Μέγα τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν τοῖς ἔθνεσι (13) xal 
ἐν παντὶ τόπιῳ θυμίαμα προσφέρεται τῷ ὀνόματί 
µου, καὶ θυσία καθαρά. » Μιχαίας, « Καὶ ἔσται ἐπ᾽ 
ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐμφανὲς τὸ ὄρος Κυρίου, ἔτοι- 
μον ἐπὶ τὰς χορυφὰς τῶν ὀρέων, xal µετεωρισθῄσε- 
ται ὑπεράνω τῶν βουνῶν' xal σπεύσουσι (14) πρὺς 
αὐτὸ λαοὶ, χαὶ πορεύσονται ἔθνη πολλὰ, xaX ἐροῦσι, 
δεῦτε ἀναθῶμεν εἰς τὸ ὄρος Κυρίου, xat εἰς τὸν οἴχον 
τοῦ Θεοῦ Ἰαχώδ' χαὶ φωτιοῦσιν ἡμᾶς ταῖς ὁδοῖς 
αὐτοῦ (15): ὅτι ἐκ Σιὼν ἐξελεύσεται νόµος, xal λόγος 
Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ. » Ἱερεμίας (16) , «Καὶ els 
Κύριος πρὸς µε. ἰδοὺ δέδωχα τοὺς λόγους µου ἐν τῷ 
στόματἰ cou * ἰδοὺ κατέστησά σε σήμερον ἐπ' ἔθιη, 
xai βασιλεῖς ἐχριζοῦν, καὶ χαταχόπτειν, xai ἁτλ- 
λύειν, χαὶ ἀνοιχοδομεῖν, χαὶ χαταφυτεύειν. } Καὶ εἰ 


55 [sa, Lr, 7; lom. x, 15. ** Jsa. 


10) Romana editio ἠπίστω. 

"m Siphani codex, et Vaticanus recentior, fvci- 
Gag, aperuisti. 

(12) Editio Romana LXX Interpr. ἔγνων γὰρ ὅτι 
ἀθετῶν ἀθετῆσεις. 

(13) Codex Vaticanus recentior, ἐπὶ τοῖς ἔθνεσι. 
Mox in vetustiori deest τόπῳ, librarii, ul videtur, 
errore. . 

14) Male codex antiquior amícouc:. 

us) lta et Justinus legit in Dial. cum Tryphone 
pag. 536, sed habet την ὁδὸν αὐτοῦ. 

(16) Locus iste Jeremie paulo diversis verbis, 
sed codem fere sensu Icgitur in lhomana LXX lu- 
terpretum editione, 


TESTIMONIA ADVERSUS JUD/EOS. 


226 


f^ Ἱερεμίου, ποίας βασιλείας ἐξεῤῥίζωσεν, ἡ A mino dicta sunt, qui in omni fideli anima adver- 


η ἀπώλεσεν; ᾽Αλλὰ περὶ τοῦ Κυρίου εἴρηται, 
εντος ἀπὸ πάσης φνχΏς πιστενούσης αὐτῷ 
ἰλείαν τοῦ ᾿Αντιχειμένου, ὃς κατέστρεφε τὰ 
pata τῆς χαχίας, xaX τῶν μοχθηρῶν δογµά- 
, Χαταφυτεύσας τὰ χρείττονα. Δαθὶδ, « Ῥῦ- 
ὲξ ἀντιλογίας λαοῦ, χαταστήσεις µε elg χε- 
νῶν. Λαδς, ὃν οὐχ ἔγνων, ἑδούλευσέ μοι; εἰς 
τίου ὑπίχουσέ μον’ υἱοὶ ἀλλότριοι ἑφεύσαντό 
.υἱοὶ ἀλλότριοι ἐπαλαιώθησαν xal ἐχώλαναν 
τρίδων αὐτῶν. » Μωῦσῆς ἐχ προσώπου τοῦ 
e ᾿Αθραὰμ, « Ka* ἐνευλογτθήῄσοντα: £v σοὶ 
ὰ πέρατα (19) τῖς yf c.» Καὶ πἀλιν, € 'Ano- 
«b πρόσωπόν µου àm' αὐτῶν, καὶ δείξω τί 
υτοῖς Um. ἑσχάτων (20), ὅτι γενξὰ ἔξεστραμ- 


sarii regnum evertit, qui maliti: molimina destruit, 
et perversorum loco meliora dogmata plantat. 
David, «Erue me de contradictionibus populi ; 
constitues me in caput gentium. Populus quem 
non cognovi, servivit mihi ; in auditu auris obedt- 
vit mihi. Filii alieni mentiti sunt mihi ; filii alieni 
invelerati sunt et claudicaverunt a semitis suis 9?.» 
Moyses Dei nomine ad Abraham, « Et benedicentur 
in te omnes termini terrz **. » Et rursus, «Avertam 
faciem meam ab eis; et ostendam quid erit eis in 
novissimis, quoniam generatio perversa est. Filii 
quibus non est fides in cis ; ipsi ad zelum provoca- 
verunt me in non Deo, exacerbaverunt me in idolis 
suis, et ego provocabo cos ad zelum in non gente: 


εν. Υἱοὶ of; οὐχ ἔστι πίστις ἓν αὐτοῖς αὐτοὶ D in gente stulta irritabo illos **,» Et alibi, « Dabit, » 


ωσάν (21) µε ἐπ) οὗ θεῷ, παρώργισάν µε 5v 
ήλοις αὐτῶν, χἀγὼ παραζηλώσω αὐτοὺς ἐπ) 
j* ἐπὶ Εθνει ἀσυνέτῳ παροργιῶ αὐτούς. » Καὶ 
, « (22) Δώσει,) φησὶν, «τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τΏς 
τοῦ. » Ἡσαλας (25), « Ἑμφανὴς ἐγενόμην 
μὴ ζητοῦσιν, εὑρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ἑπερωτ- 
|] Είπα, Ἱδοὺ πἀρειµ. ἕθνει (25), ot οὐκ ἐπ- 
rto τὸ ὄνομά µου. ») Δαθὶδ,ε Απηλλοτριω- 
€vfjür, τοῖς ἁἀδελφοῖς µου, καὶ ξένος τοῖς 
ς μητρός µου. » Περὶ δὲ τῶν ἑθνῶν λέγει, 
γελῶ (26) τὸ ὄνομά σου τοῖς ἁδελφοῖς µου, 
Ἐχχλησίας ὑμνήσω σε. » Περὶ Ἰουδαίων, 
Ες βλασφημεῖται τὸ ὄνομά µου διὰ παντὺς Ev 
σι. » ἠ]αλαχίας, « Οὐκ ἔστι µου θέλημα ἐν 


ει Κύριος παντοκράτωρ. »([21]Περὶ Ἐθνῶν C 


κ ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου μέχρι δυσμῶν vb ὄνομά 
ἑξασται ἓν τοῖς Ἓθνες:, λέγει Μύριος παν- 
Q^) «καὶ ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσ- 
dp ὀνόματί µου, καὶ εέγα τὸ ὄνομά poo Ev 
νεσι, λέχει Κύριος παντοκράτωρ. » (Περὶ δὲ 
y λέχει͵) « μεῖς δξ βεθτλουτε αὐτό. » Δα- 
ιἴτισαι παρ) ἐμοῦ, xal δώσω σοι ἔθνη τὴν 
µίαν σου, χαὶ την χατάσχεσἰν σου τὰ πἐρατα 
. ) Μωῦσις (28), « Εασόν µε ἐκαλεῖψφαι τὸν 
τον, χαὶ δώσω σοι ἔθνος µέγα, χαὶ πολὺ, 


|l. xvi, 11-40. ** Gen. xii, 5. 
|, ο Psal. xxi, 95... 7? Isa. Lri, 5. 
, xxzi, 10.  7*1sa. 1, 10. "" ibid. 15-16. 


p recentiori codice Vaticano est Mai D 
λ 


pta lectio. Siplianus Ἱερίσθ» videtur, βλα- 
Jv, vertit enim stolones et malleoli ; sed legen- 
(µάτων iuxta vetustiorem Vaticanum coJi- 


B antiquiori Vaticano, μέ. 
n Romana editione, 733a: al φυλαί, quem- 
metiam legit Justinus in Dial. pag. 548, 


jianus. 
iomana LXX  Interpr. editio, ἐπ ἑσχότων 
Sed Justinus in Dial. cum Tryph. pag. 541, 
ei pego», neque etiam Tertul. adv. Marc. 
t. 9t. 


ia Justiuus quoque modo relatus legit, atque 
se videtur Tertullianus; nam liabet hic pro- 
nt, el niox provocato: sed in editione Roma- 
Interpretum est παρώξυναν. 

Je bac lectione vide Nobilium in Notis. 


*5 Deut. xxu, 90. 21. 
7! Malach. 1. 10. 


inquit, « pessimos pro sepultura ejus **. » Isaias, 
« Manifestus factus sum non quasrentibus me: in- 
ventus sum ab his, qui me non interrogabant. 
(Dixi, Ecce adsum, genti, qui non invocaverunt 
nomen meum )*!.» David, «Alicnatus factus sum 
fratribus meis, et hospes filiis matris mez «5. De 
gentibus autem ait, « Annuntiabo nomen tuum fra- 
tribus meis, in medio Ecclesie laudabo te **. » De 
Judais, «Propter vos blasphematur nomen meuti 
semper in gentibus "*. » Malachias, «Non est vo- 
luntas mea in vobis, dicit Dominus omnipotens "!.» 
(De Gentibus autem, « Quia a solis ortu usque ad 
occasum clarificatum est nomen meum in gentibus, 
dicit Dominus omnipotens : ) οἱ in omni 10co incen- 
sum offertur nomini mco, οἱ magnum est nomen 
meum in Gentibus, dicit omnipotens 11.2 (De Ju- 
dzeis autem dicit.) « Vos autem contaminatisillud 15. 
David, « Postula a ime, et dabo tibi gentes laeredi- 
tatem tuam, et possessionem tuam terminos terre?*. » 
Moyses, «Sine me delere populum hunc, et àabo 
tibi gentem magnam, et multo magis quam haec ?*.» 
Isaias de Judxis, «Audite verbum Domwini, filii 
Sodomorum ; attendite legi Dei populus Gomor- 
rlixe 7*. » Et rursus, «Sabbata vestra, et ucoincnias 
vesiras odit aniuia mea ; vota vestra non exaudiam. 


** [sa, put, 9. 5" Isa. txv, 1. ** Psal, 
'* ibid. 11. "*ibid. 19. "* Psal. ri, 8, 


(35) De hoc Isai& loco vide supra in Notis ad 
cap. 2, n. 5. 

(24) Qus semicirculis includuntur desunt in 
recentiori Vaticano, sed habentur apud Sipha- 
num. 

(25) In Vaticano cod. est ἔθνου, manifesto librarii 
errore. Editio Romana, et alii legunt, ἰδου εἰμὶ 
ἔθνει, et Justinus in Dialogo cum Tryph. pag. 942, 
εἰμὶ ἔθνεσιν. 

(20) Editio Romana, διηγήσοµαι, eamque lectio- 
nem sequuntur Tertullianus et Cyprianus. 

(27) Qua tam híc, quam infra semicirculis inclu- 
duntur desuut in recentiori Vaticano et apud Sipha- 


uum. 

(38) Videtur Nyssenus respicere ad locum 
Exe. xxxi, 10, ejusque referre sensum, non 
verba. 


20] 


S. GREGORII NYSSENI 


22: 


Lavamini, puri estote. Manus vestre inquinatz A μᾶλλον τούτου. » Ἡσαῖας περὶ Ἰουδαίων, ν 'Axouttt 


sunt sanguine ". » Et cuin lex aperte dicat non 
oportere festum extra Jerosolymain ac templum 
celebrare, juxta illud, « Te decet hymnus, Deus 
in Sion ; el tibi reddetur votum in Jerusalem '* ; » 
nihilominus scriptum est, «Adorabunt Dominuin 
unusquisque de loco suo "*. » Et rursus Propheta, 
« Magnum nomen ejus in Gentibus, et in omni loco 
incensum offertur nomini ejus, et sacrificium mun- 
dum . » « Vos autem interficiet Dominus , servien- 
tibus autem mihi vocabitur nomen novum, cui 
benedicetur super omnem terram 9". » At quid ma- 
gis novum, quam nomen Christianorum ? Et David, 
« Annuntiabunt justitiam ejus populo qui nascetur, 
quem fecit Dominus *', » Cum autem David ail, 
«Deus inhabitare facit unius moris in domo 53,2 
inorem illum significat, quo Mosaicz legi addicti 
ceterarum gentium consortia vitabant. Isaias, 
« Implebitur omnis terra cognitione Domini, ut aqua 
multa ad operiendum mare ?*.» David, « Memores 
erunt, et convertentur ad Dominum omnes termini 


terre, et adorabunt coram eo omnes patri» Gentium, . 


quoniam Domini est regnum, et ipse dominatur in 
Gentes **.» llaud alienum autem fuerit sciscitari 
etiam a Judzis, qu: nunc forte lex vigeat ; Mosaica 
ne, qua obsolevit, atque negligitur, propterea quod 
nec templum nunc sit, nec locus, nec propheta, 
qui futurorum quidpiam pranuntiet ; nec arca, in 
qua legis tabulae atque Decalogus servabantur, in 
quibus tres illas solemnes celebritates peragere 
oportebat, et non alibi. Item, «Quia auferetur a 
Jud:xis regnum Dei, et dabitur genti facienti fru- 
clus ejus δὲ Hzc autem non alia fuerit, quam 
Christianorum gens, quz vitx legis divinz institutis 
consonez [íructus exhibet. David, «Confessio et 
magnificentia opus ejus, et justitia ejus manet in 
seculum seculi **.» Coufitetur autem Patri. non 
sua ipsius peccata, qui innocens est, sed corum 
peccata, qui in ipsum credunt; nam cum dicat 
David, «Dixit Dominus Domino meo, sede a dex- 
tris meis **, οἱ reliqua, Isaias clarius ait, « Dicit 
Dominus Christo meo Cyro **.» Aiunt autem hzc 
de Cyro Persarum rege dicta esse, sed ridicula est 
liujuscemodi opinio. Quomodo enim reliqua Cyro 
conveniunt ? c Apprehendi dexteram tuam; obe- 
dient ante faciem ejus gentes; et fortitudinem 
regum disrumpam ; aperiam ante eum januas, et 
civitates non claudentur. Aute te ibo, et montes 


11. Psal. xiv, 9... 7* Soph. n, 11. ο Malach. i, 11. 
** Psal. xxi, 28,29. ** Matth. xx:, 45. 9* Psal. cx,5. 


Lxvi, 7. δρα, x1,9. 


(29) In editione Romana, et apud alios est. ἄρχον- 
τες Σοδόµων, posi. quie verba codex Sipliaui et Va- 
ticanus recentior addunt xat. Sequentia vero pro- 
plietze verba in epitomen redegit Nyssenus. 

(30) In vetustiori Vaticano deest, Éxzozo;* sed 
habebatur in Siphani codice, et in editione Romana. 
Eusebius Dem. Evang. lib. 1, c. 6, pag. 19, ἔχα- 
στος £x τοῦ τόπου αὐτῶν. Vide eumdem lib. inu, 
cap. 2, nuin. 16. 

(91) Codex recertior Vaticanus, xaAvdat. 


λόγον Κυρίου υἱοὶ Σοδόµων (29) προσέχετε vóuo 
θεοῦ, hob; l'opópoa,. » Καὶ πάλιν, « Τὰ Σάθθατα 
ὑμῶν, xal τὰς νεομηνίας μισεῖ fj Φυχἠ pou: xai τὰς 
εὐχὰς ὑμῶν οὐ προσδέξοµαι ' λούσασθε, χαθαροὶ γί- 
νεσθε’ αἱ χεῖρες ὑμῶν μεμµολυσμέναι αἵματι. » Καὶ 
τι τοῦ νόµου σαφῶς διαγορεύοντος τὸ μὴ δεῖν ἔξω 
Ἱερουσαλὴμ xal τοῦ ναοῦ ἑορτάειν κατὰ τὸ, « Lol 
πρέπει ὄμνος, ὁ θεὸς, ἐν Σιών καὶ σο) ἁποδοθήῄσεται 
εὐχὴ ἐν Ἱερουσαλὴμ, » γέγραπται, « "Ότι προσχυν!; 
σουσι τῷ Κυρίῳ £x τοῦ τόπου αὐτοῦ ἕχαστος (30). » 
Καὶ πάλιν ὁ Προφήτης, « Μέγα τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἓν 
τοῖς Ἔθνεσι, xai ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσφέρε- 
ται τῷ ὀνόματι αὐτοῦ, xal θυσία χαθαρά. » « Ὑμᾶς 
δὲ ἀνελεῖ Κύριος’ τοῖς δὲ δουλεύουσέ pot κληθήσε- 
ται ὄνομα χκαινὸν, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ πάσης τῆς 
γῆς.» Τί δὲ καινότερον τοῦ τῶν Χριστιανῶν ὀνόμα- 
τος; Καὶ ὁ Δαθὶδ,ι Αναγγελοῦσι τὴν διχαιοσύντν 
αὐτοῦ λαῷ τῷ τεχθησομένῳ, ὃν ἐποίησεν ὁ Κύριος. » 
Καὶ ὅτι μὲν τὸ εἰπεῖν τὸν Δαθὶδ τὸ, ε Ὁ θεὸς κατ- 
οιχίζει µονοτρόπους ἓν οἵχῳ, » σηµαίνει τὸ πρὸς τὰ 
Ἔθνη τὸ τῶν ὑπὸ νόµον ἅμιχκτον. Ἡσαῖας, « Πληρω- 
θήσεται πᾶσα ἡ y?j τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον, ὡς ὕδωρ 
πολὺ καταχαλῦψαι (51) θάλασσαν. » Δαθὶδ, « Μντ- 
σθήσονται xol ἐπιστραφήσονται πρὺς Κύριον πάντα 
τὰ πέρατα τῆς Ὑῆς, xal προσκυνῄσουσιν ἑνώπιον 
αὐτοῦ πᾶσαι αἱ πατριαὶ τῶν ἐθνῶν, ὅτι τοῦ Κυρίου 
ἡ βασιλεία, χαὶ αὐτὸς δεσπόζει τῶν ἐθνῶν.» Καλὸν 
δὲ καὶ τὸ πυθέσθαι τῶν Ἰουδαίων, τίς ὁ κρατῶν ἔστι 


C νὺν ἄρα (52), πότερον ὁ Μωσαϊχὸς νόμος, οὗ παρά- 


θασίς ἐστι νῦν, xal οὗ τἠρησις, διὰ τὸ μιδὲ τὸν vay, 
$ τὸν τόπον εἶναι, ἢ προφήτην προμηνύοντά τι τῶν 
μελλόντων, 3) τὴν χιθωτὸν, ἐν ᾗ αἱ πλάκες, xal fj Δε: 
χάλογος, ἐν οἷς ἔδει (25) τὰς τρεῖς ἑορτὰς πληροῦν, 
xai οὐκ ἀλλαχοῦ. Καὶ, « "Ott ἀρθήσεται ἀπὸ τῶν 
Ἰουδαίων ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ, χαὶ δοθήσεται ἔθνει 
ποιοῦντι τοὺς χαρποὺς αὑτῆς. » Τοῦτο δ' ἂν εἴη τὸ 
ΧρισΜιανῶν ἕθνος, τοὺς προσήχοντας καρποὺς τῆς 
κατὰ O:bv πολιτείας ἐπιδειχνύμενον, Δαθὶδ, ε Ἐξ- 
οµολόγησις καὶ μεγαλοπρέπεια τὺ ἔργον αὐτοῦ, καὶ 1) 
διχαιοσύνη αὑτοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. » 
Ἐξομολογεῖται δὲ τῷ Πατρὶ, οὐ τὰς ἑαυτοῦ ἁμαρτίας 
ὁ ἅμωμος, ἀλλά τὰς τῶν ἐπ᾽ αὑτῷ πιστευόντων᾽ ὅτι 


D τοῦ Δαθὶδ εἰπόντος, « Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ µου’ 


Κάθου ἐκ δεξιῶν µου, » xaX τὰ λοιπὰ, Ἡσαῖας σα- 
φέστερον λέγει, « Λέχει ὁ Κύριος τῷ Χριστῷ µου 
Κύρῳ (94). » Λέγουσι δὲ εἰς Κύρον τὸν Πέρσην εἰρη- 
σθαι ταῦτα. Γελοῖον 6£* moo γὰρ ἀρμόζξει Κύρῳ τὰ 


9! Psal, xxi, 52. ** Psal. 
53 ]s2, aL v, d. 


8? Ίδη. 1xv, 15. 10. 
*! Psal. cix, 1. 


(33) In. recentiori Vaticano est, τοὺς Ἰουδαίους, 
τίς 6 χρατῶν ἐστιν ἄρα, atque ita etiam legisse vi- 
detur Siphanus; vertit enim, Quid nunc igitur obti- 
net. 

(55) IIec verba subjungenda esse videntur post 
prccedentia illa, διὰ τὸ μηδὲ τὸν vabv, ἡ τὸν τ 
εἶναι. 

(34) Hunc Isaiz locum intelligendum esse de 
Christo Tertullianus quoque adv. Judeos c. 7, et 
Cyprianus lib. 1 Testim., cap. 21, autums"*. ^77 7. 


TESTIMONIA ADVERSUS JUDJEOS. 


230 


᾿Ἐκράτησα τῆς δεξιᾶς (33) σου * ἑπακούσου- A complanabo, portas reas conteram, et vectes 


ροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, xal ἰσχὺν βασιλέων διαῤ- 
νοίξω ἔμπροσθεν αὐτοῦ πύλας, xal πόλεις οὗ 
Ἰθήσονται * ἔμπροσθέν σου πορεύσομαι , xal 
αλιῶ θύρας χαλκᾶς συντρίφω, xoi µο- 
δηροῦς συνθλάσω, xai δώσω σοι θησαυροὺς 
óc; » Πῶς οὖν áppósst ταῦτα Κύρῳ, τῷ µι- 
ερον εἷς Μασαχέτας αἰσχρῶς ἀναιρεθέντι καὶ 
y ἐχδαρέντι ; χαὶ μετὰ μιχρὸν (37) ἑρμηνεύει 
ὑτὸς προφήτης, λέγων Ex προσώπου τοῦ θεοῦ, 
γὼ Κύριος ὁ θεὸς ὁ χαλέσας σε Ev διχαιοσύνῃ’ 
α τῆς χειρός σου, xal ἰσχύσω σε, xai δώσω σε 
χην γένους, εἰς φῶς ἐθνῶν, ἀνοῖξαι ὀφθαλ- 
φλῶν, καὶ ἐξαγαγεῖν ἐκ δεσμῶν πεπεδηµέ- 
), xaX ἐξ οἴκου φυλαχῆς καθηµένους (40) ἐν 


ferreos confringam. Et dabo tibi thesauros tene- 
brosos **.» Quomodo igitur hzc Cyro convenient, 
qui paulo post apud Massagelas turpiter iuterfectus 
est, ct ex ejus detracta pelle uter confectus? Et 
paulo post idem propheta verborum suorum sensum 
explicat, diceus ex persona Dei, « Ego Dominus 
Deus, qui vocavi te in justitia; tenui dexteram 
tuani, et confoitabo te, οἱ dabo te in testainentum 
generis, in lucem gentium, ad aperiendum oculos 
cecorum, ad educendum de vinculis vinctos, et de 
domo carceris sedentes in tenebris **. » Et rursus 
idem Isaias, « Et dixit mihi : Magnum tibi hoc, vo- 
cari puer nieus, et suscitare tribus Jacob, et dia- 
persionem lerael convertere. Et posui te in testa- 


» Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς Ἡταῖας, (41) «Καὶ εἶπέ B mentum generis, in lucem gentium, ut sis in salutem 


(α σοι τοῦτο, χληθηναι παῖδά pou, χαὶ οτῆσαι 


ke toU. Ἰαχὼδ, χαὶ τὴν ὃ.ασπορὰν τοῦ "logo 
οῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς 


. pó τῆς τοῦ Κυρίου δευτέρας παρουσίας 
ἐ.1εὐσεται ᾿Π.ίας. 
(ac ὁ προφήτης λέγει, € Ἰδου ἐγὼ ἆπο- 
(2) ὑμῖν ἩἨλίαν τὸν θεσθίτην (45), πρὶν 
yw ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην xai ἐπιφανη, 
αταστήσει χαρδίας πατρῶν πρὸς υἱοὺς, καὶ 
ἀνθρώπου πρὸς τὸν πλησίον αὐτου, μὴ ἑλ- 
Ἰάξω (44) τὴν γῆν ἄρδην. » 


IH'. Ὅτι κ.ηθησόμεθα Χριστιανοί. 


ας λέγει, « ΌὌγονται ἔθνη τὴν δόξαν (45) 
πάντες οἱ βασιλεῖς τὴν δικαιοσύνην σου, 
σει σε 5 ὄνομα τὸ χαινὸν, ὃ ὁ Κύριος ὀνο- 


usque ad extremum terr: *!.» 


στρέψαι’ καὶ τἐθεικά σε εἰς διαθίχην γένους, εἷς φῶς 
γῆς.) 


XVII. Quod ante secundum — Domini aaventum 


venturus. sit. Elias. 

Malachias propheta dicit, « Ecce ego mitto 
vobis Eliam Thesbiten , antequam veniat dies 
Domini magna ct illustris, qui convertet cor pa- 
trum ad filios, et cor hominis ad proximum 
suum, ne forte veniens , percutiam terram peni- 
tus **. ) 


XVIII. Quod vocandi Christiani. 


Isaias dicit, « Videbun£ gentes gloriam tuam, 
el ones reges justitiam tuam , et vocabit te 
nomen novum, quod Dominus nominabit illud **, » 


V16. » Καὶ πάλιν, ε Toig δὲ δουλεύουσί µοι C. Et rursus, « Servientibus autem mihi vocabitur 


ται ὄνομα χαινὸν, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ τῆς 
Πσηὲ, (46) « Καὶ ἔσται Ex ἑσχάτου τὸ ὄνομα 


πφανὲς ἐν πάσῃ τῇ Υῇ, xat τῷ ὀνόματι αὖ- 
ἑηθήαονται λαοὶ πολλοὶ, xal χατὰ τὰς ὁδοὺς 
ὀρευθέντες, ζσονται ἐν αὐταῖς. » 


, 4-3. ** δα, χε, 6. Ἴ. 


Dominum | iuterpretantes. Idein facit Theo- 
Jexandrinus in disputatione adhuc inedita 
mone Judzo. Sed de liac veterum Patrum 
» vide Hieronymum in Comm. ad hunc lo- 


n recentiori Vaticano additur, τῆς χειρός, 
t eliam in Siphani codice reperiebatur. 
erba illa, χα) εἰς ἀσχὸν ἐχδαρέντι, non ex- 
recentiori codice Vaticauo, nec in Siphani 
' leguntur. 

abitur memoria Nyssenus; hzc enim verba 
Bb, capite videlicet quadragesimo se- 


eus iste nonnihil variat in editione Ro- 
& qua Latine legitur, Ego Dominus Deus 
im justitia, εἰ tenebo dexteram tuam et con- 
te, et dedi te in. testamentum generis, etc. 
πίουι lectionem. coa probant Justinus. in 
m Tryphoue Judeo pag. 215, 290 εἰ 550, 
us aliique. 

la eliam legit Justinus modo laudatus. In 


*! [sa, xLix, 0. 


nomen novum, cui benedicetur super terram **. » 
Oseas, « Et erit in extremo nomen ejus clarum 
in omni terra, et nomine ejus cognominabuntur 
populi multi, etin viis ejus ambulantes, vi- 
vent in eis. » « 


*! Malach. 1v, 5. 6. ** Isa. Lxir, 2. ** [sa. Lv, 


editione Romana est, £x δεσμῶν δεδεµένους. 

(40) In eadem editione Roinana legitur, xat xa- 
θηµένους. Nobilius adnotat illud, xal, abesse a- 
nonnullis, et a Cyrillo. Adde Justinum pag. 
9435-999, Cyprianum lib, n Testim. cap. 7, Tertull. 
adversus Judaeos cap. 12, Euseb. Dem. Evang. 
lib. 1v, €. 9l. 

(41) Et hic locus nonniliil variat in editione Ro- 
mana, in qua Latine legitur, Magnum tibi est wt 
voceris puer meus, ul suscites tribus Jacob, et disper- 
sionem Israel convertas. Ecce dedi te in lesiamen- 
(um, etc. Similem huic lectionem exhibet Tertull. 
adversus Prax. cap. 11. 

(49) In editione Romana, ἀποστελῶ, mittam. 

(15) Codex Siphani, et Vaticanus recentior, τὸν 
προρῄτην. —— . 

(44) In editione Romana est, μὴ ἔλθω, xal πα" 
τάξω. Ne [ογίε veniam, οἱ percuttam. 

(40) In editione Romana priore loco est, διχαιο- 
σύνη», posteriore, δόξαν. 

(46) Locum huuc apud Oseam non reperio. 


231 


S. GREGORII NYSSENI 


- 


252 


XIX, Quod futurum erat. ut turbaretur. Herodes , A 18'. Ὅτι ταραχθήσεται Ηρώδης, καὶ οἱ μετ' av- 


el omnes qui cum ipso erant. 
Jeremias ait, « In die illa, dicit Dominus, pe- 
ribit cor regis, et cor principum, ct obstupescent 

sacerdotes, el prophetas mirabuntur **. » 


XX. De Baptismate. 


Ezechiel, « Et dixit Dominus ad me: Aqua 
qua egreditur in Galilaeam, sanctificabit aquas. 
Et erii, omuis anima ad quam  supervenerit 
aqua ista, vivet et sanabitur **. » Jeremias , « Ec- 
ce quasi leo ascendens de medio Jordanis "'. » 


XXI. De Domini in "Egyptum descensu. 


Isaias dicit, « Ecce Dominus sedet super nu- 
bem levem , οἱ veniet in /"Egyptum , et concu- 
tientur omnia manufacta. /"Egypti **. » Et rursus , 
« Notus erit Dominus ZEgvptiis , et timebunt Do- 
miuum ia die illa **, » 


XXII. De Spiritu sancto. 


]saias, « Et tunc Dominus misit me, et Spi- 
ritus ejus !. » Ex Exodo, « Et dixit Demiuus 
Moysi : Adduc mihi septuaginta seniores , et su- 
mom de spiritu qui est in le, et fundam super 
eos, el suscipiam te?. » David, « Cor mundum 
crea in me, Deus, et Spiritum rectum innova in 
visceribus meis ; et Spiritum sanctuin tuum ne 
auferas a me: et Spiritu principali confirma 
me*. » Et rursus, « Quo ibo a Spiritu tuo*?» 
Job, « Spiritus divinus, qui fecit me *. » Et rur- 
sus, « Spiritus est in. hominibus ; spiratio autem 
Omnipotentis est, qua docet me*. » Et rursus 
« Vivit Deus, qui sic me judicavit, οἱ Omnipo- 
tens, qui affecit amaritudine animam meam. Spi- 
ritus autem divinus, qui circa me est in na- 
ribus *. » Zacharias «Ego sum in vobis, et Spi- 
ritus meus stetit in. medio vestrum 9. » Saloinou , 
« Spiritus- Domini replevit orbem terrarum *. » 


*- 


*5 Jer. 1v, 9. ** Ezech. xcu, δ. 9" Jer. xxix, 
xLvm, 10. *Num. xi, 16... ? Psal. c, 12-14. 


' Job xxvii, 2, 5. *, Agg. 11, 6. * Sap. 1, 7. 


(47) Adnotat ad suz versionis marginem Sipha- 
nus, multa hic librarii negligentia, aut errore omissa 
fuisse in exemplari feedissime corrupto et mutilato, 
quo usus fuerat; nam quz deinceps sequuntur, ait, 
parum aut nihil cum titulo conveniunt. Recentior 
quoque Vaticanus codex cum Siphani exemplari 
concordat, sed in alio ejusdem Dibliothecze vetu- 
stiori, et optimze notze scripto codice, non modo nil 
eorum reperitur, qu:& ab hoc loco usque ad finem 
operis leguntur in altero receitiori, et in Siphani 
editione; verum etiam quatuor subjunguntur ge- 
nuina capitula, quie integrum absolutumque Nys- 
seni opus nobis exhibent. Non est itaque ut opus 
hoc Nysseno abjudicent quotquot de ecclesiasticis 
Scriptoribus tractarunt, si eo tantum argumento 
nitantur, quod iu hujus operis calce quzdam ex 
Chrysostomo desumpta legantur, qui post Nysseri 
tempora floruit; nam, ut dixiinus, quz a capite 19 
usque ad finem operis in Siphani editione conti- 
nentur. non Nysseni verba, sed pannum csse ex 


C 


19 apud LXX. 
* Psal. cxxxvin, 7. 


D 


τοῦ πάντες. 

Ἱερεμίας φτοὶ, (47) « Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, Mya 
Κύριος, ἀπολεῖται ἡ καρδία τοῦ βασιλέως, xal fj xap- 
δία τῶν ἀρχόντων, xal οἱ ἱερεῖς ἑχστήσονται, xa οἱ 
προφῆται θαυμάσονται. » 

K'. Περὶ τοῦ Βαπτίσματος. 

Ἰεζεχιὴλ, (48) «Καὶ εἶπε Κύριος πρός ue: » Τὸ ὕδωρ 
τοῦτο τὸ ἑκπορενόμενον εἰς τὴν Γαλιλαίαν, ἁγιάσει 
τὰ ὕδατα. Καὶ ἔσται, πάσῃ φυχῇ, by fjv ἂν ἐπ 
ἐλθῃ τὸ ὕδωρ τοῦτο, ζἑσεται xal ἰαθήσεται - » Ἱε- 
ρεµίας, « "los ὡς λέων ἀναθήσεται Ex μέσου τοῦ 
Ἰορδάνου. » 


ΚΑ’. Περὶ τῆς εἷς Αἴγυπτον τοῦ Kvpiov καθόδου. 

Ἡσαῖας λέγει, (49) « Ἰδου Κύριος χάθητα: ἐπὶ 
νεφέλης χούφης, xai ἵξει εἰς Αἴγυπτον, καὶ σεισῆ- 
σεται πάντα τὰ χειροποίητα Αἰγύπτον. » Καὶ πάλιν 
« Γνωσθήσεται Κύριος τοῖς Αἰγυπτίοις, καὶ φοθτθή- 
σοντα! Κύριον ἓν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ. » 


ΚΒ’. Περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 


Ἡσαῖας, « Καὶ νῦν Κύριος ἑξαπέσταλχέ (50) µε, 
καὶ τὺ Ἠνεῦμα αὐτοῦ.» Της Ἐςόδου (51), « Καὶ εἶπε 
τῷ Μωῦσεῖ, 'Aváyayé pov. ἑθδομέχοντα πρεσθυτέὲ- 
ρους, καὶ λήψφομαι ἀπὸ τοῦ ἐπὶ σὲ Πνεύματος, xai 
ἐχχεῶ ἐπ᾽ αὐτοὺς, xol ἀντιλῤφομαί σε. » Δαθὶδ, 
« Καρδίαν χαθαρὰν χτίσον ἐν ἐμοὶ, ὁ θεὸς, καὶ Πνεῦ- 
μα εὐθὲς ἐγχαίνισον ἓν τοῖς ἑγχάτοις pou, xal τὸ 
Πνευμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ᾿ ἐμοῦ, xal 
Πνεύματι ἡγεμονικχῷ στεριξὀν µε. » Καὶ πάλιν, 
€ Ποῦ πορευθῶῷ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός σου; » Ἰὼδ, 
« Πνευμα Οεῖον τὸ ποιῆσάν µε. Καὶ πάλιν, « Πνεῦ- 
μά ἐστιν ἓν βροτοῖς, «vot; δὲ Παντοχράτορύς ἐστιν ἡ 
διδάσκουσά µε (52). » Καὶ πάλιν, «2ῇ Κύριος, ὃς 
οὕτω µε xéxpixe, καὶ ὁ Παντοχράτωρ, ὁ πικράνας 
μου τὴν duyf,v. Πνεύμα δὲ θεῖον τὸ περιὸν por ἐν 
ῥισί (55). » Ζαχαρίας, « Ἐγώ εἰμι (54) ἐν ὑμῖν, xal 
τὸ Πνεῦμά µου ἐφέστηχεν ἓν µέσῳ ὑμῶν. » Σρλομὼὠν, 
« Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωχε τὴν οἰχουμένην. » 


ο 1014. 91.  t13a. 


98 
Isa. xix, 4. * Job xxxii, 8. 


5 Job xxxii, 4. 


aliorum scriptis Nysseni operi ab antiquis librariis 
assutum, vel sola Vaticani vestustioris codicis lide 
atque auctoritate! comprobatur. 

(48) Hunc Ezechielis locum in epitomen rede- 
gisse videtur Nyssenus. 

(49) Nyssenus refert hic partim sensum, partim 
ipsamet Isai verba. 

(50) Romana LXX Interpretum editio, Κύριος Κύ- 
piov ἀπέστειλε. 

(54) Locus iste ad librum Numerorum cap. χι, 
xvi, pertinere videtur; sed ibi tum in verbis, tuin 
in sensu nonnihil diversus est. 

(52) Pronomen, µέ, non exstat in vulgata LXX 
literpretum | editione. 

(53) Editio Romana L4X Inlerpretum, ἐν ῥενί” 
sed proprior Hebraice lectio, quam sequitur Nys- 
senus, et Augustinus a Nobilio mernoratus. 

(54) Locus est Aggai n, 6, non Zachariz, scd 
in Romana edit. est, μεθ) ὑμῶν ἐγώ εἰμι. 


TESTIMONIA ADVERSUS 109405. 
€^ ε«Παρώξυναν τὸ llveüpa τὸ vtov, xal A ἱ5αίας : 


η αὐτοῖς ci; ἔχθραν. — Ὁ οἶχος τοῦ Ἰαχὼδ 
υναν τὸ Πνεῦμα Κυρίου. » Ἰωήλ' « Καὶ ἔσται 
᾿ἐσχάταις ἡμέραις, ἐχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός 
| πᾶσαν σάρχα,ν δηλαδὴ τὴν πιστεύουσαν, « xal 
€ υἱοὺς ὑμῶν, καὶ ἐπὶ τὰς θυγατέρας ὑμῶν,» 
ἑξῆς. Haata;: « Πνεύμα Κυρίου ἐπ᾽ ἐμὲ, οὗ 
ἔχρισέ µε (ὅ5δ),) καὶ, « Ἐπαναπαύσεται ἐπ᾽ αὑ- 
à πνεύματα. Καὶ, «Κατέθη Πνεῦμα Κυρίου, 
ἤἠγησεν αὐτούς. » Καὶ, « Πνεῦμα ἐπιστήμης 
Βεσελεἡλ τὸν ἀρχιτέχτονα τῆς σχηνῆς' Πνεῦμα 
νόµενον, xai Πνεῦμα ἑξᾶραν Ἠλίαν ἐν ἄρ- 
αἱ ζητηθὲν παρ᾽ Ἐλισσαίου διπλάσιον. » Καὶ, 
μα παρ᾽ ἐμοῦ ἐξελεύσεται, xal πνοὴν πᾶσαν 
Χῆσα. » Καὶ, « Ἰδοὺ ὁ rai; poo ὁ ἐχλεχτὸς, ὁ 
ὁς pov, εἰς ὃν εὐδόχησεν ἡ φυχἠ µου, θήσω 
Ἰμά µου ἐπὶ αὐτόν. » Καὶ, « Οὐαὶ, τέχνα ἆπο- 
τάδε λέχει Κύριος Ἐποιήσατε βουλὴν οὗ 
, χαὶ συνθήχην (560) οὗ διὰ τοῦ Πνεύματός 
Καὶ, « 'Exet συνήντησαν ἔλαφοι, καὶ εἶδον 
Reza ἀλλήλων  ἀριθμῷ παρῆλθον, xai µία 
My ὑπελείφθη (57), διότι Κύριος ἐνετείλατο 
xa τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ συνἠγαγεν αὐτάς (58). » 
ἡ ἀνάστασις διὰ τοῦ Πνεύματος ἐνεργείται, 
ἔχει « Αντανελεῖς τὸ πνεῦμα αὐτῶν, xat ἐχλεί- 
cai εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέφουσιν. Ἐξ- 
&lg τὸ Πνεῦμά σου, xai χτισθήσονται, xai 
εεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. ? 
*9 Mich. i1, 7. 


ιο Lxmnit, 10. *! Joel m, 98. 


954 
« Exacerbaverunt Spiritum sanctum, et 
conversus est eis in inimicitiam.*?, — Domus Jacob 
exacerbavit Spiritum Domini **. » Joel : « Et erit 
in ultimis diebus, effundam de Spiritu meo su- 
per omnem carnem, » credentium videlieet, « et 
super filios vestros, et super filias vestras *!, » 
et reliqua. Isaias : « Spiritus Domini super me, 
propter quod unxit me **, » Et, « Requiescent su- 
per eum septem spiritus 9. » Et, « Descendit 
Spiritus Domini et dux corum fuit **. » Et, « Spi- 
ritus sapienti: implevit Deseleel tabernaculi ar- 
chitectum **, Spiritus incitans Eliam, eumque 
tollens in currum, qui duplex ut in se fleret Eli- 
seus postulat **. » Et, « Spiritus e me egredietur, 
et flatum omnem ego feci 67.2 Et, « Ecce puer 


B meus electus, dilectus meus, in quo bene com- 


placuit anim: mea, ponam spiritum meum su- 
per eum **. » Et, « Vze, filii desertores , heec dicit 
Dominus : Fecistis consilium, non per me; et 
pactum , ron per Spiritum meum *. » Et, « lbi 
occurrerunt cervi, et viderunt facies inter se; 
numero transierunt, et. una ipsarum non reman- 
sil : quia Dominus eis mandavit, et Spiritus ip- 
sius congregavit eas "^. » Caterum resurrectionem 
quoque Spiritus efficit; David enim ait, « Auferes 
spiritum eorum , οἱ deficlent , et in pulverem 
suum revertentur. Emittes Spiritum tuum, et 
creabuntur, et renovabis faciem terra '*, » 

οὐ [ρα. Lrxu, 14. 


** Ίσα, txt, 4. "Isa. χι, 3. 


. 3XXt, 1. 9 IV Heg. τι, 10, 11..." Isa. Lxvir, 10. ** Isa. σι, 13; Matth. xri, 18. *? Iga,. xxx, 4. 


EXXiv, 15, 16. — "' Psal. ciui, 29, 50. 

Respicere videtur ad Isaiz locum in cap. xt, 
requiescet super eum Spiritus Dei, spiritus 
e, et intellectus, spiritus consilii, et forti- 
spiritus scientie, et pietatis; replebit eum 
timoris Domini. Septem enim spiritus hic 
itur, etiain a Tertulliano lib. v Adversus 


eap. 17. 
ia Romana LXX luterpr. editione est, συν- 


lATrRoL. Ga. XLVI4 


θῆχας, quemadmodum etiam legit Irenzus lib. 1v 
Adv. her., cap. 25. Sed Cyprianus in ep. 55 cum 
Nysseno concordat; legit enim, fecistis. conventio- 
nem. 

(97) Eadem Romana editio, οὐχ ἀπώλετο, mon 
periit. 

(58) Eadem editio, αὐτά. 


955 S. GREGORII NYSSENI 256 





—. TOY AYTOY 
ΠΕΡΙ THX ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ 


KAI ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΟΜΑΧΩΝ, OTI ΘΕΟΣ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ TO ΑΓΙΟΝ, 
ΠΡΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΝ. 


EJUSDEM S. GREGORII 
DE SANCTA TRINITATE 


ET IN ADVERSARIOS SPIRITUS SANCTI, QUOD SPIRITUS SANCTUS SIT DEUS 
AD EUSTATHIUM. 


Legitur inter Epistolas. S. Basilii Magni, ep. 189 edit. Maurin. (Patrologiz tom. XX XII, col. 685). Lucubra- 
tionem istam codices mss. alii Basilio, alii Gregorio Nysseno ascribunt. C[. Prudentius Maranus, Vita 
S. Basilii, c. 31, n. 2, in fronte operum S. Basilii nosira editionis. 





TOY AYTOY 


ΠΡΟΣ ΠΕΤΡΟΝ TON ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ 


ΠΕΡΙ AIAPOPAX ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ YHOZTAZEQZ. 


EJUSDEM 


AD PETRUM FRATREM. SUUM 


DE DIFFERENTIA ESSENTL/E ET HYPOSTASEOS 
ID EST SUBSTANTLE SIVE SUBSISTENTLE. 


Est Basilii Magni Epistola 58 ed. Hawin. Vide Opp. Basilii editionis nostre, Patcologie tom. XXXII, 
οἱ 920. Cf. Prudentii Marani nota ibid. 


TOY AYTOY, ΠΕΡΙ VYXHZ 


ΠΡΟΣ TATIANON. 


EJUSDEM, DE ANIMA 


AD TATIANUM. 


Ezstat inter Opera S. Gregorii Thaumaturgi nostra: editionis, tom. X hujusce Patrologie Grece, col. 1159. 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 


228 





PARS III. 


ASCETICA ET MISCELLANEA. 





TOY AYTOY TPHTOPIOY 


ΠΕΡΙ TOY 


TI TO ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΟΝΟΜΑ H ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ 


ΠΡΟΣ APMONION. 


EJUSDEM S. GREGORTI 


AD HARMONIUM . 


QUID NOMEN PROFESSIOVE CHRISTIANORUM 


SIBI VELIT. 


Laurentio Sifano interprete. 


"Ὅπερ ποιοῦσι πρὸς τοὺς χρατοῦντας οἱ τοῖς ἥμε- Α Quod apud magistratus et eos qui rerum potiun- 


ρινοῖς ὑποχείμενοι Φόροις , εἰ πλειόνων ἡμερῶν ἑλ- 
λειφθείη τὸ χρέος, ἀθρόως τῶν χατὰ µέρος ὀρλημά- 
«try ἀποτιννύντες ἐν χεφαλαίῳ τὸ ὄφλημα, ef τινος 
ἐπιτύχοιεν εὐπορίας , τοῦτο ποιῄσω xal αὑτὸς ἐπὶ 
εἲς σεµνότητόὀς σου. Χρεωστῶν Υάρ σοι τὸ συνεχῶς 
ἐπιστέλλειν (διότι τοῖς Χριστιανοῖς fj ἑπαγγελία χρέος 
ἐστὶ ), τὴν iv τῷ παρελθόντι γρόνῳ τῶν γραμμάτων 
Όλειγιν, ἣν ἀχουσίως πεποίηµαι, νῦν ἀποπληρῶσαι 
Δούλομαι, τοσοῦτον ἑχτείνας τῆς ἐπιστολῖις τὸ µέτρον, 
ὥστε χαὶ πρὸς τὰ συν{θη µέτρα τῶν γραμµάτών 
δ-α.ρουµένην, ἀντὶ πολλῶν νομισθῆναι. Ὡς ὃ) ἂν μὴ 
pin» ἀδολεσχοίην τῷ µήχει τοῦ γράμματος , χαλῶς 
ἔιειν ἠγοῦμαι διὰ της ἐπιστολιμαίου ταύτης φωνῆς 


tur, faciunt ii qui quotidianis vectigalibus obnoxii 
sunt, ut si complurium dierum zs alienum ab ipsis 
persolutum non sit, in unam summam coactum sin- 
gularium debitorum :es alienum dependant, si quam 
forte nacti fuerint pecunia facultatem, id etiam ipse 
faciam apud tuam amplitudinem. Nam cum debeam 
crebras ad te mittere litteras, quippe cum Chri- 
stianis promissio debitum sit, quam in preterito 
tempore invitus feci litterarum  intermissionem, 
nunc explere etcompensare volo, in tantum epistolz 
modum excedens, ut si ad consuetum modum litte- 
rarum dividatur, loco multarum epistolarum haberi 
possit. Verum ne frustra litterarum prolixitate lu- 


th» χατὰ πρήσωπον ἡμῶν συνουσίαν µιµήτασθαι. ῃ dam, ac nugando tempus teram, recte mihi factu- 


ἩΜέμντπσαι γὰρ πάντως, ὅτι τῶν πρὸς ἀλλήλους πάν- 
ποτε ἡμῖν λόγων αἱ ἀφορμαὶ, µελέται πρὸς ἀρετὴν 
xai γυµνασίαι πρὸς θεοσέθειαν σαν, σοῦ μὲν ἐπι- 


rus esse videor, οἱ per epistolarem hanc vocem 
imitatus fuero consuetudinem qua coram inter. nos 
uti solemus. Meministi enim, sat scio, quod 8ο προς 


ez 5, GREGORII NYSSENI 940 


argumenta sermonum, quibus inter nos uti soleba- A στατικῶς ἁξὶ τοῖς λεγομἐένοις ἀνθυποφέροντος , χαὶ 
inus, meditationes virtutis erant, et ad Dei cultum οὐδὲν ἀνεξετάστως παραδεχοµένου τῶν λεγομένων 
atque pietatem exercitationes, cum tu quidem prm- ἡμῶν δὲ διὰ τὸ προέχειν τῷ χρόνῳ τὰ Exáatoze παρὰ 
ceptoris ac magistri more semper iis que dicebantur τῆς τοῦ λόγου ἀχολουθίας ἔπις ητούµενα διαλνόντων. 
ex adverso subjiceres et opponeres nihilque, quod — Ei μὲν οὖν Ἡν δυνατὸν xai vov γίνεσθαι οὕτως, ὥστε 
diceretur absque excussione atque examinatione — zapi τῆς σῆς συνέσεως δίδοσθαι λόγῳ τὴν ἀφορμὴν, 
admitteres; nos vero qui :ate precederemus, qux: τῷ παντὶ χρεῖττον ἂν ἣν τὸ τοιοῦτον. Διχόθεν γὰρ ἂν 
per consequentiam sermonis identidem requireren- ὑπήρχεν ἀμφοτέροις τὸ χέρδος , ἔχ τὲ τοῦ προσηρᾷν 
tur, dissolveremus. Si igitur nune etiam ita fieri! ἀλλήλους, (09 τί γλύχιον τῶν xazi τὸν βίον ἐμοί;) xal 
posset,.ut a lua prudentia omni sermoni occasio ἐκ τοῦ παρὰ τῆς σῆς φρονῄσεως, πλήχτρου δίχη», 
daretur, nibil eo melius 4ο przstabilius accidere τὴν γηραιὰν ἡμῶν ἀναχινεῖσθαι χιθάραν. Ἐπεὶ δὲ f 
posset. Duplex enim utrique nostrum lucrum exsi- τοῦ βίου ἀνάγχη διεστάναι ἡμᾶς παρασχευάσει τῷ 
steret, tum ex mutuo conspectu, (quo quid in vita σώματι., κἂν εἰ τὰς φυχὰς συναπτώµεθα , ἀναγχαῖον 
mihi dulcius? ) tum ex eo quod pleciri in modum 4 àv etj, xaY τὸ σὸν πρόσωπον ὑποδύεσθαι, εἴ ποὺ τις 
tua prudentia nostra vetusta. cithara suscitaretur.  ἀντίῤῥησις πρὸς τὸν λόγον, χατὰ τὸ ἀχόλουθο», ἡμῖν 
Sed quouiam vitz necessitas facit, ut corpore ab n ἀναφανείπ. Καλῶς 6' àv ἔχοι ὑπόθεσίν τινα τῶν 
invicem disjuncli simus, etiamsi animis semper Φυχωφελῶν προθεῖναι τῷ τῶν γραμμάτων σχοπῷ, 
conjungamur, necessarium fuerit, sicubi contradi- — e10' οὕτω πρὸς τὸ προχείµενον ἀσχοληθῆναι τῷ λόγω. 
ctio aliqua: nobis exsistere visa fuerit, per conse- Οὐχοῦν, ὡς tv προθλήµατι, ζττείσθω παρ ἡμῶν; 
quentiam adversus sermonem etiam tuam subire personam. Commodum autem fuerit primum argumentum 
quoddam, unde atiquaad animum utilitas pervenire poss:t,proponere quasi scopum litterarum, quo spectent; 
deinde sic ad rem propositam sermoni operam dare. Igitur a4 quaerendum a nobis propositum esto : 


Qua sit Christiani hominis professio? Τί τοῦ Ἀριστιανοῦ τὸ ἑπάγγε.μα; 

Fortassis enim haud inutilis erit hujus rei consi- Τάγα γὰρ οὐχ £5 τοῦ λυσιτελοῦντος ἡ περὶ τούτου 
-deratio. Nam si plene atque exacte inventum fuerit σχέψις γενήσεται. El γὰρ ἀχριβῶς εὑρεθείη τὸ διὰ 
id quod per hoc nomen declaratur, magnuin adju- τοῦ ὀνόματος τούτου δηλούμενον, πολλὴν ἂν Aá6otpev 
mentum adepti fuerimus a4 vitam cum virtute trans. πρὸς τὸν xav ἀρετὴν βίον συνεργίαν * ἀληθῶς, ὅπερ 
igendam, si id qued noininamur, per sublimem quo- ὀνομχζόμεθα , τοῦτο xal εἶναι διὰ τῆς Omne πολι- 
que vite rationem vere esse studeamus. Quemad- — *sag σπουδάξοντες. Ὥσπερ γὰρ et τις ἰατρὸς, fj ῥή- 
modum enin si quis medicus, vel orator, vel geo- (; τωρ, 7j γξωµέτρης καλεῖσθαι ποθῄσειεν, οὐχ ὃν δ/ξαιτο 
metre vocari desiderasset, non admitteret, ut propter ᾖτῇ ἀπαιδευσίᾳ τὴν ἐπωνυμίαν ἐλέγχεσθαι, μὴ etpi- 
imperitiam cognomen reprehenderetur, si facto pe- σχόµενος ἐπὶ τῆς πείρας ὃ ὀνομάζεται, ἀλλ 6 χατὰ 
riculo is non inveniretur, cujus nomincappellaretur, ἀλήθειάν τι τούτων προσαγορεύεσθαι θέλων, ὡς ἂν 
sed qui vere harum alicujus professionum nomine µμὴῆ Φευδώνυμος ἡ χλῆσις ἑλέγχοιτο, αὐτῷ τῷ ἔπιτη- 
appellari vellet, πο falso sumpta appellatio con- δεύματι τὴν προσηγορίαν πιστώσηται" τὸν αὐτὸν xol 
vincatur, ipso studio atque exercitio fidem faceret ἡμεῖς τρόπον, εἴπερ τὸν ἀληθῃ σχκοπὸν τοῦ Ἆριστ.α- 
appellationi : eodem nos quoque modo,si verum homi- νοῦ ἑπαγγέλματος ἐξετάζοντες εὕρομεν "οὐκ ἂν ἑλοί- 
nis Christiani professionis scopumscrutando invene- µέθα μὴ εἶναι τοῦτο, ὅπερ τὸ ὄνομα ὑπὲρ ἡμῶν Exay- 
rimus, nolimus non esse id quod illud nomen pro ᾖτΥέλλεται * ὡς ἂν μὴ τὸ περὶ τοῦ πιθήχου διήγηµα τὸ 
nobis pollicetur, ne in nos etiam quadrel id quod παρὰ τοῖς ἔξω περιφερόµενον xai ἡμῖν ἐφαρμόσειε. 
ab externis εἰ intidelibus de simia vulgo narratur. Φασὶ γάρ τινα τῶν θαυματοποιῶν ἐπὶ τῆς Αλεξάν- 
Aiunt enim quemdam in urbe Alexandria circulato- — ópou πόλεως ἀσχήσαντα πἰθηχον διά τινος εὔστρο- 
remet przstigialorem exercuisse ac docuissesimiam, φίας ὀρχηστιχῶς σχηµατίζεσθαι, καὶ περιθεῖναι αὐτῷ 
ul agilitate quadam ín formam et habitum saltatri- πρόσωπον ὀρχηστιχὸν, καὶ ἑσθῆτα τῷ ἐπ'ιτηδεύματι 
vis sese componcret, eique saltatricis apposuisse D πρόσφορον * χαὶ yopbv αὐτῷ περιοτῄσαντα, ἐνευδοχι- 
personam, ac vestem circumdedisse exercitio con- µμεῖν τῷ πιθήχῳ πρὸς τὸν τοῦ µέλους ῥυθμὸν ἑαυτὸν 
venientem ; et cum chorum ei adhibuisset, pla- ἐκχλυγίζοντι, καὶ διὰ πάντων ἐπιχρυπτομένῳ τὴν φύ- 
cuisse ac celebratum hominum sermone in prelio — atv, οἷς ἐποίει τε καὶ ἐφαίνετο. Κατεχομένου δὲ τοῦ 
fuisse propter simiam, quie ad cantilenzee modos ac θἐάτρου πρὸς τὸ χαινοπρεπὲς τοῦ θεάματος, παρόντα 
numerum sese flecteret contorqueretque, ac per µτινὰ τῶν ἀστειοτέρων παιδιᾷ τινι δεῖξαι τοις προσχε- 
omnia quz et faciebat οἱ facere videbatur, naturam — 47,vóot τῷ θεάµατι, πίθηχον ὄντα τὸν πίθηχον. Ἐπι- 
occullaret. Cum autem capti essent rei novitate θοώντων γὰρ πάντων, xal ἐπικροτούντων ταῖς τοῦ 
spectatores,quemdam cseteris astutiorem ibi fuisse, πιθήχου περιστροφαῖς, εὑρύθμως πρὸς τὴν qótjv xal 
qui ludo quodam inhiantibus spectaculo ostenderit τὸ µέλος συγχινουµένου , ῥίψαι φασὶν αὐτὸν ἐπὶ tne 
simiam esse simiam, Acclamantibus enim cunctis et ὀρχήστρας τῶν τραγηµάτων ἐχεῖνα ὅσα τὴν λιχνείαν 
applaudentibus agilitati simize, ad cantum οἱ modu- τῶν τοιούτων θηρίων ἐφέλχεται ^ τὸν δὲ μηδὲν µελλή- 
lationem apte se moventis οἱ circeumagentis, pro- σαντα, ἐπειδὴ διασπαρέντα slós πρὸ τοῦ χοροῦ τὰ 
jecisse eum aiunt in orchestra e bellariis ea quie {4- ἀμύγδαλα, ἐχλαθόμενον τῆς τε ὀρχήστρας , χαὶ τῶν 


-— 


21 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 


2:2 


κρότων, χαὶ τῶν τῆς ἐσθῆτος χαλλωπισμῶν, ἔπιδρα- A lium bestiarum ingluviem attrahunt atque invitant ; 


μεῖν τε αὐτοῖς, xal ταῖς τῶν χειρῶν παλάµαις συλλέ- 
γειν τὰ εὑρισχόμενα ' xat ὡς ἂν μὴ ἐμπυδὼν civ τὸ 
προσωπεῖον τῷ στόµατι, περιαιρὲῖσθαι χατὰ σπο»δῆν 
ἑαυτοῦ τοῖς ὄνυξι τὴν σεσοφισµένην μορφἣν περιθρύ- 
πτοντα , ὥστε αὑτὸὺν ἀθρόως γέλωτα χινῆσαι τοῖς 
θςεαταῖς, ἀντὶ τῶν ἐπαΐνων τε xal θαύματος, εἰδ- 
εγθῶς xal γελοίως £x τῶν τοῦ προσωπεἰου λειΦάνων 
διαγαινόµενον. Ὥσπερ οὖν οὐχ ἐξήρχεσεν ἐχείνω τὸ 
σεσοφισµένον σχῆμα πρὸς τὸ νοµισθηναι ἄνθρωπον, 
ἀπελεγχθείσης ἓν τῇ λιχνείᾳ τῶν τραγγµάτων τῆς 
φύσεως οὕτως οἱ μὴ ἁληθῶς αὐτὴν τὴν φύσιν ἐἑχυτῶν 
τῇ πίστει µμορφώσαντες, ῥᾳδίως ἐν ταῖς τοῦ διαθύλου 
λιχνείαις ἀπελεγχθέσονται ἄλλο τι ὄν-ες map! ὃ ἑπαγ- 
γέλλονται. ᾽Αντὶ γὰρ ἰσχάδος, T, ἆμ υγδάλης, f| τῶν 


illam vero nihil cunctatam, ut viderit ante chorum 
dispersa amygdala, oblitam et saltaticnis, et plau- 
suum, οἱ vestis ornamentorum, accurrisse ai ca, 
et manuum palmis collegisse quai inveniret, et ne 
impedimento esset, personam ori detraxisse cele- 
riter, atque unguibus suis assimulatam formam cor- 
rupisse atque dilacerasse, atque ita pro laudibtus 
el admiratione risum abunde spectatoribus movis- 
se, ut qux turpis acridieula ex persona reliquiis 
se conspiciendam przberet. Quemadmodum igitur 
illi non satis fuit falsa atque assimulata adscitaque 
forma, ad hoc ut homo existimaretur, deprehensa 
per iugluviem bellariorum natura : ita qui non vere 
ipsam naturam suam fide formavcrint, facile per 


τοιούτων τινὸς, τὸ χενόδοξον xal φιλότ.µον, xal «b B diaboli escam et ingluviem convincentur, quod 


Φφιλοχερδὲς xal φιλήδονον, xal ὅσα ἄλλα τοιαῦτα ἡ 
xaxh τοῦ διαδόλου ἀγορὰ, τοῖς λίχνοις τῶν ἀνθρώπων 
ἀντὶ τραγηµάτων προτιθεῖσα, ῥᾳδίως εἰς ἔλεγχον ἅγει 
τὰς πιθηχώδεις quy; , o! διὰ μ:.µήσεως ἑσχηματι- 
σµένης τὸν Χριστιανισμὸν ὑποκρίνονται, τὸ τῆς σω- 
φροσύνης ἢ τὸ τῆς πραότητος, f, τινος ἄλλης ἀρετῆς 
προσωπεῖον by τῷ χαιρῷ τῶν παθηµάτων ἑαυτοῖς 
ἁ-,ανίζοντες. Οὐχοῦν ἀναγκαῖον ἂν tím νοῦσαι τοῦ 
Χριστιανισμοῦ τὸ ἐπάγγελμα ' τάχα ἂν τοῦτο γενοί- 
μεθα, ὅπερ τὸ ὄνομα βούλεται, ἵνα μὴ φιλῇ τῇ ὁμο- 
λογίᾳ., xai τῷ προσχήµατι τοῦ ὀνόματος µόνου κατα- 
μορφούμενοι, ἄλλο τι παρὰ τὸ φαινόμενον ὄντες, τῷ 
τὰ xpumtà χαθορῶντι ἐπιδειχθείτμεν. 


aliud siut atque prz se ferant ac. profiteantur. Pro 
caricis enim vel amygdalis, aut hujusmodi aliquo 
cibo, vana gloria, ambitio, lucri voluptatisque stu- 
dium οἱ qu:ecunque sunt. alia hujusmodi mala, dia- 
boli annona loco bellariorum avidis hominibus 
proposita, simiarum similes animos facile produut, 
qui per fictam imitationem Christianismum simu- 
lant, temperantize, mansuetudinis, aut alicujus. al- 
terius virtutis personam in tempore afflictionum ct 
calamitatum sibi detrabentes οἱ amoventes. lgitur 
necesse fuerit considerare et intelligere Christia- 
nisini professionem : fortassis enim fieri possimus 


C id quod nomen illud sibi vult, ne dum nuda pro- 


fessione ac specie prztextuque solius nominis insignimur, allud atque videamur esse ab ου qui occulta 


intuetur * demonstremur. 


T( τοίνυν ὁ Χριστιανισμὸς ἐξ αὑτῆς τΏς προσηγο- 
ρίας νοεῖται, πρῶτον ἐπισχεφώμεθα. Ἔστι μὲν οὖν 
παρὰ τῶν σοφωτέρων µείδονά τινα xal µεγαλοφνε- 
στέραν πάντως ἐξευρεθῆναι διάνοιαν, συνεπηρμένην 
«p ὑψτλῷ τοῦ ὀνόματος. "A δὲ ἡμεῖς χωροῦμεν περὶ 
φούτου τοῦ ὀνόματος, ταῦτά ἐστι Τὸ τοῦ Χριστοῦ 
ὄνομα, εἰ πρὸς τὸ σαφἑστερόν τε χαὶ γνωριμώτερον 
ῥῆμα µετενεχθείη, τὸν βασιλέα σηµ”ίνει, τῆς ἁγίας 
Γραφῆς τὴν βασιλιχὴν ἀξίαν τῇ τοιαύτῃ φωνῇ κατά 
τινα ἰδιάζουσαν χρῆσιν ἑνδειχνυμένης. 'AXX ἐπειδὴ, 


Quamobrem imprimis quid ex ipsa appellatione 
per Chbristianismum intelligatur consideremus. *' 
Fieri igitur potest, ut a sapientioribus quidem 
major plane et amplior intellectus, qui sublimitati 
nominis respondeat, excogitetur. Qua auteur nos 
capere et intelligere de hoc nomine possumus, 
hzc sunt : Ghristi nomen, si ad dilucidius magisque 
perspicuum et intellectu facilius verbum transfe- 
ratur, regem significat, quippe cum sancta Scriptura 
hujusmodi voce peculiari quodam usu regiam in- 


καθώς qne dj Γραφὴ, ἄφραστόν ἐστι τὸ θεῖον xal D dicet. dignitatem. Sed quoniam, ut ait. Scriptura, 


ἑχατάληπτον , πάσης ὑπερχείμενον χαταληπτικῆς 
ἱπινοίας, ἀναγχαίως οἱ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι θεοφορού- 
µενοι προφῆται καὶ ἁπόστολοι, πολλοῖς ὀνόμασί τε 
xat νοήµασιν ἐπὶ τὴν σύνεσιν τῆς ἀφθάρτου φύσεως 
ἐμᾶς χειραγωχοῦσιν *. ἄλλου πρὸς ἄλλο τι τῶν θεο- 
ερεπῶν νοημάτων ἡμᾶς διευθύνοντος, ὥστε τὴν μὲν 
ἐπὶ πάντων ἐξουσίαν τῷ τῆς βασιλείας ὀνόματι πα- 
ῥαδηλοῦσθαι ’ τὸ δὲ πάθους παντὸς xal χαχίας πάστς 
ἁμιγὲς xaX ἐλεύθερον τοῖς τῆς ἀρετῆς ὀνόμασιν ὀνο- 
µάσεσθαι, ἑχάστης πρὸς τὸ χρεΐττον νοουµένης τὰ 
xat λεγοµένης' ὥστε τὸ αὐτὸ δικαιοσύνην τε εἶναι, xal 
συφίαν , καὶ δύναμιν, xat ἀλήθειαν, ἀγαθότητά τε, 
xai ζωὴν, χαὶ σωτηρίαν, xat ἀφθαρσίαν, καὶ τὸ ἅμε- 
τἀβλητόν τε xat ἀναλλοίωτον, xai πᾶν ὃ τί πὲρ ἐστιν 


* Mattb. vi, 6. 


numen divinum verbis explicari ac percipi non po- 
test, quippe cum ompem superet excogitationem ct 
comprehensionem, necessario qui Spiritus sancti 
nomine divinitus rapiebantur prophetze atque apo- 
stoli, multis nominibus, notionibus et considera- 
tionibus ad intelligendum incorruptibilein naturam | 
nos quasi manu ducunt, alius ad aliam considera- 
tionem et intellectum Deo convenientem nos diri- 
gentes, ut ipsa quidem omnibus imposita potestas 
regni noniine declaretur; ea vero vis qua. omnis 
affectus perturbationisque expers, et ab omui vi- 
tiosilatre ae malitia vacua ac libera est, virtutis 
nominibus designetur ; ita ut unaquaque virtus de 
natura excellentiore um dicatur, tum intelligatur; 


245 


. S. GREGORII NYSSENI 


214 


atque idem sit et justitia, et sapientia, et potentia, A ὑψηλὸν νόηµα διὰ τῶν τοιούτων ὀνομάτων δηλού- 


et veritas bonitasque et vita, tum salus, incorrupti- 
bilitas immortalitasque, tum immutari ac variari 
nescia virtus, et quicunque sublimis est intellectus, 
qui per hec nomina declaretur, omnia nihil aliud 
quam Christus et sint et dicantur. Si igitur omnis 
sublimis intellectus in Christi nomine comprehendi 
intelligitur (sublimiori enim significatione reliqua 
quoque continentur, ita ut c:tlerorum. unumquod- 
que nomen in notione et iutellectu regni conside- 
retur), fortasse per consequentiam aliquo modo quid 
per Christianismum significetur, animadvertere et 
intelligere possimus. Si enim ejus quod excellit 
inter ea nomina quibus incorruptibilis et immortalis 
natura evplicatur, nominis participes sumus, qui 


per fidem in eum cum ipso conjungimur : omnino B 


necesse est, ut. quicunque una cum hoc nomine 
circa immortalem illam naturam considerantur in- 
tellectus, per consequentiam cum illis quoque no» 
bis communio noiminis sit. Ut enim participatione 
Christi, Christiani appellationem adepti sumus : 
ita per consequens convenit omnium quoque subli- 
mium nominum nos asciscere communionem ac 
societatem. Δο quemadmodum in catena qui eam, 
qua in extremitate est, curvaturam attraxerit, eas 


µενον, πάντα τὸν Χριστὸν xal εἶναι xai λέγεσθαι. 
El τοίνυν περίληψις παντὸς ὑψηλοῦ νοῄµατος ἐν τῷ 
τοῦ Χριστοῦ νοείται ὀνόματι (τῷ γὰρ ὑψηλοτέρῳ τῶν 
σηµαινοµένων xal τὰ λοιπά περιέχεται, ὡς ἕχαστον 
τῶν ἄλλων τῇ ἑννοίᾳ τῆς βασιλείας ἑνδεωρεῖσθαι), 
τάχα δι ἀχολούθου γένοιτο ἄν τις ἡμῖν τῆς τοῦ Χρι- 
στιανισμοῦ ἑρμηνείας dj κχατανόησις. EL γὰρ τῷ 
ὑπερέχοντι τῶν τῆς ἀφθάρτου φύσεως ἑρμηνευτιχῶν 
ὀνομάτων συνονοµαζόμεθα οἱ διὰ τῆς εἰς αὐτὸν πί- 
στεως πρὸς αὐτὸν συναπτόµενοι , ἀνάγκη πᾶσά ἐστι, 
καὶ ὅσα μετὰ τοῦ ὀνόματος τούτου περὶ τὴν ἄφθαρ- 
τον ἐχείνην θεωρεῖται φύσιν νοήματα, xal πρὸς ἐχεῖνα 
ἡμῖν τὴν ὁμωνυμίαν χατὰ τὸ ἀκόλουθον γίνεσθαι. Ὡς 
γὰρ τῇ μετοχῇ τοῦ Χριστοῦ τὴν τοῦ Χριστιανοῦ προσ- 
nyopíav ἐσχήχαμεν, οὕτω προσήχει κατὰ τὸ ἀχό- 
λουθον, χαὶ πάντων ἡμᾶς τῶν ὑψηλῶν ὀνομάτων τὴν 
χοινωνίαν ἐφέλχεσθαι. Καὶ καθάπερ ἐπὶ ἁλύσεως ὁ 
τὴν κατὰ τὸ ἄκρον ἀγχύλην ἐπισπασάμενος, τὰς 
συμφυῶς ἐχομένας ἀλλήλων διὰ τῆς μιᾶς ἂν ἐφελχύ- 
σαιτο * οὕτως, ἐπειδὴ τῷ τοῦ Χριστοῦ ὀνόματι συµ- 
φυῶς ἔχει χαὶ τὰ λοιπὰ τῶν ἑρμηνευτικῶν τῆς ἀφρά- 
στου xal πολυειδοῦς ἐχείνης µαχαριότητος, ἑπάναγ- 
χες ἂν εἴη τὸν τοῦ ἑνὸς δραξάµενον, καὶ τὰ λοιπὰ τῷ 
ἑνὶ συνεφέλχεσθαι. 


qua continenter inter se cohzrent, per unam attraxerit : ita quoniam Christi nomini reliqua quoque 
quibus ineffabilis ac multiformis illa beatitudo explicatur, natura cobzrent atque conjuncta sunt, necesse 
fuerit eum qui unum arripuerit, una cum ipso reliqua quoque attrahere. 


Si quis igitur nomen quidem Christi sumat, quz 
vero una cum hoc nomine considerantur, vita non 
exprimat neque reprasentet : is nomen ementitur, 
juxta propositam a nobis sünilitudinem personam 
jinanimam humane figure conformatam et assi- 
milatam simie apponens. Fieri enim non potest 
quin Christus sit et justitia, et puritas, et veritas, 
atque cujusvis mali vitatio, neque Christianus esse 
potest (qui quidem vere Christianus sit), qui non 
illorum nominum quoque communionem et socie- 
tatem in sese ostendat. Quocirca sicut definitione 
aliquis quid per Christianismum significetur, decla- 
raverit : dicemus quod Christianismus sit imitatio 
divine nature. Ác nemo definitioni tanquam iin- 
modice nostreque humilitatem nature superanti 
obtrectet : non enim excessit ea naturam. Nam si 
quis primam hominis conditionem et statum consi- 
deraverit, deprehendet ex documentis Scripturz, 
quod definitio exira modum nostra naturz egressa 
non sit. Nam et prima hominis fabricatio ad imi- 
tationem Dei similitudinis erat, Moyse de homine 
ita philosophante, dum ait, « Fecit Deus bominem, 
secundum imaginem Dei fecit eum '* : οἱ Chri- 
stianismi professio est, ut hoino reducatur ad 
pristinam et antiquam felicitatem. 

Si igitur antiquitus homo Dei similitudo erat, 
forsitan haud absurdam et a proposito alienam 
ι fecimus definitionem, qui imitationem divinz na- 
ture Christianismum esse pronuntiamus. Professio 


'* Gen. 1, 27. 


Ei τοίνυν τὸ μὲν ὄνομά τις τοῦ Χριστοῦ ὑποδύοιτο, 
ὅσα δὲ τῷ ὀνόματι τούτῳ συνθεωρεῖται μὴ δειχνύοι 
τῷ Bí, καταφεύδεται τοῦ ὀνόματος ὁ τοιοῦτος, χατὰ 
τὸ προτεθὲν ἡμῖν ὑπόδειγμα, προσωπεῖον ἄψυχον, 
ἀνθρωπίνῳ χαρακτῆρι µεμορφωμένον, περιθεὶς τῷ 
πιθήχῳ. Οὔτε γὰρ τὸν Χριστὸν ἔστι μὴ διχαιοσύνην 
εἶναι, xal καθαρότητα, xal ἀλήθειαν, καὶ χαχοῦ παν- 
τὸς ἀλλοτρίωσιν, οὔτὲ Χριστιανὸν ἔστιν εἶναι (τόν 
γε ἀληθῶς Χριστιανὸν), μὴ χἀχείνων τῶν ὀνομάτων 
τὴν χοινωνίαν ἐν ἑαυτῷ δειχνύοντα. Οὐκοῦν, ὡς ἄν τις 
ὄρῳ τοῦ Χριστιανισμοῦ τὴν διάνοιαν ἑρμηνεύσειεν, 
οὕτως ἑἐροῦμεν, ὅτι Χριστιανισμός ἔστι τῆς θείας( 
φύσεως µίμησις. Καὶ μηδεὶς ὡς ὑπέρογχον καὶ ὑπερ- 
θαίνοντα τὴν τῆς φύσεως ἡμῶν ταπεινότητα διαθαλ- 
λέτω τὸν ὅρον ' οὐ γὰρ ἐξέδη τὴν φύσιν ὁ ὄρος. El 
γάρ τις τὴν πρώτην χατάστασιν τοῦ ἀνθρώπου λο- 
γίσαιτο, εὑρήσει διὰ τῶν Γραφιχῶν διδαγµάτων, ὅτι 
οὐχ ἐξηλθε τὰ µέτρα τῆς φύσεως ἡμῶν ὁ 6poz. "H τε 


p Y&e πρώτη τοῦ ἀνθρώπου xatagx:uh κατὰ utpmnow 


τῆς τοῦ Θεοῦ ὁμοιότητος ἣν (οὕτω τοῦ Μωῦσέως περὶ 
τοῦ ἀνθρώπου Φιλοσοφήσαντος, iv οἷς φησιν, ὅτι 
« Ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον' χατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ 
ἐποίησεν αὐτὸν »), xal ἡ τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐπαγγελία 
ἑστὶ τὸ εἰς τὴν ἀρχαίαν εὐχληρίαν ἑπαναχθῆναι τὸν 
ἄνθρωπον. 

Ei δὲ τὸ ἀρχαῖον Θεοῦ ὁμοίωμα ὁ ἄνθρωπος ἣν, 
τάχα οὐκ ἔξω τοῦ σχοποῦ τὸν ὁρισμὸν πεποιἠµεθα, 
μίμησιν θεἰας φύσεως τὸν Χριστιανιαμὸν εἶναι ἆπο- 
φηνάµενοι. Ἡ μὲν οὖν ὑπόσχεσις τῆς προσηγορίας 


| 


315 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 


910 


οὕτω µεγάλη. Καιρὸς δ᾽ ἂν εἴη διχσκοπῆσαι, εἰ τὸ A igilur appellationis ita magna est. Non alienum 


ph οὕτως ἔχειν χατὰ τὸν βίον, ἀχίνδυνόν ἐστι τῷ 
προθαλλοµένῳ τὸ ὄνομα. Γένοιτο 0' ἂν ἐξ ὑποδειγμά- 
των σαφὲς τὸ ζητούμενον' Ὑποχείσθω τις γραφιχὴν 
bna Υγελλόμενος τέχνην, Υενέσθω δὲ τούτῳ πρόσταγμα 
του κρατοῦντος, τοῖς πόῤῥωθεν ἀπμκισμένοις χαρά- 
ξαι thv τῆς βασιλείας µορφήν. El τοίνυν εἰδεχθές τι 
καὶ δύσμορφον εἶδος ἐπὶ τοῦ πίναχος διαχαράξας, εἰ- 
xóva βασιλέως τὴν ἀσχήμονα ταύτην μορφὴν ὀνομά- 
σειεν * ρα οὐκ εἰχὸς ἀγανακτῆσαι τὴν ἐξουσίαν, ὡς 
τοῦ ἀρχετύπου χάλλους διὰ τῆς καχῆς ἐχείνης γραφἢς 
ἐν τοῖς ἀγνοσῦσιν ὑδριζομένου; Οἷον γὰρ ἐπὶ τῆς 
εἰχόνος τὸ εἶδος δείχνυτα:, τοιαύτην ἀνάγχη xai τὴν 
ἀρχέτυπον νομισθῆναι µορφήν. El οὖν Θεοῦ µίµησιν 
τὸν Χριστιανιαμὸν ὁ ὄρος φησὶν, ὁ µήπω δεξάµενος 


τοῦ. μυστηρίου τὸν λόγον, olov ἂν ἡμῖν ἵδῃ τὸν βίον D 


τὸν χατὰ µέµησιν θεοῦ κατορθοῦσθαι πεπιστευµένον, 
τοιοῦτον ἡμῶν xal τὸ Ociov οἱήσεται. Ὥστε εἰ μὲν 
καντὸς ἀγαθοῦ ὑποδείγματα βλἐποι, ἀγαθὸν τὸ Θεῖον 
εἶναι πιστεύσει τὸ παρ’ ἡμῶν σεδαζόµενον; εἰ δέ τις 
ἐμπαθῆς εἴη καὶ θηριώδης, ἄλλοτε πρὸς ἄλλα πάθη 
μεμορφωμένος Βηρίων ἐν τῷ füec μορφὰς (θηρία γὰρ 
ἄντικρυς ἔστιν ἰδεῖν ταῖς τῆς φύσεως ἡμῶν παρατρο- 
καῖς ἐμμορφούμενα }, ἔπειτα Χριστιανὺν ἑαυτὸν ὁ 
τοιουτος ὀνομάνοι, φανεροῦ πᾶσιν ὄντος, ὅτι. ἡ ὑπό- 
σχεσις τοῦ ὀνόματος µίµησιν θεοῦ. ἐπαγγέλλεται; 
ψεκτὸν ἐν τῷ lbi βίῳ «b πεπιατευµένον παρ) ἡμῶν 
θεῖον ἐν τοῖς ἀπίστοις ποιῄσει. Διὸ xal ἀπειλήν τινα 
φοθερωτέραν ἡ Γραφὴ τοῖς τοιούτοις ἐπαγγέλλεται, 


Myousa* « Οὐαλ, &' οὓς τὸ ὄνομά µου βλασφημεῖται C 


ἓν τοῖς ἔθνεσι! » Kal pot δοχεῖ πρὸς ταύτην μάλιστα 
τὴν διάνοιαν ὁδηγῶν ἡμᾶς ὁ Κύριος, τοῦτο πρὸς τοὺς 
ἀχοῦσαι δυναµένους εἰπεῖν , ὅτι « Γίνεσθε τόλειοι, ὡς 
καὶ ὁ llacho ὑμῶν 6 οὐράνιος τέλειός ἐστιν. » Ὁ γὰρ 
Πατέρα τῶν πεπιστευχότων, τὸν ἀληθινὸν ὀνομάσας 
Πατέρα, βούλεται πρὸς τὴν bv ἐχείνῳ θεωρουμένην τῶν 
ἀγαθῶν τελειότητα xal τοὺς δι’ αὐτοῦ γεννηθέντας 
ὁμοίως ἔχειν. Ἔρεϊς οὖν pov Καὶ πῶς ἂν γένοιτο &v- 
θρωπίνην ταπεινότητα πρὸς τὴν tv τῷ θεῷ χαθορωµέ- 
νην µαχαρώτητα ἐπεκτείνεσθαι, ὡς αὐτόθεν τῷ προς- 
εάγµατι τῆς ἁμηχανίας προφαινοµένης; Πῶς γὰρ ἂν 
Τένοιτο δυνατὸν, πρὸς τὸν kv οὐρανοῖς ὁμοιωθῆναι τὸν 
Thivov, αὐτῆς τὴς κατὰ τὴν φύσιν διαφορᾶς δει- 
χννούσης τὸ ἀνέφιχτον τῆς µιµήσεως; "Ez! ἴσης γὰρ 


aulem eLtintempestivum jam fuerit dispicere, an 
nihil in hoc periculi sit ei qui hoc nomen przten- 
dit, si ejus vita talis non sit. Ex similitudinibus 
autem planum nobis ac perspicuum fuerit id quod 
quzerimus. Ponatur aliquis esse, qui artem pin- . 
gendi profiteatur, atque huic imperari a magi- 
stratu, ut iis qui procul habitant, regis imaginem . 
sculpat. Si igitur turpem aliquam ac deformem 
speciem in tabula sculptam imaginem regis inde- 
coram eam formam nominaverit, an non verisimile 
est indignaturam esse potestatem, quod pulchri- 
tudo principalis propter malam illam picturam 
vituperelur inter ignaros ? Qualis enim in imagine 
species ostenditur, talem etiam formam principa- 
lein existimari necesse est. Quocirca si definitio 
Christianismum αἱ imitationem esse dicit, qualem 
vitam, quam juxta imitationem Dei traduci creditum 
est, inter nos viderit is qui nondum mysterii ra- 
tionein acceperit, tale nostrum quoque numen esso 
existimabit. Itaque siquidem omuis boni exempla 
viderit, bonum credet esse numen, quod veneta- 
mur; sin autem aliquis affectibus obnoxius ac 
bestiarum similis fuerit, atque alias in alios iden- 
tidem affectus transformetur, multasque ferarum 
formas morum atque ingenii immanitate induat 
et reprzssentet (feras enim plane videre licet na- 
ture nostre depravate vitiis. informari), deinde 
Christianum is se nominet, nemine ignorante, 
quod ejus nominia professio imitationem Dei pol- 
liceatur, per vitam suam efliciet, ut quod a nobis 
creditur esse numen, vituperetur ac reprehendatur 
inter infideles. Quamobrem Scriptura quoque tali- 
bus acriores ac terribiliores quodammodo minas 
denuntiat, dum dicit : « Ve, propter quos nomini 
meo obtrectatur inter gentes *. » Λο mihi videlur 
ad hanc maxime sententiam et intellectum nos du- 
cens Dominus illud dixisse ad eos qui audire pote- 
rant : « Sitis perfecti, sicut et Pater vester coelestis 
perfectus est ?*. » Qui enim Patrem eorum qui cre- 
diderunt, verum patrem nominavit, vult etiam eos 
qui per ipsum geniti sunt, bonorum perfectioni quie 
in illo spectatur similes esse. Dices igitur mihi, Et 
qui fleri possit, ut humilitas humana ad eam, qua 


εἶναι ἆμήχανον, τῷ τε οὐρανίῳ µεχέθει καὶ τοῖς ἓν [ in. Deo conspicitur beatitudinem enitatur, quasi 


οὗτῷ χάλλεσι τὴν ὄψιν παρισάξεσθαι, xal τὸν Ex γῆς 


[ άνθρωπον τῷ οὐρανίῳ ὁμοιοῦσθαι θεῷ. ᾽Αλλὰ σαφὴς 


ὁ περὶ τούτου λόγος ' ὅτι οὐ τῇ φύσει τῇ Osla τὴν 
φύσιν τὴν ἀνθρωπίνην συγχρίνεσθαι χελεύει τὸ Eo- 
α’γέλιν, ἀλλὰ τὰς ἀγαθὰς ἑνερχείας, καθὼς ἂν fj 
δυνατὺν, αιμεῖσθαι τῷ Bip. Τίνες οὖν εἰσιν αἱ Tap" 
ἡμῶν ἑνέργειαι vob; τὰς τοῦ θεοῦ ἑνεργείας ὁμοίως 
ἔχουσαι ; Τὸ κάσης χαχἰας ἀλλοτριοῦσθαι, χαθὼς ἂν 
ᾗ δυνατὺν, ἔργῳ τε χαὶ λόγῳ καὶ διανοίᾳ τῶν παρ) 
αὐτῆς μολυσμῶν κχαθαρεύοντας' τοῦτο μἰμησίς ἐστιν 
ὡς ἀληθὼς τῆς θείας τε xal τῆς περὶ τὸν οὐράνιον 
6εὸν τελειότητος. 


* ]sa. 115, ὑ. ? Matth. v, 48. 


in ipso videlicet przcepto, rei qu: fieri nequeat, 
perplexitas etque difficultas emineat et appareat? 
Qui enim fieri possit, ut terrenus similis fiat ci qui 
in ccelis est, cum ea quae in natura consistit dif-- 
ferentia ostendat fleri non posse, ut imitando quis 
eo usque evadat? /Eque enim fieri non posse, ut. 
vel celesti magnitudini, οἱ οἱ quz inibi est, pul- 
chritudini (acie quispiam adzequelur, vel homoter-. . 
renus coelesti Deo assimiletur, Sed perspicua liac 
de re oratio est, nimirum quod non cuim natura 
naturam, humanam inquam, cum divina comparari 
jubeat Evangelium, sed bonas actiones, quoad ejus 


247 


S. GREGORII NYSSENI 


218 


fleri possit, vivendo imitari. Quxnam igitur a nobis proficiscuntur actiones, quae Dei actionum similes 
sunt? Ab omni vitiositate atque malitia, quoad ejus fieri possit, esse alienos, atque ab ejus inquinationibus, 
Lum opere, tum sermone, tuin mente vacuos ac puros esse, id revera divine el ejus qui circa coelestem 


Deum spectatur, perfectionis imitatio est. 


Non enim mihi videtur Evangelium elementum A — Ob Υάρ pot δοχεῖ τὸ στοιχεῖον τοῦ o) pavou, χαθά. 


coeli tanquam separatum quoddam domicilium Dei 
dicere, dum jubet nos ita perfectos esse sicut cce. 
lestis Pater perfectus est, quippe cum numen divi- 
num in omnibus ex zquo sit, et per omnem itidem 
creaturam perimeet atque pervadat, et niliil, quod 
ab ente separatum sit, in essentia manere possit, 
sed zquabiliter parique ratione ac modo unam- 
quamque rem natura divina ainplectatur et. attin- 
gat, omnia vi comprehensiva intra se continens 
alque coercens : quemadinodum Propheta quoque 
hoc docet, dicens : Sive mente fuero in ccelo, sive 
subterranea cogitatione penetrans scrutatus fuero, 
sive ad terminos rerum vim anima cogitativam et 
imaginativam extendero, omnia video dextera tua 
comprehendi. Dictio autem ad hunc modum sese ha- 
bet : « Si ascendero in ccelum, tu illic es; si descen- 
dero in infernum, przsto es; si sustulero alas meas 
ad diluculum, et divertero ad extrenia maris, etenim 
illic manus tua deducet me, et dextera tua me de- 
tinebit *. » lgitur ex his discere possumus quod non 
peculiariter celestis habitatio Deo separata ac 
destinata sit. Sed quoniam superna natura a vi- 
tiositate et malitia pura esse solet (multis in locis 
hoc Scriptura sancta nobis significante per amba- 
ges eL involucra), et ab hac inferna, qu:e ex cras- 
siori materia conflata est vita, ea qua ος vitiosi- 
tate exsistunt mala designantur, cum hic inventor 
vitiositatis anguis circa vitam terrenam serpat at- 
que volvatur, quemadinodum de eo per verba tecta 
involutaque dicit Scriptura, quod super pectus ac 
ventrem ambulet, et terra vescatur semper * ( hoc 
autem tum figura motus, tum genus cibi nobis ex- 
plicat, quod hzc terrena et inferna vita sit, quz 
reptationem multiformis vitiositatis in sese admit- 
tit, et cibus irrepentis in eam bestiz fit) : igitur qui 
celestein Patrem jubet imitari, a terrenis affectibus 
vacare ac purum esse jubet : quoruin vitatio non 
mutatione loci, sed ex libera voluntate ac sola 
animi destinatione fit. Quocirca si natura ita 
comparatum est, ut solo motu mentis et appetitu a 
malo alienemur, nihil laboriosum nobis przcipit 
evangelicus sermo, Neque enim labor conjunctus 
est affectioni et ardori mentis, sed licet nobis abs- 
que ullo negotio quocunque velimus per cogita- 
tiones accedere. Itaque volenti facile est, ccelestem 
vitze traductionem vel in terra habere, si quemad- 
modum Evangelium praescribit, ccelestia sapiaumus, 
coelestibus afficiamur, et in thesauris coelestibus 
virtutis divitias deponamus. Inquit enim. « Ne 
congerite vobis thesauros in terra, sed congregate 
thesauros in colis ubi neque tinea neque zrugo 
corrumpit, neque fures perfodiunt et furantur *. » 


C 


περ tt χεχωρισμµένον ἑνδιαίτημα θεοῦ λέγειν τὸ Εὐσγ. 
γέλιον, ἐν οἷς προστάσσει τελειοῦσθαι ἡμᾶς, κατὰ 
τὸν ἐπουράνιον Πατέρα * διότι τὸ θεῖον κατὰ τὸ ἴσον 
ἐν πᾶσίν ἐστι, xal διὰ πάσης ὡσαύτως διΏχει τῆς 
κτίσεως, xal οὐδὲν ἂν χωρισθὲν τοῦ ὄντος Ev τῷ εἶναι 
µένοι, ἀλλ᾽ ὁμοτίμως ἑκάστου τῶν ὄντων ἡ θεία οὗ- 
σις ἐφάπτεται, πάντα τῇ περ'εχτιχῇ δυνάµει ἑντὸς 
ἑαυτῆς περιείργουσα ’ χαθάπερ xai Προφήτης τοῦτο 
πα!δεύει λέγων, ὅτι Κὰῑν ἐν τῷ οὐρανῷ γένωµαι τῇ 
διανοίᾳα, κἂν τὰ ὑπόχεια τῷ λογισμῷ χαταδυεὶς ἓς- 
ετάσω,χᾶν ἐπὶ τὰ πἐρατα τῶν ὄντων τὸδιανοητιχὸν τῆς 
ψυχῆς ἐπεχτείνω, πάντα ὁρῷ τῇ δεξιᾷ σου περικρᾶτοή- 
peva. Ἔχει δὲ dj λέξις τοῦτον τὸν τρόπον ᾿ε Ἐὰν 
ἀναθῷ εἰς τὸν οὐρανὸν, σὺ εἶ Exc: εἰ χαταθῶ εἰς τὸν 
ἅδην, πάρει. EL ἀναλάδοιμι τὰς πτέρυγάς µου χατ' 
ὄρθρον, xai κατασκηνώσω εἰς τὰ ἔσχατα τῆς θαλάσ- 
σης ^ καὶ γὰρ ἐχεῖ ἡ yelp σου ὁδηγήσει µε, χαὶ χαθ- 
έξει µε ἡ δεξιά σου. » θὐχοῦν Ex τούτων ἔστι μαθεῖν, 
τὸ μὴ ἀφωρίσθαι κατ ἐξαίρετον τῷ θεῷ τὴν οὐράνιον 
οἴχησιν. ᾽Αλλ᾽ Enel γε ἐπίσταται καθαρεύειν κακίας 
ἡ ἄνω λῆξις (τοῦτο πολλαχῆ τῆς ἁγίας Γραφής πα- 
ρασημηναµένης ἡμῖν 6 αἰνίγματος), καὶ «fj κάτω 
ταύτῃ τῇ ὑλωδεστέρα Qui] τὰ χατὰ xaxlav ἐνεργεῖται 
πάθη, ὧδε τοῦ εὑρέτου τῆς χαχκίας ὄφεως περὶ τὸν 
γἠἴνον βίον ἱλυσπωμένου xal ἕρποντος, καθώς φησιν 
ὁ λόγος περὶ αὐτοῦ ἐν αἰνίγματι, ὅτι ἐπὶ τὸ στῆθος 
καὶ τὴν χοιλίαν πορεύεται, καὶ γῆν σιτεῖται διαπαν- 
τός. Τοῦτο δὲ τό τε σχῆμα τῆς κινήσεως ἡμῖν ἕρμα- 
νεύει, xat τὸ τῆς βρώσεως εἶδος * ὅτι Υἠϊνος οὗτος χαὶ 
κατῳχισµένος βίος ἐστὶν, ὃς τὴν ἑρπηδόνα τῖς πολυ» 
τρόπου χαχίας ἐφ᾽ ἑαυτοῦ δέχεται, χαὶ τροφὴ τοῦ 
ἐφέρποντος αὐτὸν θηρίου Ὑένεται. Οὐκοῦν ὁ τὸν οὗ: 
ράνιον μιμεῖσθαι χελεύων Πατέρα, τῶν Ὑπῖνων πα- 
θῶν χαθαρεύειν χελεύει, ὧν dj ἁἀπόστασες οὗ διὰ 
τοπικῆς µεταθάσεως, ἀλλὰ διὰ προαιρέσεως ἕνερ- 
γεῖται µόνης. Εἰ οὖν &v µόνῃ τῆς διανοίας ὁρμῇ χατ- 
ορθοῦσθαι πέφυχεν ἡ τοῦ xaxoü ἀλλοτρίωσις, οὐδὲν 
ἐπίπονον ἡμῖν ὁ εὐαγγελιχὸς ἐγχελεύεται λόγος. Οὐδὲ 
γὰρ συνέζευχται χόπος τῇ τῖς διανοίας ὁρμῆ, ἀλλ 
ἔξεστιν ἡμῖν ἁπραγματεύτως, ὄπουπερ ἂν θέλοιµεν, 
δι ἐνλυμήσεων παραγἰνεσθαι’' ὥστε τὴν οὐράνιον 
διαγωγὴν ῥάδιον εἶναι τῷ βουλομένῳ καὶ ἐπὶ Υάς 
ἔχειν, xag ὑφηγεῖται τὸ Εὐαγγέλιον, ἓν τῷ φρονεῖν 
τὰ οὑράνια, xai τοῖς ἐχεῖ θησαυροῖς τὸν τῆς ἀρετης 
πλοῦτον ἐναποτίθεσθαι. « Mh θησαυρίζετε» γὰρ, 
φησὶ, « θησαυροὺς ἐπὶ τῖς γῆς, ἀλλὰ θησαυρίζετε 
θησαυροὺς ἓν οὐρανοῖς, ὅπου οὔτε chc, οὔτε βρῶσις 
ἀφανίζει, οὔτε χλέπται διορύσσουσι xal χλέπτουσιν.» 
Ἐνδείχννται δὲ διὰ τούτων, τὸ µηλεμίαν τῇ ἄνω Qui, 
φθαρτικἣν τῆς µαχαριότητος ἐμπολιτεύεσθαι δύνα- 
piv. Ὁ γὰρ ἐπὶ λύμῃ τοῦ τῇδε βίου πολνειδῶς τὴν 
ποιχκίλην ἑαυτοῦ xaxíay κατὰ τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς 


* Psal. cxxxviu, 8 sqq... ? Gen. i1, 14. * Μαι, vi, 19; Luc. xii, 33. 


245 


DE PROFESSIONE CHRISTIANA, 


250 


ἐνεργῶν, Ἆτοι σητὸς τρόπον ταῖς διανοίαις ἑντίχτεται, A Quibus verbis ostendit quod nulla vis, quz beau- 


ἀχρειῶν τὸ µέρος ᾧπερ ἂν ἐμφυῇ ' fjvot διὰ τῆς Spo- 
τιχῆς τε xal ἀφανιστιχῆς δυνάµεως, εἰ μὴ ταχέως 
ἁποτιναχθείη τοῦ µέρους, πρὸς τὰ παραχείµενα 
µεθέρπων , διαφθορᾶς ἴχνος, οἷς ἂν ἐμπελάσῃ, διὰ 
τῆς χινήσεως ἐνσημαίνεται ᾿ 7], εἴπερ τὰ ἑντὸς ἀσφα- 
AG ἔχοι, διὰ τῶν ἔξωθεν περιστάσεων ἐπιθουλεύει. 
"H γὰρ δι ἡδονῆς τὸν θησανρὸν τῆς χαρδίας ἑτοιχω- 
ρύχησεν., ἡ δι ἑτέρου πάθους χενὺν τῆς ἀρετῆς τὸ 
τῆς φυχΏς δοχεῖον ἑποίησε, θυμῷ ἢ λύπη fj ἄλλῳ 
τινὶ τοιούτῳ πάθει τὸν λογισμὸν ὑποχλέφας. Ἐτεὶ 
οὖν ἓν τοῖς ἄνω θησαυροῖς, οὔτε σηΏτά φησιν, οὔτε 
βρῶσιν ὁ Κύριος Υίνεσθαι, οὔτε τὴν ἁπὸ της χλεπτι- 
χῆς χαχίαν διδάσχουσαν ταῦτα, ἅπερ ὑπενοίσαμεν ᾿ 
ἐχεῖ µεταθετέον τὴν ἐμπορίαν, &y ᾗ τὸ θησαυρίσαι οὐ 


tudinem illam corrumpere possit, in superna vita 
versetur, Nau ille qui ad corruptclam et perni- 
ciem hujus vite multifariam multisque modis 
variam suam malitiam adversus humanam  vitain 
exercet, vel tinee in modum mentibus innascitur, 
partem cuicunque inhaserit inutilem reddens ; vel 
per vim corrosivam οἱ corruptivam, nisi celeriter 
de parte quam invaserit excussus fuerit, ad pro- 
xima quique serpendo progrediens, quacunque 
movendo se conligerit, iis vestigium corruptio- 
nis imprimit ; vel si interiora firma ac tuta sint, 
per externas circumstantias üisidiatur. Aut enim 
voluptate perfodiendo cordis thesaurum invadit. 
aut per alium affectum ex anima receptaculo virtu- 


µόνον ἄσυλόν τε xal ἀμείωτον εἰς ἀεὶ Gapéver, ἀλλὰ B tem eximit, vel ira, vel tristitia et angore, vel alia 


xa σπερµάτων δίχην, ἐπὶ τὸ πολλαπλάσιον χατεργά- 
ζεται τὴν ἐπαύξησιν. Χρὴ γὰρ πάντως τῇ φύσει τοῦ 
τὸν παραχαταθήχην δεχομένου µεγαλύνεσθαι τὴν ἀν- 
ς.δοσιν. Ὥσπερ γὰρ ἡμεῖς χατὰ την ἑαυτῶν ἐνεργοῦ- 
μεν φὖσιν, πτωχὰ προσάχοντες διὰ τὸ πεφυχέναι 
τοιοῦτοι΄ οὕτως εἰχὸς, τὸν ἓν παντὶ πλούσιο» ὄντα, 
& πέφυχεν ἔχειν, ταῦτα τοῖς προδεδωχόσιν ἀντιχαρί- 
ζεσθαι. Μηδεὶς οὖν ἀθυμείτω, τὰ χατὰ τὴν ἑαυτοῦ 
δύναμιν τοῖς θείοις θησαυροῖς συνεισφέρων, ὡς πρὸς 
τὸ µέτρον, ὧν δέδωχε, χοµιούµενος, ἀλλ᾽ ἀναμενέτω, 
χατὰ τὴν ἑπαγγελίαν τοῦ εἰπόντος ὅτι μεγάλα τῶν 
μεχρῶν ἀντικαταλλάξεται, οὐράνια μὲν τῶν Υπῖνων, 
ἀῑδια δὶ τῶν ὠχυμόρων δ.αµειθόµενος  & τοιαῦτα τῇ 
φύσει ἐστὶν, ὡς µήτε διανοἰᾳ δυνατὸν εἶναι ληφθῇ- 
ναι, µήτε εἰς ἑρμηνείαν λόγου ἐλθεῖν , περὶ ὧν ἡ 
θεόπνευστος διδάσχει Τραφἢ, ὅτι « Οὔτε ὁ ὀφθαλμὸς 
εἶδεν, οὔτε οὓς ἤχουσεν, οὔτε ἐπὶ χσρδίαν ἀνθρώπου 
ἀνέδη, ἃ ἠτοίμασεν ὁ θεὺς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. » 
Ταῦτά σοι, à τιµία χεφαλὴ , οὐ µόνον ὑπὲρ τῶν ἑλ- 
λειφθέντων γραμμάτων ἀνεπληρώσαμεν, ἀλλὰ xal τὰ 
μετὰ ταῦτα Ὑινόµενα ἑλλείμματα προεξητάσαµεν. 
EZ) δέ µοι πράττοις ἐν Κυρίῳ χαταθυµίως. Τοῦτο δέ 
σοι εἴη διαπαντὺὸς χαταθύμιον, ὃ καὶ τῷ 860 χεχα- 
propévov ἐστὶ, χαὶ ἡμῖν χαταθύμιον. 


simili quapiam perturbatione et affectu rationem 
subducens. Quoniam igitur Dominus in supernia 
thesauris neque tineàm neque zruginem innasci 
dicit, neque ab arte furandi malitiam inesse, qua 
doceat ea qux: commenoravimus, illuc transferenda 
negotiatio est, ubi non inodo compilationi atque 
diminutioni non obnoxii thesauri semper perma- 
nent, verum etiam seminum in modum multiplex 
efficiunt incrementum. Oportet enim prorsus ex na- 
tura depositarii magnam fieri remunerationem. 
Quemadmodum enim nos ex natura nostra faci- 
mus, ut tenuia offeramus, quippe cum natura si- 
mus tales , ità consentaneum est eum qui in omni 
re dives est, iis qux ex natura habet eos qui sua 
ante dederint, esse remuneraturum, Ne quis igitur 
se animo demittat, dum qui pro viribus suis po- 
test, divinis infert thesauris, quasi pro modo 90” 
rum quie dederit recepturus ; sed speret juxta pol- 
licitationem | ejus qui dixit, quod magna parvis sit 
comparaturus, celestibus quidem terrena, seinpi- 
ternis vero cito peritura. perznutans, quz talia na- 
tura sunt, ut neque mente percipi, neque sermone 
explicari possint, de quibus divina docet Scrip- 
tura, quod neque oculus viderit, neque auris au- 


diverit, neque in cor hominis ascenderint, que przeparaverit Deus diligentibus se ". llis tibi, ο charum 
caput, non solum przctermissas litteras resarcivimus οἱ compensavimus, verum etiam quie postliae praeter- 
snittentur ac reliqua fient, perargumentum quzrere anticipavimus. Tu vero mihi vivas in Domino ex animi 
tui sententia. Hoc autem semper tibi cordi sit atque probetur, quod et Deo gratum et nobis jucundum est, 


* | Cor. i1, 9. 


S. GREGORII NYSSENI 


959 





----- 


ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ 
ΠΕΡΙ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΟΣ, 


ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΝ ΧΡΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟΝ ΧΡΙΣΠΑΝΟΝ, 


ΠΡΟΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝ ΜΟΝΑΧΟΝ. 


EJUSDEM 
bE PERFECTIONE 


ET QUALEM OPORTEAT ESSE CHRISTIANUM, 
AD OLYMPIUM MONACHUM. 


Francisco Zino interprete. 


Quzris qua ratione vita ex virtute possit insti- A ἩΠρέπουσα τῇ προαιρέσει fj σπουδὴ περὶ τοῦ γνῶ- 


tui, ut omnibus officiorum numeris absoluta atque 
perfecta nullis reprehensionibus sit obnoxia; digna 
profecto professione tua postulatio. Mihi vero ni- 
hil esset optatius quam ut eorum quze cupis exem- 
pla possem ex mea vita tibi depromere, ut do- 
etrinam abs te quzsitam foctis potius quam ver- 
bie explicarem. Ea enim demum bene vivendi in- 
$stitutio digna est, cui (ides habeatur, cum docentis 
vita congruit orationi. Ceterum quoniam me id 
quod opto nondum assecutum video, ut orationis 
loco possim vitam ostendere, ne imperfectus om- 
nino videar et a signo prx inscitia penitus aber- 
rare, brevem tibi recte vivendi formulam tradam; 
atque illius quidem hinc jam nascitur exordium. 
Bonus Dominus noster Jesus Christus nos, qui 
in ipsum credimus, adorandi nominis sui pattici- 
pes fecit, ut sive divites, sive nobiles, sive ob- 
scuri, sive inopes, sive doctrina aut dignitatis in- 
signibus exornati simus, nulla tamen ex re qua 
nobis adsit nominemur, sed his omnibus rejectis, 
de uno nomine ipsius proprie appellemur Chri- 


sani. Cum igitur hanc nobis e codo gratiam . 


attulerit, opere pretium est ut prius muneris 
magnitudinem consideremus, quo meritas largi- 
tori Deo gratias habeamus. Deinde tales in omni 
vila nos prastemus, quales requirit hujusce nomi- 
nis excellentia, Quanta sit liujus muneris magni- 
tudo, quod illius qui vitz» nostre Dominus est 
nomine nuncupemur, nobis perspicuum fiet si quid 
nomen ipsum a Christo deductum significet anim- 
advertemus, ut intelligamus quando universi Do- 
minum in nostris precationibus bac voce nomina- 
mus, quam animis nostris notionem concipianus, 
aut quid per lioc nomen cogiantes apte credamus 

ipsum appellare. ld ubi compertum habuerimus, 


ναι πῶς ἄν τις διὰ τοῦ xav ἀρετὴν βίου τελειωθείη, 
ὥστε διὰ πάντων κατορθωθήναί σου τῇ ζωῇ τὸ ἁμώ- 
µητον. Ἐγὼ 85 περὶ παντὸς μὲν ἂν ἑποιησάμην, ἓν 
τῷ ἐμῷ Bip τῶν col σπουδαζοµένων εὑρεθῆναι «à 
ὑποδείγματα, ὥστε τοῖς ἔργοις πρὸ τῶν λόγων ἐπι- 
ζητουµένην ὑπὸ cou παρασχεῖν διδασκαλίαν. Οὕτω 
γὰρ ἂν ἀξιόπιστος ἣν τῶν ἀγαθῶν ἡ ὑφήγησις, τοῦ 
βίου τοῖς λόχοις συμφθεγγοµένου. Ἐπειδὴ δὲ τοῦτο 
μὲν εὔχομαι γενέσθαι ποτὲ, νῦν δὲ οὕπω τοιοῦτον 
ἐμαντὸν βλέπων, ὡς ἀντὶ τοῦ λόγου προδειχνύειν 
τὸν βίον, ἵνα μὴ χαθόλου δοχοίην ἀσυντελῆς εἶναί 
dol τις πρὸς τὸν σχοπὸν xai ἀνόνητος, ἐφ᾽ ὃ δεῖ συν- 
τεῖναι τὸν ἀκριθη βίον, ὑποθέσθαι διενοήθην, ἑἐντεῦ- 
θεν τοῦ λόγου τὴν ἀρχὴν ποιησάµενος' Tou ἀγαθοῦ 
Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ χαρισαµένου τὴν 
κοινωνίαν ἡμῖν τοῦ προσχυνουμένου ὀνόματος, ὥστε 
ἡμᾶς ἐχ μηδενὸς ἄλλου τῶν περὶ ἡμᾶς ὀνομάζεσθαι, 
xÀv πλούσιός νις (y τύχῃ, καὶ εὐπατρίδης, χᾶν δυσ- 
Ycvhe ᾗ ἡ πένης, xai ἐξ ἐπιτηδευμάτων τινῶν f 
ἀξιωμάτων τὸ γνώριμον ἔχη, πάντων τῶν τοιούτων 
ὀνομάτων ἀργούντων, μίαν εἶναι χυρίαν χλῆσιν τοῖς 
εἰς αὐτὸν πεπιστευχόσι δεδώρηται, τὸ ΧἈριστιανοὺς 
ὀνομάξεσθαι. Ταύτης ἄνωθεν ἡμῖν ἐπιχυρωθείσης 
τῆς χάριτος, ἀναγχαῖον ἂν εἴη πρῶτον τῆς δωρεᾶς 
νοῆσαι τὸ μέγεθος, ὥστε κατ’ ἀξίαν εὐχαριστῆσαι τῷ 
τὰ τηλιχαῦτα δωρησαμένῳ θεῷ. Ἔπειτα δὲ τοιούτους 
ἑαυτοὺς διὰ τοῦ βίου δεῖξαι, οἷον ἐπιζητεῖ ἡ τοῦ µε- 
γάλου τούτου ὀνόματος δύναµις. Τὸ μὲν οὖν µέγεβος 
τῆς δωρεᾶς, Tic διὰ τοῦ συνονομασθῆναι τῷ Δεσπότῃ 
τῆς ζωῆς ἡμῶν ἠξιώθημεν, οὕτως ἂν Υένοιτο δηλον 
ἡμῖν, εἰ αὐτὸ τὸ σηµαινόµενον τοῦ χατὰ τὸν Χριστὸν 
ὀνόματος ᾿ἐπιγνοίημεν, ὥστε συνεῖναι, ὅταν διὰ ταύ- 
της τῆς φωνῆς τὸν τοῦ παντὸς Κύριον ἓν ταῖς εὐχαῖς 
προσκαλώµεθα, molav ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν ἀναλαμ- 
ςάνομεν ἔννοιαν, T) τί διὰ τοῦ ὀνόματος τούτου χα- 


253 


DE PERFECTA CIIRISTIANM FORMA. 


955 


τανοοῦντες, εὐσεθῶς αὐτὸν ἐπιχαλεῖσθαι πιστεύομεν. À ipso nomine ut magistro et duce ad bene beate- 


Ἐπειδὰν δὲ τοῦτο νοήσωμεν, τότε δι) ἀχολούθου, xal 
οἵους προσήχει ἡμᾶς διὰ tr; περὶ τὸν βίον σπουδης 
ἐπιδειχθῃηναι, σαφῶς µαθησόµεθα , διδασχάλῳ xol 
ὁδηγῷ πρὸς τὸν βίον τῷ ὀνόματι χρώµενοι. (ὐχοῦν 
τὸν ἅγιον Παῦλον. πρὸς τὰ δύο ταῦτα χαθηγεµόνα 
ποιούµενοι, ἀσφαλεστάτην ἔξομεν ὁδηγίαν πρὸς τὴν 
τῶν ζητουµένων σαφήνεια». Οὗτος γὰρ μάλιστα 
πάντων ἀχριθῶς, xa τί ἐστιν ὁ Χριστὸς κατενόησε, 
xai olov εἶναι yp τὸν ἐπονομαζόμενον αὐτῷ, δι’ ὧν 
ἐποίησεν, ὑφηγήσατο ' οὗ .ως ἐναργῶς αὐτὸν µιµη- 
σάµενος, ὡς ἐν ἑαυτῷ δεῖξαι τὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην 
μεμηρφωμένον, διὰ τῆς ἀχριθεστάτης µιµήσεως, 
µεταθληθέντος τοῦ τῆς φυχῆς αὐτοῦ εἴδους πρὸς τὸ 
πρωτότυπον, ὡς µηχέτι Παῦλον εἶναι δοχεῖν τὸν ζῶντά 
τε xoX φθεγγόµενον, ἀλλ᾽ αὐτὸν «by Χριατὸν ἐν αὐτῷ 
Qv καθώς φησιν ὁ χαλὸς τῶν lólov ἀγαθῶν ἑπαι- 


σθόµενος, ὅτι « El δοχιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ λα-, 


λουῦντος Χριστοῦ. » Καὶ, ὅτι « Zi δὲ ἐγὼ obx ἔτι, (f 
δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός. 

Οὗτος οὖν τοῦ κατὰ Χριστὸν ὀνομάτοντος ἐγνώρι- 
σεν ἡμῖν τὸ σηµαινόµενον, εἰπὼν , ὅτι Χριστός 
ἐστι Θεοῦ δύναμις xaX θεοῦ σοφία, ἀλλὰ xal εἰρήνην 


αὐτὸν ἐχάλεσε, xai qu; ἀπρόσιτον, ἐν ᾧ οἰχεῖ ὁ θεὸς,' 


ἁγιασμόν τε xal ἀπολύτρωσιν, ἀρχιερέα τε µέγαν, 
χαὶ Πάσχα, ἱλαστίριον φυχῶν, ἀπαύγασμα δόξης, 
χαραχτῆρα ὑποστάσεως, xal ποιητὴν αἰώνων, βρῶμα 
σνευματιχὸν καὶ πόµα, xol πἐτραν, καὶ Ὀὕδωρ, θε- 
μέλιον πίστεως, xal γωνίας κεφαλὴν, καὶ θεοῦ τοῦ 
ἀοράτου εἰχόνα, xat µέγαν θΘεὸν, χεφαλήν τε τοῦ 
τῆς Ἐχχλησίας σώματος, xal τῆς καινῆς χτίσεως 
πρωτότοχον, xai ἀἁπαρχὴν τῶν χεχοιµηµένων, πρω- 
«oXov Ex νεχρῶν, καὶ πρωτότοχον ἓν πολλοῖς ἆδελ- 
φοῖς, xal µεσίτην θεοῦ xal ἀνθρώπων, xal Υἱὸν 
μονογενῆη δόξῃ xal τιμῇ ἑστεφανωμένον, καὶ Κύριον 
τῆς δόξης, xaX ἀρχὴν τῶν ὄντων (οὕτως εἰπὼν περὶ 
αὐτοῦ. ὋὉς ἐστιν ἀρχὴ), βασιλέα τε δ.χαιοσύνης 
«phe τούτοις, βασιλέα εἰρήνης, xai βασιλέα τῶν 
ἁπάντων, ἀπερίγραπτον ἔχοντα τῆς βασιλείας τὸ 
χράτος. Καὶ ἄλλα τοιαῦτα πολλὰ, ὧν οὐχ ἔστι τὸ 
πλῆθος ῥᾳδίως ἐξαριθμήσασθαι ' ἅπερ πάντα συν- 
φεθέντα πρὸς ἄλληλα, τῆς Éxáctou τῶν ἐπωνύμων 
διανοίας. τὸ παρ᾽ ἑαυτῆς εἰς ἔνδειξιν τοῦ σηµαινο- 
µένου συνεισφερούσης, ἔμφασίν τινα τῆς σημασίας 


que vivendum utentes, quà nobis vitz studia se- 
quenda sint, facile cognoscemus. Ad hzc-autem 
duo qus investigamus percipienda tutissiinum adi- 
tum habebimus, si nobis D. Paulum itineris ducein 
proposuerimus. [lic enim maxime omnium exqui- 
site, el qui Christus sit novit, et qualem esse 
oporieat, qui ab eo nomen accepit, ex iis quie 
gessit ipse, declaravit : nam adeo accurate illum 
imitatus est, ut in se Dominum ipsum expressum 
ostenderit, quippe qui diligentissima imitatione 
formam animi sui ita transtulit in ipsum exem- 
plar, ut non amplius, qui loquebatur, Paulus, sed 
Christus esse videretur, quemadmodum ipsemet 
dicit, qui propria bona pulchre sentiebat : « Quo- 
niam experimentum, » inquit !, « quzritis ejus qui 
in me loquitur Christus. » Et, « Vivo ego jam 
non ego, vivit autem in me Christus *. » 


Hic igitur nobis et quam vim nomen boc Chri- 
stus habeat patefecit, cum diceret Christum esse 
Dei virtutem et Dei sapientiam, cumque et pacem 
ipsum nominaret et lucem inaccessibilem, in qua 
Deus inhabitat, expiationem, εἰ redemptionem, et 
sacerdotem magnum, et Pasclia, et propitiationein 
animarum, splendorem gloriz et figuram substauti:e, 
οἱ effectorem seculorum, cibum ac potum spiritua- 
lem, petram et aquam, fundamentum fidei, et anguli 
caput, et Dei invisibilis imaginem, et magnum Deum, 
caputcorporis Ecclesi, et novi? creaturz primogeni- 
tum, el primitias eorum qui dormierunt, et primoge- 
nitum ex mortuis, et primogenitum in multis fratri- 
bus, et mediatorem Dei et hominum, et Filium unige- 
nitum gloria et honore coronatum, et Dominum 
gloriz, et rerum principium, et regem justitiz, ad 
hac et regem pacis, et regem omnium, imperium 
regni nullis terminis cireumscriptum obtinentem. 
His et aliis id genus nominibus eum appellavit, 
quà tam multa sunt ut prz multitudine haud fa- 
cile numero comprehendi possint. Qua quidem 
omnia si inter se componantur, et singulorum col- 
ligantur signiflcationes, mirabilem nobis hujus 
nominis Christi vim aperient, et majestatis illius 


«09 χατὰ Χριστὺν ὀνόματος ἡμῖν ἐμποιεῖ, ὅσον D qui verbis explicari neqtüit, tantum ostendent, 


χωροῦμεν τῇ φυχῄ χατανοῆσαι, τοσοῦτον τὰ τῆς 
ἁἀφράστου µεγαλειότητος ἡμῖν ἑνδειχνύμενα. Ἐπειδὴ 
τοίνυν πάσης ἀξίας τε χαὶ ἑξουσίας xaX δυναστείας 
ὑκέρκειται τὸ τῆς βασιλείας ἀξίωμα, τῇ δὲ τοῦ Χρι- 
στοῦ προσηγορίᾳ χυρίως xal πρὠτως τὸ βασιλιχὸν 
διασηµαίνεται χράτος ( προηγεῖτο γὰρ, χαθὼς iv 
ταῖς ἱστορίαις ἑμάθομεν, τῆς βασιλείας ἡ χρίσις), 


«f, δὲ βασιλείᾳ πᾶσα ἡ τῶν λοιπῶν ἑἐμπεριέχεται δύ-. 


ναµις. τούτου χάριν ὁ τὰ περιεχόμενα κατανοῄῆσας , 
xai τὴν περιεχτιχὴν τῶν χατὰ µέρος συγχατενότχσε 
δύναμιν. Αὕτη δέ ἐστιν ἡ βασιλεία, fic ἑνδειχτιχὸν 
ὄνομα ἡ τοῦ Χριστοῦ χλῆσίς ἐστ'ν. Οὐχοῦν ἐπειδὴ 


* Jl Cor. xin, 5... * Galat. 1, 90. 


quantuni animis et cogitatione capere valuerimus. 
Verum, quoniam omni dignitati, el potentiz, el 
principatui regia przcellit amplitudo, Christi au- 
tem nomine regium significatur imperium (nam ul 
ex historiarum libris didicimus, prius unguntur, 
qui futuri sunt reges), regno autem omuis reli- 
quorum noninum vis continetur; eo fit. ut qui ea 
quie comprehenduntur cognoscit, simul ctiam illa 
complecteutem | intelligat potestatem. lloc autem 
regnum est, quod quidem regnum Christi appel- 
latione indicatur. Quamobrem cum omnium maxi- 
mum et divinissimum, et primum nomen Domini - 


2» 


S. GREGORII NYSSENI 


nostri bonitas nobis impertiverit, ut Cliristi cogno- Α τοῦ μεγίστου τε καὶ θειοτάτου xal πρώτου τῶν ὀνο- 


mine decorati appellemur Christiani, necesse est 
ut omnia nomina, qui» vocem hanc interpretantur, 
in nobis item  conspiciantur expressa, ne falso 
vocati Christiani videamur, sed ex vita testimo- 
nium habeamus. Neque enim ex appellatione res 
fiunt, sed earum subjecta natura, quzcunqne tan- 
dem illa sit, apti nominis significatione declaratur. 
Exempli gratia, si arbori, aut. petrz hominis vo- 
cabulum tribuamus, ideone planta, aut lapis erit 


hono? Minime vero; sed oportet. vt. homo sit 


prius, deinde congrua ipsius natura appellatione 
nominetur : ac ne illis quidem, qui similitudinem 
aliquam habent inter se, idem nomen proprie 
convenit, ut si quis statuam hominem dict, aut 
equum, illius imaginem, sed ut aliquid proprie et 
vere nuncupetlur, germanam omnino appellatio- 
nem natura demonstrabit. Si quid autem ars in 
sre, aut. marmore, aut alio ejusmodi subjecto 
imitabitur, id ipsius materie nomen obtinebit. 

ἂν οὖσα τύχῃ, τοῦτο xat óvouázcxat, yaAxbe, 3] λίθος, 
πρὸς τὸ δοχοῦν σχηµατίσασα. 

Quapropter qui se nominant Christianos, id prius 
oportet ut sint, quod exigit ipsum nomen, deinde 
eam sibi appellationem accommodent. Ac quemad- 
modum si quis verum hominem ab homine scul- 
pto velit sejungere, ex utriusque proprietatibus id 


^ 


faciet, allerum asserens animal rationale atque C 


judicio praditum, alterum vero materiam inani- 
matam, quz imitatione formam induerit : sic etiam 
vere Christianum hominem ab eo qui Christiani 
tantum speciem habet, ex propria utriusque forina 
distinguemus. Veri Christiani formam exprimunt 
illa omnia, qux de Christo commemoravimus. Ex 
quibus ea, quie capere possumus, imitamur ; qu: 
vero in naturam nostram ad imitandum non ca- 
dunt, ea veneramur et colimus. Quamobrem, ut 
aliquis sit perfectus homo Dei, ut inquit Aposto- 
lus?, nullo modo per malitiam perfectionem im- 
minuens, oportet, ut omnia nomina, quz Christi 
significationem explicant, in ejus vita partim imi- 
tatione, partim veneratione colluceant. Quenmad- 
modum enim qui commentitia fabularum monstra 
vel oratione vel pictura confingunt, bucephalus 
quosdam, aut hbippocentauros, aut anguipedes, aut 
quidpiam aliud ex diversis generibus componentes, 
non ad exemplar nature dirigunt imitationem, 
sed perversa illa inventione naturam pretereuntes, 
non hominem, sed aliud quiddam effingunt ; quippe 
qui ex eo quod videtur, id formant quod non est, 
cujus licet aliqua pars cuipiam humani corporis 
parti. similis videatur, nemo tamen id quod ab- 
surda illa compositione conflatum est, hominem 
dicat : eodem pacto haud recte perfectus Christia- 
γα appellabitur, qui vel a ratione abhorrens 
caput obtineat, id est ipsum universi corporis ca- 
put, quod Verbum est, (ide non babeat, quamvis 


? |l Timoth, ui, 17. 


n 


µάτων γέγονε παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ Δεσπότον ἡμῖν xot- 
νωνία, ὥστε τοὺς τῇ ἐπωνυμίχ τοῦ Χριστοῦ τιµῃ- 
θέντας Χριστιανοὺς ὀνομάζεσθαι ’ ἀναγχαῖον ἂν eir, 
πάντα τὰ ἑρμηνευτικὰ τῆς τοιαύτης φωνΏς ὀνόματα 
καὶ ἐν ἡμῖν καθορᾶσθαι, ὡς ph φευδώνυμον Eg' 
ἡμῖν elvat. τὴν xtv, ἀλλ ἐκ τοῦ βίου «fiv. µαρτν- 
ρίαν ἔγειν. Οὐ yàp ἐκ τοῦ καλεῖσθαί τι τὸ εἶναι víve- 
ται: ἀλλ ἡ ὑποχειμένη φύτις, ofa δ' ἂν οὖσα τὐχῃ, 
διὰ τῆς προσφνοῦς τοῦ ὀνόματος σηµασίας Ὑνωρί- 
ζεται. Οἷόν τι λέγω’ Et δένδρῳ τις f| πέτρα mpos- 
τγηρίαν ἀνθρώπου χαρίσαιτο, ρα ἄνθρωπος ἔσται 
διὰ τὴν χλῆσιν, ἢ τὸ φυτὸν, ἢ ὁ λίθος; Οὐκ ἔστι 
ταῦτα * ἀλλὰ yp] πρῶτον εἶναι ἄνθρωπον, εἴθ᾽ οὕτως 
ὀνομασθῆναι τῇ προσηνορίᾳ τῆς φύσεως. Οὐδὲ 1ὰρ 
ἐπὶ τῶν ὁμοιωμάτων αἱ κλήσεις ἔχουσι τὸ χύρ:ον, 
ὡς ef τις ἄνθρωπον λέγει τὸν ἀνδριάντα, f| ἵτπον 
τὸ µίµηµα : à) εἰ µέλλοι τι κυρίως καὶ ἀφευδῶς 
ὀνομάζεσθαι, ἀληθῆ δείξει πάντως vv. προσηγορίαν 
ἡ φύσις. Ἡ δὲ ἀναδεξαμένη τὴν pps ὕλη, ὅπερ 
τε τοιοῦτον ἕτερον, ᾧ ἐπέθαλεν ἡ τέχνη τὸ εἶδος 


Οὐχοῦν τοὺς ἀπὺ τοῦ Χριστοῦ ἑαυτοὺς ὀνομάξον- 
τας, πρῶτον γενέσθαι χρὴ ὅπερ τὸ ὄνομα βούλετα:, 
εἶθ) οὕτως ἑαυτοῖς ἑφαρμόσαι τὴν χλῆσιν. Καὶ ὥσπερ 
εἴ τις διαχρίνοι ἀπὸ τοῦ ὄντος ἀνθρώπου τὸν ὁμωνύ- 
µως ἐπὶ τῆς εἰκόνος λεγόµενον, Ex. τῶν ἰδιωμάτων 
ποιῄσεται τὴν διἀχρισι» (τὸ μὲν γὰρ ζῶον λογιχὸν 
διανοητιχὸν ὀνομάτει, τὸ δὲ ἕτερον ὕλην ἄψυχον διὰ; 
µιµῄσεως ὑπελθοῦσαν τὸ εἶδος)' οὕτω xai τὸν Χρι- 
στιανὺν, τόν τε ἀληθῶς ὄντα xai τὸν δοχκοῦντα, διὰ 
τῶν ἐπιφαινομένων τοῖς χαραχτῆρσιν ἰδιωμάτων 
ἐπιγνωσόμεθα. ΧαρακτΏρες δὲ τοῦ ὄντως Χριστιανοῦ 
πάντα χἀχεϊνά ἐστιν, ὅσα περὶ τὸν Χριστὺν ἐνοήσαμεν. 
"Qv ὅσα μὲν χωροῦμεν, μιμούμεθα * ὅσα δὲ o0 χωρεῖ 
ἡ φύσις πρὸς ulpmotv, σεδόµεθά τε καὶ προσχυνοῦ- 
μεν. Οὐχοῦν πάντα τὰ ἑρμηνευτικὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ 
στµασίας ὀνόματα ἐπιλάμπειν χρῃ τῷ Χριστιανῷ 
βίῳ, τὰ μὲν διὰ µιµῄσεως, τὰ δὲ διὰ προσχυνῄσεως, 
εἰ µέλλοι ἄρτιος εἶναι ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, καθώς 
φησιν ὁ Απόστολος, μηδαμοῦ διὰ τῆς χαχίας ἀχρω- 
τηριάζων τὴν ἀρτιότητα. Ὥσπερ γὰρ οἱ τὰς μυθικὰς 
τερατείας fj διὰ τῶν λόγων 1] διὰ τῆς γραφικῆς πλάσ- 
σοντες τέχνης, βουχεφάλους τινὰς, ἢ ἱπποχενταύὐ- 
ρους, ἡ δρακοντόποδας, f| ἄλλο τι τοιοῦτον ἐξ ἑτερ»- 
γενῶν συντιθέντες, οὗ πρὸς τὸ τῆς φύσεως ἀρχέτυτον 
τὴν µίμησιν ἄγουσιν, ἀλλὰ διὰ τῆς παραλόγου ταύ- 
της ἐπινοίας τὴν φύσιν ἐμφαίνοντες, ἆλλο τι πλάσ- 
σουσι, xal οὐχ ἄνθρωπον, σχηματίζοντες πρὺς τὸ 
δοχοῦν τὸ ἀνύπαρχτον xaX o)x ἄν τις ἄνθρωπον 
εἴποι τὸ πεπλασμένον διὰ τῆς ἀλλοχότου ταύτης 
συνθέσεως, κἂν μέρει τινὶ τοῦ ἀνθρωπίνου σύµατος 
προσεοικὸς τύχη τὸ µέρος τοῦ πλάσματος ' οὕτως 
οὐδ ἂν Χριστιανὸς ἀχριθῶς ὀνομασθείη ὁ τὴν χε- 
φαλὴν ἄλογον ἔχων, τουτέστιν, ὁ τὴν τοῦ παντὸς χε- 
φαλὴν, fit; ὁ Λόγος ἐστὶν, ἓν τῇ πίστει μὴ ἔχων, 
xày ἐν τοῖς ἄλλοις ἅἄρτιος T), f] ὁ τῇ κεφαλῇ τῆς πἰ- 


451 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


258 


στέως ph κατάλλγλον ἑνδεικνύμενος τῆς πολιτείας τὸ A celeris partibus absolutus sit, vel eo capite przedi- 


σῶμα, Ἡ ὁδραχόντων θυμοῖς συµφυόμενος, xal xat 
ὁμοιότητα τῶν ἑρπετῶν τούτων ἐχθτριούμενος, f; τὸ 
θηλυμανὲς τῶν ἵππων τῷ ἀνθρωπίνῳ χαρακτΏρι συμ- 
ἑάλλων, χαὶ διφνής τις ἱπποχένταυρος ἐκ λοΥ!χοῦ τε 
xai ἁλόγου γινόµενος. Τοιούτους δὲ πολλοὺς ἔστιν ἰδεῖν 
ἐν µόσχου χεφαλῇ, τουτέστιν ἐν τῷ τῆς εἰδωλολατοείας 
ξόγματι, τὸν cong t; uova χατορθοῦντας Blov (otov τὸν 
Μινώτανρον γράφουσιν ), οἱ ἐν Ἀριστιανῷ προσώπωῳ 
θτριωδῶς ὑφαρμόνοντες τῷ Bio τὸ σῶμα, οἵους τοὺς 
χέυταῦρους Ἡ τοὺς δραχοντόποδας πλάττουσιν. Ὡς 
ἂν τοίνυν, χαθάπερ ἐπὶ σώματος ἀνθρώπου, ὁ 
Χριστιανὸς Ὑνωρίκοιτο, πάντων προσήχει τῶν χατὰ 
τὸν Χριστὸν νοουµένων ἀγαθῶν τὸν πιστὸν ἔνστμαί- 
νεσθαι τῷ βίω τοὺς χαρακτῆρας. Τὸ γὰρ Ev τινι μὲν 
εἶναι τοιοῦτον οἷον τὸ ὄνομα βούλεται, ἐν ἑτέροις δὲ 
πρλς τὰ ἑναντία ῥέπειν, οὐδὲν Ἑτερόν ἐστιν, ἢ εἰς 
πολεµίου τάξιν αὐτὸν πρὸς ἑαυτὸν διατέανεσθαι, δι) 
ἀρσετῖς χαὶ χαχίας ἐν ἑαυτῷ στασιάνοντα, ἄσπονδον 
αὐτὸν αὑτῷ xal ἀσύμθατον τῷ βίἰῳ γινόμενον. « Τίς 
χὰο χρινωνία φωτὶ πρὸς σκότος; » φησὶν ὁ ἎΑπό- 
τολος. 
tij vicem obtinens in teipsum dividaris, quod cam 
nulla ratione tibi ipse in vita placari conciliarique 
ut inquit Apostolus *. 

Ἐπεὶ οὖν ἅμικτος τῷ φωτὶ xal ἀμεσίτευτός ἐστιν 
à ἑναντίωσις * ὁ ἀμφοτέρων ἐχόμενος, xa μὴ Uáce- 
gov αὑτῶν μεθιεὶς, τῇ τῶν ἀντιστοιχούντων ἀλλήλοις 
ἐναντιότητι xal αὐτὸς κατ ἀνάγχην συνδιασχίξεται, 
cg χατὰ ταὐτὸν xal σχότος iv τῷ συμµίκτω pio 
γινόµενος * τῆς μὲν πίστεως τὸν φωτισμὸν ἑνιείσης, 
τοῦ δὲ σχοτεινοῦ βίου τὴν ix. τοῦ λόγου λαμπτδόνα 

ταµελαίνοντος. Ἐπεὶ οὖν ἅμικτός ἐστι xai ἀσύμ- 
6ατος τῷ φωτὶ πρὸς τὸ σχότος ἡ κοινωνία, ὁ ἔχα- 
τέρου τῶν ἑναντίων περιεχόµενος, αὐτὸς ἑαυτῷ πο- 
Ajo, Ὑίνεται , διχη μερισθεὶς πρὸς ἀρετῆν καὶ 
χαχίαν, χα) ἑαυτῷ πρὸς ἀντίπαλον τάδιν ἀντ ιχαθιστά- 
µενος. Ὥσπερ δὲ οὐκ ἔστιν ἐν δύο role plo, ἀμφοτέ- 
ους νικητὰς xat! ἀλλήλων γενέσθαι (ἡ Υὰρ τοῦ ἑνὸς 
νίχη θάνατον τοῦ ἀντιχειμένου πάντως ἐργάκετας), 
οὕτω xal ἐπὶ ταύ.ης τῆς ἐμφυλίου μάχης, τῆς διὰ 
τοῦ συµµίκτου Ρίου συνισταµένης, o0 πως ἔστι νικῆ- 
σαι τὴν χρείττονα παράταξιν, ph πανωλεθρία τῆς 
ἄλλης διαφθαρείσης. Πῶς γὰρ ὁ τῆς εὐσεθείας στρα- 


τὸς χρείττων τῆς χαχίας γενήσεται, τῆς πονηρᾶς D 


φάλαγγος τῶν ἑναντίων ἀντιθαινούσης; ἀλλ εἰ µέλ- 
Aot νικᾷν τὸ χρεῖττον, φονευθήῄσεται πάντως vb ἀν- 
τιχείµενον. Καὶ οὕτως fj ἀρετὴῇ χατὰ τῆς xaxa 
ἕξει τὰ νιχητήρια, ὅταν πᾶν τὸ πολέμιον αὑὐτῇ δίὰ 
τῖς τῶν λογισμῶν συμμαχίας µεταχωρήσῃ πρὺς τὸ 
ἀνύπαρχτον. Καὶ τότε πληροῦται τὸ ἐκ προσώπου 
τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς προφητείας λεγόµενον, ὅτι « Ἐγὼ 
ἀποχτενῶ,, xaY ζήν ποιἠσω. » Οὐ γὰρ ἔστιν ἄλλως 
τὸ tv ἐμοὶ ἀγαθὸν ζῆσαι, μὴ τῷ θανάτῳ πολεμίου 
ζωοποιούμενον. Ἔως δ ἂν τῶν δύο περιεχώµεθα, 
ἑκατέρᾳ χειρὶ τῶν ἑἐναντίων ἁπτόμενοι, ἀδύνατον 


χατὰ ταὐτὸ» τῶν ἁμφοτέρων ἔχειν τὶν µετουσίαν. 


* |l Cor. vi, 14. * Deut, xxxi, 29. 


tus reliquas corporis partes aut capiti aut inter se 
minime convenientes possideat, hoc est vivendi 
rationem a fide alienam instituat, cum et draco- 
num furiis imbutus ira excandescat, atque instar 
horum serpentium humi repat, ct equinam rabiem 
apponens humanz forme feminarum amoribus in- 
saniat, et. ex duplici natura, humana videlicet et 
ferina, veluti hippocentaurus coalescat. Ejuamodi 
autem hominum genera passim licet intueri, qui 
vel in vituli capite, in idololatriz videlicet disci- 
plina, decore vitam ofliciis excultam agunt (qualem 
simulant esse aiinotaurum), vel Christian: personae 
belluz corpus, id cst flagitiosum vivendi genus 
adjiciunt, quales hippocentauros, aut anguipedes 


B fingunt. Cousentaneum igitur est ut, quemadmo- 


dum in corpore humano singule partes conve- 
niunt, sic tota Christiani vita omnibus, que in 
Christo ex fide considerantur, bonis insiguiatur. 
Nam si una quidem ex parte talis sis qualem Cliri- 
stianum requirit nomen, ex altera vero in contra- 
rium declines, nibil aliud facias, quam si hostis 


seditionem in te per virtutem el vitium concites, ut 
possis. « Etenim quz societas luci ad tenebras? » 


Cum igitur luci adeo contrari sint tenebre ut 
nullo modo commisceri nulloque medio conjungi 
possint : qui in utrisque versatur, nec alterutram 
negligit partem , illis inter se contrariis pugnanti- 
bus, ipse quoque necessario scinditur, siquidem 
eodein tempore in ea permistus confusione et lux 
el tenebrae efficitur, cum et fides lucem immittat , 
et vite malitia rationis splendori tenebras offun- 
dat. Quoniam igitur nulla inter lucem et tenebras 
amicitia, nulla potest esse conjunctio , qui utrum- 
que contrarium suscipit, ipse sibi hostis evadit , 
cum ad virtutem οἱ vitium ut duas in partes divi- 
sus inclinet, et- more hostili tanquam instructa 
acie se ipsum oppifgnet. Ac quemadinodum illi, 
qui capitali odio dissidentes dimicant, utrique vi- 
ctores esse nequeunt ; unius enim vicloria alteri 
victo prorsus interitum affert: sic in. domestico 
intestinoque dissidio, quod ex vile permistione 
nascitur, pars melior sine alterius internecione 
victrix esse non potest. Qui enim fiet ut pietatis 
exercitus superior sit, vitiorum multitudine veluti 
phalange liostium contra pugnante, nisi hzc uti 
debilior a pr:stantiore penitus deleatur ? Tunc au- 
tem virtus de malitia victa triumphabil, cum ratio- 
nis auxiliis superati oinnes tibi cedent adversarii ; 
tunc implebitur id quod ex persona Dei in prophe- 
tia dictum est, « Ego occidam et vivere faciam 5. » 
Nullo enim pacto id quod in nobis est bonum po- 
test vivere , nisi ex adversarii morte vita illi coimn- 
paretur. Quandiu autem duobus inhzremus, alter- 
utra manu contraria complectentes, fieri nequit. 
ut utrumque cousequamur. Quantum enim ex una 


259 


S. GREGORII NYSSENI 


960 


parte malitiz capimus, tantum ex altera virtutis A Τοῦ γὰρ περιδραξαµένου τῆς xaxjag , ἡ ἀρετὴ τῆς 


amittimus. Sed, ut eo unde digressa est, rever- 
tatur oratio, una est ad puram divinamque vitam, 
virtutem amantibus via, ut cognoscant quid Christi 
vocabulum significet , eique vivendi rationem ex vi 
sanctorum nominum virtute expolitam et concin- 
nam accommodent. Quzcunque igitur verba ex 
sancta Pauli doctrina Christi significationem expli- 
cantia orationis initio recensuimus , ea si nobis ita 
proponamus, ut partim , quemadmodum diximus, 
imitemur, partim colamus, tutissimum nobis ad 
bene beateque vivendum aditum muniemus. A pri- 
mis igitur, eum servantes ordinem , quem series eo- 
rum, qus jam enumeravimus, suggerit, incipiamus: 
Christus Dei virtus οἱ sapientia *. Ex his discimus 


ea qua divinitati conveniunt, ex quibus Christi no- B 


men nobis venerandum efficitur. Etenim quia res 
omnes, qux vel sensu percipiuntur, vel sensus su- 
perant cognitionem , per ipsum effectze sunt, et in 
ipso consistunt, necessario ad definiendam nominis 
illius, qui cuncta procreavit, significationem, sa- 
pientia et virtus conjunguntur. Nam ex duabus his 
vocibus ita copulatis id intelligimus ; neque enim 
essent hzc inagna et qui nulla ratione explicari 
possunt creaturarum miracula, nisi οἱ sapientia 
eorum procreationem excogilasset , et virtus , qux 
per sapientiam excogitata fuerant, confecisset ; 
per virtutem enim ipsius sapienti: cogitationes 
opera sunt. 


Aa65; ἐξωλίσθησεν, Οὐκοῦν πάλιν τὸν ἐξ ἀρχῆς 
ἀναλάθδωμεν λόγον, ὅτι µία πρὸς τὴν χαθαράν τε xal 
θείαν ζωήν ἐστι τοῖς Φιλαρέτοις ὁδὺς, γνῶναι τί στ- 
µαίΐνει τοῦ Χριστοῦ τὸ ὄνομα, ᾧ χρὴ xat τὸν ἡμέ- 
τερον αυμμορφωθῖναι βίον, διὰ τῆς τῶν λοιπῶν ὀνο- 
µάτων ἐμφάσεως εἰς ἀρετὴν ῥυθμιζόμενον. "Oca 
τοίνυν Ev. τοῖς προοιµίοις τοῦ λόγου ῥήματά τε xal 
ὀνόματα παρὰ τῆς ἁγίας τοῦ Παύλου φωνῆς ἑρμη- 
νευτιχὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ σηµασίας συνελεξάµεθα, 
ταῦτα προθέντες εἰς τὴν προχειµένην ἡμῖν σπου- 
δν, ἀσφαλεστάτην ὁδηγίαν εἰς τὸν βίον τὸν κατ’ ἀρε- 
τὴν ποιησόµεθα, τὰ μὲν μιμούμενοι, χαθὼς ἐν τοῖς 
φθάσασιν εἴρηται, τὰ δὲ προσχυνοῦντες χαὶ σεθαζό- 
µενοι. Γενέσθω δὲ ἡμῖν τάξις τῶν εἰρημένων 1j ἁπ- 
αρίθµησις. Οὐκοῦν ἀπὸ τῶν πρώτων ἀρξόμεθα, Χρι- 
στὸς, φησὶ, θεοῦ δύναμις xal Θεοῦ σοφία. Διὰ τούτων 
πρῶτον μὲν τὰς θεοπρεπεῖς ἑννοίας διὰ τῆς τοῦ 
Χριστοῦ προσηγορἰας µανθάνοµεν , δι’ ὧν σεδάσµιον 
ἡμῖν τὸ ὄνομα γίνεται. Ἐπειδὴ yàp πᾶσα ἡ χτίσις, 
ὅση τε τῇ αἰσθήσει γινώσχεται, xat fj τῆς αἰἱσθητιχῆς 
ὑπερχειμένη κατανοῄσεως, δι αὑτοῦ γέγονε, χαὶ ἓν 
αὐτῷ συνέστηχεν, ἀναγχαίως πρὸς τὺν ὁρισμὸν τῆς 
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας τοῦ τὰ πάντα ποιῄσαντος, ἡ 
aola τῇ δυνάµει συμπλέχεται. Τοῦτο νοούντων ἡμῶν 
διὰ τῆς τῶν δύο τούτων φωνῶν συζυγίας, τῆς δυνά- 
µεώς τε λέγω χαὶ τῆς σορίας, ὅτι οὐχ ἂν ἦν τὰ ue- 
γάλα ταῦτα xai ἄφραστα τῆς κτίσεως θαύματα, 
ph σοφίας μὲν τὴν γένεσιν αὐτῶν ἐπινοούσης, δυνά- 


peo δὲ τῇ σοφίᾳ παρομαρτούσης πρὸς τὴν τῶν νοηθέντων τελείωσιν, δι fic ἔργα τὰ νοήµατα vexat. 
Christi igitur signiticatio in hanc duplicem vim , ο ἍΜερίζεται τοίνυν χαταλλήλως εἰς διπλην ἔμφασιν 


sapientiam scilicet virtutemque , dividitur, ut, 
quando rerum universitatis magnitudinem aspici- 
mus , ex ea immensam Dei virtutem cognoscamus. 
Quando autem consideramus quonam modo ea qua 
nulla fuerant, genita sint, tam multiformi natura 
in rebus per divinum Spiritum exsistente , incre- 
dibilem ipsius qui illa excogitarit sapientiam ado- 
remus et suspiciamus , cujus cogitata ipsa sunt fa- 
cta : neque vero ignava erit hzc fides, qua Chri- 
stum esse virlutem ct sapientiam credimus, sed ad 
boni dijudicationem nobis erit adjumento. Quod 
enim quis supplicans appellat, id ad scipsum obse- 
crando trahit et ducit; atque interiorem hominem 
virtute ita corroborat, ut Apostolus ad virtutem 
respiciens dicit : Christus autem est Dei virtus. 
Et sapiens fit, utin Proverbiis patet, qui sapien- 
tiam invocat , quz: omnino Dominus esse intelligi- 
tur ?. Quare ille, qui nomen habet a Christo , qui 
ο virtus est el sapientia, virtus etiam cum eo appel- 
latur, cum adversus peccatum strenue ac fortiter 
pugnat : dum vero id quod melius est eligit, in 
seipso sapientiam ostendit. Qua quidem sapientiae 
virtutisque conjunctione vita perfecta constituitur ; 
altera enim, quz: recta honestaque sunt, perspi- 
cimus : allera , quz perspecta habemus, exsequi- 
mur et confirmamus. Jam vero Christum esse pa- 


* i Cor, 1, 21... 7 Prov. 1, 2 sqq. 


τὸ τοῦ Χριστοῦ σηµαινόµενον, εἰς τὴν σοφίαν τε xal 
τὴν δύναμιν, Cv ὅταν μὲν πρὸς τὸ μέγεθος τῆς τῶν 
ὄντων συστάσεως ἀποθλέφωμεν, τὴν ἄφραστον αὐτοῦ 
δύναμιν διὰ τῶν χαταλαμθανοµένων νοῄσωμεν. Ὅταν 
δὲ λογιζώμεθα ὅτι τὰ μὴ ὄντα παρῆΏλθεν εἰς Υένεσιν, 
τῆς πολνειδοῦς ἐν τοῖς οὖσι φύσεως διὰ θείου νεύ- 
µατος οὐσιωθείσης , τότε τὴν ἁχατάληπτον σοφίαν 
τὸν Χριστὸν πιστεύειν. "O γάρ τις ἐπικαλεῖται προσ- 
ευχόµενος, καὶ πρὸς ὃ βλέπει τῷ τῆς φυχῆς ὁὀφθαλ- 
μῷ, τοῦτο πρὸς ἑαυτὸν διὰ τῆς εὐχῆς ἐπισπᾶται ’ 
χαὶ οὕτω δυνάµει τε χραταιοῦται πρὸς τὸν ἔσω ἄν- 
θρωπον, καθώς φησιν ὁ Απόστολος, ὁ πρὸς τὴν 
δύναμιν βλέπων (Χριστὸς δέ ἐστιν ἡ δύναμις), xol 
coghg Ὑίνεται, χαθὼς Ἡ Παροιμία φησὶν, ὁ τὴν σο- 
φίαν ἐπικαλούμενος, ἥτις πάλιν νοεῖται ὁ Κύριος. 
Οὐχοῦν ὁ τῷ Χριστῷ συνονοµαζόµενος, ὃς ἐστι δύνα- 
μίς τε xal σοφία, καὶ «fj δυνάµει συνονοµάζεται, 
δυναμωθεὶς χατὰ τῆς ἁμαρτίας, χαὶ τὴν σοφίαν ἐν 
ἑαυτῷ δείξει, τῇ ἐχλογῇ τοῦ βελτίονος. Σοφίας δὲ xai 
δυνάµεως ἐν ἡμῖν δεικνυµένων, τῆς μὲν τὸ χαλὸν 
αἱρουμένης, τῆς δὲ δυνάµεως τὸ νοηθὲν βεθαιούσης, 
χατορθοῦται τοῦ βίου τὸ τέλειον δι ἀμφοῖν συμπλε- 
χόµενον. Οὕτω χαὶ εἰρήνην τὸν Χριστὸν νοῄήσαντες, 
ἀληθη τοῦ Χριστοῦ τὴν χλῆσιν ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἐπιδείξο- 
μεν, ἐὰν διὰ τῆς ἐν ἡμῖν εἰρήνης τὸν Χριστὸν τῷ 
Bip ἐπιδειξώμεθα, Ἐκεῖνος «t» ἔχθραν ἀπέχτεινε , 


261 


DE PERFECTA CIIRISTIANI FORMA. 


202 


καθώς φησιν ὃ Απόστολος. Οὐχοῦν μηδὲ ἡμεῖς ἐν A cem cogitantes, veram Christiani appellationem 


ἑαυτοῖς ταύτην ζωοποιῄσωμεν, ἀλλὰ νεχρὰν αὐτὴν ἓν 
τῷ ἡμετέρῳ δείξωµεν βίῳ. Μήποτε τὴν καλῶς ἐπὶ 
σωττηρίᾳ ἡμῶν παρὰ τοῦ θεοῦ νεχρωθεῖσαν, ἡμεῖς 
ἐπ᾽ ὀλέθρῳ τῶν φυχῶν ἡμῶν, δι’ ὀργῆς χαὶ µνησι- 
χαχίας καθ’ ἑαυτῶν ἀναστήσωμεν, πονηρὰν ἀνάστα- 
σιν τῆς χαλῶς ἀποθανούσης χατεργασάµενοι. 'AXX 
εἰ τὸν Χριστὸν ἔχομεν, ὃς ἐστιν ἡ εἰρήνη, χαὶ ἡμεῖς 
Lv ἑαυτοῖς τὴν ἔχθραν νεχροποιῄσωµεν, ἵν ὅπερ ἓν 
ἐχείνῳ πιστεύομεν, τοῦτο xaX ἐν τῷ ἡμετέρῳ χατορ- 
θώσωμεν Bip. Ὡς γὰρ ἐχεῖνος τὸ µεσότοιχον τοῦ 
φραγμοῦ λύσας, τοὺς δύο ἔχτισεν ἐν ἑαυτῷ εἰς ἕνα 
xa:vby ἄνθρωπον , ποιῶν εἱρήνην * οὕτω xai ἡμεῖς 
εἰς χαταλλαγὰς ἀγάγωμεν οὗ µόνον τοὺς ἔξωθεν ἡμῖν 
προσµαχοµένους, ἀλλὰ xal τοὺς Ev ἡμῖν αὐτοῖς στα» 
σιάζοντας, ἵνα µηχέτι dj σὰρξ ἐπιθυμῇ κατὰ τοῦ 
πνεύματος, τὸ δὲ πνεῦμα χατὰ τῆς σαρχός ἀλλ᾽ 
ὑποταγέντος τοῦ σαρκώδους φρονήµατος τῷ θεἰῳ 
vópup, εἰρηνεύωμεν ἐν ἑαυτοῖς, el; ἕνα τὸν χαινόν τε 
καὶ εἰρηνιχὸν ἄνθρωπον ἀναστοιχειωθέντες, xal εἷς 
οἱ δύο γενόμενοι. Elpfivnc γὰρ ὄρος, ἡ τῶν διεστηχό- 
των ἐστὶν ὁμοφωνία, Ὅταν οὖν ἐξαιρεθῇ τῆς φύσεως 
ἡμῶν ὁ ἐμφύλιος πόλεμος, τότε xol ἡμεῖς, ἓν ἑαυτοῖς 
εἰρηνεύσαντες, εἰρήνη Υινόµεθα, ἀληθη xaX χυρίαν 
bo" ἡμῶν τοῦ Χριστοῦ τὴν ἐπωνυμίαν ἐπιδειχνύοντες. 
eux; δὲ ἀληθινὸν xal τῷ ψεύδει ἁπρόσιτον νοῄσαντες 
τὸν Χριστὸν, τοῦτο µανθάνοµεν, ὅτι χρὴ καὶ τὸν 
ἡμέτερον βίον ταῖς τοῦ ἀληθινοῦ Πατρὸς ἀχτῖσι χατα- 
φωτίζεσθαι. ᾽Αρεταὶ δέ εἰσιν αἱ ἀχτῖνες τοῦ ἡλίου τῆς 


δικαιοσύνης, εἰς φωτισμὸν ἡμῶν ἀποῤῥέουσαι, δι’ ὧν ( 


γίνεται «b ἀποθέσθαι τὰ ἔργα τοῦ σχότους, xal ὡς 
ἐν ἡμέρᾳ περιπατεῖν εὐσχημόνως, χαὶ ἀπειπάμενον 
τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης, χαὶ πάντα Ev φωτὶ ποιοῦν- 
τα, xal αὐτὸν φῶς γενέσθαι, ὥστε xal ἄλλοις λάµ- 
πειν διὰ τῶν ἔργων, ὅπερ φωτός ἐστιν ἴδιον. Κἂν 
ἁγιασμὸν τὸν Χριστὸν εἶναι νοῄσωμεν, τῷ πάσης βε- 
6ήλου xa ἄχαθάρτου πράξεως xal ἑννοίας, οὐχὶ ῥή- 
patct τοῦ ἁγιασμοῦ τὴν δύναμιν ὁμολοχοῦντες, ἀλλὰ 
τῷ Big. | | 
nounicis vere participes ostendemus, quippe qui 
tionis virtutem prs nobis feramus. 

Απολύτρωσιν δὲ εἶναι τὸν Χριστὺν µαθόντες, τὸν 
ἑαυτὸν δόντα λύτρον ὑπὲρ ἡμῶν, {οῦτο διὰ τῆς τοι- 
αύτης φωνῆς παιδευόµεθα, τὸ μαθεῖν ὅτι χαθάπερ 
τιμήν τινα τῆς ἑχάστου ψυχής παρασχόµενος ἡμῖν 
τὴν ἀθανασίαν, χτῆμα ἴδιον τοὺς Ex τοῦ θανάτου παρ' 
αὗτου διὰ τῆς ζωῆς ἐξαγορασθέντας ἐποίησεν. El τοί- 
νυν δοῦλοι τοῦ )uspuaapévou γεγόναµεν , πρὸς tbv 
χυριεύοντα πάντως ὀψώμεθα, ὡς µηχέτι ἡμᾶς Eav- 
{τοῖς ζην, ἀλλὰ τῷ κτησαμένῳ ἡμᾶς διὰ τοῦ τῆς ζωῆς 
ἀνταλλάγματος., Οὐχέτι γὰρ ἑαυτῶν ἐσμεν χύριοι, 
ἀλλ ὁ ὠνησάμενός ἐστι Κύριος, ἡμεῖς δὲ αὐτοῦ τὰ 
πτήµατα. Οὐχκοῦν νόμος ἔσται τῆς ἡμετέρας ζωῆς, 
45 τοῦ χυριεύοντος θέληµα. Ὥσπερ γὰρ τοῦ θανά- 
του χρατοῦντος ἡμῶν, ὁ τῆς ἁμαρτίας ἓν ἡμῖν νόµος 
ἑπολιτεύετο΄ οὕτως ἐπειδὴ τῆς ζωῆς κτῆμα Yeyó- 


7—— 


* Ephes. i1, 14. 
** ] Cor. vi, 20. 


*ibid. '!* Joan. 1, 9. 


!! Rom. 


ostendemus , si per cam pacem , quz in nobis est, 
Christum vita nostra expresserimus. Ille interfecit 
inimicitiam, ut inquit Apostolua *. Ne igitur eam 
in nobis ullo modo reviviscere patiamur, sed plane 
mortuam esse declaremus. Ne praeclare pro salute 
nostra interfectam a Deo, nos in nostrorum per- 
niciem animorum irascentes, et injuriarum remi-, 
niscentes excitemus, eam , quz bepe mortua jacet, 
improbe in vitam revocantes. Sed cum habeamus 
Christum , qui est pax, nos item inimicitiam occi- 
damus, ut, quod in ipso credimus, id in nostra 
vita prosequamur. Ut ille enim medium parietem 
maceria solvens duos condidit in semetipso in uno 
homine faciens pacem *, sic et nos reconciliemus 


B non eos tantum qui nos extrinsecus oppugnant, 


sed illos etiam qui in nobis ipsis seditiones come 
movent, ut ne concupiscat ainplius adversus spi- 
ritum caro, et spiritus adversus carnem ; sed pru-- 
dentia carnis legi divinz subjecta , in unum novum 
et pacificum hominem rezdificati, et ex duobus | 
unus effecti in nobis ipsis pacem habeamus. He 
enim est pacis definitio, ut dissidentium concordia 
esse dicatur. Quamobrem , quando nature nostrae 
bellum intestinum sublatum est, in nobis pacem 
colentes, pax eflicimur, et veram ac propriam in 
nobis hanc Christi appellationem declaramus. At 
Christum esse lucem veram '*, et a mendacio re- 
motissimam considerantes, discimus vitam quoque 
nostram vera lucis radiis illustrari oportere. Solis 
autem justitiz radii sunt ipse virtutes, quz ad nos 
illuminandos emanant , ut abjiciamus opera tene- 
brarum , et tanquam in die honeste ambulemus **, 
et repudiantes abscondita turpitudinis , atque om- 
nia in luce facientes, ipsi quoque lux evadamus, 
et quod proprium est lucis, aliis per opera splen- 
deamus. Quodsi Christum ut sanctificationem con- 
siderabimus !*, ab improbis ct impuris omnibus 
tum factis tum cogitationibus abstinentes, nos ejus 


non verbis, sed vit:e nostre actionibus sanctifica- 


Porro cum redemptionem esse Christum discel- 
mus, qui seipsum ut nos redimeret, pretium de- 
dit, ea voce intelligimus, eum tanquam mercedem 
cujusque animi, prabendo nobis immortalitatem, 
nos e morte a se pcr vitam coemptlos propriam sibi 
possessionem effecisse !*. Quodsi ejus qui nos rede- 
mit effecti sumus, Dominum ita sequamur, omnino 
ut non amplius nobis vivamus, sed illi, qui nos vit& 
sug pretio comparavit !* : non enim amplius nostri 
ipsorum domini sumus, sed ille qui nos coemit 
Dominus est, nos autem ejus dominio mancipati. 
Illius ergo voluntas nobis pro lege vivendi propo- 
sita sit. Ut enim cum mors impotenti dominatu nos 
premeret, peccati lex in nobis omnia administra- 
bat, sic, quando vitze jam addicti sumus, par uti» 


xim, 12, 15... !* 1 Cor. 1, 50. 1* 1 Timoth. i1, 6. 


965 


S. GREGORII NYSSENI 


δ0ι 


que sit, ut ipsius rerum potientis arbitrio guberne- A vapsv, ἀναγχαῖον ἂν εἴη, πρὸς τὴν κρατοῦσαν μεθ- 


mur, ne quaudo a vite voluntate per peccatum rc- 
cedentes, rursus ad improbum mortis in animos 
nostros dominatum ultro delabamur. llla vero 
cogitatio nos astringet Domino !*, si eum a Paulo 
tum Pascha 18, tum sacerdotem appellatum esse 
audiverimus: pro nobis enim vere Pascha immo- 
]»tus est Christus, sacerdos autem sacrificium ob- 
tulit Deo idem ipse Christus. « Seipsum enim, » 
inquil, « tradidit oblationem οἱ hostiam pro no- 
his ". » Quae quidem nobis documento sunt, ut 
qui Christum Deo se oblationem et hostiam dedis- 
se, el factum esse Pascha videt, ipse quoque cor- 
pus suum Deo hostiam viventem, sanctam, bene 
placentem exhibeat, rationabile obsequium fa- 
ctus 19: sacrificandi autem modus est, ut ne con- 
formetur huic szeculo, sed trausfurmetur in. reno- 
vationem mentis δια, ut probet quze sit. voluntas 
Dei bona, et beneplacens, et perfecta !?. Neque 
enim in carne, bona Dei voluntas ostendi potest, 
nisi ex spiritus lege sacrificata sit: quandoquidem 
prudentia carnis inimica est Deo, οἱ legi Dci non 
cst subjecta 19, Quocirca, nisi prius caro mortifi- 
catis membris, que sunl super terram *!, quibus 
obsequimur appetitui, per hostiam viventem sacri- 
ficetur, beneplacens et perfecta Dei voluntas sine 
impedimento non potest in vita credentium obser- 
vari. Sic etiam dum Christus in proprio sanguine 
propitiatio consideratur, edocemur, ut nos item 
nobis ipsis propitiatio simus, et. membra mortiti- 
cantes animos reddamus immortales. Quando autem 
glorie splendor et figura substantiz:? Christus dici- 
tur **, his verbis adorandam ejus majestatem 
mente concipimus. Paulus enim divino Spiritu 
afflatus, et vere doctus a Deo, qui in altitudine 
divitiarum el sapientiz. et scientie Dei divinorum 
mysteriorum arcana et recondita scrutatus fue— 
rat **, cum ad divinitus sibi ostensos splendores 
carum rerum quz indagari investigarique nequeunt 
declarandos lingua imbecillior esset, quatenus 
suam ipsius in mysterio intelligentiam aures exci- 
pientium caperent, signi(icationibus quibusdam 
subindicavit, tantum videlicet loquens, quantum 
cogilationi serviens oratio poterat explicare. 


αρµοσθηναι ἡμῶν τὴν πολιτείαν, µῆ ποτε τῆς ζωῆς 
παρατραπέντες θελήματος, πάλιν πρὸς τὸν πονηρὸν 
τῶν Ψυχῶν ἡμῶν τύραννον, τὸν θάνατον λέγω, διὰ τῆς 
ἁμαρτίας αὐτομολύσωμεν. Ἡ δὲ αὐτὴ διάνο:α προα- 
οιχειώσει ἡμᾶς τῷ Χριστῷ, χἂν Πάσχα αὐτὸν εἶναι, 
xàv ἀρχιερέα, παρὰ τοῦ Παύλου ἀχούσωμεν. Ἐτύθη 
γὰρ ὡς ἀληθῶς ὑπὲρ ἡμῶν τὸ Πάσχα Χριστός * ἁλλ' 
ὁ ἱερεὺς, προσάγων τῷ zd τὴν θυσίαν, οὐχ ἄλλος- 
&íg ἐστι παρ᾽ αὐτὸν τὸν Χριστόν. « Ἑαυτὸν γὰρ, » 
φησὶ, «ἀνῆνεγχε προσφορὰν xat θυσίαν ὑπὲρ ἡμῶν.» 
0ὐχοῦν τοῦτο διὰ τούτων pavÜávoucv, ὅτι πρὸς 
ἐχεῖνον βλέπων, τὸν ἑαυτὸν προσαγαγόντα προσφορὰν 
καὶ θυσίαν, Πάσχα γενόµενον, καὶ αὐτὸς ἑαυτὸν παρα- 
στήσει τῷ Θεῷ θυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὑάρεστον, λο- 
γιχἣ λατρεία γενόμενος * 6 δὲ τρόπος τῆς ἱερουργίας 
ἐστὶ, τὸ μὴ συσχηµατίφεσθαι τῷ αἱῶνι τούτῳ, ἀλλὰ 
μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀναχαινώσει τοῦ νοὺς αὐτοῦ, Ev 
τῷ δοχιµάξδειν, τί τὸ θέληµα τοῦ θεοῦ τὸ ἀγαθὸν, xol 
εὐάρεστον, xal τέλειον. OU γὰρ ἔστι ζώστς τῆς 
σαρχὸς, χαὶ μὴ χατὰ τὸν πνευματιχὸν ἱερουργηθείσης 
νόμον, τὸ ἀγαθὸν τοῦ θεοῦ θέληµα ἐν αὑτῇ δειχθῆ- 
ναι ' διότι «ὃ φρόνημα τῆς σαρχὸς, ἔχθρα εἰς θεὸν, 
xai τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ οὐχ ὑποτάσσεται, 0ὐδὲ γὰρ 
δύναται, ἕως ἂν Qf, fj σὰρξ, ἧς διὰ τὶς ζωοποιοῦ 
θυσίας ἱερουργτηθείσης, διὰ τοῦ νεχρῶσαι τὰ ἐπὶ γῆς 
µέλη, δι ὧν ἐνεργεῖται τὰ πάθη, ἀνεμποδίστως τὸ 
εὐάρεστων xal τέλειον θέληµα τοῦ θεοῦ iv τῇ ζωῇ 
αὑτῷ πεπιστευχότων χατορθωθήσεται. Οὕτως xal 
ἱλαστήριον ἐν τῷ ἰδίῳ αἴματι ὁ Χριστὺς νοούμενος, 
διδάσχει τὸν ταῦτα νοῄσαντα, αὐτὸν ἕχαστον γενέ- 
σθαι ἑαυτῷ ἱλαστήριον, διὰ τῆς τῶν μελῶν νεχρώ- 
σεως τὴν φυχἣν ἀφαγνίζοντα. "Όταν δὲ δόξης ἁπαύ- 
γασμα , xal yapaxtho ὑποστάσεως ὁ Χριστὸς λέ- 
γηται τῆς προσχυνουµένης αὑτοῦ µεγαλωσύνης διὰ 
τῶν ῥημάτων τούτων τὰς ἐννοίας ἀναλαμθάνομεν. Ὁ 
γὰρ θεόπνενστος ὡς ἁληθῶς xal θεοδίδαχτος Παῦλος, 
ὁ ἐν τῷ βάθει τοῦ πλούτου τῆς σοφίας xal τῆς γνώ- 
σεως τοῦ θεοῦ, τὰ ἄδηλα καὶ τὰ χρύφια τῶν θείων 
μυστηρίων διερευνώµενος, τὰς γινοµένας αὑτῷ θεό- 
θεν ἑλλάμψεις περὶ τῆς τῶν ἀνεξερευνήτων τε xal 
ἀνεξιχνιάστων κατανοῄσεως, ἀτονωτέραν ἔχων τῆς 
διανοίας τὴν γλῶτταν, χαθὼς ἐχώρει ἡ ἀχοὴ τῶν δε- 
χοµένων τὴν σύνεσιν αὐτοῦ, τὴν Ev τῷ µυστηρίῳ, δι’ 


Nam eum omnia qua in naturam ει potentiam D αἰνιγμάτων τινῶν ὑπέδειξεν ' ὅσον ὑπουργεῖν τῇ δια - 


humanam cadunt de natura divina cognovisset, 
suprema illius essentie rationem nullis huma- 
nis cogitationibus capi comprehendique posse 
demonstrat. 


ltemque cum ea qua de ipsa considerantur, pa« 
cem nimirum, virtutem, et vitam, οἱ justitiam, et 
lucem, et verilatem, et id genus alia persceque- 
retur, rationem ipsius omnino posse concipi ne- 
gavit: Deum enim nec visum unquam fuisse, nec 
visum iri. « Quem nullus » inquit, « hominum 


'5 | Cor. v, 7. 


" Hebr. vit, 14 &qq. 
1) Rom. viii, 6. 


*! Coloss. 1Η, 5. ** Hebr. i, 2. 


" [ Timotb. n, 6; Ephes. v, 9. 
3? |] Cor. xii, 4, 


νοίᾳ δυνατῶς εἶχεν ὁ λόγος, τοσοῦτον φθεγγόµενος. 
Πάντα γὰρ ὅσα χωρεῖ ἡ ἀνθρωπίνη δύναμις, χατα- 
νοῆσας, ἀνέφικτόν τε xal ἀνεπίληπτον ἀνθρωπίνοις 
λογισμοῖς τὸν τῆς ὑπερχειμένης οὐσίας προαφέρεται 
λόγον. 

. Aib. τὰ περὶ αὐτῶν θεωρούμενα λέγων, εἰρήνην, 
xai δύναμιν, χαὶ ζωὴν, χαὶ δικαιοσύνην, xal φῶς, 
καὶ ἀλήθειαν, xal τὰ τοιαῦτα * τὸν περὶ αὐτῆς ἑχεί- 
vr λόγον, ἄληπτον εἶναι παντελῶς διωρίσατο, εἰπὼν 
μήτε ἑωρᾶσθαίΥ ποτε τὸν θεὸν, μήτε ὀφθήσεσθαι. 
« "Ov εἶδε » γὰρ, φησὶν, « οὐδεὶς, οὐδὲ ἰδεῖν δύνσ- 


" Rom. xu, 1. !* ibid, S. 


265 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


266 


ται. » Διὰ τοῦτο ζητῶν, πῶς ὀνομάσει τὸ uf δυνά- A vidit, nec polest videre **, Idcirco quzerens quo- 


p &voy λογισμοῖς Ano0nvyat, ὡς οὐχ copsv ἐμφαντιχὸν 
ὄνομα τῆς τῶν ἀχαταλήπτων ἑρμηνείας, δύξαν χαὶ 
ὑ-:όστασιν ὠνόμασε τὸ ὑπερχείμενον παντὺς ἀγα- 
θεῦ, τὸ μήτε νουύµενον ἀξίως, μήτε φρα-όμενον. 
Ti;» μὲν οὖν ὑπερχειμένην τῶν ὄντων οὐσίαν ἀφΏχεν 
ἁκατονόμαστον ' τὸ δὲ συναφές τε xal ἁδιάστατον 
τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα διερμηνεύων, xav τὸ τῷ 
ἀορίστῳ τε xal ἀῑδίῳ Πατρὶ ἀορίστως τε xat ἀῑδίως 
"συνθεωρούµενον, ἀπαύγασμα δόξης xal χαρακττρα 
ὑποστάσεως προσαγορεὺει τῷ μὲν ἀπανγάσματι, 
τὸ συμφυὲς ἑνδειχνύμενος, τῷ δὲ χαρᾶντΏρι, τὸ 
ἑσοστάσιον. Οὔτε γὰρ αὐτῆς πρὺς τῖν ἀπαυγάςουσαν 
φύσιν ἐπινοεῖταί τι μέσον, οὔτε τις τοῦ χαρακτῖρος 
ἑλάττωσις πρὸς τὴν ὑπ αὐτοῦ γαραχτηριςομέντν 
ὑπύστασιν. Αλλὰ xai ὁ τὴν ἁπαυγάκουσαν φύσιν 
νοῄσας, xai τὸ ἀπαύγασμα ταύττς πάντως χατ- 
ενόησε. Καὶ ὁ τὸ μέγεθος τῆς ὑποστάσεως ἐν vip 
λαθὼν, τῷ ἐπεφαινομένῳ χαρακτῆρι πάντως ἐμμετρεῖ 
εὖἩν ὑπόστασιν. Διὸ xai μορφὴν τοῦ θεοῦ λέγει τὸν 
Κ.ύριον, οὗ χατασμικρύνων τῇ τῆς μορφῆς ἑννοίχ τὸν 
Κύριον, ἄλλα τὸ μέγεθος τοῦ Υἱοῦ διὰ τῆς μορφῆς 
ἑνδειχνύμενος, Tj ἑνθεωρεῖται τοῦ Πατρὸς fj µεγα- 
λειότης, οὐδαμοῦ τῆς ἰδίας μορφῃς ὑπερπίπτουσα, 
οὐδὲ ἔξω τοῦ πεοὶ αὐτὶν χαραχτΏρος εὑρισχομένη. 
"Άμορφρον γὰρ χαὶ ἁχαλλὲς περὶ τὸν Πατέρα οὐδὲν, 
6 μὴ τῇ ὧρα:ότητι τοῦ Μονογενοῦς ἐπαγάλλεται" διό 
φτσιν ὁ Κύριος, ὅτι « 'O ἑωραχὼς ἐμὲ, ἑώραχε xol 
τὸν Πατέρα, » στµαΐνων διὰ τούτου, μήτε ἕλλειυγίν 
τινα εἶναι, µῄῆτε ὑπέρπτωσιν. ᾿Λλλὰ χαὶ qépsty 
αὐτὸν λέγων τὰ πάντα τῷ τῆς δυνάµεως ῥήματι, 
Aust τῶν τὰ ἀνεξερεύνητα πολυπραγμονούντων τὴν 
ἁμτχανίαν, οἳ τὸν περὶ τῆς Όλης ἀνανητοῦντες λά- 
γον, οὐδαμοῦ της πολυπραγμοσύνης ἵσταντα:, Πῶς, 
λέγηντες , τῷ ἆθλῳ dj Όλη; xal πῶς τὸ ποσὺν Ex τοῦ 
ἁτούσου, xal ἐκ τοῦ ἁἀσχηματίστου τὸ σχΏμα, καὶ 
ix τοῦ &opázoo τὸ χρῶμα, xai Ex τοῦ ἀορίστου 
«€^ τοῖς ἰρίοις µέτροις ἑμπερατουμενον; Καὶ εἰ µη- 
δεµία Kon. περὶ τὸ ἁπλοῦν γαὶ ἀσύνθξτον, πό- 
ϐεν ἐμπλέχετα: ταῖς περὶ αὐτὴν ποιότησιν d Όλη; 
Πάντα γὰρ «εχῦτα xai τὰ τοιαῦτα τῶν ζητουμέ- 
νων λύει ὁ εἰπὼν, ὅτι τὰ σύμταντα τῷ ῥήματι sf 
"Jute. αὑτοῦ φέρει ὁ Λόγος ἐκ τοῦ μῆ ὄντος 
ες γένεσιν. Πάντα γὰρ, ὅσα τὴν» ἅθλον εἴληχε φὺ- 
σι’, μίαν αἰτίαν ἔχει τῆς ὑποστάσεως, τὸ (nua 


modo quem cogitatio non assequitur nominaret, 
quia non invenit nomen quo cjus excellentiam ex- 
primeret, gloriam et substantiam appellavit id 
quod omnibus partibus superat omne bonuin, quod 
neque oculis cerni, nec mente percipi, nec verbis 
explicari potest, atque ita. prasstantissimam illam 
rerum substantiam sine nomine praterivit. Ατος- 
simam autem necessitudinem, qua cum Patre nullis 
terminis circumscripto οἱ sempiterno Filius ipse 
sine terminis perpetuo conjunctus consideratur, 
splendorem glori: et figuram substantie appellat; 
splendore naturalem unionem ostendens, figura 
autem indicans zsqualitatem. Etenim neque inter 
splendorem et splendentem naturam medium intel- 


D ligijur, nec figura minor illa substantia, que sub 


ipsa'signatur. Sed qui naturam splendentem cogi- 
tat, simul etiam omnino. splendorem intelligit. Et 
qui substantie magnitudinem animo concipit, eam 
Rgure in ipsa conspicuzm prorsus dimelitur aqua- 
lem. Qua de causa et formam Dei Dominum vocat, 
forma notione non imminuens Dominum, scd. per 
formam ostendens magnitudinem Filii, qua intel- 
ligitur Patris amplitudo, qui propriam formam 
non excedit, neque extra figuram, quiz circa ip- 
sam est, invenitur. Nilil enim informe, nihil non 
pulchrum in Patre, nihil, quod non Unigeniti de- 
claret pulchritudinem. Quare, « Qui vidit me, » in- 
quit Dominus, « vidit Patrem **, » ex his niil 
deesse, nihil superesse significans. Quinetiam cum 
cmnia dicat eum portare verbo virtutis su:e 15, 
solvit dubitationem eorum qui nimis diligenter οἱ 
anxie vestigant ea qua sciri non possunt: si- 
quidem hi de materia requirentes rationem, nullo 
modo prz nimia curiositate consistunt aut con- 
quiescunt. Unde enim, inquiunt, materia sit illi 
qui a maleria sejunctus . est? Αι quonam 
pacto ducatur quantum ex eo qui caret quan- 
Hitate? aut ex illo figura, qui figuram non ha- 
bet? aut color ab eo qui videri non potest? aut 
ab illo qui fine vacat, id quod propriis finibus in- 
cluditur? Quod si nulla adest qualitas simplici et in-4 
composito, unde materia suis qualitatibus est impli- 
cita? [las enim omnes et alias ejusmodi qu:estiones 
solvit, qui dicit sic verbo virtutis sux» Verbum 


εἴις ἁφράστου δυνάµεως. Ἐκ 6b τούτων» παιδενό- D omnia portare, ut generentur ex nihilo. Quzecunque 


µεθα τὸ πρὸς αὑτὸ βλέπειν, ἀφ' οὗ τῶν ὄντων 
ἑστὶν fj γένεσις. Ei γὰρ ἐχεῖθεν εἰς τὸ εἶναι παρ” 
Έχθτμεν, χαὶ &y αὑτῷ πυνεστ/χαµεν, ἀνάγχκτ τᾶταν 
μηδὲν ἔξω τῆς γνώσεως πιστεύειν εἶναι τοῦ £v ᾧ ἔσμεν, 
xai ἁφ οὗ γεγόναµεν, xai εἰς ὃν ἀναλύομεν. Tao 
δὲ 55 2ιανοίχ συγχατορθοῦται, χατὰ τὸ εἰκὸς, τὸ 
χατὰ tbv Qty ἀναμάρτητον. Τίς γὰρ i$ αὐτοῦ xal 
δι) αὐτοῦ xal ἐν αὐτῷ (fv π.στεύων, μάρτυρα τῆς 
ἀπεμ-ραινούσης ζωῆς τολµήσαι ποιῄσασθαι τὸν ἐν 
αὐτῷ τὴν ἑχάστου ζωὴν περιέχοντα; ΠΒρῶμα δὲ xal 
443 πνευματιχὺν ὀνομάνων τὸν Kop:ov ὁ θεῖος 


*» [ Tin. vi, 10. 5 Joan. xiv, 10. 
PaTrROL. Gn. XLV. 


*5 [lebr. 1, 5. 


enim materia vel participen vel expertem naturam 
acceperunt, unam substantiz causam babent, ver- 
bum virtutis illius qui nullis verbis dici potest. 
Ex quo admonemur, ut eum, unde res omnes ort:o 
generat:eque sunt, intueamur. Etenim si ab illo 
procreati sumus, atque in eo consistimus, omnino 
necesse est uL nihil esse credamus, quod ejus qui 
nos procrearit, in quo simus, in quem resolvamur, 
cognitionem effugiat. Qua quidem cogitatione, ut 
gquum est, innocentia vitw conservatur. Quis enim 
ex ipso, οἱ per ipsum, ct in ipso 1 se vivcre cre- 


οι. vi, 96. 


.9& 


261 


S. GREGORII NYSSENI 


968 


dens, turpis et flagiliose. vitze testem habere velit A "Azóctolog, ταῦτα διὰ τῶν λεγομένων νοεῖν ὑποτί- - 


eum, quem uniuscujusque vitam in se continere 
sciat ? Escam autem et potum spiritualem Dominum 
appellans divus Apostolus** nos commonefacit, ut 
naturam humanam non simplicem, sed ex mente 
seensuque compositam cogitemus, cujus quidem 
utrique parti sit proprius cibus; solida enim esca 
corpus nutritur; spiritali alimento valetudo animi 
conservatur. Ác quemadmodum in corpore solida et 
humida alimenta inter se mista naturam nutriunt 
et tuentur, dum mutuo concocta singulis partibus, 
qua in nobis ex elementis concretz sunt, commi- 
scentur : sic mentis alimentum ex proportione di- 
videns Paulus, escam et potum vocat eamdem rem, 
prout apte et proprie ad accipientium usum accom- 
modatur. Nam imbecillis afflictisque panis fit, cor 
hominis confirmans ; &sgris autem et hujus vitae mi- 
scria laborantibus, ac propterea sitientibus fit vi- 
num cordi laetitiam afferens 30. 


Oportet autero per ea qux» dicta sunt vim ora- 
tionis intelligere, qua animus ex presenti usu 
gratiam accipiens alitur, ut indicat enigma Pro- 
pheta, qui loco pascua, et aqua refectionis conso- 
lationem significat *?, qua oratione laborantibus 
et afflictis adhibetur. Sin aliquis etiam ad myste- 
rium respiciens dicat cibum et potum proprie Do- 
minum nominari, ne id quidem a germana sigui(i- 
catione recesserit : vere enim caro ipsius est cibus, 
et sanguis ejus vere est potus *!, Atque memorata 


quidem significatione, omnibus cum potestate fa- C 


cultas datur ut participes sint Verbi, quod ab iis 
qui requirunt illud acceptum, fit cibus et potus 
sine discrimine gustatus. In altera autem signifi- 
catione non sine probatione aut sine dilectu fit 
ejusmodi cibi potusque participatio, cum A»osto- 
lus ita definierit: « Probet autem, inquit, se ip- 
sum quisque, et sic de pane illo edat, et de calice 
bibat. Qui enim indigne manducat et bibit, judi- 
cium sibi manducat et bibit **, ». Huc autem  re- 
spiciens evangelista plane videtur eamdem signifl- 
cationem confirmasse, cum mystica passionis teu- 
pore nobilis ille senator immaculata mundaque 
sindone involvens Domini corpus in novo οἱ puro 
monumento posuit **. Quamobrem et Apostoli 
precepto el evangeliste observatione comnrone- 
mur, ut sacrosanctum Domini corpus pura con- 
scientia suscipiamus. Quod si aliqua peccati ma- 
cula infecta sit, eam aqua lacrymarum abluamus 
el expurgemus. Verum quia etiam petra dicitur 
Christus *, eam nobis id nomen afferet utilita- 
tem, ut rectam vivendi rationem firmam ac stabi- 
lem teneamus, et in rebus adversis fortiter per- 
ferendis coustantes simus, adversusque omnem 
peccati impetum strenuos atque invictos animos 
prestemus : ex his enim rebus et aliis ejusmodi 


** I Cor. x, 16 sqq. ** Psal. cui, 15. 
55. "ICor. x, 4. 


** P3]. xxr, 2. 


θεται, ὅτι οὐ µηνοειδής ἐστιν ἡ ἀνθρωπίνη quat, 

ἀλλὰ τοῦ νοητοῦ πρὸς τὸ αἰσθητὸν συγχεκραµένον, 
ἰδιάκουσα χαθ) ἕτερον τῶν ἐν ἡμῖν θεωρουµένων ἐστὶν 
ἡ τροφή’ τῆς μὲν αἰσθητῆς βρώσεως τὸ σῶμα δια- 
χρατούσης, τῆς δὲ πνευματικῆς τροφῆς τὴν ψυχιχἣν 
ἐμποιούσης ἡμῖν εὐεξίαν. ᾽Αλλ᾽ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ σώ- 
µατος, τὸ στερεόν τε xal ὑγρὸν τῆς τροφῆς, μετ 
ἄλλων µιγνύμενα, σὐντηρητικὰ τῆς φύσεως γίνεται, 
διὰ τῆς καταλλήλου πέφεως ἑχκάστῳ τῶν ἐν ἐμῖν 
στοιχειωδῶς συγχεχραµένων χαταμιγνύμενα  χατὰ 
τὸν αὐτὸν τρόπον ἀναλογιχῶς ὁ Παῦλος xai τὴν 
νοητὴν χαταµερίζει τροφῆν, βρῶσιν ὀνομάζων xal 
πόσιν τὸ αὐτὸ πρᾶγμα, πρὸς τὴν χρείαν τῶν προσ- 
φερομµένων οἰχείως μεθαρμοζόμενον. Tot; μὲν và 


B ἀτονοῦσι καὶ ἐχλελυμένοις ἄρτος Ὑίνεται, στηρίκων 


γαρδίαν ἀνθρώπου " τοῖς δὲ xexpmxóot διὰ τὴν πρὸς 
τὸν βίον τοῦτον ταλαιπωρίαν, χαὶ διὰ τοῦτο γενοµέ- 
νοις διφώδεσιν, οἶνος γίνεται, τὴν χαρδίαν εἰς εὖ- 
φροσύνην ἄγων. 

Νοεῖν δὲ χρὴ διὰ τῶν εἱἰρημένων τοῦ λόγου τὴν 
δύναμιν, δὲ οὗ τρέφεται J| juyh καταλλήλως τῇ 
χρείᾳ, τὴν ἀπ' αὐτοῦ χάριν προσδεχοµένη, κατὰ τὸ 
αἴνιγμα τοῦ προφῄήτου, ὃς τόπῳ Χλόης καὶ ὕδατος 
ἀναπαύσεως τὴν ix τοῦ λόγου Ὑινοµένην τοῖς xs- 
χμηχόσι παραμνθίαν διασηµαἰνει. Ei δὲ πρὸς τὸ 
μυστήριόν τις βλέπω», βρῶμα xai mópa χυρίως 
ὀνομάτεσθαι λέγοι τὸν Κύριον, οὐδὲ τοῦτο τῆς χυρίας 
ἐμφάσεως ἀπεξένωται ' ἀληθῶς γὰρ ἡ σὰρξ αὑτοῦ 
βρῶσίς ἐστι, χαὶ τὸ αἷμα αὑτοῦ ἀληθῶς ἔστι πόσις. 
'AAX ἐπὶ τῆς προῤῥηθείσης μὲν διανοίας, πᾶσι κατ’ 
ἑξουσίαν ἑστὶν ἡ µετουσία τοῦ Λόγου, ὃς γίνεται 
βρῶμα καὶ mópa προσφερόµενον ἀδιαχρίτως, ὑπὸ 
τῶν ἐπιζητούντων αὐτὸν λαμθανόµενος. "Evi δὲ τῆς 
τέρας ἐννοίας, obx ἔστιν ἀνεξέταστος xal ἁδιάχρι- 
τος ἡ τῆς τοιαύτης τροςἢῆς τε xal πόσεως µετουσία, 
οὕτως τοῦ Αποστόλου προσδιορίσαντος, ὅτι « Δοχι- 
µαζέτω δὲ ἔχαστος ἑαυτὸν, xal οὕτως ix τοῦ ἄρτου 
ἑσθιέτω, χαὶ Ex τοῦ ποτηρίου πινέτω. 'O δὲ ἀναξίως 
ἐσθίων xa πίνων , εἰς χρῖμα ἑαιυτῷ ἐσθίει xal πίνει. » 


: Πρὸς 6 µοι δοχεῖ ὁ εὐαγγελιστῆς βλέπων, ἠσφαλισμέ- 


νως τὸ τοιοῦτο παρασηµένασθαι, ὅτι ἓν τῷ καιρῷ 
τοῦ μυστιχοῦ πάθους ὁ εὐσχήμων ἑἐχεῖνος βουλευτῆς, 
ἁσπίλῳ xa χαθαρᾶ τῇ σινδόνι τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου 
διαλαθὼν, χαινῷ τε xat χαθαρῷ µνήματι ὀναπέθετο" 
ὥστε νόµον πᾶσιν ἡμῖν τό τε τοῦ ᾿Αποστόλου παρ- 
ἀγγελμα γενέσθαι, χαὶ τὸ τοῦ εὐαγγελιστοῦ παρατή- 
ρηµα, τοῦ χαθαρᾷ τῇ συνειδήσει τὸ ἅγιον ὑποδέ- 
χεσθαι σῶμα * ef πού τις ἓξ ἁμαρτίας efr χηλὶς, τῷ 
ὕδατι τῶν δακρύων ἀποῤῥύψαντας. ᾽Αλλὰ πέτρα λε- 
γόµενος ὁ Χριστὸς, ὠφελήσει διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ- 
του ἡμᾶς, Ev τῷ παγίἰῳ τε xal ἀμεταθέτῳ τῆς χατ' 
ἀρετὴν ζωῆς. xal £v τῷ στεῤῥῶς ἔχειν πρὸς τὴν τῶν 
παθηµάτων ὑπομονὴν, xal διὰ τοῦ πρὸς πᾶσαν - 
προσθολὴν ἁμαρτίας ἀντίτνπον xal ἀνένδοτον τὴν 
Ψυχὴν ἐπιδείχνυσθαι ' διὰ τούτων γὰρ xal τῶν τοιού- 
* ] Cor. σι, 29. 


!! Joan. vi, 56. ? Luc. xxii, 


269 


DE PERFECTA CHRISTIANI FO1tMA. 


270 


των πέτρα καὶ ἡμεῖς ἐσόμεθα, utpol2psvot, καθώς Α nos item erimus petra, in natura fragili firmum et 


ἐστι δυνατὸν, ἐν τῇ τρεπτῇ φύσει τὸ ἄτρεττον τοῦ 
Δεγπότου xal ἀἁμετάθετον. El δὲ ὁ αὐτὸς παρὰ τοῦ 
σοφοῦ ἀρχιτέχτονος xal θεμέλιος πίστεως, xal Yo- 
vía; χεφαλῃη ὀνομάξεται, οὐδὲ τοῦτο πρὸς την τοῦ 
χατ ἀρετὴν βίου συνεισφορὰν ἀσυντελὲς ἡμῖν ἐπι- 
δξιχθήσεται. Διδασχόμεθα γὰρ διὰ τούτων, ὅτι πάσης 
ἀναθῆς πολιτείας, xat παντὸς ἀγαθου µαθήματός τε 
xai ἐπιτηδεύματος, xal ἀρχὴ χαὶ τέλος ἐστὶν ὁ Κύ- 
pio. CH τε γὰρ ἐλπὶς (fjv ἀντὶ χεφαλῆς νουύμεν, 
πρὸς fv πάντα βλέπει, τὰ xav' ἀρετὴν σπουδαξό- 
μενα) ἑχεῖνός ἐστιν, οὕτως ὠνομασμένος παρὰ τοῦ 
Παύλου, xai ἡ ἀρχὴ τῆς ὑψηλῆς ταύτης τοῦ βίου 
πυργοποιίας. ἡ eic αὐτὸν γίνεται πίστις, ἐφ᾽ ἧς οἷόν 
τινα θεμέλιον τὰς ἀρχὰς τοῦ βίου χαταθαλλοµένων 
ἡμῶν, xai διὰ καθημερινῶν κατορθωµάτων τὰς xa- 
θαρὰς ἐννοίας τε xal ἐνεργείας νομοθετούντων, οὕτως 
ἡ τοῦ παντὸς κεφαλη xai ἡμετέρα Ὑίνεται κεφαλὴ, 
«oi; δύο τῆς ζωῆς ἡμῶν τοἰχοις, τοῖς τε χατὰ τὸ 
σώμα χαὶ τὴν φυχὴν, δι εὐσχημοσύνης xaX χαθαρό- 
τττης ἐποικοδομουμένοις, διὰ τῆς ἀγωνίου συμφυῖας 
ἑαυτὴν ἐφαρμόζουσα. Ὡς ἐὰν ἑλλείπῃ τὸ ἕτερον τῶν 
οἰχοδομημάτων, τοι τῆς χατὰ τὸ φαινόμενον εὔσχη- 
μοσύνης τῇ τῆς ψυχῆς καθαρότητι μὴ συνοιχοδοµου- 
µένης, Ἡ τῆς ψυχιχῆς ἀρετῆς τῷ φαινομένῳ ph 
συμθαινούσης, οὐχ ἂν γένοιτο τοῦ ἡμιτελοῦς τούτου 
βίου χεφαλὴ à Χριστὸὺς, ὁ µόνῃ τῇ διπλῆ τε xat δια- 
Υωνίᾳ οἰχοδομίᾳ ἑαυτὸν ἑφαρμόζων ' οὐδὲ Yáp ἐστι 
δυνατὸν, χωρὶς τῆς τῶν δύο τοίχων συµόθολῆς, γω- 
νίας γενέσθαι. Τότε οὖν ἐπιτεθήσεται τῷ οἰχοδομή- 


immulabile Domini robur pro viribus imitantes. 
Quod autem a sapiente architecto 35 fundamentuin 
fidei ** et anguli caput ** nuncupotur, id quoque 
nobis ad vitam ex virtute instituendam expediet. 
Sic enim bonarum omnium et administrationum 
civilium, et disciplinarum, et institutorum tum 
principium , tum etiam finem esse Dominum di- 
scimus. Nam et spes; quam pro capite accipimus; 
ad quam rect» honestzque actiones nostra 
omnes tendunt, ille nominatus est a Paulo **; et int 
principio hujusce vite zedificii quod ad ipsunt 
dirigitur, fides??, in qua vite pr;ncipia tan- 
quam fundamenta jacimus, et quotidianis offle 
ciis puras tum cogitationes tum actiones ho- 


B stras noderamur, atque ita, "quod universi est 


caput, nostrum etiam caput efficitur, cum duobus 
vitz? nostrz, corporis videlicet atque animi, muris 
per honestatem εἰ puritatem constructis angulari 
conjunctione apte cohzxret. Quod si altera pars de- 
sit edificio, ut vel animi puritas conspicuam ex- 
trinsecus honestatem non babeat, vel hec quz vi- 
detur animi virtute vacet, ejus maucz inchoatzque 
vite caput non erit Christus, quippe qui duplici 
angularique fabrice tantummodo quadrat; neque 
enim, nisi duo concurrant parietes, angulus fieri 
potest. Quare tunc iinponetur zedificio nostro sume 
ini angularis fastigii pulchritudo; cum ex utraque 
parte ad rectam virtutis norirnam duplex vita et 
recta, et constans, et nihil obliqui curvique habens, 


ματι ἡμῶν τοῦ ἀχρογωνιαίου τὸ χάλλης, ὅταν ἆμφο- C perpendiculo concinne erit accommodata. 
τέρωθεν τὸν ὀρθὸν τοῦ βίου κανόνα *fj τῶν ἀρετῶν σπάρτῳ ἁποταθῇ ἑναρμονίως ὃ διπλοῦς Bloc, ὀρθός τε 
καὶ ἁδιάστροφος, xal οὐδὲν ἔχων ἐν ἑαυτῷ σχολιὸν f) χατηγχυλωμένον. 


Εἰχόνα δὲ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου τὸν Χριστὸν ὀνο- 
µάξων ὁ Παῦλος, τὸν ἐπὶ πάντων θεὸν xai péyav 
Θεόν * καὶ ταύταις γὰρ ταῖς φωναῖς ἀναχηρύσσει τοῦ 
ἀληθινοῦ Δεαπότου τὸ μεγαλεῖον, λέγων’ «Τοῦ µεγά- 
λου θεοῦ χαὶ ΣωτΏῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ” » καὶ, 
« "EG ὧν 6 Χριστὸς, τὸ χατὰ σάρχα, ὁ ὧν ἐπὶ πάντων 
θεὸς, εὐλογητὸς elg τοὺς αἰῶνας » ταῦτα οὖν λέγων 
v0 , παιδεύει διὰ τῶν λεγομένων ἡμᾶς, ὅτι ἀεὶ ὢν 
ὅπερ ἐστιν (ἔστι δὲ ἐχεῖνο, ὅπερ ὁ iv ἑἐπίσταται 


ΑΙ vero cum Dei invisibilis imaginem Paulus 
Christum appellat ", et in omnibus Deum et ma- 
guum Deum ( his enim vocibus veri Domini magni- 
tudinem praedicat , « Magni, » inquiens, « Dei , et 
Salvatoris nostri Jesu Christi *! ; » et, « Ex qui- 
bus Christus secundum carnem, qui est in 
omnibus Deus benedictus in azcula** » ); hos 
docet, eum semper esse, qui est. Est autem 
ille major, quam ut humana mente comprehendi 


uóvo; ), tT; δὲ ἀνθρωπίνης χαταλήψεως, xàv ἀεὶ D possit, si secum ipse versetur, per felicitatem 


αὐτῷ δι προχοπῆς προσεγγίζῃ ὁ τὰ ἄνω φρονῶνι 
πάντοτε τῷ ἴσω µέτρῳ ὑπερανέστηχεν. Οὗτος τοίνυν 
ὑπερέχεινα πάσης Ἱνώσεώς τε xal καταλήφεώς, ὁ 
ἄφραστός τε χαὶ ἀνεχλάλητος χαὶ ἁδιήγητὸς, ἵνα σε 
σοι;σῃ πάλιν εἰχόνα Θεοῦ, παὶ αὐτὸς ὑπὸ φιλανθρω- 
vía; ἐγένετο εἰχὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου ὥστε τῇ 
Ιδίᾳ μορφῇ, ἣν ἀνέλαθεν, àv σοὶ µορφωθῆναι, xat σὲ 
πάλιν δι ἑαυντοῦ πρὸς τὸν χαραχτῆρα τοῦ ἀρχετυπὸυ 
ς,σχτματισθῖναι κάλλους, elg τὸ γενέσθαι, ὅπερ 
ὃς ἐς ἀρχῆς. Οὐχοῦν εἰ μέλλοιμεν γίνεσθαι xaX αμεῖς 
εἰχὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρὺς τὸ ἐχχείμενον 
'Ἠμῖν του βίου ὑπόδειγμα τυποῦσθαι ζωῆς προσήχει 
εἲς ἡμῶν τὸ εἶδος ' τοῦτο δέ ἐστι τί; τὸ σαρχὶ ζῶν- 


15 ] Cor; 1, 10. ?* Ephes. i, 30. 
"Ta, n, 013. ** Born. ix, 5, 


1 Luc. xx, 17. 


colestia sentiens , οἱ zqualem undique mensu- 
ram. Hic igitur longe prastanlior, quam ut 
humans cognitione comprehendatur, qui nullis 
verbis, nulla oratione; nulla vi dicil, enarrari, 
declararive potest, ul Le prorsus faceret imagi- 
nem Dei , ipse pro sua erga liominem benevo- 
lentia factus est imago Dei invisibilis, hoc est, 
ad hunanse nature mensuram sese demisit, ut 
nos ad divinitatis mensuram extollamur. Ea enim 
fuerit negotiatio Filii Dei, ut propria forma, 
quam sumpsil, elfectus homo , se rursus ad exem- 
plaris pulchritudinis figuram effingeret, ut esset id 
quod initio fuerat. Proinde ut nos item sffus 


* Col. 3 15, ' 


9 Cor.5 T. Gal. ui, 5 sqq. 


971 


S. GREGORII NYSSENI 972 


imago invisibilis Dei, ad propositum nobis exem- A τας, μὴ xazà cápxa ζῇν. Καὶ γὰρ fj πρωτότυπος 


plar vitae nostra vivendi ratio exprimenda est : eo 
nimirum pacto, ut in carne viventes, minime viva- 
mus secundum carnem", siquidem et princeps illa 
Dei invisibilis imago, qux ad nos per Virginem ap- 
propinquavit, per omnia ad humana naturae simi- 
litudinem eatenus tentata est, ut nullum peccati 
experimentum susceperit. « Qui peccatum non fe- 
cit, nec inventus est dolus in ore ejus **. » Quem- 
admodum igitur si pingendi artem discereinus, ua- 
gister aliquam nobis pulcherrime depictam formam 
in tabula proponeret, cujus in sua quemque pictura 
eporteret pulchritudinem imitari, ut omnium tabulze 
ad propos tum pulchritudinis exemplar expoliren- 
tur : sic, quoniam su: quisque vite. piclor exsistit, 
artifex autem hujusce operis voluntas est, colores 
vero ad exprimendam imaginem virtutes sunt, non 
mediocre periculuni est, ne a pulchritudinis exem- 
plari ad turpem ac deformem aliquam personam 
recedat imitatio, et pro Domini forma effigiem vitii 
sordidis coloribus adumbremus. ltaque pro nostra 
virili nobis enitendum est, ut virtutum colores puri 
sint, et scienter periteque ad excipiendam imaginem 
commisceantur, ut imaginis imago simus, el quoad 
ejus fieri potest, imitatione perspicua pulchritudi- 
nis exemplum exprimamus, ut faciebat Paulus, qui 
ex virtute vitam iustituens, Christi imitatur fuit *5. » 
Quod si clarius ea sigillatim oratione persequi vo- 
lumus, quibus imitando imaginem repr:zsentainus, 
unus color est humilitas. « Discite, » inquit, « a 
me, quia milis sum et humilis corde ** : » alter est 
patientia, quze quot modis in imagine invisibilis Dei 
conspicitur? ubi gladii, et fustes, et vincula, ver- 
bera, alapis maxillz percuss», facies sputis oblita, 
humeri verberibus traditi, judicium impium, cru- 
delis sententia, milites subsannationibus, irrisioni- 
bus, contumeliis et calami percussionibus immitem 
sententiam per delicias exacerbantes, clavi, et fel, 
ct acelum, et gravissima quaque ipsi sine causa 
illata, imo vero pro innumerabilibus beneficiis red- 
dita : tunc ille quo modo ista patrantes ultus est? 
e Pater, » inquit, « ignosce illis, quia nesciunt quid 
faciunt *'. » Nonne poterat contra eos superius vel 
colum perfringere, vel ipsos terra hiatibus abo- 
lere, vel dimovere ex propriis terminis mare, et 
voraginibus terram subimergere, vel. Sodomiticum 
ignis imbrem demittere unico .verbo, vel aliquod 
aliud acerbum supplicium irrogare ? 


Attamen hxc Omnia miti palientique animo 
pertulit, viteque tue. per seipsum leges patientiz 
dedit. Sic alia oinnia in principe Dei imagine licet 
intueri, ad quam qui respicit, et ad ejus similitu- 
dinem formam exornat suam, ipse quoque fit 
imago Dei invisibilis per tolerantiam expressa. 
Qui'wutein Ecclesie caput Christum esse didicit **, 


* Ron. vir, 12504. 


Τρ. 60, 22. 
«v, 22. 


5 [ Cor. iv, 10. 


ἑχείνη τοῦ ἀοράτου θεοῦ εἰχὼν, ἡ διὰ τῆς Παρθένου 


"ἐπιδημήσασα, ἐπειράθη μὲν κατὰ πάντα, καθ᾽ ὁμοιό- 


τητα τῆς ἀνθρωτιίνης φύσεως, µόνης ὃ 02 παρεδέξατο 
τῆς ἁμαρτίας τὴν πεῖραν. «"Og ἁμαρτίαν γὰρ οὐχ 
ἐποίησε, » φησὶν, « οὐδ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόµατι 
αὐτοῦ. » Ὥσπερ τοίνυν, εἰ τὴν ζωγραφιχὶν ἐἑπαιδευύ» 
µεθα τέχνην, προθέντος ἡμῖν τοῦ διδασχάλου xsxa^- 
λωπισμέντν τινὰ μορφὴν ἐπὶ πίναχος ΄ ἔδει πάντως τὸ 
ἀπ ἐχείνης χάλλος ἐπὶ τῆς ἰδίας ἕκχαστον ζωγραφίας 
µιµήσασθαι, ὥστε τοὺς πάντων πίναχας χατὰ τὸ Ex- 
χείµενον τοῦ κάλλους ὑπόδειγμα χαλλωπισθῆνὰι’ χατὰ 
τὸν αὑτὸν τρόπον, ἐπειδὴ τῆς ἰδίας Ἑχαστός ἐστι 
ζωῆς ζωγράφος, τεχνῖτις δὲ τῆς δημιουργίας ταύ- 
της ἐστιν ἡ προαἰρεσις, χρώματα oi πρὺς τὴν ἁτ- 


n εργασίαν τῆς εἰχόνος αἱ ἀρεταί ' xivbuvog οὗ μιχρὸς, 
-.µεταχαράξαι τοῦ πρωτοτύπου κάλλους τὴν µίµησιν 


εἰς εἰδεχθές τι καὶ ἅμορφον προσωπεῖον, δ.ὰ τῶν ῥὸ- 
παρῶν χρωμάτων, ἀντὶ τοῦ Δεσποτικοῦ εἴδους τὸν 
τῆς xaxiag χαραχκτῆηρα σχιογραφήῄσαντας. ᾽Αλλὰ ὡς 
ἔστι δυνατὸν, γαθαρὰ τῶν ἀρετῶν τὰ χρώματα, 
χατά τινα τεχνικὴν µίξιν πρὸς ἄλληλα συγχεχρσ- 
μένα, mph; τὴν τοῦ χάλλους µίμτσιν παραλαμθά- 
νειν, ὥστε γενέσθαι ἡμᾶς τῆς εἰχόνος εἰχόνα, δι 
ἑνεργοῦς ὡς οἷόν τε. µιµήσεως ἐχκμαξαμένους τὸ 
πρωτότυπον κάλλος, ὡς ἐποίει ὁ Παῦλος, μιμητὴῆς 
τοῦ Χριστοῦ διὰ τοῦ xav' ἀρετῆν βίου γ'νόµενος. 
El δὲ yot xai τὰ καθ) ἔχαστον διενχρινησαι τῷ 
λόγῳ, δι Gv ἡ τῆς εἰχόνος µέμησις γίνεται, ἓν 
χρῶμα ἡ τατεινοφροσύνη. ε Μάθετε » γὰρ, φησὶν, 
«€ ἀπ ἐμοῦ, ὅτι πρᾶός εἰμι, xal ταπεινὸς τῇ χαρ- 
6/3. » Ἔτερον χρῶμα, ἡ µαχροθυμία, ἡ πῶς τῇ 
εἰχόνι τοῦ ἀοράτου Θεοῦ ἐπιφανεῖσα; Μάχα!ρά τε 
καὶ ξύλα, xal δεσμὰ xai µάστιγες, σιαγόνες ῥατι- 
ζόμεναι, πρόσωπον ἐμπτυόμενον, νῶτον πληγαῖς 
ἐχδεδομένον, xpitfjp:ov ἁσείξς, ἀπόφασις ἁπηνὴς, 
στρατιῶται τῖς σκυθρωπῆς ἀπρφάσεως χατατρυ- 
φῶντες, ἐν χλευασμοῖς χαὶ εἰρωνείαις xal ταῖς ix 
χαλάμου πληγαῖς, ἆλοι, xaY yoXn, καὶ ὅξος xal πάντα 
τὰ δεινότατα, ἄνευ αἰτίας αὑτῷ προσαγόµενα, μᾶλλον 
6i ὑπὲρ τῆς πολυτρόπου εὑεργεσίας ἀντιδιδόμενα. 
Tíiz οὖν κατὰ τῶν ταῦτα ποιούντων ἢ ἄμυνα; « Πάτερ, 
συγχώρησον αὑτοῖς * o9 γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι. » Mi 
οὐχ ἦν δυνατὸν ἄνωθεν αὐτοῖς αὐτὸν ἐπιῤῥηξαι τὸν 
οὐρανὸν, T) χάσµατι γῆς ἐξαφανίσαι τοὺς ὑθριστᾶς, f$ 
ἐπεχθαλεῖν ἔξω τῶν ἰδίων ὅρων τὴν θάλασσαν, xal 
τοῖς βυθοῖς ποιΏσαι ttv γην ὑποθρύχιον, ἢ τὴν Σοδοµι. 
τιχὴν αὐτοῖς ἐπιθαλεῖν τοῦ πυρὸς ἐπομθρίαν, 1 ἅλλο 
τι πριῆσα: τῶν σκυθρωπῶν διὰ προστάγµατος; 

Αλλὰ ταῦτα ἤνεγχεν ἐν πρᾷότητι xal μαχροῦ»- 
plz, ὁ τῷ ci Bip δι ἑαυτοῦ νομοθετῶν τὸ µαχρό- 
θυµον. Οὕτω xai τὰ ἄλλα πάντα περὶ τὴν πρωτότυ- 
πον τοῦ ΘΞοῦ εἰκόνα ἔστιν ἰδεῖν, πρὸς ἣν ὁ βλέπων, 
xai κατ ἐχείνην ἐναργῶς χαλλωπίζων τὴν ἑαυτοῦ 
μορφὲν, εἰκὼν xal αὐτὸς γίνεται τοῦ θεοῦ τοῦ ἁορά- 
του, διὰ τῆς ὑπομονῆς ζωγραφούμενος. Ὁ δὲ χεφα- 
*8$ Matti. x1, 29. 


V Luc. xxt, όλ. 5 Eph. 


$915 


ΡΕ PERFECTA CIIRISTIANI FORMA. 


271 


At» τῆς Ἐκχλησίας τὸν Χριστὸν εἶναι μαθὼν, τοῦτο A illud in primis cogitet, unam esse capitis et sub- 


T (p πάντων διανοείσθω, ὅτι πᾶσα χεφαλὴ τῷ ὑπογχει- 
& ένῳ σώματι ὁμοφυής ἐστι καὶ ὁμοούσιος, xal µία 
τίς ἐστι τῶν χαθ᾽ ἕχαστον μελῶν πρὸς τὸ ὅλον συµ- 
quia, διὰ μιᾶς συµπνοίας χατεργαζοµένη πρὸς τὰ 
µέρη τῷ παντὶ τὴν συµπάθειαν. Οὐκοῦν εἴ τι τοῦ 
σώματός ἐστιν ἑχτὸς, τοῦτο xal πρὸς τὴν χεφαλὴν 
πάντως ἀλλοτρίως ἔχει. Παιδεύει τοίνυν διὰ τούτων 
ὁ λόγος ἡμᾶς, ὅτερ ἐστὶν d) κεφαλῆ κατὰ τὴν φύσιν, 
τοῦτο xil tà xaÜ' ἕκαστον γίνεσθαι µέλη, ἵνα πρὸς 
τὴν χεφαλὴν οἰχείως ἔχῃ. Ἡμεῖς δέ ἐσμεν τὰ µέλη, 
οἱ εἰς τὸ σῶμα του Χριστοῦ συντελοῦντες. Εἰ τοίνυν 
τις ἄρας τὸ µέλος τοῦ Χριστοῦ, πο. ση µέλος πόρνης * 
οἷόν τινα μάχα.ψχν ἐμθαλὼν τὴν ἀχόλαστον λύσσαν, 
δ.ὰ τοῦ πονηροῦ τούτου πάθους τὸ µέλος πάντως τῆς 
«εφαλῆς ἡλλοτρίωσεν. Οὕτω δὲ xal τὰ λοιπὰ της χα- 
χίας ὄργανα, µάχα:ραι Ὑίνονται, δι ὧν τὰ µέλη τοῦ 
σομφυοῦς ἀποτέμνεται σώματος, xal Tho χεφαλῆς 
ἁ φορίνεται πάντα, χαθὼς ἂν τὴν τοιὴν ἑνεργῆσῃ τὰ 
πάθη. "Iva οὖν tolvuv ἓν τῷ γατὰ φύσιν ὅλον δ,αµένη 
τὸ ac pa, πρὸς τὴν χεφαλὴν οἰκείως ἔχειν προσήχει 
xai τὰ χαθ᾽ Ἑχαστὸν µέλη, οἷον καθαρὰν τῷ λόγῳ τῆς 
οὐσίας τὴν χεφαλὴν συντελοῦντα. Ei ἀφθαρσίαν νοοῦ- 
μεν thv χεφαλὴν, Ev ἀφθαρσίᾳ χρὴ πάντως συνεστά- 
ναι τὰ µέλη. Οὕτω χαὶ τὰ ἄλλα νοήµατα, ὅσα 1) χε- 
φαλῆ νοεῖται, xal ἐπὶ τῶν μελῶν ἁκόλουθόν ἐστι 
καθορᾶσθαι, τὴν εἰρήνην, τὸν ἁγιασμὸν, τὴν ἀλέθειαν, 
xai πάντα τὰ τοιαῦτα. Á:à γὰρ τοῦ Υἱοῦ ταῦτα xal 
τὰ τοιαῦτα ἐν τηῖς µέλεσι δείχνυται, τῷ συμουῶς 


ἔοιν αὐτὰ πρὸς thv κεφαλὴ» μαρτυρεῖσθαι. οὕτως σ 


εἰπύντος τοῦ Αποστόλου, ὅτι ἐχεῖνος μὲν ἐστιν ἡ χε- 
qat, ἐξ αὐτοῦ δὲ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογούµενον 
xai συµθιθα όµενον διὰ πάσης ἁ»ῆς, τῆς xav ἑνέρ- 
Υειαν ἐν µέτρῳ ἑνὸς ἑχάστου µέρους, τὴν αὔξησιν 
τοῦ δώματος ποιεῖται. Καὶ τοῦτο προσήχει διὰ τοῦ 
τῆς χεφαλῆς ὀνόματος παιδευθΏναι, ὅτι ὥσπερ ἐπὶ 
τῶν ζώων Ex τῆς χεφαλῆς ἐστι τῷ σώματι τὸ πρὸς 
τὰς ἑνερχείας ἑνδόσιμον * δι ὀφθαλμοῦ γὰρ χαὶ ἁχοῖς 
τὰ χαθ) ἕχαστον εὐθύνεται, Ἡ τε διὰ ποδῶν χίντσις 
χα) f, διὰ χειρῶν ἑνέργεια * 0) γὰρ ἔστιν 1] ὀφθαλμοῦ 
p ἑτιστατοῦντος τῶν σπουδακοµένων, f| μὴ δεχο- 
μέντς τῆς ἀχοῖς τὴν ὑφήνπσιν, δεόντως τι τῶν 
προχειμένων γενέσθαι ' οὕτω χρὴ κατὰ τὴν ἁλτθινην 
χεφαλὴν xai ἡμᾶς τὸ ao pa καταλλήλως χινεῖσθαι 
πρὸς πᾶσαν ὁρμὴν χαὶ ἑνέρχειαν, ὅπουπερ ὁ πλάσας 
τὸν ὀφθαλμὸν, f| ὁ φυτεύσας τὸ οὓς καθηγήσετα". 
Ἐπεὶ οὖν ἡ χεφαλὴ τὰ ἄνω βλέπει, xal τὰ µέλη δεῖ 


πάντως, τὰ ὑφηρμοσμένα τῇ κεφαλῇ, ἔπεσθαι τῇ τῆς ' 


χεφαλῆς ὁδηγίᾳ, xal πρὸς τὰ ἄνω τὴν ῥρπὴν ἔχειν. 
Ὅταν δὲ πρωτότοχον τῖς κτίσεως εἴναι αὐτὸν ἁγού - 
όωµεν, xai πρωτότοχον ἐχ νεκρῶν, xal πρωτότοχον 
ἓν πολλοῖς ἀδσλφοῖς, πρῶτον μὲν τὰς αἱρετιχὰς ὑπο- 
λήγεις ἀποπεμπώμεθα, ὡς οὐδεμίαν συνηγορίαν τῆς 
πονηρᾶς αὐτῶν δργµατοποιίας ix τῶν προχειµένων 
ῥημάτων ἐχούσας. Μετὰ ταῦτα δὲ vai τὰ πρὸς τὸν 
ἐθιχὸν βίον διὰ τούτων ἡμῖν συντελοῦντα χατανοέσω- 
μεν. Ἐπειδὴ γὰρ τὸν Μονογενή θεὸν τὸν τοῦ παντὸς 


** f Cor. νι, 15. 59 Ephes, iv, 0. 


9! Psal, χο, 9. 


jecti. corporis naturam, et singula membra cum 
toto naturali quadam necessitudine conjuncta 
esse, qux» parles toti ita conciliat, ut miro con- 
sensu inter se conveniant. Ex quo fit ut, si quid 
extra corpus est, id etiam a capite omnino sejun- 
ctum sit. Ex hoc igitur intelligimus, quod natura 
caput est, idem fieri singula membra, ut cum ipso 
capite proprie amiceque consentiant. Nos autem 
meuibra sumus, qui iu Christi corpus coalescimus. 
Quare si quis membrum Christi tollens, efliciat 
membrum meretricis 9, hic rabiem improba illius 
libidinis tanquam gladium arripiens, per hanc 
pravam perturbationem niembrum prorsus aLEscin- 
dit a capite. Sic item reliqua malitize instrumenta 
sunt veluti gladii, quibus membra a proprio cor- 
pore amputantur, et omnia scjunguntur a capite, 
quorum sectionem perturbationes efficiunt. Ut igi- 
lur totum corpus in naturali amicitia cum capite 
permancat, :&quum est ut niutua concordia singula 
ilem menbra inter se conjungantur. Quamobrem 
cum ipsum caput non modo purum, integrum 
castunque sit, sed ipsa quodam modo puritas, 
integritas εἰ castitas existimetur, qux sub ejus- 
modi caput. membra concurrunt; ea item pura, 
incorrupta castaque sint consentaneum est. De- 
nique quidquid de capile cogitamus, ut pacem, 
sanctimoniam, veritatem, et alia omnia ejusdem 
generis, in membris quoque conspicienda sunt. 
Per Filium enim hzc et talia. in membris demon- 
strantur, quod ea naturali necessitudine cum ca- 
pite cohzrere sit. testimonio comprobatum : cum 
sic Apostolus dixerit, Christum esse caput, ex 
quo totum corpus compactum et connexum per 
omnem juncturam secundum operationem in men- 
suram uniuscujusque meinbri augmentum corporis 
facit 99, Illud preterea ex hoc capitis nomine 
discere debemus : quemadmodum in animalibus ex 
capite provenit corpori ad agendum occasio atque 
incitatio, siquidem et pedum el manuum niotus 
atque opera omnia oculorum et aurium ope diri- 
guntur ; etenim nisi oculi przsint satagenti, εἰ au- 
ris imperium excipiat, nihil corum quz proposita 
sunt recte fieri potest : sic ex veri capilis senten- 
lia corpus in rebus omnibus modo ad hoc, modo 
ad illud agendum dirigi οἱ moveri oportet, quo- 
cunque ille qui finxit oculum et plantavit aurem *!, 
ducet. Quando igitur caput quie supra sunt respi- 
cit, opus est ut qux capiti apte subnera sunt 
membra, ipsius capitis ductum sequantur, et ad. ea 
quie supra sunt tendant. Verum quoniam eum 


. esse primogenitum creatura discimus 53 et primo- 


genitum ex mortuis ?, et primogenitum in multis 
fratribus**, primum quidem h:ereticas opiniones 
refutemus, utpote quie nullum ex propositis verbis 
pravo suo dogmati quarere patrocinium possint ; 
deinde vero qui nobis ad vitam et mores ex his 
" Rom. vii, 2). 


(Coloss. 1, 13. "ibid 18. 


8"5 


S. GHEGORII NYSSENI 


276 


conduccnt consideremus. Hostes igitur Dei si uni- A δημιουργὸὀν, τὸν ἐξ ob, xat Oc οὗ, xaX Ev ᾧ τὰ πάντα, 


genitum Deum , universi eflectorem, ex quo el per 
quem et in quo omnia 55, factum esse dicunt et 
creatum à Deo, ideoque ut creature fratrem dici 
creatura primogenitum asserunt, cum temporis 
jure tantummodo przcellat, quemadmodum Ru- 
ben non natura, sed temporis prarogativa propriis 
fratribus preponebatur : illud imprimis contra istos 
dicendum est, eumdem non posse et unigenitum et 
primogenitum credi : aut enim unigenitus est, aut 
ex fratribus primogenitus : si unigenitus, fratres 
non habet; sin fratrum primogenitus, unigenitus 
neque esse, neque dici potest omnino. 

Quare cum hac nomina in eodem convenire con- 
jungique nequeant,' quod fieri non possit ut idem 
et unigenitus et primogenitus nominetur, in Scri- 
ptura autem de Verbo illo, quod erat in principio, 
dicatur, unigenitus Deus, et rursus apud Paulum, 
Primogenitus omnis creature : veritalis judicio sic 
oportet hzc nomina separare et distinguere dili- 
genter, ut. Unigenitum intelligamus id Verbum, 
quod est ante. sxcula; omnis autem creature in 
Christo facte, Verbum carnem factum esse Pri- 
mogenitum. Quodsi, quo modo ille et primogeni- 
tus ex mortuis, et primogenitus in multis fratribus 
intelligatur, didicerimus, simul etiam quo modo 
sit creaturz? primogenitus, cognoscemus. Est igi- 
tur ex mortuis primogenitus aut primiliz& dor- 
mieutium ** faclus, ut omni carni ad resurrectio- 
nem iter aperiret **, Cuinque nos, qui natura era- 
mus fllii irz, ceesti generatione per aquam et 
Spiritum filios lucis et diei filios esset effecturus, 
ejusmodi generatione in Jordanis flumine dux ipse 
praecessit, ut ad nature nosire primitias Spiritus 
gratiam attraheret, id est ut omnes ex spiritali 
regeneratione ad vitam generatos fratres ipse per 
aquam et Spiritum antegenitlus constitueret. Ad 
eumdem modum creature in Christo generate 
ipsum primogenitum cogitantes, ab opinione pia 
minime recesserimus. Quoniam igitur vetus crea- 


tura transiit, per peccatum inutilis reddita, neces- 


sario post transitum eorum qua deleta sunt, suc- 
cessil nova vit: creatura, quie per regenerationeta 
et resurrectionem ex mortuis constituitur, cujus 


princeps auctorque vitze primogenitus est et ap- D 


pellatur. Atque lic quidem pauea studiosis. ad re- 
pellendos adversarios, et ad perspiciendam verita- 
tem satís erunt. Quare jam quam utilia sint haec 
verba ad virtutem et vitam, breviter percurramus. 
Ruben eorum qui post se geniti sunt fratres, pri- 
mogenitus fuit ** : cognationem autem, qua cuim 
ipso conjuncti erant, signum quoque in eis perspi- 
cuum primogenito simile testabatur, ut fraterna 
sanguinis conjunctio forms similitudine declarata 
ignorari non posset. Quapropter si nos item eodem 
niodo per regenerationem aquz et spiritus Domini 
fratres geniti sumus, qui propter nos factus est 


9 Rom. xi. 26. "* I Cor. xv, 90. 


V: [ Thess. iv, 1o. 


ἔργον εἶναι τοῦ θεοῦ, xai χτίσµα, χαὶ molnua, X£- 
γουσιν οἱ θεομάχοι, χαὶ διὰ τοῦτο πάστς τῆς χτίσεως 
πρωτότοχον αὐτὸν λέγεσθαι, διορί-ονται' Ἡ, ὡς 
ἁδελφὸν ὄντα τῆς χτίσεως, µόνοις τοῖς τοῦ χρόνου 
πρεσθείοις αὑτὸν προτερεύοντα, ὡς τὸν 'Ῥουθὶαμ τῶν 
ἰδίων ἁδελφῶν, οὗ φύσει προτεταγµένον, ἀλλὰ τοῖς 
ἐχ χρόνου πρεσθείοις προτερεύοντα’ πρῶτον μὲν 
τοῦτο πρὸς Σκείνους ῥητέον, ὅτι οὐκ ἔστι τὸν αὐτὸν 
xa μονογενή χαὶ πρωτότοχον πιστεύεσθαι. Οὔτε γὰρ 
ὁ μονογενῆς μετὰ ἁδελφῶν νοεῖται οὔτε χωρὶς 
ἀδελφῶν ὁ πρωτότοχος, μονογενἣς πάντως οὔτε ἔστιν, 
οὔτε λέγεται. 

Οὐχοῦν ἀσύμθατά ἔστι val ἀχοινώνητα ταῦτα πρὸς 
ἄλληλα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ τὰ νλήµατα, ὡς ἀδύνατον εἷ- 
yat, τὰ δύο τὸν αὐτὸν ὀνομάζεσθαι, xa μονογενη xal 
πρωτότοχον. ᾽Αλλὰ μὴν εἴρηται παρὰ τῆς Taste 
περὶ τοῦ ἐν ἀρχῇ ὄντος Λόγου, ὅτι ὁ Μονογενῆς 
θεὸς, Πρωτότοχος πάσης χτίσεως. Οὐχοῦν ἐπιμερίσαι 
προσήχει τῷ μνυστηρίῳ τῆς ἀληθείας, ἑκάτερον τού- 
των τῶν ὀνομάτων εὐσεθῶς διαστείλαντα * ὥστε Μο- 
νογενῃ μὲν εἶναι τὸν προαιώνιον Λόγον, τῆς δὲ μετὰ 
ταῦτα bv τῷ Χριστῷ Ὑενοµένης κτίσεως πρωτότοχον 
γενέσθαι τὸν Λόγον, σάρχα Ὑενόμενον. Καὶ ὅπερ ἂν 
ἡμῖν ἑγγένητα: νόηµα, πρωτότοχον αὑτὸν Ex νεκρῶν 
εἶναι µαθόντες, xat πρωτότοχον Ev πολλοῖς ἀδελφοῖς ’ 
ἐχεῖνο xai ἐπὶ τῷ πρωτοτόχῳ τῆς χτίσεως ἀχολούθως 
γοῄσομεν. Οὐχοῦν ἐκ νεχρῶν μὲν πρωτότοχος Υίνεται, 
ὁ ànapyh τῶν χεκοιμηµένων γενόμενος, ἵνα óbomotf- 


C ση σαρχὶ τὴν ἀνάστασιν. Καὶ µέλλων ἡμᾶς διὰ τῆς 


ἄνωθεν Ὑεννίσεως, δι ὕδατος χαὶ Πνεύματος, υἱοὺς 
ἡμέρας xa υἱοὺς φωτὸς ἀπεργάζεσθαι, τοὺς πρότερον 
ὄντας τέχνα φύσει ὀργῖς, αὑτὸς καθηγεῖται τῆς 
τοιαύτες γεννήσεως, ἓν τῷ ῥείθρῳ τοῦ Ἰορδάνου, 
ἐπὶ τὴν ánapyny τῆς φύσεως ἡμῶν, τὴν τοῦ Πνεύματος 
χάριν ἐπισπασάμενο-. Ὥστε πάντας τοὺς Ex τῆς 
πνευματικῆς ἀναγεννήσεως eig ζωὴν γεννωμένους, 
ἁδελφοὺς χρηµατίσαι τοῦ προγεννηθέντος διὰ τοῦ 
Ὁδατός τε χα) Πνεύματος. Κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, 
καὶ τῆς ἐν ΧἈριστῷ γενομένης χτίσεως πρωτότοχον 
αὑτὸν νοοῦντες, οὐκ ἔξω γι)όµεθα τῆς εὐσεθοῦς ὑπο- 
λήψεως. Ἐπειδὴ γὰρ ἡ ἀρχαία Χτίσις παρΏλθε διὰ 
τῆς ἁμαρτίας ἀχρειωθεῖσα, ἀναγχαίως τὴν τῶν &ga- 
νισθέντων πάροδον διελέξατο dy χαινὴ τῆς ζωῆς χτί- 
σις, διὰ τῆς ἀναγεννήσεως xal τῆς Ex νεκρῶν àva- 
στάσεως συνισταμένη ' Ἶς 6 ἀρχτχγὸς τῆς ζωῆς ἡγη- 
σάµενος, πρωτότοχος τῆς ζωῆς Ὑίνεται xal ὀνομά- 
ζεται. ἸΑλλ' ὅπως χρῆ πρὸς τοὺς ἀντιτεταγμένους 
ἔχειν, δι ὀλίγων τῶν εἰρημένων ῥάδιον ἂν γένοιτο 
τοῖς φιλοπονωτέροις, αὐτάρχη συμμαχίαν πρὸς τὴν 
ἀλήθειαν ἔχειν. "Orto; δ' ἂν φανείη συντελοῦντα πρὸς 
τὸν κατ’ ἀρετῆν βίον τὰ ῥήματα ταῦτα, διὰ βραχέων 
ἑελευσόμεθα ΄ ΠΠρωτότοχος ἣν τῶν μετ αὐτὸν διὰ 
γεννήσεως παραχθέντων ὁ Ῥουθίμ' ὡς ἐμαρτύρει 
τοῖς μετ) αὑτὸν γεννηθεῖσι τὴν πρὸς αὐτὸν συγγέ- 
νειαν ὁ ἐπιφαινόμενος αὐτοῖς χαραχτὴρ, οἰχείως πρὸς 
τὸν πρωτότοχον ἔχων, ὥστε μὴ ἀγνοεῖσθαι τὴν ἆδελ- 


δε Gen. xxtiX, 92. 


27i 


DE PERFECTA CIIRISTIANI FORMA. 


218 


φότητα, διὰ τῆς χατὰ τὴν μορφὴν ὁμοιότητος µαρτυ- A primogenitus in multis fratribus, zequum est ut 


ρουμέντν. Οὐχοῦν el διὰ τῆς ὁμοτρόπου ἀναγεννῆ- 
σεως, τῆς δι’ ὕδατος καὶ πνεύματος, xal ἡμεῖς ἁδελ- 
cot τοῦ Κυρίου γεγόναµεν, τοῦ δι ἡμᾶς Yevopévou 
περωτοτόχου Ev πολλοις ἀδελφοῖς ' ἀχόλουθον ἂν εἴη, 
δ:ὰ τῶν τοῦ βίου χαρακτήρων ἐπιδεικνύειν τὴν πρὸς 
αὐτὸν ἁγχιστείαν ' ἐμμορφοφμένου τῇ ζωῇ ἡμῶν τοῦ 
περωτοτόχου τῆς κτίσεως. Τίνα δὲ χαραχτῆηρα τῆς 
ἐχείνου μορφΏς παρὰ τῆς Γραφῆς µεμαθήκαμεν; "Ov 
πολλοῖς εἰρ/χαμεν, ὅτι « ᾿Αμαρτίαν οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ 
εὑρέθη δόλος ἓν τῷ στόµατι αὐτοῦ. » Οὐχοῦν εἰ µέλ- 
λοιµεν ἀδελφοὶ χρηµατίξειν τοῦ καθηγησαµένου ἡμῶν 
τῆς Υεννῄσεως, τὸ ἀναμάρτητον τῆς ζωῆς ἡμῶν πι- 
στώσεται τὴν πρὸς ἐχεῖνον συγγένξειαν, μηδενὸς ῥύ- 
που τῆς πρὸς τὴν καθαρότητα συναφείας ἡμᾶς 


ἁφορίκοντος. ᾽Αλλὰ χαὶ δικαιοσύνη xal ἁγιασμὸς ὁ B 


πρωτότοχός ἐστι, xal ἀγάπη, xal ἀπολύτρωσις, xal 
«à τοιαῦτα. Οὐχοῦν εἰ διὰ τῶν τοιούτων xal ὁ ἡμέ- 
περος χαραχτηρίζοιτο βίος, ἑναργη παρεξόµεθα τῆς 
εὐγενείας ἡμῶν τὰ γνωρίσματα, ὥστε τὸν ταῦτα Ev 
τῇ ζωῇ καθορῶντα τῇ ἡμετέρᾳ, προσμαρτυρεϊῖν ἡμῖν 


vit: signis nostram cum ipso necessitudinem 
ostendaimus : vite enim nostrz formam impressit 
primogenitus creaturae. Quz autem sit ejus formze 
nota, ex Scriptura sepe commemoravimus. « Qui 
peccatum, » inquit, « non fecit, nec inventus est 
dolus in ere ejus ?. » Proinde utrum illius qui 
generatione precessit appellari fratres debeamus, 
innocentia vite testimonium dabit, si nulla ma- 
cula a puritatis conjunctione nos separaverit. Prz- 
terea justitia est primogenitus, et sanctificatio, et 
claritas, et redemptio, et alia ejusmodi. Quibus 
si vita item nostra fuerit insignita, adeo przclara 
praebebimus nostre nobilitatia indicia, ut, qui illa 
conspexerint in nostra vita, ipsi quoque nos Chri- 
sli fratres esse, sint testes futuri. lpse enim est 
qui resurrectionis nobis aditum patefecit, et ob id 
primiti:? dormientium factus est. Nos igitur omnes 
resurrecluros in ictu oculi in novissima tuba ** 
per ea demonstravit, tum quz in seipso, tum qua 
in czeteris qui a morte tenebantur, effecit. 


την πρὸς τὸν Χριστὸν ἁδελφότητα. Αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ ἀνοίξας ἡμῖν τὴν θύραν τῆς ἁἀναστάσεως, χαὶ διὰ 
τοῦτο ἀπαρχὴ τῶν χεχοιμηµένων γενόμενος. "Ὅτι μὲν οὖν πάντες ἀναστησόμεθὰ Ev ἀτόμῳ, ἓν ῥοπῇ ὀφθαλ- 
poo, ἐν τῇ ἑαχάτῃ σἀάλπιγχι ’ τοῦτο ἔδειξεν, ofc τε ἐφ᾽ ἑαυτοῦ xal οἷς ἐπὶ τῶν λοιπῶν, τῶν ὑπὸ τοῦ ϐ6α- 


νάτου χρατηθέντων, ἐποίησεν, 

Οὐ μὴν ἴση χατάστασις bv τῷ μετὰ ταῦτα βίῳ 
«iívtag τοὺς ἐχ τοῦ τῆς γῆς χώματος ἀναστάντας 
ἐχδέξεται, ἀλλὰ « Πορευσόμεθα, » φησὶν, «ol μὲν τὰ 
ἁγαθὰ ποιήῄσαντες , εἰς ἀνάστασιν ζωῆς" οἱ δὲ τὰ 
φαῦλα πράξαντες, elg ἀνάστασιν κρίσεως. » Ὥστε ct 
«vo; πρὸς τὴν φοθερὰν ἐχείνην χατάκρισιν ὁ βίος 
βλέπει ' οὗτος, κἂν διὰ τῆς ἄνωθεν γεννήσεως τοῖς 
ἀδελφοῖς τοῦ Κυρίου συναριθμούμενος τύχῃ, χατα- 
Φφεύδεται τοῦ ὀνόματος, ἐν τῇ μορφῇ τῆς xaxlac τὴν 
πρὸς τὸν πρωτότοχον ἀγχιστείαν ἀρνούμενος. Ὁ δὲ 
μεσίτης θεοῦ xal ἀνθρώπων, ὁ δι’ ἑαυτοῦ συνάπτων 
τῷ θεῷ τὸ ἀνθρώπινον, ἐχεῖνο συνάπτει µόνο», ὅπερ 
ἂν τῆς πρὸς θεὸν συμφυῖας ἄξιον ᾗ. Ὥσπερ οὖν τὸν 
ἑαυτοῦ ἄνθρωπον τῇ δυνάµει τῆς θεότητος ἑαυτῷ 
προσφῳχείωσε, µέρος μὲν τῆς χοινῆς φύσεως ὄντα, οὐ 
μὴν τοῖς πάθεσιν ὑποπεπτωχότα τῆς φύσεως τοῖς εἰς 
ἁμαρτίαν ἐχχαλουμένοις (ε᾽Αμαρτίαν» γὰρ, φησὶν, 
ε οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόµατι 
αὐτοῦ » ) οὕτω καὶ τοὺς καθ) ἕκαστον προσάξει τῇ 
συναφείᾳ τῆς θεότητος, εἰ μτδὲν ἐπάγοιντο τῆς πρὸς 
tb θεῖον συναφείας ἀνάξιον. 'AXX' εἴ τις ἀληθῶς εἴη 
θεοῦ ναὺς, μηδὲν χαχίας εἴδωλον καὶ ἀφίδρυμα ἓν 
ἑαυτῷ περιέχων, οὗτος ὑπὸ τοῦ µεσίτου πρὸς µετου- 
σίαν τῆς θεότητος παραληφθήσεται, χαθαρὸς Υενό- 
µενος πρὸς τὴν ὑποδοχὴν τῆς αὐτοῦ χαθαρότητος. 
Οὔτε γὰρ εἰς χαχότεχνον φυχὴν εἰσελεύσεται σοφία, 
καθὼς ὁ λόγος φησὶν, οὔτε ὁ χαθαρὸς τῇ χαρδίἰᾳ ἄλλο 
τι παρὰ τὸν θΕὸν ἓν ἑαυτῷ βλέπει ' ᾧ διὰ τῆς ἆφθαρ- 
σίας προσχολληθεὶς, ἑντὸς ἑαυτοῦ πᾶσαν τὴν ἁγαθἣν 
βακιλείαν ἑδέξατο. Μᾶλλον ὃ ἂν γένοιτο ἡμῖν κατα- 
φανὲς τὸ λεγόμενον, εἰ τὴν τοῦ Κυρίου φωνὴν, ἣν διὰ 
εἲς Μαρίας πρὸς τοὺς ἀποστόλους πεποίηται, πρὸς 


ο | Potr. τι. 32. **I Cor àv, 52. 


*! Joan, v, 29. 


Verum in ea quz futura est vita non idem omnes 
eterrte tumulo surgentes excipit status, sed 
« lbunt, » inquit, « qui bona fecerunt, in resur- 
rectionem vit:e, qui vero mala egerunt, in resur- 
rectionem judicii **. » Quamobrem si cujus vita ad 
formidandam illam spectat condemnationem, is 
tamelsi per regeneralionem ad fratrum Domini 
numerum forte ascriptus sit, nomen ementitur, in 
malitiz& forma nullam cum primogenito cognatio- 
nem prz se ferens. Mediator autem Dei et homi- 
num, qui per seipsum genus humanum conjungit 
Deo, solum illud conjungit quod ea conjunctione 
sit dignum. Quemadmodum virtute divina homi- 
nem induit, eatenus quidem human: naturz parti- 
cipem, ut nullis naturz perturbationibus ad pecca- 
tum excitantibus subjaceret: « Peccatum » enim, in- 
quit, « non fecit, nec inventus cst dolus inore ejus: » 
sic liomines singulos ad divinitatis coinmunionem 
adducet, si nihil ea divinitatis conjunctione in- 


p dignum afferant. Si quis nimirum vere sit templum 


Dei, nullumque malitie simulacrum aut statuam 
contineat, is a inediatore, ut. divinitatis particeps 

flat, admittetur, cum purus sit et ad puritatem 
ipsius suscipiendam idoneus. Neque enim in ma 

levolam animam, ut scriptum est **, introibit $a- 
pientia, ét qui mundus est corde, nihil in seipse 
preter Deum videns, incorrupteque ipsi cohaerens, 
omue bonum regnum in se accepit. Caeterum id 
quod dico, magis perspicuum, fiet, si verba quae 
Dominus apostolis per Mariam nuntiari voluit, 
considerabimus : « Ascendo, » inquit, « ad Patrem 
meum οἱ Patrem vestruin, et Deum meum ei Deum 


ο Sap. 1, ἆ. 


219 


S. GREGORII NYSSENI 


250 


. 63 . 9 * . - 9 
vestrum “δν ως enim ait mediator inter Patrem A τὴν σαφήνειαν τῶν εἱρημένων aupra pad a6ot uev * 


et abdicalos filios, qui inimicos Dei reconciliavit 
vere el soli Divinitati. Nam quia per peccatum 
juxta propheticum sermonem alienati sunt homines 
a vivifica vulva, et erraverunt ab utero in quo 
formati fuerant, pro veritate mendacium loquen- 
tes **, idcirco nature communis primitias per cor- 
pus οἱ animam assumens, easque nulla malitia 


nitas aul contaminatas in se conservans sanctas 


effecit : ut eas incorruptas dedicans Patri, simul 
etiam traheret quilquid eis natura et genere co- 
gnatun: essel, εἰ eos, qui abdicati rejectique fue- 
rant, fihos redderet, et inimicos Dei divinitatis 
ejus participes faceret. Ut ergo massas primitizx 
puritate atque innocentia vero Patri et Deo con- 


ciliat:e sunt : sic cliam nos, qui massa sumus, B 


iisdem rationibus cum veritatis Patre conjunge- 
mur, si mediatoris innocenliam et constantiam 
pro viribus imitabimur. Sic enim erimus unige- 
niti Dei corona ex lapidibus pretiosis, lionor et 
gloria per vitam effecti. Nam Paulus dicit, quo- 
niam « Minuisti eum paulo minus ab angelis *5, » 
propter cruciatum inortis. Majoreg enim nostros 
in spinx naturam ob peccatum conversos sibi ipse 
ex mortis dispositione coronam fecit, et spinam 
in honorem et gloriam patiendo commutavit. Quo- 
circa cum semel mundi peccatum sustulerit, et 
capiti coronam de spinis acceperit, ut. ex honore 
et gloria coronam contexeret, nou parvum peri- 
culum est, ne aliquo modo propter injprobam vi- 
tam tribuli esse et. δρ] deprehendamur : atque 
ita in media Domini corona, quz per communio- 
nem corporis ejus fit, inserti, vocem illam justam 
omnino exaudiamus : « Ámice, quomodo liuc in- 
trasti, non habens vestem nuptialem *5? : quomodo 
te, cum esses spina, inter eos qui ad coronam 
meam ex lionore et gloria conticiendam apti sunt, 
contexuisti? « Qux conventio Christo ad Belial? 
Qus pars fideli cum infideli? Quz societas luci 
ad tenebras "'? » 
γάμου.» Πῶς συνεπλάκης τοῖς διὰ τιμῆς xal δόξης 
κοινωνία ΧἈριστῷ πρὸς Βελίαν ; Τίς μερὶς πιστῷ μετὰ 
Ne quando igitur vita nostra contra nos ejus- 
modi verbis compelletur, omni studio nobis in 
eam curam est incumbendum, ut spinosa omnia 
tuin facta, tum dicta, tum cogitata ex omni nostra 
vità convulsa projiciamus, ut pura innocentique 
vivendi ratione honor et gloria efficiamur, atque 
universi caput nobismetipsis uli re pretiosa co- 
ronemus. Nullius enim rei vilis vult esse Dominus 
ille, qui glorie Dominus est **. Quisquis igitur 
in homine tum abscondito tum manifesto ablor- 
ret ab omni turpitudine et vanitate, eutn, qui 
glorie non ignominiz Dominus est, sibi principem 
constituit. Preterea principium est: atque adco 
rerum omnium principium minime alienum ab iis, 
que ex ipso consequuntur. Quamobrem si quis vi- 


65 Joan, xx, 17. 6 Hebr. τι, 1. 


ὃν Psal. cvi, 4. 
8. 10. sal. tvi, 4 


'** Matth, xxii, 12. 


ε.Πορεύομαι, » φταὶ, « πρὸς τὸν Πατέρα µου xa 
Πατέρα ὑμῶν, καὶ.θεόν µου xat θεὺν ὑμῶν.» Ταύτα 
γὰρ ὁ μεσίτης µεταξὺ τοῦ Πατρὸς καὶ τῶν ἀποχτρύ- 
χτων φησὶν. ὁ δι’ ἑαυτοῦ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Θεοῦ xat- 
αλλάξας τῃ ἀλτθινῃ καὶ µόνῃ θεότητι. Ἐπειδὴ γὰρ, 
κατὰ τὸν προφητικὸν λόγον, ἀπηλλοτριώθησαν τῆς | 
ζωρποιοῦ µέτρας διὰ τῆς ἁμαρτίας οἱ ἄνθρωποι, xal 
ἀπὸ τᾶς γαστρὸς ἐπλανήθησα»ν, &v ᾗ ἐπλάσθησαν, τὸ 
ψεῦδος ἀντὶ τῆς 'ἀληθείας λαλήσαντες, τούτου χάριν 
τὴν ἀπαρχὴν τῆς χοινῆς φύσεως ἀναλαθὼν, διὰ Φυχῆς. 
τε xaX σώματος, ἁγίαν ἐποίησε, πάσης χαχίας ἁμιγη 
τε xal ἀπαράδεχτον αὐτὴν tv ἑαυτῷ διασώσας Üva 
ταύττν ἀναθεὶς, διὰ τῆς ἀφθαρσίας, τῷ Πατρὶ τῆς 
ἀφθαρσίας, συνεπισπάσηται δι αὐτῆς πᾶν τὸ συγ- 
γενὲς κατὰ τὴν φύσιν αὐτῇ xai ὀμόφυλον, καὶ προσ- 
δέξηται τοὺς ἀποχηρύκτους εἰς τὴν υἱοθεσίαν, xai 
τοὺς ἐχθροὺς τοῦ θεοῦ εἰς τὴν τῖς θεότητος αὐτοῦ 
µετονσίαν. 0ὐχοῦν, ὥσπερ 1j ἁπαρχὴ τοῦ φυράματος, 
διὰ χαθαρότητός τε xai ἀπαθείας ᾠχειώθη τῷ ἆλη- 
θινῷ Πατρὶ xoi θεῷ * οὕτω xal ἡμεῖς τὸ φύραμα, 
δ.ὰ τῶν ὁμοίων ὁδῶν τῷ Πατρὶ τῆς ἀφθαρσίας κολ- 
λτθησόµεθα, διὰ τοῦ µιµήσασθαι, καθὼς ἂν ᾗ δυνα- 
τὸν, τοῦ µεσίτου τὸ ἁπαθές τε xal ἀναλλοίωτον. Οὕτω 
γὰρ ἑσόμεθα τοῦ Μονυγενοῦς θεοῦ στέφανος Ex λίθων 
τιµίων, τιμὴ καὶ δύξα διὰ τοῦ βίου ysvópevot. Φτοὶ 
γὰρ ὁ Παῦλος , ὅτι εΒραχύ τι αὐτὸν ἑλαττώσας,» διὰ 
tb πάθηµα τοῦ θανάτου, « παρὰ τοὺς ἀγγέλους. ) 
Τοὺς πρότερον εἰς ἀχάνθης «φύσιν µετατεθέντας διὰ 
της ἁμαρτίας, στέφανον ἑαυτῷ διὰ τῆς χατὰ τὸν θά- 
vatoy οἰχονομίας ἐποίησεν, eig τιμὴν xat δόξαν µετ 

στοιχειώσας διὰ τοῦ πάθονς thv ἄχανθαν. Κίνδυνος 
οὖν οὗ μιχρὸς, ἅπαξ τοῦ αἴροντος τὴν ἁμαρτίαν τοῦ 
κόσμου, τὸν ἐξ ἀχανθῶν στέφανον ἀναλαθόντος τῇ 
κεραλῇ, ἵνα ποιῄσῃ τὸν Ex τιμῆς τε xai δόξης συµ- 
πλεχόμενον στέφανον, εὑρεθῆναί τινα τρίθολον ὄντα 
διὰ τοῦ κακοῦ Δίου καὶ ἄκανθαν, εἶτα Ev µέσω τῷ 
Δεσποτικῷ στεγάνῳ διὰ τῆς τοῦ σώματος αὐτοῦ 
κο; λυνίας παρξνειρόµενον. Πρὺς ὃν ἐρεῖ πάντως 1) 
δικαία φωνήν' « Tg εἰσῆλθες ὧδε, μὴ ἔχων ἕνδνμα 


τῷ ἐμῷ στεφάνῳ ἐνηρμοσμένοις, ἄχανθα ὤν; εΤίς 
ἀπίστου: Τί χοινὸν τῷ φωτὶ πρὸς τὸ σχότος» ) 


Ὡς ἂν οὖν μὴ τ[οι]αῦτά ποτε ῥήματα καθ ἡμῶν ὁ 
βίος ἡμῶν ἐχχαλέσαιτο, ἐπιμελητέον ἂν εἴη τοῦ πᾶν 


D ἀχανθῶδες ἔργον τε xai ῥῆμα, xat νόηµα, διὰ πάσης 


τὶς ζωῆς τοῦ βίου ἣμ ὢν ἁπὀσχευάσασθαι, ἵνα τῇ xa- 
θαρᾶ τε xal ἁπαθεῖ πολιτείᾳ τιμῆ xal δόξα Ὑενόμενοι, 
τὴν τοῦ παντὸς χεφαλὴν δι᾽ ἑαυτῶν στεφανώαωμµεν, 
ὥσπερ τι χειμήλιον xa κτῆμα τῷ Δεσπότῃ Υενό- 
µενοι. Οὐδενὸς Υὰρ ἀτίμου καταδέχεται Κύριος slvat 
τε xa λέγεσθαι ὁ τῆς δόξης Κύριος. (ὐχοῦν ὁ πάσης 
ἀσγτμοσύνης τε καὶ βδελυρίας ἀλλότριος, χατἀ τε 
πὺν, χρυπτὸν xaX Φαινόμενον ἄνθρωπον , δεσπότην 
ἑαυτοῦ ποιεῖται τὸν δόξης xal οὐκ ἀτιμίας Κύριον 
ντα τε καὶ λεγόμενον. "Ἔστι καὶ ἀρχὴ  ἀρχὴ δὲ 
παντὺς πράγματος οὐχ ἀλλοτρίως πρὸς τὰ μεθ᾽ ἐαυ- 
τὴν ἔχει. El γὰρ ζωὴν τὴν ἀρχὴν εἶναί τις ὁρίσαιτο * 
ΤΗ Cor. vi, 13. ** Psal. xxii, 


981 


DE PERFECTA CHRiSTIANI FORMA. 


282 


. e 
ζωὴ πάντως χαὶ τὸ μετὰ την ἀρχὴν ἕσται νοοῦ- A tam principium definierit, vita omnino post prin- 


pevov* xal εἰ φῶς dj ἀρχὴ, φῶς xal τὸ μετὰ τῆν 
ἀρχὶν νοηθῄσεται. TU οὖν διὰ τοῦ πιστεύειν αὐτὸν 
εἶναι ἀρχὴν ὠφελούμεθα ; Τὸ γενέσθαι τοιούτους 


ἡμᾶς, otav εἶναι τὴν ἀρχὴν ἡμῶν πεπιστεύχαµεν. OO , 


Υὰρ σχότους ἀρχὴ τὸ φῶς ὀνομάσεται ' οὐδὲ τῆς ζωῆς 
el; ἀρχὴν τεταγµένης , τὸν θάνατον τὸ συνεχὲς τῆς 
ζωῆς ἐνοβσαμεν. 'AXX el µή τις ὁμοφυῶς πρὸς τὸ 
χαθηγούµενον ἔχοι, δι ἀπαθείας χαὶ ἀρετῆῃς τῇ ἀρχῇ 
συναπτόµενος, οὐχ ἂν γένοιτο τούτου ἀρχὴ, ἡ τῶν 
ὄντων &pyfj. Σχοτεινοῦ βίου, ὁ xospoxpázup τοῦ 
σχότους, ἀρχή * τῆς θανατηφόρου ἁμαρτίας, ὁ ἔχων 
τοῦ θανάτου τὸ χράτος. Οὐὖκ ἔστιν οὖν διὰ μοχθηρᾶς 
ζωῆς ὑπὸ thv τοῦ σχότους ἀρχὴν τεταγµένον, τὴν 
παντὸς ἀγαθοῦ ἀρχὴν ἑαυτοῦ εἶναι λέγειν ἀρχήν' τῆς 
δὲ αὐτῆς ἔχεται διανοίας, τοῖς πρὸς τὸ ἴδιον ἀγαθὸν 
τὰς θείας ϱωνὰς ἐχλαμβάνουσι , τὸ χαὶ βασιλέα δι- 
χαιοσύνες τε xa εἰρήνης αὐτὸν ὀνομάζεσθαι. 'O γὰρ, 
κατὰ «ἣν διδασχαλίαν τῆς προσευχῆς, ἐλθεῖν ἐπ᾽ αὖ- 
τὸν τὴν τοῦ θεοῦ βασιλείαν εὐχόμενος, μαθὼν ὅτι 
δ.χαιοσύντς τε xal εἰρήνης ἐστὶ βασιλεὺς ὁ ἁληθινὸς 
βασιλεὺς, Χατορθώσει πάντως τῷ iio βίῳ τὴν 
δ.καιοσύνην τε xal εἰρήνην, ἵνα βασιλεύσῃ, αἰτῶν, ὁ 
τῆς δικαιοσύνης βασιλεὺς xai τῆς εἰρήνης. Οὐχοῦν 
στρατὸς μὲν νοεῖται vou βασιλέως, πᾶσα ἀρετῆ ΄ διὰ 
Υὰρ τῆς δικαιοσύνης τε xai εἰρήνης πάσας οἶμαι 
δεῖν τὰς ἀρετὰς νοεῖν * εἴ τις οὖν λειποταχκτήσας ἀπὸ 
t^c τοῦ θεοῦ στρατιᾶς, τῇ παρατάξει τῶν ἁλλοφύ- 
λων ἑαυτὸν καταλέξεις, τοῦ εὑρέτου τῆς γαχίας 
ὁπλίττς γενόμενος, xal ἁποδυσάμενος τὸν θώραχα 
τῆς δικαιοσύνης, χαὶ πᾶσαν τῆν tlpnvixhv παντευ- 
χίαν * πῶς οὗτος ὑπὸ τὸν βασιλέα τῆς εἰρήνης ταχθή- 
σεται, ῥίνασπις τῆς ἀληθείας Υενόμενος ; Δηλον γὰρ, 
ὅτι τὸ ἐπίσημον αὐτοῦ τῆς ὁπλίσεως δείξει τὸν βασι- 
λεύοντα, ἀντὶ τῆς ἑνσκιογραφουμένης τοῖς ὅπλοις εἰ- 
χόνος &v τῷ χαρακτῆρι τοῦ Ρίου δειχνύων τὸν xaÜ- 
τγο0μενον. Ὡς µαχάριος ἐχεῖνος, ὁ ὑπὸ τὴν θείαν 
στρατηχίαν τεταγµένος, xai τοῖς τάγμα”, τῶν ἓν 
μ»ριάσιν ἀριθμλυμένων κατειλεγμένος, χαὶ μετὰ τῆς 
χλχχίας διὰ τῶν ἀρλτῶν ὁπλιζόμενος., al τὴν εἰχόνα 
τοῦ βασιλέως, τοῦ ἑνδυσαμένου αὐτὰς, ἐντημαίνονται. 
Καὶ τί χρὴ περαιτέρω τὸν λόγου προάγει», πάσας τὰς 
φωνὰς, alg τὸ τοῦ Χριστοῦ διερμηνεύξται ὄνομα, 
προτιθέντα τῇ ἀχολουθίᾳ τῆς ἐξετάσεως, OU ὧν ἔστι 


T2, τὸν χατ ἀρετὶν ῥίον ἐδηγτθηνα., ἑχάστου ὁνό- 


pato. διὰ τῆς οἰχείας ἑμφάσεως, συνερχοῦντός τι 
πάντως ἡμῖν πρὸς τὴν τοῦ βίου τελείωσιν; ἀλλὰ 
χαλῶς ἔχειν φημὶ τὸν τῶν μντμονευθέντων àvaxs- 


B 


D 


σαλα:ώσασθαι μνήμην, ὥστε τ'νὰ γενέσθαι ystp- - 


αγωχίαν ἡμῖν πρὸς τὸν τοῦ λόγου σχοπὸν, ὃν ἐξ ἀρχῆς 
ὑπεθέμεθα * ὅπτουντες, πῶς ἄν τις τὸ τέλειον ἐν 
ἑαυτῷ κατορθώσειεν. Ü:pgat γὰρ, εἰ ἀξὶ τοῦτο λογί- 
ζοιτο, ὅτι χοινωνός ἐστι τοῦ προσχυνουµένου ὀνόμα- 
τος, κατὰ τὸ Ü^vua τῶν ἁποστόλων Χριστιανὸς χρη- 
µατίσω», ἀναγχαίως καὶ τῶν ἄλλων ὀνομάτων, οἷς ὁ 
Χρ.στὸς νοεῖται. xal àz' ἑαυτοῦ δεῖξαι την δύνα κιν, 
χο.νωνὺς ἑχάσττς χλήσεως διὰ τοῦ βίου γινόµενος. 


cipium intelligetur. Si lux est principium, et ea 
post principium cogitabitur. Quid igitur eum prm- 
cipium esse credentes assequimur? ld nimirum, 
ut tales simus, quale principium nostrum esse 
credidimus. Neque enim tenebrarum principium 
lux dicitur; neque, cum ad principium vita sit 
instituta atque directa, eum ordinem et vite con- 
tinuationem mortem esse. didicimus. Quod si quis 
naturz similitudine non sequatur principium, quod 
precedit, eique apte innocentia virtuteque cohz- 
reat, ejus principium esse non poterit ille qui 
rerum principium est. Obscurge tenebricoszeque 
vitx: principium est mundi istius ac tenebrarum 
princeps ; mortiferi peccati principium est ille, 
qui mortis habet potestatem. [Idcirco non potest 
eum, qui bonorum omnium principium est, prin- 
cipium suuu esse dicere, qui sub tenebrarum prin- 
cipio flagitiose vitam instituiL ; qui voces divinas 
ad propriam utilitatem excipiunt, eodem modo ani- 
mis aflicientur, cum justitiz pacisque regem Πο” 
minari Christum intelligent. Etenim qui ex pre- 
candi disciplina obsecrat, ut in seipsum veniat 
regnum Domini, cum eum qui vere est rex, justi- 
tim εἰ pacis regem esse cognoverit, justitiam 
prorsus et pacem in propria vita complectetur, 
ut in se rex justitiz et pacis regnet. Quod si hujus 
regis exercitum virtutes faciunt ( nam justitia et 
pace arbitror virtutes omnes intelligi), qui Dei 
militiam deserens se tanquam πα inventoris 
militem, abjecto justitiz thorace et omni armatura 
pacifica, in acie adversariorum constituet, quo- 
modo hic a veritate alienus sub justiti:ze rege col- 
locabitur ? Ejus enim armaturz insigne plane regem 
ipsius indicabit, quippe qui vivendi ratione tan- 
quam impressa armis imagine ducem ostendat 
suum. Quare beatus ille, qui in divina militia 
constitutus est, eL ordinibus eorum qui in millibus 
millium numerantur adscriptus **, contra malitiam 
virtutibus arinatur, qu: in eo qui ipsas induerit 
imaginem regis demonstrant. Ceterum, quid est 
necesse ut eas voces, quibus Christi nomen ex- 
plicatur et. ad rectam ex virtute vivendi rationem 
pervenitur, cum ea nominis propria sit vis, ut 


" nobis omnino ad vitze perfectionem conducat, pro- 


ponentes, atque ordine declarantes, longius pro- 
grediamur? cuin satis mea quidem sententia sit, 
si ea, qua commemoravimus, memoria breviter 
repetentes in summam redigainus, qua nobis ad 
eum finem tanquam dux exsistat, quem orationis 
initio proposuimus, cum abs te quereretur, quo- 
modo quis in seipso perfectum vivendi genus as- 
sequi posset. Si quis enim assidue meditetur et 
cogitet, se adorandi nominis esse participem , 
et ex apostolorum instituto Christianum dici, eum 
ego singularum vitz appellationum compotem fa- 
ctum, necessario etiam aliorum nominum, quibus 


Christus nuncupatur, arbitror in se ipso ostensurum essc potestatem. 


** Apoc. vit, 4 sqq. 


235 


Christiaui vitam declarant atque distiuguunt, actio, 
sermo, cogitatio. Ex his primas obtinet cogitatio; 
sccundo loco ponitur sermo, qui conceptam et 
impressam animo cogitationem verbis aperit et 
exponit : post cogitationem οἱ sermonem actio or- 
dine collocatur, qux animo cogitata factis exseqi- 
tur. Si quid horum igitur nos, ut lit, aul ad 
agendum, aut ad cogitandum, aut ad loquendum 
ducit; opus est, ut omnia nostra tum dicta, tum 
facta, tum cogitata ad divinam earum notionum, 
quibus Christus declaratur, regulam sic dirigan- 
tur, ut nihil cogitemus, nihil dicamus, nihil facia- 
mug, quod a sublimi earum significatione recedat. 
Nam ut quidquid non est ex fide Paulus pecca- 
tum dicit"*, ita nos eodem modo cogitantes plane 
possumus affirmare, quecunque non respiciunt 
Christum, seu verba, seu opera sinl, seu cogita- 
tiones, illa omnia ad id omnino spectare, quod 
Christo contrarium est. Qui enim ex!ra lucem et 
vitam est, is in tencbris prorsus et. morte non esse 
non potest. Quamobrem si, quod ex Cliristo non 
fit, el dicitur et cogitatur, illi, quod est bono con- 
trarium, conjunctum est : ex hoc. cuivis manife- 
stum fuerit, id quod hinc colligitur, scilicet, quod 
relinquat Christum, qui ab illo sejunctus est per 
qua vel cogitat aliquid, vel agit, vel loquitur. Divina 
igitur illa Propheta verba verissima sunt : : Prz- 
varicantes reputavi omnes peccatores (γρ, » 
Ut enim qui Christum in persecutionibus negat, 
divini nominis prxvaricator est; sic eliam, si 
quis veritatem, et justitiam, et sanctitatem, et in- 
tegritlatem, et si quid aliud virtuti conveniens 
Cogitatur, negat, et quo tempore contra perturba- 
tiones et vilia fortiter pugnandum est, vite con- 
stantiam abjicit, is a Propheta przxvaricator appel- 
latur : in his enim singulis a Christo, qvi est illa 
omnia, vita recedit, εἰ prevaricatur. Quid igitur 
aliud eum oportet facere, qui magno Christi co- 
gnomine dignus effectus est, nisi ut omnia sua 
tum cegitata, tum dicta, tum facta diligenter explo- 
ret, et, utrum eorum singula ad Christum tendant, 
an ab illo sint aliena, dijudicet ? Multis autem 
modis fit hec przclara dijudicatio. Quidquid enim 


S. GREGORI] NYSSENI 
Quod autem dico, sic fere habet : Tria sunt qux A 


254 

Οἷόν τιλέγω’ Τρία τὰ χαραχτηρισόµενα τοῦ Ἆρι- 
στιανοῦ τὸν βίον ἐστὶ, πρᾶσις, λόγος, ἐνθύμιον. ᾽Αρχὴ 
Υὰρ γίνεται λόγου παντὸς fj διάνοια ' δεύτερον δὲ μετὰ 
τὴν ἐνθύμησιν, ὁ λόγος ἐστι, την ἑντυπωθεῖσαν τῇ 
Φυχῆ διάνοιαν διὰ τῆς φωνῶς ἐκκαλύπτων. Τρίτην 
δὲ τάξιν ἐπέχει μετὰ τὺν νοῦν xal τὸν λόγον fj πρᾶ- 
Ere, τὸ νοηθὲν εἰς ἑνέργειαν ἄγουσα. Οὐκοῦν, ὅταν 
εἴς τι τούτων ἡμᾶς ἀχολούθως τῷ Ρίῳ προσαγάγηται, 
καλῶς ἔχει παντὸς xa λόγου καὶ ἔργου καὶ Σνθυμῇ- 
µατος τὰ θεῖα ταῦτα νοήµατα, δι ὧν ὁ Κύριος νοεῖται 
καὶ ὀνομάζεται, δι ἀχριθείας ἐπισχοπεῖσθαι, μὴ ἔξω 
τῆς δυνάµεως τῶν ὑψηλῶν ἐχείνων ὀνομάτων φέρη- 
ται ἡμῶν f] τὸ Épyov, fj ὁ λόγος, fj τὸ ἐνθύμιον. Ὡς 
γὰρ ὁ Παῦλός φησιν, ὅτι πᾶν, Ó μὴ Ex πίστεως. ἅμαρ- 
τία ἐστιν: οὕτως ἔστιν Ex τοῦ ἀχολούθου νοῄσαντα 
σαφῶς ἀπηφήνασθαι, ὅτι πᾶν ὃ pij εἰς Χριστὸν ff 
ῥῆμα, fj ἔργον, ἡ νόημα, εἰς τὸ ἀντιχείμενον τῷ Χρι- 
στῷ πάντως ὁρᾷ. Οὐ Υὰρ ἔστι τὸν ἔξω φωτὸς ἡ ζωῆς 
γενόµενον, μὴ ἐν σχότει πάντως T] ἓν θανάτῳ εἶναι. Ei 
τοίνυν τὸ μὴ χατὰ Χριστὸν ἐνεργούμενόν τε xat λαλού- 
µενον, xal νοούμενον, πρὸς τὸ τῷ ἀγαθῷ ἀντικείμενον 
οἰκείως ἔχει" παντὶ δῃλον ἂν εἴη, τὸ διὰ τούτων ἀναφαι- 
νόµενον, ὅτι ἀφίησιτὸν Χριστὸν, 5 ἔξω ἐκείνου γενό- 
µενος, δι ὧν f] νοεῖταί τι, f] πράττει, 7| φθέγγετα!. 
Οὐχοῦν ἀληθεύει 1j θεία τοῦ προφήτου φωνὴ. f; qnat* 
« Παραθαίνοντας ἑλογισάμην πάντας τοὺς ἅμαρτω- 
λοὺς τῆς γῆς.» Ὡς Υὰρ ὁ τὸν Χριστὸν ἐν τοῖς διω- 
γμοῖς ἀρνησάμενος, παραθάτης ἑστὶ τοῦ προσχΌνου- 
µένου ὀνόματος * οὕτω xal εἴ τις ἀλήθειαν 1] τὴν δι- 
χαιοσύνην ἀρνήσαιτο, 1] τὸν ἁγιασμόν τε χαὶ ἆφθαρ- 
σίαν, fj et τι ἄλλο τῶν κατ ἀρετῆν νοουµένων, Ev 
καιρῷ τῆς τῶν παθηµάτων ἐπικρατήσεως, ἀποδάλοι 
τοῦ βίου, παραθάτης ὀνομάςεται ὑπὸ τῆς προφητείας" 
δὺ ἑκάστου τούτων τὸν ταῦτα ὄντα παραθαἰίνων τῷ 
βίῳ. TL οὖν χρὴ πράττειν τὸν τῆς μεγάλης τοῦ Ἆρι- 
στοῦ ἐπωνυμίας ἀξιωθέντα; τί ἄλλο, T] διὰ παντὸς 
φιλοχρινεῖν ἐν ἑαυτῷ τὰ νοῄματά τε χαὶ τὰ ῥήματα, 
xai τὰ ἔργα, εἴτε πρὸς Χριστὸν ἕκαστον τούτων βλέ- 
πει, εἴτε τοῦ Χριστοῦ ἡλλοτρίωται; Πολλὴ δὲ της 
δ.αχρίσεως τῶν τοιούτων ἐστὶν ἡ εὐχολία. “Ὁ γὰρ διὰ 
πάθους τ'νὸς ἑνεργεῖται, fj νοεῖται, ff) λέγεται, τοῦτο 
οὐδεμίαν ἔχει πρὸς τὸν Χριστὺν συμφωνίαν, ἀλλὰ τὸν 
χαρακτῆρα τοῦ ἀντιχειμένου φέρει, ὃς ἀντὶ βορθόρου 
τὰ πάθη τῷ µαργαρίτῃ τῆς ΦυχΏς προσαλείφων, τὸν 


perturbatione aliqua aut agitur, aut cogitatur, aut D λαμπηδόνα τοῦ τιµίου λίθου διαλυµαίνεται. Τὸ δὲ 


dicitur, id cum Christo minime congruit, sed 
adversarii notam et imaginem gerit, qui animi 
margarite pro ceno perturbationes admiscet, ut 
pretiosi lapidis splendorem deformet ac deleat. Quod 
vero ab omni turbida affectione vacuum et purum 
est, id ad tranquillitatis auctorem et principem 
spectat, qui Cliristus est, ex quo tanquam ex puro 
incorruptoque fonte, qui suas animi notiones atque 
affectiones haurit et derivat, talem cum principio 
atque origine similitudinem prz se feret, qualem 
obtinet cum ipso fonte, qux in rivulo decurrit, 
quaeque in amphora resplendet aqua. Etenim una 


"* Rom. xiv. 90. 7! Psal. cxviir, 119. 


καθαρεῦον πάσης ἐμπαθοῦς διαθέσεως, πρὸς τὸν &p- 
χηγὸν τῆς ἀπαθείας βλέπει, ὃς ἐστιν ὁ Χριστὸς, ἐξ 
οὗ, καθάπερ Ex καθαρᾶς xai ἀφράχτου vr Yrs, ἀρνό- 
µενός τις εἰς ἑαυτὸν τὰ νοήματα, τοιαύτην ἑαντῷ πρὸς 
τὸ πρωτότυπον δείξει τὴν ὁμοιότητα, ofa basi πρὸς 
τὸ ὕδωρ τῷ ὕδατι, τῷ τε πηγαίῳ τῷ βρύοντι, καὶ 
τῷ ἐχεῖθεν ἐν τῷ ἀμφορεῖ Υεγενημένῳ. Μία yàp 
τῇ φύσει ἡ καθαρότης, fj τε &v Χριστῷ χαὶ ἡ ἐν τῷ 
µετέχοντι θεωρουµένη. 'AAA ὁ μὲν πηγάνει’ ὁ Ci 
µετέχων ἀρύεται, µετάγων ἐπὶ τὸν βίον τὸ Ev τοῖς 
νοήµασι κάλλος" ὥστε συμφωνίαν εἶναι τοῦ κρυπτοῦ 
ἀνθρώπου πρὸς τὸν φαινόµενον, συμθαινούσης τῆς 


b 


DE PERFECTA CIIRiSTIANI FORMA. 


286 


τοῦ Ρίου εὐσχημοσύνης τοῖς χατὰ Χριστὸν χινουμένοις A vt. eadem est, qui in Christo, et quz? in mentibus 


νοἡμασι. 


nostris conspicitur puritas. Sed illa in fonte nasci- 


tr, hzc inde manat et in nos derivatur : eam notionum pulchritudinem ad vitam secum trahens, ut 
a^ scondili manifestique hominis convenientia et tanquain. concentus quidam appareat, cum vite mo- 
destiam et honestatem notiones ex Christo provenientes moderentur οἱ moveant. 


Τοῦτο τοίνυν ἐστι, xatá ve τὴν ἐμὴν χρίσιν, 
τὸ iv τῷ Χριστιανῷ βίῳ τέλειο, ὃ πάντων τῶν 
ὀνομάτων εἰς τὸ τοῦ Χριστοῦ διχτηµαἰνεται ὄνομα, 
τὸ χοινωνίαν ἔχειν Ev φυχῇ τε xai λόγῳ, xal ἐν τοῖς 
τοῦ βίου ἐπιτηδεύμασιν, ὥστε ὁλοτελῆ τὸν ἁγιασμὸν, 
χατὰ τὴν εὐλογίαν τοῦ Παύλου, ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, Ev ὁλο- 
χλγρῳ τῷ σώματι «αἱ τῇ quy?) καὶ τῷ πνεύματι, 
ἔξω τῆς πρὸς τὸ χαχὸν ἐπιμ.ξίας διηνεχῶς φυλασσό- 
µενον. El δέ τις λέγοι δυσχατόρθωτον elvat, ἐπειδὴ 
ἄτρεπτος μόνος ὁ τῆς χτίσεως Κύριος, τρεπτὴ δὲ d) 
ἀνθρωπίνη φύαις, xal πρὸς τὰς μεταβολὰς ἐπιτηδείως 


In hoc igitur (meo quidem judicio) Christia- 
ne vile perfectio sita. est, ut nominum quibus 
Christi nomen significatur participes, eorum vim 
et animo, et oratione, et vivendi institutis exprima- 
mus, ut absolutam illam a Paulo commendatam 
sanctitatem suscipientes "*, nos integro et corpore, 
et animo, et spiritu nulla mali permistione conta- 
minatos conservemus. Quod si quis ad perfectam 
virtutem assequendam difficillimam esse vitam cob- 
jiciat, cum ex omni creatura solus immutabilis sit 
Christus, inconstans autem natura humana et ad 


ἔχει, πῶς οὖν ἐστι δυνατὸν, τὸ ἐν τῷ ἀγαθῷ πἀγιόν Β mutationes proclivis, ideoque fieri non posse, ut ai 


T6 χαὶ ἀμετάτρεπτον ἐν τῇ τρεπτῃ χατορθωθῆναι 
φύσει’ πρὸς τοίνυν τὸν τοιοῦτον λόγον, &xslvó φαµεν, 
ὅτι οὐχ ἔστι στεφανωθῆναί τινα τὸν ph νομίμως 
ἁθλήσαντα * οὐχ ἂν δὲ γένοιτο νομίμως ἄθλησις, μὴ 
ὄντος τοῦ προσπαλαίοντος. El οὖν μὴ ἣν ὁ ἀντίπαλος, 
o6 1v ὁ στέφανος ἣν ' dj νίχη χὰρ χαθ' ἑαυτὴν οὖχ 
ἔστιν, ἐὰν μὴ ἡτὸ ἠττώμενον. Οὐχκοῦν πρὸς αὐτὸ τὸ 
ερσπτὸν τῆς φύσεως ἡμῶν ἀγωνισώμεθα, οἷόν τινι 
ἀντιπάλῳ διὰ τῶν λογισμῶν συνμπλεχόμενοι, οὐ διὰ 
τοῦ χαταθαλεῖν αὐτὴν νιχκηταὶ γινόµενοι, ἀλλὰ διὰ 
τοῦ uh ευγχωρῆσαι πεσεῖν. 0005 γὰρ µόνον πρὺς τὸ 
χαχὸν ὁ ἄνθρωπος τῇ τροπῇ χρῆται (ἡ γὰρ ἂν ἁμή- 
χανον ἦν αὐτὸν tv ἀγαθῷ γενέσθαι, εἰ πρὸς τὸ ἕναν- 
είον µόνον τὴν ῥοπὴν εἶχεν ἐκ φύσεως) * νυνὶ δὲ τὸ 


χάλλιστον τῆς τροπῖς ἔργον, fj ἐν τοῖς ἁγαθοῖς ἐστιν C 


αὔξησις, πάντοτε τῆς πρὸς τὸ χρεῖττον ἀλλοιώσεως 
ἐπὶ τὸ θειότερον μεταποιούσης τὸν χαλῶς ἀλλοιούμε- 
νον. Οὐχοῦν τὸ φοθερὸν εἶναι δοχοῦν (λέγω δὲ τὸ 
τρεπτὴν ἡμῶν εἶναι τὴν φύσιν), οἷόν τι πτερὸν πρὸς 
τὴν ἐπὶ τὰ µείζω πτῖΏσιν ὁ λόγος ὑπέδειξεν' ὡς ζη- 
μίαν εἶναι ἡμῖν τὸ μὴ δύνασθαι τὴν πρὸς τὸ χρεῖν. 
τον ἀλλοίωσιν δέξδασθαι. ΜΗ τοίνυν λυπεἰσθω ὁ βλέπων 
ἐν τῇ φύσει τὸ πρὸς τὴν μεταθολὴν ἐπιτίδειον, ἀλλά 
πρὸς τὸ χρεῖττον πάντως ἆἀλλοιούμενος, xay ἀπὸ δό- 
Ens εἰς δόξαν μεταμορφούμενος, οὕτω τρεπέσθω, διὰ 
τῆς καθ) ἡμέραν αὐξίσεως πάντοτε χρείττων γινό- 
µενος, xaX ἀεὶ τελειούμενος, χαὶ µηδέποτε πρὸς τὸ 
ςέρας φθάνων τῆς τελειότητος. Λὐτίχκα váp ἐστιν ὡς 
ὰὶ ηθῶς τελειότης τὸ µηδέποτε στῄναι πρὸς τὸ xpeic- 
«ov αὐξανόμενον, µτδέ τινι πέρατι περιορίσαι τὴν τε- 


λετητα. 


111 Thess. v, 25... 7 lH Tin. n, 5. 


eam perveniamus, ibique firmi et immutabiles con- 
sistamus, huic respondebimus, athletam nullum 
coronari, qui non legitime certaverit 15: certamen 
porro non esse legitimum, si nullus quocum pugnes 
adsit adversarius. Quamobrem si adversarius non 
est, corona non erit; vicloria enim, nisi aliquid 
victum sit, esse non potest. Cum illo igitur, quod 
in natura nostra mutabile est, tanquam eum adver- 
sario ea ratione compositi decertemus, υἱ ipsam 
non dejicientes, sed cadere non permittentes , 
victores simus. Neque vero ad malum tantum- 
modo propensionem habet homo : nam si ad eam 
partem duntaxat natura proclivis esset, ad bonum 
sese non posset convertere. Nunc autem pulcherri- 
mum motionis opus est, ipsum in bonis incremen- 
tum, cum | impetu illo, quo ad melius trahimur, is 
qui recte movetur, assidue transfertur ad ea quie 
diviniora sunt. ld ergo, quod formidandum videba- 
tur, nempe naturam nostram mutabilem esse, no- 
bis tanquam alas, quibus ad majora volemus, prz- 
bere demonstravimus : damno enim id nobis futu- 
rum fuisse, si mutationem ad meliussuscipere non 
possemus. Ne quis igitur vim in natura mutationi- 
bus aptam et idoneam cernens doleat aut conquera- 
tur, sed sese continenter in melius promovens et 
de gloria in gloriam transferens, quotidianis incre- 
mentis ita vertatur, ut in dies melior et perfectior 
flat, nec unquam se ad perfectionis metam perve- 
nisse sibi persuadeat. Ea enim vere perfectio est, 
ut qui augetur in melius, nunquam consistat, 
neque terminis ullis perfectionem existimel esse 
conclusam. 





S. GREGORII NYSSENI 


Lab ————————————— 


988 






TOY EN ALTIOIX ΤΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΠΕΡΙ TOY ΚΑΤΑ ΘΕΟΝ ΣΚΟΠΟΥ 


ΚΙ] ΤΙΣ ΚΑΤΑ ΑΛΗΘΕΙΑΝ ΔΣΚΗΣΕΩΣ: ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΠΑΙΤΗΣΑΝΤΑΣ ΑΣΗΗΤΑΣ ΠΕΕΙ 
ΤΗΣ EYSEBEIAZ ΣΚΟΠΟΥ: ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΠΣ XPH ΣΥΝΕΙΝΑΙ ΑΛΛΗΛΟΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΓΩΝΙ- 


2Ε5θ4Ι, YIIOTYIIQEZIZ. 


S. P. N. GREGORII 
DE PROPOSITO SECUNDUM DEUM 


ET EXERCITATIONE JUXTA VERITATEM; ET AD RELIGIOSOS QUI PBOPOSUERANT 
QUAESTIONEM, DE PIETATIS SCOPO, ET DE RATIONE QUA INTER SE CONVERSA- 
RENTUR ET UNA CONCERTARENT, DESCRIPTIO SUMMARIA. 


Ex interpr. Frederici Morelli, Profess. Reg. Decani. 


Si quis, cogitanone paululum a corpore se- A — Et zi; αμικρὸν ἀποστήσας τοῦ σώματος τὴν διά- 


juncta, et a perturbationum servitute οἱ stultitia 
plane liberatus, perspicaci ac sincera mentis acie 
suum ipsius animum intuitus fuerit, in ejus natura 
cum Dei erga nos charitatem, tu:n opificii illius 
voluntatem pure conspicict. Hoc enim modo con- 
siderans appetitus impetum ad id quod przclarum 
optimumque est, homini cognatum, el quasi coh:ze- 
rentem et insitum comperiet ; el intelligibilis illius 
ac beate imaginis, cujus homo simulacrum 
est, imperturbatum ac felicem amorem natura co- 
pulatum. Verumerror quidain harum aspectabilium 
rerum et qua» semper fluunt per rationis expertem 
affectum, οἱ voluptatem amaram, instrenuum et 
incautum pr: ignavia animum decipiens atque in- 
cantans, ad nefarium vitium trahit e vita deliciis 
procreatum et mortem suis amaloribus gignens. 
Propterea veritatis notitiam, quod salutare medi- 
camentum est animis, Salvatoris nostri gratia iis 
qui cum desiderio percipiunt, largita est, qua sol- 
vitur sane fraus qux? hominem incantat ; et igno- 
bilis fastus carnis exstinguitur. et. comprimitur, 
anima qux tam arctam copulari nacta est per veri- 
tatis lucem ad numen divinum el salutem suam 
deducta. Par est igitur, utis qui corpus οἱ animuimn 
juxta pietatis legein. adducere Deo cogitat, atque 
incruentum et purum ipsi cultui. exhibere, vil:e 
ducem instituendo piam fidem, quam sanctorum 
voces per omnem nobis Scripturam clamaut, adco 
morigerum οἱ obsecundantem animum virLutis 
curriculis exhibere, seipsum a vinculis vit:e 
exsolvendo , totum vero se fidei οἱ vitàe Dei tantum 
tradendo, dum penitus cognitum planeque  perspe- 
cium habet, ei apud. queuir pictatis fides οἱ incul- 


B 


C 


νοιαν, καὶ τῆς τῶν παθῶν δουλείας τε xal ἀφροαύνης 
ἔξω γενόμενος, εὐδίλῳ xal εἰλικρινεῖ λογισμῷ τὴν 
αὐτὸς ἑαυτοῦ χατίδοι Φυγχῖν * ὄψεται χαθαρῶς ἓν τΆ 
ταύτης φύσει τοῦ θεοῦ τήν τε περὶ ἡμᾶς ἀγάπην xal 
τὸ βούλημα τῆς ἐχείνου δημιουργίας. Ἑὐρήῆσει Υὰρ, 
τοῦτον τὸν τρόπον ἐπισχοπῶν, συνουσιουμένην τε xal 
συμπεφυχυῖαν τῷ ἀνθρώπῳ τὴν ἐπὶ τὸ χαλόν τε xal 
ἄριστον τῆς ἐπιθυμίας ὁρμὴν ' γαὶ τῆς νοητῆς ἐχεί- 
vns καὶ µαναρίας εἰχόνος. f; ὁ ἄνθρωπος µίμημα, 
τὸν ἁπαθῇ «αἱ µαχάριον ἔρωτα σνημμένον τῇ φύσει. 
Αλλὰ πλάνη τις τῶν ὁρατῶν τούτων xaX ῥεόντων ἀξὶ 
διὰ πάθους Gyon καὶ πιχρᾶ: ἡλονῆς τῆν ἀμελη xal 
ἀφύλακτον ὑπὸ ῥᾳθυρίας duyt» ἁπατῶσα xai Υοη- 
τεύουσα, πρὸς xaxíaw Ἐλχει δεινἓν, γεννωμένην τε 
Ex τῶν ἡδονῶν τοῦ βίου, χαὶ γεννῶσαν θάνατον τοῖς 
ἑαυτῆς ἑρασταῖς. Διὰ τοῦτο τὴν γνῶσιν τῆς ἀλτθξίας, 
τὸ σωτἑριον ταῖς φυχαῖς φάρμακον, ἡ τοῦ Σωττρος 
ἡμῶν τοῖς πόθῳ δεχοµένοις ἐδωρήσατο χάρις: ὑφ' 
ἧςλύεται μὲν dj ἁπάτη dj τὸν ἄνθρωπον Ὑοητεύουσα : 
τὸ δὲ τῆς σαοχὺὸς ἄτιμον χατασθέννυται φρόνημα, τῷ 
τῆς ἀληθείας φωτὶ πρὸς τὸ θεῖόν τε xaX τὴν ἑαυτῖς 
σωτηρία» ὁδηγουμένης τῆς ψυχῆς, 7) τὴν ἕνωσιν ἐδέ- 
ξατο. Act τοίνυν τὸν μέλλοντα φυχὴν καὶ σῶμα χατὸ 
τὸν τῆς εὐσεθείας νόµον προσάγειν θεῷ, καὶ τὴν ἆναί- 
µακτον αὐτῷ xal καθαρὰν ἀποδιδόναι λατρείαν, ἠγε- 
μόνα τε τοῦ βίου την εὐσεθήη πίστιν ποιούµενον, fjval 
τῶν ἁγίων φωναὶ 6X πάτης ἡμῖν βοῶσι Γραφῖς, οὔ- 
τως εὐπειθήη καὶ εὐήνιον τὴν φυχἣν τοῖς τῆς ἀρετῆς 
ἐπιδιδύναι δρόµοις͵' λύοντα μὲν ἑαυτὸν τῶν τοῦ βίου 
δεσμῶν , ὅλον δὲ τῇ πίστει καὶ τῷ βίῳ τοῦ Θεοῦ µό- 
vov γινόµενυν, εἱδότα 38/206, ὡς ἓν ᾧ πίστις εὑσεθείας 
καὶ gio; ἄμεμπτος, ἐχεῖ καὶ Χριστοῦ πάρεστι λύναμις * 
ἐν ᾧ δὲ Χριστοῦ δύναμις, ἐχεῖ καχίας ἀποφυγί. 


— 


989 


DE INSTITUTO CHRISTIANO. 


230 


Mé£ya 5h, µέγα πρὸς χτησιν τῶν vor zov τοῖς φόδῳ Α pata vita exsistit, etiam Christi potentiam adesse ; 


δεχοµένοις τὸ ἅγιον βάπτισμα. Τὸ γὰρ πλούσιον καὶ 
ἄφθονον Πνεῦμα τὸ ῥέον ἀεὶ τοῖς δεχοµένοις τὴν χά- 
ριν, ἧς οἱ ἅγιοι πληρωθέντες ἀπόστολοι, ταῖς τοῦ Χρι- 
στοῦ Ἐχχλησίαις τοὺς χαρποὺς ἐπεδείξαντο τοῦ πλη- 
ρώματος, τοῦτο, τοῖς thv δωρεὰν εἱλικρινῶς δεξαµέ- 
νοις κατὰ τὸ µέτρον τῆς ἑκάστου τῶν μετειληφότων 
πίστεως , συνεργὸν χαὶ σύνοιχον παραμένει, οἰχοδο- 
μοῦν £y ἑχάστῳ τὸ ἀγαθὸν πρὸς τὴν τῆς ψυχῖς ἐν 
τοῖς τῆς πίστεως ἔργοις σπουδἠν. Χρὴ οὖν ἕχαστον 
ἡμῶν δι ἀρετῃῆς προχόπτοντα ἀξὶ προσάγειν ἑαυτὸν 
εἰς ἄνδρα τέλειον, xazà τὸν ᾿Απόστολον , « Μέγρι 


χαταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς την ἑνότητα τῆς πίστεως 


xal τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ lou τοῦ θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέ- 
λειον, εἰς µέτρον ἡλιχίας τοῦ πληρώματος τοῦ Xpt- 
ατοῦ.» Ἡ μὲν τοῦ σώματος πρὸς τὸ ἀνελθεῖν ἐπ[- 
δοσι;, οὐδὲν ἐφ ἡμῖν. 05 γὰρ τῇ τοῦ ἀνθρώπου γνώμη 
xa ἡδονῇ μετρεῖ τὸ μέγεθος ἡ φύσις, ἀλλὰ τῇ αὐτῆς 
ὁρμῆὴ xat ἀνάγχη. Τὸ δὲ τῆς φυχῆς ἐν τῇ τῆς Yevvf- 
σεως ἀνανεώσει µέτρον xal χάλλος, ἅπερ δίδωσ: διὰ 
τῆς τοῦ δεχοµένου σπουδῆς ἡ τοῦ Πνεύματος χάρ:ς, 
της ἡμετέρας ὥρτηται γνώμης ' ὅσον γὰρ ἑἐχτείνεις 
τοὺς ὑπὲρ τῆς εὑσεθείας ἀγῶνας, τοσοῦτου xal τὸ 
τῆς φυχΏς συνεχτείνεται μέγεθος. Καὶ τὴν μὲν diótoy 
ζωὴν, χαὶ τὴν ἆῤῥητον ἐν οὐρανοῖς εὐφροσύνην, ἡ τοῦ 
Πνεύματος δίδωσι χάρις ' τὶν δὲ ἀξίαν τοῦ δέξασθαι 
τὰ δῶρα, xal ἀπολαῦσαι τῆς χάριτος, ὁ διὰ τῆς πἰ- 
στέως παρὰ τοὺς πόνους ἔρως ἔχει. 


Προελθοῦσαι δὲ εἰς ταὐτὸν δικαιοσύνη ἔργων xat c 


Πνεύματος χάρις, εἰς fiv συνηλθον φυχῶν, ταύττν 
ζωῆς µαχαρίας μετ ἀλλήλων ἐνέπλησαν ' διαξυ- 
χεῖσαι δὲ à ἀλλήλων οὐδὲν τῇ Φυχῆ xépóo; παρ- 
έχυσιν. "Η τε γὰρ τοῦ θεοῦ χάρις Φυχαῖς φευγού- 
eat; τὴν τηρίαν oóx ἔχει ἐπιφοιτᾷν, ἡ τε τῆς 
τοῦ ἀνθρώπου ἀρετῆς δύναμµις, οὐχ ἐξαρχεῖ xa £au- 
τὴν πρὸς tbt ζωῆς εἶδος ἀναθιθάσαι φυχὰς ἆμοι- 
ρούσας τῆς χάριτος. « Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδημήση 
oixov, χαὶ φυλάξη πόλιν, εἰς µάτην οἱ περὶ ταῦτα 
πονοῖσι. » Κάντεῦθεν διδασχόµεθα, ux δεῖν φρονεῖν 
ταῖς ἀνθρωπίναις σπουδαῖς ὅλον χεῖσθαι τὸν στέφανον’ 
&xA' ἀναφέρειν ἐπὶ τὸ τοῦ θεοῦ θέλημα τὰς περὶ τοῦ 
εέλρυς ἑλπίδας. "Ἔστι δὲ θέληµα θεοῦ τὸ χαθᾶραι διὰ 
εἩς χάριτος τὴν φυχῆν, χαθαρὰν αὐτῆν προσαγαγεϊν 
τῷ θεῷ. Τοὺς γὰρ τοιούτους ὁ Κύριος µαχαρίσει, X£- 
oTov  « Μαχάρυι οἱ χαθαροὶ τῇ χαρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν 
θεὸν ὄγονται.» Ορᾶς τὸ βραθεῖον της χαθαρότητος ; 
Τί χρεῖττον τοῦ ἰδεῖν τὸν θεὸν, χαθὼς ἡμῖν ἐγχωρεῖ, 
Δὸ xai ὁ Δαθὶὸ αἰτεῖ τοῦτο, λέγων’ « Γενέσθω ἡ 
καρδία µου ἅμωμος τοῖς διχαιώµασί σου, ὅπως ἂν μὴ 
σἰσχονθῶ. » Φοβεῖαθαι χελεύει τὴν αἰσχύνην xal 
ἀπυθέσθαι χελεύει ταύτην, ὡς ἐσθῆτα ῥυπῶσαν. Πάλιν 
δέ «τσι «Τότε οὐ μὴ αἰσχυνθῶ ἐν τῷ µε ἐπιθλέπειν 
ἐπὶ πάσας τὰς ἑντολάς σου.» Ἐν γὰρ τῷ πληρώματι 
τών ἐντολῶν τίθεται τὸ Πνεῦμα τὴν παῤῥπσίαν, Καὶ 

πάλιν 7 € Kapólav χαθαρὰν χτίσον ἐν ἐμοὶ, ὁ θεός.) 

χαὶ, « Πνεύματ, ἡγεμονικῷ στἠριξὀν µε. » ᾽Αλλαχοῦ 

* Ερ]ιςδ. 1v, 15. 


*Psi.cxsvi, 1... Mibi. v, 8. 


* Psal. cx vii, 86. 


ubi vero Christi virtus est, ihi vitii fuga est. Mogni 
profecto momenti, magni, inquam, est ad rerum 
intelligibilium comparationem in iis qui cum timore 
sancto baptismate tincti- sunt. Nam dives et opulen- 
tus Spiritus, qui semper infunditur in eos qui gra- 
tiam acceperunt, qua sancti apostoli referti, Christi 
Ecclesiis fructus complementi ostenderunt iis qui 
munus sincere adiniserunt, pro mensura. cujusque 
eorum qui fidei participes fuere, adjuvans et una 
habitans permanet, et bonum in unoquoque con- 
struit, ad anima studium in fidei operibus. Ergo 
par est, ut quisque nostrum semper sc in virlute 
proficientem ad virum perfectum adducat, juxta 
Apostoli dictum, « Quousque occurramus omnes ad 
unitatem fidei, el agnitionis Filii Dei, ad virum per- 
fectum, ad mensuram zetatis plenitudinis Cliristi '. » 
Corporis certe augmentum ad increscenduim non 
in nobis situm est. llaudquaquam natura ex liomi- 
nis sententia οἱ libidine staturam nietitur, sed suo 
ipsiusict impetu οἱ necessitate. Animi vero in or- 
tus renovatione modus et decus, qua Spiritus gra- 
Hia largitur, per ejus qui acceptus est, studium, a 
consilio nostro pendent : nam quanto magis labores 
pro pietate extendis, tanto ctiam magis animi magui- 
tudo simul extenditur. Et semp.ternam vitain atque 
ixelfabilem quie in coelis est laetitiam cjusdem Spiritus 
gralia concedit : accipiendi vero muuera dignitatem 
οἱ gratia fruendi, amor per fidem laboribus obtinet. 
Jam vero ad idein. progresse operum justitia et 
Spiritus gratia, in qua anima concurrerunt, cam 
beata vita certatim complent ; seda se invicem dis- 
junctz, nullum aning emolumentum exhibent, 
Etenim Dei gratia in animis qui salutem fugiunt, 
non potest frequenter adesse. llominis vero virtu- 
tis vis per se non suflicit ad animos gratiz exper- 
tes, ad vitae formam absolutam extollendos. « Nisi 
Dominus zdificaverit domum, et custodierit civita- 
tem, in vanum laboraverunt qui aedificant eain *. » 
Hinc edocemur non esse in mentem inducen:um, 
in humano studio totam sitam esse coronam ; verutn 
ad Dei voluntatem referendam esse spem de fine 
obtinendo : porro Dei voluntas est, ut anima. per 
graliam purgelur el pura ac munda Dveo offeratur. 


D Nam Dominus cjusmodi beatos praedicat, cu'a ait, 


« Beati mundo corde, quia ipsi Deum videbunt ?.. » 
Videsne puritatis przxmium? Quid melius est quam 
Deum videre, quatenus nobisconcessum cst ? Idcirco 
etiam David hoc postulat dicens: « Fiat cor meum 
inculpatum in justificationibus tuis, ut non con- 
fundar *. » Jubet. dedecus metuere, et hoc exuere 
precipit, tanquam vestem sordidam. Rursus autem 
ait : « Tunc non confundar, cum perspexero in om«- 
nibus mandatis tuis *. » Nam in mandatorum 
effectu Spiritus libertatem ac fiduciam collocat. 
Iterum ait. idein : «€ Cor mundum crea. in. me, 
Deus * ; » et, « Spiritu principali confirua me ". » 


* ibid. 6. * P531. 1, 19. " ibid. 14. 


2^1 


S. GREGORU NYSSENI 


22 


Alibi vero interrogat : « Quis ascendet in montem A δὲ ὁρωτᾷ «Τίς ἀναθήσεται elg τὸ ὄρος τοῦ Κυρίου; » 


Domini? » deinde re-pondet, « lnnocens manibus 
et mundo corde *. » Par est. ergo eum qui appetit 
adjungi alicui, mores illius imitari. lgitur necesse 
est ut anima qux Christi sponsa fieri desiderat, 
pulehritudini Christi quoad ejus fieri poterit si- 
milis fiat : oportet, inquam, ut anima quie advolare 
ad Numen cogitat, et adliserere Chiristo, omne pec- 
catum a se expellat, furtum dico, et rapinam, et adul- 
terium, et avaritiam, et scortationem, οἱ linguz 
virus, et omne manifestum delictorum genus, atque 
etiam occultum, cujusmodi est invidia, diffidentia, 
malignitas, fraus, et qu:&cunque alia latentia vi- 
tiorum examina, qua azque 3c apertum erratorum 
genus odit Scriptura, et abominatur, Quorum dis- 
sipavit ossa Dominus ? ? nonne hominibus placere 
studentium ? Quem abominatur Dominus ut facino- 
rosum el sanguinolentum ? nonne subdolum viruiu 
et fraudulentum? nam, « Virum sanguinum et do- 
losum abominatur Dominus !?.» Nonne aperte David 
lis « qui loquuntur pacem cum vicinis suis, mala 
vero in cordibus suis 1, » imprecatur ? Idcirco 
etiam in mandatis habemus, ut neque ab hominibus 
laudes aucupemur, neque ignominiarum ab ipsis 
acceptarum pudeal: etenim eos qui per ostenta- 
tionem virtutein aliquam exercent Scriptura sacra 


εἶτα ἀποχρίνεται * « ᾿Ἀθῶος yepol, χαὶ χαθαρὺς τῇ 
χαρδΙὰ. » Act οὖν τὸν ἐπιθυμοῦντα οἱχειωθηναί ttt, 
τὸν ἐχείνου τρόπον μιμεῖσθαι. Οὐχοῦν ἀνάγχη χαὶ 
τὴν ΧἎρ:στοῦ ποθοῦσαν γενέσθαι νύμφην φυγὴν, τῷ 
τοῦ Χριστοῦ ὁμοιωθτναι χάλλει τὸ χατὰ δύναμιν. Act 
τὴν μέλλουσαν ἀνίπτασθαι πρὺς τὸ θεῖον φυχὰν, xal 
χολλᾶσθαι Ἀριστῷ, πᾶσαν ἐξελαύνειν ἁμαρτίαν ἀπ 
ἑαυτῖς, χλοπὴην λέγω, xai ἁρπαγὴν xai µοιχείανι 
xaX πλεονεξίαν, χαὶ πορνεἰαν χαὶ γλὠσσης νόσον, xal 
πᾶν ὅσον ἐμφανὲς ἁμαρτημάτων γένος, xa ὅσον λα- 
θραῖον, τοῦτό ἐστι φθόνος, ἀπιστίᾳ, χαχοῄθεια, δόλος, 
xai ὅσον ὕπουλον τῆς χαχίας σµῆνος, ὅπερ ἐᾷ ἴσου 
τῷ φανερῷ γένει τῶν ἁμαρτημάτων ἡ Γραφὴ μισεὶ 
xai βδελύσσεται. Τίνος ἑσχόρπισεν ὁστᾶ ὁ Κύριος; οὐ 
τῶν ἀνθρωπαρέσχων; Τίνα ῥδελύσσετα:ὁ Κύριος, ὡς 
τὸν ἑναγη xaX µιαιρόνον; οὗ τὸν Όπουλον ἄνδρα xal 
δόλιον; € 'ÀAvópa » γὰρ «αἱμάτων χαὶ δόλιον βδελύσσε- 
ται Κύριος.» Ub φανερῶς ὁ Δαθὶδ τοῖς λαλοῦσιν εἰρήντν 
μετὰ τῶν πλησίον αὐτῶν, xaxà δὲ Ev ταῖς χαρδίαις 
αὐτῶν, καταρᾶται; Διὰ τοῦτο xal παραγγελλόμεθα, 
µήτε τὰς παρὰ ἀνθρώπων εὐφημίας διώχειν, μήτε 
τὰς παρ) αὐτῶν ἀτιμίας αἰσχύνεσθαι” τοὺς γὰρ ἐπι- 
δε. χτικῶς οἵαν τινὰ αρετὴν ποιοῦντας, ἁποστερεῖ τῶν 
ἐν οὐρανοῖς μισθῶν fj Γραφὴ, ὡς ἐνταῦθα τὸν τῶν 
ἀνθρώπων ἁπολαμθάνοντας ἔπαινον. 


mercede que in celis est privat, utpote qui hic laudationem hominum aecipiunt !*. 


Sed inquiunt, Et quomodo dicit Dominus : « Sic 
luceat lux vestra coram hominibus, ut videant 


opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum C 


qui in calis est !? » Ergo hoc tibi dicimus, hunc 
sermonem pracipere, ut is qui Dei mandatis obtetn- 
perat, quidquid facit, in illum intucndo faciat, atque 
huic soli piacere studeat, nullam ab liominibus 
gloriam venando : verum fugiat quidem laudes ab 
his tributas, necnon ostentationem, per vitam au- 
tem et opera cognoscatur, ut spectatores lorum 
effecti, nou dixit, ostentantem se admirentur, sed 
Patrem vestruiu qui in coelis est glorificent. Nam eo 
gloriam omnen i referri jubet, atque ad illius vo- 
luntatem actionem omnem perfici, apud quem etiam 
merces proposita est virtutis operum. Cupidus esto 
laudum, qui in superis consistunt , dicens illud 
Davidis : « Apud te laus mea !*. » Et, «In Doinino 
laudabitur auima mea !*. » Eum qui honoris hic 
collati appetens est, Dominus inter infideles recen- 
tet. Etenim, « Quomodo vos potestis, » inquit, 
« credere, qui ab hominibus gioriam accipitis, et 
gloriam, qua a Deo solo est, non quaeritis !* ? » 
Odium etiam ex occultis erratis est. Proinde audi 
Dominum dicentem : « Qui odit fratrem suum, 
homicida est. Et scitis quoniam omnis homicida 
non habet vitam xternam 57.» Itaque expellit a vita 
eum qui odit fratrem suuin, tanquam homicidam. 
Jam vero quod nullum discrimen sit inter mala 
intus abdita et ea quse patent, audi Apostolum : 
« Et sicut. non probaverunt, » inquít, « Deum ha- 


* Psal, xxii, 5, 4... ? Psal. v, 7. "^ ibid. 


*! Psal, xxvii, 3. 


Αλλά φασι' Καὶ πῶς λέγει ὁ Κύριος, « Λαμ» 
φάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, 
ὅπως ἴδωσι τὰ χαλὰ ἔργα ὑμῶν, xal δοξάσωσι 
τὸν Πατέρα ὑμῶν «bv iv τοῖς obpavot;; » Λέγεμεν 
οὖν σοι, ὅτι χελεύει ὁ λόγος τὸν ἐἑπόμενον ταῖς 
ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, πᾶν ὅπερ ἂν ποιῃ, πρὸς ἐχεῖ- 
vov βλέποντα ποιεῖν, xai τούτῳ µόνῳ ἀρέσχειν, 
µηδεµίαν παρὰ τῶν ἀνθρώπων δόξαν θηρώμµενον * 
ἀλλὰ φεύγειν μὲν τοὺς παρὰ τούτων ἑπαίνους, xal 
τὴν ἐπίδειξιν, διὰ δὲ τοῦ βίου xal τῶν ἔργων γνωρί- 
ζεσθαι πᾶς' ὅπως θεαταὶ τούτων γενόµενοι, οὖκ εἶπε, 
θαυμάσωσι τὸν ἐπιδεικνύμενον, ἀλλά, «Δοξάσωσι τὸν 
Πατέρα ὑμῶν τὸν ἓν τοῖς οὐρανοῖς. » Ἐχεῖ γὰρ χε- 
λεύει πᾶσαν ἀναφέρεσθαι δύξαν, χαὶ πρὸς τὸ ἐχείνου 
θέληµα πρᾶξιν ἀπαρτίζεσθαι πᾶσαν, παρ) ᾧ καὶ 
μισθὸς ἀπόχειται τῶν τῆς ἀρετῆς ἔργων. Ὀρέχου 
ty ἄνω ἑπαίνων, τὸ τοῦ Δαθὶδ λέγων. «Παρὰ ovt ὁ 


D ἔπαινός µου. » Καὶ, « "Ev τῷ Κυρίῳ ἑπαινεθήσεται 


ἡ duy) µου. Τὸν τῆς ἐνταῦθα τιμῆς ἐφιέμενον τοῖς 
ἀπίστοις ἑγχαταλέγει ὁ Κύριος. εΠῶς » γὰρ ε δύνα- 
60s,» φησὶν, «ὐμεῖς πιστεύειν, δόξαν παρὰ ἀνθρώπων 
λαμθάνοντες * xa τὴν δόξαν τὴν παρὰ τοῦ µόνου θεοῦ 
o) ζητοῦντες; » TOv ἀφανῶν ἐστι xai τὸ uico; 
ἁμαρτημάτων. Kal ἄχουσον τοῦ Κυρίου λέγχοντος 
ε Ὁ μισῶν τὸν ἁδελφὸν αὐτοῦ, ἀνθρωποχτόνος ἑστί. 
Καὶ οἴδατε ὅτι πᾶς ἀνθρωποκτόνος οὐκ ἔχει ζωὴν 
αἰώνιον. » Ἐκθάλλου οὖν τῆς ζωῆς τὸν μισοῦντα τὺν 
ἁδελφὸν, ὥσπερ τὸν ἀνδροφόνον, "Oct δὲ οὐδεμία δια- 
φορὰ τῶν ἔνδον πεχρυµµένων xaxüv πρὸς τὰ ἐμ- 
φανη, ἄχκουσον τοῦ ᾿Αποστόλου" « Καθὼς οὐκ ἑδοχί- 
" Math. vi, 1. Ó* Math. v, 10, !* Psal, 


σι, 20. '* Psal. xxxi, S. !*Joan, v, 44, ! 1 Joan. ini, 19. 


295 


DE INSTITUTO CHI£USTIANO. 


204 


µασαν, » qnot, « τὸν Θεὸν ἔχειν £v. ἐπιγνώσει, παρ- A bere in notitia, tradidit illos Deus in reprobum 


έδωχεν αὐτοὺς εἰς ἁδόχιμον vouv, ποιεῖν τὰ μὴ 
χαθήχοντα, πεπληρωμένους πάσῃ &O:xia , πορνεί1, 
πονηρίᾳ, πλεονεξίχ, xaxla* μεστοὺς φθόνου, φόνου, 
ἔριδος, 06200 , χαχοηθείας * ψιθυριστὰς, χαταλάλους, 
θεοστυγεῖς, ὑθριστάς, ὑπερηφάνους, ἁλαξόνας, ἔφευ- 
ρέτας χαχῶν, γονεῦσ.ν ἀπειθεῖς, ἀσυνέτους, ἀσυνθέ- 
τους, ἀστόργους, ἀσπύνδους, ἀνελεήῆμονας. Οἴἵτινες τὸ 
διχαίωµα τοῦ θεοῦ ἐπιγνόντες , ὅτι οἱ τὰ τοιαῦτα 
πράττοντες ἄξιοι θανάτου εἰσίν. » Ορᾷς ὅπως τὴν 
χαχοῄθειαν xai τὴν ὑπερηφανίαν χαὶ τὸν δόλον χαὶ 
τὰ λοιπὰ τῶν χρυπτῶν, τῷ φόνῳ καὶ τῇ πλεονεξίᾳ 
χαὶ τοῖς τοιούτοις πᾶσι συνέταξεν. Οὕτω δέ ἐστι πο- 
νηρὰ χαὶ δυαίατα τὰ ταῖς φυχαὶῖς ἐγχεχρυμμένα 
χαχὰ , ὥστε μὴ δυνατὺν εἶναι διὰ µόνης τῆς ἀνθρω- 
πίντς σπουδῆς xal ἀρετῖς ἐχτρῖψφαι xa ἀνελεῖν, el 
μή τις τὴν τοῦ Πνεύματος δύναμιν σύμμαχον προσ- 
λά6ῃ. Ad xai ὁ Δαθίδ φησιν ε Ἐκ τῶν χρυφίων 
µου χαθάρισόν µε, καὶ ἁπ᾿ ἀλλοτρίων φεῖσαι τοῦ δού- 
lou σου. » Ἐκ δύο γὰρ 6 elg ἄνθρωπος Ίρμοσται, 
Ψυχής τε xal σώματος. Καὶ τὸ μὲν, αὐτοῦ ἔξωθέν 
ἐστιν - ἡ δὲ, ἔνδον παρὰ τὸν βίον μένει. Χρὴ οὖν τὸν 
ἄνθρωπον τὸ μὲν ἔξωθεν παραγρυπνεῖν, τηροῦντα 
pf τι τῶν σφαλερῶν ἁμαρτημάτων προσπεσὸν, χατα- 
σείση xai διαφθείρη. Πεοὶ οὗ καὶ ὁ Απόστολος 
ἀπειλεῖ λέγων, « Τὸν φθείροντα τὸν vaby τοῦ θεοῦ, 
«θερεῖ ὁ 8:ó;. » Τὴν δὲ ἕνδον διὰ πάσης φρουρεῖν 
φυλαχῆς, µή τις λόγος χαχίας &x βάθους ποθὲν ἀνα- 
χύφας, xaY τὸν τῆς εὑσεθείας λογισμὸν διαφθείρας, 
δουλώσηται τὴν φυχὴν, πληρώσας τῶν διελχόντων 
αὐτὴν λάθρα παθῶν. « 00 ζεύξεις, 1 φησὶν ὁ µαχάριος 
Μωδῦσης, « Ev τῇ ἅλωνί σου Qoa ἀλλογενῆ ἐπὶ τὸ αὑτό' 
otov, βοῦν χαὶ ὄνον. Οὐδὲ συνυφανεῖς ἓν Lai ἔριον 
Afwp. Οὐ γεωργήσεις ἐν τῇ χώρα τῆς γῆς σου δύο 
χαρποὺς ἐπὶ τὸ αὐτό. Οὐδὲ δεύτερον τοῦ ἑνιαυτοῦ. ) 
Οὐχ ἐσ,θαλεῖς ἑτερογενὲς ζῶον ἐπὶ ἕτερον εἰς γονήν. 


Τί ταῦτα βούλεται τὰ αἰνίγματα; τὸ μὴ δεῖν ἐν τῇ 
αὐτῇ voy?) χαχίαν xaX ἀρετὴν συμφυτεύειν ἀλλήλαις. 
Ποία φιλία σωφροσύνης πρὸς ἀχρασίαν ; ποία δικαι»- 
σύνης πρὸς ἁδιχίαν ὀμόνοια; ἀεὶτὸ ἕτερον ὑπεξίσταται 
«ῷ ἑτέρῳ. Δεῖ οὖν τὸν σοφὸν γεωργὸν, χαθάπερ ἐκ 
τῆς πηγῆς ποτίµου xai ἀγαθῃῆς , χαθαρὰ παρατέµ- 
κειν τοῦ βίου τὰ νάµατα * µόνα τὰ τοῦ θεοῦ γεώργια 
εἰδότα, χαὶ τούτοις πονούῦντα διὰ βίου, xaX παραμέ- 
νοντα * ὅπως χὰν ὑποφύηταί τις ξένος λογισμὸς ἐν τῷ 
χρυφίῳ τῆς ἀρετῖς, τοὺς σοὺς ἰδὼν πόνους ὁ πάντα 
ὁρῶν, ταχέως τῇ ἑαυτοῦ δυνάµει τὴν ὕπουλον ῥίζαν 
τῶν λογισμῶν πρὸ τῆς βλάσττς ἐχτεμεῖν. 0ὐδὲ γὰρ 
ἔστιν ἁμαρτεῖν τῆς ἑλπίδος, οὐδὲ ἀνεχδίχητον μεῖναι 
σὺν ἀεὶ παρεδρεύοντα τῷ θεῷ. El δὲ τὴν ἐν τῷ Εὐαγ- 
Ὑεαίῳ χβραν, fj προσῆγε μὲν 2ὐ φιλανθρώπῳ κριτῇ 
τὸ τῆς ἀδικίας μέγεθος , ἡ δὲ πολλη περὶ τὴν δέησιν 
σχολὴ xai χαρτερία ν.κῄήσασα τοῦ δικαστοῦ τὸν τρό- 
πον, ἐχχαλεῖ πρὺς τὴν τοῦ ἀδιχήσαντος τιµωρίαν 
ph τοίνυν μηδὲ σὺ προσευ]όμενος ἀπείπηῃς. El γὰρ 


!* Ποπ. 1, 98-29. 


* Paal. xvi, 43, 14. 
9 Deut. xxi, 9. 


** Luc. xiii, 9 sqq. 


B 


C 


10] Cor. in, 17. 


sensum, ut faciant ea qu: non conveniunt, reple- 
tos omni iniquitate, malitia, fornicatione, avaritia, 
nequitia ; plenos invidia, homicidio, contentione, 
dolo, malignitate ; susurronces, detractores, Deo 
odibiles, contumelicses, superbos, elatos, invento- 
res malorum, parentibus non obedientes, insipien- 
tes, incompositos, sine affectione, absque foedere, 
sine misericordia. Qui cum justitiam Dei cogno- 
vissent, uon intellexerunt, quoniam qui talia agunt, 
morte digni sunt 15.» Vides ut. malignitatem, et 
superbiam, et fraudem et caetera occulta vitia czedi 
et avaritiz, atque ejusmodi malis omnibus adjun- 
xerit ? Ita porro perverse οἱ sanatu dilliciles sunt 
animis abscondit labes, ut nefas sit solo humano 
studio ac virtute deteri atque eximi, nisi si quis 
Spiritus potentiam opitulatricem assuinpserit. Id- 
circo ait David : « Ab occultis meis munda me, et 
ab alienis parce servo tuo **. » Nam ex duobus 
unus homo connexus est, ex auimo videlicel et 
corpore. Átque hoc quidem extra ipsum est: 
aniinus autem intus. propler vitam manet, Qua- 
propter hominem oportet foris quidem evigilare, 
observando ne quid ex periculosis delictis incidens 
concutiat et corrumpat. De quo etiam Apostolus 
minitatur, cum ait : « Si quis templum Dei viola- 
verit, disperdet. eum Deus 1. » Par est etiam 
animi sensus intimos omui cautione custodire, ne 
qua vitiositalis ratio alicunde emergeis e profundo, 
depravato pietatis judicio, animam ad servitutem 
redigat, cum affectibus ipsam occulte divellentibus 
repleverit. « Non junges, » inquit beatus Moyses, 
« in area tua diversi generis animalia simul, veluti 
bovem et asinum ?*. Neque contexes in pallio lanam 
lino. Non coles in solo terrz tux» duo simul fructuum 
genera. Neque bis per annum **. » Animal alterius ge- 
neris non facies coire cuin altero ad procreandum *2, 

Quid hzc sibi volunt anigmata? quod in eodem 
animo vitium et virtulem conserere inter se nor 
oporleat. Qua temperantize amicitia est cum in- 
continentia ? Quz justiti:: concordia est. cum imn- 
justitia ? Alterum semper decedit altero accedeite. 
Quocirca prudentem agricolam tanquam e potabili 
el bono fonte puros transmittere vite rivos opor- 
tet, quippe, qui sola Dei novalia culta novit, at- 
que in his per vitam, laborem impendere perse- 
verat, ut quanmvis externa el aliena quedam 
cogitatio subreperet in occulto virtutis, qui videt 
omnia, tuos intuitus labores, cito sua ipsius pote- 
state latentem cogitationum radicem ante germen 
exscindat. Neque enim fads cst a spe aberrare, ne- 
que inultum manere eum qui semper Nutnini adbze- 
ret. Quod si viduam, qua in Evangelio meinora- 
tur **, ad judicem non benignum adduxit injuriee 
magnitudo, et multa muliercule in precatione 
sedulitas ac perseverantia, judicis moribus supe- 


" Deut. xxii, 10. ** Levit. xix, 19. 


205 


. S. GREGORII NYSSENI 


2^6 


ratis, ipsum ad punitionem ejus quí injurius. fue- A τὸ ἐχείνης περὶ την δέησιν ἀναιλὲς, ἄρχοντος &v- 


rat excitavit : ne vero tu quoque in orando Ῥιο 
animum despondeas. Nam si illius vidua invere- 
cundia in precando magistratus immitis senten- 
tiam flexit, qui nos in studio cultus Dei desperare 
convenit ? Cujus misericordiam spe  poscentes 
autevertere nosti. « /Emulamini, » inquit Aposto- 
lus, « spiritualia charismata. Et adhuc his excel- 
lentiorem viam vobis ostendo **. Si linguis homi- 
num loquar et angelorum, charitatem autem non 
habeam, factus sum velut 2:s sonans, aut. cymba- 
lum tinniens **. » Quod vero charitatis lucrum sit, 
hic declarat : « Charitas non zemulatur, non per- 
peram agit, non. inflatur, non est ambitiosa, non 
quarit quxe sua sunt, non. irritaàtur, non cogilat 


ηλεοῦς ἔχλινε γνώµην, πῶς ἡμᾶς χρῆ trc περὶ τὸν 
Θεὺν ἀπογνῶναι σπουδῆς; Οὗ τὸ ἔλεος φθάνειν οἶδας 
πολλάκις τοὺς αἰτοῦντας. € Ζγλοῦτε, » φησὶν ὁ ᾽Από- 
στολος, € τὰ πνευματιχὰ χαρίσματα ' xa ἔτι χαθ' 
ὑπερθολὴῆν, ὁδὺν ὑμῖν δείχνυµι. Ἐὰν ταῖς γλώσσαις 
τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλωνι, ἀγάπην δὲ 
μὴ ἔχω, Υέγονα χαλκὸς ἠχῶν, ἡ κύμέαλον ἁλαλάσων. » 
Ti ὃξ τὸ χέρδος τῆς ἀγάπης, ἐντεῦθεν δηλοῖ᾽ «'H 
ἀγάπη οὐ ζτλοῖ, οὗ περπερεύξται, οὐ φνσιοῦται, οὐχ 
ἁ γημονεῖ, οὗ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ πἹροξύνεται., οὗ 
Ἰογίτεται τὸ καχὸν , οὗ χαἰρει τῇ ἁδικία * συγχαίἰρει 
τῇ ἀλτθςία , πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα 
ἑλπίςει, Πάντα ὑπομένει' dj ἀγάπη οὐδέποτε ἑχπί- 
πτει.» Τί τοῦτό ἐστιν; El xal τῶν ἄλλων τις τύχοι 


malum, non gaudet super iniquitate, congaudet B χαρισµάτων, ὧν τὸ Πνεῦμα παρέχει (γλώσσας λέγω 


veritati, omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, 
omnia sustinet. Charitas nunquam excidit *. » Quid 
lioe rei est? Tametsi alia quis obtineat dona, quae 
Spiritus probet, linguas dico gentium, et proplie- 
liam, et scientiam et sanationum munera, nondum 
vero pure liberatus fucrit, Spiritus auxilio, ab 
atfectionibus, qux intus perturbant, neque salutis 
perfectum in aninio. medicamentum acceperit ; in 
timore casus adhuc consistit, quia charitatem non 
babet, quz stabilit et. confirmat in virtutis statu. 
Quando igitur ad te venerit precationis illius opulen- 
tia, tunc sensu pauper esto, submittens te semper, 
εἰ claritatis ornamentum tanquain. fundamentum 
aliquod thesauri grati: animo comparans, et ad- 
versus omnei affectu: certans, quousque ad pie- 
tatis metam. ventum erit. Rursus inquit Aposto- 
tus : «€ Si quz in Christo nova creatura, vetera 
wansierunt 5. » Ceterum. novam creaturam. ap- 
pellavit. Spiritus. saneti. inhabitationem, in puro 
et inculpato corde omnique malitia atque improbi- 
tate ac dedecore libero, Nam quando animus pec- 
catum odio proseculus fuerit, ac se pro viribus 
virtutis administrationi tradiderit, atque cum vita 
commutatus Spiritus in se graliam acceperit , 
novus eflectus est totus, et reparatus atque instau- 
ratus. Quinetiam istud, « Expurgote velus fermen- 
tum, ut sitis nova conspersio V, » et hoc quo- 
que, « Épulemur, non in fermento veteri, sed in 
azymis sinceritatis et veritatis , » h»c, inquam, 
cum iis, qua de nova creatura dicta sunt, conso- 
nant. Enimvero multos tentator animx nostra 
laqueos tendit: infirmior autem est per se humana 
natura quam ut victoriam ex illo reportare pos- 
sit. ldcirco etiam Apostolus armare nos jubet 
membra armis coelestibus : « Induite, » inquil, 


« loricam justiti:?, et calecate pedes in prapara-, 


tione Evangelii pacis; el state succincti lumbos 
vestros in veritate. lp omnibas sumentes scutum 
fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea 
exstinguere ?*. » (ως vero sunt impotentes animi 
motus.) Deinde galeam salutis assumere hortatur, 


$3 | Cor. xu, 51. ** I Cor. xii 50; xmi, 4. 
" ibid, 8. *' Ephes. vi, 45 sqq. 


" [ Cor. xin, 4-8. 


γενῶν, xal προρητείαν, xal γνῶσιν, xat χαρίσματα 
ἰαμάτων), µηδέπω δὲ λυτρωθῇ χαθαρῶς ἀπὸ τῶν ἕν- 
δουν ἐνοχλούντων παθῶν τῇ τοῦ Πνεύματος βοηθείᾳ, 
μγδξ τὸ τέλειον τῆς σωτηρίας ἐν τῇ φυχῆ δέξηται 
q&ouaxov: Ey φόθῳ χαθέστηχεν ἔτι τῆς πτώσεως , 
τὴν στηρίκουσαν xaY βεθαιοῦσαν ἐν τῇ tW ἀρετης 
στάσει pij ἔχων ἀγάπην. Ὅταν οὖν ἔλθῃ πρὸς ct 
τῆς δξήσεως ἑχείνης ὁ πλοῦτος, τότε γίνου τῷ φρο- 
νήηµατι πέντς, ὑποπίπτων del, xai τὸ τῆς ἀγάπης 
χαλὸν, ὥσπερ τινὰ γρηπίδα τοῦ τῆς χάριτος θησαυ- 
ροῦ, προσδοχῶν τῇ Φυχῇ, xaX πρὸς πᾶν ἀγωνιζόμε- 
vog πάθως, µέχρι τοῦ ἐφιχέσθαι τοῦ τῆς εὐσεθείας 
σχοποῦ. Πάλιν φησὶν ὁ Απόστολος" « E? «tz ἓν Χριστῷ 
καινη χτίσις, τὰ ἀρχαῖα παρΏλθε. » Καινὴν δὲ χτίσιν 
ἐχάλεσε τὴν ἐν χαθαρᾷ xaX ἁμώμῳ χαρδίᾳ, xai πάσχς 
ἁπηλλαγμένη χαχίας xoi πονηρίας καὶ αἰσχύνης, 
ἑνοίχησιν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Όταν γὰρ µισέσῃ 
μὲν ἡ φυχἠη τὸ ἁμαρτάνειν , οἰκειώσῃ δὲ αὐτὴν κατὰ 
δύναμιν τῇ τῆς ἀρετῆς πολιτείᾳ, xal δέξηται µετα- 
ποιηθεῖσα τῷ βίῳ τὴν τοῦ Πνεύματος εἰς ἑαντὴν χά- 
pv, καινὴ γέγονεν ὅλη, xaX ἀνεχτίσθη. 'AJAR xa τὸ, 
« Ἐκκαθάρατε τὴν παλαιὰν ζύμην, ἵνα τε νέον 
qupapa* » xal xb, «. Ἑορτάξωμεν, μὴ ἐν ζύμῃ πα. 
λαιᾶ, ἀλλ ἐν ἀζύμοις εἰλιχρινείας xal ἀληθείας, » 
τοῖς περὶ τῆς καινῆς κτίσεως εἰρτμένοις συμφωνεῖ. 
Πολλοὺς μὲν γὰρ ἴστησιν ὁ πειρατῆς τῇ Ψυχῃ βρό- 
χους᾽ ἑλάττων δὲ χαθ) ἑαυτῆν fj ἀνθρωπίνη «φύσις 
τῆς xav ἐχείνου νίχης. Ad xai ὁπλίζειν ἡμᾶς ὁ 


D Απόστολος χελεύει τὰ µέλη τοῖς οὐρανίοις ὅπλοις , 


τὸν θώραχα τῆς δικαιοσύνης. λέγων * «Ἔνδυσασθε, 
xai ὑποδύσασθε ἐν ἑτοιμασίχ τῆς εἱρήνης, xaX περι- 
ζώσασθε τὴ» ὁσφὺν ἐν ἀληθείχ. ᾿Ετὶ nc: δὲ τὸν θυ- 
ρεὸν τῆς πίστεως ἀναλαθόντες, δυνῄσεσθε πάντα τὰ 
βέλη τοῦ Πονηροῦ τὰ πεπυρωµένα σθέσαι’ » ταῦτα 
δέ ἐστι τὰ ἀχόλαστα πάθη. Καὶ τὴν περιχεφαλαίαν 
δέξασθαι τοῦ σωτγρίου παρεγγυᾷ, xaX τὴν ἁγίαν pá- 
χαιραν τοῦ Πνεύματος. Ταύτην δὲ λέγει τὸν ἐν δυνάμει 
Θεοῦ Λόγον, ᾧ χρὴ τὴν δεξιὰν τῆς φυχῆς ἁπλίσαντσ 
τὰς τοῦ Ἐχθροῦ μηχανὰς ἀποχρούεσθαι. Ὁρᾷς πόσους 
ὑπέδειξέ σοι τῆς σωτηρίας τρόπους ὁ ᾽Απόστολος, εἷς 
μίαν τείνοντας ὁδὸὺν, καὶ σχοπὸν ἕνα; Ev ol; xal πλη: 


1^ (ος. v, 17. ** I Cor. v, 7. 


^Á 


297 


DE INSTITUTO CIIRISTIANO. 


994 


ροῦται ῥᾳδίως ὁ πρὸς τὸ ἄχκρον τῶν ἐντολῶν τοῦ βίου A ac sanctum Spiritus gladium. llunc autem dicit, 


δρόμος. 


Verbum in virtute Dei, quo decet anims: dextram 


armatam hostis fabricas discutere. Videsne quot salutis modos Apostolus tibi subindicarit, qui ad 
unam viam, eamdemque metam tendunt ; in quibus facile vite curriculum, quod ad mandatorum Dei 


apicem spectat, expletur. 

Ὁ μὲν οὖν σχοπὸς τῆς εὐσεθείας τοιοῦτος. Δεῖ 
δὲ τοὺς Φιλοσοφεῖν ἑγνωχότας , ἀχριθῶς εἰδένα: 
αὐτὸν, ὅπως ec: μὲν “πάντες τὴν αὐθάδειαν, 
καὶ τὸ μέγα φρονεῖν ἐπὶ τοῖς κατορθώμασι’ τὴν τε 
ἑαυτῶν Φυχὴν μετὰ τοῦ βίου ἀρνησάμενοι, πρὸς ἕνα 
βλέπωσι πλοῦτον * ὃν τῆς εἰς Χριστὸν ἀγάπης ἆθλον 
tol; ἀγαπῶσιν ἔδωχεν ὁ θεὸς, χαθώς φησιν ὁ αὐτὸς 
Απόστολος" «€ Δι ὑπομονῖς τρέχωμεν τὸν προχείµε- 
yov ἡμῖν ἀγῶνα, ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρ- 
χηγὸν xa τελειωτὴν Ἰησοῦν. » Mh οὖν τοῖς τοῦ 
Πνεύματος δωρήµασιν ἐπαιρώμεθα, xat τῷ κατορθῶ- 
gal τι δι ἀρετῆν, ἀφορμὴν λάδωμεν εἰς τὸ φρονεῖν 
xal σεμνύνεσθαι, πρὶν ἐλθεῖν εἰς τέλος τῶν ἐλπιρο- 
µένων * ἵνα μὴ ἐχπέσωμεν τῆς ὁρμῆς , ἀχρεῖον Eav- 
τοῖς τὸν προλαθόντα πόνον τῇ αὐθαδείᾳ ποιῄσαντες, 
xai ἀνάξιοι φανέντες τῖς τελειότητος, εἰς ἣν ἡ τοῦ 
Πνεύματος ἡμᾶς εἷλχε χάρις. Τοῦτό ἐστι κατόρθωμα 
μέγα φιλοσοφίας τὸ µέγαν ὄντα.. .. τοῖς Υὰρ.....- 
σθαι τῇ χαρδίᾳ, xai καταγινώσχειν τοῦ βίο, μὴ 
ἔχειν ἐν τῷ συνειδότι &Grov ἑαυτὸν πεποιηχέναι e. 


Itaque ejusmodi est pietatis scopus. Eos porro 
qui vere sapientie studio incumbere decreve- 
runt, probe hanc ;netam scire oportet, ut omnem 
fastum οἱ arrogantiam abjiciant, neque ob recte 
facta superbiant; et cum animam suam cum 
vita abnegaverint, ad unam opulentiam oculos 
conjiciant, quam Deus praemium charitatis in 
Christum concessit amantibus, sicut Apostoius 
ipse dicit, « Per patientiam curramus propositam 
nobis certamen , aspicientes in auctorem fidei, et 
cousummatorem Jesum ?*, » Ne igitur Spiritus 
sancti muneribus extollamur, et ex eo quod recte 
cgerimus per virtutem, occasionem fastus et su- 


D perbiz:e sumamus, priusquam ad finem eorum qua 


sperantur veniamus, ut ne excidamus a proposito. 
labore prius exhausto nobis per arrogantiam inutili 
reddito, cum indigni visi fuerimus perfectione, ad 
quam nos Spiritus gratia trahebat. Hoc ingens est 
oper: pretium studii sapientiz, si is qui recte fa- 
ctis magnus est, submisso et puro corde sit, et 


vitam condemnet, neque conscius fuerit, quod seipsum Deo dignum reputaverit. 


Τὰ μὲν δὴ χατὰ τὴν ἐλπίδα τοῦ σχοποῦ τοῖς φιλησό- 
φως ζήν αἱρουμένοις ἱχκανῶς εἱρῆσθαι νοµίνοµεν. Act 
δὲ λοιπὸν προσθεῖναι τοῖς εἰρημένοις, ὅπως μὲν χρη 
συνεῖναι τοὺς τοιούτους ἀλλήλοις' ' ὅπως δὲ τρέχειν 
μετ ἀλλήλων, ἕως ἂν ἐπὶ τὴν ἄνω πόλιν ἀφίχωνται. 
Xph τοίνυν τὸν τὰ τοῦ βίου τούτου σεμνὰ καθαρῶς 
ἀτιμάζοντα, καὶ ἀρνούμενον πᾶσαν τὴν κάτω δόδαν, 
ἀρνήσασθαι μετὰ τοῦ βίου xai τὴν οἰχείαν ψυχἠν. ᾿Αρ- 


νητις δὲ φυχῆς, τὸ μηδαμοῦ ζητεῖν τὸ ἑαυτοῦ θέλημα, C 


ἀλλὰ τὸ θέληµα τοῦ Θεοῦ’ xal τούτῳ χεχρήσθαι χαῦ- 
άπερ ἀγαθῷ χυδερνήτῃ, τῷ τὸ xotvóv πλέρωμα της 
ἀδελφότττης μεθ ὀμονοίας ἐπὶ τὸν λιμένα τοῦ θείου 
ἑελήματος ἀπευθύνοντι' χεχτῖισθαι δὲ οὐδὲν παρὰ τὸ 
χοινὸ», πλὴν τοῦ τὸ σῶμα χαλύπτοντος ἱματίου. ὑῦτω 
Ἱὰρ ἑτοιμότερον ἔσται, τὸ παρὰ τῶν προεστώτων ἐπ'- 
εασσό.κενον μεθ) ἡδονῆς xoi ἐλπίδος προθύμως μὲν 
εελεῖν, ὣς δοῦλον Χριστοῦ xal Ἱγορασμένον εἰς ctv 
χοινην τῶν ἁδελφῶν χρείαν. Τοῦτο γὰρ xaX ὁ Κύριος 
βούλεται, λέγων. « 'O θέλων Ev ὑμῖν πρῶτος xat μέγας". 


ἔἕστω πάντων ἔσχατος, xal πάντων δουλος.» Χρὴ δὲ D 


τὴν τοιαύτην δουλείαν παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἅμισθον 
εἶναι, καὶ ὀφείλει ὁ τοιοῦτος ὑποτετάχθαι πᾶσι, xal 
χαθάπερ δανείου χρεώστης θεραπεύει τοὺς ἀδελφούς. 
Χρὴ δὲ xai τοὺς προεστῶτας τοῦ πνευματικοῦ τού- 
του χοροῦ, τότε μέγεθος τῆς αὑτῶν σχοποῦντας φρον- 
τίδος, χαὶ τῆς ἐφεδρευούσης τὴν πίστιν χαχίἰας ᾿ λογι- 
ζομένης τὰς τέχνας ἀξίως τῆς ἐπιστασίας ἀγωνίςε- 
σαι, xai μὴ πρὸς τὴν ἐξουσίαν αἴρειν τὸ φρόνηµα. 
δεῖ γὰρ ἐν τῇ ἐπιστασίᾳ μείζονα μὲν τῶν ἄλλων τοὺς 
προεστῶτας πονεῖν , ταπεινοτέρως δξ τῶν ἀρχομένων 
φρονεῖν, xat τύπον δούλου τὸν ἑαυτῶν βίον παρέχειν 


97" Hebr. xi, 1, 2. "^ Matth. xxv, 11. 
Ῥλτεαοι., Gn. ΧΙ ΤΙ, 


Quz igitur pertinent ad spem scopi attingendi iis 
qui pie sapienterque vivere proposuerunt, abunde 
explicata esse censemus. Jam vero reliquum est, 
ut iis quz dicta sunt addamus, quiomodo tales con- 
versari inter se oporteat, et quomodo certatim 
currere, donec ad supernam civitatem pervenerint. 
Quocirca opus est eum qui hujus vit:e res przcla- 
ras planc despicit, οἱ omnem mundanam gloriam 
abnegat, etiam cum vita animam propriam abne- 
gare. Animz» vero abnegatio est, voluntatem suam 
nusquam quarepe, sed Dei voluntatem, eaque 
veluti bona gubernatrice uti; quae communem 
fraternitatis ceetum cum concordia ad portum di- 
vine voluntatis dirigit ; deinde nihil nisi id quod 
commune est possidere, preterquam vestimentum, 
quod corpus tegat. Sic namque expeditius erit, 
quod a przepositis injunctum erit, eum jucunditate 
et spe alacriter perficere, ut servum Christi, et ad 
communem fratrum usum redeimptuim.. Hoc enim 
vult etiam Dominus, cum ait: « Qui vult. inter 
το primus et magnus esse, omnium sit postremus, 
et omnium servus ?, » Verum cjusmodi servitutem 
apud homines gratuitam esse oportet, et qui talis 
est, omnibus debet subjici, ac veluti usurze debitor 
fratribus inservire. Ad hzc cos qui huic spirituali 
cloro preficiuntur, magnitudinem suz curae cou- 
siderantes, et malitiz quae fidei insidiatur, et do- 
losas artes meditatur, pro dignitate δι przfectu- 
re sollicitos esse convenit, et non ratione pote- 
statis magnos spiritus gerere. Etenim decet in 
prafectura constitulos, majorem quidem quam 


10 


299 


S. GREGORII NYSSENI 


$00 


alii laborem suspicere, submissius vero quam A τοῖς ἄλλοις, παραχαταθήχην θεοῦ νοµίκοντας ἔχειν, 


subditi se gerere, ac pro servi imagine exemplove 
vitam suam aliis exbibere, dum illos reputant 
depositum esse Dei, qui fidei sux commissi sunt. 
Sic igitur praepositos oportet fratrum curam laa- 
bere, ut pro5i tenerorum educatores puerorum, qui 
ipsis a parentibus traditi sunt. Enimvero hi puero- 
rum habitus considerantes, uic verbera, illi monita, 
alteri laudem, alteri aliquid ejusmodi admovent ; ac 


nihil horum ad gratiam, neque ad odium przstant, ΄ 


quemadinodum spirituales quoque propositi faccre 
debent. Si ita invicem atfecti fueritis, cuin sul;je- 
cti tum magistri, illi quidem cum gaudio jussis 
ac mandatis obtemperantes, lii vero cum voluptate 
fratres ad. perfectum statum provehentes ; et si 
honoribus invicem pr:veniatis , augelorum ἐν 
terris vitam degetis. Inducat vero sibi quisque in 
mentem, se noa fratre solum cum quo versatur 
inferiorem infirmioremque esse, scd quovis etiam 
liomine ; hoc enim cognoscens, discipulus revera 
Christi erit. Cum ergo humilitatis fructus. sciatis, 
et fastus damnum, imitamini Dominum, ct uno in 
corpore atque anima una ad supernam vocationem 
currite, diligentes Deum οἱ vos invicem. Nam 
amor et timor Domini primum legis complemen- 
tuin est. Verumtamen non simpliciter, neque for- 
tuito nobis adversus Deum charitas indi atque 
iuseri solet, sed per labores multos ct magnas 
curas, et cooperationem Christi, prout dixit Sa- 
pientia, « Si enim, » inquit, « quzsieris eam, 
quasi pecuniam, et sicut thesauros effoderis illam, 
tunc intelliges timorem Domini, ct scientiam Dei 


invenics ?, » Agnitione vero Dei inventa, etiam 
metum facile comprehendes, οἱ quod sequitur 
recte perficies, charitatem dico in vicinum ; nam 
cum primu:n et magnum labore comparatum est, 


οὓς ἐπιστεύθησαν. (Οὕτως οὖν χρῆ τοὺς προεστῶτας 
ἐπιμελεῖσθαι τῶν ἀδελφῶν, ὡς ἂν χρηστοὶ παιδαγω- 
γοὶ παίδων ἁπαλῶν, οὓς ἐπιστέύθησαν παρὰ τῶν πα- 
τέρων αὐτῶν. Ἐκεῖνοι γὰρ τῶν παίδων τὰς ἕξεις 
σχοποῦντες, τῷ μὲν πληγὰς, τῷ δὲ νουθεσίαν, τῷ às 
ἔπαινον, τῷ δὲ ἄλλο τι τῶν τούτων προσάγουσιν, 
οὐδὲν οὔτε πρὸς χάριν, οὔτε πρὸς ἀπέχθειαν τούτων 
ποιοῦντες, χαθὼς xal οἱ πνευματιχοὶ προεστῶτες 
ποιεῖν ὀφείλουσ.ν. Ἐὰν οὕτως ἔχητε πρὸς ἀλλήλους, 
ot te ὑφεστῶτες χαὶ οἱ διδάσχαλοι , οἱ μὲν πειθόµενοι 
μετὰ χαρᾶς τοῖς ἑπιταττομένοις, οἱ δὲ μεθ) ἡδονῖς 
τοὺς ἁδελφοὺς ἐπὶ τὸ τέλειον προαγόµενοι, xal ταῖς 
τιμαῖς ἀλλήλους προηγΏσθε "τὸν τῶν ἀγγέλων ἐπὶ 
τῆς γῆς ζήσεσθε βίον. Πειθέτω δὲ ἕχαστος ἑαυτὸν, ὡς 
οὗ τοῦ συνόντος ἁδελφοῦ µόνον bati χαταδεέστερος, 
ἀλλὰ καὶ παντὸς ἀνθρώπου ' τοῦτο γὰρ γινώσχων, 
μαθητὴς ἔσται ὄντως Χριστοῦ. Εἰδότες οὖν τῆς ταπει- 
νότητος τοὺς χαρποὺς, xai τὴν ζημίαν τοῦ τύφου, µι- 
µήσασθε τὸν Δεσπότην , χαὶ ἑνὶ σώματι καὶ μιᾷ φυχῆ 
χωρεῖτε πρὸς τὴν ἄνω κλῆσιν, ἀγαπῶντες τὸν Gcbv 
κα) ἀλλήλους. Αγάπη γὰρ xaX φόθος ὁ πρὸς Κύριον, 
τὸ πρῶτον τοῦ νόµου ἐστὶ πλήρωμα. Πλὴν οὐχ ἁπλῶς, 
οὐδὲ αὐτομάτως ἡμῖν ἡ πρὸς θεὸν ἀγάπη ἐγγίνεσθαι 
πέφυχεν, ἀλλὰ διὰ πολλῶν πόνων xal μεγάλων φρον- 
τίδων, xal σννεργίας τῆς τοῦ Χριστοῦ, καθὼς εἴρη- 
χεν ἡ Σοφία. « 'Exv γὰρ ζητήσης αὐτὴν, » φησὶν, 
«€ ὡς ἀργύριο», xal ὡς θησαυροὺς ἑξδερευνήσῃς, 
τότε συννοῄσεις φόθον Κυρίου, xal ἐπίγνωσιν θεοῦ 
εὑρῆσεις. » θεοῦ δὲ ἐπίγνωσιν εὑρὼν, xal φόθον αυν- 
γοῄσεις ῥᾳδίως, xa τὸ ἐφεξῆς κατορθώσεις, τὸ ἆγα- 
πᾶν, λέγω. τὸν πλησίον’ τοῦ γὰρ πρώτου xat μεγάλου 
πόνῳ χτηθέντος , τὸ δεύτερον ἕλαττον ὃν, ἁπονώτερόν 
ἐστιν’ ἐπεὶ ὁ τὸν Ochy μὴ ἁγαπὼν EE ὅλης χαρδίας, 
καὶ ἐξ ὅλης διανοίας, πῶς ἂν ὑγιῶς xat ἁδόλως ἔπι- 
με)οῖτο τῆς τῶν ἁδελφῶν ἀγάπης; 


secundum quod minus est, levioris laboris est : quandoquidem qui Deum non amat ex tote corde, 
et ex tola mente, quinam sincere et. sedulo charitatis jn fratres curam haberet ? 


Verumenimvero cum malitiz artifex nactus cst 
eum qui totam animam Deo non tradit, et vacuus 
est a dilectione illius, facile mancipat et pravis 
cogitationibus przciptem dat, dum nunc facit ut 
gravia videantur Scripturz mandata, et onerosum 
ministerium fratribus exhibitum, modo ad super- 
biam et fastum extollit ab ipso in conservos officio, 
ut gloriam ab hominibus querat, et honorem a 
fratribus exigat, itaque infidelium acta ambiat et 
praestet. Etenim inlidelis est qui humanos pro coc- 
lestibus honores venatur, quemadmodum Dominus 
ipse alicubi dicit: « Quomodo vos credere po- 
testis, qui gloriam a vobis invicem accipitis et 
honorem a Deo solo non quzritis **? » Quapropter 
si charitas a Deo adfuerit, necessum cst reliqua 
etiam huic adhsrere, et fraternum amorem, et 
lenitatem et candorem absque fictione, perseve. 
rantiam εἰ sedulitatem in precibus , omnemque in 
generc viriutem. Quoniam autem quando magna 


** Prov, εἰ, 4, 5. 35 Joan. v, 44. 


T^v δὲ μὴ τὴν φυχἣν ὅλην ἀποδιδόντα θεῷ . μηδὲ 
πρὸς τὴν ἐχείνου χεχενωμένον ἀγάπην, εὑρὼν ὁ τῆς 
xaxíag τεχνίτης χειροῦται ῥᾳδίως λογισμοῖς πονη- 
pol; ὑποσκελίζων , νῦν μὲν βαρέα φαίνεσθαι πηιῶν 
τὰ τῆς Γραφῆς ἐπιτάγματα, xol ἐπαχθῃ τὴν εἰς 
τοὺς ἀδελφοὺς θεραπείαν " νῦν δὲ ἑπαίρων εἰς ἆλα» 
ζονείαν xal τῦφον ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς el; τοὺς ὁμοδούλους 
διαχονίας , ὡς τὴν παρὰ τῶν ἀνθρώπων δόξαν ζητεῖν, 
xai τιμἣν παρὰ τῶν ἁδελφῶν ἐπαιτεῖν * xal οὕτω τὰ 
τῶν ἀπίστων πραγματενυόµενος καὶ ποιῶν. ΄Απιστος 
γὰρ ὁ τὰς ἀνθρωπίνας ἀντὶ τῶν οὑρανίων θηρεύων 
τιμὰς, ὡς αὐτός πού φησιν ὁ Κύριος. «lox, ὄώνα- 
σθε ὑμεῖς πιστεύειν, δόξαν παρ) ἀλλήλων λαμθάνον- 
τες, xal τὴν δόξαν τὴν παρὰ τοῦ µόνου θεοῦ οὐ ζη- 
τοῦντες;» Αγάπης οὖν ἡμῖν παρούσης τοῦ θεοῦ, 
ἀνάγχη χαὶ τὰ λοιπὰ ταύτῃ συνέπεσθαι, χαὶ τὸ φιλ- 
άδελφον, τὸ πρᾶον , τὸ ἀνυπόκριτον, τὸ περὶ τὰς 
εὐχὰς δ.αρχὲς xal σπουδαῖον, xal ἁπλῶς πᾶσαν àpt- 
τὴν. Ὡς δὲ μεγάλου τοῦ χτήµατος ὄντος, μεγάλων 


DE INSTITUTO CHRISTIANO. 


503 


δεῖ πύνων περὶ τὴν χτῆσιν, οὗ πρὸς ἔνδειξιν ἀνθρώ- Α est possessio, magnis etiam ad eam acquirendam 


πων Υινοµένων, ἀλλ᾽ εἰς τὸ ἀρέσαι θεῷ τῷ τὰ κρυ- 
πτὰ εἰδότι. Tot; δὲ ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν εὔχολος xal 
ἡδὺς ὁ πόνος τῶν ἐντολῶν , ἑλαφρὸν xai ἑπέραστον 
ἡμῖν τὸν ἀγῶνα τῆς πρὸς ἐχεῖνον ἀγάπης ποιούσης. 
Διὸ xai ὁ Πρνηρὺὸς πάντα ἀγωνίζεται τρόπον ἐκθαλεῖν 
τὸν τοῦ Κυρίου φόθον Ex τῶν φυχῶν ἡμῶν , καὶ δια- 
λῦσαι τὴν πρὺς ἐχεῖνον ἀγάπην ἡδοναῖς παρανόµοις. 
Δεινὸς Υάρ ἐστιν, εἰ ῥᾳθυμοῦντας εὕροι τοὺς φύλα- 
χας, Χχλέφαι χαιρὸν, xal ἐπεισελθεῖν τοῖς της ἀρε- 
τῆς πόνοις , xal χατασπεῖραι τῷ σίτῳ τὰ αὑτοῦ ζι- 
ζάνια * λοιδορίαν, λέγω, τῶφον, χενοδοξίαν, τιμῆς ἔπι- 
θυµίαν, xal τὰ λοιπὰ τῆς χαχίας δημιουργήματα. 
Δεῖ οὖν ἐγρηγορέναι, xal τηρεῖν πάντοθεν τὸν Εχθρὸ», 
ὅπως χἂν προσθάλη τινὰ μηχανὴν ὑπ' ἀναισχυντίας, 


πρὶν ἄφασθαι τῆς φυχῆς ἀποχρουσθῆναι. Μνημο- D 


νεύετε δέ pot συνεχῶς xal τούτου, Ott ”Αδελ μὲν 
προσέφερε τῷ Κυρίῳ θυσίαν ἀπὸ τῶν πρωτοτόχων 
«ροδάτων xal ἀπὸ στεάτων' Κάῑν δὲ ἀπὸ μὲν τῶν 
χαρπῶν τῆς γῆς, ἀλλ' οὐχ ἁπὸ τῶν προθάτων’ «Καὶ 
ἐπεῖδε,; φησὶν, « ὁ Geb; ἐπὶ ταῖς θυσίαις τοῦ "Αδελ 
ἐπὶ δὲ τοῖς δώροις τοῦ Κάῑν οὐ προσέσχεν. » Ἔστι 
τοίνυν μαθεῖν ἐχ τῆς ἱστορίας, ὡς εὑάρεστον τῷ Κυ- 
pp πᾶν τὸ μετὰ φόθου χαὶ πίστεως, οὗ τὸ πολυτελῶς 
ἄνευ ἀγάπης γινόμενον. Οὐδὲ γὰρ ᾿Αθραὰμ ἄλλως 
ἑδέξατο τὴν εὑὐλογίαν παρὰ τοῦ Μελχισεδὲκ, ἁλλ᾽ ἡ 
τὰς ἀπαρχὰς xai τὰ καίρια προσήνεγχε τῷ ἱερεῖ τοῦ 
θεοῦ. Καΐρια δὲ λέχει xal ἀχροθίνια τῶν ὑπαρχόν- 
των, αὐτὴν τὴν φυχην χαὶ τὸν νοῦν, χελεύων ἡμῖν 
gh μιχροπρεπῶς θύειν τῷ θεῷ τὰς αἰνέσεις καὶ τὰς 
εὐχὰς, μηδὲ τὰ τυχόντα τῷ Δεσπότῃ προσάχειν, ἁλλ' 
al τι χαἰρ.ον τῆς ψυχῆς , μᾶλλον δὲ αὐτὴν τὴν ὅλην 
ἀνατιθέναι θεῷ. Περὶ μέντοι τῶν τῆς ἀρετῆς μερῶν, 
ποῖον χρεῖττον ἡγεῖσθαι, χαὶ πρὸ τῶν ἄλλων ἔπιτη- 
ξεύειν , χαὶ ποῖον τούτου δεύτερον, xal τὰ λοιπὰ 
έφεξης, οὐχ ἔστιν εἰπεῖν. ᾽Αλλήλων γὰρ ὁμοίως 
ἔχονται , καὶ δι ἀλλήλων ἐπὶ τὴν χορυφὴἣν τοὺς χρωµέ- 
νους ἀνάχουσιν. Ἡ μὲν γὰρ ἁπλότης τῇ ὑπαχοῃ παρα- 
ἅδωσιν - ἡ δὲ ὑπαχοὴ, τῇ loce: ' αὕτη δὲ τῇ ἐλπίδι " 
mat fj ἑλπὶς, τῇ διχαιοσύνῃ ^. χἀχείνη, τῇ διαχονίᾳ * 
καὶ αΌτη, τῇ ταπεινότητι * παρὰ δὰ ταύτης f) πραότης 
εσραλαμθάνεται’ ἡ δὲ, τῇ χαρᾷ προσάχει ' ἡ δὲ χαρὰ, 
τῇ ἀγάπῃ ' ἐχείνη, τῇ εὐχῇ * xat οὕτως ἀλλήλων E&ne- 
τηµέναι, χαὶ ἐξαρτίσασαι τὸν ἐχόμενον, ἐπ αὐτὴν 


laboribus opus est: non qui ad ostentationem 
bominum suscipiuntur, verum ad placendum Deo, 
qui occulta novit. Atqui Deum amantibus facilis el 
jucundus est labor mandatorum, cum leve et gra- 
tum nobis certamen efficiat charitas erga Deum. 
Quapropter malus omni ratione contendit ut Dei 
metum ex animis nostris expellat, et amorem in 
Deum voluptatibus illegitimis dissolvat. Enimvero 
subtilis est, si torpentes socordia invenerit custo- 
des, in rapienda opportunitate, et sensim invaden- 
dis virtutis laboribus, atque inserendis zizaniis 
suis frumento : convicium dico, fastum, inanem 
gloriam, honoris cupiditatem, et alia vitii effecta. 
Itaque vigilare oportet, et undique inimicum ob- 
servare, ut etiamsi fabricam admoverit aliquam 
pre impudentia sua, antequam animam attingat, 
excutiatur. Hoc quoque frequenter in. memoriam 
revocate, quod Abel quidem obtulit Domino sacri- 
ficium de primogenitis ovium, et de adipibus : Cain 
autem ex fructibus quidem terre, sed non ex 
ovibus. « Et respexit, » inquit, « Deus ad victimas 
Abel, ad munera autem Cain non ottendit 15. » 
lgitur ex historia sacra discere licet quam acce. 
ptum sit Domino omne quod cum timore et fide 
fii, non quod suniptuose absque charitate. Neque 
enim aliter Abrabam accepisset benedictionem a 
Melchisedec, nisi primitias et praecipua obtulisset 
sacerdoti Dei 57. Przcipua vero dicit, et primitias 
manubiarum, animam ipsam et mentem, dum prz- 
cipit nobis non sordide sacrifigare Deo laudationes 
et preces ; ac neque Domino quzevis offerre, sed οἱ 
quid in anima primarium fuerit, imo ipsam totam 
Deo consecrare. Ceterum quz virtutis partes prze- 
stantiores censendz sint, et quibus primo ante 
alias incumbendum sit, ct reliquis deinceps, dici 
non potest. Nam virtutes inter se connexee sunt ; 
ac per se invicem cultores ad cacumen extollunt. 
Etenim simplicitas obedientiz tradit, obedientia 
fidei : lic vero spei, et spes justitiz ; justitia mi- 
nisterio, et ministerium humilitati ; ab hac autem 
clementia assumitur, qua gaudio admovet ; gau- 
dium charitati ; hzc precationi : et sic a se invicem 
pendent, et sublimem eum qui appeusus αἀ]μργοί 


ἀνάγουσι τοῦ ποθουµένου τὴν xopughv, χαθάπερ p ad ipsum verticem optatz rei vebunt, sicuti ex 


ἐπεναντίας 1j ποντρία τοὺς ἑαυτῆς φίλους, διὰ τῶν 
οἰχείων αὐτῆς μερῶν, ἐπὶ τὴν ἐσχάτην χατάγει xa- 
xav. Acl δὲ ἡμᾶς τῇ εὐχῇ πλέον προσχαρτερεῖν 
οἷον γὰρ χορυφαῖός τις τοῦ χοροῦ τῶν ἀρετῶν αὕτη 
τυγχάνει, xal συνάπτει δι ἁγιότητος μυστιχῆς xal 
πνευματιχῖς ἑνερχείας χαὶ διαθέσεως ἁῤῥῥτου θεῷ 
τὸν τῇ εὐχῆ προσχαρτεροῦντα * ὃς ζέων τῷ πόθῳ, xó- 
pov τῆς εὐχῆς οὐχ εὑρίσχει ' ἀεὶ δὲ τῷ πόθῳ τοῦ 
ἀγαθοῦ εὑρίσχεται, χατὰ τὸ εἱἰρημένον ' « Ol τρὠγον- 
τς µε, ἔτι πεινάσουσι ΄ xal οἱ πἰνοντές µε, ἔτι διφή- 
θυυσι. » Καὶ ἀλλαχοῦ. «Ἔδωχας εὐφροσύνην εἰς τὴν 
χαρδίαν µου.) Καὶ ὁ Κύριος. « Ἡ βασιλεία τῶν o5- 


* Gen, 1v, 4, ο. " 681. xiv, 18 941. 


55 Eccli. σας, 99. 


adverso improbitas amicos suos per proprias partes 
suas ad extremam deprimit nequitiam. Nobis vero 
amplius orationi insistendum est: siquidem hzc 
veluti chori virtutum antistita quzxdam est, et per 
sanctitatem arcanam eti spiritualem actionem et 
affectum inenarrabilem, Deo conjungit eum qui in 
prece perseverat ; qui desiderio fervens, satietatem 
precationis non invenit : imo semper a boni appe- 
titu. corripitur juxta id quod dictum est: « Qui 
edunt me, adhuc esurient, οἱ qui bibunt me, adhue 
sitient **. » Atque alibi: « Dedisti laetitiam in 
corde ineo ?*. » Et Dominus, « Regnum colorum 


3* Ps]. 1v. 7. 


905 


S. GREGORII NYSSENI 


904 


intra vos est". » Regnum appellavil. gaudium A ρανῶν ἐντὸς ὑμῶν ἐστι. Βασιλείαν δὲ την ἄνωθεν 


desuper insitum animis per spiritum : quod cst 
arrhabo sempiterni gaudii, quo tunc fruentur san- 
ctorum anima. 

Igitur quoniam declaratum est quis sit pietatis 
Scopus, quem iis propositum esse convenit, qui 
Deo charam instituunt vitam, qua est anims pur- 
gilio, et Spiritus sancti per bonorum operum pro- 
fectum inhabitatio : quisque vestrum anima eo quo 
demonstratum est. modo praparata, ac referta 
amore divino, ita seipsum precibus ct jejuniis 
tradat, memor ejus qui ad assidue orandum co- 
hortatur, et ad non segniter agendum. Etenim 
sedulitas in precatione, magna nobis largitur : dun- 
12xat Ἱπίεπία el recta conscientia faciat hoc quis- 
que; nusquam cogitatione sponte circumvagans, 
neque ut necessitate exortum debitum cexsolvens, 
sed animi desiderium atque amorem complens. 
Suggeret etiam Dominus ipse petentibus, quomodo 
precandun. sit, juxta id quod dictum est: Qui pre- 
cem dat precanii. lgitur et petere oportet, et scire 
eum qui in precatione, qu: tanti momenli est, 
perseverat, magno studio magnaque virium con- 
tentione, certamen subire. Quoniam vitium insi- 
diatur ejusmodi potissimum, undique studium 
honesti quzrens evertere. Hinc corporis et animi 
labes, inde mollitia, et incuria et negligentia, et 
cztera, quibus anima profligatur, per partes dire- 
pta, οἱ ad hostem suum transfuga. Quamobrem 
par est rationem, lanquam prudentem gubernato- 
rem, animas prasidere, ut ipsam comparet ad 
recta navigandum, et appellendum ad portum qui 
sursum esl ; et eamdem integram reddat Deo, qui 
fidei commisit et repetit. Porro praepositos una 
opitulari haic decet, atque omni studio οἱ admo- 
nitione precantis cupiditatem in proposito suo 
alere. Etenim eorum qui vere precantur virtutum 
fructus intelligentibus ostensus, non iis molo qui 
progressi fuerint, sed et infantibus ad'iuc, et di- 
sciplin:x egentibus utilis exsistit, dum ipsos ad ea 
qui vident imitanda concitat. Ceterum pure ac 
sincerz precationis fructus est,simplicitas,charitas, 
humilitas, tolerantia, innocentia : aliaque ejusmo- 
di, qua zeternis fructibus anteeunt, per studiosi 
vitam... hic pullulant. Hisce fructibus decoratur 
precatio : quibus si destituatur, inanem sumit 
laborem ; neque ipsa duntaxat, sed etiam omnis 
philosophie via et ratio, qux» germen babet ejus- 
modi, justiti: reapse est semita et ad rectum 
ducit exitum ; his autem privata, nomen inane 
relinquitur. Ecquis est usus vilis exculte, nisi 
fructus adsint, quorum gratia labores exantlavit 
agricola ? Quod lucrum est jejunii et orationis et 
pervigilii, si pax et gaudium et charitas, et reliqui 
fructus gratiz spiritus non adfuerint ? quapropter 
labores jejunii et orationis et czeterorum operum, 
cum multa jucunditate et charitate εἰ spe cousi- 


* Luc. xvii, 91, 


ταῖς φυχαῖς διὰ τοῦ Πνεύματος ἐγγινομένην εὑφρο- 
σύνην ἐχάλεσεν, ἥτις ἐστὶν ἀῤῥαθὼν τῆς αἰωνίου 
χαρᾶς, ἧς ἀπολαύσουσι τότε αἱ τῶν ἁγίων φυχαί. 
Ἐπεὶ τοίνυν δέδειχται, τὶς ὁ τῆς εὐσεθείας σχοπὺς, 
ὃν χρη προχεῖσθαι τοῖς τὸν θεοφιλῆ βίον αἱρουμένοις, 
ὅς ἐστι duy; καθαρισμὸς, xal τοῦ Πνεύματος δι 
ἔργων ἀγαθῶν προχοπῆς ἑνοίχησις ' ἕκαστος ὑμῶν 
κατὰ -by ἁἀποδειχθέντα τρόπον παρασγευάσας τὴν 
Φυχῆν, καὶ μεστὴν θΕίου ποιῄσας ἔρωτος, οὕτως ἆπο- 
δότω ἑαυτὸν ταῖς εὐχαῖς xal νηστείαις, μεμνημένος 
τοῦ παρακαλοῦντος, τὸ ἁδιαλείπτως προσεύχεσθαι, 
xai μῇ ἐχχαχεῖν. Ἡ γὰρ περὶ thv εὐχὴν σπουξδη, 
μεγάλα ἡμῖν χαρίζεται ΄ µόνον συντόνῳ xai ὁρθῇ 
συνειδ{σει τοῦτο ποιοίτω ἕκαστος, μηδαμοῦ κατὰ τὴν 


Β δ.άνοιαν ἐχουσίως περιπλανώμενος * μηδὰ ὥσπερ ὑπ 


ἀνάγχκης ἀχούσιον χρέος ἀποδιδοὺς, ἀλλ᾽ ἔρωτα xal 
πόθον ἀποπληρῶν τῆς Ψυχής. Δώσει δὲ xal αὐτὺς ὁ 
Küptoz τοῖς αἰτουσιν ὅπως εὔχεσθαι δεῖ, κατὰ τὸ cl- 
ρημένον * Ὁ διδοὺς εὐχὴν τῷ εὐχομένῳ. Act οὖν 
αἰτεῖν , xai εἰδέναι τὸν τῇ εὐχῆ προσκαρτεροῦντα 
πράγµατι τοσούτῳ , μετὰ πολλης σπουδής xat δυνά- 
µέως ἑναθλεῖν τῷ ἀγῶνι, "Excel μάλιστα dj xaxía 
τοῖς τοιούτοις ἐφεδρεύει, πάντοθεν ζητοῦσα περιτρέ- 
qat τὴν σπουδήν. Ἐκεῖθεν ἄνεσις σώματος χαὶ Φϕυ- 
Xhe * ἐντεῦθεν μαλακία, xal ἀχηδία, χαὶ ὁλιγωρία, 
χαὶ τὰ λοιπᾶ, δι ὧν ἀπόλλυται ψυχὴ χατὰ µέρος ἁρ- 
παζοµένη, xat αὐτομολοῦσα πρὸς τὸν ἐχθρὸν abt. 
Χρὴ οὖν ἐφεστάναι τῦ φυχῇ καθάπερ σοφὸν χυθερ- 
νῄτην τὸν λογισμὸν , παρασκευάζοντα εὖθυπλοεῖν 
πρὸς τὸν ἄνω λιμένα , xat τὴν ψυχὴν ἀχέραιον &zo- 
διδόντα τῷ πιστεύσαντι θεῷ. Καὶ τοὺς προεστῶτας 
δὲ χρῆ συναντιλαμθάνειν τῷ τοιούτῳ , xaX διὰ πάσης 
σπουδῆς xai νουθεσίας τρέφειν τὴν περὶ τὸ προχεί-- 
μενον τοῦ εὐχομένου ἐπιθυμίαν. Tov γὰρ ὄντως εὖὑ- 
χοµένων ὁ χαρπὺς τῶν ἀρετῶν τοῖς συνιοῦσιν ἐἔπιδει- 
χνύμενος , οὗ τῷ προχόφαντι µόνῳ, ἀλλά xal τοῖς 
ἔτι νηπίοις xal δεοµένοις διδασκαλίας , χρήσιμος γί- 
vetat, προτρέπων αὐτοὺς εἰς μίμησιν ὧν ὁρῶσι. Καρ- 
mb; 6 εἰλικρινοῦς εὐχῆς ἁπλότης , ἀγάπη, ταπει- 
νοφροσύνη, χαρτερία , ἀχαχία, καὶ τὰ τοιαῦτα, À 
Tb τῶν αἰωνίων χαρπῶν, παρὰ τὸν βίον ὁ τοῦ 
σπουδαίου .... ἔντανθα βλαστάνει. Τούτοις εὐχὴ χαλ- 
λωπίζεται τοῖς χαρποῖς * ἁποροῦσα δὲ τούτων , µά- 


D ταιον ἔχει πόνον * καὶ οὐχ αὐτὴ µόνον, ἀλλὰ xa πᾶσα 


φιλοσοφίας ὁδὺς τοιαύτην μὲν ἔχουσα βλάστην, διχαιο- 
σύνης ὄντως ἐστὶν ὁδὸς, xal πρὸς ὀρθὸν ἄγει τέλος * 
τούτων δὲ ἑστερημένη , χενὸν ὄνομα χαταλείπεται. 
Τί ὄφελος ἀμπέλου πεπονηµένης, χαρπῶν μὴ παρ- 
όντων, ὧν ἕνεκα ὁ γεωργὸς τὸν móvoy ὑπέμεινε; TI 
χέρδος νηστείας xal προσευχῆς xal ἀγρυπνίας, εἰ- 
ρήνης ἁπούσης xal χαρᾶς xat ἀγάπης , xat τῶν λοι- 
πῶν τῆς τοῦ Πνεύματος χάριτος χαρπῶν ; Asi οὖν 
τοὺς μὲν πόνους τῆς νηστείας χαὶ τῆς εὐχῆς χαὶ τῶν 
λοιπῶν ἔργων μετὰ πολλῆς ἡδονῆς χαὶ ἀγάπης καὶ 
ἑλπίδος ὑφίστασθαι' τὰ δὲ ἄνθη τῶν πόνων xat τοὺς 
καρποὺς, τῇ τοῦ Πνεύματος εἶναι πιστεύειν ἑνεργείφ. 


DE INSTITUTO CHRISTIANO. 


506 


stere convenit. Flores vero laborum et fructus, A Spiritus sanctissimi operatlone adesse creden. 


dum est. 

E! δ' ἂν ἑαυτῷ τις λογίσοιτο ταῦτα, xai τὸ πᾶν 
ἀνατιθείη τοῖς πόνοις , ἀντὶ τῶν ἀχηράτων ἑχείνων 
χαρπῶν, ἁλαζονείας τῷ τοιούτῳ φρόνημα φύεται. 
Aib χρὴ τοὺς μὲν ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἀγῶνας μεθ ἠδο- 
νης ὑπομένειν * τὴν δὲ λύτρωσιν τῆς ψυχῆς, ἐκ τῶν 
παθῶν τῷ θεῷ ἀνατιθέναι' ὡς ἂν οὕτω κρείττων 
ἑαυτῆς ἡ φυχῆ γενοµένη, καὶ τῆς τοῦ Ἐχθροῦ δυνα- 
τωτάτης χαχίας , οἰχητήριον ἀγαθὸν ἑαυτὴν παρξέξει 
τῷ προσχυνητῷ xal ἁγίῳ Πνεύματι, παρ οὗ τὴν 
ἀθάνατον τοῦ Χριστοῦ λαθοῦσα εἱρήνην, συνάπτεται 
à) αὐτῆς, καὶ προσχολλᾶται τῷ Κυρίῳ. El δὲ τες 
µίπω τὸν τῆς ἄχρας εὐχῆς τόνον ἔχοντες, μηδὲ τὴν 
ὁφειλομένην τῷ πράγµατι σπουδἠν τε καὶ δύναμιν, 
ἀπολιμπάνονται ταύτης τῆς ἀρετῆς, ἓν τοῖς ἄλλοις 


πληρούτωσαν τὴν ὑπαχοὴν, χατὰ δύναμιν διαχονοῦν- B 


τες, προθύµως ἐργακόμενοι, σπουδαίως θεραπεύοντες 
μεθ) ἡδονῆς , μὴ ἐπὶ μισθῷ τινι, μηδὲ τῆς ἀνθρωπί- 
vr; δόξης ἕνεχα, μηδὲ ὡς ἀλλοτρίοις σώμασι χαὶ Ψυ- 
χαῖς ὑπηρετούμενοι, àÀ) ὡς Χριστοῦ δούλοις, ὡς 
ἡμετέροις σπλάγχνοις, χαθαρὸν ἡμῶν xat ἄδολον τὸ 
ἔργον &nogav9$) τῷ Κυρίῳ. Προφασιξέσθω δὲ μτδεὶς 
ἀδυναμίαν εἰς τὴν τῶν χαλῶν ἔργων σπουδἠν * οὐδὲν 
Υὰρ ὁ θΣὸς ἀδύνατον ἐπιτάττει' «07 ἑάν,ν qol, « πο- 
«tar ποτήριον φυχροῦ εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἁμὴῆν λέγω 
ὑμῖν, οὗ μὴ ἀπολέσῃ τὸ» μ.σθὸν αὐτοῦ.» Τί τῆς ἓν- 
τολῆς ταύτης εὐχερέστερον; xal ὁ μισθὸς τοῦ εὖ- 
χεροῦς ἔρχου, ἑπουράνιος. Καὶ πάλιν. c Ἐφ ἑνὶ 
τούτων ἐποιῆσατε, ἐμοὶ ἑπριῇσατε.» Τὸ μὲν ἐπίταγμα 
p:xgóy* τὸ δὲ τῆς ὑπαχοῖς χέρδος , πολύ. "Doce o5- 
tbv ὑπὲρ δύναμιν ἁπαιτεῖ ' ἀλλὰ χἂν μιχκρὸν , xiv 
µέχα ποιῇς, ἔπεταί σοι κατὰ τὴν προαἰρξσιν ὁ μισθός. 
'Exv μὲν γὰρ εἰς ὄνομα χαὶ φόθον θεοῦ, λαμπρὰ xal 
ἀναφαίρετος ἆλθεν dj δωρεά ' ἐὰν δὲ εἰς ἐπίδειξιν, 
ἄχουσον ὀμνύντος αὐτοῦ τοῦ Κυρίου ' «'Aptv λέγω 
ὑμῖν, ἀπέχουσι τὸν. μισθὸν αὐτῶν.» Ἵνα δὲ µή τις 
τοῦτο πάθῃ, παραγγέλλει τοῖς μαθηταῖς, xai δι 
ἐχείνων ἡμῖν εΏλέπετε μὴ ποιῄσητε τὴν ἑλεημοσύνην 
ὑμῶν, ἢ τὴν εὐχὴν, ?) τὴν νηστείαν, ἔμπροσθεν τῶν 
ἐνθρώπων ' εἰ δὲ pif). ye, μισθὸν οὐκ ἔχετε παρὰ τῷ 
Πατρὶ ὑμῶν, τῷ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. » Αὐτῷ δόξα εἰς 
οὓς aluvas. ᾽Αμὴν. 


Quod si quis hzec sibi ipsi imputaverit, et omnia 
Jaboribus suis tribuerit, vice :ernorum fructuum 
illorum, arrogantiz spiritus huic homini inseritur. 
Idcirco ob virtutem suscepta certamina cum jucun- 
ditate par est sustinere, et animi liberationem ab 
affectibus Deo acceptam ferre, ut sic anima semet- 
ipsa melior effecta, et potentissimi hostis malitia 
superior, domicilium bonum przbeat se adorando 
sanctoque Spiritui, a quo immortali Christi pace 
accepta copulatur per eam, et a;glutinatur Do- 
mino. Quod si quidam, qui nondum perfectze pre- 
cationis vigorem tenent, neque debitum huic 
negotio studium, et vim obtinent, privati sunt hae 
virtute ; in. exteris compleant obedientiam, pro 
viribus ministrantes, alacriter operantes, sedulo 
cum voluptate cultum impendentes, non ob mer- 


. cedem ullam, neque humanz glorie causa, neque 


C 


ut alienis corporibus et animis jnservientes, sed 
tanquam Christi servis, et nostris visceribus, ut 
purum et fraudis expers opus nostrum Domino 
pateat. Nemo autem imbecillitatem przeitexat ad 
honestarum actionum studium. Nihil enim Deus 
precipit, quod fieri non possit ; quippe cum dicat : 
t Siquis pra buerit poculum aquz frigidze in nomine 
discipuli, amen dico vobis, non amittet mercedem 
suam **, » Quid hoc mandato facilius ? Atqui iner- 
ces tam levis et expedite opera, celestis est. Et 
rursus : « Quandiu fecistis uni de his, mihi feci- 
stis *. » Jussum quidem exiguum est ; obtempe- 
ranti€ vero quaestus ingens. Quare nihil preter 
vires exposcit. Verum sive parvum, sive magnum 
quid facias, sequitur te merces ex proposito. Nam 
si in nomine et timore Dei fiat, illud et quod cripi 
non possit donum venit ; sin autem ad ostenta- 
tionem, audi jurantem ipsum Dominum : « Amen 
dico vobis, receperunt mercedem suam **, » Jam 
ne quis hoc experiatur, przcipit discipulis, et per 
illos nobis * : « Videte ne eleemosynam vestram, 
aut preces aut jejunium faciatis coram hominibus: 
alioquin mercedem non habebitis apud Patrem 
vest rum, qui in colis est. » Huic gloria in szcula. 
Amen. 


** Mattb. x, 42; Marc. 1x, 40. * Matth. xxv, 40. Mattb. vi, 2, 5. "ibid. 


907 


S. GREGORII NYSSENI 





TOY AYTOY 
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΧΘΟΜΕΝΟΥΣ ΤΑΙΣ ΕΠΙΤΙΜΗΣΕΣΙ. 


EJUSDEM 
ADVERSUS EOS QUI CASTIGATIONES JEGRE FERUNT. 


(Gentiano Herveto interprete.) 


Sermo Dei ac ratio vere divina res est et sacra, A θεῖον ἀληθῶς xal ἱερὸν χρῆμα 6 λόγος θεοῦ, χτῆμα 


eximia possessio, non aliunde adnata, sed cum 
natura commista, bomini munus pretiosissimum 
ab opifice in eum descendens. Itaque et ad simili- 
tudinem Dei fieri dicitur. Etenim hoc etiain ab 
aliis animantibus differt, et divina quadam ΡΓῶΓο- 
gativa peculiariter insiguitur, valde alioqui aliis 
in rebus magna cum pecudibus communicatione 
prxditus. Nam oculorum figura, et corporis com- 
positio, eorumque et qux ad cutem exstant, et in 
ventre latitant, hominem non nobilitant : quando- 
quidem et terrestres, et aquatiles, et volucres, et 
omnes denique animantes illorum participes cer- 
nantur. [ου vero principem omnium facit, et bea- 
tissimum demonstrat : quo copiose Deus ditatus 
ejus paulum nobis impertivit, in primis ut illum 
intueamur, et agnoscamus sermonem sermonis ac 
rationis largitorem, οἱ religiose serviamus ei qui 
tam bene nos sua ipsius gratia exornaverit. Ser- 
mone rationeque nos longe corpore imbecilliores, 
fortiores fortioribus exsistiinus, et omnia servituti 
mancipamus, ac usui nostro jubemus obsecundare. 
lta tauros domamus, et jugo subjicimus, terram- 
que arotris proscindere apparamus, ac: celerem 
equum [renis comprimentes obedientem babemus, 
et tardum asinum fustibus compellentes facimus 
celeriorem, durasque mulas vehicula trahere one- 
raque bajulare eogimus ; elephantorum vero effu- 
sam corporis molem, ac camelorum magnitudinem 


ad id quod placet facili arte traducimus. Hinc C 


etiam maris profundum irajivimus, οἱ exiguo ligno 
ratione gubernante pelagus immensuin. lustramus, 
et cum itineris illius indicibus amotis e conspectu 
terre abiimus, cclestibus signis tuto proficisci- 
inur, ac nauta ea duce iter facit, ut stella Magi 
ducebantur. Celi autem latitudines et conforma- 
tiones repertze sunt, et stellarum multitudo, et qua 
quique sit magnitudine, quoque intervallo, item - 
quelunz figura, et quid soli accidat, quod certis 
quibusdam temporibus radium abscondat ; jam 
vero de terra quoque commota philosophamur, 
quique fiat ut naturalibus soluta firmanentis ipsa- 


ἐξαίρετον, οὐχ ἄλλοθεν προσγενόµενον, ἀλλὰ συγχ«- 
χραμένον τῇ φύσει, ἀνθρώπῳ δῶρον τιμιώτατον 
παρὰ τοῦ δηµιουργήσαντος εἰς αὐτὸν ἐλθόν. Διὸ xal 
καθ) ὁμοίωσιν Θεοῦ γεγενῆσθαι λέγεται. Τούτῳ γοῦν 
ἔχει xal πρὸς τὰ ἄλλα Qoa τὴν διαφορᾶν, χαὶ τῷ 
θεοξιδεῖ πλεονεχτήµατι ἰδιανόντως χαραχττρίδεται, 
σφόδρα τοῖς ἄλλοις πολλὴν ἔχων τὴν χοινωνίαν πρὸς 
τὰ βοσχήματα. Ὀφθαλμῶν γὰρ τύπος, xal σαρχῶν 
διάπλασις, τῶν τε ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας, χαὶ τῶν ἓν 
γαστρὶ κρυπτοµένων, οὐ σεμνύνει τὸν ἄνθρωπον ' 
ἐπειδῇ καὶ ἐν χερταίοις, καὶ ἐνύδροις, xal πτηνοῖς, 
xai πᾶσιν ἁπλῶς ζώοις f) Exslyov µετουσία βλέπεται. 
Τοῦτο δὲ ἡγεμόνα τῶν πάντων ποιεῖ, xal μαχαριστὸν 
ἀποδείχνυσιν * ὅπερ θεὺς ἔχων πλουσίως, ὀλίγον ἡμῖν 
ἐχαρίσατο, ἵνα πρῶτον ἐχεῖνον βλέπωμεν, xal γνω- 
ρίζωµεν λόγον τοῦ λόγου δοτῆρα, xat λατρεύωμεν τῷ 
οὕτως ἡμᾶς καλῶς τῇ ἰδίᾳ xataxosufoavtt χἀριτι. 
Διὰ λόγους ἰσχύομεν τῶν ἰσχυρῶν πλέον ἀαθενεῖς bv- 
τες τὸ σῶμα, xal πάντα δονλούµεθα, xaX ταῖς ἡμετέ- 
βαις ὑππηρετεῖσθαι χρείαις χελεύομεν. Οὕτω ταύρους 
δαμάζοµεν χαὶ ὑπάγομεν τῷ ζυγῷ, χαὶ γῆν ἁρότροις 
ἀνατέμνειν παρασκευάσοµεν, xai ἵππον ταχὺν τοῖς 
Φαλίοις χατάγχοντες ἔχομεν εὐπειθῆ, χα) τὸν βραδὺν 
ὕνον τοῖς ῥοπάλοις ἐπείγοντες πιιοῦμεν ὀξύτερου, 
χαὶ τὰς σχληρὰς ἡμιόνους ὀχήματα ἕλχειν καὶ ἀχθο- 
φορεῖν ἀναγχάζομεν * ἑλεφάντων δὲ τὴν ἐχχεχυμένην 
πολυσαρχίαν, xa χαμήλων τὸ μέγεθος εὐμηχάνως 
πρὸς τὸ δοχοῦν µεταχειριξόμεθα. Ἐντεῦθεν xal βάθος 
περαιούµεθα, χαὶ μιχρῷ ξνλῳ διὰ χυθερνητικῆς τὰ 
ἄφατα τῶν πελαγῶν ἐφοδεύομεν, xal τῆς πορείας 
ἐχείνης οὐχ ἔχοντες σύμθολα, ὅταν γην ἀποχρύφω: 
μεν, τοῖς xav' οὐρανὸν σηµείοις ἀσφαλῶς ὁδηγού - 
μεθα, καὶ ὁδηγεῖ τὸν ναῦτην ὡς τοὺς Μάγους ἁστήρ. 
Οὐρανοῦ δὲ πλάτη χαὶ σχήματα ἐξευρέθη xat πληθος 
ἁστέρων, xat ὅπως ἕκαστος μεγέθους ἔχει, χαὶ δια- 
στήματος, καὶ τῆς σελήνης σηµείωσις, χαὶ τί πᾶσχων 
ὁ ἦλιος Χατά τινας χρόνους τὴν ἀχτῖνα χαλύπτετα: * 
ἤδη δξ xai xatà γῆς χινουµένης φιλοσοφοῦμεν, ὅπως 
λνομένη τῶν φυσικῶν ἐρεισμάτων αὐτὴ τε ἀναθράσ- 
σξτα!:, χα) τοὺς ἐποίχους μετὰ τῶν ἐπιχξιμένων χλο- 
νεῖ. Συμβόλοις 65 τοῖς παρατετηρηµένοις xal αὐχμοὺς 


500 


. DE CASTIGATIONE. 


510 


φπαραθεωροῦμεν, xal ἑπομθρίας προμαντευόµεθα, A que subsiliat, et incolas (μαι adjacent. concu- 


xaX «oig ix. γῆς φυομένοις τὸν λόγον mposáovtss, 
τὰς φύσεις τῶν βοτανῶν ἐξετάκομεν, xal τὴν μὲν τῷ 
τραυµατἰᾳ σωτήριον ἀποφαίνομεν, ἄλλην ἐπιτήδειον 
πρὸς ὕπνον τῷ μὴ χαθεύδοντι, ἑτέραν ἧπατος ἴατι- 
xtv, xai ἄλλην τὰς ἑπαναστάσεις τοῦ σπληνὸς χατα- 
στέλλουσαν. Ἐῶ τὰς ἐπιστήμας, ἀφίημι τὰς τέχνας 
τὰς ἀναγχαίας, τὰς πρὸς τροφὴν πᾶσαν, τὴν ποιχί- 
λην τῶν ἐπιτηδευμάτων περίοδον. Τὸ δὲ τοιοῦτον 
ζῶον, τὸ σοφὸν, τὸ πραχτιχὸν, τὸ ὁραστήριον, τὸ 
μνημονικὸν, τὸ ἐνταῦθα ὃν καὶ τὰ ἀλλαχοῦ βλέπην, 


διὰ τὸ ποιχίλαις ἡδοναῖς xaX διαφόροις πάθεσι περ:- : 


ἔλχεσθαι, ἑνὸς ὁλιγώρως ἔχει, τῆς ἀληθοῦς ζωῆς xol 
ες οἰχείας σωτηρίας. Καὶ ὁ προθλέπων τροπὰς 
ἀέρων, τὴν ἀνάστασιν οὐχ ὁρᾶς' ὁ τὰς μεταθολὰς 
τῶν ἐνιαυτῶν εἰδὼς, τὴν µεταθολὴν οὐ βλέπεις τοῦ 
βίου’ ὁ τὸν ἴδιον δοῦλον ἀπαιτῶν τὰς εὐθύνας ὧν δια- 
πράττετχι, τοῦ σοῦ χριτοῦ xai Κυρίου τῆς ἐξουσίας 
χαταρρονεῖς. 


Ταῦτα oüx ἔστι τοῦ λογικοῦ, ἀλλ εἰς µωρίαν τὸ 
λογικὸν παρατρέποντος. Δικαιοσύνην οὐκ ἀσχεῖς, την 
ἀρετὴν οὐ µανθάνεις, εὐχῆς ἀμελεῖς. Καὶ τοῦτο 
ἑδήλωσεν dj χθιζη ἡμέρα. Ποίοις γὰρ ὀφθαλμοῖς «hv 
Κυριαχὴν ὁρᾷς, ὁ ἀτιμάσας τὸ Σάθδατον ; ΤΗ οὐχ 
οἶδας ὡς ἁδελφαὶ αὗται αἱ ἡμέραι; xÀv εἰς τὴν ἑτέ- 
gav ἐξυθρίσῃς, τῇ ἑτέρᾳ προσκρούεις; Ἔχων νοῦν 
xat λόγον, οὐ προορᾷς τὸ πρέπον xal συμφέρον, οὐδὲ 
ἐμμε)ῶς ποιῇ τῆς σαυτοῦ ἀθανασίας τὴν ἐπιμέλειαν, 
οὐδὲ διαὶσ]χέπτῃ τὴν σαυτοῦ φύσιν ὅστις el, καὶ τί Υε- 
νέσθαι δύνασαι' γαστρὶ δὲ καὶ λαγνείαις, καὶ ἀργίᾳ, 
χαὶ Όπνῳ τοῦ Θεοῦ καὶ εὐεργέτου προδίδως τὸ δώρον, 
ἵνα σοι ἀχρεῖον. καὶ ἀνωφελὲς xal µάταιον γένηται. 
Αἴσχιστον τοῦτο, xal νηπίας φρενὸς, καὶ τῆς ἐπαχθοῦς 
κατηγορίας ἄξιον. Ἡττον ὃ' ἂν ἣν xaxbv, εἰ μὴ νοοῦν- 
«ες οἴχοθεν xal παρ᾽ ἑαυτῶν τὸ συμφέρον, ἄλλου γοῦν 
εἰσηγουμένου τὸ χρήσιµον, ἐπειθόμεθα. Τὸ δὲ οὐχ 
οὕτως ἔχει, ἀλλὰ xal σφόδρα τοῖς διδασχάλοις ἀχθό- 
µεθα, χαὶ χαλεπῶς αὐτῶν «hv νουθεσίαν φέροµεν, 
xat ταῖς συμδουλαῖς βαρυνόμεθα. Ναυτιῶμεν δὲ πρὺς 
«hv παιδείαν τῶν γαλῶν, ὡς οἱ χαχόσιτοι τῶν ἁῤῥώ- 
στων πρὸς τὰ ὄφα τὰ παρὰ τῶν ἰατρῶν αὐτοῖς ὁρεγό- 
µενα. Káy ἐπίπληξις Υένηται, χαλεπαίνομεν΄ χἂν 
εραχυτέρου ἀχούσωμεν ῥήματος , δυσανασχετοῦμεν * 


xiv ἀποχλεισθῶσιν ἡμῖν ἀφορισμῷ αἱ θύραι τῆς ἐκ- D 


χλησίας, βλασφημοῦμεν. Οὗτος δὲ οὐχ ἔστι μανθα- 
νόντων τρόπός, οὐδὲ ὑπαχοῃ μαθητῶν, à))à στα- 
σιαστῶν xat µαχοµένων φιλονειχία. Παιδίου Υὰρ τάξιν 
ὁ µαθητὴς ἐπέχειν ὀφείλει, ὃς τέχνης ἡ ἐπιστήμης 
ἐπιθυμήσει μιᾶς τῶν ἔξωθεν * ὁ δὲ εὐσέθειαν ἁσκού- 
µενος, μετὰ πλείονος τῆς προσθήκης εἶναι βρέφος 
ὀφεῖλει * ἐπειδὴ καὶ ὁ Κύριος ἑχείνην τὴν ἡλικίαν ὡς 
εὐπειθῆ τοῖς παρ᾽ ἑαυτοῦ ἐπαίνοις ἐσέμνυνε. Τὸ παι- 
δίον τοίνυν οὐκ ἑμδαίνει τοὺς χαρακτῆρας xai τὰς 
χβαμμὰς ἄσπερ ἂν ὁ διδάσχαλος τῷ χηρῷ ἑνσημή- 
νηται΄ οὐδὲ στοιχεῖα καινοτομεῖ, ὑπ) ἑξουσίας ἐμπλή- 
κτου νεωτερίζον περὶ τὰ γράμματα ᾽ ἀλλὰ πρώτην 
μὲν τῇ Υραφίδι τοῖς τοῦ διδασνἆλου τύποις ἐνασχεῖ 
thv χεῖρα ΄ ὀνόματα 0: οὐκ ἄλλα τοῖς στοιχείοις ἐπι- 


tiat, ex signis observatis et stus perspicimus, ct 
imbres futuros prxdicimus. Praeterea ad ea quie 
terra parit rationeni admoventes, naturas herbarum 
perquirimus, et hanc saucio salutarem decernimus, 
alteram somno non dorni;ienti conciliando idoneam, 
aliam jecinori sanando, ct aliam lienis tumoribus 
comprimendis. Omitto scientias, artes relinquo, 
tum necessarias, tum qua ad delicias omnigenas 
attinent, varium quoque studiorum orbem. Οπίς- 
rum lale animal, sapiens, ad agendum idoneum, 
laboriosum, memoria valens, quodque quod hic et 
qui alibi sunt cernit, quia variis voluptatibus ac 
diversis affectibus circumagitur, unius rei penuria 
laborat, verz vivendi rationis, et sux ipsius salu- 
tis; atque qui aeris commutationes inlueris, resur- 
rectionem non vides ; qui annorum conversiones 
nosti, vit: mutationem nou cernis; qui a famulo 
tuo administrati rationem exigis, iudicis et Domini 
potestatem contemnis. 

Hxc ejus non sunt qui ratione preditus est, sed 
ejus qui rationem in. insaniam convertit. Justitiam 
non meditaris, virtutem non addiscis, precationem 
negligis : cujus rei hesternus indicio dies est. Qui- 
bus enim oculis diem Dominicum intueris, qui 
Sabbatum dedecorasti ? An hos nescis dies germa- 
nos esse? Ac si in. alterum injurius sis, te in alte- 
rum impingere ? Tu mentis el rationis compos non 
provides quid deceat et. conducat, nec concinne 
tuz curam geris immortalitatis, nec tuam inter- 
pellas naturam quisnam sis, et quid de te fleri pos- 
sit, sed ventre, libidine, otio, ac somno, Dei ct 
benefactoris donum prodis, ut sit inutile tibi, in- 
commodum et inane. Turpissima hxc res est, et 
juvenilis, id est stulti animi, et. gravi accusatione 
digna. Minus autem malum esset, si nos intrinsc- 
cus ei a nobis ipsis quid expediret non intelligen- 
tes, cum alius quod usui sit. adducit, ei credere- 
mus. ld vero non habet ita, sed etiam valde nos 
magistris et doctoribus indignamur, ac eorum ad- 
monitionem zgre ferimus, el consiliis. gravamur. 
Nauseamus vero ad rerum honestarum disciplinam, 
perinde ac sgroti cibum fastidientes ad opsonia 
qux illis medici porrigunt. Ac si quis increpet, 
exacerbamur ; οἱ asperius verbum audiamus, iudi- 
gnamur; sique nobis ad separationem ecclesiae 
fores obserantur, ad convicia ferimur, ac blasphe- 
marmus. li non sunt discentium mores, neque obe- 
dientia discipulorum, sed seditiosorum et pugna- 
cium contentio. Puclli enim vicem discipulus subire 
debet, qui artem vel scientiam aliquam de cxternis 
desideraverit : qui vero pietatem medilatur, majori 
cum accessione infans esse debet : presertim cum 
ctiam Dominus illam ztatem veluti ad obediendum 
paratam suis ipsius laudibus ornaverit. Atqui 
puellus non insurgit in characteres εἰ lineamenta 
que praceptor in cera inscripserit, neque nova 
molitur elementa, aliquid novi in litteris. licentía 


δι 


S. GREGORII NYSSENI 


212 


stolida attentans, sed primam graphio in notis A λέγει, ἀλλ ἅπερ fixouce* παντὶ δὲ τρόπῳ xal λόγῳ 


praeceptoris manum exercet, nomina vero non alia 
ex elementis colligit quam ea quz audivit, sed 
omni modo, ratione ac opera magistri traditionem 
imitatur. Quod si quando negligentius quid egerit, 
cutis ejus verberibus afliciatur, plagis contumax 
non efficitur, neque perfractis tabellis a magistro 
ab.t, sed aliquandiu dolori amaras instillans lacry- 
mas, disciplinis adh:erescit, versaturque acrior in 
meditatione, non autem negligentior evadit. Alias 
rursum si tanquam juvenis ac novus parum rem 
curet, a cibis abstinere jmbetur, οἱ famis paena 
propter socordiam damnatur: permanet vero in 
ludo etiam solus, aliis ad prandium discedentibus 
pueris, praceptun religiose observans. Christianus 
autem non sic, qui audivit tamen, « Nisi conver- 
tamini, et quasi puelli fiatis, non intrabiüs in 
reguum coelorum !. » Sed si quando asperius sa- 
cerdotem specie ac voce corrigentem erratum per- 
ceperit, palam contradicit, et inter dentes mur- 
murat, et circumiens forum ac plateas conviciatur. 
Et si ab ecclesia excludatur, orationem contemnit, 
se cum à populo, tum a mysteriis sine ulla dissi- 
wwulatione abducens; aut forte ne huic quidem 
&uppliclo addictus, se ab ccclesia subimovet, ira 
contra episcopum commotus, ac Dcum et Dominum 
aversatus. Sed ejusmodi homini dicendum est 
quod Paulo, cum adhuc Saulus esset, dictum est, 
« Durum tibi est, ο homo, contra stimulos calci- 
trare * : » sive a teipso Deum dimiseris, reputato 


καὶ ἔργῳ μιμεῖται τοῦ χαθηγητοῦ τὴν παράδοσιν. 
Αν δέ που χαὶ ῥᾳθυμήσαν ἀποτυμπανισθῇ τῷ σχύ- 
τει, οὗ θρασύνεται τῇ πληγῆ, οὐδὲ τὰς δέλτους τῷ 
διδασκάλῳ περ.ῤῥτξαν ἁποροιτᾷ' &AX ἐπ ὀλίγον τῇ 
ἀλγηδύνι πικρὸν ἐπιστάξαν τὸ δάχουον, ἔχεται τῶν 
μαθημάτων, καὶ συντονώτρερον περὶ τὴν µελέτην, ἁλλ 
οὐκ ἀμελέστερον γίνεται. "Άλλοτε πάλιν ὁλιγωρίσας 
ὡς νέος, χελεύετα! µένειν ἁπότιτος, xaY τῷ λιμῷ τὴν 
ῥᾳθυμίαν χαταδικάκεται. Παραμένει δὲ τῷ δ!δασχα- 
λείῳ χαὶ μόνος, τῶν ἄλλων παίδων ἀναχωρησάντων 
ἐπ ἄριστον, τηρῶν τὸ πρόσταγμα σὺν εὐλαβείᾳ 
πολλῆ. 'O Χριστιανὸς δὲ οὐχ οὕτως, ὁ ἀχούσας, 
€ Αν μὴ στραφῆτε xal γένησθε ὡς τὰ παιδία, οὗ 
μὴ εἰσέλθητε elc τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν * » ἀλλ 
ὅταν αὐστηρότερον ἴδη τὸν ἱερέα σχήµατι χαὶ φωνῇ 
διορθούμενον τὸ πλημμέλημα, προφανῶς ἀντιλέγει, 
xai ὑπ ὀδόντα Υογγύκει, καὶ περινοστῶν τὴν ἀγορὰν 
xai τὰ ἄμφοδα λοιδορεῖται. Κἄν τῆς ἐχχλησίας ἆπο- 
χλεισθῇ, χαταφρονεῖ τῆς εὐχῆς, ἀπροσποιήτως τοῦ 
λαοῦ xai τῶν μυστηρίων ἀποτεμνόμενος ' 7| τυγὸν 
οὐδὲ ὑποθλγθεὶς ταύτῃ τῇ τιμωρία, ἑαυτὸν τῆς ἐχ- 
χλησίας ἀπάγει, διὰ τὴν ὀργὴν τὴν πρὸς τὸν ἐπίσχο- 
ποὺ, xai τὸν Ocby xai Δεσπότην ἁποστρεφόμενος. 
Λεχτέον δὲ τῷ τοιούτῳ τὸ πρὸς Παῦλον λεχθὲν, ἠνίκα 
ἔτι Σαῦλος ἐτύγχανε « Σχληρόν σοι, ἄνθρωπε, πρὸς 
χέντρα λακτίζειν. » Εἴτε ἀπὺ σαυτοῦ τὸν θεὸν ἀφῆ- 
xac, λόγισαι ὅτι ὁ τοῦ flou. χωριζόµενος, &v σχότει 
χαὶ ζόφῳ διάγει τὸν βίον * εἴτε ἀπεθλήθης τῶν εὐχῶν 
ὡς ἀνάξιος, ἀνακάλεσαι τῇ µετανοίᾳ "hv πρώτην 


quod qui a sole sejunctus est, in tenebris et cali- C χατάστασιν. 
gine vitam degit; sive orationibus ut indignus interdictus sis, per poenitentiam. primum statum 


Tevocato. 


Nihil falsi aut mendacii scriptum est in Evange- 
liis, neque Cbristi predictio exitum fallacem habet 
Per Petrum episcopis dedit clavem coelestium ho- 
norum; agnosce quod solutus, solutus es, et li- 
gatus vinculis invisibilibus constrictus es. Si oculi 
tibi essent. quibus cerneres animi substantiam, 
ostenderem tibi qui a communione abactus es, 
speciem condemnati, gravissimis vinculi8 cervice 
depressi, nullum membrorum liberum aut solutum 
habentis. Atque utinam cum vita supplicium ter- 
minaretur ! Nunc vero si quid humanum evenerit, 
el derepente mors accesserit, ut latro de nocte, 
scito tibi occlusa quas illic sunt esse. Diligentes 
sunt el qui non ludant illius regni janitores ; vi- 
dent animam separationis notas ferentem. Quasi 
quemdam fetore et sordibus carceris notatum, 
abigunt eam semita qua ad buna ducit. Non con- 
cedunt vt. ordines justorum cernat, et angelicam 
letitiam ; misera vero tum su:e se temeritatis ve- 
liementer accusans, lugensque, ac plorans, et 
gemens in locum quemdam tristem tanquam an- 
gilum abjecta permanebit, luctu nunquam finituro 
^c insolabili in zternum panas luens. « Nolite 
fieri, » inquit, « sicut equus et mulus, quibus non 


! Matth. xvirt, 9. ? Act. 


ix, 5. 


Οὐδὲν Φεῦδος ἐν Εὐαγγελίοις Υέγραπται, οὐδὲ 
πρόῤῥησις τοῦ Χριστοῦ ἐσφαλμένην ἔχει τὴν ἔχδα- 
σιν. Auk Πέτρου ἔδωκε τοῖς ἐπισκόποις τὴν χλεῖδα 
τῶν ἐπουρανίων τιμῶν * γίνωσχε ὅτι λυθεὶς λέλυσαι, 
xal δεθεὶς τοῖς ἀοράτοις δεσμοῖς κατασφἰγγη. Ri 
ὀφθαλμοὺς εἶχες πρὸς τὴν οὐσίαν τῆς ψυχῆς, ἔδειξα 
ἄν σοι τῷ ἀφωρισμένῳ σχῆμα χαταχεκχριµένον, Bapu- 
τάτοις δεσμοῖς τὸν αὐχένα πιεζοµένου, οὐδὲν τῶν 
μελῶν ἐλεύθερον f| ἄνετον ἔχοντος. Καὶ εἴθς τῷ plu ff 
τιμωρία περιωρίζετο! νυνὶ δὲ [ἂν]ἀνθρώπινόντιαυμθῇ, 
xaX ἀθρόον παραστῇ ἡ τελευτὴ, ὡς χλέπτης bv νυχτὶ, 


D γίνωσχε χεχλεῖσθαί σοι τὰ ἐχεῖ. Ἐπιμελεῖς εἰσι καὶ 


μὴ παιζόµενοι οἱ τῆς βασιλείας θυρωροί. ὁρῶσι τὴν 
Φυχἣν τὰ τοῦ ἀφορισμοῦ φέρουσαν σύμόδολα. Ὡς τινα 
τοῦ δεσµωτηρίου τῇ χόµῃ καὶ τῷ ῥύπῳ χατητορού- 
µενον, ἀπελαύνουσιν αὐτὴν τῆς ἐπὶ τὰ χαλὰ φερού. 
σης 6502 * οὗ συχχωρῄήσουσιν ἰδεῖν τὰ τάγματα ὃν 
xaluv, καὶ ἀγγελικὴν εὑφροσύνην. Ἡ δὲ ἀθλία τότε 
πολλὰ τῆς ἁδουλίας ἑαυτὴν καταμεμφοµένη , οἰμώ- 
ζουσα δὲ xai ὁδυρομένη, xaX στένουσα, xai σχνθρω- 
πῷ τινι τόπῳ, olov γωνίᾳ προσεῤῥιμμένη διατελέσει, 
τὸν ἄλτχτον ὀδυρμὸν xol ἀἁπαραμύθητον εἰς αἰῶνας 
ἐχτίνουσα. « Mi] ίνεσθε,  φητὶν, « ὡς ἵππος val 
ἠμίονος, οἷς οὐχ ἔστι σύνεσις * ἓν κημῷ xal χαλινῷ 


$15 


: DE CASTIGATIONE. 


513 


τὰς δσιαγόνας αὐτῶν ἄγξεις. » Τὸν σκληρὸν ὁ qa. tube À est intellectus : in eamo et freno maxillas eorum 


ἁπαλύνων ταῦτά φησι , xal οἷον ἑλαίῳ ἐχμαλάσσων 
«al; παραινἑσεσι. Κάμφον οὖν τὸν αὐχένα, εἶδον ὡς 
ζυγῷ τοῖς προστάγµασι ' τὸ σχληρὸν ἀποῤῥήγννται, 
τὸ εἶχον xai χαμπτόµενον ὀρθοῦται' xal διδάσχε: σε 
τοῦτο ἡ ἐπὶ τοῖς φυτοῖς πεῖρα. Μὴ τὸν χαλινὸν ἑνδα- 
χὼν ὁρμήσης ἐπὶ τὸν χρημνὸν , ἣ τὸ βάραθρον, ἀλλὰ 
περιαχθεὶς τὸν αὐχένα τῇ χειρὶ τοῦ ἀναθάτου, ἐπὶ τὴν 
σώζουσαν 6v χατευθύνθητι’ ὅταν ἐπιτίμησιν δέξη, 
εἰπὲ ἀπὸ εὐλαθοῦς φυχῆς τὸ Δαθιτιχὸν, « ᾿Αγαθόν 
pot, ὅτι ἑταπείνωσάς µε, ὅπως ἂν μάθω τὰ διχαιώ- 
µατά σου. » Mm ἐπισκοπιχῆς αὐθαδξείας εἶναι, τὸν 
ἁφορ'σμὸν νοµίσῃς * πατρῴφος ὁ νόμος, παλαιὺς τῆς 
Ἐχχλησίας χανὼν ἁπὸ τοῦ νόµου ἀρξάμενος χαὶ xpx- 
τυνθεὶς ἐν τῇ χάριτι. θεώρησον τὸν ἅγιον Ηαῦλονυ 
δι ἐπιστολῶν τὰς ἀποφάσεις τοῦ ἀφοοισμου κατὰ τῶν 
ὑπευθύνων ἐχπέμποντα, xal τὸν Κορίνθιον veaviaxov 
τῷ τοιούτῳ ἱατρεύοντα qappáxo, τὸν τῇ μητρνιᾷ 
σατανιχῶς ἐπιμανέντα" € Ὃν γὰρ ἀγαπᾷ Κύριος 
παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ υἱὸν ὃν παραδέχεται. » Οὐ γάρ 
εἶσιν αἱ ῥίζαι τῆς παιδείας γλυκεῖαι, ἁλλὰ πιχραί * 
χαρπὸν δὲ el; ὕστερον βλαστάνουσι κηρίων ἠδύτε- 
pov. Καὶ διὰ τοῦτο χρεία τῷ μὲν ἀσχουμένῳ τοῦ µο- 
χθεῖν, τῷ δὲ ἁσχοῦντι χαὶ πληγῆς καὶ τραχύτητος, 
Καὶ τῷ μὲν Μωσαϊχῷ νόμῳ αἱ τἐσσαρες δεχάδες µέ- 
Xt νῦν αἱ νομιχαὶ τῶν πληγῶν παραμένουσιν, οὗ τῷ 
εὐαγγελιχῷ δὲ βίῳ * ἐπειδὴ πάντων ὁ λόγος Eos, xat 
ἔλεος, xai ῥάδδος, xaX παράχλησις, xal πληγή. O2 
γὰρ τύπτομέν σε ὡς οἰχέτην, ἀλλὰ παιδεύομέν σε ὡς 
ἐλεύθερον' col γὰρ Ex τῆς Σάῤῥας τῆς ἐλευθέρας τὸ 
γένος, οὐχ Ex τῆς ΄Αγαρ τῖς δούλης. Αἰδούμεθά σε 
ὡς υἱὸν τῆς ἐλενθέρας , οὐχ ἀτιμάζομεν ὡς γέννημα 
τῆς παιδίσχης. Διὰ τοῦτο ταῖς ἐλευθερίοις ἐπιτιμήσεσι 
λυποῦμέν σε πλημμελοῦντα, οὗ σῶμα ξαΐνοντες, ἀλλά 
Φυχὴν ἀνιῶντες. "Av δὲ καὶ τούτου φειδώμεθα, πῶς 
σε Γαιδεύσοµεν; Δυσμεταχείριστός ἐστιν ὁ διδασχα- 
λιχὸς λόχος, xai dj ἁγωγὴ τῆς ἀρετῆς, xal ποιχίλην 
ἐπις ετεῖ την τῆς ἐπισίασίας οἰχονομίαν, τοῖς ὑπο- 
χειµένοις Ίθεσιν ἑαυτὴν προσαρµόκουσα. "Ἔστι τις 
εὖπε:θῖς xal τὴν γνώµην εὐάγωγοςς, τούτῳ ὁ πρᾶος 
χαὶ ἁπαλὸς ἁρμόζει λόγος. "Άλλος σχληρὸς xai ἀνά- 
γωγος; µαστίγων χρήζει. Τί οὖν ποιῄσοµεν, ἐπειδὴ 
ῥάθδους οὐ μµεταχειριζόµεθα; καταλείγομεν αὐτὸν 
ἀπρονόττον; Οὐχ οὕτως. ᾽Αλλὰ τὸν αὐτὸν λόγῳ µε- 
εαῤῥυθμίσομεν εἰς ἄλλο σχῆμα ὑποχειμένῃ χρείᾳ 
πατάλληλον " xai ὥσπερ τὰ ὄφα τῇ μικρᾷ προσθέσει 
τῶν ἁρτυμάτων πρὸς τὰς ἑναγτίας ποιότητας δια- 
μείθεται, ἀπὸ τοῦ στύφοντος εἰς τὸ γλυχὺ, χαὶ ἀπὸ 
τοῦ γλυχέος εἰς τὸ στύφον µεταδαλλόμενα’ οὕτως xot 
ὁ Εμέτερος λόγος τῇ προσθήχῃ τῶν σχημάτων πρὸς 
διαςόρους χρείας μετατυποῦται, Uv! ἐπινοηθῇ ἑχάστου 
4b τρόφιµον. 


ΜΗ οὖν tv ταῖς γωνίαις µου Χχταλάλει, τραχὺ ὀνο- 
µάνων τὸ διδασκαλιχὸν, μτδὲ τοὺς χοινωνοὺς τῶν 
ἁμαρτημάτων χρινωνοὺς τῶν κατ ἐμοῦ ποιούµενος 
µέμπεων, χαθένη χρίνων ἑπίσχοπον μετὰ τοῦ συν- 


* Psal. Σσσι͵ 9. * Psal. Ccxvil. 11. 


constringes *. » Durum et contumacem psalmus 
emolliens hec ait, et veluti oleo adhortationibus 
mitigans. Incurva ergo cervicem, pr:ecepta tan- 
quam jugum subi. Quod durum est conífringitur ; 
quod cedit et flectitur, rectum efficitur ; quod te 
etiam in plantis experientia docet. Ne freno den- 
tibus compresso rapiaris in precipitium, aut ba. 
rathrum, sed accominodata manui sessoris cervice, 
ad viam quis te servet recta ducaris ; cum incre- 
paris, dic animo religioso Pavidicum illud : « Bo- 
num mihi est, quod humiliaveris me, ut discam 
justificationes tuas *. » Ne segregatlionem arbitreris 
esse ab episcoporum audacia profectam; paterna 
lex est, antiqua Ecclesiz regula, quie a lege traxit 
originem, et in gratia obtinuit, Contemplare san- 
ctum. illum Paulum per Epistolas separationis 
penas in obnoxios pronuntiandas mandantem, et 
Corinthium juvenem ejusmodi medicamento sa- 
nantem, qui satanica rabie percitus, noverca se 
commiscuerat : «Quem enim Dominus diligit, casti- 
gat ; flagello autem ferit quem suscipit *.» Non sunt 
enim radices eruditionis dulces, sed amarz; fru- 
ctum autem in posterum germinant favis suavio- 
rem. Et idcirco labore quidem ei qui exercetur 
opus est ; ei autem qui exercet, et. verbere, et 
asperitate. Ae in lege Mosaica decades quatuor 
hucusque plagarum permanent, non autem in evan- 
gelica vita : siquidem omnium sermo est, miseri- 


C cordia et virga, adhortatio et plaga. Non enim tibi 


verbera inferimus ut servo, sed te coetigamus ut 
liberum : tibi enim ex Sara libera genus est, non 
ex Agar serva. l'everemur te ut libere filium, non 
dedecoramus ut ancill:e progeniem : ob id liberis 
increpationibus te angimus peccantem, non corpus 
pungentes, sed animum cruciantes. Quod si ab 
hac re abstineamus, quo te pacto castigabimus ? 
Docendi raiio est. tractatu difficilis, institutioque 
virtutis, ac variam requirit administrationis dispen- 
salionem, quie se moribus ut sese offerunt accom- 
inodet. Est quispiam obediens et ad. instituendum . 
aniino facilis ? lluic lenis et mitis congruit. sermo. 
Alius durus et indocilis? Verberibus eget. Quid 
igitur faciemus, cum virg non conceduntur Ἡ 


D Γιο nulla cura, nulla providentia dignabimur ? 


Non ita sane. Sed cum verbis ad aliam accommo- 
dam rei subjectz:e formam concinne, traducemus : 
ac quemadmodum opsonia condimentorum, exiguo 
additamento ad contrarias qualitates permutantur, 
ex acri in duce, et ex dulci in acre conversa : ita 


, ei noster sermo ligurarum adjeclione ad varios 


usus transformatur, ut quod cujusque educationi 
congruit intelligatur. 

Ne igitur in angulis de me obioquaris, asperum 
nominans docendi genus, neque cum tuorum sce- 
lerum participibus communes mei reprehensiones 
faciens, assideas episcopum cum vanitatis consessu 


! febr. xii. 6. 


$15 


S. GREGORMI NYSSENI 


6:6 


judicans. Equidem non egre feram quasi animo A εδρίου τῆς µαταιότητος. Ἐγὼ δὲ ob zapay0fjcopa: 


novum quid passus, si e discipulis meis contuma- 
ciores indignentur. Est enim ea hominum peculia - 
ris quzdam affectio, quie ab initio ad finem usque 
vitam comitatur ; ac qui aliis imperat, parentibus 
in totum is molestus et gravis est, imo etiam sce- 
leratis et iniquis odiosus : quisquis enim peccatum 
prohibet, zgritudinem parit. Ac me id przter cas 
res quie extrinsecus occurrunt, satis historia ec- 
clesiastica docet. Quis Moyse pastor prowstantior ? 
Quis princeps ita moderatus ac lenis ? qui omnia in 
populi gratiam factus, nutritor, imperator, sacer- 
dos, verus pater, in bello servans, in deserto nus- 
quam aut sala, aut aratro culta bona suppeditans, 
jus apte dicens, sine errore dux vie ; et tandem 
tamen seditionibus ut injurius agitatus est, con- 
viciis ut ledens petitus, ut latrones οἱ fraudatores 
muriure turbatus, inaledictis ut imperitus impe- 
rator ac malus pr»fectus lacessitus, periclitatus 
etiam est ne ipso fungendi sacerdotii officio priva- 
retur, quando Dathan et Abiron filiique Core sedi- 
tiosam secum plebem una rupto foedere ex populo 
abducentes, profani se sacerdotes sanctorum ma- 
gno conatu esse contenderunt, ac feminas qui suf- 
firent elegerunt, et ΠΟΠ multo post sancta attige- 
runt, ignemque mysticum accenderunt, quod ante 
incensum: sufflentes exussit, Usque adeo populi 
praefectura docendique munus res est offendiculis 
obnoxia, ut Mosi ne fratres quidem pepercerint : 
quin et Maria obloquebatur, et Aaron conviciaba- 
tur : ac imperii onus importunum naturalem con- 
citavit henevolentiam , et amicissimos quosque 
viro laborioso ut insurgerent fecit. Verum nihil ad 
hoc ille, siquidem erat perpetuo Moyses, et nihil 
seipso deterior evadebat. Ab illis vero peccatorum 
jn ducem Deus poenas exegit, quas luerunt. Quid 
qui post eum praffuerunt ? Nonne religionem docens 
Ἰδαίας serra dissectus est? Nonne Jeremias contra 
cultum idolorum concionans clamore fatigatus est, 
et lacus eum et catarrhactarum supplicia excepe- 
runt ? Num Zacharias inter templum et altare bello 
petitus est οἱ trucidatus * Dominus quoque noster 
ipse nonne pro ovibus pastor occisus est ? nonne 
pro iis quos erudiebat, odio habitus cruci suffixus 
est ? Quid Paulo caput abscidit ? Quid Petrum ad 
crucem sustulit? Quid singulos discipulos variis 
tormentis tradidit ? Nonne quod prohiberent pec- 
catum, et docerent justitiam ? Semper enim disci- 
pulis quos reprehendunt, invisi sunt veritatis 
ainatores et magistri. Nos autem nondum veritatis 


nomine colaphum ullum passi sumus, neque ad-. 


τὴν ψυχἣν χαινόν τι πάσχων, εἰ ἄχθονταί µου τῶν 
μαθητῶν οἱ σχληρότεροι,. Πάθος γάρ ἐστι τοῦτο àv- 
θρώπινον ἐξ ἀρχῆς εἰς τέλος τῷ βίῳ παραχόλουθον : 
χαὶ βαρὺς μὲν 6 ἄρχων ὡς ἐπὶ πᾶν τοῖς ἀρχομένοις' 
τοῖς δὲ μιαροῖς χαὶ παρανόµοις xaX µίσους ἄξιος. Λυ- 
πεῖ γὰρ τὴν ἁμαρτίαν χωλύων ' xal µε τοῦτο μετὰ 
τῶν ἔξωθεν πραγμάτων ἱκανῶς καὶ dj ἐχχλησιαστιχὴ 
ἱστορία διδάσχει. Τίς χρείττων ποιμὴν Μωσέως; τίς 
δὲ ἄρχων ἐμμελὴῆς οὕτω καὶ Ἠπιος, πάντα γινόµενος 
τῷ λαῷ, τροφεὺς, στρατηγὸς, ἱερεὺς, αὐτοπατὴρ. tv 
πολέμοις σώξων, iv ἑρήμῳ ἄσπαρτα καὶ ἀνέροτα 
χορηγῶν ἀγαθὰ, δικάνων ἐμμελῶς, ἁπλανῶς ὁδητῶν; 
χαίτοι ἐπὶ τούτων κατεστασιάσθη ὡς ἀδιχῶν, ὑθρίσθη 
ὡς βλάπτων, χατεγογγύσθη ὡς οἱ χλέπτοντες xal 


B νοσφιζόµενοι, ἑθλασφημήθη ὡς ἀνεπιστήμων στρα- 


τηγὸς καὶ προστάτης οὐχ ἀγαθὸς, ἐχινδῦνευσε χαὶ 
αὐτῆς τῆς ἱερωσύνης ἀπελαθῆναι, ἠἡνίχα Δαθὰν καὶ 
Αθειρὼν xai υἱοὶ Κορὲ δημον στασιώδη μεθ) ἑαυτῶν 
τοῦ λαοῦ ἀποῤῥήξαντες, βέθηλοι τῶν ἁγίων ἱερεῖς 
ἐφιλονείχουν εἶναι, χαὶ τὰς θυµιατρίδας µετεχειρί- 
ζοντο, χαὶ ὅσον οὐδέπω τῶν ἁγίων Ὥπτοντο, xai τὸ 
πῦρ ἀνῆττον τὸ μυστιχὸν, ὃ πρὸ τοῦ θυμιάµατος 
τοὺς θυμιῶντας χατέφλεξε. Καὶ τοσοῦτόν v6 ἔστιν 
εὐ πρόσχρουστον προστασία λαοῦ xaX τὸ διδασχαλικὸν 
ἐπιτήδευμα , ὥστε οὐδὲ οἱ ἁδελφοὶ τοῦ Μωῦσέως 
ἐφείσαντο" ἀλλὰ χαὶ Μαρία χατελάλει, xal ᾽Λαρὼν 
ἑλοιδόρει, καὶ τὸ φορτιχὸν τῆς ἀρχῆς τὴν φυσιχὲν 
παρώξυνεν εὔνοιαν , xal τοὺς οἰχειοτάτους τῷ πολυ- 
µόχθῳ ἀνδρὶ ἐἑπανέστησεν. ἸΑλλ οὐδὲν περὶ τοῦτο" ὁ 


C μὲν γὰρ ἦν Μωῦσῆς, καὶ οὐδὲν ἑαυτοῦ χείρων ἐγένετο" 


οἱ δὲ τῶν εἰς τὸν ἡγεμόνα πλημμελημάτων παρὰ 
θεοῦ τὰς δίχας xaX ἀπῃτήθησαν, xal ἀπέτισαν. TL οἱ 
μετὰ τοῦτον» Οὐγ 'Ἡσαῖας τὴν εὐσέδειαν διδάσχων 
ἐπρίσθη; Οὑχ Ἱερεμίας τὴν εἰδωλολατρείαν ἄποχη- 
ρύττων χατεθοῄθη, xal λάχχοι' αὐτὸν xal τιµωρίαι 
χαταῤῥαχτῶὼν διεδέξαντο; Οὗ Ζαχαρίας μεταξὺ τοῦ 
ναρῦ xai τοῦ θυσιαστηρίου ἐπολεμήθη χαὶ ἐφονεύθη ; 
'O Κύριος ἡμῶν [ό] αὐτὸς οὐ περὶ τῶν προθάτων, ὁ 
ποιμὴν, ἑσφάγη; ob περὶ τῶν παιδευοµένων µιση- 
θεὶς ἑστανρώθη; Τί Παῦλον τῆς χεφαλῆς ἀπέτεμε; 
τί Πέτρον ἐπὶ τὸν σταυρὸν ὕψωσε; τί τοὺς καθ) 
ἔχαστον τῶν μαθητῶν ταῖς ποιχίλαις τιµωρία:ς παρ: 
έδωχεν; Οὐ τὸ χωλύειν τὴν ἁμαρτίαν, xa παιδεύειν 
διχαιοσύνην; "Acl γὰρ ἐχθροὶ τῶν ἑἐλεγχομένων 


D μαθητῶν οἱ τῆς ἁληθείας φίλοι τε xat διδάσκαλο.. 


Ἡμεῖς δὲ οὐδέπω iip τῆς ἀληθείας ἑῤῥαπίσθημεν, 
οὐδέπω τῇ σαρχὶ τὸν χίνδυνον ἐδεξάμεθα. Kat τί µέγα 
ἂν γογγυσθῶμεν, οἱ τοῦ σταυρωθέντος διάχονοι; "D; 
πατὶρ f| µήτηρ δἐχοµαί σου τὰς σκληρότητας xal 
παροξυσμούς. 


hue corporis periculum subiimus. Ác quid magni murmureuus, qui crucilixi ministri sumus ? Veluti 
pater aut mater tuas insolentias exacerbationesque amplector. 


* 


$17 





DE VIRGINITATE. 


$18 


TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
IIEPI IIAPOENIAX 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ IIPOTPEIITIKH ΕΙΣ TON ΚΑΤ APETHN BION. 


S. P. N. GREGORII 
DE VIRGINITATE. 


EPISTOLA EXHORTATORIA AD FRUGI VITAM. 


(Petro Galesinio interprete. ) 


Ὁ μὲν σχοπὸς τοῦ λόγου Ecxlv, ἐπιθυμίαν τῆς xav' À — Oratio hac omnis eo spectat, ut, qui ejus vim 


ἀρετὴν ζωᾶς τοῖς ἐντυγχάνουσιν ἐμποιῆσαι' πολλῶν 
"OE τῷ χοινοτέρῳ βίῳ, χαθὼς ὠνόμασεν ὁ θεῖος ᾿Από- 
στολος, τῶν περισπασμῶν ἐγχειμένων, ἀναγχαίως ὁ 
λόγος. ὥσπερ τινὰ θύραν xal εἴσοδον τῆς σεµνοτέρας 
δ.αγωγῆς, εὺν τῆς παρθενίας ὑποτίθεται βίον, ὡς 
οὔτε τοῖς ἐἑμπλαχεῖσι τῇ τοῦ βίου χοινότητι ῥάδιον τὸ 
χαθ᾽ ἠσυχίαν πρσφιλοσοφεῖν τῇ θειοτέρᾳ Qu, xal 


τοῖς ἀποταξαμένοις πάντη τῷ ταραχώδει βίω, mons: 


εὐχολίας οὕὔσης ταῖς ὑφηλοτέραις ἀσχολίαις παρ- 
εδρεύειν ἀπερισπάστως. Καὶ ἐπειδὴ καθ) ἑαυτὴν πως 
ἀργοτέρα πρὸς τὸ πείθειν ἐστὶν fj συμθουλὴ, xal οὐχ 
ἄν τις ῥᾳδίως ὑπαγάχοιτό τινα ψιλῷ τῷ λόγῳ πρός τι 
τῶν ὠφελούντων ἐγχελευόμενος, εἰ μὴ πρότερον ἆπο- 
σεµνύνειεν ἐχεῖνο, πρὸς ὃ τὸν ἀκροατῆν παρορμᾷ' 
τούτου χάριν ἀπὸ τῶν ἐγχωμίων τῆς παρθενίας ἁρ- 
ξάμενος, οὕτως εἰς τὴν συμδουλὴν χαταλήγει. Μὰλ- 
λον δέ πως τοῦ Ev ἑχάστῳ χαλοῦ, xat διὰ τῆς παρα- 
θέσεω; τῶν ἑναντίων φανερουµένου, ἀναγχαίως xal 
«ῆς δυσχερείας τοῦ χοινοτέρου βίου μνήμη τις γέγο- 
νεν. Εἶτα εὐμεθόδως ὑπογραφή τις παρεισήχθη τοῦ 
κατὰ Φιλοσοφίαν βίου, xai τὸ μὴ δύνασθαι τούτου 
ενχεῖν τὸν àv χοσμιχαϊῖς ὄντα φροντίσιν, χατεσχευά- 
σθη. Tf; δὲ σωματιχῆς ἐπ'θυμίας ἀργοῦσης &v τοῖς 
ἁποταξαμένοις, ἀχολούθως ἐπεζητήθη τί τὸ ἀληθῶς 
ἐπιθυμητόν. 0ὗ χάριν xaX τὴν ἐπιθυμητιχὴν δύναμιν 
παρὰ τοῦ Δημιουργοῦ τῆς φύσεως ἡμῶν ἑλάδομεν. 
Τούτου δὲ xa0' ὅσον οἷόν τς ἣν ἐχχαλυφθέντος, ἐφάνη 
ἀπολούθως xal τινα μέθοξον πρὸς τὸ τυχεῖν τούτου 
ἐπινοῆσαι τοῦ ἀγαθοῦ. Ἑὐρέθη τοίνυν ἀληθῆς παρθε- 
vig , ἡ παντὸς τοῦ ἐξ ἁμαρτιῶν μολυσμοῦ χαθαρεύ- 
ουσα, πρὸς τὴν τοιαύτην ἐπίνοιαν ἐπιτηδείως ἔχουσα᾽ 
ὥστε πάντα τὸν διὰ µέσου λόγον, κἂν πρὸς ἕτερά 
εινα βλέπειν box], πρὸς τὸ τῆς παρθενίας συντείνειν 
ἐγχώμιον. Τὰς δὲ μεριχὰς ὑποθήχας τοῦ τοιούτου 
βίου, ὅσαι τοῖς ἀχριδῶς μετιοῦσι τὴν σεμνότητα ταύ- 
την ἐπατηδεύθησαν, φεύγων τὴν ἁμετρίαν ὁ λόγος 
παρέδραµε, χαθολικῶς tz διὰ τῶν γενιχωτέρων παρ- 


assequuntur, iis profecto vite honeste, et qux vir- 
tuti maxime conveniat, allatura sit cupiditatem : 
permultze enim cum sint, ut divini Apostoli verbo 
utar, distractiones, qux communi hominum vitz 
impendent; necessario h:ec quidem oratio, quasi 
quosdam sanctioris disciplinze aditus, atque fores 
virginalis vit:e rationes constituit: tanquam neque 
iis, qui in hac γι vulgaris societate occupati sunt, 
facile sit otioso animo se divinioris vite institutis 
tradere, οἱ illis, qui ab omni turbulent» vite con- 
sueludine se removerunt, valde promptum sit ac 
facile, in'gravioribus rerum divinarum studiis sine 
ulla interpellatione ac libere versari. Et. quoniaia 
aliquo modo consilium per se non multam ad per- 
suadendum vim habet, neque qui ad res aliquas 
utiles et salutares adhortatur, facile quempiam 
simplici verborum ratione flectit, nisi illud unum 
ante graviter, el ample exornaverit, ad quod audi- 
torem ipsum impellere studet : propterea oratio 
μας, quz consilio concluditur et terminatur, a vir- 
ginitatis laudibus exorsa est. Quz autem cuique rci 
laus attribuitur, ea quia rerum inter se pugnantiuui 
appositione, quasi contentione.quadam, illustrior 
fit, non sine causa 4 nobis molestiarum, ac diflicul- 
tatum, quibus humana vita afficitur, mentio facta 
est. Deinde explicatio quzdam, et illa quidem bre- 
vis est introducta vitz illius, quae philosophiz con: 
sentanea est, illudque sane conclusum est, nou 


C Posse eam vitz rationem quemquam assequi, qui 


jn humanis negotiis omnino versatur. Sed cum 
eorum, quí rerum huinanarum curam abjecerunt, 
corporis cupiditas debilitata sit, et quasi languescat 
appetitio, illud item ordine quassitum est, qux a 
nobis res sit vere appetenda. Cujus rei gratia ab 
eo qui naturz nostra effector est, ipsam appetitio- 
nis vim naturamque nos accepimus, Qua quidem 
re, quoad fieri potuit, planc explicata, neque etiam 


$19 


S. GREGORII NYSSENI 


920 


prapostere visum est, rationem quamdam, atque A αγγελµάτων προσαγαγὼν τὴν παραινεσιν, ἔμπε- 


viam indagare, qua hoc sane bonum assequeremur. 
Vera igitur, et solida virginitas cum nullis peccato- 
rum sordibus obsolescat, ea ad hanc ipsam inda- 
gationem inventa est valde accommodata. Quam- 
obrem quzcunque lac oratione exposita sunt, etsi 
alio spectare videntur, omnia tamen ad hanc virgi- 
nalem laudem plane referuntur. Singula enim hujus 
vit? precepta atque instituta, αἱ diligenter sunt 
el accurate. exculta ab iis, qui sancte vitae hujus 
participes sunt, nimiam verborum copiam effugiens, 
hic percurrit. oratio: ac generatim per commu- 
nia pr:ecepta adhortatione producta, res singulas 
ita quodam modo comprehendit, ut neque res ullas 
necessarias prztereat, neque extra modum vage- 


tur. Cum autem in more atque hominum consnc- B 


tudine illud positum sit, ut omnes iis potissimum 
sese studiis dent, quorum laude viros illustres ex- 
stilisse viderint, necessario qui colibatus gloria 
floruerunt, eos pie commemoravimus. Et quoniam 
neque rebus narrandis exempla ad virtutis per- 
fectionem tantum quidem meinenti habent, quan- 
tum certe habet tum vox viva, tum maxime exempla, 
qua res salutares gignunt : idcirco jure et merito, 


ριείληφε τρόπον τινὰ τὰ χαθέχα στον’ ὡς μήτε τι παθ- 
ιδεῖν τῶν ἀναγχαίων , καὶ τὴν ἀμετρίαν φυλέξι- 
σθα:.. Ἔθους δὲ πᾶσιν ὄντος, προθυµότερον ἀντιλαμ- 
θάνεσθαι παντὸς ἐπιττδεύματος, εἴ τινας ἓν Exelwp 
προευδοχιµήσαντας ἴδοι, ἀναγχαίως χαὶ τῶν ἓν ἆἀγα- 
pig διαλαµνάντων ἁγίων μνήμην ἐποιησάμεθα. Καὶ 
ἐπειδῃ μὴ τοσοῦτον τὰ ἐν τοῖς διηγήµασιν ὑποδεί- 
γµατα δύνανται πρὸς χατόρθωσιν ἀρετῆς, ὅσον 1) 
ζῶσα φωνὴ, καὶ τὰ ἐνεργούμενα τῶν ἀγαθῶὼν ὑπο- 
δείγµατα. ἀναγχαίως πρὸς τῷ τέλει τοῦ λόγου, 
τοῦ θεοσεθεστάτου ἑπ',σχόπου xai Πατρὸς ἡμῶν 
ἐπεμνήσθημεν, ὡς µόνου δυνατῶς ἔχοντος τὰ τοι- 
αὖτα παιδεύειν, CH δὲ μνήμη οὐκ ἐπ ὀνόματος 
γἐγονεν, ἀλλὰ διά τινων γνωρισμάτων τὸ ἐχεῖνον 
εἶνα, τὸν δηλούµενον ὁ λόγος ἡνίξατο' ἵνα μὴ τοῖς 
μετὰ ταῦτα καθομιλοῦσι τῷ λόγῳ ἀνόνητος f| συµ- 
θουλὴ εἶναι δόξη, τῷ παρελθόντι τὸν βίον προσφοι- 
tdv τοὺς νξους ἐγχελεύουτα ' ἁλλὰ πρὸς τοῦτο βλέ- 
ποντες µόνον, οἷον εἶναι προτἠχει τὸν τοιούτου βίου 
γαθηγττὴν, ἐκλέγωντα! ἑχυτοῖς εἰς ὁδηγίαν τοὺς ἀξὶ 
παβῤὰ τῖς τοῦ θςοῦ χάριτος εἰς προστασίαν τῆς xa 
ἀρετῆν πολιτείας ἀναδειχνυμένοις 3) γὰρ εὑρήσουσι 
τὸν ζητούμενον, f| οἷον χρὴ εἶναι οὐκ ἀγνοῄσουσιν. 


liac prope extrema oratione, religiosissimi episcopi, et Patris nostri meminimus, quasi nnus omnium 
maxime possit hec ipsa que quarimus docere. Mentio autem ejus non nominatim facta est, sel 
ex quibusdam signis oratio ipsa ostendit eum esse, quem nos significamus : ut ne qui postea in hoc 
sermone versantur, id consilium iis videatur inutile, si, qui in hane vivendi viam ingrediuntur, 
se ad juvenes conferre juberentur, At vero hoc solum hi intuendo, nempe qualem esse deceat hujus 
vita moderatorem, deligant eos sibi duces, qui munere ac benignitate Dei instituti sunt, ut honeste 
vit hujus rationibus przsint: ita enim aut invenient id quod quzerunt ;.aut, quale hoc esse debeat 


non ignorabunt. 
CAP. I. 
Omni laude prestantior virginitas. 

Augusta illa virginitatis quadam quasi facies, 
qui» cum in pretio est apud omnes qui de bono 
sincere judicent, tum iis solis contingit, quibus ad 
przclarum hoc studium Dei gratia benigue opitu- 
letur, vel ex nomine quo compellatur, insignem 
laudem habet : nam incorruptum, qua vox in vir- 
ginitate de multorum consuetudine dicitur, ejus 
integritatem significat. Itaque ex co. nomine quod 
tantumdem valeat, intelligere est hujus doni pre- 
stantiam : siquidem, cum multa sint quz cum vir- 
tute gerantur, solum hoc incorrupti appellatione 
ornatum est. Sin autem beneficium hoc Dei Optimi 
Maximi etiam praedicandum est, sufficiet ad ejus 
commendationem divinus Apostolus, qui paucis 
verbis omnem laudum ampli(icationem obscuret, 
sanctam atque ineulpatam eain appellans, qua hoc 
munere ornata sit. Quod si enim augustz:e. liujus 
virginitatis ea est perfunctio, ut inculpatus ac san- 
ctus efficiare: eze autem voces proprie ac primo 
ad incorrupti Dei gloriam usurpantur: ecquanam 
major esse potest laus virginitatis, quam ostendi 
ean iis rebus castorum suoruim arcanorum parti- 
cipes quasi deos efficere, ut socii quidam sint glo- 
ri? solius vere sancti atque inculpati Dei, necessi- 
tudine cum co puritate atque integritete contra- 


ΚΕΦΑΛ. A', 
"Ori χρείττων ἐγχωμίων 1) παρθενἰα. 

Τὸ σεμνὸν τῆς παρθενἰας εἶδος, ὃ πᾶσι μὲν τίμιόν 
ἐστι τοῖς τὸ χαλὸν ἓν χαθαρότητι χρίνουσι΄ παραγί- 
vetat δὲ µόνοις οἷς ἂν ἡ τοῦ θεοῦ χάρις εὐμενῶς πρὸς 
τὴν ἀγαθὴν ταύτην ἐπιθυμίαν συναγωνίσηται’ αὐτόθι 
μὲν ἔχει τὸν πρέποντα ἔπαινον, ἀπὸ τῆς προσηγορἰας 
τῆς συνονομαζοµένης abi). Τὸ γὰρ ἄφθορον χατὰ 
τὴν συνῄθδιαν τῶν πολλῶν ἐπὶ τῆς παρθενίας λεγό - 
µενον, σημαντιχὀν ἐστι τῆς ἐν αὐτῇ χαθαρότητος. 
ὝὭστε διὰ τοῦ ἰσοδυναμοῦντος ὀνόματος ἔστιν ἐπιγνῶ- 
ναι τὴν ὑπεοθολὴν τοῦ τοιούτου χαρίσµατος, εἴπερ 
πολλῶν ὄντων τῶν χατ᾽ ἀρετὴν ἐπιτελουμένων, µόνον 
τοῦτο τῇ ἐπωνυμίᾳ τοῦ ἀφθάρτου τετίµηται. El δὲ 
χρὴ xaX δι ἐγχωμίων ταύτην τοῦ Μεγάλου soU δω- 
ρεὰν ἀποσεμνύνειν, ἀρχεῖ mob; εὐφημίαν αὕτης ὁ 
θεῖος Απόστολος, δι ὀλίγων ῥημάτων πᾶσαν ἔγχω- 
µίων ὑπερθολὴν ἀποχρύψας. ὃς ἁγίαν xal ἅμωμον 
τὴν χεχοσμηµένην διὰ τῆς χάριτος ταύτης ὠνόμασεν. 
El γὰρ τὸ κατόρθωμα τῆς σεμνῆς ταύτης παρθενία- 
ἐστὶ, τὸ ἅμωμόν τινα γενέσθαι xal ἅγιον ' ταῦτα δὸ 
τὰ ὀνόματα χυρίως xal πρώτως εἰς δόδαν παραλαμ- 
θάνεται τοῦ ἀφθάρτου θεοῦ’ τίς μείζων ἔπαινος παρ- 
θενίας, ἢ τὸ ἀποδειχθῆναι διὰ τούτων θξοποιοῦσαν 
τρόπον τινὰ τοὺς τῶν καθαρῶν αὐτῆς μυστηρίων 
µετεσχηχότας, εἰς τὸ γενέσθαι αὐτοὺς κοινωνοὺς τῆς 
δόξης τοῦ μόνου ὡς ἀληθῶς ἁγίου xai ἀμώμον θεοῦ, 


521 


DE VIRGINITATE. 


$23 


διὰ καθαρότητος αὐτῷ xai ἀφθαρσίας οἰχειουμένους, A henda. Quicunque vero longius "orationis digres- 


"Ὅσοι δὲ μαχροὺς ἑπαίνους iv διεξοδιχοῖς χατατεί- 
νουσι λόγοις, ὡς διὰ τούτων προσθἠσοντές τι τῷ θαύ- 
part τῆς παρθενίας, λελήθασιν ἑαυτοὺς, κατά ve τὴν 
ἐμὴν χρίσιν, ἑναντιούμενοι τῷ ἰδίῳ σχοπῷ' bU ὧν 
ἐξαίρουσιν εἰς μέγεθος, ὕποπτον ποιοῦντες διὰ τῶν 
ἐγχωμίων τὸν ἔπαινον. "σα γὰρ ἐν τῇ φύσει τὸ µε- 
γαλεῖον ἔχει, οἴχκοθεν τὸ θαῦμα ἐπάγεται, οὐδὲν τῆς 
ix τῶν λόγων συνηγορίας δεόµενα' χαθάπερ ὁ obpa- 
νὸς, ἡ ὁ Ίλιος, f], ἄλλο τι τῶν tou χόσµου θαυμάτων’ 
τοῖς δὲ ταπεινοτέροις τῶν ἐπιτηδευμάτων ἀντὶ ὑπο- 
θάθρας 6 λόγος Ὑινόμενος, μεγέθους τινὰ φαντασίαν 
διὰ της τῶν ἑπαίνων περινοίας προστίθτσιν. "O0ev 
πολλάχις τὸ Ex τῶν ἑγχωμίων χατασχευαζόμενον 
θαῦμα, ὡς σεσοφισµένον χαθυποπτεύεται ὑπὸ τῶν 


ἀνθρώπων. Ἔπαινος δὲ μόνος ἰχανὸς τῆς παρθενἰας B 


ἐστὶ, τὸ χρείττονα τῶν ἑπαίνων εἶναι τὴν ἀρετὴν 
ἀποφίνασθαι, xxi τῷ Bl θαυμάσαι μᾶλλον ἡ τῷ 
λόγῳ τὴν καθαρότητα’ ὁ δὲ ὑπόθεσιν ἔγχωμίων ταύ: 
την ὑπὸ quotas ποιούµενος, ἔοιχε τὴν σταγόνα 
τῶν οἰχείων ἱδρώτων ἀξιόλογον εἰς προσθήῄχην νοµί- 
ζειν τῷ ἀπείρῳ πελάγει γενῄσεσθαι, εἴγε ἀνθρωπίνῳ 
λόγῳ δυνατὸν εἶναι τὴν τοσχύτην χάριν ἀποσεμνὺ,αι 
πεπίστευχεν. "H γὰρ τὴν ἑανυτοῦ δύναμιν &yvosi, ἢ 
ὃ ἐπαινεῖ οὐχ ἑπίσταται. 


sionibus hujus rci latius explicant laudes, quasi ex 
hoc aliquid admirabili huic virginali studio sint 
addituri, hi profecto mihi seipsos ignorare viden- 
tur, cum suz sententi: magnopere ipsi repugnent: 
quibus enim encomiis se rei magnitudinem ampli- 
ficare arbitrantur, iisdem suspectam faciunt laudem. 
Nam qua natura excellunt, admirationem secum 
afferunt, neque orationum patrocinio indigent : 
qualia sunt coelum, sol, ceteraque id generis, quz 
in omni celo, et terra aliquid admirabile habent : 
humilioribus autem studiis oratio pro fundamento 
proposita aliquam magnitudinis opinionem laudum 
artificio adjungit. ltaque fit plerumque ut admiratio 
qui encomiis comparatur, veluti commentitia ab 
bominibus suspecta habeatur. Ergo hzc laus virgi- 
nitatis egregia est, ut scilicel statuat quis virtutem 
ipsam omni esse laude przstantiorem, atque ex ipso 
potius vitz? genere, quam ex aliqua oratione casti«- 
latem suspiciat atque admiretur; nam qui in hoc 
virginitatis laudandze argumento gloriz cupiditate 
adductus versatur, non ab eo plane dissimilis cst 
qui aliquam sudoris sui stillam, quam is magui 
faciat, immenso mari putet. fore additamentum, si 
modo hominum sermone crediderit tantum munus 


posse illustrari atque ornari. Aut enim is suarum virium ignarus est, aut id quod laudat non intel- 


ligit. 
ΚΕΦΑΛ. P', 


"Or. ἴδιον τῆς θεἰας τε xal ἁσωμάτου «ὑύσεως 
χατόρθωµά ἑστιν ἡ παρθενία. 


Συνέσεως γὰρ ἡμῖν χρεία πολλῆς, δι’ ἧς ἔστι γνῶ- 
ναι τὴν ὑπερθολὴν τῆς χάριτος ταύτης, Ἶτις συνεπι- 
νοεῖται μὲν τῷ ἀφθάρτῳ IIazpl ὃ δὴ χαὶ παράδοξον, 
iv Πατρὶ παρθενίαν εὑρίσκεσθαι, τῷ τε Υἱὸν ἔχοντι, 
χαὶ δίχα πάθους γεννῄβσαντι’ τῷ δὲ Μονογενεῖ sip τῷ 
«tc ἀφθαρσίας χορηγῷ συγχαταλαμθάνεται , ὁμοῦ τῷ 
xa0api χαὶ ἁπαθεῖ τῆς γεννήσεως αὑτοῦ συνεχλάµ- 
vasa. Πάλιν τὸ ἴσον παράδοξον, Υἱὸς διὰ παρθενίας 
νουρύµενος. Ἐνθεωρεῖται δὲ ὡσαύτως xat τῇ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος φυσικῇ xai ἀφθάρτῳ καθαρότητι. Τὸ γὰρ 
χαθαρὸν καὶ ἄφθαρτον ὀνομάσας, ἄλλῳ ὀνόματι τὴν 
παφθενίαν ἐσήμανας. IIáor δὲ τῇ ὑπερχοσμίῳ φύσει 
συαπολιτεύεται, διὰ τῆς ἀπαθείας συμπαροῦσα ταῖς 


CAPUT il. 


Divine et incorporee natura proprium, et per[ectum 
virginitatis officium. 

Intelligentia non. parva egemus, ut cognitionem 
capere possimus hujus excellentis grati», quze cum 
incorrupto patre comprehenditur. Res admirabilis 
est, atque inusitata, ut virginitas in Patre invenia- 
tur, qui el Filium habet, et Filium absque affectu 
genuit. Cum unigenito autem Deo, qui omnis pudi- 
citie, et incorruptze virginitatis auctor est, simul 
cognoscitur, cum in ejus pudica, atque incorrupta 
generatione pariter eluxerit. Rursusque mirum zque 
est Filium in virginitate comprehendi. Eademque 
ratione in Spiritus sancti naturali atque incorrupta 
puritate spectantur. Cum enim purum nominas, 
atque incorruptum, virginitatem alio nomine signi- 


ὑπερεχούσαις δυνάµεσιν, οὔτε τινὸς τῶν θείων χωρι- p ficas: qui in universa denique coelesti natura si- 


ζομένη, xal οὐδενὸς τῶν ἑναντίων προσαπτοµένη. 
Πάντα γὰρ ὅσα xa φύσει [καὶ] προαιρέσει πρὸς ἀρετὴν 
νένεῦχεν, τῷ χαθαρῷ πάντως ἑνωραῖζεται τῆς ἀφθαρ- 
cíacg- xal ὅσα πάντα εἰς τὴν ἑναντίαν ἀποχέχριται 
τάξιν, τῇ ἀποπτώσει τῆς χαθαρότητος τοιαῦτά ἐστι 
xai ὀνομάνεται. Τίς οὖν ἐξαρχέσει δύναµις λόγων τῇ 
τοσαύτῃ χάριτι παρισωθῆναι;, ἨἩ πῶς οὗ φοθεῖσθαι 
χρὴ. μὴ διὰ τῆς τῶν ἑπαίνων σπουδῆς λυµήνηταί τις 
*b μεγαλεῖον τοῦ ἀξιώματος, ἑλάττω τὴν περὶ αὐτοῦ 
V av τῆς προειλημμένης τοῖς ἀκροαταϊῖς ἐμποιήσας; 
Οὐχοῦν καλῶς ἔχει, τοὺς μὲν ἐγχωμιαστιχοὺς λόγους 
ἐπὶ ταύτης ἐᾷν, ὡς ἀμήχανον ταῖς ὑπερβολαῖς τῆς 
ὑποθέσεως συνεπᾶραι τὸν λόγον ὡς xai ἔστι δυνα- 
ον ἀεὶ µεμνῆσθαι τοῦ θείου χαρίσµατος , χαὶ ἐπὶ 


mul versatur, quia cum ab affectibus vacua sit, 
sublimibus illis potestatibus inbzaret. Neque vero, 
etsi a nullis rebus divinis sejuncta est virginitas, 
contrariis tamen est rebus adjuncta. Cuncta enim, 
qua et natura et consilio ad virtutem propensa 
sunt, omnino incorrupte virginitatis, pudicitiasque 
splendore decorantur; qua vero in contrariam 
virtutis partem proclivia feruntur, castitatis lapsu 
ea talia ct sunt, et nominaatur. Quamobrem qux 
tanta erit dicendi facultas et copia, quae tam magni 
muneris dignitatem laudibus zequare possit ? Quove 
pacto non pertimescendum, ut ne studio laudum 
quis dignitatis amplitudinem lzdat, si minorem iis, 
qui audiunt, quam ipsi antea conceperant, opinio- 


9235 


S. GREGORII. NYSSENI 


924 


nem in laudando afferat? Praeclare itaque agitur, A γλώττης ἔχειν το ἀγαθὸν, ὅπερ ἴδιον μὲν τῆς ἆσω- 


si quxe in alicujus rei laudibus versantur orationes, 
in hac pratereantur: quasi difficile sit orationis 
vim et copiam comparare, quas gravissimo huic 
argumento respondeat : quemadmodum contra illud 
facile est, divinum hoc munus perpetua memoria 
colere, atque id bonum in ore semper habere, quod 
incorporea divineque natur» proprium quidem ac 
precipuum est; Dei tamen benignitate iis etiam, 
qui e carne et sanguine effecti hujus vitz: usura 
fruuntur, datum et tributum est, ut virginitas quasi 
manum munditie participationem porrigens, lho- 
minum naturam vitiosa affectione abjectam rursus 
crigat, et ad ccelestium contemplationem perducat. 
Ob eam enim causam mihi Dominus noster Jesus 
Christus, a quo veluti fonte quodam omnis casti- 
monia manat, non nuptiarum via quzsita, in hanc 
vitam ingressus videtur, ut ex eo modo, quo car- 
nem humanam assumpsit, admirabile hoc, et ma- 
gnum plane mysterium patefleret : quoniam, que 
Dei adventum deimonstraret, sola. castitas idonca 
est : quam aliter perfecte omnino prxstare nemo 
potest, nisi qui ab omni carnis affectu se etiam 
atque etiam totum averterit. Quod enim in Marise 
Virginis inviolate corpore effectum est, perfecta 
Christi divinitate, quz in ipsa Virgine eluxerat: 
hoc ipsum in omni animo contingit, qui sit castitate 
ornatus, rationemque ducem in virginali vita se- 
quatur. Quoniam non amplius, ut corporis humani 
formam habitumque induat, venturus est Dominus ; 
non enim etiam novimus, inquit, secundum carnem 
Christum ; sed in spiritu veniet, et Patrem secum 
ducet, ut quodam loco testatur Evangelium. Quo- 
niam igitur tanta vis virginitatis est, ut οἱ in coelis 
apud spirituum Patrem maneat, et cum coelestibus 
ilis mentibus una exsultet, et salutem hbumanam 
attingat; cumque Deum ipsum sua vi ad humans 
viue communionem ducat, hominemque rursus ad 
ccelestium rerum cupiditatem excitet ; atque adeo 
hominum cum Deo familiaritatis vinculum quoddam 
hzc cum sit; et ea, qua vicissim natura valde di- 
staht, ipsa concilians in consensum concordiam- 
que redigat : qua dicendi vis inveniri posset, qua 
mirabilis hujus rei magnitudinem assequatur ? Sed 
quia absurdum plane est mutarum rerum, el earum, 
qua sensu carent, similem se esse videri, e duo- 


. busque alierum est, ut aut quis virginales laudes 


non agnovisse videatur, aut ad harum cognitionem 
non commotum se neque affectum ostenderit : nos 


C 


pázou φύσεώς ἐστι xat ἐξαίρετον᾽ ὑπὸ φιλανθρωπίας 
δὲ θεοῦ, χαὶ τοῖς διὰ σαρχὸς xat αἵματος λαχοῦσι τὴν 
ζωὴν ἐχαρίτθη, ἵνα χαταθληθεῖσαν thv ἀνθρωπίνην 
φύσιν ὑπὸ τῆς ἐμπαθοὺς διαθέσεως, ὥσπερ τινὰ χεῖρα 
thv τῆς χαθαρότητος μᾶτουσίαν ὀρέξασα, πάλιν ὁρ- 
θώσῃ , χαὶ πρὸς τὰ ἄνω βλέπειν χειραγωγήσῃ. Διά 
τοῦτο γὰρ οἶμαι xai τὴν πηγὴἡν τῆς ἀφθαρσίας, αὖὑ- 
τὸν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, μὴ διὰ γάµου 
εἰσελθεῖν εἰς τὸν χόσµον, ἵνα ἑνδείξητα: διὰ τοῦ τρό- 
που τῆς ἐνανθρωπήσεως τὸ μέγα τοῦτο µυστήριον, 
ὅτι θεοῦ παρουσίαν xaY εἴσοδον µόνη χαθαρότης ἱχανή 
ἐστι δείξασθαι ἣν ἄλλως οὐχ ἔστι πρὸς ἀχρίδειαν 
πᾶσαν χατορθωθῆναι, εἰ μὴ παντελῶς τις ἑαυτὸν τῶν 
σαρχιχῶν παθηµάτων ἀλλοτριώσειεν. Ὅπερ γὰρ ἓν 
τῇ ἁμιάντῳ Μαρίᾳ γέγονε σωματιχῶς, τοῦ πληρώ- 
µατος τῆς θεότητος ἓν τῷ Χριστῷ διὰ τῆς Παρθένου 
ἐχλάμφαντος' τοῦτο xal ἐπὶ πάσης φυγῆς χατὰ λόγον 
παρθενευούσης γίνεται. Οὐχέτι σωματιχὴν ποιουµέ- 
νου τοῦ Κυρίου τὴν παρουσίαν' οὐ γὰρ γινώσχομµεν 
ἔτι, croi, χατὰ σάρχα Χριστόν) ἀλλὰ πνευματιχῶς 
εἰσοιχι»ομένου, xat τὸν Πατέρα ἑαντοῦ συνεισάγον- 
τος, χαθώς φησί που τὸ Εὐαγγέλιον. Ἐπεὶ οὖν το- 
σαύτη ἐστὶ τῆς παρθενίας fj δύναµις, ὡς xal Ev. τοῖς 
οὐρανοῖς παρὰ τῷ ἩΠατρὶ τῶν πνευμάτων µένειν, 
χαὶ μετὰ τῶν ὑπερχοσμίων χορεύειν δυνάµεων, χαὶ 
τῆς ἀνθρωπίνης σωτηρἰας ἐφάπτεσθαι' τὸν μὲν θεὸν 
δι ἑαυτῆς πρὸς τὴν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου χοινωνίαν 
χατάγουσα, τὸν δὲ ἄνθρωπον Ev ἑαυτῇ πρὸς τὴν τῶν 
οὐρανίων ἐπιθυμίαν πτεροῦσα, xaX olovzt σύνδεσμός 
τις γινοµένη τῆς ἀνθρωπίνης πρὸς τὸν θεὸν οἰχειώ- 
σεως , τὰ τοσοῦτον ἀλλήλοις ἀφεστῶτα τῇ φύσει, τῇ 
map ἑαυτῆς µεσιτείᾳ εἰς συμφωνίαν ἀνάγουσα, τίς 
ἂν εὑρεθείη δύναµις λόγων συνανιοῦσα τῷ θαύματι; 
Αλλ' ἐπειδὴ ἄτοπον παντελῶς ἀφώνοις 1) ἀναισθήτοις 
ὅμοιον φαΐνεσθαι, xal τῶν δύο τὸ ἕτερον, ἢ μὴ ἆπ- 
εγνωχέναι δοχεῖν τὰ τῆς παρθενἰας χαλὰ, ?) ἅπληκτον 
καὶ ἀχίνητον pho τὴν τῶν χαλῶν αἴσθησιν ἔπιδει- 
χθήναι’ βραχέα τινὰ περὶ αὐτῆς εἰπεῖν, διὰ τὸ δεῖν ἐπὶ 
πᾶσι πείθεσθαι τῇ ἑξουσίᾳ τοῦ ἐπιτάξαντος ἡμῖν, 
προεθυµήθηµεν. Μηδεὶς δὲ τοὺς χοµπωδεστέρους 
παρ) ἡμῶν ἐπιζητείτω τῶν λόγων, ἔστι μὲν γὰρ οὐδὲ 
βουλομένοις ἡμῖν ἴσως δυνατὸν τὸ τοιοῦτον, ἆμελε- 
τήτοις οὖσι τῆς τοιαύτης λέξεως. El δὲ xal παρῆήν 
τοῦ χομπάζειν ἡ δύναμις , οὐχ ἂν τοῦ χοινῇ λνσιτε- 
λοῦντος τὸ ἐν ὀλίγοις εὐδοχιμῆσαι προετιμήσαμεν. 
Ζητεῖν γὰρ ἐξ ἁπάντων οἶμαι δεῖν τόν γε νοῦν ἔχοντα, 
οὐκ ἐξ ὧν ὑπὲρ τοὺς λοιποὺς θαυμασθήσεται, ἀλλ 
ἐξ ὧν ἂν καὶ ἑαυτὸν xal τοὺς λοιποὺς ὠφελήσειεν. 


hoc ipso de genere toto pauca quzdam commemorare proposuimus, quoniam illius, qui nobis prz- 
cepit, imperio omnibus in rebus parendum erat. Neque vero magnificam verborum ostentationem 
quis a nobis requirat : quandoquidem etiam si nos expeteremus hoc fortasse nobis, id orationis genus 


negligentibus, przstare non liceret. 


Sin autem facultas nobis bujus ostentationis, qua generatim 


minus expedit, inesset, in concionum genere eam approbari, hoc nos antiquius habuimus. Nam qui 
ratione pr:editus est, ei potissimum quaerendum esse arbitror, non quibus rebus maximam prater 
exteros admirationem sui excitaverit, sed quibus cum sibi, tum cateris adjumentum sit allaturus, 


$15 DE VIRGINITATE 226 


ΚΕΦΑΛ. I". Α 


Μνήμη τῶν ix τοῦ γάμου δυσχερῶν, xal ἔνδει- 
s τοῦ τὸν εγραφότα τὸν «ἰόγον μὴ ἄγαμον 
€ »Gt. 


Εἴθε πως οἷόν τε fjv xápol τι γενέσθαι πλέον Ex 
τῆς τοιαύὐτης σπουδῆς' ὡς μετὰ πλείονος ἂν τῆς 
προθυμίας τὸν περὶ τούτων πόνον ἀνεστησάμην, εἴ- 
περ χατὰ τὸ γεγραμμµένον, Ex! ἐλπίδι τοῦ μετασχεῖν 
τῶν ἐκ τοῦ ἀρότρου xai ἁλοητοῦ γεννηµάτων, ἐφιλο- 
πόνουν τὸν λόγον. Now δὲ τρόπον «tà µαταία xal 
ἀνόνητος dj γνῶσις ἐμοὶ τῶν τῆς παρθενίας χαλῶν, 
ὡς; τῷ Bot τὰ γεννηµατα, τῷ μετὰ χημῶν ἔπιστρε- 
φομένῳ τὴν ἅλωνα:. f| ὡς τῷ διφῶντι τὸ ἀποῤῥέον 
τῶν κρημνῶν ὕδωρ, ὅταν ἀνέφικτον T]. Μαχάριοι δὲ 
oí; tv ἑξουσίᾳ τῶν βελτιόνων ἐστὶν d αἴρεσις, καὶ D 
οὐχ ἀπετειχίσθησαν τῷ χοινῷ προληφθέντες Bit, χαθά- 
περ ἡμεῖς olóv τινι χάσµατι πρὸς τὸ τῆς παρθενίας 
χαύὐχημα διειργόµεθα, πρὸς fjv οὐχ ἔστιν ἐπανελθεῖν 
ἔτι τὺν ἅπαξ τῷ χοσμιχῷ βίῳ τὸ ἴχνος ἑναπερεί- 
σαντα. Διὰ τοῦτο θεαταὶ µόνον τῶν ἁλλοτρίων ἑσμὲν 
καλῶν ἡμεῖς, xoi μάρτυρὲς τῆς ἑχατέρων µαχαριό- 
τιτος * χᾶν τι δεξιὸν περὶ παρθενίας νοήσωμεν, ταῦ- 
τὸν πάσχοµεν τοῖς ὀψοποιοῖς τε xai ὑπτρέταις, ol 
τὴν ἐπιτραπέζιον τῶν πλουσίων τρυφὴν ἄλλοις ἡδύ- 
νουσιν, οὐδενὸς αὐτοὶ τῶν παρεσχευασµένων µετ- 
έχοντες ὡς μαχἀριόν γε ἂν ἣν, εἰ μὴ οὕτως εἶχε, 
μτδὲ τῇ ὑστεροθουλίᾳ «b xaXby ἑγνωρίσαμεν. Nuv 
ὃξ ζηλωτοὶ μὲν ὄντως, xal πάσης εὐχῆς xai ἔπιθυ- 
μίας ἐπέχεινα πράττοντες, ol; dj δύναμις τῶν ἆπο- 
λαύσεων τῶν ἀγαθῶν τούτων οὐκ ἀπηοχέχλεισται. 
Ἡμεῖς δὲ χαθάπερ οἱ τῇ πολιτείᾳ * τοῦ πλούτου τὴν 
ἑαυτῶν παραθεωροῦντες πενίαν, πλεῖον ἀνιῶνται τοῖς 
παροῦσι xal δυσχεραίνουσι" τὸν αὐτὸν τρόπον ὅσῳ 
πλέον τὸν τῆς παρθενίας πλοῦτον ἐπιγινώσχομεν, 
οησούτῳ μᾶλλον οἰχτείρομεν τὸν ἄλλον βίον, διὰ τῆς 
τῶν βελτιόνων παρεξετάσεως, οἷον xaX ὅσον πτωχενει 
χαταμανθάνοντες. Οὐ λέγω µόνον ὅσα ὕστερον τοῖς 
xav ἀρετὴν βεθιωχόσιν ἀπόχειται, ἀλλὰ χαὶ ὅσα τῆς 
παρούσης ict ζωῆς. El γάρ τις ἀχριθῶς ἑξετάζειν 
ἐθέλοι τοῦ βίου τούτου τὸ πρὸς «hv παρθενίαν διά- 
φοροὺν, τοσαύτην εὑρήσει τὴν διαφορὰν, ὅση σχεδὸν 
ph; τὰ οὑράνια τῶν ἐπιγείων ἐστίν» ἔξεστι δὲ γνῶ- 
ναι τὴν τοῦ λόγου ἀλήθειαν, αὑτὰ διασχεψαµένους τὰ 
πράγµατα. Πόθεν δέτις ἀρξάμενος ἐπαξίας ἂν τὸν p 
βαρὺν τοῦτον ἐχτραγῳδίήσειεν;, ᾿Π πῶς ἂν τις τὰ 
χοινὰ τοῦ βίον ὑπ ὄψιν ἀγάχοι xaxX, ἃ πάντες μὲν 
e ἄνθρωποι διὰ τῆς πείρας γινώσχουσιν, οὐκ οἶδα 
ü ὅπυς iv αὐτοῖς τοῖς εἰδόσιν αὐτὰ λανθάνειν ἡ φύ- 
σις ἐμηχανήσατο, ἑχουσίως τῶν ἀνθρώπων ἐν οἷς 
εἶσιν ἁγνοούντων ; Βούλει ἀπὸ τῶν ἡδίστων ἀρξώ- 
µεθα; Οὐχοῦν τὸ χεφάλαιον τῶν ἐν τῷ γἀμῳ σπου- 
δαζοµένων τὸ χεχαρισµένης ἐπιτυχεῖν ἐστι συµθιώ- 
6εως. Καὶ 5h ταῦθ) οὕτως ἑἐχέτω, χαὶ διὰ πάντων 
μαχαριστὸς ὑπογεγράφθω ὁ vápoz* γένος εὐδόχιμον, 
πλοῦτος ἀρχῶν, ἡλιχία συµβαίνουσα, τῆς ὥρας αὐτὸ 
τὸ ἄνθος, φίλτρον πολὺ, χαὶ οἷόν ἔστιν ἐν ἑχατέρῳ 
ὑπὲρ τοῦ ἄλλου ὑπονοεῖσθαι' γλυχεῖα ἑχείνη Φφιλο- 
wuxía τὸ ἑαυτὸν βούλεσθαι νικᾷν (v τῇ ἀγάπῃ ἑχά- 


CAPUT Iii. 


Commemoratio difficullatum, ac molestiarum , que 
e nupliis exsistunt : qua in re demonstratur item 
is, qui orationem hanc conscripsit, colebs non 
[uisse. 

Utinam afiquo modo fieri posset, ut ex hoc stu- 
dio mihi quoque aliquid amplius contingeret, quo 
propensiore animi voluntate, ego in hoe studii 
genere laborem posuissem : quoniam si ea spe 
ducerer, ut, quemadmodum litteris proditum est, 
frugum qua ex aratione trilurave percipiuntur, 
partem ego quoque aliquam ferrem ; accurate 
sane in hac oratione elaborassem. Nunc vero 
mihi virginalium laudum cognitio quodam modo 
inanis est ac minime fructuosa, quales solent esse 
terrz fruges bovi , qui ore frenis impedito ad 
aream convertitur : id quod accidit item ei qui 
aquam sitit e pr.ruptis saxis defluentem, nequo 
eam capere potest. Praeclare quidem cum iis agi- 
tur, quibus integrum et liberum est meliora de- 
ligere: quippe cum communi se vitz dederint, 
quasi vallo aliquo circeumsepti non tenentur : 
quemadmodum mos, qui veluti quodam terrarum 
hiatu prohibemur, quominus ad hanc virginalem 
gloriam accedamus, quam attingere illis. amplius 
nun licet, qui in humanz vitz curriculo vesti- 
gium semel impresserint. Quare nos alienarum 
laudum spectatores, beat»4ue aliorum vite te- 
stes, licet magnum aliquid, et pr:clarum de vir- 
ginilate cogiteinus: tamen idem nobis contingit, 
quod conditoribus administrisque convivii usu 
venire solet, qui cuonquisitissimis cibis ad alio- 
rum voluptatem divitum mensas condiunt ; ipsi 
vero earum rerum, qua apparate sunt, nullam 
omnino partem babent : quam beali essemus, 
pisi res ila se haberet, neque nos prapostero 
consilio seroqguc malum cognosceremus. Certe 
hujusce laudis hi :&mulationem revera profitentur, 
ac plus sane, quam cupiunt et optant , illi qui- 
dem agunt, quibus ad bona hzc períruenda 
non est obstruclus aditus. Nos vero jam in ea 
porro conditione sumus in qua ii, qui divitia- 
rum, atque opum amplitudine suam cum ipsi 
contemplentur paupertatem, majores ex rerum 
suarum statu sibi slruunt sollicitudines, vehe- 
mentiusque torquentur : ita nos quo magis virgi- 
mitatis divitias cognoscimus, eo gravius, rebus 
Pelioribus indagatis, aliud vitz: genus lugemus; 
cum animadvertamus quibus quantisve bonis ca- 
reat, neque iis solum, quz illos manent, qui ho- 
neste casteque vixerunt , sed illis etiam αυ 
bujus vitz: propria sunt. Si quis cnim diligenter 
exquirere velit , qux» sit hujus a virginali vita 
dissimilitudo, tantam profecto inveniet, quanta 
ferme est terrenarum rerum a coelestibus : bujus. 
que orationis veritatem cognitam , exploratamque 
ji habere possunt, qui res ipsas ratione animo- 
que lustraverint. Unde igitur quis initium fa- 
ciendo, acerbam hanc vitam tragice satis deplo- 


991 


S. GREGORII NYSSENI c25 


raret ? Aut. quomodo hzc communia vite incom- A τερον, Ἡροσέστω τούτοις δόξα xal δυναστεία xai 


moda ob oculos poneret, eum ex usu salis hzc 
ipsa omnes intelligant? .Ac nescio quomodo mna- 
tura effecit, ut lc ipsa ignola sint iis, qui 
ea perspiciunt, 


cum homines, in quibus hz res insunt, ultro ignorent. 


περιφάνεια, xal rdv ὃ τι βούλει. "AAA" ὅρα xal τὴν 
τοῖς ἀπηριθμημένοις χρηστοῖς ἀναγκαίῳς συµπαρ- 
οὔσαν χαὶ ὑποσμύχουσαν λύπην. 

Sed lubetne 


ut à rebus 


jucundissimis exordiamur ? lgitur rerum omnium quas in nuptiis homines expetunt, caput illud 


est, ut convictum , vitzeque 
habeant , 


socielatem jucundissimam assequantur. Atque 
nuptieque omni ex parte quam beatissima? describantur: generis nobilitas, divitia- 


hec quidem ita se 


rum satis, apta utriusque zelas, pulchritudinis flos, charitas summa, et quanta maxima cogitari po- 


test utriusque erga alterum : 


Accedant ad hzc gloria, opes, potentia , splendor, et. omne denique, 


dulcis illa contentio, cum alter alterum in amore studet vincere. 


quod addi lubet. Attamen 


tu velim. videas zgritudinem quamdam , qux» sensim hominem conficit, unaque necessario iig re- 


bus inest, quz in bonis numerati sunt. 
Prxtereo invidiam, quz concitari in eos 80- 
let, qui glorix assecuti sunt. splendorem, neque 


O0 λέγω τὸν τοῖς εὐδοκιμοῦσιν ἐπιςυόμενον φθόνον, 
xaX τὸ, πρόχειρον εἶναι πρὸς ἐπιθουλὴν τῶν ἀνθρώ- 


commemoro, quam facile hominum insidiis illud p πων τὸ δοχοῦν εὐημερεῖν iv τῷ Bip, καὶ ὅτι πᾶς 


expositum sit, cum quis in vita rebus secundis 
uti videtur, quamve paratus sit omnis, cui bo- 
norum zquatio non contingit, naturale quoddam 
odium labere in eum, qui plus adeptus est: 
atque. propterea iis, 
tione essc videntur, propler suspicionem quam- 
dam molestiarum plus vita hac, quam volupta- 
tum affert. Missa hac facio, quasi contra eos 
omnis languescat invidia. At mon facile inve- 
nire quempiam licet, in quo hxc duo simul con- 
venerint, ut. secundioribus , quam multi , rebus 
utatur, et. invidiam declinet Sed tamen faciamus 
esse ut ab his omnibus, si videtur, vacua sit, 
et libera hominum vita; videamusque an fieri 


possit, ut qui Ίου secundo rerum cursu utuntur, C 


tranquillo rectoque animi statu sint. Quid igitur 
erit, inquies, quod molestiam afferat, nisi floren. 
tissimos homines attigerit invidia? [loc ipsum 
dixerim, cum illorum vita omnibus circumfluit bo- 
nis, quod est doloris incitamentum. Nam quam diu 
homo res mortalis est, et caduca ; sepulcraque eo- 
rum, a quibus ortus est intuetur; si paululum modo 
rationis est particeps, in dolore est, qui cum hac 
vita conjunctus separari οἱ avelli non potest. Nam 
assidua, quotidianaque mortis exspectatio nullis 
certis, neque definitis signis cognita, sed propter 
incertos casus semper, veluti presens, perterrefa- 
ciens, hanc vitze jucunditatem perpetuo turbat, at- 
que rerum, qux sperantur, metu letitias omnes 


pervertit. Si enim fieri posset, ut ante periculum : 


rerum, quas postea quis est expertus, disceret ; aut 
aliqua alia conjectura is, qui in hae vila versatur, 
res perspicere possel, quantus profecto fieret illo- 
rum concursus, qui ad virginitatem a nuptiis con- 
fugerent ? Quanta cautio provisioque animi adhibe- 
retur, ut inexplicabilibus iis laqueis nunquam se 
irretissent, quorum difficiles nodos non potest alius 
accurate cognoscere, nisi qui retibus ipsis illaquea- 
tus tenetur? Cerneres enim, si hoc tamen sine pe- 
culo liceret, multam rerum inter se dissimilium 
perturbationem, risum luctu admistuin, moerorem 
cum lztitia confusum, semperque iis, qui nati sunt, 
propter spes, quas sibi proponunt, mortem impen. 


qui optima animi constitu- . 


ὁ ph ἰσομοιρῶν ἓν τῷ χρείττονι, φυσιχόν τι πρὸς 
τὸν ὑπερέχοντα τὸ pico; ἔχει: xal διὰ τοῦτο δι᾽ ὑπ- 
ογίας τοῖς δοχοῦσιν εὐθυμεῖν ὁ βίος ἐστὶν, πλείω τῶν 
ἡδέων τὰ λυπηρὰ παρεχόµενος. Παρίημι ταῦτα, ὡς 
χαὶ τοῦ φθόνου κατ) ἐχείνων ἀργοῦντος. Καΐτοι ve 
οὗ ῥάδιόν ἐστιν εὑρεῖν ὅτῳ τὰ δύο χατὰ ταὺτὺν 


«συνηνέχθη, χαὶ ὑπὲρ τοὺς πολλοὺς εὐδαιμονεῖν, xal 


διαφεύγειν τὸν φθόνον. Πλὴν ἀλλὰ πάντων τῶν τοιού» 
των ἑλευθέραν αὐτῶν τὴν ζωὴν, εἰ δοχεῖ, ὑποθώμεθα. 
Καὶ ἴδωμεν εἰ δυνατόν ἐστιν εὐθυμεῖν τοὺς ἓν τοι- 
αὐτῃ διάγοντας εὐημερίᾳ. Tl οὖν ἔσται τὸ λυποῦν, 
ἐρεῖς, εἰ μιδὲ ὁ φθόνος τῶν εὐδαιμονούντων χαῦ- 
άγεται; Τοῦτο αὐτό φημι τὸ διὰ πάντων αὐτοῖς τὸν 
βίον χαταγλυχαἰνεσθαι, τοὺτό ἐστι τὸ τῆς λύπης ὑπ- 
έχχαυµα. Ἔως γὰρ ἄνθρωποι dot, τὸ θνητὸν τοῦτο 
καὶ ἐπίχηρον πρᾶγμα, xal τοὺς τάφους τῶν àg' ὧν 
γεγόνασι βλέπωσιν, ἁχώριστον ἔχουσι χαὶ συνεζευ- 
γμένην τῇ ζωῇ τὴν λύπην, εἰ χαὶ μιχρὸν µετέχοιεν 
τοῦ λογίζεσθαι. Ἡ γὰρ διηνεχῆς τοῦ θανάτου προςσ- 
δοχία, οὐχ ἐπὶ ῥητοῖ; «tst σηµείοις ἐπιγινωσχομένη, 
ἀλλά διὰ τὴν ἁδηλίαν τοῦ μέλλοντος, πάντοτε ὡς 
ἑνεστηχυῖα φοθοῦσα, τὴν ἀεὶ παροῦσαν εὐρροσύνην 
συγχεῖ, τῷ φόθῳ τῶν ἐλπιζομένων τὰς εὐθυμίας &zi- 
ταράσσουσα. El γὰρ ἣν δυνατὸν πρὸ τῆς πείρας τὰ 
τῶν πεπειραµένων μαθεῖν, εἰ γὰρ ἑξῆν δι) ἄλλης τι- 
νὸς ἐπινοίας ἐντὸς τοῦ βίου γενόµενον, ἑποπτεῦσαι 
τὰ πράγματα" πόσος ἂν ἣν ὁ δρόμος τῶν αὐτομολούν- 
των πρὸς τὴν παρθενἰαν ἀπὸ τοῦ γάμου | πόση φυ- 


D λαχὴ xal προμήθεια τοῦ µήποτε ἀφύχτοις máyat; 


ἐγχρατηθῆναι, ὧν τὴν δυσχολίαν oüx ἔστιν ἄλλως BU 
ἀχρ:θείας μαθεῖν, μὴ ἐντὸς τῶν ἀρχύων γενόµενον | 
Εἶδες γὰρ ἂν, εἴπερ ἰδεῖν ἀχινδύνως ἑξην, Tov 
τῶν ἑναντίων τὴν σύγχυσιν, γέλωτα δαχκρύοις ἔμπε- 
φυρμµένον, xal λύπην εὐφροσύναις συμμεμιγμένην, 
πανταχοῦ τοῖς γινομένοις συµπαρόντα διὰ τῶν ἑλπί- 
δων τὸν θάνατον, xal ἑχάστου τῶν xa0' ἡδονὴν ἐφ- 
απτόµενον. "Όταν ἴδη ὁ νυµφίος τὸ ἀγαπώμενον . 
πρόσωπον, εὐθὺς πάντως xai ὁ φόθος τοῦ χωρισμοῦ 
συνεισέρχεται" xiv ἀχούσῃ τῆς ἡδίστης φωνῆς, xol 
τὸ μὴ ἀχούσεσθαί ποτε ἐννοῄσει' xat ὅταν εὐφρανθ] 
τῇ θεωρἰᾳ τοῦ κάλλους, τότε µάλιατα φρίττει τὴν 
προσδοχίαν τοῦ πένθους ’ ἐὰν τὰ τίµια τῇ νεότητι, 
xai ὅσα παρὰ τῶν ἀνοήτων σπουδάζεται κατανοῇσῃ' 


529 


ΡΕ VIRGINITATE. 


$30 


οἷον ὀφθαλμὸν τοῖς βλεφάροις λάµποντα, καὶ ὀφρὺν A dere, ac singula qux in voluptate posita sunt 


περιχεχυµένην τῷ ὄμματι, χα) παρειὰν ἓν ἠδεῖ καὶ 
γλαφυρῷ μειδιάµατι, xal χεῖλος ἐπηνθισμένον τῷ 
φυσιχῷ ἑρυθήματι, χόμην τε χρυσομιγΏ xal βαθεῖα» 
τῷ ποιχίλῳ τῆς ἐμπλοχῆς τῇ κεφαλῇ περιστἰλόθουσαν, 
καὶ πᾶσαν τὴν πρόσχαιρον ἀγλαῖαν ἐχείνην, τότε 
πάντως, xiv μιχρὸν αὐτῷ προσῇῃ τοῦ λογίζεσθαι, 
χἀχεϊῖνο τῇ Quy] ἐννοεῖ, ὅτι τοῦτο τὸ χάλλος οἰχήσε- 
ταί ποτε διαῤῥυνὲν, χαὶ εἰς τὸ μη ὂν περιστήσεται, 
ὁστέα ῥδελυρά τε xal εἰδεχθῃ ἀντὶ τοῦ νῦν φαινομέ- 
νου γενόµενον, οὐδὲν ἴχνος, οὐδὲν µνηµόσυνον, οὐδὲν 
λείφανον τοῦ παρόντος ἄνθους ἐπιφερόμενον. 


attingere. Sponsus honestam faciem, et amabilem 
cum cernit, continuo eum metus invadit, ne a se 
disjungatur ; cum suavissimam vocem auribus per- 
cipiet, ei in mentem statim veniet, a se nunquam 
amplius auditum iri; formoso et liberali aspectu 
cum delectatus est, tum luctus exspectationem 
horret: ac denique quz adolescentes in pretio et in 
honore habent, quzve insani expetunt, si ea intue- 
bitur, verbi causa, oculum palpebraruin venustate 
insignem, supercilium oculi decore circumfusum, 
genas forma et leporeeleganti affluentes, labrum 


naturali rubore suffusum, comam auro intextam, capitis verticem variis coloribus gemmisque reful- 
gentem, et omnem illum denique venusiatis splendorem qui adtempus manet: tum omnino, si vel 
paululum rationis in eo sit, illud simul mente intuetur, omnem illam venustatem aliquando pror 
sus interituram esse, ad ossa deformia, turpia ac foa redactam, amissa pristina specie, nullum 
autem vestigium, nullum monumentum, nullas hujus floris reliquias afferentem. 

El ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα διανοοῖτο, ἄρα iv εὔφρο- p — Si igitur hzec, cxteraque hujusmodi secum quis 


cóvr βιώσεται; dpa πιστεύσει τοῖς παροῦσιν αὑτῷ 
χρτστοῖς, ὡς ἀεὶ παραμένουσιν; 'H δῆλον ἐκ τού- 
των, ὅτι χαθάπερ ἓν ταῖς τῶν ὀνείρων ἁπάταις ἆμη- 
χανήσει, xai ἀπίστως πρὸς xbv βίον ἕξε., ὡς ἆλλο- 
τρίοις προσέχων τοῖς Φαινομένοις. Συνιεῖς πάντως, 
εἴπερ ἔχεις τινὰ τῶν ὄντων ἐπίσχεφιν, ὅτι οὐδὲν τῶν 
iv -ῷ βίῳ φαινομένων, ὡς ἔστι φαίνεται, ἀλλὰ xac 
τὰς ἀπαττλὰς Φαντασίας, ἕτερα ἀνθ᾽ ἑτέρων ἡμῖν 
προδείχνυσι, διαπαίνων τοὺς ἐλπίσι πρὸς αὐτὸν κε- 
χτνότας ' καὶ δ.ὰ τῆς τῶν φαινομένων πλάνης συγ- 
χαχλύπτων αὐτὸς ἑαυτὸν, ἕως ἂν ἀθρόως ἐν ταῖς 
μεταθολαῖς ἐλεγχθείη ἄλλο τι Gv παρὰ τὴν ἀνθρωπί- 
vr» ἑλπίδα, τὴν δ.ὰ τῆς ἁπάτης τοῖς ἀνοῄτοις ἐγγι- 
νομέντν. Ἠοίας οὖν ἡδονῆς ἄξια τῷ ταῦτα λογιζο- 


piw» φανεῖται τὰ ἡδέα τοῦ βίου; Πότε αἰσθήσεται C 


χατὰ ἀλίθειαν ὁ ταῦτα φρονῶν, xal τοῖς δοχοῦσιν 
αὐτῷ παρεῖναι χρηστοῖς εὐφρανθήσεται; Οὐκ ἀεὶ τῷ 
φύδῳ τῆς μεταδολῆς ταραττόµενος, ἀνεπαίσθητον 
ἔχει τὴν τῶν παρόντων ἀπόλανσιν;, Ἐῶ angela, xal 
ὀκίρους, xaX χληδόνα-, xal τοὺς τοιούτους λλρους, 
εάντα ὑπὸ µαταίας συνηθείας παρατηρούµενα, xat 
πρὶς τὸ χεῖρον ὑποπτευόμενα. ᾽Αλλὰ καιρὸς ὠδίνων 
εν παΐδα καταλαµδάνει' xal οὐχὶ παιδὸς Ὑένεσις, 
ἀλλὰ θανάτου παρουσία τὸ πρᾶγμα νοµίζεται, xal 
θάνατος τῆς χυοφορούσης διὰ τοῦ τόχου ἐλπίζεται ’ 
φολλάχις Ok xal τῆς πονηρᾶς ταύτης µαντείας o0 
δ-ε,εύσθησαν, ἀλλὰ πρὶν ἑορτάσαι τὴν γενέθλιον 
ἑορτὴν, πρίν τινος τῶν xav' ἑλπίδα ἀγαθῶν ἀπογεύ- 
σασθαι, εὐθὺς εἰς θρΏνον τὴν χαρὰν µεθηρµόσαντο. 
"Ez τῷ φλτρῳ ζέοντες, ἔτι τοῖς πόθοις ἀχμάζοντες, 
057m τῶν κατὰ τὸν βίον ἡδίστων λαδόντες τὴν at- 
σθησιν, ὥσπερ τινὺὸς ἑνυπνίου Φφαντασίᾳ, πάντων 
εἰθέως τῶν kv χεροὶν ἐχωρίσθησαν. Τὰ δὲ ἐπὶ τού- 
ex; οἷα ; Πορθεῖται μὲν ὑπὸ τῶν οἰχείων ὡς ὑπὸ 
"Ἱφολεμίων ὁ θάλαμος ΄ χαλλωπίξεται δὲ ἀντὶ τοῦ θα- 
Ἰάμου διὰ τοῦ τάφου ὁ θάνατος" ἀναχλήσεις ἐπὶ 
τούτων ἀνόνητοι, xal µάταιοι χειρῶν xpótov. ἀναμνή- 
πις τοῦ προτέρου βίου, χατἀραι χατὰ τῶν συµθου- 


Ἱε,σάντων τὸν γάμον, µέμψεις χατὰ τῶν uh χωλυ- 
αέντων φίλων * àv αἰτίᾳ πολλῇ οἱ γονεῖς, ἄν τε περι- 


όπες τύχωσιν, ἄν τε xal μὴ’ ἀγανάχτησις χατὰ τῆς 
Ῥατποι. Gn. XLVI. 


animo reputari, num jucunde vivet ? Num in iis 
qui ipse bona possidet fiduciam spemque ponet, 
quasi illa perpetuo maneant ?Nonne ex his explora- 
tum habet, se veluti insomniorum fallaciis incer- 
tum fore, nih:l in iis, que ad hanc vitam pertinent, 
se fidei habiturum, cum in easres, quz videntur 
esse, lanquam in alienas incumbat? Jam plane in- 
telligis, si rerum, quz sunt, aliquam rationem tenes, 
nihil eorum qua in hac vita speciem aliquam 
praebent ita, ut est, videri, sed omnia ex opinionis 
errore diversa sese nobis ostendere ; spe eos illu- 
dendo, qui illis intenti. sunt, occultaudoque sese 
specie quadam eorum qu: videntur, dum evestigio 
in commutationibus aliquid aliud compertum 
sit preter hominum spem, quz stultis errore quo- 
dam innascitur. Ergo qua voluptate ei, qui hzec ra» 
tione secum cogitat, digna videntur? Num vitz ju- 
cunditates is vere sentiet, qui hac intelligit,et iis 
rebus, quas putat in bonis habere, omnino gaude- 
bit? non vicissitudinis perpetuo metu affectus, 
gustum, qui ex his rebus capitur, sine sensu volu- 
piatis habebit? Prztereo signa, prodigia, somnia, 
vatieinationes, czelerasque id generis ineptias : quee 
omnia stulta hominum consuetudine observata in 
pejorem partem conjecturam trahunt. Sed tempus 
pariendi instat, laborat puella e dolore; neque 
pueri ortus, sed quia mors tum imminet, hoc nc- 
gotiuin putatur : mors enim przgnantis propter in- 
certum partus exitum timetur ; eosque sape hac 
mala divinatio non fefellit : ante vero quam dien 
natalem egerint, bonumque ullum, quod in spe 
essel, degustarint, omne gaudium in merorem re» 
pente commutarunt. Preterea qui amore flagrant 
neque dum rerum, quz in vita jucundissimz sunt, 
quasi specie voluptatis aliqua in somnis oblata, 
sensum ceperunt : bi ab omnibus, qua in manibus 
tenent, subito divelluntur. Ad hac illud etiam, quod 
eorum cubiculum a domesticis, ut ab hostibus, 4i- 
ripitur : cubiculique loco funeris exsequiaz exor- 
nantur : insanas in his lamentationes ac plangores, 
iuanes manuum percussiones anteacta vit com. 


11 


551 


S. GREGORII NYSSENI 


$32 


memorationes, dir: detestationes eorum qui nuptias A ἀνθρωπίνης ζωῆς, κατηγορία πάσης τῆς φύτεως, 


guaserunt : querelze gravissimx de amicis, qui non 
prohibuerunt : in magna culpa parentes, si adsunt, 
sin minus, stomachatio et deploratio humanz vitz, 
naturzque omnis reprehensio, et contra Dei ipsius 
providentiam criminationes et accusationes muliz: 
secum pugna, bellum cum iis qui adhortati sunt : 
nullis aut verbis aut rebus insulsissimis abstinent. 
Quos enim perturbatio mentis superaverit, et. qui 
pri dolore saepe mente deseruntur, pejori termino 
sistere minus poluerint. 

Sed hic mittamus, ponamus meliora, laborum 
in pariendo periculum fugit, natus est ei scitus 
puer, imago ipsa parentum formi. "Vides profecto 
quanto in bono tibi ex argumento ratione gratifice- 
tur oratio. Quid? Estne propterea deploraudi mate- 
ria imminuta, an non polius adaucta? Nam cum 
superiores illi formidines sustinent, tum hanc 
etiam filii causa assumpserunt ; metuunt enim, ne 
quid in educatione rei acerbz accidat, ne qua com- 
munis mala fortuna impendeat, neve fortuitus al:- 
quis casus aut morbum, aut febrim, aut periculum 
ei aliquod importet. Atque hec quidem utriusque 
communia; illa vero, quxe uxoris sunt propria, 
quis commemoret? ut pretereamus ea qua in 
promptu sunt, atque omnibus notissima, veluti 
pregnantis molestias, pariendi periculum, educa- 
tionis labores, et quamdam denique cordis ips'us 
pre amore filii quasi convulsionem. Si vero com- 
plurium liberorum mater est, ejus animus in toti- 
dem curas distrahitur, quot illi numero sunt, tan- 
quam, quz illis accidant, ipsius visceribus infixa 
plane hereant. Haec autem, qua perspecta omnes 
habent, quis oratione complectatur? Sed. quando 
illa ex divino pr:cepto non est sui juris, verum ab 
ejus voluntate,in cujus arbitrio propter nuptias est, 
omnino pendet : si exiguo tempore cst ab eo relicta, 
quasi eapite a se convulso solitudinem ferre noa 
potest, et tanquam vitz solitudinem, viduitatemque 
exiguam viri separationem interpretatur, continue 
metus efficit,ut in nulla sit rerum exspectatione me- 
liorum. Atque eam ob causam oculus ejüs plenus 
perturbationis ac formidinis in sedium aditum 
ostiumque conjeclus est; aures autem susurrationes 
obloquentium observant; rerumque  terribilium 
metu perculsum cor ejus disrumpitur : ante vero 
quam rerum novarum aliquid allatum sit, ostii vel 
solus concrepitus, sive factus, sive cogitatione 
comprehensus, quasi malarum rerum nuntius eve- 
stigio ejus animum commovit : fortasseque nihil 
absenti marito adversi accidit, aut metu dignum ; 
: sed animi consternatione, nullo accepto nuntio, 
mentem a jucundis rebus ad contraria convertit. 
Hzc est felicium hominum vita, non valde scilicet 
digna : non énim cum virginali libertate comparatur. 
Atqui multa, qu» graviora sunt, percurrens prz- 
terit oratio. Nam szpeilla cum adolescentula est, 
atque in sponse splendore elucet, fortasseque 
adhuc sponsi adventu rubet, et pudens limis aspe- 


xaT αὐτῆς τῆς θείας οἰχονομίας µέμφεις πολλαὶ xat 
ἐγκλήματα, μάχη πρὸς ἑαυτὸν, πόλεµος χατὰ τῶν» 
νουθετούντων * οὐδεὶς τῶν ἁτοπωτάτων ὄχνος, exc 
ῥημάτων, οὔτε πραγμάτων. Πολλάχις δὲ, οἷς ἂν ὑπερ- 
σχῇ τὸ πάθος, καὶ περισσοτέρως χαταποθῇ ὁ λονι- 
σμὺς ὑπὸ τῆς λύπης, εἰς πικρὀτερον πέρας t) τραγ- 
ᾠδία κατέἐληξεν, οὐδὲ τοῦ περιλειφθέντος ἐπιθιῶναι 
τῇ συμφορᾷ δυνηθέντος. 


eorum tragodia sxpe conclusa cst, cum dolori re- 


Ἁλλ' οὐχὶ τοῦτο" ὑποθώμεθα δὲ τὰ βελτίω, ὅτι 
xaX διέφυγε τῶν ὠδίνων τὸν χίνδυνον, xal γέγονεν 
αὐτοῖς παῖς, αὐτὸ τῆς ὥρας τῶν γεννησαµένων τὸ 
ἀπειχόνισμα. Τί οὖν; Ἱλαττώθη διὰ τούτων ἡ v) 
λυπεῖσθαι ὑπόθεσις; 7| οὐχὶ καὶ προσθἠχας μᾶλλον 
ἐδέξατο;, Τούς τε γὰρ προτέρους ἔχουσι φόδους, χα) 
τὸν ὑπὲρ τοῦ τέχνου προσέλαθον, µή τι συμθῇ περὶ 
τὴν ἀνατρορὴν ἀηδές * uf) τις πονηρὰ συντυχία. µήτι 
σύμπτωμα τῶν ἀθουλήτων, f) πάθος, f| πῄρωσιν, f] xtv- 
δυνον ἐπαγάγηῃ εινά. Καὶ ταῦτα μὲν ἁμφοτέρων xotvá: 
τὰ δὲ τῆς γαμετῆς ἴδια, τίς ἂν ἑξαριθμῆσαιτο; "Iva 
γὰρ ἑάσωμεν τὰ πρόχειρα ταῦτα xal πᾶσι γνώριµα, 
τὸ τῆς κυοφορίας ἄχθος, τὸν Ev ταῖς ὡδῖσι χίνδυνον, 
τὸν ὑπὲρ τῆς ἀνατροφῆς πόνον, τὸ τὴν χαρδίαν aj- 
τῆς τῷ τεχθέντι συναποσχίζεσθαι. χᾶν πλειόνων 
γενήσηται µήτηρ, elg τοσαῦτα χατατέµνεσθαι αὐτῆς 
τὴν Φυχὴν. ὅσος ὁ ἀριθμὸς τῶν τέχνων ἑστίν' τὸ τῶν 
συµξαινόντων ἐχείνοις τὴν αἴσθησιν Ev. τοῖς ἰδίοις 
σπλάγχνοις δἐχεσθαι' xal πάντα τὰ τοιαῦτα γνώ- 
pipa. πᾶσιν ὄντα τί ἄν τις λέχοι; ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ χατὰ 
τὸ θεῖον λόγιον, οὐχ ἑαυτῆς ἐστι χυρία, πρὸς δὲ τὸν 
διὰ τοῦ Yápou χυριεύσαντα τὴν ἁἀποστροφὴν ἔχει, 
xàv πρὺς ὀλίγον αὐτοῦ μονωθῇ, ὡς τῆς χεφαλῖς 
διεζευγµένη, οὗ φέρει τὴν µόνωσιν, ἀλλὰ µελέτην 
τινὰ τῆς ἐν τῇ χηρείᾳ ζωῆς, xal τὴν ἐν ὁλίγῳ τοῦ 
ἀνδρὸς ἀναχώρησιν οἰωνίζεται. Εὐθὺς ὁ φόδος ἀπό- 
γνωσιν ἐμποιεῖ τῶν χρηστοτέρων ἑλπίδων, Καὶ ὃ.ἁ 
τοῦτο ὁ μὲν ὀφθαλμὸς περὶ τὴν εἴσοδον πἐπηγε, γέµων 
ταραχῆς χαὶ πτοῄσεως * ἡ δὲ ἀχοὴ τοὺς ὑπολαλοῦντας 
περιεργάζεται’ συγχόπτεται δὲ ἡ χαρδία μαστιζομένη 
τῷ φόδῳ, καὶ πρὶν τι προσαγγελθῆναι νεώτερον * xal 
µόνον Ψόφος πρὸ τῶν θυρῶν f] ὑπονοηθεὶς, 3) γΥενό- 
µενος, ὥσπερ τις ἄγγελος χαχῶν ἑξαίφνης τὴν ᾧν- 


p χὴν διεκλόνησεν. Καὶ τὰ μὲν ἔξω, δεξιὰ τυχὸν xal 


οὐδενὸς ἄξια φόθου"' φθάνει δὲ ἡ λειποθυµία τὴν àr- 
γελίαν, xal ἀναστρέφει πρὸς τὸ ἑναντίον ἀπὸ τῶν 
ἡδέων τὴν γνώµην. Τοιοῦτος τῶν εὐθυμούντων ὁ 
βίο-, οὐ πάνυ γε ἄξιος' ob γὰρ τῇ ἑλευθερίᾳ τῆς 
παρθενίας ἀντεξετάζεται. Καΐτοι πολλὰ τῶν σχν- 
θρωποτέρων ὁ λόγος ἐπιτρέχων χατέλιπε. Πολλάχις 
γὰρ κἀχείνη ἔτι νέα τῷ σώματι, ἔτι τῇ νυμφιχῇ 
ἀγλαῖᾳ στίλδουσα, ἔτι τυχὸν ἐρυθριῶσα τοῦ νυμφίου 
τὴν εἴσοδον, xal μετὰ αἰδοῦς ὑποθλέπουσα, ὅτε xal 
θερµοτέρους εἶναι συµθαίνει τοὺς πόθους, ὑπ' al- 
σχύνης πρὸς τὸ ἐχφανῆναι χωλυοµένους, ἑξαίφνης 
χήρα, xai ἁθλία, καὶ ἔρημος, χαὶ πάντα τὰ φευχτὰ 

εταλαμθάνει ὀνόματα, χαὶ τὴν τέως λαμπρὰν xal 
λευχείµονα xal περίθλεπτον, ἀθρόως καταμελαίνει 


$53 


«bv νυμφιχὺν χόσμον ἀποσυλήσασα ' εἴτα ζόφος ἀντὶ 
τῆς iv παστάδι λαµπρότττος, xal θρηνῳδοὶ τὰς οἱ- 
μ.υγὰς ἐπιτείνουσαι, καὶ uiso; κατὰ τῶν ἔπιχει- 
ρούντων πραῦνειν τὰ πάθη, ἀπέχθεια σιτίων, τη- 
χεδὼν σώματος, χατ{φεια φυχῆς, ἐπιθυμία θανάτου, 
καὶ μέχρις αὐτοῦ τοῦ θανάτου πολλάχις ἰσχύσασα. 
Ἐὰν δὲ καὶ παυσθῇ πως τῷ χρόνῳ fj συμφορὰ, πάλιν 
ἄλλη συμφορὰ, site ὑπάρχει τέχνα, εἶτε καὶ pf. 
Ὄντα μὲν γὰρ, ὀρφανὰ πάντως ἐστὶ, xal διὰ τοῦτο 
ἐλεεινὰ͵, xat δι αὐτῶν τὸ πάθος ἀνακαινίζοντα”" el 
δὲ μὴ εἴη, πρόῤῥιζον οἴχεται τὸ τοῦ χατοιχοµένου 
μνηµόσυνον, xal τὸ xaxbv ὑπὲρ παραμνθίαν στίν. 
Ἑω τὰ ἆλλα τὰ τῆς χηρείας ἴδια. Τίς γὰρ ἂν πάντα 
μετὰ ἀχριθείας ἀἁπαριθμίσαιτο; τοὺς ἐχθροὺς, τοὺς 
οἰχείως τοὺς μὲν ἑπεμθαίνοντας τῇ συμφορᾷ ' τοὺς 
δὲ φαιδρυνομένου τῇ ἑρημίᾳ, καὶ μεθ ἡδονῆς 
Βλέποντας ἐν πιχρῷ ὀφθαλμῷ τὸν διαπίπτοντα oixov, 
καὶ τοὺς χα-αφρονοῦντας οἰχέτας, καὶ πάντα τὰ ἅλλα 
ὅσα πάρεστιν ἀφθόνως ἐπὶ τῶν τοιούτων δυστυχηµά; 
των ὁρᾷν ' δι ὧν αἱ πολλαὶ xal δεύτεραι ὑπ ἀνάγχης 
' «pb; τὴν τῶν ὁμοίων χαχῶν παρεθάλλοντο πεῖραν, 
οὐχ ἐνεγχοῦσαι τῶν ἐπεγγελώντων τὴν πιχρίαν, 
ὥεπερ ἀμυνόμενα:ι τοὺς λυπῄσαντας τοῖς ἰδίοις κα: 
xoi; πολλαὶ δὲ τῇ μνήμη τῶν συµθτθηχότω», πᾶν 
ὁτιοῦν ὑπέστισαν μᾶλλον, T| ἐμτεσεῖν Ex δευτέρου 
«fj τῶν συμφορῶν ὁμοιότητι, Καὶ εἰ βούλει μαθεῖν 
τὰ δυσχερηῆ τοῦ χοινοτέρου βίου, ἄχουσον ota λέγου- 
σιν αἱ τῇ πείρᾳ τὸν βίον γνωρίσασα:, ὅπως µαχα- 
ῥίκουσι τὴν ζωὴν τῶν ἐξ ἀρχῆς vov. ἓν παρθενία βίου 
προελοµένων, xal μὴ διὰ συμφορᾶς µεταμαθόντων 
6 τὸ χάλλιον, ὅτι πάντων τῶν τοιούτων χακῶν ἀνετί- 
δεχτός ἐστιν d) παρθενία * οὑχκ ὀρφανίαν Ορηνεῖ, οὐ 
: χηρείαν ὀδύρεται' às σύνεστι τῷ ἀφθάρτῳ νυμφίῳ' 
ἀεὶ ἐπαγάλλεται τοῖς τῆς εὐσεθείας γεννήμασι " τὀν 
τε οἴχον τὸν ἁληθῶς ἴδιον πᾶσι χαλλίστοις ὁρᾷ ὃ,ηνε- 
χὼς εὐθηνούμενον, διὰ τὸ παρεῖναι xaX ἐνοιχεῖν ἀεὶ 
tbv τοῦ οἴχου Δεσπότην " ἐφ᾽ ἧς ὁ θάνατος οὗ χωρι- 
αμὸν, ἀλλὰ συνάφειαν τοῦ ποθουµένου motel: ὅταν 
TÀp ἀναλύσῃ, τότε σὺν Χριστῷ Υίνεται, χαθώς φησιν 
ὁ Απόστολος. 

ab omnibus bis malis vacua est virginitas ; 


DE VIRGINITATE. 


£po3T£300ga f, συμφορὰ, καὶ περιθάλλει τῷ πένθει, A Clat : 


non orbitatem luget, non viduitatem lamenitatur, 


$54 


quandoquidem cum animi cupiditates pudore 
quodam comprimuntur, quo minus sese ostendant, 
acriores fieri contingit : tum de improviso viduitas, 
grumna, solitudo : quaeve borribilia sunt, nomina 
sibi imponit, el ecce, qux lauta modo erat amictu 
candido ornatuque insigni, repente qui incidit 
calamitas eam pulla veste, .atroque habitu induit, 
dilaceratoque sponse ornatu, in luctum illam et 
squalorem conjicit ; deinde pro luce in nuptiali cu- 
hiculo caligo et tenebre, luctus, lamentabiles plo- 
ratus alque odium in cos qui dolorem lenire 
conantur ; cibique abstinentia, corporis tabes, con- 
tractio demissioque animi, mortis cupiditas, qua 
spe ad ipsom usque mortem perdurat. Sin autem 
aliquo modo fit ut tempore mitigetur calamitas, 
rursum alia exoritur erumna, sive liberos habet. 
sive caret. Etenim sí habet, orbi omnino sunt, 
propterea commiscratione digni, atque ex his ipsis 
doloris affectus renovatur; sin omnino caret, mor- 
tui memoria funditus tollitur, graviusque est sola- 
tio malum. Reliqua, qu: sunt viduitatis propria in- 
commoda, omitto. Quotus enim quisque est, qui om- 
nia accurate enumeret ? ut. inimicos domesticos, 
tum eos qui in calamitatem incidunt, tum illos qui 
ca solitudine gaudent, sensuque quodam oculorum 
iniquo, et cum voluptate labentem domum, servos- 
que omnia negligentes aspiciunt, cunctasque alias 
res adversas, quas multas in iis quidem cernere 
licet : quarum causa non pauca: mulieres, cum eas 
deridentium iniquitatem non ferrent, ex necessitate 
iterum se similium malorum periculo objecerunt, 
quasi malis suis poenas petierint ab iis, a quibus 
dolorem acceperint. Complures vero superiorum 
molorum recordatione quidvis sustinere, ac perpeti 
maluerunt, quam in similes rursus calamitates 
incurrere, Sin autem communes hujus vitz diffi- 
cultates cognoscere cupis, velim audias quz com- 
memorent mulieres, qu: illud vite genus experte 
cognoscunt, quam bealissimas cas esse quie vir- 
ginalis. vite rationem delegerunt, neque ex ulla 
calamitate, quid melius esset, didicerunt, quoniam 
unaque 


sex:per est cum incorrupto sponso, et fructibus pietatis perpetuo gaudet, ac domum vere propriam omnirc- 

ram oplimarum genere continenter institutam videt, propterea quod barum zdium Dominus una sem- 

per est atque incolit, ubi non scjunctionem, sed conjunctionem cum co, cujus desiderio tenetur, 
mers eülicit; cum enim dissolvitur, inquit Apostolus *, tum est cum Christo. 


'AXAk χαιρὸς ἂν εἴη, ἐπειδῃ τὰ τῶν εὐθυμούντων Ὁ Sed quoniam quae ad lx»tos homines pertinent , 


ἐχ μέρους ἑξή-ασται, xai τοὺς ἑτέρους ἑποπτεῦσαι 
βίως τῷ λόγῳ, οἷς xal πενίαι, χαὶ δυσχληρίαι, xal 
λοικαὶ τῶν ἀνθρωπίνων παθῶν συμφοραὶ παραπε- 
αήχασιν οἷον πηρώὠσεις τε xal νόσοι, χα) ὅσα τοι- 
αὔτα τῇ ἀνθρωπίνῃ ζωῇ συγχεχλήρωται’ ἐν οἷς 
«ἆπασιν ὁ μὲν xa ἑαυτὸν ζῶν, f| διαφεύγει τὴν 
Γφεῖραν, ἡ ῥᾷον διαφέρει τὴν συμφορὰν, συγχεχροττ- 
µάνην ἔχων περὶ αὐτὸν τὴν διάνοιαν, καὶ πρὸς οὐδὲν 
ἔλλο ταῖς Φροντίσι περιελχόµενος. 'U δὲ πρὸς γυναῖχα 
καὶ τέχνα µεμερισµένος, οὐδὲ σχολὴν ἄγει πολλάκις 


sunt aliqua ex parte a nobis indagata , tempus jam 
est, ut hac oratione czeras vitz? rationes perse- 
quamur, qux paupertatibus,, rebus adversis , reli- 
quisque malorum humanorum sunt implicata pe- 
sStibus : quales omnino sunt febres, morbi , et qua- 
cunque id generis human: vitz acciderunt : quorum 
omnium periculum aut declinat, aut eorum calani- 
tatem :xquius fert is, qui sibi vivit, utpote cum 
omnis ejus mentis cogitatio in ipso haereat , neque 
slienarum rerum curis abstrahatur. Qui vero uxo- 


935 


S. GREGORII NYSSENI 


$36 


ris ac liberorum cogitatione detinetur, propter 4 τοῖς ἰδίοις ἐπιστενάξαι χαχοῖς, τῆς τῶν φιλτάτων 


rerum sibi charissimarum curam, qua in alienis 
malis anunum occupat , sepe nec otium quidem is 
habet ut suis ipse doleat incommodis. Sed for- 
tasse supervacaneum est hzc commemorare , que 
exploratissima sunt : etenim si tantus labor, tantave 
miseria cum iis conjuncta est , qua in rebus opti- 
wis esse videntur, quid aliquis de rebus contrariis 
opinabitur, quandoquidem est veritate inferior 
omnis illa sermonis explicatio, qua quis hanc vi- 
tam ob oculos omnium ponere conatur ? Attameu 
multas fortasse hujus vitae injucunditates ex paucis 
demonstrari licet : quoniam quibus hoc vitz: genus 
contingit, si comparentur cum iis, qui beati esse 
videntur, e rebus contrariis dolorem ac maesti- 
tiam capiunt. Nam his qui gaudenti sunt animo, 
aut exspectata, aut qux jám instat mors pertuy- 
bationem affert ; illis vero calamitas est dilatio 
mortis: vitaque eorum inter se contraria est, 
quasique interjecio diametro distat : utriusque ta- 
men imbecillitas animi eodem termino commi- 
scetur. Quamobrem multiplex et varia est copia 
malorum, quz a nuptiis exsistunt : dolorem enim 
liberi nati eque important, 46 non nati; et rur- 
sus tam vivi, quam mortui. Hic enim liberorum 
multitudine gaudet, cum non satis babeat unde 
alat; ille vero hzrede caret facultatum sua- 
rum, in quibus maxime claborayit: atque unius 
quidem hona fortuna alterius ealamitatem efficit, 
cum sibi uterque illud evenire velit , quo alterum 
cruciari videt. Ac huic mortuus est suavissimus 
puer : illi superat prodigus. Uterque sane commi- 
seratione dignus : unus quidem filii mortem, alter 
vero vitam luget. Pretereo quibus affectibus et 
calamitatibus suspiciones, et rix:e, vel ex rebus 
veris, vel e falsis cogitationibus exortz terminen- 
tur. Quis enim omnia diligenter narrare posset ? 
Tu vero si scire vis , ut his rebus vita sit hominum 
implicata, ne mihi repetas antiquas narrationes, 
qui poetis fabularum argumenta prabuerunt ; 
nam propter incredibilem quamdam insulsitatem 
fabule ille quidem putantur : in his enim libero- 
rum cedes , ac voracitates , fratrum trucidationes, 
virorum neces, matrum interemptiones, nefarii 
coitus , et varia denique naturz perturbatio , cujus 
commemorationem ii, qui vetera narrant, a nuptiis 
exordiuntur, hujusmodique calamitatibus narratio- 
nem ipsam concludunt, Verum omnibus his prz- 
termissis, tu velim in hujus vite theatro trage- 
dias spectes, quarum omnino ministre hominibus 
nuptiz sunt. Veni ad judicia, pertracta de his le- 
ges, invenies in illis res de nuptiis nefarias : quem- 
admodum enim, cum medicos de variis morbis 
disserentes audierís , animadverterisque quibus, 


Φροντίδος τὴν χαρδίαν περιεχούσης. "H τάχα περιττόν 
ἐστι τοῖς ὁμολογουμένοις ἑνδιατρίδειν τῷ λόγῳ * εἰ 
γὰρ τοῖς δοχκοῦσι χαλοῖς τοσοῦτος πόνος xaY ταλαι- 
πωρία συνέκευχται, τί ἄν τις περὶ τῶν ἑναντίων στο- 
χάσαιτο; "που πᾶσα λόγου ὑπογραγ] τῆς ἀλτθείας 
ἑλάττων ὲστὶ, τὸν βίον αὐτῶν ὑπ ὕψιν ἀγαγεῖν ἔπι- 
χειροῦσα. Αλλ' ἔστιν ἴσως δι ὀλίγου τὸ πολὺ τῆς 
χατὰ τὴν ζωὴν ἁτδίας ἑνδείξασθαι, ὅτι ἑναντίως 
πρὸς τοὺς εὐημερεῖν δοχοῦντας συγχεκ)τρωµένοι τῷ 
Bit, xaX τὰς λύπας ἀπὸ τῶν ἑναντίων ἔχουσι. Τοῖς 
μὲν γὰρ εὐθυμοῦσι ταρόσσει τὺν βίον ὁ προσδοχώ- 
µενος i| xai παραγινόµενος θάνατος, τούτοις δὲ 
συμφορά ἐστιν dj ἀναθολὴ τοῦ θανάτου * καὶ ὁ μὲν 
βίος αὐτοῖς πρὸς τὸ ἑναντίον διέστηχεν, t) δὲ ἀθυμία 


DB πρὸς τὸ αὑτὸ πἐρας ἀμφοτέροις συµφἑρεται. Οὕτω 


πολύτροπός ἐστι xal ποικίλη τῶν Ex τοῦ γάμου xa- 
x&v fj χορηγία ᾽ λυποῦσι γὰρ ὁμοίως xal γ:νόµενοι 
πάἶδες καὶ μὴ ἑλπιξόμενοι, καὶ πάλιν ζῶντες xal 
ἀποθνήσχοντες. 'O μὲν γὰρ εὐθηνεῖται παισὶν, οὐδὲ 
τροφῆς ἔχων ἱκανῶς * τῷ δὲ οὐχ Όπεστιν ὁ τοῦ χλήρου 
διάδοχος ἐπὶ πολλοῖς ol; ἐμόχθησεν, xal kv ἁγαθῶν 
µοίρᾳ την τῶν ἁἀλλοτρίων ποιεῖται συμφοράν ' ἑχά- 
τερος αὐτῶν ἐχεῖνο γενέσθαι βουλόμενος, ἐφ᾽ ᾧ δυσ- 
φοροῦντα βλέπει τὸν ἕτερον. "Q μὲν γὰρ τέθντχεν 
Ἰγαπημένος παῖς, ᾧ δὲ ἐπεθίω ὁ ἄσωτος * ἑλεεινοὶ δὲ 
ἁμφότεροι ' ὁ μὲν τὸν θάνατον τοῦ παιδὸς, ὁ δὲ «iv 
ζωὴν ὀδυρόμενος. Ἐῶ δηλοτυπίας xal µάχας, εἶτε 
ἐξ ἀλτθῶν πραγμάτων, εἴτε ἐξ ὑπονοιῶν συνισταμέ- 
vae, εἰς οἷα πάθη xai συμφορὰς χαταλήχουσι. Τίς 


C γὰρ ἂν πάντα μετὰ ἀχριθείας ἀπαριθμήσαιτο; Σὺ 


δὲ εἰ βούλει μαθεῖν, ὅπως ἐμπέπλησται τὸν τοιούτων 
καχῶν 1j ἀνθρωπίνη ζωῇ. µή µοι ἀναλάδῃς τὰ πα- 
λαιὰ διηγήµατα, ἃ τοῖς ποιηταῖς τῶν δραµάτων τὰς 
ὑποθέσεις ἔδωχε' μῦθοι γὰρ Exelva διὰ τὴν ὕπερθο- 
λὴν τῆς ἀτοπίας νοµίζονται, ἐν οἷς παιδοφονίαι, xal 
τεχνοφαγίαι, φόνοι τε ἀνδρῶν, xaX µητροχτονίαι, xal 
ἁδελφῶν σφαγαὶ, xal piget; παράνομοι, xa ἡ παν- 
τοδαπὴ τῆς φύσεως σύγχνσις ' ἣν οἱ τὰ ἀρχαῖα δι- 
Πγούμενοι ἀπὸ γάμων ἀρχόμενοι τῆς ἀφηγήῆσεως, εἰς 
τὰς τοιαύτας συμφορὰς καταλἠγουσιν. ᾽Αλλ' ἐχεῖνα 
πάντα χαταλιπὼν, θεώρησον ἐπὶ τῆς παρούσης tod 
βίου σχηνῆς τὰς ἓν αὐτῷ τραγῳδίας ' ὧν χορηγὸς 
γίνεται τοῖς ἀνθρώπυις ὁ γάμος. Ἐλθὲ ἐπὶ τὰ δικα- 
στήρια, ἀνάγνωθι τοὺς περὶ τούτων νόμους, ἑχεῖ 
χατόψει τὰ τῶν γάμων ἀπύῤῥῥητα,. Ὥσπερ γὰρ ὅταν 
ἱατρῶν ἀχούσῃς τὰ ποιχίλα πάθη διεξιόντων, τὴν 
ἀθλιότητα µανθάνεις τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, οἵων 
xal ὅσων χαχῶν δεχτιχόν ἐστι διδασχόµενος * οὕτως 
ἐπειδὰν τοῖς νόµοις ἐντύχης, xal Ὑνῷς τὰς τολυτρό- 
πους τῶν γάμων παρανοµίας, xa0' ὧν ἐχεῖνοι τὰς 
τιµωρίας ὁρίςουσιν, ἀχριθῶς διδάσκῃ τοῦ γάμου τὸ 
ἴδια. Οὔτε γὰρ ἰατρὸς τὰ μὴ ὄντα θεραπεύει πάθη, 
οὔτε νόµος τὰ μὴ γινόμενα θεραπεύει xaxá. 


quotve morbis corpus humanum affici potest, illius miserias cognoscis: ita ex legibus, cum per- 
gpirias mulla, et varia, quz in nuptiis scelera committuntur, quorum poenz legibus ipsis definiuntur, ac- 
curate intelligis, quz» sunt nuptiarum propria : neque enim aut medicus eos, qui non sunt, morbos curat, 
nec delicia item, qux» non committuntur, leges puniunt. 


DE VIRGINITATE. 


ΚΕΦΑΛ. A. 


τα tà κατὰ τὸν βίον ἄτοπα, τὴν ἀρχὴν 
D γάμου ἔχει ' ἐν ᾧ καὶ οἷος à κατὰ ἁ.λή- 
ἱποταξάμενος τῷ βίῳ ἑστίν. 

δὲ εἰ yoh µικρολόγως τοῦ τοιούτου βίου 
zv ἑλέγχειν, ἓν µόναις µοιχείαις , xal δια- 
αἱ ἐπιδουλαῖς περιορίκοντας τὴν τῶν συµ.- 
Όμησιν ; δοχεῖ γάρ pot τῷ ὑφηλοτέρῳ xal 
y λόγῳ, πᾶσα dj τοῦ βίου χαχία, ἡ ndo 
xai ἐπιτηδεύμασιν ἐνθεωρουμένη, µηδε- 
ttv ἀρχὴν χατὰ τῆς τοῦ ἀνθρώπου ζωῆς, 
ὃν ph -ὑπαγάγοι τῇ ἀνάγκη τοῦ βίου τού- 
| δὲ ἡμῖν ἡ ἀλήθεια τοῦ λόγου φανερωθήσε- 
9 τοῦ βίου τούτου ἁπάτην κατανοῄσας xa- 
We ψυχῆς ὀφθαλμῷ, καὶ ὑφηλότερος τῶν 


$58 
CAPUT IV. 


Quecunque ín hac vita eveniunt absurda, initium 
ab nuptiis habent, Qualis item esse debeat is qui 
hujus se vit societate abduzerit., 

At vero quid hujus vitx€ absurditatem brevi 
oratione prastringere nos oportet , qui adulteriis , 
dissidiis, dissensionibus , atque insidiis calamita- 
tum enumerationem terminemus ? veriori enim ra- 
tione mibi omnis vitx: improbitas, quz et cunctis 
in rebus , et studiis cernitur, nullum in hominuin 
vita imperium habere videtur, nisi quis hujus- 
modi vita necessitatem sibi ipse imponat, Atque 
hoc quidem modo hujus orationis veritas nobis ape- 
rietur. Qui hujus vite fraudes puro mentis sensu 
animadvertit, et altius a rebus, quz híc expetun- 


πουδαζοµένων γενόμενος’ καὶ, χαθώς φησιν DB tur, se tollit, omniaque, ut est apud Apostolum, 


λος, χαθάτερ τινὰ δυσώδη σχύδαλα πάντα 
xei τρόπον τινὰ τοῦ βίου παντὺς διὰ τῆς 
! ἀντχωρήσεως ἑαυτὸν ἑξοιχίσας, οὐδεμίαν 
wlav πρὸς τὰ χαχὰ τὰ ἀνθρώπινα * πλεον- 
P 33V φθόνον, ὀργήν τε xat µῖσος, καὶ χενῆς 
Jugíav, χαὶ τὰ ἄλλα ὅσα τοιούτου γένους 
των δὲ τῶν τοιούτων τὴν ἀτέλειαν ἔχων, 
ἴντων ἐλευθεριάσων xat εἰρηνεύων τῷ βίῳ, 
ἐφ᾽ ᾧτε φιλονειχήσει τοῖς γειτνιῶσι τὸν 
δενὸς τῶν τοιούτων ἁπτόμενος, οἷς ὁ φθόνος 
περιφύεται * παντὸς Υὰρ τοῦ χόσμου τὴν 
ἣν ὑπεράρας, καὶ µόνον τίµιον ἑαυτῷ χτῆ- 
v τὴν ἀρετῆν, ἄλυπόν τινα χαὶ εἰρηνιχὸν xal 
πτεύσει βίον. Τῆς Υὰρ ἀρετῆς d) χτῆσις, κἂν 
εέχωσιν αὐτῆς ἄνθρωποι, κατὰ τὴν ἑαυτοῦ 
(αστος, ἀεὶ mf ove τοῖς ἐπιθυμοῦσίν ἐστιν ' 
ἣν ἐπὶ γῆς χτῆσιν, ἣν διαιροῦντες εἰς τµή- 
! &v προσθῶσι τῇ μιᾷ µερίδι, τοσοῦτον ὑφεί- 
Γτέρας, χαὶ πλεονασμὸς τοῦ ἑνὸς, ἑλάττω- 
20 συμμετέχοντος. Όθεν xai αἱ περὶ τοῦ 
άχαι, διὰ τὸ πρὸς τὸ ἑλαττοῦσθαι piso; τοῖς 
; θυνίστανται ' ἐχείνου δὲ ἀνεπίφθονός ἐστιν 
ία τοῦ χτέµατος, χαὶ ὁ τὸ πλεῖον ἁρπάσας, 
ἤνεγχε ζημίαν τῷ μετασχεῖν ἀξιοῦντι τῶν 
ι” ὅσον ἐστί τις γωρητιχὸς, αὐτός τε πλη- 
; ἀγαθῆς ἐπιθυμίας , καὶ ὁ πλοῦτος τῶν 
τοῖς προλαβοῦσιν οὗ καταναλίσχεται. 'O 
be τοῦτον ἀποθλέπων τὸν βίον, xai τὴν 
υτῷ θησαυρίζων, ἣν οὖδεὶς ὄρος ἀνθρώπι- 
ράφει, ρα χαταδἐξεταἰ ποτε πρός τι τῶν 
καὶ πεπατηµένων τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἔπι- 
ἔρα θαυμάσεται τὸν γήϊνον πλοῦτον, ἢ 
 ἀνθρωπίνην, f| ἄλλο τι τῶν ὑπ᾿ ἀνοίας 
wv; El μὲν γάρ τις ἔτι περὶ ταῦτα διά- 
εεινῶς, ἔξω τοῦ τοιούτου ἂν εἴη χοροῦ, xal 


τὸν ἡμέτερον ἕξει λόγον * εἰ δὲ τὰ ἄνω. 


ἃ σὐμμετεωροπορεῖ τῷ θΘεῷ, ὑψηλότερος 
BW τοιούτων ἐστὶν, οὐχ ἔχων τὴν χοινὴν 
ες περὶ ταῦτα πλάνης, τὸν Υάμον λέγω ' 
υκὲρ τοὺς ἄλλους θέλειν εἶναι, τὸ χαλεπὺν 


e$, ἡ ὑπερηφανία, ὃ 65 μάλιστα απέρµα . 


p. 17,8. 


quasi putida stercora despicit *, atque ab omni 
vitze consuetudine, repudiatis nuptiis, quodain 
modo se removit ; nullum omnino habet cum liu- 
manis vitiis, avaritia, inquam, invidia, odio, glo- 
risque cupiditate commercium, neque cum cz- 
teris, quz id generis sunt. Qui enim ab omnibus 
his vacuus atque omnino liber est, et quiete vi- 
vit, nihil sane est , in quo plus habere contendat , 
aut contra se alicujus rei gratia vicinorum invi- 
diam commoveat , cum nihil earum sit rerum as- 
gecutus , ex quibus in hac vita concitetur invidia; 
nam qui ab omnibus liumanis rebus animum suum 
superando abduxit, et virtutem solam , quze magno 
a se vestimetur, possessionem sibi statuit, hic ab 
oinni certe dolore vacuam, quietam, atque otio- 
sam vilam deget : virtutis enim possessio, etsi 
homo pro virili quisque aliquam ejus partem te- 
net, »sppetentium tamen cupiditates semper ex- 
plet, non ut aliqua soli possessio, quam qui in 
partes dividunt , quantum uni parti addunt, tan- 
tum de altera detrahunt, atque ita quod uni re- 
dundat, id plane deest alteri, qui socius est. 
Unde de majori cumulatiorique parte contentiones 
exsistunt ; ex eo enim , quod imminuuo facta est, 
conflatum est odium, virtutis vero si quis ma- 
jorem partem occupavit , ab invidia vacuus est , 
neque vero qui plus ab ea rapuit , ullum ei detri- 
mentum importavit, qui :equas partes ferre di- 
gnum se esse ducit ; sel, ut quisque capax vest, 
ita et recta cupiditate expletur, et rebus iis , quas 
supra meminimus, non exhauriuntur virtutum 
divitiz. Itaque hanc vitam qui intuetur, atque inu 
virtute, qux nulla hominum definitione describi- 
tur, omnes sibi thesauros constituit , an unquam ad 
res ullas humiles, et caducas animum suum pro- . 
clivem ferri patietur? An terrenas divitias, an 
hominum opes , et potentiam , an aliud quidpiam - 
eorum , qux prz stultitia expetuntur, is admirabi- 
tur ? Etenim si quis ita humili est, et abjecto ani- 
πιο, ut ad hzc ipsa afficiatur, is utique est ab hoc 
coetu alienus, niliilque ad nostrum sermonem . sin 


$99 


S. GREGORII NYSSENI 


3510 


autem coelestia cogitat , divinaque si:nul cum Deo A τις εἰπὼν f| ῥίζα) πάσης τῆς κατὰ τὴν ἁμαρτίαν 


contemp'alur, ad sublimiores hic omnino res re- 
lietis humilibus contuetur, cum miuime nuptiis 


ἀχάνθης, τοῦ εἰκότος οὐχ ἁμαρτήσεται, τοῦτο μάλιστα 
ἐκ τῆς αἰτίας τοῦ γάμου τὴν ἀρχὴν ἔχει. 


vinctus sit, unde communis exsistit occasio cur in ejusmodi rerum errore quis versetur; nam cum quis 
vult se aliis praeponere, gravissimus est hic superbiz affectus : quem si quis semen , vel potius radieem 
dixerit omnis spin, quie e peccato est, non a recto is aberrabit. Ηίο sane affectus a nuptiarum causa 


initium maxime habet. 

Non enim potest plerumque avarus hujus vitii 
liberos accusare, neque item is, qui prz gloriz 
aviditate insanit, neque qui honoris studio tene- 
tur, ne bujus mali causam ad progeniem ipsam 
referat, ut ne iis, qui ante se nati sunt, ipse 
inferior videatur, et ut a posteris, aliquam de se 
commemorationem liberis δις relinquendo, 1na- 
gnus omnino existiietur : eodemque modo reli- 
que, que sunt animi ogritudines, invidia, et 
odium, injuriarum recordatio, si qux alix sunt, 
ab hac sane causa proficiscuntur. llee enim 
omnia in his una insunt, qui hanc vitam attige- 
runt: à quibus quidem rebus qui remotissimus 
est, lanquam ex alta aliqua specula hominum 
perturbationes longe prospiciens, eorum dolet 
cecitatem , qui rebus his fallacibus sese manci- 
parunt, rerumque humanarum prosperitatem ma- 
gnum aliquid esse putarunt. Cum enim hic quem- 
piam hominem rebus, quz in vita eveniunt, se- 
cundis florentem , honoribusque , aut opibus , aut 
potentia ornatum videt, eorum quidem, qui ha- 
rum rerum studio efferuntur, ridet insaniam, hu- 
manzque vite tempus, ut a Psalmorum auctore 
terminus ejus certus dictus est, quam brevissi- 
mum numerat: deinde in(initis illis s:eculis cum 
exiguo hoc vite spatio collatis, mollitiem ejus 
luget, qui ad res hujusmodi sordidas, humiles, 
quaeque ad tempus manent, animum extollit, Quid 
enim causz est, cur in iis ipsis rebus honos, 
quem plerique expetunt, sit beatitudine dignus? 
Quoniam quid iis, qui honore affecti sunt, addit 
lionor * Atqui ea conditione natus est ut moria- 
tur, mortalis hic manet , sive honos ci tribuatur, 
sive non. Aut inulta jugera terrze possedisse ? Ad 
quem optimum finem hoc perducit eos, qui ista 
possederunt , nisi quis demens arbitretur sua esse 
ca, que nullo pacto ad se pertiuent ; prz multa 
enim inexhausta aviditate, ut verisimile est, hoc 
ignorat, quod Domini est terra, et plenitudo 
ejus *. Rex enim omnis terre Dominus ; homi- 
nibus vero ut rerum, quas possident, domini 
appellentur, falso hoc illis tribuit avaritixz aíffe- 
ctus. Terra enim, inquit sapiens Ecclesiastes ?', 
in ternum stetit, omnibus :talibus suppeditans, 
aliosque subinde e se natos nutriens. Neque vero 
homines sui potestatem habent, sed ex voluntate , 
nutuque sumni rectoris pendent : cum enim ne- 
sciunt, in banc vitam ingrediuntur, cum autem 
ininime volunt, ex eadein rursus exeunt : cumque 
vicissim nascantur et intereant, insigui stultitia 


? Psal xxii, 1. ** Eccle. 1, 4. 


O9 yxp ἔστιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ, τὸν πλεονέκτην 
μὴ τοὺς πέλας ἐπαιτιᾶσθαι, Ἡ τὸν δοξοµανη xal 
φιλότιμον μὴ εἰς τὸ γένος ἀνενεγχεῖν τοῦ χκαχοῦ 
τὴν αἰτίαν ' ὡς ἂν μῆ ἑλάττων δοχοίη τῶν πρὸ αὐτοῦ 
γεγονότων, xax ἵνα μέγας τοῖς μετὰ ταῦτα νοµίζοιτο, 
χαταλιπών τινα τοῖς ἐξ αὑτοῦ διηγήματα * ὡσαύτως 
6: χαὶ τὰ Ἰο'πὰ ὅσα Ψυχῆς ἐστιν ἁῤῥωστήματα, φθό- 
νος, xaY µνησικαχία, καὶ μίσος, καὶ εἴ τι τοιοῦτον 
ἕτερον, τῖς αὐτῆς αἰτίας Ώρτηται. Πάνταγὰρταῦτα τοῖς 
περὶ τὸν βίον τοῦτο[ν] ἑπτοημένοις συμπολιτεύεται * 
ὧν ὁ ἔξω γενόμενος, χαθάπερ ἐπί τινος ὑψηλῆς σχο- 
πιᾶς πόὀῤῥωθεν ἐποπτεύων τὰ ἀνθρώπινα πάθη. ol- 
χτείρει τῆς τυφλότητος τοὺς τῇ τοιαύτῃ µαταιότητι 
δεδουλωµένους, χα) μέγα χρίνοντας την τῆς σαρχὸς 
εὐπραγίαν. Όταν γάρ τινα τῶν ἀνθρώπων ἐπί τινι 
τῶν κατὰ βίον ἵδῃ περίθλεπτον, ἀξιώμασιν, 7] πλού- 
τοις, f] δυναστείαις χομῶντα, καταγελᾷ τῆς ἀνοίας 
τῶν διὰ ταῦτα πεφυσηµένων, xat ἀριθμεῖ τὸν µήχι- 
στον χρόνον τοῦ ἀνθρωπίνου βίου, χατὰ τὴν εἰρημέ- 
νην ὑπὸ τοῦ Ψαλμῳδοῦ προθεσµίαν * εἶτα παραµε- 
τρῶν τοῖς ἀπείροις αἰῶσι τὸ ἀχαριαῖον τοῦτο διάστηµα, 
Decl τῆς χαυνότητος τὸν ἐπὶ τοῖς οὕτω Υγλίσχροις xal 


C ταπεινοῖς xal προσχαἰρο.ς τὴν duyhv ἑπαιρόμενον. 


Τί γὰρ ἄξιόν ἐστι μακαρισαμοῦ τῶν ἐνταῦθα 1) ctp, 
τὸ παρὰ πολλοῖς σπουδακόµενον; Ἐπεὶ δη vi Πλέον 
τοῖς τετιμηµένοις προστίθησι; διαμένει γὰρ θνητὸς 
ὁ θνητὸς, xXv τιμᾶται, κἂν µή. Ἡ τὸ πολλὰ πλέθρο 
κεκτῆσθαι γῆς; Τοῦτο δὲ εἰς τί πέρας χρηστὸν xaza- 
λέγει τοῖς χτησαµένοις, ἐχτὸς τοῦ οἴεσθαι τὸν ἀνόη; 
τον ἑαυτοῦ εἶναι τὰ μηδὲν προσήχοντα; ἀγνοεῖ γὰρ, 
ὡς ἔοιχεν, ὑπὸ πολλῆς λαιµαργίας, ὅτι τοῦ Κυρίου 
μέν ἐστιν dj γῆ ἀληθῶς , καὶ τὸ πλήρωμα αὑτῆς. 
Βασιλεὺς γὰρ πάσης τῆς γῆς ὁ θεός * τοῖς δὲ ἀνθρώ- 
ποις τὸ τῆς πλεονεξίας πάθος φευδώνυμον τῆς xu- 
ριότητος τὴν προσηγορίἰαν δίδωσι τῶν οὐδὲν προσ- 
Ὠκόντων. Ἡ μὲν γὰρ v5, Χαθώς φησιν ὁ σοφὸς 'Ex- 
χλησιαστῆς, εἰς τὸν αἰῶνα ἕστηχε, πάσαις ὑπηρε- 


D τοῦσα ταῖς γενεαῖς, xal ἄλλοτε ἄλλους τοὺς χκατ' αὖ- 


τὴν Ὑινοµένους ἐχτρέφουσα. Οἱ δὲ ἄνθρωποι οὐδὲ 
ἑαυτῶν ὄντες χύριοι, ἀλλὰ πρὸς τὸ τοῦ ἄγοντος βού- 
Ang, ὅτε οὐχ ἴσασιν, εἰς τὴν ζωὴν περιιόντες, xai 
ὅτε μὴ βούλουται, πάλιν αὐτῆς χωρικόμενοι, ὑπὸ τῆς 
πολλΏς µαταιότητος χυριεύειν οἴονται αὐτῆς, οἱ xai 
χαιροὺς Υινόμενοί τε xal ἀπολλύμενοι,τῆς ἀεὶ μενού, 
σης. Ὁ οὖν ἐπεσχεμμένος ταῦτα, xai διὰ τοῦτο ᾖ- 
ριφρονῶν ὅσα τίµια τοῖς ἀνθρώποις νοµίζεται, μό-] 
νης ὃξ τῆς θείας ζωῆς ἔχων τὸν ἔρωτα, ὁ εἰδὼς ὅτι 
πᾶσα σὰρξ χόρτος, καὶ πᾶσα δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄν- 
θος χόρτου, πότε σπουδΏς ἄξιον τὸν χόρτον οἰήσσται 
τὸν σήμερον ὄντα, xal αὗριον οὐχ ἐσόωενον ; Οἷδς 


34 


DE VIRGINITATE. 


3542 


pip 6 ἐπεσχεμμένος τὰ θεῖα χαλῶς, ὅτι οὗ ᾿τὰ &v- Α 5ο terrze dominari credunt, qux semper màneat. 


θρώπινα µόνον οὐκ ἔχει τὸ πάγιο», ἀλλ ὡς οὗ δὲ τοῦ 
χόσµου παντὸς εἰς τὸ διηνεχὲς ἀρεμήσοντος, διὰ 
τοῦτο ὡς ἀλλοτρίας χαὶ προσκαίΐρου ταύτης ὑπερορᾷ 
της ζωῆς" ἐπειδὴ ὁ οὐρανὸς χαὶ ἡ γη παρελεύσεται, 
χατὰ τὴν τοῦ Σωτῆρος φωνὴν, xai πάντα τὴν µετα- 
στοιχείωσιν ἀναγχαίως ἐχδέχεται. Διὰ τοῦτο, ἕως 
ἑστὶν ἓν τῷ σχήνει, χαθώς φησιν ὁ ᾽Απόστυλος, τὸ 
πρόσκαιρον ἐνδειχνύμενος, βαρούµενος την παροῦσαν 
ζωὴν, τῷ µαχρύνεσθαι αὐτῷ τὴν παροιχίαν ταύτην 
ὀδύρεται, ὥσπερ καὶ ὁ αλμῳδὸς ἐν qat; θείαις λέγων 
πεποίπται. "Όντως γὰρ ἐν σχότει βιοτεύουσιν οἱ μετὰ 
τῶν σχηνωµάτων τούτων τῇ ζωῇ παροικοῦντες. Οὗ 
χάριν στενάξας ὁ Προφήτης πρὸς την παράτασιν τῆς 
παροικίας, « Οἴμοι, » φησὶν, « ὅτι dj παροιχία µου 


ἐμαχρύνθη 1 » Σχότει δὲ την αἰτίαν τῆς χατηφείας n 


ταύτης ἀνέθηχε. Τὸ γὰρ σχότος τῇ 'E6patot φωνῇ 
χηδὰρ ὀνομάζεσθαι µεμαθήχαμεν ' f γὰρ ὡς ἀληθῶς, 
χαθάπερ ἁἀορασίᾳ τινὶ νυχτερινή κεχρατηµένοι οἱ 
ἄνθρωποι, οὕτω πρὸς τὶν τῆς ἁπάττς ἐπίγνωσιν 
ἀμθλυωποῦσιν' οὐκ εἰδότες ὅτι πάντα ὅσα (pa. Ev τῇ 
ζωῇ ταύτῃ νενόµιστα:, f] χαὶ ὅσα πρὸς τὺ ἐναντίον ὑτ- 
εἴληπται, àv µόνῃ τῇ ὑπολίφψει τῶν ἀνοήτων ὑφέστη- 
χεν αὐτὰ δὲ ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἐστιν οὐδαμη οὐδέν "οὗ 
δυσγένειά τις, οὐχ εὐδοχίμησις Ὑένους, οὐ δύξα, o) 
περιγάνεια, οὐ τὰ παλαιὰ διηγήµατα, οὐχ ὁ ἐπὶ τοῖς 
ἑνεστῶσι τὔγος, 09 τὸ χρατεῖν ἑτέρων , οὗ τὸ ὑπο- 
yilgrov εἶναι ^ πλοῦτοί τε xoi τρυφαὶ , καὶ πενίαι 
xal ἁπορίαι, χαὶ πᾶσαι αἱ τοῦ βίου ἀνωμαλία:, τοῖς 


Ergo qui Ίος mente intuetur, hacque de causa pro 
nihilo ea putat, quz? hominum vulgus in pretio, 
atque in honore habet , quique coelestis vitae solum 
amore ducitur, fenumque esse omnem carnem, 
quasique feni florem omnem hominis gloriam vi- 
det, studione dignum fenum unquam putabit, quod 
hodie est, cras non futurum? Qui enim divina re- 
cte contemplatur, hie animadvertit non solum res 
humanas nihil ficii solidique habere, sed, quasi 
neque universus hic mundus in perpetuum sit fu- 
turus, propterea vitam hanc quasi alienain , eam» 
que caducam negligit : quoniam, ut voce Domini 
significatum est *, coeli et terra transibunt, cun- 
claque forma commulationem necessario exspe- 
ctant.. Quamobrem quandiu aliquis, inquit Apo- 
stolus *, in hoc habitaculo est, mortalitatem prz 
se ferens, hacque vita gravatus, prorogari sibi 
hunc incolatum dolet, ut in divinis cantibus Psal- 
misies cecinit ; vere enim in tenebris vivunt ii, qui 
in his tabernaculis vitam degunt : itaque hujus 
iucolatus prorogationem Propheta his verbis lu- 
gel : « Vie mihi, quoniam incolatus meus prolonga- 
(us est *! » Tenebris porro domicilii, et incolatus 
hujus causam tribuit : Hebrzeorum enim voce Cedar 
tenebras appellari a sapientibus didicimus ; aut id 
quidem revera: ut enim quadam noctis caligo 
mortalibus offunditur, sic hi ad erroris cognitio- 
nem obc:ecantur, utpote cum minime videant, que 


μὲν ἀπαιδεύτοις πάμπολυ διαφέἐρειν δοχοῦσιν, ὅταν (zin hac vita summa imagnificaque exi»timata sunt, 


ἐδονῖν fou.vtat τῶν τοιούτων κριτέριον. 


quae in contrariis sunt rebus babita , omnia liec 


solum insana quadam hominum opinione talia exstitisse : ea vero per se nihil omnino sunt: nulla 
ignobilitas , nullum illustre genus, nulla gloria, nullus splendor, nulle e majoribus commemora- 
tiones, nulla rerum prxsentium animi elatio, nihilque est in alios. dominari, nihilque aliorum im- 
perio teneri: non divitis, non paupertas, non egestas, nulle denique hujus vite inzquabiles va- 
rietates, quz imperitis quidem hominibus, cum hi voluptatem suis sensibus metiantur, mulum 


eminere videntur. 

τῷ δὲ ὑψηλῷ τὴν διάνοιαν πάντα ὁμότιμα qalvs- 
$31, xat οὐδὲν προτιµότερον τοῦ ἑτέρου τὸ ἕτερον, 
τῷ ὁμοίως διὰ τῶν ἑναντίων τὸν τῖς Qu; δρύµον 
ἀνύεσθαι, χαὶ ἴσην à» ἑκατέρα τῶν λήδεων τὸν πρὸς 
vb εὖ ἡ xxxox ζήν δύναμιν ἐνυπάρχειν, διὰ τῶν ὃξ- 
ζιῶν ὅπλων χαὶ ἀριστερῶν, ensis ὁ Απόστολος, OX 
MEnc xal ἀτιμίας: δι ὧν ὁ μὲν κεχαθαρµένος τὺν 
wx); χαὶ ἑπεσχεμμένος την τῶν ὄντων ἀλίήθειαν, ὁρ- 
Ow ὀδεύτει τὴν πορείαν, ἀπὸ Ὑενέσεως µέγοι τῆς 
ἐξόδου τὸν τεταγµένον αὐτῷ χρόνον διξζερχ”µενος' 
ἀλλὰ χατὰ τὴν τῶν ὁδοιπόρων συνᾳθειαν τοῦ πρόσω 
ἐχόμενος, ὀλίγον ποιεῖται τῶν προφαινοµένων τὸν 
Ἀάγονυ. Σύνηθες γὰρ τοῖς ὁδοιποροῦσιν ἐπὶ τὸ τῆς 
65 πέρας ὁμοίως ἐπείγεσθαι , ἄν xz διὰ λειμώνων 
χαὶ συμφύτων χωρίων, ἄν τε δι ἐρημοτέρων xal τρα- 
χυτέρων τόπων διέρχωνται, xal οὔτε τὸ ἡδὺ παρα- 
κατέσχεν, οὔτε τὸ ἀτδὲς ἐνεπόδισεν. Οὕτω xal αὐτὸς 
ἀμεταστρεττὶ πρὸς τὸν προχείμενον σχοπὸν ἑαυτῷ 
ἐπειχθήσετα:, πρὸς οὐδὲν τῶν παροδίων ἐπιστρεφόμε- 
νος "ἀλλὰ πρὸς µόνον οὐρανὺν βλέπων διαπεράσει τὸν 


* Masth. xxiv, 99... * ll Cor, v, 4. 


t leal. cxix. 5. 


Δι vero qui maguo altoque est animo, omnia 
hxc paria esse, neque rem unam alteri przstare 
putat, quoniam ex rebus inter se contrariis vite 
cursus mque conficitur, zqualisque in utraque 
vite conditione et bene el male vivendi inest 
facultas; tam ex rebus dextris, inquit. Aposto- 
lus, quam sinistris , ct aque ες gloria , atque 
ex aliqua. ignominia : in quibus quidem rebus 


Dis, qui pura mente fuit ct incorrupta , rerum 


veritatleni intuitus est, ab ortu usque ad. obitum 
prafinitum sibi tempus percurrendo, recta hunc 
ipsum vit:e cursum conficit, cum neque volupta- 
tum blanditiis molliatur, neque rebus gravibis 
debilitetar ac deprimatur, sed viatorum more lon: 
gius progressus, parvam earum rerum, qua se 
illis ostendunt, rationem habet. lllud enim in 
consuetudine eorum est qui peregrinantur, ut 
sive pratis, sive ,cultis agris , sive vastis deser- 
tisque locis iter faciant, meque rei ullius oblecta- 
tione, neque re aliqua molesta impediti, itineris 


$45 


S. GREGORII NYSSENI 


$14 


eursum conficere maturent. Parique ratione hic A βίον, χαθάπερ τις χυθερνήτης ἀγαθὺς πρὺς -ὺν ἄνω 


nec ἀῑνεγίίου]α , neque viarum Ποχίοπος τοερὶ- 
ciendo, ad illud quod sibi maxime propositum 
est, omnitio perveniet , sed in coelum solum con- 
tuendo, hunc. vite cursum , tanquam aliquis op. 
timus gubernator, conficiet, qui ealeste aliquod 
sidus intuendo ad jd navis cursum dirigit. llle 
vero , cui obtusior est menlis acies, inferiora 
respicit, et ad corporis voluptates, tanquam ad 
pabulum pecudes, animum adjicit, ventrique 
sali , ceterisque ventris vitium consequentibus 
rebus deditus vivit ; quive a vita divina aversus, 
et a testamentorum promissis alienus , nihil aliud 
in bonis esse putat, nisi cum quis in corporis 
voluptate est, hic profecto, et omnis homo, qui 
in eo numero est, in tenebris, ut divinis Litte- 
ris scriptum οί’, ambulat , cum in vita hujus- 
modi mala introducat: in his enim avaritia , 
animi impotentia, immodica ad voluptates affectio , 
imperii cupiditas, inanis glorix appetitio, ac re- 
liqua inest. earum que sunt hominibus contu- 
bernales, perturbationum multitudo. Ex his eniin 
morbis, alter quodam modo alterius vinculo te- 
netur, et cui unas ex hie accedit , reliqui quasi 
naturali quadam necessitate compulsi , ad eum 
concurrunt: id quod in catena fleri videmus : ejus 
enim principio atiracto, neque reliqui illius or- 
bes consistere possunt, sed ultimus catena or- 
bis cum primo simul motus est, cum ex corum 
perpetuo ordine qui simul anuesi sunt. cireulis , 


σχοπὺν δ.ευθύνων τὸ σχάφυς. 'O δὲ παχὺς τὴν διά- 
νοιαν, xai χάτω Αλέπων, xal συγκεχυφὼς τῇ quyf ᾿ 
πρὸς τὰ ἡδέα τοῦ σώματος, καθάπερ πρὸς τὴν νομὴν 
τὰ βοσχήµατα, µόνῃ τῇ Υαστρὶ xaX τοῖς μετὰ γαστέ- 
px ζῶν , ἁπηλλοτριωμένος τοῦ θεοῦ τῆς ζωῆς, xal 
ξένος τῶν διαθτκῶν τῆς ἑπαγγελίας, οὐδὲν ἕτερον 
ἀγαθὸν εἶναι νοµίζων, f| τὸ ἡσθῆναι διὰ τοῦ σώματος, 
09:6; ἐστιν, xal πᾶς ὁ τοιοῦτος, ὁ Ev σχότει δια- 
πορτυόµενος, καθώς φησιν ἡ Γ ραφὴ, ὁ τῶν ἐν τῷ Dio 
τούτῳ καχκῶν εὑρέτης ' bv τούτοις Υὰρ καὶ πλεονεξία, 
xal παθῶν ἀχολασία, καὶ 1| πρὸς τὰς ἡδονὰς ἆμε- 
tola , Φιλαρχία τε πσα, xaX κενῆς δόξης ἐπιθυμία, 
xai ὁ λοιπὺς ὅμιλος τῶν συνοιχούντων παθῶν τοῖς 
ἀνθρώποις. Ἔχεται Υάρ πως ἐν τοῖς καχοῖς τοῦ 


p ἑτέρου τὸ ἕτερον, xal ᾧπερ ἂν τὸ Ev. παραγένηται, 


xal τὰ λοιπὰ χαθάπερ ὑπό τινος φυσιχῆς ἀνάγχης 
ἑλχόμενα, συνεισέρχεται πάντως. Οἷον ἐν ἁλύσει Υΐνε- 
ται, τῆς ἀρχῆς ἐπισπασθείσης, οὐδὲ τὰς λοιπὰς Ἶρε- 
μεῖν τῆς ἁλύσεως ἀγχύλας δυνατόν ἐστιν, ἀλλ ἡ 
χατὰ τὸ ἕτερον πἐρας τῆς ἁλύσεως ἀγχύλη συνεχι- 
νήθη τῇ πρώτῃ, κατὰ τὸ ἀχόλουθον ἀεὶ xal προσ- 
εχὲς ἀπὸ τοῦ πρώτου διὰ τῶν παραχειµένων τῆς Xt- 
νήσεως προϊούσης " οὕτως ἐμπέπλεχται xal συμπέ- 
φυχεν ἀλλήλοις τὰ ἀνθρώπινα πάθη, καὶ δι ἑνὸς τοῦ 
ἐπικρατήσαντος, καὶ ὁ λοιπὺς τῶν xaxov ὀλχὸς συν” 
εισέρχεται τῇ φυχῇ. Καὶ εἰ χρἠ σοι δ.αγράφειν thv 
ποντρὰν ταύτην ἄλωσιν, ὑπόθου τινὰ διά τινος Ἡδο- 
νῆς τοῦ χατὰ τὴν χενοδοξίαν ἠττηθῆναι πάθους ' 
ἀλλὰ τῇ χενοδοξίᾳ καὶ fj τοῦ πλείονος ἔφεσις συνηχο» 


a primo motio ipsa progrediatur: ita humani ϱ λούθησεν: οὗ Ὑὰρ ἔστι πλεονέχτην γενέσθαι, μὴ 


affectus impliciti inter se atque connexi sunt, 
sepeque fit, ut, cum unus imperaverit , reliqua 
item. morborum turba animum invadat. Atque οἱ 
hzc quidem ipsa quasi malorum catena tibi ex- 
plicetur. necesse est, fac esse quempiam , qui 
pré voluptàte quadam sit inanis glori» affectu 
Superatus ; est huic sane inanis glorixz cupiditati 
adjuncta etiam appetitio quaedam, ut plus is asse- 


quatur : quoniam mon potest. quis plus habendi cupiditate teneri, 

sit ρου aviditas ; deinde »[pctitio lac, qua. quis 
guitalis amplitudine ezteris ipse antistet, vel in z:quales concitat iram, vel superbiam in 
res, vel in superiores invidiam, cujus socia est 


mes quadam 


ἑκείνης ἐπὶ τὸ πάθος χειραγωγούσης. ΒΕἶτα ἡ τοῦ 
πλεονεχτεῖν xal προέχειν ἐπιθυμία, fj ὀργὴν ἑξάπτει 
πρὸς τὸ ὀμόφυλον, f] πρὸς τὸ ὑποχείριον τὴν ὑπερη- 
φανίαν, Ἡ πρὸς τὸ ὑπερέχον τὸν φθόνον * φθόνου δὲ 
ἀχόλουθος ἡ ὑπόχρισις Ὑίΐνεται ^ ἐκείνης dj πιχρία, 
ταύτης ἡ µισανθρωπία * τούτων ἁπάντων τὸ τέλος 
χατάχρισις, elg γέἐενναν xal σχότος xal πῦρ χατα- 
λήγουσα. 
nisi hujus affectus dux et co- 
afficitur, ut et opum, et di- 
inferio- 


simultas : hujus vero comes acerbitas , quam 


odium quoddam hominum consequitur : at. horum omnium postremum esc damnatio, in. gehennam; 


tenebras, atque ignem desinens. 

Vides horum omnium 
quemadmodum videlicet ab uno voluptatis affectu 
cuncta proficiscuntur ? Quamobrem ubi ejusmodi 
malorum conjuncta multitudo in hanc vitam se- 
nel sese conjecit, una est, ut ab his liberemur, 
ratio, quam in divinis Litteris contemplemur : ea 
autem est, ut ab illa vitx: disciplina nos avoce- 
mus, qua rebus gravibus est atque molestis as- 
tricta ; neque enim, cui Sodomam incolere cordi 
est, ignis imbrem declinare hic potest : nec qui 
Sodomis egressus, ilerum ad urbis exciuium se 
convertit, in statuam salis non concrescere , ne- 


** Joan. »11, 35, 


malorum quasi viam, D 


'Opà; τὸν ὀλχὸν τῶν xaxüv, ἅπως ἑνὸς τὰ πάντα 
τοῦ χατὰ τὴν ἡδονὴν ἐξέρχεται πάθους; Ἐπειδὴ οὖν 
&ra& εἰσηλθεν εἰς τὸν βίον ἡ ἀχολουθία τῶν τοιούτων 
παθῶν», µίαν ὁρῶμεν &x τῆς τῶν θεοπνεύττων T'pa- 
φῶν συµθουλῆΏς τὴν διέξηδον τούτων, τὸ χὠρισθῆναι 
τοῦ τοιούτου βίου, τοῦ συνημμένην ἔχοντος ἐν ἑαυτῷ 
hv τῶν ἀνιαρῶν ἀκολούθτσιν οὐχ ἔστι γὰρ, àv Σο» 
δόµοις Φιλοχωρήσαντα, διαφυχεῖν τὴν τοῦ πυρὸς 
ἑπομθρίαν ' οὐδὲ τὸν ἔξω Σοδόµων Ὑενόμενον, εἶτα 
πάλιν ἐπιστραφέντα πρὸς τὴν ἐρήμωσιν ταύτης, μὴ 
παγῆναι στήλην ἁλός * ἀλλ' οὐδὲ τῆς Αἰγυπτίων δου- 
λείας ἁπαλλαγήῆσεται, ὁ μὴ χαταλιπὼν τὴν Αἴγν- 


615 


DE VIRGINITATE. 


948 


πτον, thy ὑποδρύχιον λέγω ταύτην Qui, xat δια- A que ab AEgyptiorum servitute se quis vindicabit , 


θὰς οὐχὶ τὴν Ἐρυθρὰν ἑχείνην, ἀλλὰ τὴν µέλαιναν 
ταύτην xa ζορώδη τοῦ βίου θάλασσαν ’ εἰ δὲ, καθώς 
φησιν ὁ Κύριος, ἐὰν μὴ ἑλευθερώσῃ ἡμᾶς ἡ ἀλίθεια, 
τῷ xaxip τῆς δουλείας ἐναπομένομεν, πῶς ἔστιν ἓν 
τῇ ἀληθείᾳ γενέσθαι τὸν ζητοῦντα φεῦδος, καὶ Ev τῇ 
zÀávy τοῦ βίου ἀναστρεφόμενον ; πῶς δέ τις τὴν δου- 
λείαν ἁποδράσει, ὁ ταῖς ἀνάγχαις τῆς φύσεως ὑπο- 
χείριον δοὺς τὴν ἱδίαν ζωήν; Γνωριµώτερος ó' ἂν 
Υένοιτο ἡμῖν διά τινος παραδείγματος ὁ περὶ τούτων 
λόγος. Ὥσπερτις ποταμὸς χειµέριος ῥεύματι τραχυνό- 
µενος, xat χατὰ τὴν ἑαυτοῦ φερόµενος φύσιν, ξύλα 
τε χαὶ λίθους, xaX πᾶν τὸ παρατνχὸν ὑπολαμθάνων 
τῷ ῥείθρῳ, µόνοις τοῖς χατ᾽ αὐτὸν γινοµένδις σφαλε- 
pos χαὶλ χινδυνώδης Essi, τοῖς δὲ πόῤῥωθεν αὐτὸν 


Φυλασσομένοις εἰχῆ ῥεῖ * οὕτω xal τὴν τοῦ βίου τα- D 


ραχὴν ὁ χατ αὐτὴν γεγονὼς μόνος ὑφίσταται, xal 
μόνος ἀναδέχεται χαθ) ἑαυτοῦ τὰ πάθη, ἅπερ ἂν ἡ 
φύσις ἀχολούθως ἑαυτῇ ῥέουσα τοῖς δι) αὐτῆς πορενο- 
µένοις ἀναγχαίως ἐπάγεται, διὰ τῶν τοῦ βίου χαχῶν 
ἐπ.χλύκουσα. El δέ τις χαταλίποι τὸν χείμαῤῥον τοῦ- 
τον, ὥς φησιν ἡ Γραφὴ, χαὶ τὸ ὕδωρ τὸ ἀνυπόστατον, 
ἔξω πάντως ἔσται, χατὰ τὴν τῆς ᾠδις ἀκολουθίαν, τῆς 
θήρας τῶν ὁδόντων τοῦ βίου, καθάπερ στρουθίον τῷ 
τῖς ἀρετῆς πτερῷ διαπτὰς τὴν παγίδα. Ἐπε.δῆ vào, 
χατὰ τὸ ῥηθὲν ἡμῖν ἐπὶ τοῦ χειµάῤῥου ὑπόδειγμα, 
παντοίαις ταραχαῖς xai ἀνωμαλίαις πληαμύρων ὁ 
ἀνθρώπινος βίος ἀεὶ φέρεται, χατὰ τοῦ πρανοῦς τῆς 
φύσεως προχεόµενος, καὶ οὐδὲν ἕστηκε τῶν Ev αὑτῷ 


σπουδανοµένων, οὐδὲ ἀναμένει τὴν πλησμονὴν τῶν C 


ἐπιθυμούντων αὐτῶν * πάντα δὲ τὰ προσπίπτοντα 
ὁμοῦ τε προσήγγισςε, χαὶ 0ίγοντα παρέδραµε, καὶ τὸ 
ἀεὶ παρὸν τῷ σφοδρῷ τῆς παρόδου διαφεύγει τὴν at- 
σθησιν, ὑπὸ τῆς χατόπιν ἐπιῤῥοῆς τῶν ὀφθαλμῶν áp- 
πανομένων ΄ διὰ τοῦτο λυσιτελὲς ἂν εἴη πόῤῥω τοῦ 
τοιρύτου ῥεύματος ἑαυτοὺς ἀνέχειν, ὡς ἂν μὴ τῶν 
ἁστάτων περιεχόµενοι, τῶν ἀεὶ ἑστώτων ὁλιγωρήσαι- 
μεν. Πῶς γὰρ ἔστι τὸν προσπαθοῦντά τινι τῶν ἐν 
τῷ βίῳ τούτῳ, διὰ τέλους ἔχειν τὸ ποθούμενον; Τί 
τῶν μᾶλιστα σπουδαζοµένων εἰσαξὶ παραμένει τοι- 
οὔτον» ποία νεότητος ἀκμή: τὶς δυνάµεως T) μορφῖΏς 
εὐμοιρία , τίς πλοῦτος ; ποία δόξα; τίς δυναστεία, OO 
πάντα τὰ το.αῦτα μικρὺν ἀνθήσαντα χρόνον, πάλιν 
ἁτεῤῥυς, xal πρὸς τὴν ἑναντίαν ἐπωνυμίαν µετ- 
έτεσε; Τίς ἑνεθίω διαπαντὺς τῇ νεότητι, τίνι διήρ- 
xi32 διατέλους f| δύναµις; Τὸ δὲ τοῦ χάλλους ἄνθος 
ἀρ) οὐχὶ xai αὐτῶν τῶν κατὰ τὸ Exp προφαινοµένων 
ὠχυμορώτερον fj φύσις ἑποίησε; Τὰ μὲν γὰρ τῆς 
ὥρας ἐπιλαθούστς ἑἐθλάστησε, xal μιχκρὸν ἀπανθή- 
sav:a χρόν, πάλιν ἀνέζησε ΄ xal πάλιν ἀπεῤῥύη, 
χαὶ πάλιν ἑχόμασε, xal τὸ νῦν χάλλος xal εἰς νεότητα 
ἔδειξε. T6 δὲ ἀνθρώπινον ἄνθος ἅπαςξ ἡ φύσις κατὰ 
τὸ Éap τῆς νεότητος δείξασα, εἶτα ἀπέσδισε, τῷ 
χε:μῶνι τοῦ γήρῳς ἐναφανίσασα * ὡσαύτως χα) τὰ 
ἅλλα πάντα πρὸς χαιρὸν τὴν τῆς σαρχὸς αἴσθησιν 
ἁπατίσαντα, εἶτα παρέδραµε χαὶ συνεκαλύφθη τῇ 
1ήθῃ. Ἐπεὶ οὖν αἱ τοιαὀται μεταθολαὶ xazá τινα τῆς 


* Joan. vij, ὦ2. * Psal. cixin, 7. 


nisi ZEgyptum, id est hanc submersam vitam 
deserat, et non Rubrum illud, sed nigrum hoc et 
obscurum vile mare transeat; si aulem nisi li- 
beraverit nos, ut inquit Dominus, veritas, in malo 
servitutis permanebimus , quomodo potest, qui 
falsum quazrit, quive in hujus vitae erroribus est, 
in veritate versari ? Quove pacto quis hoc jugum 
servitutis dejecerit, qui vitam suam, quasi ser- 
vam, in nature necessitates conjicit ? Sed notior 
quidem nobis proposito aliquo exemplo erit de 
his plane oratio. Quemadmodum amnis aliquis , 
qui sua natura satis profluens, incitatis  aqua- 
rum profluxionibus rapidior fertur, lignaque et 
lapides, et omnia, quz sibi obviam fiunt, in al- 
veum rapit, calamitatem hic et periculum iis im- 
portat, qui prope incolunt, illis vero frustra de- 
fluit, qui longe remoti eum vitant : ita, qui sibi 
hujus vite perturbationem peperit, eam solus 
sustinet, et solus eos sua sponte recipit affectus, 
in quos natura, qu:€ suo quodam cursu fertur, 
cum his vite malis circumfluat, illos impellit , 


. qui ejus cursum tenent. Sed si quis, ut est in sacris 


Litteris , torrentem hunc, intolerabilemque aquam 
relinquit , hic plane liber erit, ut in Psalmo se- 
quitur *, a eaptione dentium hujus vite, ac veluti 
passer e laqueis alis virtutis evolabit. Quoniam igi- 
tur, ut illo ipso torrentis exemplo patet, variis per- 
turbationibus inz:quabilibusque rerum varietatibus 
referta mortalium vita, ad naturz declinationem εί- 
fusa semper fertur; nc quidquam consistit. rerum 
que in ea ambiantur, neque exspectat, dum ii, qui 
cupiditate aliqua tenentur, satietate expleantur, 
cumque omnia, quz impetu quodam feruntur prope 
simul accesserint, el quxe attingunt, cursum Con- 
fecerint, quodque semper presens adest, fluxu 
quodam clandestino ex oculis ereptum, cum $en- 
sum nostrum celeri transitu effugiat : propterea 
utile sane esset extra hunc vita fluctum longe se 
tenere, ut ne rebus his caducis nos impediti ea qua 
sempiterna sunt. omnino despiciamus. Quo enim 
modo potest his vitae rebus addictus assidue id ha- 
bere, quod in rebus, quz maxime expeluntur, op- 
tabile est ut perpetuo maneat? Quod adulta zta- 


D tis robur, quz virium aut forme integritas, qua 


opes, quz gloria, qux potentia? nonne omnia hac 
vel exiguo tempore cum floruerint, rursus dif- 
fluunt, atque ip contrariam nominis appellationem 
defluxa coneiderunt? Quis omni tempore in adole- 
scentia ? Cui perpetuo suppeditarunt vires? Annon 
pulchritudinis florem citius vel illis ipsis floribus, 
qui se primo ostendunt, interiturum natura efficit? 
Qux sane tempore suo natura consevit, cum brevi 
tempore floruerint, rursus surgunt, rursus diffiuunt, 
rursus frondescunt, atque hanc quidem pulchritu- 
dinis speciem adulta in ztate natura ostendit. 
Quam vero hominum pulchritudinem in agolescen- 


| o- o- 


941 


S, GREGORII NYSSENI 


948 


tja, quasi primo vere, plane demonstravit, sene- Α φύσεως ἀνάγχην συµθαίνουσαι, λυποῦσι πάντως τὸν 


ctutis postea hieme exstinxit; eodemque modo 
reliqua omnia, qua: ad quoddam tempus carnis 
sensum deceperunt, posteaquam cursum ea perfece- 
runt, oblivione simul occultata sunt. Quoniam igitur 
ejusmodi commutationes, quie quadam natur ne- 
cessitate eveniunt, dolore illum afficiunt qui in affe- 
ctione versatur, una certe est horum malorum de- 
clinatio, ut ne ullis rebus, quz: animum concitent, 
sese adjungat, sed, quantum lieri potest, se ab omni 
vit:e consuetudine avocet, qux ad vitiosam disci- 
plinam, carnique deditam adducat, vel potius ab 
ea convenientia, conjunctioneque naturz se remo- 
veat, qua $uo quisque eorpori astrictus tenetur, 
ut ne vita, quz e carne est, sit carnis obnoxia 


£v προσπαθείᾳ Yevóp.evovy, µία τῶν toroótuv. καχῶν 
ἐστιν ἀποφυγὴ, τὸ μηδενὶ τῶν µεταθαλλομένων τῇ 
Φυχῇ προστεθῆναι, ἀλλ᾽ ὡς ἔστι δυνατὸν, χωρ:σθῆναι 
τῆς πρὸς πάντα τὺν βίον τὸν ἐμπαθὴ τε χαὶ σάρχινου 
ὁμιλίας' μᾶλλον δὲ xaX τῆς πρὸς τὸ σῶμα τὸ ἑαυτοῦ 
συµπαθείας ἔξω γενέσθαι, ὡς ἂν μὴ χατὰ σάρχα 
βιοὺς, ὑπεύθυνος Ὑένηται ταῖς Ex τῆς σαρχὸὺς συµ- 
φοραῖς * τοῦτο δέ ἐστι τὸ μόνη τῇ φυχῇ ζήν, χαὶ 
μιμεῖσθαι xarà τὸ δυνατὸν τὴν τῶν ἀσωμάτων 
δυνάµεων πολιτείαν ἐν ᾗ οὔτε γαμοῦσιν οὔτε γαμί- 


σχονται' ἀλλ᾽ ἔργον αὐτοῖς xaX χατόρθωµα τὸ θεω- 


ρεῖν τὸν Πατέρα τῆς ἀφθαρσίας ἐστὶ, xal πρὸς τὸ 
ἀρχέτυπον χάλλος τὴν ἰδίαν χαλλωπίξειν μορφὴν διὰ 
τῆς ἑνδεχομένης µιμίέσεως. 


calamitatibus : hoc autem est, soli anim: vivere, ut quis, quantum in se est, institutum imitetur 
illarum potestatum, qu: corporis expertes sunt : ille enim neque nubunt, neque nubuntur; sed hoc 
est ipsis propositum munus, studium, atque perfectum officium, ut incorrupte integritatis patrem 
contemplentur, atque, quantum imitatione assequi possunt, ad ipsius pulchritudinis exemplar contuendo, 


suam ipsi ornent formam. 
CAPUT V. 


Animi integrilatem, ejusque ab omnibus affectibus 
tacuitatem, corporis munditiis anteire oportet. 


Hujus igitur mentis, summzque cupiditatis adju- 
torium, ut in divinis Litteris appellari solet, homini 
virginitatem tributam esse diximus: ut enim reli- 
quorum studiorum artes quadain ad. illorum qui 
earum studio teneutur, perfectam disciplinam in- 
vente sunt : sic virginitatis studium mihi ars quz- 
dam et facultas divinioris vitze videtur esse, qui 
doceat, quemadmodum ii, qui his corporis vincu- 
lis astricti tenentur, earum rerum, qui corpore 
carent, naturx similes efficiantur. Vitze enim hujus 
omne studium, atque institutum iilud est, ut ne vo- 
luptatum impetu animi deprimatur altitudo, neve 
nos , qui celestia contemplari , quive 
animo contueri debemus, ad corporis aifectiones 
delaps! cadamus. Quo enim modo animus nuster, 
qui inferiori huic carnis voluptati ntancipatus est, 
atque in humanorum affectuum appetitionem totus 
incunibit, potest cognatum illud lumen, quodque 
mente ipsa cernitur, vacuo et libero sensu aspi- 
cere, cum is prava quadam atque inerudita antici- 
patione ad liamiles has res, et lutulentas aciem in- 
tendat? Nain ut porcoruin oculi natura in terram 
conversi, mirificarum rerum coelestium aspectum 
non haben!, sic animus corporis luxu perditus, 
cum ad humilia, et ad ea qua sunt pecudum in- 
clinatus sit, non celum amplius, neque reliqua- 
rum reruni convenientiani, et decorem cernere po- 
terit. Quare ut ad voluptatem divinam illam quidein, 
et beatam animus noster quietus, ac liber. maxime 
respiciat, ad nullas omnino res caducas, et ter- 
renas se ipse convertet, neque carum voluptatum 
particeps fiet, quie ad communis vite indulgentiam 
comparat:e sunt, sed omnem potius amoris vim a 
rebus corporeis ad eam traducet pulchritudinis 
contemplationem ; πως et corporis expers est, el 
mente cernitur : atque ad hanc quide: animi alfc- 


divina C 


ΚΕΦΑΛ. E'. 
"Οτι προηγεῖσθαι xpj τὴν τῆς svxric ἀπάθειαν' 
της ἐν σώματι χαθαρότητος. 

Ταύτης οὖν τῆς διανοίας καὶ τῆς ὑψηλῆς ἐπιθυμίας 
συνεργὸν, καθὼς τῇ Γραφῇ δοχεῖ, xat βοηθὸν τῷ &v- 
θρώπῳ τὴν παρθεν:αν εἶναί φαμεν. Καὶ ὥσπερ τῶν 
λοιπῶν ἑπ),τηδευμάτων τέχναι vivis πρὸς την ἑχάστου 
τῶν σπουδαζοµένων ἐπεργασίαν ἐπενοήθησαν ' οὕτω 
μοι δοκεῖ καὶ τὸ τῆς παρθενίας ἐπιτήδευμα τέχνη τις 
εἶναι καὶ δύναμις τῆς θειοτέρας ζωῆς, πρὸς τὴν ἀσώ- 
µατον φύσιν τοὺς ἐν σαρχὶ ζῶντας ὁμο.οῦσθαι παρα- 
σχευάσουσα. Ildsa γάρ ἐστι σπουδὴ τοῦ τοιούτου βίου, 
ὅπως μὴ τὸ ὑψηλὸν τῆς ψυχῆς διὰ τῆς ἑπαναστάσεως 
τῶν ἡδονῶν ταπεινωθῇ, καὶ ἀντὶ τοῦ μετεωροπορεῖν, 
καὶ εἰς τὰ ἄνω βλέπειν τὴν διάνοιαν ἡμῶν, πρὸς τα 
σαρχὺς καὶ αἵματος χατενεχθεῖσαν πάθη πεσεῖν. [Ine 
γὰρ ἔτι δύναται πρὸς τὸ συγγενές τε καὶ νοητὸν 
φῶς ἑλευθέρῳ ἀναθλέπειν τῷ ὄμματι d) πρεσηλωθεῖσα 
χάτω τῇ ἡδονῇ τῆς σαρχὸς, xai τὴν ἐπιθυμίαν πρὸς 
τὰ ἀνθρώπινα πάθη ἁπασχολήσασα, ὅταν πρὸς τὰ 
ὑλώδη σχῇ τὴν ῥοπὴν ἐκ μοχθηρᾶς τινος καὶ ἆπαι- 
δεύτου προσλήφεως ; Καθάπερ γὰρ ol τῶν συῶν 
ὀ-θαλμοὶ εἰς τὸ χάτω παρὰ τῆς φύσεως ἑστραμμένοι 
τῶν οὐὑρανίων θαυμάτων ἀπείρως ἔχουσιν, οὕτως ἡ 
τῷ σώματι συγχαταστασθεῖσα doyn οὐχέτι πρὸς 
τὸν οὐρανὸν xal τὰ ἄνω χάλλη βλέπειν δυνῄσεται, 
πρὸς τὸ ταπεινὸν χαὶ χτηνῶδες τῆς φύσεως ἐπιχύ- 
πτουσα. Ὡς ἄν οὖν μάλιστα ἡμῖν ἑλευθέρα xa! 
ἄνετος fj uy πρὺς τὴν θείαν τε χαὶ µαχαρίαν Ἡδο- 
γην ἀναθλέποι, πρὸς οὐδὲν τῶν Υπῖνων ἑαυτὴν ἐπι- 


P στρέφῃ, οὐδὲ τῶν νενοµισµένων κατὰ τὴν τοῦ χοινοῦ 


βίου συγχώρησιν ἡδονῶν µεταλήψεται , ἀλλὰ µετα- 
θήσει τὴν ἐρωτιχὴν δύναμιν ἀπὸ τῶν σωματιχῶν 
ἐπὶ τὴν vorify) τε χαὶ ἄθλον τοῦ χαλοῦ θεωρίαν, 
πρὸς τὴν τοιαύτην τῆς ψυχῆς διάθεσιν ἡ παρθξνία 
τοῦ σώματος ἡμῖν ἐπενοήθη * ὡς ἂν μάλιστα λήθην 
xii ἀμνηστίαν ἐμποιήσειε τῇ yug? τῶν ἐμπαθὼν 
τῆς φύσεως χινηµάτων, μηδεµίαν ἀνάγχην ἐπάγουσα 
πρὸς τὰ ταπε:νὰ τῆς σαρχὸς ὀφλήματα χαταγίνεσθαι. 


319 


DE YIRGINITATE. 


$50 


Ελευθερωθεῖσα γὰρ ἅπαξ τῶν τοιούτων γρεῶν , A ctionem, studivmque cst corporis inventa virgini- 


οὐχέτι χινδυνεύει μὴ τῷ xoc! ὀλίγον προσεθισμῷ 
περὶ τὰ δοχοῦντα νόµῳ τιν» φύσεως συγχεχωρή- 


σθαι, ἐν ἁἀποστροφῇ xai ἀγνοίᾳ τῆς Οξίας τε χαὶ 
ἀχπράτου Ὑένηται Ἱδονῆς, ἣν póvm dj χαρδίας xa-. 


θαρότης, τοῦ ἐν ἡμῖν Ἡγεμονιχοῦ, θτρεύειν πέφν- 
χεν. 


tas, ut, cuim affectionum, qua a natura tribute. vi- 
dentur, oblivionem animo maxime attulerit, nullam 
inducal necessitatem sordidis carnis debitis va- 
candi. Nam ubi semel hisce liberata est debitis, 
non jam amplius periculum est, ne assuetudine 
tandem rerum, qua nature quadam lege permis- 


se videntur, veram illam atque immortalem voluptatem averselur atque fugiat, quam cor solum, 
pura ejus, qui nos regit, animi integritate adhibita, capere solet. 


ΚΕΦΑΛ. 6’. 
"Οτι ἨἩαλίας xal Ιωάννης τῆς ἀκριθείας τοῦ βίου 
τούτου ἐπεμε.]ήθησαν. 

Διὰλ τοῦτό po: δοκεῖ xal ὁ μέγας Ev προφήταις 
Ἠλίας, xai ὁ àv πνεύματι χαὶ δυνάμει Ηλίου μετ᾽ 
ἐχεῖνον ἐπιδημήσας τῷ βίῳ, οὗ μείζων οὐδεὶς ἐν γεν- 
νητοῖς γυναιχῶ». Εἶπερ τι xal ἕτερον ἡ χα: αὐτοὺς 
ἱστορία παραδηλοϊῖ δι αἰνίγματος, τοῦτο μάλιστα τῷ 
ἰδίῳ δογµατίζειν βίῳ, τὸ χωρισθῆναι τῖς τοῦ ἀνθρω- 
«vou βίου ἀχολουθίας τὸν τῇ θεωρίᾳ τῶν ἀοράτων 
σχολάζοντα᾽ ὡς ἂν μὴ ταῖς τοιαύταις ἁπᾶταις ταῖν 
6:à τῶν αἱσθῆσεων Υγινοµέναις προσεθισθεὶς, σύγχν- 
σίν τινα χαὶ πλάνην πἆθοι περὶ τὴν τοῦ ὄντως ἀγαθου 
χρίσιν. ᾽Αμϕότεροι γὰρ εὐθὺς Ex νέων ἀπεξενώθηςα, 
ττς ἀνθρωπίνης ζωῆς, xal οἷον ἔξω τῆς φύσεως ἑαυ- 
τοὺς ἕστησαν τῇ περὶ τὴν βρῶσιν χαὶ πόσιν ὑπεροψίᾳ 
τῆς συνῄθους xal νενοµισµένης τροφῆς, xal τῇ κατὰ 
τὴν ἔρημον διαγωγῇ, ὡς xax τὴν ἀχοὴν ἁπερ.ῄχητον, 
χαὶ ἁπλάνητον αὐτοῖς φυλαχθῆναι τὴν ὄψιν, καὶ τὴν 
γεῦσιν ἁπλην τε χα; ἁπραγμάτευτον διαμεῖναι, Ex 


CAPUT VI. 
Elias et Joannes diligentem harum curam adhi- 
. buerunt. 
Ob eam causam inagnus in prophetis mihi vide- 
tur Elias, et is qui postea in spiritu οἱ virtute 


p Elis in vitam venit, quo sane in natis mulierum 


Meino major exortus est. Qux porro de his ipsis 
narratur historia, etsi quid aliud obscure, illud 
tamen maxime indicat, quod vite rationem docet, 
ut, qui scilicet contemplandis rebus, qux» minimo 
sub aspectum cadunt, se dedit, hic ab humanzg 
vit: consuetudine alienus fiat, ne hujusmodi (raudi- 
bus, quz sensibus concipiuntur, addictus, pertur- 
batione atque mentis errore in illius judicio aflicia- 
tur, quod re vera bonum cst. Ili ambo ab adole- 
scentia sese statini ab humanz vitze societate. re- 
Jnovarunt: cum enim potionis, atque cibi, qui 
ceteris ad vite sustentationem est datus, despicien- 
tja, tuin. vita, quam in solitudine egerunt, se quasi 
3 nature alienarunt instituto, uL et aurcs a stre- 


τοῦ προστυχόντος ἑχατέροις πληρουµένης τῆς χρείας. C pitu et oculos ab errore tuerentur, et gustatu 


Ἐντεῦθεν εἰς πολλὴν εὐδίαν χαὶ γαλήνην ἀπὸ τῶν 
ἔξωξεν θορύθων κατέστησαν, xai διὰ τούτο εἰς το- 
σοῦτον μέγεθος τῶν [είων χαρ:σµάτων ἐπέρθησαν, 
$30) περὶ ἑχατέρου τούτων μνημονεύει ὀλόγος. "HA Las 
μὲν γὰρ χαθάπερ ταµίας vi; τῶν τοῦ θεοῦ δωρεῶν 

ταστὰς, τὰς Ex τοῦ οὐρανοῦ χρείας κατ᾽ ἑςουσίαν 
xaY ἀποχλείειν τοῖς ἁμαρτάνουσι, καὶ ἀνιένα: τοῖς 
μ.ετανοοῦσι χύριος ἦν. Τὸν δὲ Ἰωάννην τοιοῦτον μέν- 
τοι θαυματοποιῆσαι οὐδέν φησιν ἡ θεία Ἱστορία ᾽ 
περ:σσότερον δὲ 7| χατὰ πάντα προγἧτην τὸ ἐν αὐτῷ 
χάρισμα παρὰ τοῦ τὰ χρυπτὰ ῥλέποντος μέμαρτν- 
ρηται’ τάχα ὅτι χαθαράν τε xal ἁμιγη πάσης ὑλικῆς 
προσπαθείας τὴν ἑαυτῶν ἐπιθυμίαν àz' ἀρχῆς εἰ; 
τέλος τῷ Κυρίῳ ἀνέθηχαν, obse εἰς τέχνων στοργἩ», 
οὔτε εἰς γυναιχὸς φροντίδα, οὔτε εἰς ἄλλο τι τῶν àv- 
θρωπίνων ἀσχολήσαντες' ot γε μηδὲ τῆς καθ ἡμέραν 
ἀναγχαίας τρορῖς πρέπειν ἑαυτοῖς ὑπολαθόντες τὴν 
μέρ:μναν, της tz τῶν ἑνδυμάτων σεµνότητος χρείτ- 
τους ἐπιδειχθέντες, ἐκ τῶν ἐπιτυχόντων ἑαυτοῖς τὰ: 
χρείας ἀπεσχεδίανον, ὁ μὲν δέρµασιν αἱγείοις, ὁ oS 
xapfio) θριξι σχεπαξόµενος * ὀύκ ἂν εἰς ἐχξῖνο τὸ 
μέγεθος, ὡς οἷμα:, φθάσαντες, εἰ ταῖς τοῦ σώματος 
ἑδυπαθείαις ὑπὺ τοῦ γάμου χατεµαλάχθησαν. ausa 
δὲ οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, εἰς 
νουθεσίαν ἡμῶν ἀναγέγραπται, ἵνα πρὸς τὸν ἐχξίνων 
βίον xal τὸν ἑαυτῶν χκατευθύνωμµεν. Τί οὖν ἐκ τοῦ- 
των μανθάνοµεν; Τὸ χαθ' ὀμειότητα τῶν ἁγίων ἀν- 
δρῶν, μτδενὶ τῶν βιωτ!ικῶν πραγμάτων προσασχ”- 
Azly τὴν διάνοιαν τὸν ἐπιθ, μοῦντα τῷ tip συναφθῇ- 


simplici essent , et ad nullain rem parato, nimirum 
cuxn necessitatem victus ex quibusvis rehus, quie 
utrique obviam fierent, sane esplerent. Quam- 
obrem ab externis perturbationibus remoti, in sum- 
ma vite tranquillitate atque otio sese constituerunt 
indeque ad tantam divinorum munerum altitudinem 
elati sunt, quantam hac de utroque coi?menmorat 
oratio. Elias enim quasi Dei munerum quaestor 
aliquis, cum ex potestate quadam coli admini- 
strationem haberet, illius et peecatoribus ebstruen- 
di, et iis, qui poenitentiam agendo resipiscerent, 
aperiendi potestateur habuit. Joannem vero. tale 
aliquid miraculum fecisse, nihil divinis est Lit- 
teris proditum: αἱ is, qui res occultas perspicit, 
testatum reliquit, majus illi munus esse tributum, 
quam cateris omnibus prophetis, lac fortasse his 
duobus contigerunt, quoniam puram, omnísque 
materialis experte affectionis suain. in Deo. cupi- 
ditatem posuerunt, neque liberorum amoribus, 
neque conjugum curis, neque caeteris ullis rebus 
hunianis intenti, ne quotidiani quidein, 4ο neces- 
Sarii victus curam ad se pertinere censuerunt: 
vestiumque luxu abjecto, ex iis qux offerebantur, 
facite sibi necessaria parabant: unus enim quidem 
caprinis pellibus, alter pilis cameli amictus erat: 
neque profecto, ut arbitror, ad eam magnitudinem 
pervenissent, si nuplie eos. corporis oblectamentis 
delinites molivissent. ILee. porro non sine causa, 
ScJ, ut est apud Apostolum, ad nostram sane 


-——— 


831 


S. GREGORII NYSSENI 


doctrinam scripta sunt, nempe ut ad illorum vitae A ναι οὐδὲ γάρ ὲστι δυνατὸν τὸν εἰς πολλὰ τῇ διανοίᾳ 


institutum nos item vitam nostram dirigamus. 
Ergo quid ex his documenti percipimus? [d sane, 


ut, proposito sanctorum virorum exemplo, iis rebus qux ad hanc vitam pertinent, 


διαχεόµενον, πρὸς θεοῦ κατανόησιν xai ἐπιδυμίαν 


εὐθυπορῆσαι. 
anmum ne 


adjiciat is qui se cum Deo junctum esse studet: fieri enim non potest, ut. cujus animus multarum 
rerum curis distrahitur, is in Dei contemplationem, cupiditatemque plane totus incumbat. 


CAPUT VII. 


Qui multis rerum curis distinetur, fier1 non potest 
ul hic animo sil perfecto. 

Mihi sane videtur, quod de his prxceptum est, 
exemplo illustrius fieri posse. Ponamus igitur 
aquam, qui a fonte aliquo manat, in diversas fluxio- 
nes, ac rivos, ut fit, dispergi atque dissipari. Quan- 
diu certe ita fertur, ad nullas eas res, que agri- 


culture expediant, erit accommodata; cum illius B 


aqua in multas partes dissipatio exiguum id εΠ]- 
ciat, quod in singulis partibus tenue est, vixque 
pre tenuitate movetur: sin autem quis omnes ejus 
dispersos rivos colligat, quodve passim dissipatum 
est, in. unum alveum concludat, ad multas vitae 
commoditates, et eas quidem necessarias ubériore 
uteretur aqua, quae in unum sit locum derivata. 
])ta hominum mens, si passim diffunditur, eoque 
potissimum, quo sensuum illecebris rapitur, per- 
petuo diffluit ac dissipatur, nullam plane mibi 
magnam vim habere videtur ad eum cursum; qui 
ad verum benum pertinel ; sed si undique sese 
collegerit, atque in se receperit, totaque ad eam, 
qua sibi propria est, ac naturalis muneris fun- 
ctionem impellatur, nihi! quidem impedimento crit, 
quominus ad superiora .feratur, atque rerum, 
qua vere sunt, veritatem attingat. Ut enim magna 
aquas vis aqua ductibus obtecta et conclusa, szpe, 
cum vis illa erumpat, in sublime fertur, quo- 
niam non habet qua diffundatur, idque cum 
motus ejus naturalis ille sit, ut deorsurm feratur: 
sic humana mens quasi angusto quodam aqu: du- 
ctu, cum undique continentia ipsa comprimatur, 
neque habeat unde erumpat, agitatione ipsa natu- 
rali ad rerum carlestium quodam modo excitabitur 
appetitionem. Nam neque animus, qui perenni agi- 
tatione movetur, consistere potest, cum ab eo, qui 
illum effecit, hujusmodi motus naturam sortitus 
sit : neque, si prohibetur, quominus ad res inanes 
co motü utatur, dubium cst, quin cum undique a 
rebus absurdis repellatur, ad veritatem recta 
omnino contendat : in multis enim itineribus via- 
tores maxime videmus recta via non aberrare, cum 
reliquorum itinerum errore ante instructi omnino 
caveant, ne aberrent, veluti is, qui in itinere fa- 
ciendo cum se ab incertis, transversisque seinitis 
abduxerit, magis in recta se via conservabit: ita 
animus noster a rebus inanibus aversus, in rebus 
qu: sunt, veritatem plane agnoscet. Itaque de sum- 


ΚΕΦΑΛ. Z. 
"Ort τὸν εἰς zoAAà μµεριζύμενον τε.λειωθῆναι τὴν 
ψυχὴν áóvrazor. 

Δοχεῖ 66 µοι δι ὑποδείγματος ἐναργέστερον ἂν 
παραστῆσαι τὸ περὶ τούτων δόγµα. Ὑ ποθώμεθα γάρ 
τι ὕδωρ ἐκ πηγής προχεόµενον, εἰς διαφόρους ἁπορ- 
Boxe xavà τὸ συμθὰν διασχίζεσθαι. Οὐκοῦν ἕως ἂν 
οὕτω φέρηται, sig οὐδὲν τῶν πρὸς τὴν γεωργίἰαν χρη- 
σίµων ἐπιτίῆδειον ἔσται, τῆς elc πολλὰ διαχύσεως ὁλί- 
γον τὸ Ev ἑχάστω, χαὶ ἁδρανὲς, xat δυσχίνητον ὑπὸ 
ἁτονίας ποιούσης’ εἰ δέ τις πάσας αὑτοῦ τὰς ἁτάκτωως 
ἀποῤῥοὰς ανναγάγχοι, καὶ εἰς ἓν ῥεῖθρον τὸ πολλαχη 
τέως ἑσχεδασμένον ἀθροίσειεν, εἰς πολλὰ ἂν τῶν βιω- 
φελῶν καὶ χρησίµων ἀθρόῳ xa συντεταγμένῳ τῷ 
ὕδατι χρῄσαιτο. Οὕτω µοι δοχεῖ xaX ὁ vou, ὁ ἀνθρώ- 
πινος, εἰ μὲν πανταχοῦ διαχέοιτο, πρὸς τὸ ἀρέσχον 
ἀεὶ τοῖς αἰσθητηρίοις ῥέων καὶ σχεδαννύμενος, (xf 


. δεµίαν ἀξιόλογον δύναμιν ἴσχειν πρὸς τὴν ἐπὶ τὸ ὃν- 


τως ἀγαθὸν πορείαν * εἰ δὲ πανταχόθεν ἀναχλτθεὶς, 
χαὶ περὶ ἑαυτὸν ἀθροισθεὶς, συνηγμένος xaY ἁδιάχντος 
πρὸς τὴν οἰχείαν ἑαυτῷ χαὶ κατὰ φύσιν ἑνέρχειαν xt- 
volto, οὐδὲγ τὸ χωλύον αὐτὸν ἔσται πρὸς τὰ ἄνω φἑρε- 
σθαι, καὶ τῆς ἀληθείας τῶν ὄντων ἐφάπτεσθαι. Καθά- 
περ γὰρ τὸ περιεστεγασμἐένον διὰ σωλῆνος ὕδωρ ὃρ- 
θιον πολλάχις ὑπὸ τῆς ἀναθλιθοστης Bla; ἐπὶ τὰ ἄνω 
φέρεται, οὑκ ἔχον ὅπη διαχυθῇ, xal ταῦτα, χαταφι- 
ροῦς αὐτῷ τῆς χατὰ φύσιν οὔσης κινήσεως 'οὕτω xal 
6 νοῦς 6 ἀνθρώπινας, οἷόν τινος σωλῆνος στεγανοῦ 
τῆς ἐγχρατείας αὑτὸν ἁπανταχόθεν περισφιγγούσης, 
ἀναληφθήσεταί πως ὑπὸ τῆς τοῦ χινεῖσθαι φύσεως 
πρὸς τὴν τῶν ὑψηλοτέρων ἐπιθυμίαν, οὐχ ἔχων ὅπου 
παραῤῥυῇ. Οὔτε γὰρ στῆναί ποτε δυνατὀν ἐστι τὴν ἀει- 
χίνητον ὑπὸ τοῦ πεπυιηχότος εἰληφότα τὴν φύσιν, xat 
εἰς τὰ µάταια χρΏσθαι τῇ χινῄσει χωλυόµενον, ἁμῃ- 
χανον ph πρὸς «nv ἀλήθειαν πάντως εὐθυπορῆσαι, 
τῷ πανταχόθεν ἀπὸ τῶν ἁτόπων ἀπείργεσθαι” xal 
γὰρ ἓν ταῖς πολυοδίαις οὕτω μάλιστα τοὺς ὁδοιπόρους 
ὁρῶμεν τῆς εὐθείας οὐχ ἁμαρτάνοντας, ὅταν την àv 


D ταῖς ἅλλαις ὁδοῖς πλάνην προµαθόντες, ἐχχλίνωσιν. 


Ὡς ὁ τῶν πεπλανηµένων τρίθων Ey τῷ ὁὀδεύειν ἆνα- 
χωρήσας, ἐπὶ τῆς εὐθείας μᾶλλον ἑαυτὸν φυλάξει ’ 
οὕτως ἡμῶν fj διάνοια τῇ ἀποστροφῇῃ τῶν μµαταίων 
τὴν ἐν τοῖς οὖσιν ἀλήθειαν ἐπιγνώσεται. "Eotxsv οὖν 
ταῦτα παιδεύειν ἡμᾶς τῇ μνήμῃ τῶν μεγάλων προ- 
φητῶν ἐχείνων, τὸ μηδενὶ τῶν Ev. τῷ χόσμῳ σπουδα- 
ζομένων ἐμπλέκεσθαι' ἓν δὲ τῶν σπουδαζοµένων ὁ 
γάμος ἐστίν : μᾶλλον δὲ ἀρχὴ καὶ ῥίζα τῆς τῶν µα- ! 
ταίων σπουδῆς. 


mis illis prophetis commemoratio nos ad hoc erudire videtur, μὲ iis rebus, que in lac vita expe- 
tuntur, ne implicemur: in quarum rerum numero sunt nuptiz, qux studiorum inanium semen polius 


sunt, atque principium. 


&b3 
ΚΕΦΑΛ. H', 
"Oti οὐδὲ ὁ γάμος τῶν κατεγγωσµένων éctlv. 


Μηδεὶς δὲ διὰ τούτων ἡμᾶς ἀθετεῖν οἰέσθω τὴν οἰχο- 
Ἱνομίαν τοῦ γάμου: o) γὰρ ἀγνοοῦμεν ὅτι xat οὗτος 
τῆς τοῦ Θεοῦ εὐλογίας οὐχ ἡλλοτρίωται: ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 
τούτου μὲν αὐτάρχης συνἠγορος xaX ἡ χοινη τῶν ἀν- 
θρώπων φύσις ἐστὶν, αὐτόματον τὴν πρὸς τὰ τοιαῦτα 
ῥοπὴν ἑντιθεῖσα πᾶσι τοῖς διὰ Ὑάμου προϊοῦσιν εἰς 
γέννησιν  ἀντιθαίνει δὲ πως ἡ παρθενία τῇ φύσει’ 
περιττὸν ἂν εἴη περὶ γάμου προτροπὴν xal παραί- 
νεσιν φιλοπόνως συγγράφειν, τὴν δυσανταγώνιστον 
αὐτοῦ προθαλλοµένους συνήγορον τὴν ἡδονὴν, πλὴν 
εἰ yt, τάχα διὰ τοὺς τὰ δόγµατα τῆς Ἐγκλησίας 
παραχαράἼσοντας τῶν τοιούτων χρεία λόγων ἂν cf* 
65; χεχαυτηριασµένους τὴν ἰδίαν συνείδησιν ὁ ᾿Από- 
στολος ὀνομάνει * χαὶ χαλῶς ὀνομάζει’ ὅτι χαταλιτὀν- 
τες τὸν ὁδηγίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, διὰ τῆς τῶν 
δαιμόνων διδασκαλίας οὐλάς τινας χαὶ ἐχχαύματα ταῖς 
χαρδίαις αὐτῶν ἐγχαράσσουσι, τὰ τοῦ Θεοῦ χτίσµατα 
Ρδελυσσόμενο: ὡς µιάσµατα, χαὶ εἰς χαχὸν φέροντα, 
καὶ χαχῶν αἴτια, xal τὰ τοιαῦτα προσαγορεύοντες. 
Αλλά τί por τοὺς ἔξω χρίνειν, φηπαὶν ὁ Απόστολος ; 
ἔξω γάρ εἰσιν ὡς ἀληθῶς ἐχεῖνοι τῆς τοῦ λόγου τῶν 
μυστηρίων αὐλῆς, οὐκ ἐν τῇ σχέπη τοῦ θεοῦ, ἀλλ Ev 
τῇ μάνδρχ τοῦ Ποντ ροῦ αὐλιζόμενοι * οἱ ἐζωγρημένοι 
εἰς τὸ ἐχείνου θέληµα, χατὰ τὴν τοῦ Αποστόλου φω- 
viv, χαὶ διὰ τοῦτο μὴ συνιέντες, ὅτι πάσης ἀρετῆς ἓν 
µεσότττι θεωρουµένης, ἡ ἐπὶ τὰ παρακείμενα παρα- 
τροπὶ χαχία ἑστίν' ὑφέσεως γὰρ xa ἐπιτάσεως παν- 
ςαχοῦ τις τὸ µέσον ἐπιλαθὼν, τὴν ἀρετὴν Ex τῆς χα- 
Χίας διἐχρινε. Σαφέστερος 6' ἂν ἡμῖν ὁ λόγος vévotto 
ἐπ᾿ αὐτῶν τῶν πραγμάτων δειχνύμενος”" Δειλία xal 
θράσος δύο χαχίαι χατὰ τὸ ἐναντίον νοούµεναι, ἡ μὲν 
χατὰ ἔλλειφιν, ἡ δὲ χατὰ πλεονασμὸν πεποιθήῄσεως, 
ἄεσην περιέχουσιν αὑτῶν τὴν ἀνδρείαν. Πάλιν ὁ εὺ- 
σεθ]ὴς οὔτε ἄθεος, οὔτε δεισιδαίµων ἑστίν' ἴσον γὰρ 
b" ἀμποῖν τὸ ἀσέθημα, χαὶ τὸ µγδένα θὲὸν, καὶ τὸ 
πολλοὺς εἶναι οἵεσθαι. Βούλει χαὶ δι ἑτέρων ἐπιγνῶ- 
ναι τὸ δόγµα; 'Ü φυγὼν τὸ φειδωλὸς εἶναι καὶ ἄσω- 
τος, ἐν τῇ τῶν ἑναντίων παθῶν ἀναχωρήσει τὴν ἔλευ- 
δερίαν τῷ ῆθει χατώρθωσε * τοιοῦτον γάρ τι ἡ ἔλευ- 
θερία ἐστὶν, τὸ µήτε πρὸς τὰς ἀμέτρους καὶ άνωφε- 
λεῖς δα πάνας elxr, διαχεῖσθαι, µήτε πρὸς τὰ ἀναγχαῖα 
µιχρολόγως ἔχειν. (Οὕτω xat ἐπὶ τῶν λοιπῶν πάντων, 
ἵνα ph τοῖς χαθέχαστον ἐτεξίωμεν, τὴν µεσότητα 
τῶν ἑναντίων ἀρετὴν ὁ λόγος ἐγνώρισεν. Οὐχοῦν xal 
ἡ σωφροσύνη µεσότης ἐστὶν, xai φανερὰς ἔχει τὰς 
bg" ἑκάτερα πρὸς xaxíav παρατροπάς. Ὁ μὲν γὰρ 
ἑλλείπων χατὰ τὸν τῆς φυχῆς τόνον, xal διὰ τοῦτο 
εὐχαταγώνιστης τῷ τῆς ἡδονῆς πάθει γινόµενος, xal 
μηδὲ προσεγγίσας τῇ ὁδῷ τοῦ κατ) ἀρετὴν βίου καὶ 
ΦώΦρονος, εἰς πάθη τῆς ἀτιμίας χατώλισθεν - ὁ δὲ 
παρελθὼν τῆς σωφροσύνης τὸ βάσιµον, xal ὑπερπεσὼν 
τοῦ µέσου τῆς ἀρετῆς, οἷον κρημνῷτινι τῇ διδασχαλίᾳ 
τῶν δαιμόνων ἐγχατηνέχθη, χαυτηριάζων, χαθώς φη- 
σιν ὁ ᾽Απόστολος, τὴν ἰδίαν συνείδησιν. Ἐν ᾧ γὰρ 


* | Timoth. iw, 2. '* | Cor. v, 19. 


DE VIRGINITATE. 
A CAPUT Vill. 


Nec matrinonium esse in rebus damnatis. 


Nemo vero ex iis, quae. diximus, in opinionem 
veniat, nos matrimonii improbare institutionem : 
non enim ignoramus, neque illud a benedictione 
Dei fuisse alienum. Sed quoniam hoc ipsum satis 
accurate defendit communis hominum natura, 
qui sua sponte ad hujusmodi res vim inserit iis 
qui matrimonii via quasita ad liberorum procrea- 
tionem accedunt: nature enim quodam modo rc- 
sistit virginitas; supervacaneum utique esset, ad- 
monitiones atque horlationes de matrimonio dili- 
genter conscribere, cum voluptas ipsa ostendat, 
se acerrimum illius patrocinium suscipere, nisi 


B fortasse tamen hiis sermonibus opus esset propter 


cos, qui Ecclesix praecepta atque instituta cor. 
rumpunt : quos cauteriatam suam conscientiam 
habentes vocat Apostolus *, et recte vocat, pro- 
pterea. quod, spiritum ducem relinquendo, danio- 
niorum doctrinis cicatrices quasdam, atque inu- 
stiones cordibus suis imprimunt, res a Deo creatas 
detestantes, quasi impurz illie sint, ad malunique 
trahant, atque in causa sint. malorum, et h:ye αί- 
que alia ejusmodi dicentes, At quid ad me eatra- 
neos judicare, inquit Apostolus '* ? Extranei enim, 
et alieni re vera sunt illi a. sese domicilioque, in 
«uo iysteriorum sermo positus est, qui non in 
Dei prxsidio, sed in spelunca diaboli ad ejus vo- 
luntatem commorantur, secundum vocem Apostoli: 
proptereaque non intelligunt, cum virlus omnis in 
mediocritate consistat, id, quod in contrarias partes 
convertitur, esse vitium. Qui enim in omuibus re- 
bus et ejus, quod parum, et illius, quod nimium 
est, mediocritatem capit, hic vitium a virtute dis- 
tinxit, Quiestio haec illustrior erit, si rebus ipsis 
deinonstretur. Metus et audacia, duo e regione 
posita vitia putantur, hic quidem, quoniam confi- 
dentize modum deserit, illa quia superat, medio- 
critatem continent, qux in fortitudine cernitur. 
Rursus, qui pietatem. colit, is neque impius est, 
neque superstitiosus ; in utroque enim. aeque inest 
jmpielas : alter, quia Deui negat; alter quoniam 
"multos esse opinatur. Visne hoc ipsum ex aliis 


p cognoscere? Qui in avaris ac prodigis esse recu- 


sat, contrariis inter se affectibus remotis, libera- 
litatem babitu quodam recte coluit; liberalitas 
enim in eo elucet, ut ne quis in sumptus im- 
moderatos minimeque utiles temere profuseque 
eroget, neve in rebus necessariis parcus sit ac 
remissus. Atque ita in czteris omnibus, ne singula 
nos persequaimur, rerum inter se pugnantium me- 
diocritatem in virtute positam esse ratio definivit : 
itaque temperantia item mediocritas est, atque in 
utraque parte conversiones ad vitium habel per- 
spicuas. Qui enim animi firmitate deseritur, volu- 
ptatisque affectu facile vincitur, eamque ob causam 


vu5 


S. GREGORII NYSSENI 


ad ἱποοτταρία temperatzque vite viam prope non A f5cXoxzbv εἶναι τὸν γάµον ópiteva:, ἑαυτὸν στίζει 


accessit, in ignominiosas hic affectiones delapsus 
incidit; qui vero temperantiz: fines transit, ct a 
virtutis mediocritate recedit, hic conscientiam 
suam, inquit Apostolus, cauteriatam habens, in ali- 
quas d:'moniorum doctrine salebras compulsus 


τοῖς τοῦ Yápou óveibtauol;* εἰ γὰρ τὸ δένδρον xaxby, 
χαθώς φησί που τὸ Εὐαγγέλιον, xal ὁ καρπὸς πάν- 
τως τοῦ δένδρου ἄξιος. El δὴ τοῦ φυτοῦ τοῦ κατὰ τὸν 
Yápov βλάστηµα καὶ χαρπός ἐστιν ὁ. ἄνθρωπος, τὰ 
τοῦ γάμου ὀνείδη πάντως τοῦ προφέροντος γίνεται. 


incurrit. Nam quod matrimonium detestabile csse statuit, matrimonium ipsum vituperando, se μα 
conscindit: si enim arbor mala, ut est quodam loco in Evangelio 13, fructus ejus item est arbore par 
diguus, matrimonii quasi alicujus plant: germen est, atque fructus homo, Qua igitur ipse in ma- 
trimonium convicia conjicit, in eum illa ipsa recidunt. 


At illi quidem, qui conscientiam notis inustam 
habent, atque ex sententie absurditate sunt ci- 
catrice quadam affecti, ejusmodi rebus convin- 
cuntur. Nos vero de matrimonio ita sentimus, 
oportere nos rerum divinarum studium curam- 
que huic matrimonii officio anteferre, neque tamen 
eum despicere, qui temperate illo, ac moderate 
uli potest : qualis patriarcha Isaac fuit, qui non 
florescente ztate, ut affectioni conjugium serviret, 
sed exhausta jam adolescentia, ob Dei in semine 
benedictionem, Rebeccam in matrimonium duxit : 
cui cum usque ad unum partum operam dedisset, 
rursus in rebus, quz& oculis non cernuntur, totus 
füit, clausis corporis sensibus. Id enim significare 
mihi videtur historia, qux gravem illius patriar- 
che oculorum obtutum commemorat. Atque hc 
quidem ita se babeant, quemadmodum iis ita se 
habere videntur, qui ejusmodi res perspicere plane 
sciunt. Nos vero, quz ad orationis perpetuitatem 


'AXX! ἐχεῖνοι μὲν στιγµατίαι την συνείδησιν χαὶ 
καταμεμωλωπισμένοι τῇ ἀτοπίᾳ τοῦ δόγματος διὰ 
τῶν τοιούτων ἐλέγχονται. Ἡμεῖς δὲ ταῦτα xal περὶ 
τοῦ γάμου γινώσχοµεν, ὡς δεῖ προηγουµένην μὲν] 
εἶναι τὴν περὶ τὰ θεῖα σπουδἠν τε xal ἐπιμέλειαν , 
τῆς δὲ τοῦ γάμου λειτουργίας uh ὑπερορᾷν τὸν συ 
φρόνως τε καὶ μεμετρηµένως χεχρῆσθαι δυνάµενον 
οἷος v ὁ πατριάρχης Ἰσαὰκ, ὃς οὐχ iv ἀχμῆῇ τῆς 
ἡλιχίας , ἵνα μὴ πάθους ἔργον ὁ Υάμος γένηται, ἀλλ 
ἤδη τῆς νεότητος ὑπαναλωθείσης αὑτῳ δέχεται τὴν 
τῆς Ῥεθέκχας συνοίχησιν, τῆς διὰ τὴν ἐπὶ τῷ σπέρ- 
ματι τοῦ θεοῦ εὐλογίαν ' καὶ μέχρι μιᾶς ὠδίνος ὑπ» 
ηρετήσας τῷ γάμῳ, πάλιν τῶν ἀοράτων ὅλος ἂν, pu- 
σας τὰ σωματικὰ αἰσθητήρια * τοῦτο γὰρ 1j ἱστορ-α 
δοχεῖ σηµαίνειν, τὴν βαρύτητα τῶν ὀφθαλμῶν του 
πατριάρχου διηγουµένη. ᾽Αλλὰ ταύτα μὲν ἐχέτω, 
ὅπως ἂν ἔχειν δοχῇ τοῖς τὰ τοιαῦτα χαθορᾷν ἐπιστί- 
µοσιν. Ἡμεῖς δὲ πρὸς τὰ συνεχη του λόγου προϊω- 
μεν. Τί οὖν ἣν τὸ λεγόµενον; Ὅτι ἂν ἐδῇ , μήτε τῆς 


perlinent, persequamur. Quid ergo illud est quod C θειοτέρας ἐπιθυμίας ἀφίστασθαι, μήτε ἀποφεύγειν 


dicitur, si licuerit, neque a divina voluntate disce- 
dat, neque nuptias fugiat? qua porro naturx in- 
sLitutionem aspernetur, crimineturve id, cui honos 
attribui solet, nulla est oratio : nam ut in eo, 
quod a nobis expositum est, aqua et fontis exemplo 
patet : cum in regionem aliquam agricola canalibus 
aquam derivat, in medioque cursu contingit, ut 
exiguo rivulo opus sit : tantum ille aqua diffluere 
concede, quantum usus ille moderate exigere vi- 
detur, rursusque paratus est, ut id cum reliquo 
ilerum aquz cursu commisceatur. Sin autem, aquze 
nihil reservando, aditum illi incaute aperiet, peri- 
culum erit, ne tota aquz vis, rectum cursum re- 
linquendo, paludibus ex transverso omnia occupet. 
Pari ratione, quoniam in vita opus est mutua suc- 
cessione, si quis hoc, quod jam contractum est, 
matrimonio ita. utetur, ut rebus spiritalibus prz- 
positis, tenui ad ejusmodi res ac remissa cupidi- 
taté usus sit propter temporis brevitatem, hic 
temperans est, ex Apostoli precepto, agricola, qui 
seipsum sapientiz preceptis excolit, nec in retri- 
buendis illis frigidis debitis sordide semper, ab- 
jecteque occupatus est, sed ex convenientia qua- 
dam munditiam animi in Orationum studio con- 
stituit : timet enim, ne ex hac affectione totus 
efficiatur caro, et. sanguis, in quibus non pernia- 
net Spiritus Dei. Qui vero ita infirmus est, ut 


*! Matth. vr, 1$, 


τὸν Yáuov. Οὐδείς ἐστι λόγος 6 ἀθετῶν τὴν ρἶχονο- 
ulav dc φύσεως, xal ὡς βδελυκτὸν διαθάλλων τὸ 
τίµιον. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ προῤῥηθέντος ἡμῖν του 
κατὰ τὸ ὕδωρ καὶ τὴν πηγΏν ὑποδείγματος , vo" 
ἐπί τι χωρίον διοχετεύων Ó γεωργὸς τὸ ὕδωρ ἐφέλ- 
χεται, γένηται δὲ τις καὶ διὰ μέσου χρείς βροχεας 
ἀποῤῥοῆς, τοσοῦτον µόνον δώσει παραῤῥυνῆναι, n 
τῇ ἐπιζητούσῃ χρείᾳ σύμμετρον γενόµενον, c : 
εὐχόλως συναναμιχθῆναι τῷ ὄλῳ' εἰ δὲ ἀπείρως " 
εὐταμιεύτως ἀνοίξειε τῷ ὕδατι τὴν ἀπόῤῥωσν, χι i 
δυνεύσει τῆς εὐθείας ἀφέμενον ἅπαν ixyapa n: 
ναι κατὰ τὸ πλάχιον' τὸν αὐτὸν τρόπον, p 
χρεία τῷ Bip χαὶ τῆς ἐξ ἁλλήλων διαδοχής» M 
τις οὗ τω χρῄῆσαιτο τῷ Υινομένῳ , ὡς pontus " 
τῶν πενευματικῶν, φειδωλῇ xol ὑπεσταλμένῃ χρὴ” 
σθαι c qj περὶ τὰ τοιαῦτα ἐπιθυμίᾷ , διὰ τὴν του n 
Qo) σι» στολὴν, οὗτος ὁ σώφρων dv sen Υεωργὸς A dc 
τὸ πα 2άγγελμα τοῦ Αποστόλου , ΟΥΧ ác. περ 
ἁπηδό εσεις τῶν ψυχρῶν ἔκείνων ὀφλημάτων Me 
γούµε-νος, ἀλλὰ τὴν Ex GUpQUVOV χα αρότητα i. 
Gyo)f, τῶν προσευχῶν ἀφορίζων, ὁ Δεδοικὸς μὴ - 
τῆς cutn; προσπαθείας ὅλος Τένηται σὰρξ : 
αἷμα » iv οἷς o) κατα[αένει του θεοῦ «b Πνεῦμα. 

δὲ ἁσ(ενῶς διαχείµενος, ὡς μη δύνασθαι νά hi 
τῆς qp ὕσεως φορὰν ἀνδριχως στηναι, κρείττων » 
πόῤῥε») τῶν τοιούτων ἑαυτὸν μᾶλλον ἀνέχων, 1) τν 
ἀγῶν α χατιὼν µείζωνα τῆς δυνάµεως. Ἠίνδυνος 


iS 


99) S. GREGORII NYSSENI $60 
runt, ut celestia petere omnino desierint; peneque Α ὡς εἰς ἀσφαλές τι φρούριον χαταφεύχειν, καὶ ph 


illarum ardore arefacti sint, cum omnis eo confluat 
appetitio. Quamobrem iis qui minus firmi sunt, 
conducere arbitramur, ut ad virginitatem tanquam 
ad tutissimum quoddam presidium confuziant, ne- 
que ad bujus vite consuetudinem descendentes, 
contra se tentationes provocent, neque ut propter 
hos carnis affectus, illis se maxime rebus impli- 
cent, qua& summopere mentis nostra: repugnant 
rationi, periclitenturque non de przdii finibus, 
non de pecuniarum jactura, non de ullis denique 
czteris rebus, quze in liac. vita expetuntur, sed de 
ea spe, qu:e przlucet, Non enim qui ad res huma- 
nas mente, animoque se convertit, atque omnem 
illuc curam rejicit, animumque suum in eo occu- 
pat, ut hominibus placeat, is potest primum illud, 
et maximum Dei praeceptum explere, quo moneniur, 
ut toto corde, totis viribus Deum diligamus. Quo 
enim pacto fiet, ut toto quis animo Deum diligat, 
cum suum hic animum modo in Deum, modo in 
res humanas impellat, debitamque illi soli pieta- 
tem, ac benevolentiam quodam modo eripiens, in 
bumanis affectibus exhauriat? coelebs enim ea, 
que Dei sunt, curat : qui vero matrimonio vin- 
ctus est, in his, que et mundi et hominum sunt, 
curam studiumque adhibet. Sin autem laboriosa 
contra voluptates ac difficilis videtur pugna; fi- 
denti animo quisque sit et forti; non enim parum 


πρὺς τὴν ἀχολουθίαν χατιόντας τοῦ βίου , προσχαλεῖ- 
σθαι xa0' ἑαυτῶν πειρασμοὺς, xal τοῖς ἀντιστρα- 
τενοµένοις τῷ νόµῳ τοῦ νοὺς ἡμῷν διὰ τῶν τῆς σα- 
χὸς παθηµάτων συμπλέχεσθαι, xal χινδυνεύειν οὗ 
περὶ γῆς ὄρων, ἢ χρημάτων ἀποθολῆς, T] ἄλλου τινὸς 
τῶν κατὰ τὴν ζωὴν ταύτην σπουδαζοµένων, ἀλλὰ 
περὶ τῆς προηγουµένης ἑλπίδος. Οὐχ ἔστι γὰρ τὸν 
εἰς τὸν χόσμον τοῦτον ἁποστρέφοντα τὴν διάνο:αν xal 
τὴν ἐνθάδε µέριμναν ἀναλαθόντα, xaX εἰς ἀνθρωπί- 
νην ἀρέσχειαν ἁἀσχολοῦντα ἑαυτοῦ τὴν καρδίαν, πλη- 
pov γενέσθαι τῆς πρώτης xat μεγάλης ἐντολῆς τοῦ 
Κυρίου, Ἡ φησιν ἐξ ὅλης χαρδίας xaX δυνάµεως τὸν 
θεὸν ἀγαπᾷν. Πῶς γὰρ ἀγαπήσει τις ἐᾷ ὅλης χαρδίας 
χαὶ δυνάµεως τὸν θεὸν , ὅταν χαταµερίσῃ τὴν xap- 
δίαν ἑαυτοῦ πρὸς θεὸν χαὶ χόσµον, xat χλέπτων τρό- 
πον τινὰ τὴν ἑἐχείνῳ µόνω γρεωστουµένην ἀγάπην, 
ἀνθρωπίνοις αὐτὴν πάθεσι προσαναλίσκη; ὁ γὰρ 
ἄγαμος μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, ὁ δὲ γαµήσας µερι- 
μνᾷ τὰ τοῦ κόσμου. Εἰ δὲ ἐπίπονος ἡ πρὸς τὰς ἡδο- 
νὰς μάχη δοχεῖ, θαῤῥείτω πᾶς ' οὐδὲ γὰρ πρὸς τοῦτο 
μιχρὰ ἡ συνήθεια καὶ τοῖς δυσχολωτάτοις εἶναι δο- 
κοὺσιν, ἡδονήν τινᾳ διὰ τῆς ἐπιμονῆς ἑνεργάσασθαι" 
καὶ ἡδονὴν τὴν χαλλίστην χαὶ χαθαρωτάτην, fj; ἄξιόν 
ἔστι τόν γε νοῦν ἔχοντα περιέχεσθαι μᾶλλον, 3$ -ᾗ 
περὶ τὰ τατεινὰ µικροπρεπεἰία, τῶν μεγάλων xat' 
ἀλήθειαν xal πάντα νοῦν ὑπερεχόντων ἀλλοτριοῦ- 
σθαι. 


in eo consuetudo valet, ut vel iis quz difficillima esse videntur, voluptatem quamdam, eamque ho- 
nestissimam et maxime puram ex aliqua perseverantia pariat, cujus quidem voluptatis amore is, 


qui mente preditus est, potius est detinendus, quam à rebus vere magnis, quzeeve emnem mentem 
excedunt, alienandus ex demissione quadam animi, qux in rebus liumilibus cernitur. 


CAPUT X. 
Quid re vera expetendum. 


Quanta enim jactura fiat, cum quis veri honesti 
possessione cadit, qua orationis vis hoc explica- 
rel? quantave mentis esset adhibenda praestantia ? 
Quo enim modo quis 'id explicando assequeretur, 
quod neque oratione exprimi, neque mente com- 
prehendi potest? Nam si quis ita menlis aciem 
purgaverit, ut aliquo pacto intueri possit, quod in 
beatitudinibus factum est nobis a Deo promis- 
sum, is omnem hominum vocem reprehendet, quasi 
nullam vim habeat ad rei intellect:€. explieatio- 
nem ; si quis autem corporis ita est irretitus affe- 
ctibus, ut mentis suz acies affectione mala, quasi 
lippitudine quadam obscurata sit, inanis huic est 
et minime fructuosa omnis vis οἱ orationis copia, 
quoniam in illis qui sine sensu sunt, perinde est, 
eleves verbis an amplifices miracula : ut in solis 
radiis, inanis est, atque minime utilis de his ser- 
monis explicatio ei, qui lumen ab ortu non aspexit, 
quoniam luminis radios auribus percipere non 
potest : ita in vero lumine, quod mente cernitur, 
suis cuique oculis opus est, ut illam pulchritudi- 
nem aspiciat, quam qui munere Dei, ac providen- 
tia cernit, incredibili mentis stupore tenp£Ur in co 
quod exprimi non potest ; qui vero nom 45 pexit, is 


ΚΕΦΑΛ. I'. 
Ti τὸ àAn0cc ἐπιθυμητό». 


* Ὅση γάρ ἐστιν ἡ ζημία ἓν ἀποπτώσει γενέσθαε 
τῆς τοῦ ὄντως χαλοῦ χτάσεως , τίς ἂν Ππαραστήσειε 
λόγος: mola δ᾽ ἄν τις χρέσαιτο διανοίας ὑπερθολῇ : 
πῶς ἂν ἑνδείξαιτο χαὶ εἰς ὑπογραφὶν ἀγάγοι τὸ xat 
λόγῳ ἄῤῥητον xa νοήµατι ἀκατάληπτον; El μὲν Υάρ 
τις ἐπὶ τοσοῦτον τὸ τῖς χαρδίας ὄμμα xsxáfaptat, 
ὡς δυνηθῆναί πως ἰδεῖν τὸ ἓν τοῖς μαχαρισμοῖς ὑπὸ 
τοῦ Κυρίου ἐπηγγελμένον, πάσης χαταγνώσεται ἀν- 
θρωπίνης φωνῆς, ὡς οὐδεμίαν ἐχαύσης δύναμιν εἰς 
τὴν τοῦ νοηθέντος παράστασιν ' εἰ δὲ τις ἔτι τοῖς 
ὑλιχοῖς ἐγκαθήμενος πάθεσι, καθάπερ ὑπὸ ληῆµμης 
τινὸς τῆς ἐμπαθοῦς διαθέσεως τὸ διορατιχὸν τῆς ὁν- 
χῆς ἐπιπέπλασται, µαταία καὶ τούτῳ πᾶσα λόγων 
ἰσχύς * ἐπὶ γὰρ τῶν ἀναισθήτως ἑχόντων , ἐν τῷ 
ὁμοίῳ καθέστηχε τό τε ἑλαττοῦν διὰ τοῦ λόγου xai 
τὸ ὑπεραίρειν τὰ θαύματα ' ὡς xol Emi τῆς ἡλιαχῆς 
ἀχτῖνος. τῷ μὴ τεθεαμένῳ τὸ φῶς ἀπὸ πρώτης T£- 
νέσεως ἀργὴ xat ἀνόνητος γίνεται ἡ δ.ὰ τῶν λόγων 
τοῦ φωτὸς ἑρμηνεία * οὗ áp tou δυνατὸν τὴν τῆς 
ἀχτῖνος λαμπηδύνα δι ἀκοῆς ἑναυγάσαι. Οὕτω καὶ 
ἐπὶ τοῦ ἀλτθινοῦ κα» νοητοῦ φωτὸς , ἰδίων ὀφθαλμῶν 
ἑκάστῳ χρεία, ἵνα “τὸ κάλλος ἐχεῖνο θεάστται, ὅπερ 
ὁ μὲν ἰδὼν κατά τινα. θείαν δωρεάν τε xax ἐπίπνοιαν 
ἀνερ μήνευτον Ev τῷ ἁ τοῤῥητῳ τᾶς συνειδήσεως ἔχει 


567 


N 


S. GREGORII NYSSENI 


$608 


igneum liunc tractum colo imprimi: ut igitur aer A τον xal ἱλυώδη βίον, ἔπειδὰν χαθαρὺς Υενόµενος Ev 


hic, qui omnem terram complectitur, vi spirituali 
in sublime pulsus, cum aitherisque puro splendore 
commutatus , luminosus exsistit. : ita hominum 
mens, cum turbulentam hanc vitam, ac ceenosam 
deseruit, quoniam spiritus vi jam pura effecta est, 
cum sublimi illo veroque el puro splendore com- 
mista, in illo quodammodo perlucet, radiorumque 
coruscatione impleta est, atque ex Domini pro- 
misso lumen quodanimodo eflicitur : promiserat 
enim is justos viros ad solis similitudinem reful- 
gentes fore. Atque id ipsum quidem in terris fieri 
videmus, vel in speculo, vel in aqua, vel in csetc- 
ris rebus, qu;e pra tenuitate reluceudi vim habent. 
Cum enim res aliqua ejusmodi radios solis excipit, 
alios rursus in se radios ipsa efficit : quod utique 
non factum esset, si pura illius rei splendidaque 
superficies sordibus quibusdam esset inutilis fa- 
cia. Ergo nos sive terrenis relictis his tenebris in 
sublimi versemur, ibi jam lucidi efliciemur verze 
Christi luci appropinquantes; seu lux illa vera, 


τῇ δυνάµει τοῦ πνεύματος , φωτοειδῆς Υένηται xai 
ἐμμιχθείη τῇ ἀληθινῆ καὶ ὑψηλῇ χαθαρότητι, διαφα!- 
νεταί πως xal αὐτὸς bv ἐχείνῃ, xaY ἀχτίνων ἑμπί- 
πλαται, xal φῶς γίνεται , χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ὑπό. 
σχεσιν, ὃς τοὺς δ,χκαΐους λάμψειν χαθ᾽ ὁμοιότητα 
τοῦ ἡλίου κατεπηγγε[λατο. Τοῦτο xai ἐπὶ τῆς 
γῆς ὁρῶμεν Υινόµενον ἐπὶ κατόπτρου, f ὕδατος, 1| 
ἄλλου τινὸς τῶν ἀποστ[λθειν διὰ λειότητα δυναμέ- 
νων. Ὅταν Ὑάρ τι τούτων δέξηται τὴν τοῦ ἡλίου 
ἀχτίνα, xal ἄλλην ἀφ' ἑαυτῶν ἀχτῖνα ποιεῖ ΄ οὐχ 
ἂν ποιίσαντα, εἰ ῥύπῳ to τὸ xaÜapóv τε x2 
στιλπνὸν τῆς ἐπιφανείας ἀχρειωθείη. Εἴτε οὖν ἡμεῖς 
ἄνω γενοίµεθα, χαταλιπόντες τὸ περίγειον σχότος, 
ἐχεῖ φωτοειδεῖς γενγσόµεθα, τῷ ἀληθινῷ qur τοῦ . 


Β Χριστοῦ ἐμπελάσαντες” εἴτε τὸ φῶς τὸ ἁλτθινὸν τὸ 


xal ἐν τῇ σχοτίᾳ λάμπον χαὶ μέχρις ἡμῶν καταθαίη, 
καὶ ἡμεῖς qi; ἑαόμεθα, χαθώς φησί που τοῖς µαβη- 
ταῖς ὁ Κύριος. El μὴ τις χαχίας ῥύπος τῇ καρδίᾳ 
προσπεπλασµένος τὴν χάριν τοῦ ἡμετέρου φωτὸς 


ἁμαυρώσειε. 


quie vel in tenebris lucet, ad nos descendat, etiam nos lux erimus, ut Dominus quodam loco discipulis 
ait !*: Nisi quibusdam mabltie ünpurilatisque sordibus propius cordi admotis, luminis nostri obscu- 


sabitur gratia. 

Atque fortasse quidem hec quie in exemplis 
conasislil oratio.sensim eo nos adduxil, ul putemiis 
nos in id commutatum iri, quod melius est : de- 
monsiratumque cst, non aliter fleri posse, uL ani- 


mus cum immortali incorruptoque Deo junctus sit, " 


Τάχα τοίνυν ἡμᾶς hpfua διὰ τῶν ὑποδειγμάτων 
6 λόγος προσήγαγε τῇ ἐπινοίᾳ τῆς πρὸς τὸ χρεῖττον 
ἡμῶν ἀλλοιώσεως ' γαλ ἐδείχθη μὴ δυνατὺν ἑτέρως 
εἶναι συναφθΏνα: τὴν duyntv τῷ ἀφθάρτῳ θεῷ, μὴ 
xaX αὐτὴν ὡς οἷόν τε χαθαρὰν Ὑενομένην διὰ τῆς 


nisi ipse, quantum fieri polest, int»gritatis, casti- *' ἀφθαρσίας) ὡς ἂν διὰ τοῦ ὁμοίου χαταλάθῃ τὸ ὅμοιον, 


tatisque przsidio purus, atque incorruptus fiat, ut 
hac similitudine id, quod simile est, apprehendat ; 
tanquam aliquo speculo adhibito Dei puritati se 
ipse eubjicieus, qu:e pulchritudinis ipsius exem- 
plari sibi demonstrato, ad illius similitudinem, 
formam suam exprimat. Sin autem quispiam talis 
est, qui noverit hzc humana deserere, aut cor- 
pora, aut pecunias, aut Scientiarum, artiumque 
&tudia, aut quecunque moribus legibusque prz- 
clara pu!antur, quoniam in his rebus, quarum 
sensus judex est, de lionesto opinionis error ver- 
satur ; hic profecto et amore, οἱ cupiditate ad il- 
lud ipsum solum honestum, pulehrumve trahctur, 


olovet χάτοπτρον τῇ χαθαρότητι τοῦ θεοῦ ἑαυτὴν ὑπον 
θεῖσαν' ὥστε χατὰ μετοχὲν χαὶ ἐμφάνειαν τοῦ πρω- 
τοτύπου χάλλους xa τὸ bv αὐτῇ µορρωθῆναι. El δὲ 
τις τοιοῦτός ἐστιν, οἷος ἔδη πάντα χαταλιπεῖν τὰ &v- 
θρώπινα, εἴτε σώματα, εἴτε χρήματα , εἴτε τὰ ἓν 
ἐπιστήμαις f$ τέχναις ἐπιτηδεύματα , 3) xai ὅσα iv 
ἔθεσι χαὶ νόµοις δεξιὰ θεωρεῖται (περὶ τὰ τοιαῦτα 
γὰρ ἡ πλάνη τῖς τοῦ χαλοῦ χατανοῄσεως, ἓν οἷς d 
αἴαθησις χριτήριον γίνεται), ὁ τοιοῦτος πρὸς ἐχεῖνο 
µόνον ἑρωτικῶς τε xat ἐπιθυμητικῶς ἕξει, ὃ οὐχ Ec£- 
ρωθεν ἔχει τὸ xav εἶναι, οὐδὲ tox, f πρός τι τοιοῦ- 
τόν ἐστιν ἀλλὰ ἐς ἑαυτοῦ xal δι ἑαυτοῦ χαλὸν, xol 
ἓν ἑαυτῷ τοιοῦιον χαλὸν ὃν, xal οὐδὲ mock χαλὺν 


quod non aliunde exsistere potest, neque ali- p Υενόµενον, f| ποτὲ οὐχ ἐσήμενον, ἀλλά πάντοτε ὡσαύ- 


quando, neque ad aliquid ejusmodi refertur, sed 
quod ex se, οἱ per se, et in se lionestum est, hoc 
sane est semper honestum, neque aliquando non 
fuit, aut aliquando non futurum, sed perpetuo se 
uno codemque modo habet, neque omnino augeri, 
neque anmplificari, neque ulla permutatione mutari 
potest. Atqui cunctas animi sui potestates omnium 
vitiorum sordibus qui absterserit, illud auaim di- 
ccre, alhrmaremque, perspicuum ei omnino esse id 
quod natura est solum honestum, a quo cum ho- 
nesti omnis, tum bomi principium, atque causa 
exsistit : ut. enim oculus, qui lippitudinis morho 
liberatus est, aperte ea cernit, quae in cclo appa- 


55 Math. v, 14. 


τως ἔχον, προσθήχης τε xat αὐξ/σεως ὑπεράνω, xai 
ἀνεπίδεχτον πάσης τροπῆς τε xal ἀλλοιώσεως. TQ 
τοίνυν πάσας ἑαυτοῦ τὰς τῆς φυχῆς δυνάμεις ix παν»: 
tbc εἴδους χαχίἰας ἁποχαθάραντι, τολμῶ xal λέγω, ὅτι 
ἐμφανὲς γίνεται τὸ µόνον τῇ φύσει χαλὸν, ὅπερ ἐστὶ ; 
vb παντὸς καλοῦ τε χαὶ ἀγαθοῦ αἴτιον. Καθάπερ γὰρ 
ὀφθαλμῷ τὴν λήµην ἀπορυφαμένῳ τὰ Ev τῷ οὐρανῷ 
τηλαυγῶς καθορᾶται ' οὕτως xai τῇ φυχῇ διὰ τῆς 
ἀφθαραίας παραγίνετα. dj δύναμις τῆς τοῦ φωτὸς 
ἐχείνου χατανοῄσεως, xai fj ἁληθινὴ παρθενία͵, καὶ 


Φἡ περὶ τὴν ἀφθαραίαν σπονδὴ εἰς τοῦτον τὸν σχοπὸν 


χαταλήγει, τὸ δι αὐτῆς δυνηθῆναι τὸν Θεὸν ἰδεῖν. 
"Οτι γὰρ τὸ χυρίως χαὶ πρώτως xal µόνως καλόν ο 


9/9 


S. GREGORII NYSSENI 


2:6 


auderent porro in conspectu amplius illius esse, A ὀφθαλμοῖς τολμᾶν εἶναι τοῦ χτίσαντος, ἀλλὰ φύλλοις 


qui eos procreavit, sed foliis, umbrisque sese occu- 
lerent, ac mortuis deinde pellibus se contegerent. 
Atque ita in pestiferam hanc regionem laborumque 
plenam, in qua moriendi solatium est conjugium 
inventum, incole ambo, atque habitatores mittun- 
tur. Quamobrem si futurum est, ut nos hinc dissol- 
vamur, atque cum Cliristo simus, ab ultima rursus 
dissolutione expedit nos exordiri. Ut enim qui a 
patria procul peregrinali sunt, cum ad cum ipsum 
locum revertuntur, unde profecti sunt, primo illum 
locum relinquunt, quo postremo pervenerunt: ita 
quoniam nosture in paradiso vitz separationis po- 
stremum est eonjugium, hoc ipsum primum, quasi 
postremum aliquod diversorium, relinquere, hzc 
oratio monet eos qui ad Christum redeunt : deinde 
a miseria excolendz terr:ze segregari, in qua post 
peccatum liomo est collocatus; deinde ut carnisinvo- 
Jucra removeamus, et vestes pelliceas, hoc est car- 
nis prudentiam exuamus, εἰ omnia occulta dedecoris 


abdicemus, non acerb:» amplius hujus vitze, quasi 7 


fici umbris sese occultent, sed depositis abjectisque 
hujus caducz vitze foliorum integumentis, in oculis 
versentur ejus, qui illos procreavit; ao fraudem, 
qua ex gustatu aspectuque concipitur, eam plane 
repellant ; in consiliumque nou amplius venenosum 
serpentem, sed Dei praeceptum solui adhibeant. 
HMlud enim est, ut honesta Juntaxat attingamus; 
gustum vero malarum rerum aspernenur, quasi 
hujusmodi rerum, quae in malis suut, usus ex eo 
initium liabeat, quoniam malui nos ignorare no- 
luimus. taque illud primis parentibus. praeceptum 
est, ut ne una cuim bono rerum contrariarum  co- 
gnitionem caperent, sed a scientia οἱ boni, et mali 
ahstinerent, puroque οἱ simplici, neque cum ulla 
mali p:rte conjuucto bono íruerentur : quod sane, 
ut mea fert. senientia, periude est, ac solum cum 
Deo esse, perpetuamque et sempiternam hanc de- 
lJectationem babere, nec quie ad contrariam partem 
spectaiit, cum hac ipsa suavitate communicare. At- 
que si confidenti animo loqui decet, fortasse hoc 
ita est, ac si quis a mundo hoc, qui in maligno po- 
situs est, in paradisum rursus rapiatur, quod Paulus 
Bublatus audivit et vidit qux» neque exprimi, 


Deque cerni possunt, neque fas est hominew loqui !*. p 


CAPUT XIII. 
Virginitatem exemvlam esse mortis dominio. 


Et quoniam viventium quidem domicilium est ac 
gedes paradisus, neque eos recipit, qui ol; peecatum 
morti addicti sunt; et nos e carne sumus, morta- 
lesque peccato venundati : quomodo iniventium 
Joco esse is potest, qui mortis vi et potestate tene- 
tir? Quem modum, quodve consilium hic inveniet, 
ut hac ipsa potestate solutus ac liber fiat? At vero 
ad hoc vel satis omnino est. Evangelii doctrina. 
-Quiu etiam Dominum audivimus, qui Nicedemum 


! II Cor. xii, 2 sqq. 


" 


xai σχιαῖς óToxpumiso0at* δέρµασι νεκροῖς μετὰ 
ταῦτα περιχαλύπτονται. Καὶ οὕτως tlg; τὸ νοσῦδες 
τοῦτο xal ἐπ/πονον χωρίον ἅποιχοι πέµπονται, Ev ᾧ 
ὁ γάμος παραμυθία τοῦ ἀποθνῄβσχειν ἐπενοίθη. Et 
οὖν μέλλομεν ἀναλύειν ἐντεῦθεν, χαὶ σὺν Χριστῷ 
γίνεσθαι, πάλιν ἐχ τοῦ τελευταίου προσέχει τῖς àva- 
λύσεως ἄρξασθαι' ὥσπερ οἱ τῶν οἰχείων ἀποξενω- 
θέντες, ἐπειδάν ἐπιστρέφωσιν ὅθεν ὠρμήθησαν, πρῶ- 
τον ἐχεῖνον καταλείπουσι τὸν τόπον, ᾧ τελενυταῖον 
προϊόντες ἐνέτυχον. Ἐπεὶ οὖν τοῦ χωρισμοῦ τῆς ἐν 
τῷ παραδείσῳ [διατριθῆς] ζωῆς τὸ τελευταῖον ὁ γάμος 
ἐστὶ, τοῦτον πρῶτον χαταλιπεῖν, ὥσπερ τινὰ σταθμὸν 
ἔσχατον, τοῖς πρὺς τὺν Χριστὸν ἀναλύουσιν ὑφηγεῖται 
ὁ λόγος * εἶτα τῆς περὶ τὴν Υην ταλαιπωρίας áva- 


D χωρῆσαι, ᾗ ἑν.δρύνθη μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ὁ ἄνθρω- 


πος * ἐπὶ τούτῳ ἔξω τῶν τῆς ἄαρχὸς προκαλυµµµάτων 
γενέσθαι, τοὺς δερµατίνους χιτῶνας, τουτέστι, τὸ 
φρόνημα τῆς capxb; ἀπεχδυσαμένους ' xaX πάντα 
ἀπειπαμένους τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης, μηχέτ. τῇ 
συχῇ τοῦ πικροῦ βίου ὑποσχιάνεσθαι, ἁλλ' &mopól- 
Ψαντας τὰ ix τῶν προσχαίρων τούτων φύλλων τῆς 
ζωῆς προχαλύμματα, iv ὀφθαλμοῖς Υίνεσθαι πάλιν 
τοῦ χτίσαντος, τήν τε χατὰ γεῦσιν xal bw. ἁπάτην 
ἀπώσασθαι, σύμθουλον οὐχέτι τὸν ἰοθόλον ὄφιν, ἀλλὰ 
τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ µόνην ἔχειν. Λὕτη δέ ἐστι, τὸ 
μόνου τοῦ καλοῦ ἄπτεσθαι ' την δὲ τῶν πονηρῶν γεὺ- 
σιν ἀἁπώσασθαι' ὡς ἐχεῖθεν ἡμῖν τῆς τῶν xaxov 
ἀχολουθίας ἀρχὴν λαθούσης, ἐκ τοῦ μὴ θελῆσαι τὸ 
καχὸν ἀγνοῆσαι. Aib xai ἀπεῤῥήηθη τοῖς πρωτοπλά- 


* στοις τὸ μὴ μετὰ τοῦ καλοῦ xal τὴν τῶν ἐναντίων 


γνῶσιν λαθεῖν * ἀλλ ἀποσχέσθαι μὲν τοῦ γνωστοῦ χα- 
λοῦ τε xa ποντροῦ, καθαρὺν 65 xal ἀμιγὲς καὶ ἀμέτ- 
οχον τοῦ χακοῦ τὸ ἀγαθὸν χαρποῦσθαι. Ὅπερ οὐδὲν 
ἄλλο ἐστὶν, ὣς 1s ὁ ἐμὸς λόγος, ἃ μετὰ τοῦ Θεοῦ εἶναι 
µόνον, καὶ ταύτην ἅπανστον ἔχειν καὶ διηνεχῆ τὸν 
τρυφὴν, καὶ µηχέτι συγχαταμιγνύειν τῇ ἁπολαύσει 
ταύτῃ τὰ πρὸς τὸ ἑναντίον ἀφέλκοντα. Καὶ εἰ χρῆ 
τολµέσαντας εἰ-εἴν, τάχα οὕτως ἄν τις ἀπὸ τοῦ χό- 
σµου, ὃς Ev τῷ πονηρῷ κεῖται, ἁρπαγείη πᾶλιν εἰς 
τὸν παράδεισον, £v ip χαὶ Παῦλος γενόμενος, Ἠχουσέ 
τε να ἴδε τὰ ἄῤῥητα xal ἀθέατα, ἃ οὐκ ἐδὺν ἀν- 
θρώπῳ λαλῆσαι. 


ΚΕΦΑΛ. IT". 


"Οτι ἡ παρθενία κρεἰττων τῆς τοῦ θανάτου δυνα- 
στείας éccív. 


Αλλ) ἐπειδὴ ὁ παράδεισος ζώντων ἑστὶν οἰχητ{ριον, 
τοὺς διὰ τῆς ἁμαρτίας νεχρωθέντας οὐ προσδεχόµενος * 
ἡμεῖς δὲ σάρχινοι ὄντες καὶ θνητοὶ, πεπραμένοι ὑπὸ 
th; ἁμαρτίας ' πῶς ἔστιν ἐν τῇ χώρᾳ τῶν ζώντων 
γενέσθαι τὸν τῇ δυναστεἰᾳ τοῦ θανάτου αρατου μενον; 
Ποῖον τρόπον καὶ ποίχν ἐπίνοιαν ἐξεύροι τις ἂν, ὅπως 
τῆς ἐξηυσίας ταύτης Ew ΥενΆσεταιν Αλλ) ἀρχεῖ 
πάντως καὶ πρὸς τοῦτο 1| τοῦ Εὐαγγελιου ὑφηγησις. 
υὐχοῦν ἠκούσαμεν τοῦ Κυρίου πρὸς «y Νικόδημον 


979 


S. GREGORII NYSSENI 


$80 


hanc carnis vitam cohibet, atteritue quodam modo Α παριούση ζωὴν, συντριθήἠσεταἰ πως xa χαταλύεται 


ac dissolvitur potentia mortis, quasi non habeat 
quibus ipsius stimulus infigatur. Ut enim igni nisi 
aubjecta sint ligna, stramenta, fenum, aut aliud 


id generis, quod igne consumitur, non potest ejus - 


vis ac natura consistere: sic neque mortis vis 
quidquam efficiet, nisi ei materiam conjugium sup- 
peditaverit, moriturosque quasi damnatos paraverit. 
Si vero dubitas, id velim animadvertas, ünde pro- 
ficiscantur calamitatum nomina, αυ mortis causa 
hominibus imponuntur, ut orationis initio dictum 
est. Num viduitatem, aut orbitatem, aut. filiorum 
jacturam lugere licet. nuptiis non ante contractis? 
Exoptai cnim animi voluptates, et letitie, et ob- 
lectationes, cunctave, qua in nuptiis jucunda. ex- 
petuntur, his dolorum cruciatibus concluduntur, 
ac terminantur. Nam ut gladii capulus politus ille 
quidem, tactu facilis, et ornatu undique cinctus 
apparet: reliquum vero ferrum mortis est instru- 
mentum (formidolosum hoc certe est videre: illud 
tamen formidolosius multo est, si ad aliquem vel 
pugna, vel ezedis usum adhibetur): hoc in genere 
nuptiz sunt, quie quasi capulum aliquem artificioso 
opere illustratum , politam quamdam voluptatis 
speciem gustui contreclationique nostrz prz se fe- 
runt. Cum vero in manibus ejussunt, qui illas at- 
tigerit, luctus, miseriarumque ips:e mortalibus cum 
ellectrices exsistant ; rerum omnino gravium, quie 
Sccum connexa sunt, aditum aperuerunt. 

Hec miserabilia spectacula, lacryraarumque plena 
edidere. Videmus enim sepe liberos immatura 
etate solos relictos, potentiumque hominum prz- 
dae propositos, qui ob malorum imperitiam plerum- 
que in rebus adversis rident. Viduitatis vero prin- 
cipium εἰ causa quz alia est? Àn non nupti;e? di- 
vortium igitur ab innumerabilibus his omnibus ma- 
lis vacationem habet, idque non injuria. Cum enim 
dissolvitur pena, qux contra eos, qui deliquerunt, 
initio statuta est, tum ctiam, quemadmodum 
scriplum est, non matrum azrumne multipli- 
cantur, neque dolor hominis ortum praecedit : si- 
mul sublata est penitus calamitas, lacryma ex vul- 
tibus est ablata, ut inquit Propheta : neque in ini- 
quitatibus ampNus conceptio, neque iu peccatis 
partus, neque ex sanguine, neque ex voluntate viri, 
neque ex voluntate carnis, sed voluntate Dei pro. 
creatio fit **, Etenim cum incorruptam spiritus in- 
tegritatem vivo corde quis concipit, sapienliam 
lic, justitiam, sanctimoniam parit, eodemque mo- 
do redemptionem. Cuique enim licet, se matrem 
esse ejus qui hzc sit, ut quodam loco ait Dominus; 
quoniam, inquit, « Qui facit voluntatem mcain, hic 
οἱ frater, et soror, et mater mea est **, » Quem 
igitur locum in his partibus mors habet? Re vera 
in illis a vita mors est absorpta : virginalisque vita 
illius futuri evi beatitudinis imago quxdam esse 
videlur, cum multa secum signa illorum bonorum 


33 Joan, 1, 15... ** Matth. xit, 50. 


N 


τοῦ θανάτου τὸ χράτος, οὐχ ἔχοντος τίσι τὸ ἑαυτοῦ 
χέντρον ἑναπερείσηται. Καὶ γὰρ τὸ mop, εἰ μὴ ἔπι- 
ἐληθείη ξύλα, xai χαλάμη, χαὶ χόρτος, χαὶ ἄλλο τι 
τῶν ὑπὸ πυρὸς δαπανωµένων, οὐχ ἔχει φύσιν Eg' 
ἑαυτοῦ µένειν ' οὕτως 0905 d$ τοῦ θανάτου δύναμις 
ἑνεργήσει, μἣ τοῦ γάμου τὴν Όλην ὑποτιθέντος αὐτῷ, 
xaX τοὺς τεθνηξωµένους o*ov χαταδίχους τινὰς ἑτοιμά- 
ζοντος. EL δὲ ἀμφιθάλλεις, ἑπίσχεψαι τῶν συμφορῶν τὰ 
ὀνόματα, ὅσα Ex τοῦ θανάτου τοῖς ἀνθρώποις ἐπάγχε- 
ται, χκαθὼς ἤδη xav' ἀρχὰς τοῦ λόγου προείρηται, 
πόθεν τὴν ἀρχὴν ἔχει. "Αρα ἔστι χηρείαν f) ὁρφανίαν 
ὀδύρεσθαι, f) τὴν ἐπὶ παισὶ συμφορὰν, ih προλαέὀν- 
τος τοῦ γάμου: Αἱ γὰρ περισπούδαστοι θυµτδίαι, xal 
εὐφροσύναι, xaY ἡδοναὶ, χαὶ πάντα ὅσα περὶ τὸν γά» 


B μὸν σπουδάζεται, ταῖς τοιαύταις ὀδύναις ἑναπολή- 


γουσιν. Ὥσπερ γὰρ τοῦ ξίφους tj μὲν λαθὴ λεία καὶ 
εὐαφὴς, xal περιεξεσµένη, xal στἰίλδουσα, xat τῷ 
τύπῳ τῆς παλάμης ἐμφυομένη ' τὸ δὲ λοιπὸν σἰδηρός 
ἐστι, θανάτου ὄργανον, φοθερὸν μὲν ἰδεῖν, φοδερώτε- 
pov δὲ εἰς πεῖραν ἑλθεῖν * τοιοῦτόν τι xal ὁ γάμος ἐστὶ, 
χαθάπερ λαθήντινα δι εὐμηχάνου τορείας ὡραῖσμέ- 
νην, τὸ λεῖον xal ἐπιπόλαιον τῆς ἡδονης προτείνων 
wd ἑπαφῇῃ τῆς αἰσθήσεως * ἔπειδὰν Ev yspol γένηται 
τοῦ ἀφαμένου, xai τὴν τῶν ἀλγεινῶν παρουσίαν συν; 
ἠμμένως μεθ) ἑαυτοῦ συνήγαγε, πένθους καὶ συµφο- 
ρῶν δημιουργὸς τοῖς ἀνθρώποις Υινόµενος. 


Οὗτος ἔδειξε τὰ ἑλεεινὰ xal πλήρη δαχρύων θεά- 
paca, παΐῖδας ἐν ἀωρίᾳ τῆς ἡλιχίας ἠρτμωμένους, 
καὶ λάφυρον προχειµένους τοῖς δυναστεύουσιν, ἔπι- 
μειδιῶντας πολλάχις ὑπὸ τῆς τῶν χαχῶν ἁγνοίας 
τῷ δυστυχηµατι. Χηρείας δὲ γένεσις τίς ἄλλος, xal 
οὐχὶ γάμος ἐστίν; Οὐχοῦν ἡ ἀναχώρηαις τούτου, πάν- 
των ἀθρόως τῶν χακῶν τούτων λειτουργηµάτων τὴν 
ἀτέλειαν ἔχει ' xal οὐδὲν ἀπειχός. Ὅπου γὰρ ἀνα- 
λύεται ἡ ἐξ ἀρχῖς ὁρισθεῖσα χατὰ τῶν πεπληµμµελη- 
χότων κατάχρισις (οὐχέτι δὲ θλίγεις τῶν µητέρων, 
χατὰ τὸ γεγραμμένον πληθύνοντα!,), οὐδὲ λύπη τες 
ἀνθρωπίνης προηγεῖται γενέσεως, συνανῄρηται πάν- 
τως ἡ ἀπὸ τοῦ βίου συμφορὰ, xal ἀφῄρηται τῶν 
προσώπων τὸ δάχρυον, χαθώς φησιν ὁ Προφήτης. 00 
γὰρ ἐν ἀνομίαις ἐστὶν ἡ σύλληψις ἔτι, οὐδὲ Ev ἆμαρ- 


D τίαις ἡ χύησις ' οὐδὲ ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ kx θελήµατος 


ἀνδρὸς καὶ ἐκ θελήµατος σαρχὺς, ἀλλ Ex θεοῦ μόνου 
ἡ Ὑέννησις Ὑίνεται. Τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν συλλαµ- 
ϐθάνῃ μέν τις £v τῷ ζωτικῷ τῆς xdpbiag τὴν ἀφθαρ- 
Gay τοῦ πνεύματος ΄ τίχτει δὲ σοφίαν xai δικαιοσύ- 
νην, ἁγιασμὸν ὡσαύτως xat ἁπολύτρωσιν. Παντὶ γὰρ 
ἔξεστι µητέρα γενέσθαι τοῦ ταῦτα ὄντος, χαθώς φησί 
που ὁ Κύριος, ὅτι « Ὁ τὸ θέληµά pou ποιῶν, xal 
ἀδελφὸς καὶ ἀδελφὴ καὶ µήτηρ µου ἑστίν. » Τίνα χώ- 
pxv ἔχει ἐπὶ τούτων κυηµάτων ὁ θάνατος: οὕτως 
κατεπόθη ἐν Exelvot; ὁ θάνατος ὑπὸ τῆς ζωῆς * xal 
ἔοιχεν εἰκών τις εἶναι τῆς Ev τῷ μέλλοντι αἰῶνι µαχα” 
ριότητος ὁ ἐν παρθενίᾳ βίος, πολλὰ φέρων ἓν ἑαντῷφ 


586 


S. GREGORII NYSSENI 


984 


fertur : cumque aque fluctus circa eum in gyrum Α vov, πᾶσα ἐν χύχλῳ περιτραχύνεται τῆς λίμντς f$ 


mutuo ducantur , medioque motu impulsi in sun- 
uium aqua astum erumpant, omnis summa stagui 
aqua, cum ima pars mota sit, :stuum ambitu agi- 
tatur; pari ratione tranquillitas et animi quies, si 
uuus aliquis affectus in eum invadat, tota simul 
concutitur, et partis detrimentum una etiam sen- 
tit. Commemorant enim ii, qui hec ipsa inda- 
garunt, virlutes inter se minime disjunctas esse ; 
neque fieri posse, ut qui unius rationem diligenter 
accurateque percurrerit, c:eteras quoque non attin- 
gat ; sed cui una ex virtutibus inest, reliquas ne- 
cessario eum consequi dicunt. Quin etiam contra 
alicujus rei, qua nos attingit, vilium ad omnem 
houestam vitam, pertinet, vereque, ut est apud 
Apostolum 35, totum cum partibus afílicitur; sive 
gloria aflicitur, totum una gaudet. 
CAPUT XV. 
Ut aliquid est a virtute remotum, ita in periculo 
versatur. | 

Sed innumerabiles in nostra vita sunt peccandi 
vize, variosque hos delinquendi modos multitudinis 
nomine divinz Litter ostendunt. « Multi enim sunt, 
inquiunt, qui persequuntur me, et tribulant me **; » 
οἱ, « Multi bellum geruut adversus mceex alto 37. » At- 
que alia quidem multa ejusmodi sunt. Fortasse igitur 
ap'e commemorare licet. multos esse, qui adulte- 
rando insidias struant, ut honorabile hoc vere con- 
nubíum, et immaculatum torum deturpent : sique 
lios adulteros nominatim enumerare oportet, adul- 
ter ira, adulter avaritia, adulter invidentia, inju- 
riarum recordatio, inimicitia, invidia, ct omnia 
denique, η: ab Apostolo colliguntur, tanquam 
adulterorum enumeratio ea omnia sint, qu:e salu- 
tari doctrinx repugnant. Atqui faciamus in feminis 
unam esse forma integra, quzve digna sit ut ame- 
tur ; ideoque quoniam regis conjugio conveniret, 
a quibusdam impudicis hominibus egregiam ob 
forinam ei insidias poni * h:ec sane quandiu in eos 
omues, qui sibi vitium offerre student, inimico est 
animo, remque ipsam vero marito indicat, mulier 
est pudica, quaeque solius viri sui honori servi, 
nullumque propterea cum ea locum habent petu- 
lantium hominum insidis. Sin autem ex iis qui 
insidiantur uni consentit, non sane à pana illam 
liberat pudicitia, quam in aliis prz se fert. Ad 
damnationem enim sat est. vel unius labe cubile 
deturpatum. Eodem modo animus is, qui Deo vivit, 
non ullis rebus se oblectaverit, quz sibi ex errore 
quodam non vcram honesti speciem pr:ebent ; sin 
ex aliqua affectione vitii maculam cordi contraxerit, 
spiritalis ipse matrimonii jura rescidit ; atque, ut 
in divinis Litteris scriptum exstat, «In. animam 
malevolan: non. intrabit. sapientia *5. » Pari ratione 
nos vere dicere possumus, in animo irarum invi- 
digque pleno, quive ejusmodi aliquo peccato irre- 
titus tenetur, fieri non posse ut in eo bonus spon- 


3! | Cor. xi, 20, ?* Psal. cxvii, 57. 


ἐπιφάνεια, συνδιατιθεµένη τῷ βάθει ' οὕτω xa τὺ τῆς 
Ψυχῆς γαληναῖον xat ἤσυχον, δι ἑνός τινος παρεµπε- 
σόντος εἰς αὐτὴν πάθους ὅλον συνδιεσείσθη, καὶ τῆς 
τοῦ μέρους βλάθης συνῄτθετο. Φασὶ δὲ xai οἱ τὰ τοι- 
αὗτα ἑξηταχότες, μὴ ἀπεσχίσθαι τὰς ἀρετὰς ἁλλή- 
λων, μηδὲ δυνατὸν εἴναι μιᾶς τινος ἀρετῆς χατὰ τὸν 
ἀχριθῆ περιδράςασθαι λόγον, τὸν μὴ xal τῶν λοιπῶν 
ἐφαφάμενον" ἀλλ᾽ ᾧ ἂν παραγένηται µία τῶν ἀρετῶν, 
ἀναγχαίως ἐπαχολουθεῖν χαὶ τὰς λοιπάς. Οὐχοῦν ἓξ 
ἀντιστρόφου χαὶ Ἡ περί τι βλάθη τῶν Ev ἡμῖν εἰς 
ὅλον τὺν χατ᾽ ἀρετὴν διατείνει βίον, καὶ ὄντως, χαθώς 
φησιν ὁ Απόστολος, τοῖς µέρεσι τὸ ὅλον συνδιατί- 
θεται, ἄν τε πάσχη µέλος Ev, συναλγοῦντος τοῦ παν- 
τὸς, ἐάν τε χαὶ δοφάνηται, τοῦ ὅλου συγχαἰροντος. 

enin una pars palitur, totum simul dolet; sive 


| ΝΕΦΑΛ. IE. 

"Οτι τὸ ὁπωσοῦ» ἔξω γενέσθαι τῆς ἀρετῆς τὸν 
ἴσον κίνδυνο» ἔχει. 

Αλλά µυρίαι χατὰ τὸν βίον ἡμῶν αἱ πρὸς τὴν 
ἁμαρτίαν παρατροπαλ, χαὶ πολυτρόπως αἱ Γραςαὶ 
τὸ πληθος τοῦτο διασηµαίνουσι ’ « Πολλοὶ γὰρ οἱ &x- 
διώχοντές µε xa θλἰθοντές µε’ » xot, « Πολλοὶ οἱ πο- 
λεμοῦντές µε ἀπὸ ὄψους" » xal ἄλλα τοιαῦτα πολλά. 
Ἰάχα τοίνυν κυρίως ἔστιν εἰπεῖν ὅτι πολλοὶ οἱ µοιχι- 
κῶς ἐπιθουλεύοντες, πρὸς τὸ διαφθεῖραι τὸν τίµιον 
τοῦτον ὡς ἀληθῶς γάµον xai τὴν ἀμίαντον χοίτην͵' 
εἰ δὲ y ph χαὶ τῷ ὀνόματι τοὺς τ[οι]ούτους ἁπαριθμήσα- 
σθαι, μοιχὸς fj ópyh, μοιχὸς fj πλεονεξία, μοιχὸς ὁ 
φθόνος, Ἡ µνησιχαχία, fj ἔχθρα, ἡ βασχανία, τὸ μ[- 
σος, &ávt2 ὅσα παρὰ τοῦ Αποστόλου χατείλεχται ὡς 
ἀντικείμενα τῇ ὑγιαινούσῃ διδασχαλίᾳ, μοιχῶν ἐστιν 
ἀπαρίθμτσις.  ποθώμεθα τοίνυν elvai τινα Ev. γυ- 
ναιξιν εὐπρεπῆὴ τε xal ἁξιέραστον, xaX διὰ τοῦτο βα- 
σιλεῖ πρὸς Yyápov συναρμοσθεῖσαν' ἐπιθουλεύεσθα: 
δὲ διὰ τὴν ὥραν ὑπὸ ἀκολάστων τινῶν. Οὐχοῦν ἡ 
τοιαύτη ἕως μὲν ἂν πρὸς πάντας τοὺς ἐπὶ φθορᾷ παρ- 
εδρεύοντας ἐχθρῶς Éyn καὶ χατηγορῇ τούτων ἐπὶ τοῦ 
νομίμου ἀνδρὸς, σώφρων ἐστὶ, καὶ πρὸς µόνον τῶν 
νυμφίον ὁρᾷ, καὶ οὐδεμίαν ἔχουσι χώραν χατ᾽ αὐτῆς 
αἱ τῶν ἀχολάστων ἁπάται. Et δὲ τινι πρόσθοιτο τῶν 
ἐπιθουλευόντω», 05x ἑξαιρεῖται αὑτῆν τῆς τιμωρίας 
ἡ ἐπὶ τῶν λοιπῶν σωφροσύνη. 'Apxet γὰρ εἰς χατά- 
Χρισιν χαὶ τὸ δι ἑνὺς μιανθῆναι τὴν χοίΐτην. Οὕτως 
xaX ἡ τῷ θεῷ ζῶσα tuy h, οὐδενὶ τῶν δι ἁπάτης αὐτῆ 
προφαινοµένων xaXov ἀρεσθήσεται εἰ δὲ παραξέ- 
ξαιτο διά τινος πάθους τὸν μιασμὸν τῇ χαρδίᾳ, ἕλυσε 
γαὶ αὐτὴ τοῦ πνευματικοῦ γάμου τὰ δίχαια καὶ ὣς 
φησιν $ lpagh, elg χακότεχνον Φυχὴν μὴ εἰσελεύ- 
σεσθαι σοφίαν οὕτως ἔστιν ἀληθῶς εἰπεῖν, gr 
eig θυμώδη xaX βάσκανον, ἢ ἄλλο τι ἔχουσαν Ev ἑανυτῇ 
πλτμελὲς, δυνατὺν εἶναι τὸν ἀγαθὸν νυμφίον εἰσοι- 
κισθΏναι. Τίς γὰρ ἐπίνοια συναρµύσει τὸ τῇ φύσει 
ἀλλότριόν τε xul ἀχοινώνττον; Άκουσον τοῦ Ἄπο: 
στόλου, μτδεµίαν εἶναι κοινωνίαν cuti πρὺς σχότος 
διδάσχαντος, Y) δικαιοσύνη 405 ἀνομίαν, ἡ συνελόντι 

rj 


" Psal. in, 2. 35 Sap. i, 4. 


391 


S. GREGORII NYSSENI 


5902 


rantia quasi baculo inniti, si quando quis tentatio- A εἴποτε τοῖς πειρασμοῖς χάµοι, ὑποστηρίζεσθαι ' τὸ tk 


nibus defatigatur; in peccatis vero poenitentize 
tempore si usu venerit, doioris remediuin parare, 
atque adhibere, quasi neque hoc alias utile sit, ac 
salutare, nisi ad solum  hujusirodi poernitentize 
usum. Tum vero recta horum regula justitia erit, 
quie docet, quid in omnibus οἱ dictis et factis sit 
a peccato alienum, quove modo animi partes in- 
stitui oporteat, quave ratione, quod cujusque pro- 
prium sit, pro dignitate tribuatur. Cupiditatem au- 
tem, quz in plus habendo posita est, multam illam 
quidem et iminensam in. singulorum animis, si 
quis ad eam, qux a Deo est, appetitionis vim ad- 
diderit, is in liac ipsa plus habendi cupiditate bea - 
tissimus erit, illic. vim faciens, ubi laudabile cst 
vim facere. Atqui sapientiam, prudentiamque re- 
rum oimnium, quz&. expediant, consultrices vitae- 
que δι contubernales adhibebit, ut nullo unquam 
tempore aut imperitia, aut imprudentia iu errorem 
abducatur; sin autem iis, quas commemoravi, vir- 
tutibus neque ut par est, neque ut earum natura 
postulat, quis usus est, ad idque, quod minime 
decet, caruui usum convertit, vel quia »d res tur- 
pissimas caüpiditatem adjicit, vel quia in vicinos 
odium concipit, vel quia iniquitatem colit, vel 
quia se contra parentes acrem ostendit, atque ab- 
surda quique audet, inaniaque sperat; hic certe 
cum prudentiam et sapientiam a contubernio suo 
repellat, ingluviem quamdam, atque. intemperaus 
tiain sibi socias adjungit : qui ei in reliquis eodem 
modo facit, insulsus utique est, et monstri simi- 
lis, ità ut ejus absurditas declarari pro dignitate 
non possit. Ut enim si quis perturbate armatus 
galeam invertat, ut et faciem tegat, et conum in 


τῆς λύπης χτῆμα χαιρῷ µετανοίας ἐπὶ ἁμαρτήμα- 
σιν, εἰ τύχοι, ποτὲ συμθὰν, προχειρίζεσθαι, ὡς οὐδέ- 
ποτε χρήσιµον ὃν 1] πρὸς τὴν τοιαύτην µόνην ὑπηρε- 
σίαν. Ἡ δὲ δ,καιοσύνη αὐτῷ κανὼν εὐθύτητος ἔσται, 
τὸ ἐν παντὶ ἅπταιστον λόγῳ τε καὶ ἔργῳ ὑφηγουμένη, 
ὅπως τε χρῆ τὰ ἐν τῇ duy], διαχεῖσθαι, xal πῶς ἄν 
τις τὰ xav' ἀξίαν ἑχάστῳ vép.ot. Τὴν δὲ τοῦ πλείονος 
ἔφεσιν, ὃ πολύ τε χαὶ ἀμέτρητον ἔγχειται τῇ ἑχάστου 
φυχῆ, τῇ χατὰ θεὸν ἐπιθυμίᾳ προσθεὶς, μαχάᾶριος 
ἔσται τῆς πλεονεξίας, ἐκεῖ βιαζόµενος, ὅπου ἕπαινε- 
τὸν τὸ ῥιάζεσθαι. Σοφίαν δὲ xai φρόνησιν συμθούλους 
Έξει τῶν συµφερόντων, xal συνδιοικούσας αὑτῷ τὴν 
ζωήν, ὡς μιδαμοῦ ὑπὸ ἁμαθείας f) ἀφροσύνης πα- 
ραβλαβῆναι' εἰ δὲ μὴ χατὰ τὸ oixelov χρῷτο ταῖς εἰ- 


B ρηµέναις δυνάµεσιν, ἀλλ' ὑπαλλάσσοι παρὰ τὸ δέον, 


τὴν μὲν ἐπιθυμίαν προστιθεὶς τοῖς αἰσχίστοις, «b δὲ 
μῖσος ἐπὶ τοὺς ὁμοφύλους προχειριζόµενος: ἀγαπῶν 
δὲ τὴν ἀδιχίαν, xal ἐπὶ τοὺς γονέας ἁνδριζόμενος, 
χαὶ θαρσῶν τὰ ἄτοπα, καὶ ἑλπίζων τὰ µάταια, φρόνη- 
σιν δὲ χαὶ σοφίαν ἀπελαύνων τῆς μετ αὐτοῦ συν- 
οιχῄσεως, λαιμαργίαν xal ἀφροσύνην προσεταιρί- 
ᾷοιτο * xal περὶ τῶν λοιπῶν ὡσαύτως ποιῶν, ἄτοπος 
ἂν sir τις xat ἀλλόκοτος, ὡς μηδ ἂν εἰπεῖν ἀξίως τινὰ 
δυνηθΏναι τὴν ἀτοπίαν. Καζάπερ γὰρ ἂν εἴ τις ἐναλ- 
λὰξ ὁπλιζόμενος, ἀναστρέφοι μὲν τὸ χράνος, ὥστε 
καλύπτειν τὸ πρόσωπον, xal ὀπίσω νενευχέναι τὸν 
λόφον, τοὺς δὲ πόδας ἔχοι ἐν θώραχι, xal τὰς χνημῖ- 
δας ἐφαρμόζοι τῷ στήθει, xal ὅσα τὰ τῆς ἀριστερᾶς 
ἐστι τῇ δεξιᾷ µεταλαμθάνοι, τὴν δὲ τῶν δεξιῶν ὅπλι- 
σιν τῇ εὐωνύμῳ προσρίπτοι. Όπερ οὖν παθεῖν εἰχὸς 
ἐν πολέμῳ τὸν τοιοῦύτον ὀπλίτην, τοῦτο xal παρὰ τὸν 
βίον πάσγειν εἰκὸς τὸν συγχεχυµένον τὴν γνώµην, 
xai τὴν 407,2: τῶν δυνάµεων τῆς uy fc ὑπαμείδοντα. 


posteriorem partem inclinaverit, pedesque in thorace habeat, ocreas pectori accommodet, queve a 
]»va ad dexteram commutet, dextere vero partis armaturam Ίνα apponast : quod igitur verisimile 


sit in militia ut huic eveniat, qui 


ilà prepostere est armis iustructus, hoc ipsum consentaneum est 


illi in vita aecidere, qui mente ita perturbata est, ut animi virtutum usum pervertat. 


Quin adhibenda est a nobis quadam diligens in 
his convenientize decorique ratio, quai in animis 
nostris vera temperantia inserere solet. Sique per- 
fecta: absolutaque hujus virtutis definitio conside- 
randa est, fortasse quidem proprie dicitur oni- 
nium animi motuum. bene constituta quidam, et 
cum sapientia, prudentiaque conjuucta moderatio. 
Atque hujuscemodi animi constitutio non ullo am- 
plius labore, neque studio ad rerum subliniium 
eclestiumque societatem indigebit, sed nullo sane 
negotio, rebus contrariis rejectis, cum id, quod 
quiritur, naturaliter teneat, perficiet. id, quod 
assequi diflicile videtur : qui euim extra tenebras 
longe positus est, eam et in luce omnino versari, 
et qui mortuus uon est, illum vivere necesse est. 
Kt profecto, nisi quis animam $uam in vano acce- 
perit, in veritatis vja plane erit : quoniam pruden- 
tia, ac scientia, quam quis adhibet, ne a via decli- 
net, dux saue aliquis diligens est recti itineris. Ut 
enim servi, jam servituti liberati, eum operam iis 
uavare desierint, quorum potestate tenebantur, 


Οὐχοῦν προνοητέον ἡμῖν τῆς ἓν τούτοις εὔαρμο- 
στίας, ἣν ἡ ἀληθὴς σωφροσύνη πἐφυχεν ἐμποιεῖν ταῖς 
ἡμετέραις φυχαῖς. Καὶ εἰ χρῆ τὸν τελειότατον τῆς 
σωφροσύνης ὅρον ἐπισχοπῆσαι, τάχα τοῦτο σωφρο- 
σύνη χυρίως ἂν λέγοιτο, 4j πάντων τῶν Φυχιχῶν 
χιν’µάτων μετὰ σοφίας xal φρονῄσεως εὔταχτος olxo- 


D νοµία. Καὶ ἡ τοιαύτη χατάστασις τῆς φυχῆς οὐχέτι 


πόνου τινὸς οὐδὲ πραγµατείας πρὸς τὴν τῶν ὑηλῶν 
τε xal οὐρανίων µετουσίαν δεῄσεται, ἀλλ Ev. πολλᾖ 
ῥᾳστώνῃ τὸ τέως δυσέφικτον εἶναι δοχοῦν χατορθώ- 
σει φυσιχῶς, τῇ ὑπεξαιρέσει τοῦ ἑναντίου τὸ ῥητού- 
µενον ἔχουσα * τόν τε γὰρ ἔξω τοῦ σχότους γενόµε- 
νου, ἐν φωτὶ πάντως εἶναι ἀνάγχη' καὶ τὸν μὴ τεθνη” 
χότα, Civ. Καὶ τοίνυν eU τις μὴ ἐπὶ µαταίῳ λάδοι 
τὴν ἑαυτοῦ ἀνχὴν, ἐν τῇ ὁδῷ τῆς ἀληθείας πάντως 
ἔσται ' jj Υὰρ τοῦ μὴ παρατρατῆναι πρὀνοιά τε xal 
ἐπιστήμη, ὁδηγία τίς ἐστιν ἀχρ:θὴς τῆς ἐπὶ τὴν εὖ- 
θεῖαν πορείας xai ὥσπερ οἱ ἐλευθερωθέντες οἰχέται 
παυσάµενοι τοῦ τοῖς χρατοῦσιν ὑπηρετεῖν, ἐπειδὰν 
ἑαυτῶν γένωνται χύριοι, τρέπουσι πρὸς ἑαυτοὺς τὴν 
σπουδήν' οὕτως οἶμαι xai τὴν ψυγὴν ἐλευθερωθεῖσαν 


895 


DE VIRGINITATE. 


994 


ἀπὸ τῆς σωµατικῆς λατρείας, ἐν ἐπιγνώσει γενέσθαι Α postquam sui juris sunt, omne studium atque ope- 


ςῆς οἰχείας ἑαυτῇ xal χατὰ φύσιν ivepyelaz- ἡ δὲ 
ἐλευθερία ἐστὶ, καθὼς xoi παρὰ τοῦ ᾽Αποατόλου 
ἐμάθομεν, τὸ ph ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθαι, μηδὲ 
χαθάπερ ὁραπέτην f) καχοῦργον γενόµενον, πεδτθῆ- 
ναι τῷ τοῦ γάμου δεσμῷ. ᾽Αλλά prot πάλιν ὁ λόγος 
Exi τὴν αὑτὴν ἀρχὴν ἀνατρέχει, ὅτι οὐκ ἐν τούτῳ 
µόνῳ τὸ τέλειον τῆς ἐλευθερίας ἐστὶν, Ey τῷ ἀποστῆ- 
ναι τοῦ γάμου (uf, τις οὕτω μιχρόν τε καὶ εὔωνον 
τὸ τῆς παρθενίας οἰέσθω, ὥστε ἐν ὀλίγῳ παρατηρή- 
ματι σαρχὸς χατορθοῦν νοµίζειν τὸ τοσοῦτον m pay ua): 
ἁλλ᾽ ἐπειδῃ nd; ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν δοῦλος «Tc 
ἁμαρτίας ἐστὶν, ἡ ἐν παντὶ πράγµατι καὶ ἐπιτηδεύ- 
ματι πρὸς καχίαν παρατροπὴ, δουλοῦται τὸν ἄνθρω- 
πον xai στιγµατίαν ποιεῖ, µώλωπας abt xal Ex- 
χαύματα διὰ τῶν τῆς ἁμαρτίας πληγῶν ἐμποιοῦσα" 
ὥστε τὸν τοῦ μεγάλου σχοποῦ τοῦ χατὰ τὴν παρθε- 
νίαν ἀφάμενον, tv πᾶσι προσήχε:ν ἑαυτῷ εἶναι ὅμοιον, 
καὶ πάση τῇ ζωῇ συνεμραίνειν τὴν χαθαρότητα. El 
&k χρὴ καὶ διά τινος τῶν θεοπνεύστων συνηγορῆσαι 
«p λόγῳ, ἀρχεῖ πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας βεθαίωσιν 
αὐτὴ ἡ ἀλήθεια , διὰ παραβολής xax αἰνίγματος ἓν 
τῷ Εὐαγγελίῳ τὸ τοιοῦτον ἡμῖν δογµατίσασα * τοὺς 
γὰρ χρηστοὺς καὶ ἑδωδίμους τῶν ἰχθύων ἀπὸ τῶν 
πονηρῶν τε καὶ δηλητηρίων ἡ ἁλιευτιχὴ τέχνη ἆπο- 
χωρίζει, ὡς ἂν pif) τινος τῶν ἑναντίων συνεισπεσόντος 
τοῖς ἀγγείοις, xal ἡ τῶν χρησίµων ἁπόλαυσις ἀχρειω- 
Δείη. Τοῦτο καὶ τῆς ἁληθινῆς σωφροσύνης ἔργον 
ἁστὶ, τὸ ix πάντων τῶν ἐπιτηδευμάτων τὸ χαθαρόν 
££ xat ὠγέλιμον ἐχλεγομένην, £v παντὶ τὸ ἁπεμφαῖνον 
ἀποποιεῖσθαι ὡς ἄχρηστον , καὶ ἑναφιέναι τοῦτο τῷ 
χοινῷ xai χοσμιχῷ Bip, θαλάσσῃ τροπιχῶς ὑπὸ τῆς 
φαραθολῆς ὠνομασμένῳ' ἐπεὶ xal ὁ Ψαλμῳδὸς διδά- 
αχαλον ἑξομολογήσεως Ev τινι τῶν doo pov ἡμῖν ὑφ- 
Ωγούμενος, τὸν ἄστατον τοῦτον χαὶ ἐμπαθῆ xaX ταρα- 
χώδη βίον, ὕδατα ψυχῆς ἁπτόμενα, xat βάθη θαλάσ- 
σης xai χαταιχίδα καλεῖ * ἐν fj πᾶσα μὲν ἀποστατιχὴ 
διάνοια, χαθ᾽ ὁμοιότητα τῶν Αἰγυπτίων, ὡς λίθος εἰς 
15v βυθὸν καταδύεται. "Όσον δὲ θεῷ olov καὶ διορα- 
tub. τῆς ἀληθείας ἑστὶν, ὅπερ Ἱσραὴλ παρὰ τῆς 
ἱοτορίας ὠνόμασται, τοῦτο µόνον ὡς ξηρὰν αὐτὴν 
ἀεξέρχεται, οὐδαμοῦ τῆς πικρἰας xaX τῆς ἄλμης τῶν 
βιωτιχῶν χυµάτων συνεφαπτόµενον οὕτω τυπικῶς 
ὁτὸ καθηγεµόνι τῷ νόµῳ΄ τύπος δὲ ἣν 6 Μωσῆς τοῦ 
φόµου. χαὶ ὁ Ἱσραὴἡλ τὴν θάλασσαν διεπἐρασεν ἄθρο- 
yos, xai τούτῳ συνδιαπερῶν ὁ Αἰγύπτιος ὑποθρύχιος 
ὃν, ἑχάτερος ὑπὸ τῆς συμπαρούσης αὑτῷ διαθέσεως, 
ὁ μὲν χούφως διεξὼν, ὁ δὲ εἰς βυθὸν καθελχόµενος * 
κοῦφον μὲν γάρ τι χαὶ ἀνωφερὲς πρᾶγμα d) ἀρετή. 
Πάντες γὰρ οἱ χατ αὐτὴν ζῶντες ὡς νεφέλαι πέτον- 
σαι, χατὰ οὺν 'Hoatav, χαὶ ὡς περιστεραὶ σὺν vto3- 
σοῖς ' βαρὺ δὲ fj ἁμαρτία, χαθώς φησί τις τῶν προ- 
φητῶν, ἐπὶ τάλαντον µολίόδου καθεζοµένη. El δέ τινι 
βεδιααµένη χαὶ ἀπροσχόλλητος ἡ τοιαύτη τῆς ἰστο- 
ῥίας ἐχδοχὴ φαίνεται , xal οὗ δέχεται πρὸς ὠρέλειαν 
ἡμῶν τὴν διὰ τῆς θαλάττης θαυματοποιίαν ἀναγεγρά- 


6 Josn. 11, 54. 
PATROL. GB. XLVI. 


ram in se ipsi convertunt. Sic animum servili cor- 
poris obsequio liberatum in illius versari arbitror 
aclionis cognitione, quz» sibi propria est ac na- 
turalis : siquidem libertas, ut ab Apostolo didici- 
mus, in eo est, ut ne quis rursus servitutis jug 
illigetur, neque tanquam servus fugitivus, aut ve- 
terator factus, nuptiarum compedibus vinctus sit. 
Sed ad ipsum initium hzc mea redit oratio, quo- 
niam non in eo solum perfecia est libertas, ut a 
puptiis abstineatur : ne quis ità exiguum et vile 
putet hoc virginitatis officium, tanquam parvo cat- 
nis solum reprimendz praecepto se perfecte agere 
arbitretur. Sed quoniam quisquis peccatum facit, 
servus est peccati ! ; illa in omni re studioque pra- 


B va ad vitium propensio hominem quodam modo 


servituti subjicit, vitiique notam ei itiurit, cum ci- 
catrices atque inustiones peccati plagis illi obdu- 
cat. Quare qui summum hoc virgipale institutum 
assequi vult, eum et omnibus in rebus sui suni- 
lem esse, et puram in omni vita integritatem ca- 
slitatemque prz se ferre oportet. Atque si ex ullis, 
qua a divino Spiritu sunt, litteris huic orationi 
patrocinium quarere oportet, ad veritatis confir- 
mationem per se satis est veritas ipsa, quiae in 
Evangelio aliquid liujusmodi ex parabola quadam 
nobis precipit? : optimos atque esui aptos pisces a 
malis ac venenatis ars piscandi secernit, ut ne, 
cum pesliferi ex illis aliqui in vasculum irrepse- 
rint, optimorum piscium usus inutilis fiat. Hoc item 
verae tenperantie munus est, ex omnibus studiis, 
quod purum utileve est, id in omni re deligere; 
quod vero obscurum est an expediat, hoc tanquasi 
inutile rejicere, illudque communi et mundanz vi - 
te relinquere, qua mare quoddam est parabola- 
rum modo appellata, quandoquidem Psalmistes 
etiam psalnio quodam nobis confessionis doctri- 
nam cum exponat, caducam lianc, et. affectionibus 
expositam, turbulentamque vitam, aquas animam 
attingentes, et profundum maris, ct provellas ap- 
pellat? : in qua sane vita oninis perversa mens ad 
AEgyptiorum similitudinem, quasi lapis aliquis de- 
mergitur. Quod vero est Deo gratum, et ad verita- 
tem perspiciendam vim habet, qnod lsraelis no- 
mine est ab historia appellatum, hoc solum, quasi 
exsiccatis aquis, mare transit, cum nullam rerum 
humanarum acerbitatem, quasi salsuginem, lege 
duce attingat* : adumbratio enim legis Moses erat. 
Atque populus quidem Israeliticus mare exsiccatis 
aquis transivit, /Egyptii vero cum illud ipsum 
transirent, omnes suinmersi sunt : horum uterque 
populus, sua quisque affectione ducebatur. llic 
quidem facile et celeriter mare transmittit, ille 
aquis imis demergitur : celer enim atque expedita 
aliqua res quz in stblime fertur, virtus est, qua- 
doquidem omnes, qui vírluti congruenter vivunt, 


* Matth. στ, 17 sqq. * Psal. Lxvin, 16. * Exod. xis, 21 6η, 


13 


$03 


S. GREGORII NYSSENI 


5.0 


quasi nebulx volant, juxta Isaiam*, οἱ quasi co- A cat, ἀκουσάτω τοῦ ΑἈποστόιου ' ^tt ἐχείνοις Cuv- 


lumbse cum pullis : peccatum vero grave est, ct 


έθαινε μὲν τυπιχῶς, ἐγράφη δὲ πρὸς νουθεσίἰαν ἡμων. 


ut unus ex prophetis ait, plumbi talento insidet *. Sed si cuipiam difficilis hzc — historiz explicatio, 
οἱ quasi vi quadam ad id sententia adducta videlur neque quod in maris illa transniüssione fac- 
tum est miraculum, id ad utilitatem nostram litteris consignatum esse putat, Apostolum bic in con- 


'silium adhibeat : 
stram institutionem conscriptum est. 
CAPUT XIX. 
Mentio Marie Aaronis sororis quasi ejus, que 
hujus per[ecti officii rationem inierit. 

Nobis vero, ut ως ipsa commentaremur , oc- 
casionem dedit prophetissa Maria, qux exsiccato 
mari trausmissoque, mulierum choro stipata cuin 
essel, canoro tympano  przcinit*: fortasse enim 
illa bistori: commemoratio tympano tacite signi- 
ficare videtur virginitatem, qux primum a Maria 
excultà est, per quam crediderim Dei genitricem 
Mariam prosignatam. Nam tympanum omni aqux 
hwenore purgatum , aridumque, magnum sonum 
emittit : ita virginitas cum nullum hujus vite hu- 
morcm in se coliigat, clara et illustris exsistit. Si 
itaque. mortuum quidem corpus illud tympanum 
fuit, quod manibus Maria tractabat, corporisque 
affectuum interitus quidem virginitas est : fortasse 
signum hoc non valde remotum est, prophetissam 
hanc virginem esse. Sed hxc nos quidem conjee- 
turis quibusdam et opinionibus , non certa de- 
monstratione ita esse putavimus, prophetissam 
Mariam virginum ceetui profuisse, licet viri docti 
wuulti eam celibem fuisse aperte pronuntiarint , 
quoniam (in nullis historiarum monumentis de 
ejus matcimonio, aut. liberorum  procreatione me- 
morie proditum est. Alioqui non a fratre cjus 
Aarone, scd a viro, si habuisset, nominata esset : 
quia non fraler, sed vir uxoris caput nominatur. 
At vero si a. quibus in benedictionis parte libe- 
porum procreatio expetebatur , iis etiam legitima 
- fuit οἱ honesta. virginitatis gratia ; quomodo nos, 
qui secundum carnem divinas benedictiones non 
exaudivimus, erga illam affectos esse decet ? Di- 
vinis enim sermonibus apertum et patefactum 
est, quando et concipere el parere salutare sit, 
quodve mult prolis genus a sanctissimis Dei viris 
expelereiur. Nam et propheta [saias, et divinus 
Apos'olus hzc ipsa aperte sapienterque significa- 
runt : unus quidem his verbis: « À timore tuo, 
Domine, in utero accepimus, et parturivimus, et 
peperimus?:» alter vero de sobole omnium nu- 
merosissima se jactans, ut et civitates integras 
ct nationes pepererit : cum non Corinthios so- 
lum Galatasque suis laboribus ad lucem adduxe- 
rit οἱ ad Dei religionem informavcrit, sed ab Je- 
rosolyma undique illas omnes continentis regio- 
nes usque in Illyricum suis liberis expleverit !5, 
quos Evangelii virtute Domino genuit. Ita beatus 
in Evangelio praedicatur sancte Virginis venter, 
qui imumaculato partui ministravit : quia neque 


5153. tx, 8... * Zachar, v, 7. " Hon. xv, 4. 


5 Exo). xv, 90. 


quod enim illis evenit, et adumbrationem nostre discipline habuit, et ad no- 


ΚΕΦΑΛ. Ι6'. 


Μνήμη Μαρίας τῆς dóeAgnc Ἀαρὸν, ὡς ἀρξαμέ- 
γης τούτου τοῦ κατορθώματος. 

Ἡμῖν δὲ δίδωσι τὰ τοιαῦτα ὑπονοεῖν χαὶ fj προοτ- 
τις Μαριὰμ, εὐθέως μετὰ τὴν θάλασσαν ξηρὸν xai 
εὔηχον µεταχειριζοµένη τὸ τύµπανον, xal τοῦ χοροῦ 
τῶν γυναιχῶν προπομπεύουσα΄ τάχα γὰρ διὰ τοῦ 
τυµπάνου τὴν παρθενίαν ἔοιχεν ὁ λόγος αἰνίττεσθαι, 
ὑπὸ τῆς Μαρίας πρώτης κατορθωθεῖσαν, δι᾽ ἧς οἶμαι 
xai τὴν θεοτόχον προδ:ατυποῦσθαι Μαρίαν. "ΏὭσπερ 
γὰρ τὸ τύμπανον πολὺν τὸν Ίχον ἀφίησι πάσης 
ἰχμάδος χεχωρισµένον, xaX ξηρὺὸν εἰς ἄχρον γενόµε- 
vov * οὕτω χαὶ fj παρθενία λαμπρά τε xai περιθόητος 
γίνεται, μηδὲν ἐν ἑαντῇ τῆς ζωτιχῆς ἰχμάδος χατὰ 
τὸν βίον τοῦτον προσδεχοµένη. El οὖν vexphv μὲν 
σῶμα τὸ τύμπανον, ὅπερ ἡ Μαρία µετεχειρίςετο’ 
νέχρωσις 65 σώματος ἡ παρθενἰα ἑστί. τάχα οὐ πολὺ 
τοῦ εἰκότος τὸ παρθένον εἶναι τὴν προφῆτιν ἁπ- 
εσχοίνισται. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν στοχασμοῖς τισι xal 
ὑπονοίαις, οὐκ Ex φανερᾶς ἀποδείξεως οὕτως ἔχειν 
ὑπενοήσαμεν, τὸ τὴ» προφῆτι Μαρίαν τοῦ χοροῦ 
τῶν παρθένων ἠγήσασθαι ' εἰ καὶ πολλοὶ τῶν ἑπ- 
εσχεµµένων ἄγαμον αὐτὴν σαφῶς ἀπεφήναντο, ix τοῦ 
μηδαμοῦ τῆς ἱστορίας Υάμον χαὶ παιδοποιίαν αὐτῖς 
μνημονεῦσαι. "H γὰρ ἂν οὑχ ix τοῦ ἀδελφοῦ αὐτῆς 
᾽Λαρὼν, ἀλλ &x τοῦ ἀνδρὸς, εἶπερ ἦν, ὠνομάζετότε xal 
ἑγνωρίςετο) ἐπειδὴ κεφαλὴ γυκαιχὸς, οὐχ ὁ ἁδελφὸς, 
ἀλλ' ὁ ἀνῆρ προσηγόρευται. Καΐτοι παρ οἷς ἓν εὖλο- 
γίας μέρει τὸ παιδοποιεῖν ἑσπουδάζετο χαὶ νόµιµον 
Tiv, εἰ φανείη τίµιον τὸ τῆς παρθενίας χάρισμα, πῶς 
ἡμᾶς mpostxet καὶ περὶ ταύτην ἔχειν τοὺς μὴ χατὰ 
σάρχα τῶν θείων εὐλογιῶν ἑξακούοντας; Ἄπεχα- 
λύγθη γὰρ διὰ τῶν θείων λογίων πότε, τὸ χυοφορεῖν 
τε χαὶ τίχτειν ἀγαθόν ἐστι, xal molov εἶδος τῆς 
πολυτεχνίας παρὰ τοῖς ἁγίοις «oU θεοῦ ἑσπουδάζετο. 
Ὅτε γὰρ προφήτης Ἡσαῖας, χοὶ ὁ θεῖος Απόστολος 
ἑναργῶς ταῦτα χαὶ σοφῶς διεσήµαναν ΄ ὁ μὲν λέγων’ 
€ Απὸ τοῦ φόθου σου, Κύριε, ἐν γαστρὶ ἑλάδομεν * » 


Dó δὲ χαυχώμενος ἐπὶ τῷ πάντων γενέσθαι πολυ- 


γονώτατος, ὡς πόλεις ὅλας xal ἔθνη κυοφορῆσαι * οὗ 
µόνον Κορωθίους καὶ Γαλάτας διὰ τῶν οἰχείων ὡδί- 
νων clc φῶς ἀγαγὼν, καὶ ἐν Κυρίῳ µορφώσας, ἀλλὰ 
xai ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ χύχλῳ, xat µέχρι τοῦ Ἰλλυριχοῦ 
χαταπληρώσας τῶν ἰδίων τέχνων την οἰχουμένην, 
ἅπερ ἐν Χριστῷ διά τοῦ Εὐαγγελίου ἐγέννησε. Τούτφ 
µαχαρίζεται xaX &y τῷ Εὐαγγελίῳ f) τῆς ἁγίας Hap- 

ἐνου κοιλία, ἡ τῷ ἀχράντῳ τόχῳ ὑπηρετῄσασα * ὡς 
οὔτε τοῦ τύχου «hv παρθενίαν λύσαντος, οὔτε τὴς 
παρθενίας τῇ τοιαύτῃ xvogopla ἐμποδὼν γενοµέντς. 
Ὅπου γὰρ πνεῦμα σωτηρίας γεννᾶται, xao; 


* ἴδια. xxvi, 1δ. 9 Πα, xv, 19. 


*)1] 


DE VIRGINITATE. 


358 


"Hoatas φησὶν, ἄχρηστα πάντως τῆς σαρχὸς θελή- A partus virginitatem dissolvit, neque vírginitas huic 


µατα. Ἔστι δέ τις χαὶ παρὰ τῷ ᾿Αποστόλῳ τοιοῦτος 
λόγος, ὡς ἄρα διπλοῦς ἡμῶν ἐστιν ὁ χαθ᾽ ἔχαστον ἄν- 
θρωπος * ὁ μὲν ὀρώμενος ἔξωθεν, ᾧ τὸ διαφθείρεσθαι 
κατὰ φύσιν ἑστίν  ὁ δὲ κατὰ cb χρυατόμενον τῆς 
καρδίας νοούµενος, ὃς ἐπιδέχεται τὸ ἀναχαινοῦσθαι. 
Ei οὖν ἁληθὴς ὁ λόγος ( πάντως δέ ἐστιν ἀληθὴς διὰ 
rhv kv αὐτῷ λαλοῦσαν ἀλήθειαν), οὐδὲν ἀπειχὸς, xal 
γάµον διπλοῦν ἐννοεῖν, ἑκατέρῳ τῶν ἐν ἡμῖν ἀνθρώ- 
στων πρόσφορόν τε xal χατάλληλον’ xal τάχα ὁ τολµή- 
σας εἰπεῖν τὴν σωματιχὴν παρθενίαν τοῦ ἔνδοθεν χαὶ 
πνευματιχοῦ γάμου συνεργόν τε χαὶ πρόξενον γενέ- 
σθαι, οὗ πόῤῥω τοῦ εἰκότος ἀποτολμήσει. 


partul. impedimento fuit. Cum enim spiritus salu- 
tis nascitur, ut inquit Isaias , inutiles omnino 
Sunt carnis voluntates. Atque in hanc senten- 
tiam est aliquis apud Apostolum sermo. No- 
strum quisque duplex homo est'!, unus quidem 
qui extrinsecus definitur, cui a patura est datum 
ut corrumpatur ; alter vero qui ex occulto cordis 
intelligitur, qui renovationem capit. Si igitur 
verus Sermo (is autem verus est propter verita. 
tem qua in co loquitur), minime absurdum est, 
duplex in utroque, qui in nobis est, homine pu- 
tare matrimonium mutuum οἱ conveniens esse : 


fortasseque quj dicere audebit, corporis virginitatem spiritalis atque interioris matrimonii adju- 
tricem- atque hospitem esse, ig a recto non aberrabit. 


ΚΕΦΑΛ. K'. 


*Urt ἀδύνατον ὁμιοῦ ταῖς cujarixaic ὑπηρετεῖν 
ἡδοναῖς. καὶ τὴν κατὰ θεὸν εὐφροσύνην xap- 
ποῦσθαι. * 

"D; vàp οὐχ ἔστι χατὰ ταὺτὺν δύο τισὶ τέχνεις 
ὑπηρετεῖν διὰ τῆς τῶν χειρῶν Evepyelag olov Υεωρ- 
γοῦντα xaY ναυτιλλόμενον, f] χαλχεύοντά τε χαὶ τε- 
πταινεύοντα. ἀλλ᾽ εἰ μέλλει μιᾶς ὑγιῶς ἀντιλήψεσθαι, 
«ἲς ἑτέρας ἀφεχτέον αὐτῷ ' οὕτως ἡμῖν - καὶ δύο 
προχειµένων γάμων, τοῦ μὲν διὰ σαρχὸς ἔπιτελου- 
µένου, τοῦ δὲ διὰ πνεύματος, ἡ περὶ τὸν ἕνα σπουδὴ 
&bv τοῦ ἑτέρου χωρισμὸν ἀναγχαῖον ποιεῖ. Οὔτε γὰρ 
δύο χατὰ ταὺτὺν ὀφθαλμὸς ἰδεῖν ἑχανός ἐστιν, εἰ μὴ 
ἀνὰ µέρος χαὶ ἰδία ἑχατέρῳ τὸν ὀφθαλμὸν ἑπερεί- 
σειεν οὔτε ἡ γλῶσσα διαφόροις ὑπηρετῆσει φωναῖς, 


CAPUT XX. 


Fieri nom potest, ut. corporis voluptatibus simul 
quis serviat, el temperantiam, qug Deo grata sit, 
assequatur. 


Quemadmodum non possumus manuum munere 
actioneque duas simul artes exercere , weluti cf 
agriculturze et navigationi simul operam dare, 
ferrariamque simul οἱ lignariam facere, sed si 
quis uni recte sese daturus est, alteram deserat 
neresse est: Μα cum bin nobis propositae sint 
nuptie, quarum: unc carnis opere conficiuntur, 
alter: vero in spiritu consistunt, studium, quod 
in unis ponitur, ab alteris nos necessario sepa- 
rat. Neque enim oculus satis est, qui res duas 
simul videat, nisi scparatim ac per se in earum 


Ἑδραίων τε ῥήματα χαὶ Ἑλλήνων &v τῷ αὐτῷ φθεΥ- (; rerum alteram, qux cerni possunt , se conjiciat : 


χοµένη ΄ οὔτε ἡ ἀχοὴ διηγἠσεώς τε πραγμάτων xal 
διδαχτιχῶν λόγων κατὰ ταὐτὸν ἀχροάσεται. Ἡ γὰρ 
διαφορὰ τῆς φωνῆς, εἰ μὲν ἀνὰ µέρος ἀχούοιτο. 
ἑνσημαίνεται τοῖς ἀχροωμένοις τὴν ἔννοιαν' εἰ δὲ 
κατὰ ταὺτὺν μιχθεῖσα περιηχοίη τὴν ἀχοὴν, σύγ- 
χναίς τις ἁδιάχριτος τὴν διάνοιαν λίφεται, τῶν ση- 
µαινοµένων Ev ἀλλήλοις συγχεοµένων. Κατὰ τὸν αὐ- 
«bv λόγον xaX «b ἐπιθυμητικὸν ἡμῶν φύσιν οὐκ ἔχει 
ὁμοῦ ταῖς σωματιχαῖς ἐξυπηρετεῖν ἡδωναῖς , xal τὸν 
πνευματιχὸν µετιέναι Ὑάμον. Οὐδὲ γὰρ ξιὰ τῶν 
ὁμοίων ἐπιτηδευμάτων δυνατόν ἐστιν ἑχατέρου τῶν 
αχοπῶν λαθέσθαι' τοῦ μὲν γὰρ ἐγχράτεια, xaX σώ- 
µαῖος νέχρωσις, xal τῶν χατὰ σάρχα πάντων ὑπερ- 
ογία πρόξενοι γίνονται’ τῆς δὲ σωματικῆς συναφείας 


neque lingua diversarum vocum sonis simul ser- 
viet, ut. Hebrzas et Grecas voces eodem tem- 
pore simul exprimat : nec aurium item sensus 
et rerum explicationem, et. verborum, qus ad 
docendum apposita sunt , orationem una perci- 
piet. Dissimilis enim sermo est, qui si scpara- 
tim auditur, sententiam auditori imprimit : si 
vero confuse exprimitur, aurium sensum per- 
turbat, atque iis, qua significantur, confuse pro- 
latis , quedam mon distincta. confusio mentem 
occupabit. Pari ratione appetitio nostra naturam 
non habet, ut corporeis simul voluptatibus ser- 
wiat et spirituales nuptias ambiat. Neque euim 
similibus studiis utriusque rei propositum asse- 


πάντα τὰ ἑναντία. Οὐχοῦν ὥσπερ δύο χυρίων ἐν aipé- D qui licet: unius enim ratione et continentia, et 


est προχειµένων, ἐπειδὴ χατὰ ταὺτὸν οὐκ ἔστιν ἆμ- 
φοτέρων γενέσθαι ὑπίχοον (οὐδεὶς γὰρ δύναται δυ1ὶ 
χορίοις δουλεύειν), «bv ὠφελιμώτερον ὁ εὖ φρονῶν 
ἀπιλέξεται: οὕτως ἡμῖν καὶ δύο προχειµένων γάµων, 
ἐπειδὴ οὐχ ἔστιν ἐν ἀμφοτέροις εἶναι (ὁ γὰρ ἄγαμος 
βεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, ὁ δὲ Υαµήσας μεριμνᾷ τὰ 
ςοῦ χόσµου), αωφρονούντων ἄν enu μὴ διαμαρτεῖν 
£T ἐχλογῆς τοῦ συμφέροντος ἀλλὰ µήτε τὴν ἐπὶ 
φοῦτον ἄγουσαν ὁδὸν ἀγνοῆσαι, ἣν οὐχ ἔστιν ἄλλως 1| 
διά τινος ἀναλογίας μαθεῖν. Ὡς γὰρ Ev τῷ atopatoup 
χάμῳ 9 ph ἀποθλητέος γενέσθµι σπηνδάζων, xol 


'! Πζος. iv, 10. 


corporis affectuum interitus, et eorum omnium, 
quz e carne exsistunt , despicientia nobis conci- 
liaptur: e corporea autem coitione omnia his 
coniraria apparent. Veluti igitur cum de duobus 
dominis ad deliberandum propositum est, quo- 
niam fierl non potest, ut utriusque imperio quis 
simul pareat : nemo enim potest duobus dominis 
servire : js, qui recte sapit, uliliorem ex his do- 
minum deliget: ita si binx propositae sunj nu- 
pti, quia ip utrisque csse non licet : czlebs enim, 
qua divina suni, curat, qui vero nuptiis junctus 


$99 


S, GREGORII NYSSENI 


400 


est, in rebus mundanis studium ponit: tempe- A τῆς τοῦ σώματος εὑεξίας, xal τοῦ πρέποντος χαλλω- 


rantium hominum est, non aberrare in eo deli- 
gendo, quod utile est, neque viam ignorare qui 
ad bonum ducit : quam quidem viam nemo aliter, 
nisi aliquo ejusmodi exemplo cognoscere potest. 
Ut enim qui in. corporeis nuptiis cupit non vilis 
el abjectus esse, cum appetat optimum corporis 
habitum, decorum ornatum, divitiarum copias, 
οἱ omnem aul ex vita, aut ex genere turpitu- 
dinem vitet, magnamque in hoc curam ponat : hoc 
enim pacto id assequitur, quod maxime vult : ita 
qui spirituale matrimouium contrahere cupit, pri- 
inum quidem mentis renovatione juvenem se εί 
ab omni senectute remotum, deinde divitem se os- 
tendet, et copiosum earum rerum, quibus abun- 
dare maxime beatum est, non his terrenis opibus 
extolli, sed ceelestibus thesauris ornari. Generis 
vero nobilitatem non ex fortuna quadam, quz ca- 
su advenit, qualis plerisque vel pessimis liomini- 
bus contingit, ille se habere contendet, sed eam, 
qus et labore et studio ex suis recte factis com- 
waratur, quam ii soli ostentant , qui sunt lucis 
ct Dei fllii, et à solis ortu nobiles ob splendidas 
suas res gestas vocantur. Forlitudinem autem 
atque optimum corporis habitum , neque corpus 
exercendo, neque carnem saginando efficicl : sed 
contra potius vim spiritus imbecillitate corporis 
perficiet, Qux vero liarum nuptiarum sponsalia 
unrmnera adhibentur, non ca sunt quas his falla- 
cibus hominum sunt pecuniis elabora!a, sed que 
ex animi divitiis dono data sunt. Si munerum 
horum nomina audire cupis, audi Paulum opti- 
mum nuptiarum instructore:n de quibusdam, qui 
divites in omn:bus facti sunt, in quibus cum ala 
multa et magna dicat, illud etiam, « In castitate,» 
addit. Rursusque quxecunque alibi in spiritualibus 
fructibus numerantur , omnia harum nuptiarum 
dona sunt. Ac si quis Salomoni fidem adhibitu- 
rus est, ut el contubernalem sibi οἱ vitae. sociam 
veram sapientiam adjungat, de qua is ait : « Dilige 
eam, et custodiet te, honora eam ut !? complectatur 
te, » hic pro hajus cupiditatis dignitate stola pura or- 
natur, cum iis, qui nuptiis his gaudent diem festum 
agendo, ut ne foros ejiciatur : qui enim festi diei 
celebritatis participem se esse dignum putat, 
nuptialem vestem non induit. Perspicuum vero 
est, οἱ in viris el in feininis communem ad hujus- 
modi nuptiaruin studium esse rationem : quia. ut 


πισμοῦ, χαὶ πλούτου περιουσίας, xaX τοῦ μηδὲν, ifie 
ἐχ τοῦ βίου, µήτε Ex τοῦ γένους ἐπάγεσθαί τι ὄνειδος, 
πολλὴν ποιῄσεται πρόνοιαν (οὕτω γὰρ ἂν τύχη μάλιστα 
τῶν κατὰ γνώμην)' τὸν αὐτὸν τρόπον xal ὁ τὸν πνευµα- 
τιχὸν γάµον ἑαυτῷ μετιὼν, πρῶτον μὲν νέον ἑαυτὸν xal 
πάσης παλαιότητος χεχωρισμένον τῇ ἀναχαινίσει τοῦ 
νοὺς ἐπιδείξει : εἶτα πλούσιον γένος, ᾧ τὸ πλουτεῖν 
ἐστι περισπούδαστον * οὗ τοῖς ἀπὺ γῆς σεμνυνόμενον 
χρήµασιν, ἀλλὰ τοῖς οὐρανίοις θησσυροῖΐς χομῶντα. 
Γένους δὲ σεμνότητα, οὗ χατὰ τὴν αὐτόματον συντν- 
χίαν, πολλοῖς xa τῶν φαύλων προσοῦσαν, κἀχεϊῖνος 
ἔχειν φιλοτιµήσεται, ἀλλὰ τὴν πόνῳ xal σπουδῇ δι 
οἰχείων χατορθωµάτων προσγινοµένην, ἣν μόνοι αὐ- 
χοῦσιν οἱ τοῦ φωτὸς υἱοὶ, xal τέχνα Θεοῦ, xai τῶν 


n ἀφ ᾿ ἡλίου ἀνατολῶν εὐγενεῖς διὰ τῶν ἔργων τῶν φω- 


τεινῶν χρηµατίζοντες ἰσχὺν δὲ χαὶ εὐεξίαν, οὗ 
σῶμα ἀσχῶν, οὐδὲ καταπιαίνων τὴν σάρχα περι- 
ποιῄσεται, ἀλλά πᾶν τοὐναντίον, Ev τῇ τοῦ σώματος 
ἀσθενείᾳ τελειῶν τὴν «τοῦ πνεύματος δύναμιν. Οἴδα 
δὲ xal τὰ ἕδνα τοῦ γάμου τούτου οὐχ ἀπὸ φθαρτῶν 
χρημάτων πεποιηµένα, à)" Ex τοῦ ἰδίου πλούτου τῆς . 
Ψυχῆς δωροφορούμενα. Βούλει μαθεῖν τὰ τῶν δώρων 
ὀνόματᾳ, ἄχουσον Παύλου τοῦ χαλοῦ νυμφοστόλον, ἓν 
τίσι πλουτοῦσιν οἱ ἐν παντὶ συνιστῶντες ἑαυτούς' ἓν 
ol; ἄλλα τε πολλὰ xai µεγάλα εἰπὼν, « Καὶ ἐν ἀγνό- 
τητι » φησίν. Καὶ πάλιν ὅσα ἑτέρωθεν Ev τοῖς τοῦ 
πνεύματος χαρποῖς ἀπαριθμεῖται, πάντα τοῦ γάμου 
τούτου δῶρά ἐστι xal εἴ τις μέλλει πείθεσθαι τῷ Σο- 


C λομῶντι, καὶ τὴν ἀληθινὴν σοφίαν σύὐνοιχόν τε χαὶ 


βίου χοινωνὸν ἑαυτῷ λαμδάνειν (περὶ ἧς φησιν, ὅτι 
« Ἐράσθητι αὐτῆς, χαὶ τηρήσει σε" τίµησον αὐτὴν, 
ἵνα σε περιλάθη » ): ἑπαξίως τῆς ἐπιθυμίας ταύτης 
παρασχευάσεται Ev χαθαρᾷ τῇ στολῇ τοῖς ἓν τῷ γάμῳ 
συνευφραινοµένοις συνεορτάζειν' ἵνα μὴ ἀπόθλητος 
γένηται, τῆς μὲν ἑορτῆς συμμετασχεῖν ἀξιῶν, τὸ δὲ 
ἔνδυμα τοῦ γάμου μὴ περιχείµενος. ΔῆΏλον δὲ ὅτι 
χοινὸς ὁ λόγος ἐστὶν, ἐπί τε ἀνδρῶν xol γυναιχῶν 
ὁμοίως, εἰς τὴν περὶ τῶν τοιούτων γάµων σπουδἠν - 
ἐπειδὴ γὰρ, καθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, « Οὐκ Évt 
ἄρσεν xaX θῆλυ πάντα δὲ xai ἓν πᾶσι Χριστός) » 
εἰχότως ὁ τῆς σοφίας ἑραστὶῆς τὸν ἔνθεον ἔχει τῆς 
ὀπιθυμίας σχοπὸν, ὃς ἐστιν dj ἀληθῆς σοφία’ xa ἡ 
τῷ ἀφθάρτῳ νυμφίῳ προσχκολληθεῖσα φυχὴ, τῆς ἁλτ. | 


D θινῆς σοφίας ἔχει τὸν ἔρωτα, ἣτις ἐστὶν ὁ θεός. ᾽Αλλὰ 


τί μὲν ὁ πνευματικὸς γάμος East, xal πρὸς «iva. βλέ- 
πει σχοπὸν ὁ χαθαρός τε xat οὐράνιος ἔρως, μετρίως 
ἡμῖν &x τῶν εἰρημένων ἀναχεχάλυπται. 


est apud Apostolum ** ; « Non est masculus , neque femina, sed omnes et in omnibus Christus,» merito 
qui sapientiz amore ducitur, hic in onmi cupiditate propositum sibi divinum scopum habet, qui 
vera sapientia est, atque animus is qui cum incorrupto sponso sese jungit, vere sapientie, qus 
Deus est, amore tenetur. Quid sit autem spirituale matrimonium, quove purus ccolestisque 
amor spectet, ex iis sane quze comuemoravimus, satis est a nobis demonstratum. 

CAPUT XXI. ΚΕΦΑΛ. ΚΑ’, 


Qui accuratam hanc vivendi rationem tenere. insti- "Οει χρὴ τὸν ἀκριθῶς ζῇν προεόμενον, πρὸς πᾶν 
tuit, ab omni corporis voluptatum genere se ab- ο δος σωµατικχῆς ἡδονῆς ἁνλοτρίως Σχειν. 


dicare debet. 


Quoniam sane manifesto compertum est, non 'Enxcióh δὲ τῇ χαθαρότητι τοῦ Θεοῦ προσεγγίσαι, 


55 Prov, 1v, 0, !? Coloss. 11, 11. 


ει DE VIRGINITATE. 


40 


pi) αὑτόν τινα πρότερον τοιοῦτον (ενόμενον, ἀδύνατον A posse quenipiam ad Dei puritatem accedere, isi 


χατεφάνη’ ἀναγκαῖον ἂν εἴη µεγάλῳ τινὶ καὶ ἰσχυρῷ 
διατειχίσµατι πρὸς τὰς ἡδονὰς ἑαυτὸν διαστῆΏσαι 
ὡς ἂν μηδαμοῦ τῷ προσεγγισμῷ τούτῳ τὸ καθαρὺν 
τῆς χαρδίας ἐπιμολύνοιτο. Τεῖχος δέ ἐστιν ἀσραλὲς, 
ἡ τελεία πρὸς πᾶν τὺ ἐμπαθῶς ἐπιτελούμενον ἆλλο- 
τρίωσις. Μία γὰρ ὧσα τῷ γένει fj ἡδονη. χαθὼς 
ἀχούειν ἔστι τῶν σοφῶν, ὥσπερ τι ὕδωρ ἐκ μιᾶς 
στιγῆς εἰς διαφόρους ὀχετοὺς µεριζόμενον, δι’ ἑχάστου 
τῶν αἰσθητηρίων τοῖς φιληδόνοις ἑγχαταμίγνυται. 
Οὐχοῦν 6 διὰ μιᾶς τινος τῶν αἰσθήσεων τῆς ἐγγινο- 
µένης αὑτῷ ἡδονῆς ἠττηθεὶς, ἐχεῖθεν ἐτρώθη τὴν 
χαρδίαν ' χαθὼς διδάσχει dj τοῦ θεοῦ φωνῆ, ὅτι τῶν 
ὀφθαλμῶν τὴν ἐπιθυμίαν ὁ πληρώσας, Ev τῇ xapbia 
τὴν βλάθην ἑδέξατο. Οἶμαι δὲ ἀπὸ µέρους ἐνταῦθα 
περὶ παντὸς αἰσθητηρίου προειρηχέναι τὸν Kop:ov* 
ὥστε ἀχολουθοῦντας ἡμᾶς τῷ εἰρημένῳ, χαλῶς àv 
προσθεῖναι, ὅτι ὁ ἀχούσας πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, xal 
ὁ ἀφάμενος, xaX ὁ πᾶσαν τὴν tv ἡμῖν δύναμιν εἰς 
ὑπηρεσίαν ἡδονῆς χατασπάσας, τῇ χαρδίᾳ ἑξήμαρ- 
τεν. "Iva οὖν μὴ τοῦτο γένηται, χανόνι χρηστέον τού- 
τῷ πρὸς τὸν ἴδιον βίον τῷ σώφρονι, τῷ µήποτε προσ- 
θέσθαι τινὶ κατὰ φυχὴν, ᾧ δἐλεάρ τι ἡδονῆς χαταµέ- 
µιχται πρὀ Y& πάντων τὴν ἐπὶ τῆς γεύσεως ἡδο- 
vh» διαφερόντως φυλάσσειν, διότι προσεχεστέρα 
vec αὕτη δοχεῖ εἶναι, καὶ olovel µήτηρ τῆς ἀπηγο- 
ῥευμένης  αἳ γὰρ χατὰ βρῶσιν καὶ πόσιν ἡδοναὶ, 
πλεονάζουσαι τῶν ἑδωδίμων τὴν ἀμετρίαν, ἀνάγχην 
ἐμπιιοῦσι τῷ σώματι τῆς τῶν ἀθουλίτων xaxüv 


πλησμονῆς, ὡς τὰ πολλὰ τοῖς ἀνθρώποις ἐντικτούσης ϱ 


τὰ τοιαῦτα πάθη. Ὡς ἂν οὖν μάλιστα γαληνιαῖον 
ἡμῖν διαµένοι τὸ σῶμα, μηδενὶ τῶν Ex τοῦ xópou πα- 
θηµάτων ἐπιθολούμενον, προνοητέον τῆς ἐγχρατεατέ- 
pz; διαγωγῆς, µέτρον μὲν xal ὅρον τῆς ἀπολαύσεως 
οὐ τὴν ἡδονὴν, ἀλλὰ τὴν ἐφ᾽ ἑχάστῳ χρείαν ὁρίζειῦ. 
E! δὲ τῇ χρείᾳ xal τὸ ἦδος πολλάχις συγχαταµέμι- 
χ-αι (πάντα γὰρ οἶδεν ἐφηδύνειν ἡ ἔνδεια, τῷ σφο- 
ὁδρῷ τῆς ὀρέξεως τὸ τῇ χρείᾳ παρευρεθὲν ἅπαν κατα- 
Ἱλυχαίνουσα], οὐχ ἁπωστέον τὴν χρεἰαν διὰ τὴν 
ἐπαχολουθοῦσαν ἀπόλανσιν ' οὔτε μὴν κατὰ προηγού- 
gtvov µεταδιωχτέον τὴν ἡδονήν * ἀλλ Ex πάντων ἐχ- 
λεχοµένους τὸ χρήσιµον, ὑπερορᾷν προσήχει τοῦ τὰς 
αἰσθήσεις εὐγραίνοντος, 


t2lis ipse prius factus est, illud cerle necessarium 
est, ut se magno aliquo firmoque interjecto muro, 
a voluptatibus removeat : ut. nullo quidem pacto 
liac appropinquatione cordis inquinetur mundities : 
murus vero firinissimus est. quzdam ab affectuum 
imperio abalicnatio. Cum enim voluptas, ut a $3- 
pientibus intelligi licet, genere una sit, veluti 
aqua aliqua, quie ab uno fonte manans in varios 
rivulos partitur : sic illa per singulas sensuum vias. 
sese in voluptatum amatores infundit. lgitur qui 
ex uno aliquo ejus voluptatis sensu, quz sibi in- 
haeret, victus est, ex ea parte, ut voce Dei mone- 
mur, plagam in corde accepit, quoniam qui ocu- 
lorum seusu cupiditatem cxplevit, corde is peccati 
labem concepit. Quod vero de parte illic est a Do- 
mino predictum, id de universis sensibus intelligi 
arbitror, quasique nos illud, quod dictum est imi: 
tando, recte ιο addamus : Qui ad concupiscenduin. 
audivit, qui teligit, qui denique omnem, que in 
nohis est, facultatem ad. aliquem. voluptatis usum, 
dissolvit, is corde peccavit. Quare ut ne hoc evc- 
niat, regula est haec adhibenda ad vitze temperan- 
tiam accommodata, ut animum ne ad aliquid un- 
quam quis adjungat, in quo aliqua permista est 
voluptatis cupidita$, atque imprimis voluptatem 
cam maxime caveat, quie gustatu percipitur, quo- 
niam antiquior quodam modo quasique vilii ma» 
ter videtur. Qux» enim e cibo atque potione exsí- 
stunt voluptates, cum modum plus justo excedant, 
gravium malorum necessitatem corpori imponunt , 
quoniam immoderata cibi satietas multos admodum 
hujusmodi morbos mortalibus parit. Ergo, ut nulla 
potissimum horum malorum turba corpus pertur- 
batum in nobis tranquillum maneat, continentior 
vit3 disciplina quzdam est diligenter procuranda 
adhibendaque, ut non voluptatem, sed necessarium 
in singulis usum delectationis modum et terminum 
constituamus. Quamvis autem cum necessitate 
jucunditas sepe commista sit: quougiam. solet in- 
digentia cuncta condire, quz vehementi cibi appe- 
titione id quod ad necessarium usum inventum 
est, suavitate condit : non tamen oportet propter 


eblectationem qua consequitur, necessitatem rejicere, neque voluptatem principaliter persequi, sed 
ex omnibus id quod utile est deligendo, que sensus oblectant, negligere debemus. 


ΚΕΦΑΛ. KB. 
"Oti οὗ δεῖ πέρα τοῦ O6ovtoc ἀσκεῖν τὴν ἐγκρά- 
τειαν. 

ὉὈρῶμεν δὲ xai τοὺς γεωργοὺς ἀναμεμιγμένον τῷ 
oo τὸ ἄχυρον τεχνιχῶς διαχρίνοντας * ὡς ἂν ἑκάτερον 
αὐτῶν tiq προσῄχουσαν χρείαν παραληφθείη, τὸ μὲν 
tl; τὴν τῶν ἀνθρώπων ζωὴν, τὸ δὲ εἰς καῦσίν τε 
ἅμα καὶ εἰς τὴν τῶν ἁλόγων τροφήν. Οὐχοῦν xaX ὁ 
τῆς σωφροσύνης ἐργάτης διαχρίνων τῆς ἡδονῆς τὴν 
χρε-αν, ὥσπερ ἀχύρου τὸν σἵτον, τὴν μὲν ἀποῤῥίψει 
vols ἁλογωτέροις, ὧν τὸ τέλος εἰς χαῦσιν, ὥς φησιν 
ὁ ᾽Απόστολος: τῆς δὲ χρείας αὐτῆς κατὰ τὸ ἑνδέον εὖ- 


^ Hebr. vi, 8. 


CAPUT XXII. 


Continentiam exercere. non debemus plus. quam. 
oportet. 


Videmus autem quemadmodum et agricola pa- 
leas frumento commistas artificiose sccernant, itq 
ul ex lis utrumque ad usum suum, hoc quidem 
ad hominum vitam, illas vero et ad combustione 
οἱ ad bestiarum pastum assumant. lgitur et qui 
temperantiam colit, a voluptate necessitatem, quasi 
a paleis frumentum sejungit, vt voluptatem quidem 
bardis objiciat, quorum consuiminatio est, ut ait 
Apostolus, in coinbustionem ** ; necessitatem vero 


4 


S. GREGORII NYSSENI 


404 


rcruni gud fum, quafenus oportet, ipse sumet : sed Α χαριστῶν µεταλήφεται, Αλλ ἐπειδὴ πολλοὶ ἐπὶ τὸ. 


quoniam plerique in alterum immoderationis genus 
delapsi inciderunt, studiumque in eo, quod sibi 
propositum habent, ipsi adhibentes, ex nimia qua- 
dam diligentia in res contrarias venerunt, atque 
alio quidem modo a rebus celestibus ac divinis 
animum removentes, in océupationes et curas hu- 
miles ceciderunt, cum ita ad harum rerum, qua 
corpores sunt, observationes inentem adjecerint, 
ut neque coelestia illi$, neque divina liberum sit 
, animo contemplari, sed ad hoc inclinati sint ut 
carnem cXagitent atque affligant : preelare certe 
ageretur hujus etiam rei curam adhibere, atque 
hanc utramque Immoderationem zqualiter refu- 
gere, ut neque corporis obesitate mentem quasi 
aggeribus circumsepiant, neque rursus induciis 
Imbecillitatibus tenuem illam et humilem efficiant, 
el ad corporis labores prorsus inutilem , memine- 
rintque illud preceptum sapientis viri, qui prohi- 
bet, ut ne quis ad dexteram, neque ad sinistram 
declinet. Audivi equidem medicum quempiam artis 
$uz procepta disserentem dicere, corpus nostrum 
quatuor non ejusdem generis elementis, sed di- 
Verse inter se affectis concretum esse , calidumque 
frigido misceri ac temperari, humidzque nature 
temperationem quamdam ex arida siccaque prater 
opinionem fleri, mediaque quadam rerum, qu: con- 
veniunt, cognatione adhibita cum contrariis cohze- 
fcre. Atque subiili hujusmodi arte. ille, qui in hoc 
Indagand: naturz studio versatur, rationem demon- 
strat, aitque singula haec ab oppositis naturaliter, 
quasi medio interjecto, disjuncta, quadam quali- 
tatum  propinquarum affinitate cum contrariis 
convenire. Cum enim ffigus et calor z:qualiter cum 
humore siccitateque coliereant, rursusque humor 
et ariditas zquali caloris et frigoris temperatione 
tomponantur : hxc qualitatum eadem zqualitas, 
quz in contrariis apparet, rerum inter se contra- 
riarum convenienliam per se gignit. Sed quid ad 
me singula diligenter explicare attinet, et quomo- 
do hzc ob nature repugnantiam invicem disjun- 
gantur, et rursus ob qualitatum cognationem mu- 
tuo temperata conjungantur ? Verum eam ob cau- 
sam nos de iis, quz» diximus, mentionein fecimus, 
quoniam, qui his rebus animadversis corporis na- 
turam commentatus. est, hic monuit ::qualem eaim 
qualitatum potentiam ginni ratione curari oportere, 
quia in hoc sita est bona valetudo, ut nihil eorum, 
qu:e in nobis insunt, ab aliis superetur. Igitur nos 
hujusmodi corporis constitutionem, si quid veri 
earum rerum commemoratio habet, ad valetudinem 
perpetuo tuendam curare debemus, ut ad. nullam 
partem eorum, ex quibus compacti sumus, neque 
nimium neque parum ex inzquali victus ratione 
addamus. Ut enim vehiculi rector si forte equulos 
non consentientes concordesque regit, neque ccele- 
rem verberibus incitat, neque tardum habenis rc- 
primit, neque rursus perversum, cífrenatum οἱ in- 


domitum suis illum incitationibus in ordinis pertur- 


ἕτερον εἶδος τῆς óáperplac χατολισθήσαντες, διὰ τῆς 
ὑπερθαλλούσης ἀχριθείας, ἔλαθον ὑπεναντία σπου- 
δάτοντες τῷ lol σχοπῷ, xaX ἄλλῳ τρόπῳ τῶν ὑφπηλῶν 
c£ χαὶ θειοτέρων τὴν φυχἣν ἀποστήσαντες, εἰς τα- 
πεινὰς φροντίδας xal ἀσχολίας χατῄχαγον, πρὸς τὰ 
σωματιχὰ παρατηρήµατα τὴν διάνοιαν αὐτῶν χλίναν- 
τες ὡς µηχέτι αὐτοῖς àv ἐλευθερία μετεωροπορεῖν 
τὸν νοῦν, xai τὰ ὄνω βλέπειν, ἀλλ ἐπὶ τὸ πονοῦν 
xai συντριθόµενον τῆς σαρχὸς ἐπιχλίνεσθαι ' χαλῶς. 
ἂν ἔχοι xat τούτου ποιεῖσθαι τὴν ἐπιμέλειαν, xal τὰς 
ἐξ ἑχατέρων ἐπιμετρίας ἑπίσης παραφυλάττεσθαι, 
µήτε διὰ πολυσαρχίας χαταχωννύντας τὸν νοῦν, 
μηδ a5 πάλιν ταῖς ἐπεισάχτοις ἀσθενείαις ἐξίτηλον 
αὐτὸν xal ταπεινὺν ποιεῖν, καὶ περὶ τοὺς σωματιχοὺς 


B πόνους ἡσχολημένον  μεμνῆσθαι δὲ τοῦ σοφοῦ παρ- 


αγγέλµατος, τοῦ ἐπίσης ἀπειρηχότος τὴν τε ἐπὶ τὰ 
δεξιὰ xal τὰ ἐναντία παρατροπἠν. "Hxousa δέ τινος 
ἰατριχοῦ τὰ Ex τῆς τέχνης διεξιόντος, ὅτι Ex τεσσά- 
pov ἡμῖν οὐχ ὁμοειδῶν στοιχείων, ἀλλ᾽ ἑναντίως χει- 
µένων, τὸ σῶμα συνέστηχε  θερµόν τε χαὶ φυχρὸν 
συγχεχρᾶσθαι ' xat ὑγροῦ πρὸς ξηρὸν εἶναι τὴν µίξιν 
παράλογον, τῇ διὰ µέσου τῶν συζυγιῶν οἰχειότητε 
πρὸς τὰ ἑναντία συναπτοµένωγ. Kat τινι λεπτουρχίᾳ 
τοιαύτῃ τὸν λόγον φυσιολογῶν ἀπεδείχνυε , φάσχων 
ἑχάστου τούτων Ex διαμέτρου πρὸς τὸ ἀντιχείμενον 
ἀφεστὼς τῇ φύσει διὰ τῆς συγγενείας τῶν παραχει- 
µένων ποιοτήτων τοῖς ἑναντίοις συγάπτεσθαι,. Tou 
γὰρ φυχροῦ xa τοῦ θερμοῦ κατὰ τὸ [oov ὑγροῖς τε 
καὶ ξηροῖς ἐγγινοµένων, xal τὸ ἔμπαλιν τοῦ ὑγροῦ τε 
χαὶ ξηροῦ ἓν τοῖς θερμοῖς τε xat ψυχροῖς ὁμοίως 
συνισταµένων *. fj τῶν ποιοτήτων ταυτότης ἐπίσης 
τοῖς ἑναντίοις ἐμφαινομένη, δι ἑαντῆς ποιεῖ τῶν ἀν- 
τιχειµένων τὴν σύνοδον. ᾽Αλλὰ τί pot τἀὰχαθ) ἔχαστον 
δι ἀχριδείας ἐξιέναι, ὅπως ταῦτα χαὶ τέτµηται ἀπ᾿ 
ἀλλήλων τῇ ἐναντιώσει τῆς φύσεως, xat πάλιν ἥνωται 
τῇ συγγενείᾳ τῶν ποιστήτων ἀλλήλοις συναναχιρνά- 
μενα; Πλὴν οὗ χάριν τῶν εἰρημένων ἐμνῄσθημεν , 
ὅτι συνεδούλευεν ὁ civ τοῦ σώματος φύσιν τῇ θεωρίᾳ 
ταύτῃ κατανοῄσας προνοεῖν, ὡς οἷόν τε, τῆς ἰσοχρα- 
τείας τῶν ποιοτήτων * ἓν τούτῳ γὰρ εἶναι «b ύγιαί- 


, vetv, ἓν τῷ μηδὲν ὑπὸ τοῦ ἑτέρου τῶν ἐν ἡμῖν δυνα- 


τεύεσθαι. Οὐχοῦν ἐπιμελητέον ἡμῖν τῆς τοιαύτης 
λαταστάσέως πρὸς τὴν τῆς ὑγείας διαμονῆν, εἴπερ 
τι ἀληθὲς αὐτῶν ὁ λόγος ἔχει, μηδενὶ μέρει τῶν ἰξ 
ὧν συνεστήχαµεν f] πλεονασμὸν fj ἑλάττωσιν Ex. τῆς 
Χατὰ τὴν δίαιταν ἀνωμαλίας ἑπάγοντες * ὥσπερ γὰρ 
ὁ τοῦ ἅρματος ἐπιστάτης, εἰ μὴ συμφωνούντων Ext- 
στατοίη τῶν πώλων, οὔτε τὸν ὀξὺν ἐπισπέρχει τῇ 
µάστιχι, οὔτε τὸν βραδὺν χατάχει ταῖς ἡνίαις, οὐδ' 
αὖ πάλιν τὸν ἑνδιάστροφον f| δυσήνιον ἄνετον ἐᾷ ταῖς 
οἰχείαις ὁρμαῖς εἰς ἀταξίαν ἐχφέρεσθαι, ἀλλὰ dv 
μὲν εὐθύνει, τὸν δὲ ἀναχόπτει, τοὺς δὲ καθιχνεῖται 
διὰ τῆς µάστιχος, ἕως μίαν τοῖς πᾶσι τὴν πρὸς τὸν 
δρόµον σύμπνοιαν ἐμποιήσῃ' τὸν αὑτὸν τρόπον xai 
ὁ ἡμέτθρος νοῦς ὁ τὰς τοῦ σώματος ἠνίας ἓφ᾽ ἔαυ- 
τὸν ἔχων, οὔτε πλεονάνοντι τῷ θερμῷ χατὰ τὸν xat- 
hv τῆς νεότητος τὰς τῆς πυρώσεως προσθήχας ἔπι- 
νοήσει, οὕτς χα.εψυγμένῳ διὰ πάθος ἡ χρόνον, τὰ 


405 


DE VIRGINITATE. 


406 


ψύχοντα καὶ τὰ µαραίνοντα πλεονάσει' χαὶ ἐπὶ τῶν A bationem efferri sinit, sed hunc dirigit, illum re- 


Ἰοιπῶν ποιοτήτων ὁμοίως τῆς Γραφῆς ἀχούσεται * 
"Iva μήτε ὁ τὸ πολὺ πλεονάση, μήτε ὁ τὸ ὀλίγον ἑλατ- 
τονῄσῃ " ἀλλὰ τὸ ἓν ἑχατέρῳ ἄμετρον περικόπτων, 
της τοῦ ἑνδέοντος προσθήχης ἐπιμελήσεται, καὶ ἐπ- 
ίσης τὴν ἐφ᾽ ἑχάτερα τοῦ σώματος ἀχρηστίαν φυλάξε- 
ται * µήτε δι ὑπερδαλλούσης εὐπαθείας ἄταχτον xol 
δυσήνιον τὴν σάρχα ἑαυτοῦ ἑπασχήσας, μήτε διὰ 
της ἀμέτρου χαχοπαθείας νοσώδη xai λελυμένην xal 
ἄτονον πρὸς τὴν ἀναγχαίαν ὑπηρεσίαν παρασκευά- 
σας οὗτος ὁ τελειότατος τῆς ἐγχρατείας σχοπὸς, 
οὐχ) πρὸς τὴν τοῦ σώματος βλέπειν κακοπάθειαν, 
ἀλλὰ πρὸς thy τῶν ψυχιχῶν διαχονηµάτων εὐχολίαν. 


frenat, et. alium flagello impellit, quoad unam om- 
nibus ad currendum conspirationem effecerit : eo- 
dem modo mens nostra, qu:e corporis habenas in 
se habet, non ignis additamenta excogitabit ardori,. 
qui adulta ztate vehementior sane est, quam opor- 
tet : neque quod aut tempore, aut affectu refrixe- 
rit, magis ea accendet, qua Íírigida et exstincta 
sunt : alque in reliquis quidem qualitatibus part 
ratione id audiel, quod divinis litteris scriptum 
est : Ne qui multum, abundet ; qui parum, minus 
habeat: sed quod in utroque immoderatum est, 
31)pulans, augere id curabit, in quo deest : et 


eorporis incommoditatem zqualiter in utroque cavebit, ne vel pra: abundantia deliciarum ita per- 
turbata sit earo, ut regi non possit, vel pre immoderata afflictatione male affecta, tenuis οἱ ad usus 
vitz necessarios infirma efficiatur : hac ratione illud perfectissimum est continentizt; propositum, ut non 
ed corporis afflictationem, sed ad commodas animi functiones spectet. 


KEOAA. KT*, 


"Ort ὁμοίως ἐναγντιοῦται τῇ γυχῇ πρὲς τὴν τε- 
λε ωσινν fj τε ποΛυσαρχία xal fj ἅμετρος xaxo- 
πάθεια. 


Τὰ δὲ χαθ᾽ ἕχαστον, ὅπως τε χρὴ βιοτεύειν τὸν ἓν 
Φιλοσοφίᾳ ταύτῃ (Rv προξλόµενον, xal τίνα φυλάτ- 
τεσθα:ι, xal τίσιν ἐπιτηδεύμασιν ἀσχεῖν ἑαυτὸν, &y- 
χρατείας µέτρα, xai διαγωγής τρόπον, xal πάντα 
τὸν ἐπιθάλλοντα τῷ τοιούτῳ σχοπῷ βίον, ὅτῳ oov 
δι’ ἀχριδείας μαθεῖν, εἰσὶ μὲν xaX ἔγγραφοι ὃ-δασκα- 
λίαι ταῦτα διδάσχουσαι’ ἐνεργεστέρα δὲ τῆς ἐκ τῶν 
λόγων διδαχῆς fj διὰ τῶν ἔργων ἐστὶν ὑφήγησις' xal 
οὐδεμία πρόσεστι δυσχολία τῷ προστάγµατι, ὡς δεῖν 
V, μαχρὰν ὁδοιπορίαν, f) ναυτιλίαν πολλὴν ὑποστάντας, 
ἐπιτυχεῖν τοῦ παιδεύοντος' ἀλλ ἐγγύς σου τὸ dua, 
φτοὶν ὁ ᾿Απόστολος ' ἀπὸ τῆς ἑστίας ἡ χάρις᾽ ἓν- 
&au0a τὸ τῶν ἀγαθῶν ἐργαστήριον, ἓν (p τὸ ἀχοότα- 
tov τῆς ἀχριθείας ὁ τοιοῦτος βίος προϊὼν ἐχκεχάθαρ- 
ται * xal πολλή ἐστιν ἐξουσία χαὶ σιωπώντων ἐνταῦθα 
καὶ φθεγγοµένων τὴν οὑράνιον ταύτην πολιτείαν διὰ 
τῶν Έργων διδάσχεσθαι: ἐπεὶ χαὶ md; λόγος δίχα 
ῶν ἔργων θεωρούμενος, xÀv ὅτι μάλιστα χεχαλλω- 
πισμένος τύχη, εἰχόνι ἔοιχεν ἀφύχῳ, Ev. βαφαῖς xal 
χρώμασιν εὐανθῃ τινα χαρακτῆρα προδεικννούσῃ * 
ὁ δὲ ποιῶν xal διδάσχων, χαθώς πού φῆσι τὸ Εὐαγ- 
γέλιον, οὗτος ἀλτθῶς ζῶν ἐστιν ἄνθρωπος, xa ὡραῖος 
v9 χάλλει, xai ἑνεργὸς, xai χινούµενος. Οὐχοῦν 
τούτῳ προσφοιτητέον ἐστὶ τὸν μέλλοντα χατὰ τὸν 
ἑροῦντα λόγον τῆς παρθενίας ἀνθέξεσθαι * χαθάπερ 
Τὰρ Ó φωνὴν ἔθνους τινὸς ἐχμαθεῖν προθυμούμενος, 
wig ἔστιν αὐτάρχης ἑαυτῷ διδάσχαλος, ἀλλὰ παρὰ 
τῶν ἐπισταμένων παιδεύεται, καὶ οὕτω γίνεται τοῖς 
ἀλλογλώσσοις ὁμόφωνος. Οὕτως οἶμαι xai τοῦ βίου 
τούτου μὴ χατὰ τὴν ἀχολουθίαν προϊόντος τῆς φύσεως, 
ἁλλ᾽ ἀπεξενωμένου τῇ χαινότητι τῆς διαγωγῆς, uh 
ἄλλως τινὰ μαθεῖν τὴν ἀχρίδειαν, fj παρὰ τοῦ xas- 
ωρθωκότος χειραγωγούμενον * xal τὰ ἄλλα 6E πάντα 
ὅσα κατὰ τὸν βίον ἐπιτηδεύομεν, μᾶλλον χατορθω- 
θείη τῷ µετιόντι, εἰ παρὰ διδασχάλοις τις ἑχάστου 
wr» σπουδαζοµένων ἐχμάθοι τὴν ἐπιστήμην, 9) εἰ 


'** Rom. x, δ. '* Matth, v, 19. 


CAPUT XXIII. 


Ad animi perfectionem tam. impedit corporis obesi- 
las, quam afflictatio immoderata. 


Qui vero philosophie deditus est, quem vitae 
cursum in singulis rebus tenere euin oporteat, et in 
quibus versari, et quae cavere, et ad quz studia 
animum adjungere, quave sit continentia ratio, 
qui discipline modus, qui denique vite cursus 
omnis, qui ad hoc propositum spectat, cuicumque 
gratum est diligenter cognoscere, przecepta quidem 
multa litteris consignata sunt, quibus hec ipsa 
traduntur : sed minorem vim babet illa precepto- 
rum explicatio, qux verbis potius, quam factis 
demonstratur, nullaque rei difficultas inest, ut aut 


C longinquum iter, aut multam navigationem nos 


subire oporteat, ut przceplorem hujusque disci- 
plinz magistrum assequamur, sed prope te verbum 
est, inquit Apostolus !*, et in praesenti. gratia. Hoc 
loco virtutum officina est, in qua hujusmodi vita 
ad summam quamdam integritatem progressa , 
sordibus purgata est. Multa etiam hoc loco cum 116. 
qui tacent, tum illis, qui loquuntur, proposita est 
facultas, ut ex factis ipsis ccelesti hoc vitae insti- 
tuto erudiantur, quoniam oratio omnis, quz nuliis 
facilis perspicua est, etsi ornatu; multo perpolita,. 
ad inanimate imaginis similitudinem prope ac- 
cessit, lineamentisque et coloribus quasi florem- 
tem aliquam formam prz se feret. Namque qai 
facit et docet, ut quodam loco est in Evangelio!'*, 
lic vere homo et pulchritudine insignis. ltaque 
hic ei frequentandus est, qui, ut littere loquuntur, — 
virginitatem sit apprehensurus. Ut enim qui ali- 
cujus nationis sermonem discere instituit, minime 
per se satis est, ut a se ipse erudiatur, sed ab iis, 
qui illius sermonis periti sunt instituitur , atque 
hoc pacto brevi ex audiendi consuetudine progres- 
sus, peregrini sermonis particeps efcitur: sic 
opinor, si hzc vita non nature via progreditur, 
sed novo quodam instituto aberrat, eam perfecte 


401 


$. GREGORIJ NYSSENI 


408 


3 nemine posse percipi, nisi optimo viro duee A àg' ἑαυτοῦ χατεπιχειροίη τοῦ πράγματος οὗ vip 


utatur: atque alia omnia, quascunque huic vitz 
studia proposita sunt, rectius ab eo perficerentur, 
qui illis deditus est, si a doctoribus magistrisque 
scientiam illarum rerum perciperet, quarum studio 
tenetur , quam si per se ad rem aggrederetur. 
Non enim perspicuum est institutum istud, sic ut 
necesse sit judicium eorum qua in rem nostram 
futura sunt, nobis permittere: quandoquidem re- 
rum ignotarum experientiam tentare periculo non 
caret. Quemadmodum enim medicinam prius inco- 
gnitam ex usu rerum homines invenerunt, quibus- 
damque observationibus ejus precepta brevi pate- 
fecerunt, ut cum rerum, quarum periculum factum 
est, exemplo esset cognitum quid prodesset, quid- 
ve noceret, id hoc modo in artis rationem reda- 
ctum sit , quodve a majoribus ea de re preceptum 
fuit, i4 sit postea diligenter observatum, nunc vero 
qui ad hanc artem se contulit, non necesse habet 
suo periculo medicamentorum vim cognoscere, 
num venenum sit, an remedium, sed cognitas res 
eum ab alio discat, ipse medendi munere perfecte 
fungetur : pari ratione de animorum medicina di- 
cendum est. Hiec autem philosophia est, ex qua 
.emnis affectionis, qux animum attingit, curatio- 
nem cognovimus. Non necesse igiiur est, conje- 
eturis quibusdam atque commentationibus scien- 
tiain persequi, sed cognitionis ejus facultas multa 
i eo est, qui diuturna multave consuetudine 
adeptus est habitum. Periculosa est enim plerum- 
que vel in omni negotio consiliorum moderatrix 
adolescentia , neque facile quispiam aliquid ea- 
Jum rerum quz studio digne sunt, recte ab eo 
factum comperit, a quo non est senectus in con- 
silii societatem adbibita : quanto enim quod nobis 
propositum est, reliquis studiis gravius majusque 
apparet, tanto diligentius nos periculum cavere 
debemus. Nam adolescentia quidem, quz non con- 
silio regitur, in reliquis rebus aut facultatibus 
suis damnum jimportavit, aut aliquo mundane 
laudis splendore aut dignitate spoliata est : in hac 
vero cupiditate magna illa quidem ac divina, non 
pecunize in periculum veniunt, nom gloria mun- 
dana, unius diei spatio deficiens, non alie denique 
ulle res, qux aliunde nos consequuntur: quas 
quidem res ego sane despicio, exiguamque harum 
tanquam extrinsecus venientium rationem moderati 
4ο temperantes homines habent: sed consilii te- 
meritas ipsum animum ecoinmovet : atque hujus 
detrimenti perieulum est, non illius sane, quo 
cum quis afficitur, fortasse fieri posse videtur, ut 
illud ipsum resarciat, sed illud quidem, ut ne se 
ipsum quis perdat, atque animx sue damnum im- 
portet. Qui enim patria bona consumpsit, non 
fortasse desperat, quandiu in vita est, quibusdam 
adhibitis cogitatienibus , se ad pristinas rursus 
posse pervenire bonorum copias: qui vero a vita 
ipsa cecidit, omnem simul spem abjicit posse se 
ad meliora redire. Jaque, quoniam adolescentes et 


ἑναργές ἐστι τὸ ἐπιτίδευμα τοῦτο, ὥστε χατ ἀνάγ- 
χην ἑαυτοῖς ἐπιτρέπειν τῶν λυσιτελούντων τὴν χρί- 
σιν * ὅτε δὴ xal τὸ κατατολμᾶν τῆς τῶν ἀγνοουμένων 
πείρας οὐχ ἔξω χινδύνου καθίσταται. Καθάπερ δὲ τὴν 
ἰατριχὴν πρότερον ἁγνοουμένην διὰ τῆς πείρας ἕξ- 
εὗρον οἱ ἄνθρωπο:, παρατηρήµασί τισι κατ ὀλίγον 
ἐχχαλυφθεῖσαν, ὥστε χαὶ τὸ ὠφελοῦν χαὶ τὸ βλάπτον 
διὰ τῆς τῶν πεπειραµένων μαρτυρίας ἐπιγνωσθὲν, 
οὕτως εἰς τὸν τῆς τέχνης λόγον παραληφθηναι, xal 
παράγγελµα πρὸς τὸ μέλλον τὸ παρατηρηθὲν τοῖς 
προλαθοῦσι γίνεσθαι ’ νῦν δὲ ὁ πρὸς τὴν τέχνην ταύ- 
την ἑσπουδαχὼς, οὐχ ἔχει ἀνάγχην τῇ χαθ) ἑαυτὸν 
πείρᾳ διαγινώσχειν τῶν φαρμάκων τὴν δύναμιν, cive 
δηλητήριον, εἴτε ἀλεξιτήριόν τὶ ὲστιν ' ἀλλὰ τὰ ἐγνω- 


B σµένα παρ ἑτέρων μαθὼν, αὐτὸς τὴν τέχνην χατώρ- 


θωσε * τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τῆς τῶν ψφνχῶν ἰατριχῆς, 
τῆς φιλοσοφίας λέγω, δι ἧς παντὸς πάθους τοῦ τῆς ὁν- 
χῆς ἁπτομένου τὴν θεραπεἰαν µανθάνοµεν, οὐχ ἔστιν 
ἀνάγχη στοχασμοῖς τισι xal ὑπονοίαις µετιέναι τῆν 
ἐπιστήμην, ἀλλ᾽ ἐξουσία πολλὴ τῆς µαθήσεως παρὰ 
τοῦ διὰ μαχρᾶς τε xai πολλῆς τῆς πείρας χτησαµέ- 
νου τὴν ἕξιν. Ἔστι μὲν γὰρ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ χαὶ ἐπὶ 
παντὸς πράγματος σύμδουλος 1| νεότης, xal οὐκ ἄν 
τις εὗροι ῥᾳδίως χατωρθωμένον τι τῶν σπουδῆς ἀξίων, 
ᾧ μὴ πολιὰ συµπαρελήφθη πβὸς χοινωνίαν τοῦ σχέµ- 
µατος ὅσῳ 65 μεῖτον τῶν λοιπῶν ἐπιτηδευμάτων ὁ 
προχείµενος τοῖς μετιοῦσίν ἐστι σχοπὸς, τοσούτῳ 
xai μᾶλλον προνοητέον ἡμῖν τῆς ἀσφαλείας ἑστίν. 
Ἐτὶ μὲν γὰρ τῶν λοιπῶν ἡ νεότης οὐ χατὰ λόγον 
διοιχουµένη εἰς χρήµατα πάντως τὴν ζημίαν fjvey- 
xev, fj τινος χοσμικῆς περιφανείας, f$) xal ἀξιώματος 
ἐχπεσεῖν χατηνάγχασεν * ἐπὶ δὲ τῆς μεγάλης τε xal 
ὑψηλῆς ταύτης ἐπιθυμίας, οὗ χρήματα τὸ χινδννευό- 
pevóv ἐστιν, ὐδὲ δόξα χοσμιχὴ xa ἐφήμερος, οὐδ 
ἄλλο τι τῶν ἔξωθεν ἡμῖν παρεποµένων, ὧν xal χατὰ 
γνώµη», xat ὡς ἑτέρως διοικουµένων ὀλίγος τοῖς 
σωφρονοῦσιν ὁ λόγος ἀλλ' αὐτῆς ἅπτεται τῆς ψυχῆς 
Ἡ ἀδουλία, xa ὁ χίνδυνος τῆς τοιαύτης ζημίας ἐστὶν, 
οὐ τὸ ἄλλο τι ζημιωθῆναι, οὗ τυχὸν xat δυνατὴ φαί- 
vitat h ἐπανάληψις, ἀλλὰ τὸ, αὐτὸν ἀπολέσθαι xal 
ζημιωθῆναι τὴν φυχὴν τὴν ἰδίαν. Ὁ μὲν γὰρ τὴν 
πατρῴαν καταναλώσας οὐσίαν, οὐκ ἀπελπίζει τυχὸν 
ἐπινοίαις τισὶ πάλιν ἐπὶ «τὴν ἀρχαίαν ἐπανελθεῖν 


D εὐπορίαν, ἕως ἂν ἓν τοῖς ζῶσιν ᾗ' 6 δὲ τῆς ζωῆς 


ταύτης ἐκπεσὼν, πᾶσαν ἐλπίδα τῆς πρὸς τὸ χρεῖττον 
μεταθολῆς συναφῄρηται. Οὐχοῦν ἐπειδὴ νέοι ἔτι xal 
ἀτελεῖς τὴν διάνοιαν οἱ πολλοὶ τῆς παρθενίας ἀντι- 
λαμθάνονται, τοῦτο πρὸ πάντων αὐτοῖς ἐπιττδευτέον 
ἂν εἴη, τὸ ζητῆσαι τῆς ὁδοῦ ταύτης χαθηγούμενόν τε 
καὶ διδάσχαλον ἀγαθὸν, μή που διὰ τὴν ἄγνοιαν τὴν 
οὖσαν ἐν αὐτοῖς, ἀνοδίας τινὰς καὶ πλάνας ἑαυτοῖς 
ἀπὸ τῆς εὐθείας χαινοτοµήσωσιν. ᾿Αγαθοὶ γὰρ δύο 
ὑπὲρ τὸν ἕνα, φησὶν ὁ Ἑκχλησιαστής ' εὐχαταγώ- 
νιστος δὲ ὁ εἷς τῷ ἐχθρῷ τῷ χατὰ τὰς θείας ὁδοὺς 
ἑνεδρεύοντι * xal ὄντως « Obat τῷ ἑνὶ ὅταν πέσῃ, ὅτι 
09x ἔχει τὸν ἀνορθοῦντα. » "Ηδη γάρ τινες ὁρμῆ μὲν 
δεξιᾷ πρὺς τῆν τοῦ σεμνοῦ βίου ἐπιθυμίαν ἐχρήσαντο" 
ὡς 0: ὁμοῦ τῷ προελέσθαι, χαὶ τῆς τελειότητος bp - 


DE VIRGINITATE, 


410 


σφάμενοι, ἑτέρῳ πτώµατι διὰ τοῦ τύφου ὑπεσχελί- A mente infirma plerique se ad virginitatis studium 


σθησαν, διά τινος Φρενοθλαθείας ἑαυτοὺς ἑξαπατή- 
όαντες ἐχεῖνο ἡγεῖσθαι χαλὸν, ἐφ᾽ ὅπερ αὐτῶν 
Ἡ διάνοια ῥέφῃ. Ἐκ τούτων εἰσὶν οἱ παρὰ τῆς 
σοφίας ὀνομασθέντες ἀεργοὶ, οἱ τὰς ὁδοὺς αὐτῶν 
ἀχάνθαις στρύσαντες * οἱ βλάδην ἡγούμενοι τῆς Φυ- 
χῆς τὴν περὶ τὰ ἔργα τῶν ἐντολῶν προθυµίαν * οἱ 
παραγραφάµενοι τὰς ἁποστολιχὰς παραινέσεις, xa 
μὴ τὸν ἴδιον ἄρτον εὐσχημόνως ἑσθίοντες, ἀλλὰ τῷ 
ἀλλοτρίῳ προστετηχότες, τέχνην βίου τὴν ἁργίαν 
ποιούμενοι  ἐντεῦθεν οἱ ἐν)πνιασταὶ, οἱ τὰς ἐκ τῶν 
ὀνείρων ἁπάτας πιστοτέρας τῶν εὐαγγελιχῶν διδα- 
γµάτων ποιούµενοι. xat ἀποχαλύψεις τὰς φαντασίας 
προσαγορεύοντες (ἀπὸ τούτων εἰσὶν οἱ ἐνδύνοντες εἰς 
τὰς οἰχίας)' xai πάλιν ἄλλοι οἱ τὸ ἅμιχτόν τε καὶ θηριῶ- 


conferunt, illud in primis studiose eis curandum 
est, uL optimum hujus vitae ducem ac magistrum 
qusrant, ne quando propter rerum ignorationem, 
quz in illis est, transversas quasdam sibi vias at- 
que a recta aberrantes muniant. Boi enim duo 
supra unum, inquit Ecclesiastes : facile vero vin- 
citur unus 3b adversario, qui Dei via cursum te- 
nel : reque vera « Vae soli, quando cadit, quoniam 
non habet, qui eum erigat 17. » Jam enim nonnulli 
ad gravis vita cupiditatem laudabili impetu ala- 
critler usi sunt, et hoc consilio simul perfectionem 
asseculi, ex superbia altero lapsu in terram dejecti 
Sunt, cum ipsi dementia sua decepti, illud puta- 
verint honestum, ad quod eorum mens vergeret. 


δες ἀρει]ν νοµίζοντες, οὐδὲ τῆς µαχροθυµίας τε xal D Εκ his illi sunt, qui pigri atque inertes bomines a 


καπεινοφροσύνης τὸν καρπὸν ἐπιστάμενοι. Kal τίς 
ἂν διεξέλθοι πάντα τὰ τοιαῦτα πτώματα, εἰς ὅσα 
ἐχφέρεται, τῷ μὴ θέλειν τοῖς κατὰ θεὸν εὐδοχιμοῦσι 
προστίθεσθαι;» Ἐκ τούτων γὰρ ἔγνωμεν καὶ τοὺς 
τῷ λιμῷ µέχρι θανάτου ἑγχαρτεροῦντας, ὡς τοῦ θεοῦ 
ταῖς τοιαύταις εὐαρεστουμένου θυσίαις’ xal πάλιν 
ἄλλους kx διαμέτρου πρὸς τὸ ἑναντίον ἁποστατήσαν- 
τας ol μέχρις ὀνόματος τὴν ἀγαμίαν ἐπιτηδεύσαν- 
«ες, οὐδὲν διαφέρουσι τοῦ χοινοῦ βίου * οὐ µόνον τῇ 
γαστρὶ τὰ πρὸς ἡδονὴν χαριζόµενοι, ἀλλά γυναιξὶ 
χατὰ τὸ φανερὸν συνοιχοῦντες, xal ἁδελφότητα τὴν 
εοιαύτην συµθίωσιν ὀνομάζοντες, ὡς δὴ τὴν πρὺς τὸ 
χεῖρον ὑπόνοιαν ὀνόματι σεμνοτέρῳ περιχαλύπτοντες. 
Δι ὧν xai σφόδρα «b σεμνὸν τηῦτο — xal χαθαρὸν 
ἐπιτήδευμα βλασφημεῖται παρὰ τῶν ἔξωθεν, 


Sapieutia vocati sunt : qui suas vias spinis strave- 
runt ; qui illam ad mandatorum Dei opera propen- 
Sionem, anima existimarunt detrimentum ; qui 
apostolorum praecepta traditionesque abrogarunt, 
nec suo pane honeste vescuntur, sed ad alienum 
intendunt, cum vivendi artem in desidia ignaviaque 
ponant: unde somniatores sunt, qui somniorum 
deceptiones probabiliores faciunt, quam evange- 
lica precepta, revelationesque species rerum ín 
somnis oblatas putant : ab his exsistunt qui domos 
ingrediuntur : rursusque alii qui immanem et fe- 
ram virtutem opinantur, dilectionisque pro:ceptum 
ignorant, neque beneficentie, neque animi mode- 
sti: fructum cognoscunt. At sane quis omnes hu- 
jusmodi casus prolapsionesque percurreret, in 


quos aliquis fertur, cum ad eos se conferre recusat, qui Deo probati sunt 7 Cognovimus enim nos ex his 
nonnullos, qui famem usque ad obitum patienter tulerunt, quasi his sacrificiis placetur Deus : rursusque 
alios, qui quasi e regione oppositi ad contrariam rem se adjunxerunt, nomineque duntaxat czlibatum 
profitentes, 4 communi vivendi consuetudine non longe absunt, utpote qui non ventris solum voluptati 
indulgeant, sed eiiam cum feminis aperte contubernii societatem habeant : hancque cum iis familiarem 
vivendi consuetudinem fraterne cognationis nomine appellant, nempe honestiori nomine suam occul- 
qantes mentem, quz ad. pejora proclivis est. Atque ab his quidem grave hoc admodum purumque virgi- 


aitatis studium vituperatur apud gentiles. 
ΚΕΦΑΛ. KA4'. 

"Ort χρὴ τὸν τὴν dxpl6euv τοῦ βίου pa6ew 
βου.]όμενον, παρὰ τοῦ κατορθώσαντος διδά- 
σκεσθαι. 

Οὐχοῦν λυσιτελὲς ἂν εἴη μὴ νομοθετεῖν ἑαυτοῖς 
obe νέους "ἣν τοῦ βίου τούτον ὁδόν' οὗ γὰρ ἐπιλέ- 
Ίοιπε τὴν ζωὴν ἡμῶν τὰ τῶν ἀγαθῶν ὑποδείγματα * 
ἀλλὰ xa σφόδρα νῦν, εἴπερ ποτὲ, dj σεµνότης ἣν - 
Ércz, xai ἐπιχωριάζει τῷ Bi ἡμῶν, πρὸς τὸ ἀχρό- 
φετον ταῖς κατ ὀλίγον προσθήχαις ἀχριδωθεῖσα ' Ti 
Eat μετασχεῖν τὸν τοῖς τοιούτοις ἴχνεσι περιπα” 
τοῦντα, xal τῆς ὁσμῆς τοῦ µύρου τούτου κατόπιν 
ἑπόμενον, τῆς εὐωδίας τοῦ Χριστοῦ ἀναπίμπλασθαι. 
Ψαθάπερ γὰρ μ.ᾶς ἐξαφθείσης λαμπάδος, εἰς πάντας 
Toug προσεγγίζοντας λύχνους ἡ τῆς φλογὸς διάδοσις 
γίνεται, οὔτε τοῦ πρώτου φωτὸς ἑλαττουμένου, xat 
τοῖς δ.ὰ µεταλήφεως φωτιζοµένοις χατὰ τὸ ἴσον 
προσχινοµένου * οὕτω xal dj τοῦ βίου τούτου σεµνό- 


27 Eccle. iw, 10. 


CAPUT XXIV. 


Qvi accuratam. hanc tite rationem assequi. vult, a 
per[ecto viro erudiatur necesse est. 


Utile igitur est adolescentes hujus sibi vite 
modum non praescribere, quoniam nostra hxc ztas 
bonorum exemplis abundat : quin eliam si unquam 
alias, morum gravitas hoc tempore floret, atque in 
vita versatur, paulatim ita aucta ut. ad summum 
pervenerit. Cujus quidem morurm sanctitatis fleri 
participem οἱ contingit, qui in ipsius curriculo 
vestigia imprimit : illum autem, qui hujus unguenti 
odorem secutus sit, optimo Jesu Cliristi odore per- 
fundi. Ut enim, lampade una accensa, in reliquas 
omnes propinquas lucernas flamma derivatur, 
neque tamen primus ignis imminuitur, etsi cum 
iis zqualiter adjungitur, qui ex illa lumini3 deri- 
vatione elucent : ita hujus vitse gravitas ab eo qui 


6.11 


S. GREGORII NYSSEN] 


412 


illam recte peregit, In eos derivatur, qui proximi A της ἀπὸ τοῦ χατωρθωχότος αὑτὴν ἐπὶ τοὺς προσεγ- 


sunt. Verus cst enim is Proplet:e sermo !? : Qui 
cum sancto ct innocenti homine egregioque versa- 
tur, taleni unumquemque fieri. Sin autem docu- 
menta quaeris, quorum przsidio non licet ab opti- 
mo exeniplo aberrare, facilis hiec est explicatio ; 
nam $i hominis vitam perspicis, qua in tnedio 
mortis et vit:e cursu sit, quodque utrinque est ad 
sopientize studium utile deligat, ut neque quod in 
morte est actionis expers et otiosum in studio ex- 
sequendi mandata in se recipiat, neque in vivendi 
statu pleno gradu incedat, quod a secularibus cu- 
piditatibus sit olienus, in quibus carnis vita de- 
preliendatur, in his minus agat quam mortui ; ad 
virtutis autem opera, ex quibus qui sunt spiritu 
ferventes agnoscuntur, vere animatum et effica- 
cem et valentem se przbeat : hunc sane virum tux 
vite amussim intuere : hic tibi divina vitse scopus 
sit propositus, ut gubernatoribus, qua semper 
apparent stellae : hujus et senectutem οἱ adolescen- 
tiam imitare, vel potius hujus in adolescentia se- 
nectutem, contraque in decursa ztate illius adole- 
scentiam imitari debes; neque enim ejus animi 
virtutem cursumque ingravescente jam zetate ἱδμὶ- 
pus restinxit, neque hujus adolescentia in iis rebus 
actuosa fuit, in quibus adolescentia, quia versatur, 
cognoscitur; sedin utraque illius zetate quidam 
fuit contrariarum rerum  temperatio, vel potius 
aliqua proprietatum permutatio, utpote cum ad bo- 
num agendum acta :ate vis et natura in eo juve- 
niliter posset, florescente vero ztate ad pravas 
actiones minime valeret, Sin autem illius 2tatis 
amores investigas, tu velim tibi proponas summum 
illum et ferventem divinum sapientiz amorem, cui 
ab infantia addictus usque ad senectutem perman- 
sit. At si ad hunc minime contueri potes, quales 
ji qui infirimiore sunt oculorum obtutu ad aspicien- 
dum solem, in sanctorum illorum hominum intuere 
cotum, qui ab co institutus est, atque illos imitare, 
qui vit» splendore illustres singularum atatum 
hominibus ad imitandum propositi sunt. lunc vitze 
nostra scopum proposuit Deus. Multi in his αάυ- 
lescentes in simplici temperantia consenuerunt, 
rationeque cum senectutem praripuerint, et. ino- 
ribus temporis cursum anteverterint, hi solum sa- 
pientie amorem cognoverunl : non quod natura 
dissimiles essent ( in omuibus enim caro adversus 
spiritum concupiscit *), sed quoniain recte cum 
audierunt, qui reete dixit, vite lignum quoddam 
temperantiam esse iis qui in illius studium in- 
cumbunt: hoc ligno, quasi navi aliqua, illi flu- 
ctuosuimn adolescenti:e mare przetervecti, ad portum 
divin: voluntatis appulerunt : jamque animo tran- 
quillo sunt, otioso atque ab omnibus fluctibus 
yemoto, hacque felici navigatione illi beatissimi 
quidem, quonia cum iu optinta spe, quasi. in 
tutissimo aliquo portu, anclioris jactis res suas 


τε Psal], xvii. 50. ἵ G»lat. v, 157. 


γίχοντας διαδίδοται' ἀληθῆς γὰρ ὁ ποοφητικὸς λόγος, 
τὸν μετὰ ὁσίου xaX ἁθώου καὶ ἐχλεκτοῦ διάγοντα, 
τοιοῦτον γίνεσθαι. El δὲ ζητεῖς τὰ γνωρίσματα, δι’ 
ὧν οὐχ ἔστιν ἁμαρτεῖν τοῦ ἀγαθοῦ ὑποδείγματος, 
εὔχολος à ὑπογραφή. Ἐὰν ἴδῃς βίον ἀνδρὸς kv µέσῳ 
θανάτου xal ζωῆς ἑστῶτα τὸ ἑχατέρωθεν χρῄσιμον 
εἰς φιλοσοφίαν αἱρούμενον, οὔτε «b ἄπραχτον τοῦ 
θανάτου χαταδεχόµενον ἐν τῇ περὶ τὰς ἐντολὰς προ- 
θυµία, οὔτε ὅλῳ τῷ ποδὶ ἐπὶ τῆς ζωῆς βεδηχότα διὰ 
τὴν τῶν κοσμικῶν ἐπ͵θυμιῶν ἀλλοτρίωσιν, &v οἷς μὲν 
σαρχὸς Quh δοχιµάξεται, τῶν νεκρῶν ἁπρακτότερον 
µένοντα , πρὸς δὲ τὰ τῆς ἀρετῆς ἔργα, δι’ ὧν οἱ τῷ 
πνεύµατι ζῶντες ἐπιγινώσχονται , ἀληθῶς ἔμψνχον 
xai ἐνεργὸν xal ἰσχύοντα, πρὸς τοῦτον βλέπε τὸν χα. 
νόνα τοῦ βίου. οὗτος ἔστω σοι σχοπὸς τῆς θείας 
ζωῆς , χαθάπερ τοῖς χνθερνήταις οἱ ἀειφανεῖς τῶν 
ἁστέρων , µίµησαι τούτου xaX πολιὰν, xal νεότητα 
μᾶλλον δὲ µίµησαι αὐτοῦ τὸ ἐν µειραχίῳ γῆρας , xal 
«ἣν Ev τῷ Υἡρᾳ νεότητα - οὔτε γὰρ τὸ ῥωμαλέον ab- 
τοῦ τῆς ψυχῆς ὁραστἠριον Ίδη πρὸς Υῆρας ἔπιχλι- 
θείσης τῆς ἡλιπίας ὁ χρόνος ἡμαύρωσεν, οὔτε ἡ νεό- 
της ἐνεργὴῆς ἣν ἓν οἷς νεότης ἐνεργὴς γνωρίζεται * 
ἀλλά τις fiv µίξις θαυμαστὴ τῶν ἑναντίων ἐν ἑχατέραᾳ 
ἡλιχίᾳ, μᾶλλον ὑπαλλαγὴ τῶν ἰδιωμάτων. Ἐν vipg 
μὲν τῆς δυνάµεως πρὺς τὸ ἀγαθὸν νεαξούσης, iv 
µειραχίῳ δὲ τῆς νεότητος πρὸς τὸ xaxby ἀπρακτού- 
σης. El δὲ χαὶ τοὺς ἔρωτας τῆς ἡλιχίας ἑκείνης ἄνα» 
ζητήσεις, µίµησαι τὸ σφοδρὸν xat διάπυρον τοῦ θείου 
τῆς σοφίας ἔρωτος, ᾧ &x νηπίας συντνξήθη, xal 
µέχρι Υήρως διήρχεσεν. EL δὲ ἀδυνατεῖς πρὸς αὐτὸν 
ὁρᾷν , χαθάπερ πρὸς τὸν ἤλιον ol τοὺς ὀφθαλμοὺς 
ἑμπαθέστεροι" o0 δὲ ἀπόθλεφον εἰς τὸν ὑπ' αὐτῷ 
τεταγμένον τῶν ἁγίων χορὺν, τοὺς πρὸς µίέμησιν τῶν 
καθ) ἡλιχίαν γενοµμένων τῷ Bl λάμποντας. Τοῦτον 
τέθειχε σκοπὸν ὁ θεὸς τῇ ἡμετέρ Qu]. Ἐν 
οἷς πολλοὶ ταῖς ἡλιχίαις νεάζοντες, ἓν τῷ καθαρῷ 
τῆς σωφροσύνης ἐπολιώθησαν, φθάσαντες τῷ Aoytayup 
τὸ γῆρας , xai τῷ τρόὀπῳ παρελθόντες τὸν χρόνον * 
οἳ τὸν τῆς σοφίας ἔρωτα µόνον ἑγνώρισαν , οὐχ ὅτι 
φύσεως ἑτέρως εἶχον (ἐν ἅπασι γὰρ ἡ σὰρξ ἐπιθυ- 
pst κατὰ τοῦ πνεύματος ), ἀλλ' ἐπειδὴ καλῶς ἤχουσαν 
τοῦ εἰπόντος, ὅτι ἡ σωφροσύνη ξύλον Eat ζωῆς πᾶσι 
ταῖς ἀντεχομένοις αὐτῆς ΄ ἐπὶ τούτου τοῦ ξύλου τὸν 


D τῆς ζωῆς χλύδωνα ὥσπερ ἐπὶ σχεδίας τινὸς διαπλεύ- 


σαντες, εἰς τὸν λιμένα τοῦ θελήµατος τοῦ Θεοῦ χαθ- 
ωρµίσθησαν. Καὶ νῦν ἐν εὐδίᾳ καὶ γαλήνη τὴν ϕυ- 
yhv ἀχύμαντον Éyouct, μαχαριστοὶ τῆς εὐπλ-ῖας * ol 
τὸ xaÜ' ἑαυτοὺς ἐπὶ τῆς ἀγαθῆς ἑλπίδος , ὥσπερ ἐπί 
τινος ἀσφαλοῦς ἀγχύρας βεδαιωσάµενοι , πόῤῥω τῶν 
κυμάτων τῆς ταραχῆς ἀτρεμοῦντες, χαθάπερ Tup- 
σούς τινας ἀπὸ ὑψηλῆς φρυχτωρίας, τὴν τῶν ἰδδων 
βίων λαμπρότητα τοῖς ἐπομένοις προέθηκαν. Οὐχοῦν 
ἔχομεν πρὸς ὃν ἀποθλέποντες ἀσφαλῶς τὸν χλύδωνα 
τῶν πειρασμῶν διαφυγεῖν, TU pov πολυπραγμονεῖς si 
τινες τῶν ταῦτα διανοηθέντων ἠττήθησαν, xai διὰ 
τοῦτο ἀπογινώσχεις ὡς ἁμηχάνωυ τοῦ πράγματος; 


413 


DE VIRGINITATE. 


414 


Πρὸς τὸν χατωρθωχότα βλέπε, xaX θαῤῥῶν κατατόλ- A constiluerint, abomni fluctuum perturbatione longa 


µησον τῆς ἀγαθῆς ναυτιλίας τῇ ἐπιπνοίᾳ τοῦ ἁγίου 
ἠνεύματος , ὑπὸ χυδερνήτῃ τῷ Χριστῷ ἓν τῷ πηδα- 
λίῳ τῆς εὐφροσύνης εὐθυνόμενος. Οὐδὲ γὰρ οἱ κατα- 
6αΐνοντες εἰς θάλαΊσαν ἓν πλοίΐοις, καὶ ποιοῦντες ἑρ- 
Ὑασίαν ἓν ὕδασι πολλοῖς, τὸ συµθάν τινι ναυάγιον 
χώλυμα τῶν ἑλπίδων πεποίηνται ' ἀλλὰ τὴν ἀγαθὴν 
ἐλπίδα ἑαυτῶν προδαλλόµενοι, ἐπὶ τὸ πέρας τοῦ χατ- 
ορθώµατος σπεύδουσιν. "H οὐχὶ πάντων ἀτοπώτατον 
ἂν tf, τὸ μὲν σφαλῆναέ τινα ἐν τῷ ἠχριθωμένῳ πο- 
νηρὸν τίθεσθαι, ὅλον δὲ τὸν βίον χαταγηρῶντας tv 
σφάλµασιν ἄμεινον ἡγεῖσθαι βουλεύεσθαι ; El γὰρ 
δεινόν ἔστιν ἅπαξ προδεγγίσαι τῇ ἁμαρτίᾳ, xal διὰ 
τοῦτο ἀσφαλὲς εἶναι νομίζεις τὸ μηδὲ ἐγχειρεῖν τῷ 
ὀφηλοτέρῳ σχοπῷ ' πόσῳ χαλεπώτερόν ἐστιν ἐπιτή- 


ἀμέτοχον χαθόλου τῆς καθαρωτέρας διαμεῖναι ζωῆς ; 
Ilo; ἀχούῃς τοῦ ἑσταυρωμένου, ὁ ζῶν, τοῦ ἀποθανόν. 
τος τῇ ἁμαρτίᾳ, ὁ xat! αὐτὴν ὑγιαίνων, τοῦ xc- 
λεύοντος τὴν ἀχολούθησιν ὀπίσω ἁἀὐτοῦ, ὥστερ τι 
τρόπχιον χατὰ τοῦ Αντιχειμένου τὸν σταυρὸὺν ἐπὶ 
του σώματος φέροντος, ὁ pd σταυρούμενος τῷ xó- 
epp , xai τὴν νέχρωσιν τῆς σαρχὸς ph δεχόμενος; 


Blog πείθῃ τῷ παραχαλοῦντί σε Παύλῳ, παραστῆ- 


σαι τὸ αῶμά σου Ὀυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ 
Θεῷ, ὁ συσχηµατιζόμενος τῷ αἰῶνι τούτῳ, καὶ μὴ 

ταμορφούμενος τῇ ἀναχαινώσει τοῦ voóz σου, μηδὲ 
περιπατῶν by τῇ χαινότητι τῆς ζωῆς ταύτης, ἀλλ) 
ἔτι τὴν ἀχρλουθίαν τῆς τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου ζωῆς 
περιέπων; Πῶς Ἱἱερατεύεις Oct, καΐτοι εἰς αὐτὸ 
τοῦτο χρισθεὶς, el; τὸ προσφέρειν δῶρον τῷ θεῷ, 
δῶρον δὲ οὐχ ἁλλότριόν τι πάντως, οὐδὲ ὑποθολι- 
μαῖον Ex τῶν ἔξωθέν σοι παρεποµένων, ἀλλὰ τὸ ἆλη- 
ῥῶς σὺν, ὅπερ ἐστὶν ὁ ἔσω ἄνθρωπος , τἐλειός τε xal 
ἅμωμος εἶναι ὀφείλων, χατὰ τὺν περὶ τοῦ ἀμνοῦ νό- 
μεν. πάσης Χηλίδος τε wel λώδης ἀπηλλαγμένον: 
Πῶς οὖν ταῦτα προσοίσεις θεῷ, 6 p ἀχούων τοῦ 
πωλύεσθαι ἱερᾶσθαι τὸν ἄναγνον ; Εἰ δὲ xat τὸν θεὸν 
ἐχιφανῆναί σοι ποθεῖς, τί οὐχ ἀχούεις τοῦ Μωσέως, 
χαθαρεύειν ἀπὸ γάμου τῷ λαῷ παραγγέλλοντος , ἵνα 
χωρήσωσι τοῦ θεοῦ τὴν ἐμφάνειαν; El δὲ µικρά σοι 
θαῦτα δοχεῖ, τὸ συσταυρωθῆναι Χριστῷ, τὸ παρα- 
ὑτῆσαι ἑαυτὸν θυσίἰαν θεῷ, τὸ ἱερέα Ὑενέσθαι τοῦ 
Θεοῦ τοῦ ὑφίστουι τὸ τῆς μεγάλης τοῦ θεοῦ ἐπι- 


positi secure quiescunt, suxque vite lumen se- 
quentibus tanquam aliquas celestis splendoris 
flammas protendunt. lgitur habemus, quo nos cum 
respexeriimus, tentationum fluctuationes tulo per- 
transibimus. Quid curiose a me quzeris, an ii, qui 
hzc ipsa animadverterunt, aliquando superati sint? . 
atque propterea desperas, quasi res hzc difficilis 
sit ? Contuere ad eum qui perfectus est, fortique 
ac fidenli animo te optimz huic navigationi, gu- 
bernatore Christo, Spiritus sancti afflatu, tempe- 
ranlimque navigio veclus committe, Neque enim 
qui mare navigant, mercaturamque mari exercent, 
hi ab iustituto spei cursu desistunt, naufragio de- 


territi, quod. quispiam fecerit: sed bona sua spe 
δευµα βίου τὴν ἁμαρτίαν ποιἠάασθαι , xaX διὰ τοῦτο D 


ipsi excitati ad perfecti muneris finem festinant. 
Annon maxime omnium abaurdum esset, qui in 
errorem incidat in exquisitissima vivendi ratione 
improbum eum putare, qui vero in omni vita ín 
vitiis consenescit, opinari eum melius consulere ? 
Si enim grave est semel peccatum admittere, pro- 
plereaque tutissimum esse statuis, sublimius ali- 
quod institutum non aggredi : quanto pejus 
est, si quis vitze studium in peccato adhibeat, 
eamque ob causam puriorem vitam omnino non 
experiatur? Quomodo qui vivit, crucifixum, qui 
peccato vegetus est, peccato mortuum audiet prz» 
cipientem ut ipsum sequatur, crucem velut hostile 
tropum corpore ferentem, is qui neque. mundo 


C crucifixus, neque carnem mortificare dignatus 


est ? Quomodo Paulo, qui te his verbis adhorta- 
tur**: « Exhibe corpus tuum hostiam viventem, 
sanctam, Deo placentem , » obtemperas, qui hujus 
seculi habitum induis ; qui neque mentis tuz re- 
novatione immutatus, neque novam bujus vite 
viam ingressus veteris hominis viue institutum 
persequeris? Quomodo Dei sacerdotio fungeris , 
qui ad hoc ipsum, ut munus offerres, unctus ea? 
Munus sane non omnino alienum, neque supposi» 
tum ex iis, qu:e libi extriusecus eveniunt, sed re- 
vera tuum, quod est homo tuus interior, qui tan- 
quam agnus innocens, el perfectus esse debet, ab 
omnique macula ac sordibus remotus. Quowodo 
hac ipsa Deo offeres, qui legi non obtemperas 


φανείας ἀξιωθῆναι * τί σοι τούτων ἐπινοήσωμεν ύψη- D prohibenti, ne sacra impurus faciat ? Ac si Deum 


λότερον, εἴδερ σει pgixpà xal τὰ &nb τούτων δόξει ; 
"Ex piv Υὰρ τοῦ συσταυρωθῇναὶ, καὶ συζῆσαι, xal 
συνδοξασθῆναι , XàÀ συμθασιλεῦσαι προσγίνεται ’ ἐχ 
Ut «οὔ ἑαυτὸν παραστῆσαι τῷ θεῷ , ἀπὸ τῆς ἀνθρω- 
πίνης φύσεως xai ἀξίας, εἰς τὴν ἀγγελιχὴν ἐστι µε- 
τατἀΞασθαι. Οὕτω Yáp φησι χαὶ ὁ Δανιὴλ, ὅτι cXL- 
λιαι χιλιάδες παρειστήχεισαν αὐτῷ. » '0 δὲ τῆς ἆλη- 
θινῆς ἱερωσύνης λαθόµενος, xal τῷ μεγάλῳ ἀρχιε- 
psi ἑαυτὸν συντάξας, μένει πάντως χαὶ αὐτὸς ἱερεὺς 
εἷς τὸν αἰῶνα, οὐχέτι θανάτῳ παραμένειν εἰς τὸ δι- 
ην 2χὲς χωλνόμενος. Tou δὲ τὸν θεὸν εἰπεῖν χαταξω- 
θτνα: Ιδεῖν, οὐκ ἄλλος τίς ἐστιν ὁ χαρπὸς, f] αὖτ) 


36 Ευ, xit, 4. 


tibi apparere expetis, quid causz est, cur Moysem 
non audias, qui populo edicit, ut à nuptiis purus 
sit, quo Dei aspectum comprehendat? Sin exiguá 
hec tibi videntur, cum Christo simul crucifizum 
esse, se ipsum hostiam Deo exhibere, sacerdoteni 
Seri Altissimi, magnoque illo Dei splendore di- 
gnum haberi : quz altiora nos tibi commentabimur, 
si qu: ex iis consequantur, levia etiam putabis ? 
Ex eo enim quod simul cruciligare, una etiam vi- 
vere ac gloria florere et regnare acquiritur ; ex 
eó autem, quod seipsum Peo quis exhibuit, ab 
humana natura dignitateque licet iu. angelicam 


445 


S. GREGORII NYSSENI 


410 


commutari. lta enim Daniel : « Millies *! mille asti- A τοῦτο τὸ χαταξιωθῆναι τὸν θεὸν ἰδεῖν. Πάσης γὰρ 


terunt οἱ.» Qui autein est ab eo acceptus, qui veruin 
sacrificium est, summoque sacerdotum principi se 
ipsum constituit, manet omnino et ipse sacerdos 
in sternum, nec a morte in sempiternum perma- 
nere probibetur. Illius vero, qui dignum se Deum 
videre putavit, non aliquis alius fructus est, quam 
hoc ipsum, nempe quod Deum videre dignus lia- 
bitus est. Omnis enim spci summa, omnis cupidi- 
tatis perfectio, omnis et beneficentia, et promissi 
divini, et ineffabilium bonorum, qua neque sensu, 
neque cognitione percipi posse credita sunt, finis 
hie est atque caput. IToc Moyses expetivit, hoc multi 
prophetz, hoc et reges videre cupierunt: soli 
vero hi digni putantur, qui corde puri, qui ob 


ἐλπίδος ἡ χορυφὴ, xai πάσης ἐπιθυμίας, εὐλογίας 
τε θεοῦ, ἐπαγγελίας πάσης , xaX τῶν ἀῤῥήτων άγα- 
θῶν, τῶν ὑπὲρ αἴσθησίν τε xai γνῶσιν πεπιστευμέ- 
νων , τὸ πέρας xal τὸ χεφάλαιον τοὺτό ἐστιν , ὃ xal 
ὁ Μωσῆς ἰδεῖν ἐπεπόθησε , χαὶ πολλοὶ προφῆται xal 
βασιλεῖς ἐπεθύμησαν ' ἀξιοῦνται δὲ μόνοι οἱ καθαροὶ 
τῇ χαρδίᾳ, οἱ διὰ τοῦτο ὄντως µαχάριοι xaX ὄντες xal 
ὀνομαζόμενοι, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται * ὧν ἕνεχα 
καὶ σὲ βουλόμεθα γενέσθαι συσταυρωθέντα Χριστῷ, 
παραστάντα τῷ θεῷ ἁγνὸν ἱερέα, καὶ καθαρὸὺν θῦμα 
γενόµενον, ἓν πάση χαθαρότητι διὰ τῆς ἀγνείας ἔαυ- 
τὸν ἑτοιμάσαντα τῇ τοῦ θεοῦ mapoucia- ἵνα xat αὖ- 
tb; ἴδῃς τὸν Θεὸν iv καθαρᾷ τῇ χαρδίᾳ, χατὰ τὴν 
ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ xal Σωτῆρος ἡμῶν "Loos 


hoc ipsum beati sunt et habentur, quoniam ipsi B Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Deum videbunt ?? ; ex quibus te unum fieri volu- Αμήν. 

mus, qui cum Christo una crucifixus, te purum sacerdotem Deo exhibeas: quive omni pura inte- 
gritate sacrificium purum factus castitatis, ipsius przsidio te ad adventum Domini pares, ut tu quo- 
que puro corde Deum aspicias, ut promissio nobis facta est a Deo Servatoreque nostro Jesu Christo, 
cum quo gloria omnipotenti Deo, una cum Spiritu sancto in sempiterna szcula. Amen. 


*! Daniel. vit, 10. ** Matth. v, 8. 





TOY AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ BPAAYNONTAX ΕΙΣ TO ΒΑΠΤΙΣΜΑ. 


EJUSDEM S. GREGORII 
ADVERSUS EOS QUI DIFFERUNT BAPTISMUM ORATIO. 


Genliano Herveto interprete. 


—À 


llujus mundi reges, cum leges scripserint, quz C — Ot τῆς οἰχουμένης ταύτης βασιλεῖς, ἠνίκα ἂν νόµους 


hominuni vitz: certam regulam constituunt, eas 
tradentes magistratibus, per illos eas jubent pu- 
blicari civibus, ut qua jussa fuerint, sic serventur 
inviolata. Dedit autem magnus quoque Deus leges 
Ecclesiarum ducibus, quas singulis annis certis 
temporibus proferentes, vobis legimus, et quse 
scripta suni jubemus servare pro viribus. Ecce 
ergo bonus universorum dispensator, qui annos 
revocat et temporum gubernat ambitum, diem 
adduxit salutarem quo solemus vocare hospites ad 
adoptionem in filios, egenos ad gratie participa- 
tionem, ad peccatorum emundationem eos qui sunt 
inquinati sordibus peccatorum. Et hzc est vetus 
illa praedicatio, quz fuit paulo antequam appare- 


συγγράφωσι τοὺς τῶν ἀνθρώπων βίους καλῶς xa- 
νονίζοντας, τοῖς ἄρχουσιν αὐτοὺς ἐγχειρίζοντες, δι 
ἐκείνων χελεύουσι τοῖς ὑπηχόοις δηµοσιεύεσθαι , ἵν' 
οὕτως ἁπαράδατα τὰ προστεταγµένα φυλάττοιτο. 
Ἔδωχε δὲ ὁ µέγας θεὺς νόμους τοῖς τῶν Ἐκχκλη- 
σιῶν ἠγεμόσιν, οὓς xa0' ἕχαστον ἑνιαυτὸν Ey τοῖς 
χαθήχουσι χρόνοις προφέροντες, ὑπαναγινώσχομεν 
ὑμῖν, xal τηρεῖν εἰς δύναμιν τὰ γεγραμμένα χελεύο. 
psv. Ἴδοὺ τοίνυν ὁ τῶν ὅλων ἀγαθὸς οἰχονόμος, 6 
τοὺς ἑνιαυτοὺς ἀναχυχλῶν xal χυδερνῶν τὴν τῶν 
χρόνων περἰοδον, γαγεν ἡμέραν σωτήριον, καθ) ἣν 
σύνηθες ἡμῖν καλεῖν εἰς υἱοθεσίαν τοὺς ξένους, εἰς χά- 
ριτος µετουσίαν τοὺς πενοµένους, εἰς κάθαρσιν ἅμαρ- 
τιῶν τοὺς ἑῤῥυπωμένους τοῖς πλημμελήμασι. Καὶ 


ret Servator : « Vox clamantis in deserto : Parate p) τοῦτό ἐστι τὸ ἀρχαῖον ἐχεῖνο κήρυγμα, τὸ προλαθὸν 


viam Domini, rectas facite semitas ejus **. »Quod si 


ὀλίγον τοῦ Σωτῆοος τὴν ἐπιφάνειαν' εΦωνὴ βοῶντος 


? Ίνα, xL, 9; Matth. un, 3.; Marc. 1, 3. ; Joan. 1, 90. 


417 


DE BAPTISMO. 


u3 


bv τῇ ἑρὴμῳ' Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, có- A ego nec sum Joannes, nec David : at servi liumi- 


θείας ποεῖτε τὰς τρίδους αὐτοῦ.» EL δὲ μήτε Ἰωάν- 
γῆς . μήτε Δαθὶδ ἑγὼ, ἀλλὰ fj ταπεινότης τοῦ ὑπ- 
ηρέτου μὴ βλαπτέτω τοῦ Δεσποτιχοῦ νόµου τὴν δύνα- 
piv. Οὗτε γὰρ τοὺς γραμματέας τῶν νόμων αἰδούμε- 
vot τοῖς διηγορευµένοις πειθόµεθα * ἀλλὰ δεδοιχότες 
τοῦ Νομοθέτου τὴν ἑξουσίαν, ὑποχύπτομεν τοῖς προσ- 
τάγµασιν. Ηλθε χάρις βασιλικὴ δυσὶ τάγµασι θλι- 
θοµένοις χαριζοµένη τὴν ἄνεσιν * τοῖς δεσμώταις λύ- 
σιν, τοῖς ὀφειλέταις συγχώὠρησιν. Καὶ διὰ τοῦτο χἀγὼ 
ἀμφοτέροις τοῖς τάγµασιν, τὰ χατάλληλα ἰατρεῖα 
ἀνοίγω * xaX μετὰ πολλῆς πεποιθήσεως ὑπισχνοῦμαι 
τὴν ix τῆς ἐπιμελείας βοήθειαν. 

"Iva. δὲ μὴ νοµίσῃ τις πολυδάπανον τὴν θεραπείαν. 
αὐτὰ προλέχω τὰ φάρµαχα ol; ἐξιῶμαι τοὺς xápvov- 
τας. Tol; μὲν γὰρ δι) ὕδατος χαὶ λουτροῦ ἐγγυῶμαι 
την ὑγείαν, τῶν δὲ δι΄ ὀλίγων δακρύων ἑἐξαλείφω τὴν 
νόσον. '᾿Απλῆ γὰρ fj µεταχείρησις, χαὶ θεόπἔμπτος 
ἡ δωρεά, xat µεγάλη ἀληθῶς ἡ ἐπιτνχία, χωρὶς χαύ- 
σεις Ἡ «outre χρονίων ἁπαλλαγῆναι τραυμάτων , ἃ 
χαχῶς ἐπάθομεν Ex τῶν δηγµάτιυν τοῦ ὄφεως. "EA- 
θετε οὖν , οἱ χεχαχωµένοι, πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιμέ- 
λειαν, xai μὴ ῥᾳθυμίᾳ δότε τὸ πρᾶγμα. Νόσος γὰρ 
παλαιιωθεῖσα xai ἑγγρονίσασα , τέχνης θεραπείας vt- 
νττα: χρεἰττων. Οἱ πένητες xal ἐνδεεῖς, σπεύσατε 
πρὸς τὴν διανομῆν τῶν βασιλικῶν χαρισµάτων ' τὰ 
1056212, πρὸς τὴν σφραγῖδα χαὶ τὸ σημεῖον τοῦ στα»- 
po» τὸ τῶν χακῶν ἀλεξητίριον. Δότε pot τὰ ὀνόματα, 
ἵνα ἐγὼ μὲν αὐτὰ ταῖς αἰσθηταῖς ἐγχαράξω βίθλοις, 
xaX γράφω τῷ µέλανι * θεὸς δὲ ταῖς ἀφθάρτοις πλα- 
Εν ἑνστμήνηται, δαχτύλῳ γράψας ἰδίῳ, ὥς ποτε 
τος 'E6paíot; τὸν νόμον. 

ε Προσέλθετε πρὸς αὐτὺν xal φωτίσθητε, xal τὰ 
πρόσωτα ὑμῶν o) μὴ καταισχυνθῇ. Λούσασθε, 
ἀφέλεσθε τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν. » Ταῦτα ἐγράφη πρὸ 
ϱολλοῦ * οὐχ ἑπαλαιώθη δὲ τῶν γραμμάτων ἡ δύνα- 
µις, ἀλλ ἀχμάτει xal xa0' ἡμέραν ἰσχύει. Ἑξέλθστε 
τοῦ δεσµωτηρίου, παραχαλῶ. Μισήσατε τὰ τῆς ἆμαρ- 
τίας σχοτεινὰ οἰχητήρια. Φεύγετα τὸν διάδολον, ὡς 
πιχρὺν δεσµοφύλαχα, ix τῆς συμφορᾶς τῶν ἆμαρ- 
ειοιῶν τρεφόµενον xai χερδαίνοντα. Ὡς γὰρ θεὸς 
εὑφραίνεται ταῖς διχαιοσύναις ἡμῶν, οὕτως ἐφήδεται 
τος Ἑαραπτώµασ.ν ὁ τῆς ἁμαρτίας αἴτιος. "Ego 
toy παραδείσου τυγχάνεις, ὁ χατηχούμενος, χοινω- 
νῶν τῆς ἑξορίας τῷ Αδὰμ τῷ προπάτορ.. Nov δέ σοι 
της θύρας ὑπανοιγομένης, εἴσελθε ὅθεν ἔξηλθες, xal 
μὴ βραδύνῃς, µήπου θάνατος παρεμπεσὼν ἀποφρά- 
Er τὸν εἴσοδον. Ἡ χεφαλὴ λοιπὸν λευκαίνεται , τοῦ 
Μου τὸ θέρος ἐγγὺς, τάχα ἀχονᾶται χαθ᾽ ἡμῶν ἡ 
ἑρεξάνη, χαὶ δέδοιχκα, μὴ χαθευδόντων ἡμῶν καὶ 
ἱνασχολουμένων ταῖς µαταίαις µαταιότησιν, ἁθρόον 
ἰσιστ φοθερὸς ὁ τέµνων. Αλλ' ἐρεῖς ὁ νέος - 0ὐδέ- 
8 ὙΥεγήραχκα. Mij τοίνυν ἁπατηθήσῃ ' θάνατος vip 
εροθεσµίαις Ἁλικιῶν οὐχ ὀρίζεται, οὐδὲ φοθεῖται τοὺς 
b ἀχμῇ , χατὰ δὲ γερόντων µόνον ἔχει τὸ κράτος. 
Ka) τούτου µάθε τὴν χαθημερινὴν πεῖραν διδάσχα- 
λα, 'Opds γὰρ τὴν χλίνην τῆς ἐχφορᾶς, ὅπως ἄνω- 


* Psal. xxxi, 0. 7*9 I5a. i, 10, 


litas legi Dominicze non afferat detrimentum. Neque 
enim legum scriptores reveriti, paremus iis qua 
ab ipsis jubentur ; sed legislatoris timentes pote- 
statem, jussis nos submittimus. Venit gratia regis, 
duobus afflictis ordinibus concedens remissionem, 
nempe vinctis liberationem, debitoribus debiti re- 
missionem. Et ideo ego quoque ambobus ordinibus 
convenientem aperio medicinam; et cum magna 
fiducia polliceor quod ex diligentia procedet auxi- 
lium. 


Ne quis autem existimet, medicinam esse magnas 
impense, pradico ipsa medicamenta, qux sunt 
adhibenda laborantibus. Nam illis quidem promitto 
sanitatem per aquam et lavacrum , horum autem 
per paucas lacrymas deleo morbum. Est enim sim- 
plex applicatio, et a Deo missum donum, et ma- 
gnus revera eventus, absque ustione et sectione a 
diuturnis liberari vulneribus, qua passi sumus 4 
morsu serpeulis. Venite ergo, qui malis affecti 
estis, ad vestram curationem, neque rem negliga- 
tis. Morbus enim diuturnus et. inveteratus artem 
superat et curationem. Pauperes et egentes, fvsti- 
uate ad distributionem donorum regalium ; oves, 
ad signaculum et signum crucis, quod malis opem 
fert οἱ remedium, Date mihi nomina, ut ego ea 
inprimam libris sensilibus, et scribam atramento; 


C Deus autem ea signet in tabulis, iu quas non cadit 


interitus, scribens proprio digito ut olim legem 
llebrais. 

« Accedite ad eum et illuminamini, et vultus vestri 
minime pudore afficiantur **. Lavamini, auferte pec- 
cata vestra **. » Hzc quidem longo tempore antescri- 
pta sunt: scriptorum autem vis minime est anti- 
quala , sed viget et in dies invalescit. Exite e car- 
cere, vos rogo. Odio habete tenebrosa vitii habi- 
tacula. Fugite diabolum, tanquam acerbum eorum 
qui sunt in. vinculis, custodem, qui ex peccatorum 
calamitate nutritur et questum facit. Quomodo 
enim justitiis nostris letatur Deus, ita gaudet ἆο- 
lictis is, qui est auctor peccati. Es extra paradi- 
sum, catechumene, socius exsilii Ad:e primi nostri 


D parentis. Nunc autem ostio tibi aperto ingredere 


unde cs egressus, el ne tardes, ne si forte mors 
inciderit, ea tibi obstruat aditum. Caput jam ca- 
nesciL: prope est sslas vitz: in nos forte falx 
acuitur, et timeo, ne nobis dormientibus, et in una 
spe occupatis, repente accedat messor terribilis. 
Sed, dices tu, qui c8 juvenis : Nondum  consenui. 
Noli ergo decipi. Non definitur mors certo tempore 
zetatis, neque timet eos qui sunt in ipso flore ztatis, 
in solos autem senes obtinet dominatum. IHujus 
autem accipe magistram quotidianam experientiam. 
Vides enim, quo mortui efferuntur, feretrum, quam 
inzqualiter, εἰ ut contigit, omnem effert actatcu), 


419 


S. GREGORII NYSSENI 


hodie senem, cras florentem et elegantem adole- À µάλως, καὶ ὡς ἔτυχε. πᾶσαν ἡλ.χίαν ἐξάγει, σὴμ:- 


βοοηίοιη, paulo post eum cui ceperat apparere 
Janugo : rursus virum robustum ct valentem viri- 
bus, et rursus vetulam simul et virginem. Hzc a- 
spicientes nos muniamus, ut non simus metu vacui. 
Non magno eveniet negotio ut exinaniatur uter 
spiritus, si os parum fuerit apertum, neque est 
dificile hominem momento temporis animam 
emittere. 

Video, quando aliquis terrx:: motus in mundo 
exortus fucrit, aut fames peslisve smyierit, aut 
irruptio facta sit inimicorum, festinare omnes ad 
baptisterium, ne vacui gratia excedant ab bomini- 
bus. Quid vero? Annon alii varii et inopinati ca- 
sus camdem vim habent quam illa mala ? Apople- 
xie, syncoga , inopinatz suffocationes , ventorum 
irruentes procellae? Nonne videmus, eos qui currunt, 
eadere, et qui comedunt, plane cessare a nutri- 
mento, et qui dormiunt duci ad mortem somni 
sororem ? Confirma et stabili vite instabilitatem 
et incertitudinem. Noli negotiari, aut cauponari 
gratiam, ne a dono excidas. Tantum debe , quan- 
tum possit condonari, et quod non possit exclu- 
dere regis benignitatem. Terre euim principes, 
. quando aliquem acceperint, qui publica supra 
modum appetierit, ct se regia pecunia etiam supra 
satietatem impleverit, desperant quidem fore ut 
reddat, acerbe autem puniunt, pena contenti pro 
pecunia. Multum temporis dedisti voluptati, da 
etiam aliquid philosophizd. Exue veterem homi- 
nem tanquam vestem sordidam , qua est plena 
probro et dedecore, qui ey peccatorum conflata 
est multitudine, et consarcinata ex miserabilibus 
pannis iniquitatis. Áccipe autem indumentum in- 
corruptionis, quod explicatum et extensum tibi 
Christus porrigit ; nec repelle donum , ne injuria 
elficias eum, qui dedit. In luto diu es volutatus ; 
festina ad meum Jordanem , non Joanne vocante , 
sed Christo adbortante. Fluvius cnim gratig fluit 
ubique, non fontes habens in Palzstina, et vici- 
num mare influens, sed totum orbem terrarum 
cireuniiens, et ingrediens paradisum , fluens ex 
adverso illorum quatuor, qui illinc effluunt , et in 
paradisum longe pretiosiora inferens, quam quae 


pov τὸν πρεσβύτην, αὗριον τὸ ἀνθοῦν xal χαρίεν µει- 
ράχιον, μετ ὀλίγον τὸν αὐξανόμενον τοῦ ἰούλου, πά- 
Atv τὺν ῥωμαλέον, χαὶ ἀχμάζοντα , αὖθις τὴν γραῦν, 
ὁμοῦ τὴν χόρην. Ταῦτα ὁρῶντες, τὴν ἁδηλίαν ἆσφα- 
λισώμεθα * Οὐ γάρ ἔστιν ἐργῶδες, ἵνα ἀσχὸς χενωθῇ 
τοῦ πνεύματος, μιχκρὺν ὑπανοιγέντος τοῦ στόµα- 
τος, οὐδὲ δύσχολον ἄνθρωπον Ev ἀχαρεῖ τὴν Ψφυχην 
προέσθαι. 

Ὁρῶ ὅταν ποτὰ σεισμὸς ἑἐπιγένηται τῷ Bit, ἡ 
λιμὸς, f) πολεμίων Καταδρομὴ, πάντας ἐπειγμένως 
ἐπὶ τὸ βαπτιστήριον σπεύδοντας, ἵνα μὴ κχενοὶ τῆς 
χάριτος ἐξ ἀνθρώπων ἀπέλθωσιν. Τί οὖν; τὰ ἄλλα 
τὰ ποιχίλα πάθη xal ἁπροσδόχητα οὐχ ἰσοδυναμεῖ 
τοῖς χαχοῖς ἐχείνοις; Αποπληξίαι, παραχοπαὶ, πνί- 


β ξεις ἁδόχητοι, πνευμάτων ἑνστάσεις, xal τὰ τούτων 


ἀχόλουβα:; Ob βλέπομεν τοὺς ἐν τῷ τρέχειν πίέπτον- 
πας, ἑσθίοντας xaX τελείως τῆς τροφῆς παυοµένους, 
καθεύδηντας χαὶ λανθανόντως τῷ ἁδελφῷ τοῦ ὕπνου 
τῷ θανάτῳ προσαγοµένους ; ᾽Ασφάλισαι τὸ ἀστάθμι- 
«ovy καὶ ἄδηλον τοῦ βίου. Mt ἐμπηρεύου τὴν χάρη, 
ἵνα μῆ ἐχπέσῃς τῆς δωρεᾶς. Τοσαῦτα χρεώστη-ον, 
ὅσα δυνατὸν καὶ συγχωρηθῆναι, ὅσα χαὶ τὴν φιλαν- 
θρωπίαν τοῦ βασιλέως οὐχ ἀποκλείσει. Καὶ γὰρ οἱ 
τῆς γῆς ἄρχοντες ὅταν τινὰ λάδωσιν ὑπεράγαν στα- 
θήσαντα τὰ δηµότια, καὶ τῶν βασιλικῶν χρημάτων 
ὑπὲρ χόρον χατατρυφήσαντα, τῆς μὲν ἁποδόσεως 
ἀπογινώσχουσι * χολάξουσι δὲ πιχρῶς, ἀντὶ τῶν χρη- 
µάτων ταῖς τιµωρίαις ἀρχούμενοι. Πολλοὺς χρόνους 


C. ἐχαρίσω τῇ ἡδονῇ δὺς καὶ τῇ φιλοσοφίᾳ σχολἠν. Από- 


δυσαι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, ὡς ἱμάτιον ῥυπαρὸν, τὸ 
αἰσχρὸν, τὸ γέµον αἰσχύνης τὸ Ex τοῦ πλήθους τῶν 
ἁμαρτιῶν πολυχόλλητον, τοῖς οἰχτροῖς ῥαχίοις περι- 
κεχεντηµένον τῆς ἀγομίας. Δέξαι δὲ τὸ τῆς ἀφθαρσίας 
ἔνδυμα, ὅπερ ὁ Χριστός σοι διαπλώσας προτείνεται, 
χαὶ μὴ ἀπώσῃ τὴν δωρεὰν, ἵνα μὴ ὑθρίστις τὸν δωρν. 
σάµενον. Ἐπὶ μακρὸν ἑνεχυλίσω τῷ βορθόρῳ * ame 
σον, ἄνθρωπε, ἐπὶ τὸν ἐμὸν Ἱορδάνην , οὐχ Ἰωάννου 
χαλοῦντος, ἀλλὰ Χριστοῦ προτρέποντος. Ὁ γὰρ τῆς 
χάριτος ποταμὸς ῥεῖ πανταχοῦ, οὐκ iv τῇ Παλαι. 
στίνῃ τὰς πηγὰς ἔχων, καὶ εἰς τὴν γείτονα καλυπτό- 
µενος θάλασσαν, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην χυχλῶν, 
xal εἰσθάλλων εἰς τὸν παράδεισον: ἀντιπρόσωπος 
ῥέων τῶν τεσσάρων τῶν ἐχεῖθεν ἀποῤῥεόντων, xal 


illinc exportantur. Nam illi quidem ferunt aro- D πολὺ τιµιώτερα εἰσάγων εἰς τὸν παράδεισον τῶν ἐχεῖ- 


mata, agriculturam et germen terre; hic autem 
infert homines a Spiritu generatos. Quocunque tra- 
xeris, il'uc transQuit ; derivatur in totum orbem 
terre , οἱ non consumit fluentum in iis in qug di- 
viditur. Fontem enim divitem habet Christum, et 
ex illo fluens inundat mundum universum. llic est 
dulcis et potabilis, nihil injucund» salsuginis 
attrahens, Dulcis enim redditur adventu Spiritus , 
ut fons Mara attactu ligni **. Is a piis facile potest 
transmitti, profanis autem perprofundus, et ncc 
ab iis quidem potest adiri. Imitare Jesum Nave. 
Porta Evangelium, sicut ille arcam ; dimitte dc- 


Σ Ετος. xv, 25. 


θεν ἐχφερομένων. Οἱ μὲν γὰρ φέρουσιν ἀρώματα, 
γεωργίαν, καὶ βλάστηµα γῆς. Ὁ δὲ ἀνθρώπους εἰφ 
φέρει γεννήµατα πνεύματος, Ὅπου δ’ ἂν ἑλκύσῃς 
ἐχεῖ μεταῤῥεῖ, πρὺς πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ifoy- 
«εύεται, xai οὐ δαπανᾷ ἐν τοῖς µεριζοµένοις τὸ ῥεῖ- 
θρον. Πηγὴην yàp ἔχει πλουσίαν. τὸν Χριστὺν, xol 
ἀπ ἐκείνου ῥέων, σύμπαντα πελαγίζει τὸν χόσβον. 
Γλυχὺς οὗτος καὶ πότιµος, οὐδὲν τῆς ἀηδοὺς ἄλμης 
ἐπιαυρόμενος. 
πνεύματος ὡς ἡ Μεῤῥὰ mh τῇ θήξει τοῦ ξύλου, 
διαθατὺς τοῖς εὐσεθέσι, τοῖς δὲ βεδήλοις ἀγχιδαθὴς 
καὶ ἁτρόσιτο:. Μίμτσαι τὺν Ἰησοῦν τὸν Navfj. Ὠά- 


490 


Ἡδύνεται γὰρ τῇ ἐπιφοιτῇσει τοῦ c 


n DE BAPTISMO. 422 
στασον τὸ Εὐαγγέλιον, ὡς ἐχεῖνο; τὴν xt60tóv* A serium, nempe peccatum ; transi Jordanem ; fe. 


ἄρες τὴν Épgnuov, τὴν ἁμαρτίαν ᾽ περαιώθητι τὸν 
Ἱορδάνην, σπεῦσον εἰς «àv χατὰ Χριστὸν πηλιτείαν͵, 
εἰς την yv τὴν γόνιµον τῶν εὑφραινόντων χκαρπῶν, 
«hv ῥέουσαν, χατὰ τὴν ἐπαγγελίαν, μέλι xa γάλα᾽ 
κατἆλυσον τὴν Ἱεριχὼ, τὴν παλαιὰν συνῄθειαν, 
μὴ ἀφῖς αὐτῆς ὀχύρωμα ' ix θεμελίων λῦσον τῶν 
ἁμαρτωλῶν λογισμῶν τὴν μητέρα" ποίησον τοὺς 
δολεροὺς Γαθαωνίτας οἰχέτας τοῦ Ἱσραλλ , τουτέστι, 
δούλους τοὺς πονηροὺς λογισμοὺς τοῦ χατὰ τὸ Εὐαγ- 
χέλιον βίου. λιθοθολείσθω ὁ σοφιστὴς xai πλεον- 
έχτης "Ayap* 6 τὴν γλῶσσαν τὴν χρυσῆν ὑφελόμενος. 
Οὗτας δέ ἐστιν ἐχεῖνος ὁ τῆς τιµίας ἐντολῖς ἀφανίσας 
€h» τἠρησιν. Πάντα ἐχεῖνα τύπος ἡμέτερος, πάντα 
προμηνύματα τῶν νῦν φαινομένων πραγμάτων. 


᾿Απόλυσον λοιπὸν τοῦ βίου σου τὸν γαστρίµαρ: 
ον xópaxa* UO τῇ περιστερᾷ χαιρὸν ἐπιπτῆναί 
σοι’ ἣν πρῶτος 'Insoug τυπιχῶς ἐξ οὐρανοῦ xat- 
fave, τὴν ἅδολον, την πραῦτάτην, τὴν πολύγονον" 
ἥτις ἐπειδὰν εὕρῃ ἄνδρα χεκαθαρμένον ὡς πύριον 
x2); ἠσχτμένον, εἰσοικίζεται, καὶ ἐπωάξουσα πυροῖ 
εἰν «ὐχῆν, καὶ Πολλὰ τίχτει xal εὐχαρὴῃ τὰ ἑαυτῆς 
τέχνα. T33za δὲ εἶσιν ἀγαθαὶ πράξεις καὶ λόγοι σε- 
μνοὶ, πίστις, εὐσέδεια, δικαιοσύνη, σωφροσύνη, 
ἀγνείᾳ, χαθαρότης. Ταῦτα τέχνα τοῦ πνεύματος, 
χτέµατα δὲ ἡμέτερτ. Μέχρι πότε μαθητὴς τῶν πρώὠ- 
των στοιχείων; "Avotzóv σου τὴν φυχὲν ὡς δέλτον, xal 
αυγχώρτσον ἡμῖν ἐγχαράξαι µάθηµα τέλειον' μὴ ἀεὶ 
μετὰ τῶν πσἰδων φελλίζου. μὴ νηπ.ώδης τὴν φρένα. 


stina ad vitz institutionem, qua est ex Christo, 
ad terram qua fert fruetus. Letitiam afferentes, 
quae convenienter promissioni fluit melle et lacte. 
Everte Jericho, veterem nempe consuetudinem , 
.ne dimittas cam munitam. Dirue a fundamentis 
matrem peccantium cogitationum. Dolosos Gabao« 
nitas fac servos Israelis, hoc est, malas cogita- 
tiones servas vite Evangelicze : lapidibus obruatur 
qui sibi usurpabat, et alieni appetens erat Achar, 
qui linguam suffuratus est auream. [s autem ille 
est , qui honorandi przcepti delevit observationem, 
Omuia illa nostra sunt figura. Omnia sunt przsi- 
gnificationes eorum , quz nunc apparent. 


À vita tua solve voracem corvum *'. Da eolumhze 
tempus ut ad te advolet , quam primus Jesus typice 
e celo deduxit 5, qus est doli nescia, mansuetis» 
sima et fertilissima : quz postquam invenerit vi- 
rum purgatum , ut argentum recte exercitum et 
expolitum, in eo lubenter habitat, et animam 
igne tanquam ova fovens, niultos ei parit e& do- 
nat filios. li autem sunt bonz actioncs , et honesti 
sermones , fides , pietas, justitia , temperantia , ca- 
stitas, puritas. Hi sunt filii Spiritus, nostrae au- 
tem possessiones. Quousque eris discipulus primo- 
rum elementorum ? Aperi animam tuam tanquam 
tabulam, et concede nobis, ut imprimamus per- 
fectam disciplinam, non semper balbutiens cum 


'Ego0puo ὑπὲρ σοῦ, ὅτι Yrpáca; λοιπὸν μετὰ τῶν { pueris , non mente infans. Me tui pudet , quod cum 


πατηχουµένων ἐχθάλλῃ, ὡς πα:δἀάριο» ἄνουν xal 
οὖχ ἐχέμυθον, μέλλοντος μυστηρίου λαλεῖσθαι. Ἑνώ- 
θττι τῷ μυστιχῷ λτῷ χαὶ µάθε λόγους ἀποῤῥήτους, 
Φέγξαι μεθ) ἡμῶν ἐχεῖνα, ἃ καὶ τὰ ἑξαπτέρυγα 
--Σεραφὶμ μετὰ τῶν τελείων Χριστ,ανῶν ὑμνοῦντα 
λέχει. Ἐπιθύμησον τροφῆς ἑνδυναμούστς Ψψυχην ᾿ 
γεῦσαι πόµατος χαρδίαν εὐφραίνοντος ' ἑράσθητι 
μυστηρίου εἷς νεότητα τοὺς παλαιοὺς ἁοράτως ἀμεί- 
Cercoc. Ἠίμησαι τὸν Αἰθίοπα τὸν εὐνοῦχον τῖς ζεού- 
exc ἐπιθυμίας. Καὶ γὰρ ἐχεῖνος ἐπειδὴ τὸν Φίλιππον 
αμοσαχθέντα παρὰ τοῦ Πνεύματος σύνεδρον ἐπὶ τοῦ 
ἅρματος ἔλαδεν, ὁδοῦ δὲ πάρεργον ἔμαθε ph ἀνα- 
τινώσχειν µόνον, ἀλλὰ xal Υινώσχειν τὸν σοφὸν 
Ἡσαῖαν ' ἐγεύσατο δὲ διὰ τῆς ἑρμηνείας ὡς ἀγαθὸς 
σχύλαξ νοῦ αἵματος xal τοῦ σφαγέντος ἀμνοῦ' σφο- 
ἑρῶς τοῦ Φιλίππου χαθυλάκτησεν, μέχρις οὗ πρὸς τὴν 
«ελείαν αὐτὸν θήραν τῆς ἐν χερσὶ προφητείας ὡδή- 
Τσιν αὑτοσχέδιον δὲ τὸ βάπτισμα ζητήσας ἔλαδεν, 
οὔτε χαταγωχίαν ἀναμείνας, οὔτε πόλιν T) χώµην, f| 
«by τόπον ἁγιάσματος ἑχδεξάμενος, λογισάµενος 55 
. σωφρόνως, ὅτι T; τόπος τοῦ χοινοῦ Δεσπότου, xal 
«ἂν ὕδωρ ἐπιτήδειον εἰς την τοῦ βαπτίσματος χρείαν, 
μόνον ἐὰν εὕρῃ πίστιν τοῦ λαμθάνοντος, xal εὖλο- 
'γίαν τοῦ ἁγιάξοντος ἱερέως. Mt) παροξύνῃης τὸν βα- 
Φτιστὸν βραδύνων, μπδὲ παροργίσης αὐτὸν ἡμέραν 
M ῥυέρας ἀναζαλλόμενος, xaX δαπανῶν by ὑποσχέ- 


τι Gcn. vii, 6,7. ?* Matth, i, 15; άλτο, i, 10. 


consenuefis, adhuc ejiciaris cum catechumenis, 
tanquam insipiens puellus, et qui arcana non po- 
test celare, cum dicendum sit mysterium. Unire 
populo mystico, et arcanos disce sermones. Elo- 
quere nobiscum illa , qu: sex alas habentia Sera- 
phim cum perfectis Christianis dicunt hymnos ca- 
nentia. Desidera cibum qui confirmat animam ; 
gusta potum qui cor exhilarat; ama mysterium , 
quod eo modo, qui non cadit sub aspectum, vete- 
res transmittit ad juventutem. lmitare ZEthiopem 
eunuchum ferventis desiderii, Etenim ille post- 
quam Philippum a sancto Spiritu adductum as- 
sumpsit in curru consessorem ; in via àulem aliud 
agens, non animadvertit, se sapientem Isaiam 


D non solum legere , sed etiam intelligere. Gustavit 


autem interpretationem , tanquam bonus catulus . 
sanguinis el agni occisi, vehementer allatravit 
Philippum , donec eum deduxit ad perfectam ve- 
nationem prophetiz, quam habebat in manibus, 
et minime operosum a se petitum baptisma acce- 
pil, nec exspectans diversorium , ueque civitatem 
aut vicum , aut locum sanctificationis *?, prudenter 
autem reputans quod omnis locus est communis 
Domini, et omnis aqua est apta ad usum bapti- 
gmatis, si modo invenerit fidem ejus, qui id ac- 
ccpit, οἱ benedictionem sacerdotis sanctificantis. 


5 Act. vrit, 27 sqq. 


£25 


S. GREGORII NYSSENI 


491 


Noli nimis tardando irritare baptizatorem, nec A σεσι τὸν ῥέοντα χρόνον, μὴποτέ σου ταῖς ὁμοίαις 


eum ad iram provocare, diem de die differens, et 
tempus quod effluit in promissis consumena, ne te 
iisdem vocibus insectetur, quibus Joannes, te fe- 
tum viperz nominans **, et surdam aspidem, quz 
efferatur ad vocem incantatoris *! ; vel acutam, vcl 
splendentem tibi ostendat securim, sitam juxta ar- 
borem et minantem aimputationem 51. In electione 
malorum magis est eligendum, ut quis salutare 
lavacrutn assecutus , rursus sit jin peccato, quam 
ut gratie expers vitam finiat. Nam peccatum qui- 
dem veniam fortasse consequetur, aut clementiam, 
cujus magna est spes apud bonos; alteri autem 
est omnino velita salus ex certa et definita sen- 
tentia. Nam cum audiero vocem qua non menti- 


φωναῖς Ἰωάννου χαθίχηται, γἐννημά σε ὀνομάζω» 
ἑχίδνης, ἡ ἀσπίδα κωφὴν, πρὸς τὴν φωνὴν τοῦ ἑπ- 
άδοντος ἀγριαίνουσαν, f) τὴν ἀξίνην σοι δείξῃ τεθη- 
γμένην xàX στίλθουσαν, παραχειμένην τῷ δένδρῳ, 
xai τὴν τομὴν ἀπειλοῦσαν. Αἱρετώτερον ἐν χαχῶν 
ἐχλογῇ ἀξιωθέντα τινὰ τοῦ σωτηρίου λουτροῦ, γενέ- 
σθαι πάλιν ἐν ἁμαρτήματι, f) τῆς χάριτος ἀμέτοχον 
τελευτῆσαι τὸν βίον. Τὸ μὲν γὰρ πλημμέλημα τυ- 
yb» xoX συγγνώµης ?) φιλανθρωπίας ἀξιωθήσεται, 
ἧς πολλὴ παρὰ τῶν ἀγαθῶν ἐλπίς. τὸ δὲ παντά- 
πασιν ἀπηγορευμένην ἔχειν τὴν σωτηρίαν ἐξ àzo- 
Φάσεως ὡρισμένης ' ὅταν γὰρ ἀχούσω τῆς ἀφενδοὺς 
φωνῆς λεγούσης, « Αμὴν, ἁμὴν λέγω σοι’ ἕαν pf 
τις γεννηθῇ ἄνωθεν, οὗ δύναται ἰδεῖν τὴν βασιλείαν 


tur, dicentem : « Amen, amen dico vobis : nisi quis B τοῦ Θεοῦ, » οὐδὲν δύναµαι τοῖς ἁμυλτοις προσδοχῇ- 


matus fuerit desuper, non potest videre regnum 
Dei ?*, » nibil boni possum exspectare iis qui my- 
Steriis non sunt initiati. Quamnam enim revera 
veniam equum est eis impertiri, qui regis gra- 
tiam affecerunt contumelia, οτί alieni non ad- 
mittentes rescissionem , nec amplectentes liberta- 
tem , qux» sua sponte ad cos e calo descendit , 
per doni autem contemptum, eum qui donavit 
probro εἰ dedecore afficientes? Animam minime il- 
luminatam, et regenerationis gratia non ornatam, 
nescio an angeli suscipiant , postquam fuerit a cor- 
pore separata. Quomodo enim, cum non sit obsi- 
gnata, nec ullum ferat signum sui Domini? lnie 
est verisimile per aerem ferri errantem et vagan- 
lem, et minime quzsitam, ut quz Domino careat, 
quaerentem quielem et locum, in quo maneat, et 
non invenientem, frustra deflentem et inutiliter 
poenitenten; , non secus atque divitem qui indue- 


σαι χρηστόν. Τίνος Υὰρ ὄντως συγγνώµης δίχαιον 
τοῖς τοιούτοις µεταδιδόναι, ol τὴν βασιλιχὴν χάριν 
ἐνύθρισαν, μὴ δεξάµενοι τὰς ἁποκοπὰς τῶν χρεῶν, 
μηδὲ προσχυνήσαντες τὴν ἐλευθερίαν χαὶ ἁσπασάμε- 
vot, αὐτεπάγγελτον πρὸς αὐτοὺς ἐλθοῦσαν ἐξ obpa- 
νῶν * διὰ δὲ τῆς χαταφρονήσεως τοῦ δώρου, τὸν δω- 
ρησάμενον ἁτιμάσαντες; Ψυχὴν ἀφώτιστον χαὶ τῇ 
χάριτι τῆς παλιγγενεσίας u$ χοσμηθεῖσαν, οὐκ οἶδα 
οὐδὲ εἰ ἄγγελοι μετὰ τὸν χωρισμὸν τοῦ σώματος 
ὑποδέχονται. lg γὰρ τὴν ἁσφράγιστον, τὴν μτδὲν 
τῆς δεσποτείας ἐπίσημον φέρρυσαν; 'H εἰχὸς ἐμφέρε- 
σθαι τῷ ἀέρι πλανωμένην xal ἀλητεύουσαν, xal ἁζῆ- 
τητον, ὡς ἀδέσποτον ' ἐπιθυμοῦσαν ἀναπαύσεως xal 
μονῆς, χαὶ μὴ εὑρίσχουσαν ὀδυρομένην ἀνόνητα, xal 


C µεταμελομένην ἄπρακτα' ὁμοίαν τῷ πλουσίῳ, tv 


πορφύρα., xai βύσσος ἠμφίαζεν, τρυφὴ δὲ παντοία 
xoi ἀπόλαυσις ἁἀθροδίαιτος ἔτρεφεν, ὕλην τοῦ ἁσθέ- 
στου πυρός. 


batur purpura et bysso, quemque lautus et delicatus omnis generis cibus alebat, materiam ignis, 


qui non potest exstingui **. 

Volo autem vobis etiam narrare quemdam ser- 
monem viri infelicis, qui magnam spein non erat 
assecutus, et aquam quarebat in tempore, quo aqua 
deficiebat. Nuper enim, quando Scytharum no- 
madum incursio plurimum agri simul cum habita- 
toribus diripuit et evertit, in hae Comanorum 
civitate vicina suburbanis barbarorum, quidam 
juvenis nobili loco natus, Archias nomine, quem 
ego sciebam :gerrime ferre et privata et commu- 


Ἐθέλω δὲ ὑμῖν εἰπεῖν τινα xai λόγον ἀνδρὸς 
ἁθλίου, ἀποτυχόντος τῆς μεγάλης ἑλπίδος, xal ζη- 
τοῦντος ὕδωρ tv ἀνίδρῳ χαιρῷ. Πρώην γὰρ ἠνίχα 
ἡ χαταδρομὴ τῶν νομάδων Σχνθῶν, πολλὴν σὺν τοῖς 
οἰχοῦσι χώραν ἡφάνισεν, ἐπὶ τῆς Κομαναίων πόλεως 
ταύτης ἀστυγείτονος τὰ προάστεια τῶν βαρθάρων 
ληϊνομένων, &vfp τις νέος τῶν εὐπατριδῶν, Αρχίας 
τοὔνομα, ὃν xal αὐτὸς ἀχριθῶς ἠπιστάμην περιαλ- 
γεῖν τοῖς τε ἰδίοις xai κοινοῖς τῆς πατρίδος καχοῖς 


nia mala patrie, egressus esl ex civitate el ex D ἐξῆλθε τῆς πόλεως xai τοῦ φρουρίου, ὡς χατοπτιῦ- 


presidio, ut diligenter specularetur, quot erant, 
qui predas agebant barbari, et quaenam erant. ea 
que conlingebant, et cum incidisset in hostes, 
sagittis fuit appetitus. Qui cum cecidisset et ad 
mortem properaret, quam maxjma poterat voce 
exclamabat (erat enim baptismi sacramento non- 
dum initiatus) : Montes et silvae, baptizate; arbores, 
et rupes, οἱ fontes, date gratiam! Et has misera- 
biles voces edens, vitam finiit. Quas cum rescivis- 
set civilas, eas magis deflevil, quam casum belli. 
luic similes sunt ii quoque, qui a morbis repente 


9? Mattb. 11, 7. ' Psal. tvi, 9. " Luc. n1, 9. 


σαι ἀχριθῶς, πόσοι μὲν ol λῃοῦντες βάρθαροι, «iva 
δὲ τὰ συµθαἰνοντα πάθη * xal περιπεσὼν τοῖς πολε- 
μίοις χατετοξεύθη. Πεσὼν δὲ xai πρὸς τὸν θάνατο 
ἐπειγόμενος, ὡς εἶχε δυνάµεως, ἀνεθόα (καὶ γὰρ ἦν 
τῶν ἁμυήτων)', Ὄρη xai νάπαι, βαπτίσατε * δένξρα, 
xai πέτραι, xai πηγαὶ, δότε τὴν χάριν. Καὶ ταῖς 
οἰχτραῖς φωναῖς ταύταις ἐπετελεύτησεν. "Ac xal di 
πόλις μαθοῦσα, πλέον τῆς συμφορᾶς τῆς κατὰ τὸν 
πόλεμον ἀπεθρήνησεν. Παραπλήσιοι δὲ τούτῳ χαὶ οἱ 
παρὰ τῶν νόσων ἀθρόως πιεζόμενοι. Ὅταν γὰρ 6 
χθὲς ὑγιαίνων xol μαχροὺς ἑαυτῷ τοὺς χρόνους τῆς 


9 [Joan. m1, δ. ** Luc. xvi, 19. 


^ 


435 


DE BAPTISMO. 


436 


ζωῆς διαγράφων πάθῃ τὸ τοῦ παλαιοῦ µαταιόφρονος, À opprimuntur. Cum enim ei, qui heri erat sanus, et 


xai λεχθῇ πρὸς αὐτὸν Ex τῆς ἀπογνώσεως, ὅτι ταύτῃ 
« νυχτὶ ἡ φυχἠ σου τοῦ σώματος λύεται, τότε θό- 
ρυδος xal χραυγή ΄ xal πάντα Ev ῥοπῇ καιροῦ ὀξέως 
ζητεῖται, τὰ σχεύη, τὸ ὕδωρ, ὁ ἱερεὺς, ὁ λόγος ὁ πρὸς 
thv χάριν προευτρεπἰξων, ὃν ἁπαιτεῖ μὲν fj χρεία, 
ἐπισχοτεῖ δὲ ἡ νόσος, σφοδρὸν χαὶ ἀνένδοτον ἑργαζο- 
µένη τὸ ἆσθμα. Καὶ ποιεῖ τὸν θόρυ6θον τῆς χατὰ 
πόλεμον συνοχῆς οὐχ ἑλάττονα ' πάντες δὲ ol χατὰ 
«ἣν οἰχίαν ἀλλήλοις ἁπαντῶντες ἐχρήγνυνται' xal 
ὠθισμός ἐστι, xal ταραχὴ, xal Ορόος γοώδης xal 
ἄσημος, ὥσπερ ἓν νυχτοµαχίᾳ ἀλλήλοις ἐμπλεχομέ- 
νων, δούλων, συγγενῶν, φίλων, τῶν παίδων, τῆς 
γαμετῆς. Ὡς ἔτι τοίνυν χαιρὸς εἰρήνης, τὰ καθ ἑαυ- 
τοὺς σωφρόνως διαθώµεθα. Ἐν σχολῇ xat γαλήνῃ τοῦ 
βίου δέξασθε τὴν τοῦ Χριστοῦ δωρεὰν, ὅτε χαὶ ὁ λαµ- 
θάνων τὴν ὑψηλὴν xa ἀσύγκριτον εὐεργεσίαν ps0" 
Ἑδονῆς τῷ χαταλόγῳ τῶν υἱοθετουμένων συναριθμεῖ- 
ται, xal οἱ γνώριµοι πάντες τὴν ἐχείνου πρὸς τὸ 
χρεΐττον µεταποίησιν ἐξαίρετον χαρὰν xal εὑφροτύ- 
νην ποιοῦνται. 


'AXAà δέδοιχα, φησὶ, τὸ τῆς φύσεως ἡμῶν εἰς 
ἁμαρτίαν εὔχολον, χαὶ διὰ τοῦτο πρὸς τὴν χάριν τῆς 


παλιγγενεσίας βραδύνω. Εὐπρόσωπον μέν σου τῆς 


δειλίας τὸ πρόσχηµα, xal καλῶς σαντὸν χατασχηµα- 
εἶζεις τῷ τῆς εὐλαδείας πλάσματι' ἀλλά σοι σύν- 
τοµος ἐρώτησις προσαχθεῖσα ἀρχέσει προγυμνῶσαι 
thv σχηνᾗν εὐχόλως. Ἐπεὶ γὰρ, ὁ δεδοιχέναι λέγων τὴν 
ἁμαρτίαν, χατηχούμενος ὑπάρχεις, viva ἄρα ζᾗς βίον 
ἀχατηγόρητον, 3 τὸν ἀναμάρτητον, fj τὸν Ev ἆμαρ- 
είαις; El μὲν γὰρ τὸν ἀναμάρτητον, τί δειλιᾷς τὸ βά- 
Άτισμα, χαὶ πρὸ ἐχείνου τηρῶν τὴν νομοθετηµένην 
ἀχρίδειαν ; El δέ σοι ἀχάθαρτος χαὶ ἀφύλαχτος fj ζωὴ 
βραδύνων ἐν ἀνομίαις, χαὶ τῇ μαχρᾷ συνηθείᾳ ἕξιν 
χτώµενος τοῦ χαχοῦ, πρόδηλον ὅτι τὴν ἑσχάτην àva- 
Βένεις ἀναπνοήν ἵνα τῷ βαπτίσµατι παραληφθέντι 
πατὰ τὴν τελευταίαν ὥραν συντελεσθῇ ἡ ζωή. Τοῦτο 
M ἐστι xatv χαὶ παράδοξος ἐμπορία, οὐ χρυσοῦ xat 
ἑσθῆτος, ἀλλὰ πλήθους ἀνομιῶν χαπηλεία περίεργος 
tic κατὰ φυχὴν χαθάρσεως. Καὶ χαθάπερ οἱ χοῖροι 
αηλὸν kx πηλοῦ µετέρχονται, xai τὸν βόρδορον ἔχου- 
er» αὐτοῖς ἑνδιαίτημα * οὕτως οἱ ταῖς ἀχαθαρσίαις 


vit:e sibi longum tempus dimetiebatur, acciderit 
id quod illi qui olim vana cogitabat, et ei dictum 
fuerit ex desperatione : Hac nocte anima tua sol- 
vitur a corpore 5, tunc magnus oritur tumultus 
et clamor; et omnia momento temporis acriter 
quiruntur, vasa, aqua, sacerdos, sermo qui prz- 
paret ad gratiam, quem usus quidem postulat, in- 
terrumpit autem morbus, qui efficit, ut vehemens 
et frequens sit anbelitus, et facit non minorem 
perturbationem, quam quz est, cum urget bellum ; 
omnes autem q"i sunt domi, sibi invicem occur- 
rentes erumpunt; estque protrusio, tumultus, mur- 
murque et susurrus flebilis, et incertus tanquam 
in proelio navali, se invicem implicantibus servis, 
cognatis, amicis, filiis, uxore. Doneé est ergo tem- 
pus pacis, in otio et vite tranquillitate res nostras 
componamus. Accipite Christi donum, quando is 
qui altum et incomparabile accipit beneficium, cum 
voluptate refertur in numerum eorum qui ado- 
ptantur in filios ; et omnes noti et familiares, ex illa 
mutatione in melius summam voluptatem capiunt 
et letitiam. 

Sed timeo, inquis, naturz nostre ad vitium 
proclivitatem, et ideo differo accedere ad gratiam 
regenerationis. Speciosus est quidem tnus prztex- 
tus timiditatis, et diligentis cautionis speciem re- 
cte prz te fers ; sed brevis tibi proposita interro- 
gatio sufficiet ad scenam facile aperiendam. Dic 
enim, qui dicis te timere peccatum, cum sis cate- 
chumenus, quemnam dicis vivere vitam, in quam 
nulla cadit reprehensio? eumne, qui non peccat, 
an eum qui est in peccatis? Si enim eum, qui nou 
peceat, qui times baptismum, cum etiam ante eum di- 
ligenter observes id quod est lege constitutum ? Sin 
autem tibi est vita immunda et nullam adhibens 
cautionem, cum diu moreris in iniquitatibus, et 
Jonga consuetudine mali habitum possideas, per- 
spicuum est quod ultimuin exspectas anhelitum, ut 
cum baptismo ultima hora suscepto vita simul fi. 
niatur. Hoe autem est vana et mirabilis mercatura, 
non auri et vestium, sed multitudinis iniquitatum, 
et supervacanea ac curiosa caupomatio animas pur- 
gationis; et quo modo porci a luto in lutum trans- 


συζῶντες συνάπτουσιν ἑἐπαλλήλους τὰς ἀνομίας. "H D eunt, et inluto jucunde et lubenter vitam agunt : 


Tip τῇ πορνείᾳ µολύνονται, fj τὴν δυσώνυμον µοι- 
χείαν τεχνάζουσιν, ἢ τὴν µέθην ἀσχοῦσι τὸ τῶν πο- 
νηρῶν ἐπιθυμιῶν ὑπέχχαυμα, ἡ τὰς ἀδελφὰς τούτων 
xai συγγενεῖς ἁμαρτίας ἐπιτηδεύουσι. Φοθοῦνται δὲ 
ϱὐ βάπτισμα, ὡς τῶν ἡδονῶν χώλυµα, χαὶ τῶν µια- 
pov ἁπολαύσεων ἀποχήν. Ὅταν οὖν λέγει ὁ προφα- 
σιζόµενος προφάσεις iv ἁμαρτίαις, ὅτι Φοδοῦμαι, 
πρόδηλός ἐστιν o0 τὴν ἁμαρτίαν εὐλαθούμενος, ἀλλὰ 
μαχρὰν αὐτῷ Ὑενέσθαι βουλόμενος, τὴν ἐν ταῖς 
ἁμαρτίαις ἀναστροφήν. Οἱ δὲ ταύτην ἔχοντες ἓν τῷ 
Μθει ch» πυντρὰν γνώµην, πρῶτον μὲν οὐδὲ ἀξιοῦν- 
- τῆς χάριτος’ ἀλλὰ ταῖς xeval; ἑλπίσιν ἑυτοὺς 


1ο. χι, 90. 
Ῥατκοι, Οκ. XLVI. 


ita qui vivunt in immunditia, scelera ac flagitia 
invicem conjungunt. Aut euim  polluuntur scorta- 
tione, aut abominandum machiuantur adulterium, 
aut exercent. ebrietatem, fomitem malarum cupi- 
ditatum, aut his affinia, et cognatione conjuncta 
exercent peccata. Timent autem baptismnm, ut qui 
prohibeat voluptates, et abstinere faciat a nefariis 
deliciis. Cum ergo dixerit, qui quarit excusa- 
tiones in peccatis, timere, perspicuum est eum non 
vereri, aut cavere peccatum ; sed velle se quam 
diutissime versari in flagitiis. Qui autem in pro- 
fundo malam hanc habent inentem, primum qui- 


1 


421 


S. GREGORII NYSSENI 


428 


dem nec gratiam assequuntur; sed vana spe se- A ἀποθουχολοῦντες ἁδοχήτως ἁπάχονται, ἀφοφητὶ xat 


ipsos pascentes, prater opinionem abducuntur abs- 
que strepitu et repente, tanquam insidias struente 
fure, opprimente inorte. Sin autem Deus suam 
verius effundens elementiam et bonitatem, in ul- 
timo die eum, qui delectatur peccato, mysteriis sit 
dignatus, non est eis ex negotialione tantum lucri, 
quantum existimant, Putant. enim futurum, ut 
eis regnum statim aperiatur, accipiant autem ali- 
quem locum plenum bonis admirabilibus, et 906- 
dem assecuturos esse honores quos justi. Hoc autem 
est quaedam spes inanis, falsa opinione prasstringeus 
oculos anime. Nam, ut mihi videtur, trifariam di- 
viduntur res hominum, in ea quas exspectatur vita, 
ul interim magis generatim ea persequar absque 


ἀθρόον ὡς ἐπιθούλου Χλέπτου τοῦ θανάτου χατα- 
λαμθάνοντος. ᾽Αλλὰ xdi πλεονάσας ὁ θεὸς τὴν oL- 
χείαν μαχροθυμίαν χαὶ ἀγαθότητα, χαταξιώσας τῶν 
μυστηρίων τὸν φιλαμάρτητον ἐπὶ τῆς ἑσχάτης ἡμέ- 
ρας, οὐχ ἔστιν αὑτοῖς τοσοῦτον τῆς πραγµατείας τὸ 
χέρδος, ὅσον νοµίζουσιν. Οἴονται γὰρ εὐθὺς μὲν 
ὑπανοιχθήσεσθαι τὴν βασιλείαν αὐτοῖς' λήψεσθαι δέ 
τινα χῶρον ἀγαθῶν γέµοντα θαυμαστῶν. χαὶ τῶν ἴσων 
ἀξιωθήσεσθαι τοῖς διχαίοις τιμῶν. Τὸ δὲ χενή τίς 
ἐστιν ἐλπὶς, δόξῃ φευδεῖ τὴν φυχὴν γοητεύουσα. Ὡς 
γὰρ ἐμοὶ φαίνεται, τριχὴ τὰ τῶν ἀνθρώπων διαιρε- 
θήσεται ἐπὶ τῆς προσδοχωµένης ζωῆς, ὡς γενιχώτε- 
pov τέως χωρὶς ὑπομερισμῶν διελθεῖν. Καὶ τὸ μὲν 
πρῶτόν ἐστι τάγμα τῶν ἐπαινετῶν xal δικαίων" 


-subdivisionibus. Et primus quidem erit ordo eo- B δεύτερον, τῶν οὔτε τιµωμµένων, οὔτε χολαζομένων 


rum qui sunt laudabiles et justi ; secundus autem, 
.eorum qui neque honorantur nec puuiuntur ; ter- 
tius autem eorum qui pro peccatis dant poenas. 
Ubi ergo eos ponemus qui in exsequiis acceperunt 
lavacri beneficium ? Num perspicuum est quod in- 
ter secundos, idque cum venia, ut sint hzeredes 
per Dei propriam benignitatem. Qui enim per so- 
cordiam et negligentiam prodidit, qua recte et ex 
virtute fiunt, non. est liber a poena et damnatione : 
siquidem velle malum est affine criminationi, οἱ 
bona odisse, aperte insimulatur improbitatis. Quid 
Lrgo magni lucraberis, si a regno excidas, οἱ ab 
illis promissis qua nec oculus vidit, nec auris au- 
divit ? Non punior, inquit, neque timco minas ; satis 
.-autem habeo, si neque grave quid patiar, neque 
prafclarum aliquid fecisse renuntier. Hoc est mali 
:servi institutum, qui pistrini et vinculorum et fla- 
grorum solum studet vitare supplicia ; liberalem 
autem gloriam et honorum splendorem ne tantil- 
lum quidem sibi vindicat. His est inimica et con- 
traria vox omnium sanctorum, qui fuerunt ab avo. 
llli enim omnes pro fiducia in Deuin et libera fidei 
confessione pericula dilexerunt, et praebuerunt 
corpus volentibus secandum et varie occidendum : 
Jec ulla re aspera fracti sunt ac. molliti, sanguinis 
et reruin praeclare gestarum praimium exspectan- 
tes, honorem, qui est in regno colorum. Propter 
illum jussus Abraham lilium sacrificavit ; et Moses 
laboravit in asperis deserti difficultatibus, et Elias 
in solitudine vitam egit asperam et austeram; et 
omnes. prophetze vixerunt in ovinis et caprinis pel- 
libus, afflicti et vexati. Pro illo evangeliste passi 
sunt stigmata pro Evangelio, et martyres decerta- 
runt adversus tormenta tyrannorum. Et quicunque 
cst vere ratione preditus, et Dei imago, et babens 
cognationem cuin iis qua sunt excelsa et coelestia, 
ne vult quidem esse, neque simul suscitari cum 
hominibus, qui reviviscunt, nisi sit a Deo laudan- 
dus ut bonus servus, aliquibus dignus censendus 
honoribus. Propter hoc institutum David quoque 
cervi sitim accipiL !*, ut ostendat, quantum sit suum 


'* Psal. xti, 2. 


τρίτον τῶν διδόντων δίχκας ὑπὲρ (v ἐπλημμέλησαν. 
Ποῦ τοίνυν τάζοµεν τοὺς ἑντάφιον λαθόντας τοῦ 
λουτροῦ τὴν εὐεργεσίαν; "H πρόδηλον, ὡς kv τοῖς 
δευτέροις, xal τοῦτο μετὰ συγγνώµης, ἵνα κατὰ τὴν 
οἰχείαν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν κληροδοτῄἠσωµεν. Ὁ 
γὰρ ὄχνῳ προδοὺς τὰ τῆς ἀρετῆς χατορθώματα, οὐχ 
ἐλεύθερος ζημίας xol χαταγνώσεως, εἴ γε τὸ ἐθελο- 
χαχεῖν ὑπὸ κατηγορίαν ἄγεται, χαὶ τὸ μισεῖν τὰ καλὰ 
πρόδηλον ἔχει τῆς πονηρίας τὸν ἔλεγχον. Τί τοίνυν 
μέγα χερδανεῖς ἔξω πίπτων τῆς βασιλείας, xal τῶν 
ἐπαγγελιῶν ἑἐχείνων, ἃς ὀφθαλμὸς οὐχ εἶδε xal οὓς 
οὐκ Ίχουσεν; Οὐ χολάζοµαι, φησὶν, οὐδὰὲ φοδοῦμαι 
τὰς ἀπειλάς' ἀρχοῦμαι δὲ τῷ μὴ παθεῖν τι δεινὸν, 
μήτε ὡς κατορθώσας τι γενναῖον ἀποδειχθηναι. "Av- 
δραπόδου πονηροῦ ἡ προαίρεσις μύλωνος ἀξίου xal 
δεσμοῦ xal µαστίγων, ἐχδῦναι µόνον τὰς τιμωρίας 
σπουδάξοντος  ἐλευθερίου δὲ δόξης xal τῶν Ex λαμ- 
πρότητος τιμῶν, οὐδὲ κατὰ μικρὸν ἀντιποιουμένου. 
Ἐχθρὰ πάντων αὐτὴ τῶν ἁγίων φωνὴ, ἑναντία τῶν 
&n' αἰῶνος ὁσίων. Ἐχεῖνοι γὰρ ἅπαντες τοὺς ὑπὲρ 
παῤῥησίας χινδύνους Ἰγάπησαν, xal παρεῖχον τοῖς 
βουλομένοις τέμνειν xal φονεύξιν Κοικίλως τὸ σῶμα, 
xai πρὸς οὐδένα ὡὠδινόφτων ἐμαλαχίσθησαν ἆθλον, 
τοῦ αἴἵματος χαὶ τῶν ἁθδραγαθημάτων, thv iv τῇ 
βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν προσδοχῶντες τιμήν. AC 
ἐχείνων ᾿Αέραὰμ τὸν υἱὸν προσταχθεὶς ἔθυσε' xal 
Μωῦσης ἑνεμόχθει τοῖς δεινοῖς τῆς ἱρήμου ' xai 
Ἠλίας τὸν ἔρημον ἔζη βίον xal ἀθεράπευτον * xal 
πάντες προφῆται διῆγον iv μηλωταῖς, bv αἰγείοις 
δέρµασιν, θλιδόµενοι, κακουχούµενοι. Ὑπὲρ ἐχείνης 
εὐαγγελισταὶ τὰ ὑπὲρ τοῦ Εὐαγγελίου ἔπαάχον στί- 
Ὕματα, xal μάρτυρες ταῖς χολάσεσι ταῖς παρὰ τῶν 
τυράννων ἑνηγωνίσαντο, καὶ πᾶς, εἴ τις ἀληθῶς λο- 
γιχὸς χαὶ εἰχὼν τοῦ θεοῦ , χαὶ συγγένειαν ἔχων πρὸς 
τὰ ὑψηλὰ καὶ οὐράνια, οὐδὲ εἶναι βούλεται οὐδὲ euv- 
εγερθΏναι τοῖς ἀναδιωσομένοις ἀνθρώποις: εἰ μὴ 
µέλλοι ἐπαινεῖσθαι παρὰ τοῦ θεοῦ ὡς ἀγαθὸς ῥ2οὺ- 
λος, xaí τινων ἀξιοῦσθαι γερῶν. Ἐπὶ «αύτῃ τῇ 
προαιρέσει xal ὁ Δαθὶδ τῆς ἐλάφου τῇν δίψαν οἰχεῖον 
ὑπόδειγμα ποιεῖται τῆς ἑαντοῦ πρὸς θεὸν ἐπιθυμίας - 
καὶ ἰδεῖν εὔχεται τὸ πρόσωπον τοῦ soo, ἵνα ταῖς 


42 


S. GREGORII. NYSSENI 


453 


tione est reete factum ejus, qui est honoratus. Gra- A δὲ ἧς ἔλαδεν οὐδεὶς μισθὸν ἁπαιτεῖ, ἀλλὰ τὸ ἑναντίον 


ti: autem quam accepit, nemo petit mercedem ; sed 
contra est debitor. Et ideo quando baptismo fue- 
rimus illuminati, benefaetori debemus benevolen- 
tiam. Nostra autem in Deum benevolentia est, 
quam in conservos exercemus liberalitas, salus 
nostra, et virtutis cura. Deponite ergo vestram 
inanem sententiam, qui baptismum reservatis ad 
exsequias, scientes quod fides suam requirit soro- 
rem, spem, nempe qua est ex charitate vite in- 
stitutionem. Qua quidem digni sumus Dei volun- 


- éqgelAet. Καὶ διὰ τοῦτο, ὅταν τῷ βαπτίσµατι φωτισθῶ- 


μεν, χρεωστοῦμεν τῷ εὐεργέτῃ τὴν εὔνοιαν. Εὔνοια 
δὲ ἡμετέρα πρὸς Θεὸν ἡ περὶ τοὺς ὁμοδούλους εὐ- 
Ὑνωμοσύνη, ἡ σωτηρία ἡμῶν αὐτῶν, xa fj τῆς ἀρε- 
τῆς ἐπιμέλεια. Απόθεσθε τοίνυν τὴν µαταίἰαν γνώµην, 
οἱ ἑντάφιον τηροῦντες τὸ βάπτισμα, εἰδότες, ὡς 1) 
πίστις τὴν ἁδελφῆν ἑαυτῆς, τὴν ἀγαθὴν πολιτείαν 
ἐπιζητεῖ. ἧς ἀξιωθείημεν ἀγαθῇ προαιρέσει χαὶ 
βοηθείἰᾳ Θεοῦ, ᾧ πρέπει προαχύνησις νῦν καὶ εἰς 
τοὺς αἰῶνας. Αμήν. 


tate et ope : quem. decet adoratio nunc et semper, 
€t in secula seculorum, Amen. 





PARS IV. 


ORATIONES ET EPISTOLJE. 
I. ORATIONES. 


MONITUM IN ORATIONEM SEQUENTEM u^ 


Primus hanc Orationem edidit ex uno codice Monacensi Jacob. Gretserus, Soc. Jesu Theol.. in Ap- 
pendice ad S. Gregorii Nysseni Opera, Paris. 1618, in-fol., p. 225-254. Paulo post repetita est in altera 
editione Paris. 1058, in-fol., tom. 1, p. 225-254. Accuratius inspecta editione utraque, descri 
verbis Grzcis ex exemplari Gretserianze Appendicis, orationem Graecam S. Patris erroribus omnis generis 
tam deformatam, versionemque Latinam tam parum accuratam esse reperi ut mihi ad codicem refu- 
giendum esset. Litteras dedi ergo ad J. G."Krabingerum, bibliothecze Regize Monacensis custodem, virum 
celeberrimum et de his nostris litteris egregie meritum, codicis illius collationem novam ab amico 
Petens libere et candide. Annuit lubentissime precibus meis Krabingerus, dieque 1U Nov. 1859 Monachio 
ad me transmisit lectionum varietatem plenam et in ininimis quoque accuratam, qua item hic in Adno- 
tatione mea fidissime usus sum, neglectis tantum orthographicis vitiis apertis, Est autem codex ille Mo- 
nacensis; quem litteris Mon. designavi, unicus in quo hac homilia servatur ; nec Vindobonse, Venetiis, 
aut Florentiz alterum reperiri Krabingerus mihi scripsit, nec ego Parisiis inveni, nec Matriti asservari 
puto. Contentus ergo esse debui codice illo Monacensi 47, chartaceo, sseculi xvi, in-fol., cujus ope emen- 
dare et supplere potui plurima. Mirum est Gretserum, uti Krabingero videtur, tam multa ascripsisse, 
correxisse, subinde corrupisse, ut ego quidem meo jure eum, rater Monacensem, alio codice usum 
fuisse putem. Plura egomet correxi, monito ubique lectore; quod an perverse egerim, me doctiores judi- 
cabunt ; interpunctio autem tota mea est. 


(a) Ludov. de Sinner, in fronte editionis sua orationis sequentis, que anno 1858 apud Geume 
Íratres prodiit in-12. 


495 





TOY EN 


CONTRA USURARIOS. 


434 





AFIOIZ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ 


ΚΑΤΑ TON ΤΟΚΙΖΟΝΤΩΝ. 


S. P. Ν. GREGORII 
* EPISCOPI NYSSENI 


ORATIO CONTRA USURARIOS. 


Jacobo Gretsero Soc. Jesu theologo interprete. 


Τῶν φιλαρέτων ἀνθρώπων, τῶν ζῇν (1) κατὰ λό- A 


T9v προαιρουµένων, νόµοις ἀγαθοῖς ὁ βίος καὶ προσ- 
τάγµασι χεχανόνισται’ ἓν οἷς χαθορᾶται τοῦ No- 
µοθέτου 4| γνώμη πρὸς δύο γενικῶς ἀποτεινομένη 
σκοκούς ἕνα μὲν, τῶν ἀπειρημένων τὴν ἀπαγόρευ- 
6ιν ἔχοντα, ἕτερον δὲ, τὸν πρὸς τὴν ἑνέργειαν τῶν 
χαλῶν χατεπείγοντα. Οὐ γὰρ ἔστιν ἄλλως εὐπολί- 
τευτον βίον χατορθωθῆναι χαὶ σώφρονα, εἰ pij τις 
φεύγων ὡς ἔχει δυνάµεως τὴν χαχίαν, διώξειεν ὡς 
vic μητέρα (2) «hv ἀρετήν. Συναχθέντες τοίνυν καὶ 
e&pepov (5) ἵνα θεοῦ προσταγµάτων ἀχούσωμεν, 
Ἱδροώμεθα τοῦ Προφήτου φονεύοντος τὰ μοχθηρὰ 
τῶν δανεισµάτων τέχνα, τοὺς τόχους, ἐξαιροῦντος δὲ 
φοὗ βίου «hv ἐπ ἑργασίᾳ χρΏσιν τῶν νομισμάτων; 
διδύμεθα δὲ εὐπειθῶς τὸ παράγγελµα ' ἵνα μὴ ἡ 


Hominum virtutis studiosorum, et qui mores ex 
rationis prxscripto formant, vita continetur bonis 
legibus et preceptis, in quibus videre est legisla- 
torem duo generatim spectare : alterum, ut mala 
vetel; alterum, ut ad honestas actiones singulos 
incitet. Non enim lieri potest, ut quis in societate 
civili vitam ad recti et temperantiae norinam com- 
ponat, nisi totis viribus improbitatem fugiat, vir- 
tutemque niaximo studio persequatur. Coacti igi-- 
tur hodie quoque in unum, ut divinis mandatis 
audiendis operam demus, audivimus quomodo 
propheta, pestifera fenoris germina, usuras in- 
quam, succidat, et ex hominum consortio funditus 
evellat pecunie ad usuram elocationem. Nostrarum 
partium erit, morem gerere propheta monitis, ne 


Miepa (4) κείνη γενώµεθα, ἐφ᾽ fjv χαταπεσὼν 6 B effciamur illa pelra, supra quam cum semen ceci- 


φπύρος, ξηρὺς καὶ ἄγονος ἔμεινεν, μηδὲ λεχθῇ πρὸς 
ἡμᾶς ἃ ποτε πρὸς τὸν δυφάγωγον Ἱσραήλ» Ακοῇ 
ἀπούσετα, xal ob μὴ συνητε, καὶ β.έποντες 
Αάφετε, xal οὗ μὴ Vence. 


Παραιτοῦμαι δὲ τοὺς ἀχουσομένους μηδαμῶς θρα- 
σθτητός µου f) ἁνοίας χαταφηφίσασθαι, εἰ ἀνδρὺς 
λογάδος xal ὀνομαστοῦ κατὰ φιλοσοφίαν, πάντων δὲ 
λόγων ἁσχηθέντος παιδείαν, ἐπὶ τῆς ὑποθέσεως αὖ- 
ες εὐδοχιμήσαντος, xal χαταλιπόντος (5) τὸν κατὰ 


* Lee. wn, 15. * lsa. vi, 10. 


(1) Zgv. Cod. Mon. Cf» (sic). Πίναξ nescio cujus 
eodicis qui servatur in. libro ms. Suppl. bibl. HKe- 
gue m ; Drimamque tantum hujus orationis 
exbibet lineam, diserte babet ζῇν. Ed. τήν. 
al Ὡς vióc μητέρα. Jta Mon. Ὡς οἷος μάλιστα 


(3) Καὶ σήμερον. Ἱία Mon. Ἐπισήμερον., vocem 
Wbili, dat Ed. Moz inter ἀχούσωμεν et Ἱχροώμεθα 
ltunula est in Mon. Alludit noster ad Ezech. xxu, 
8: τόκον xai TO4ovacyhv ἐλαμδάνοσαν iv σοί, 
πὰ, quie lecta fuerant in ecclesia ante orationem. 

forma Alexan 


δι ἑλαμδάνοσαν pro ἐλάμόα- 


disset, exaruit, nullumque fructum protulit !, ne 
forte audiamus quod olim ad przfractos et. intra- 
etabiles Israelitas dictum est : Auditu audietis, et 
non intelligetis, et videntes videbitis, nec tamen vi- 
debitis ?. 

Rogo autem omnes, quicunque audituri sunt, wt 
me audacie et insipientie non condemnent, quod 
cum vir disertus, et in rebus ad divinam philoso- 
phiam spectantibus, magni nominis et in omni 
dicendi genere admodum exercitatus, et in hae 


voy v. Burnouf, $241 ; Winer, Gramm. N. T. 6.0, 
$ ; Buttmaunn, t. I, p. 346. 

(4) Ἡ πέτρα. Articulum om. Ed., supplevit 
Mon. Locum ad quem hic alludit Nyssenus, S. Lu- 
c: est in parabola de seminante, c. vini, 5 8qq. 

(5) Κατα ιπόντος. Ex his fortasse inferes hanc 
Orationem a S. Gregorio Nyaseno habitam esse 
post obitum 5. Basilii dilectissimi fratris. Decessit 
enim Cesareg archiepiscopus anno 579, die primo 
mensis Januarii ; S. remorius Nyss. autem, anno 
394. V. tamen infra, ο. 10, in (ine Orationis. Mon. 
χαταλιπῶντος τῶν χατατοχ.στῶν, unde articulum 


453 


S. GREGORII NYSSENI 


4.6 


ipsa materia praeclare versatus, orationem contra À τοχιστῶν λόγον χτῆμα τῷ Bp, κἀγὼ πρὸς τὴν αὑτὴν 


feneratores instruendz vitz reliquerit, ego in eam- 
dem arenam descenderim, junctis boum aut asino- 
rum paribus, quibus contendam cum equis victo- 
γα corona redimitis ; semper enim cuin grandio- 
ribus visungur nonnulla humiliora ; nam sole splen- 
dente splendet nonnihil et luna : et onerariam 
navem, quis millenis mercibus teferta, 4 ventis 
hinc inde impellitur, sequitur exigua quedam 
cymbula, idem secans zquor: virisque athletico 
more et ritu depugnantibus, eadem lege digla- 
diantur el pueri. Hzec igitur nostra sit petitio. 

Tu vero, quem alloquor, quisquis es, odio ha- 
b^to mores cauponum, cum homo sis. Ama ho- 
mines, non pecuniam; obsiste tantisper peccato. 
Insona aliquando gratissimis tibi usuris vocem il- 
Jam Joannis Baptiste : Genimina viperarum *, abite 
4 me. Pernicies estis iis qui vos retinent, et ac- 
cipiunt. Paululum oblectationis affertis; sed tem- 
poris progres-ione virus a vobis sparsum, conver- 
titur ani in acerbum maleficium. Viam vite 
obsepitis; regni coelestis fores clauditis. Modicuimn 
quidem oculos aspectu, tinuituque vestro aures 
recreatis; interim zterni doloris causa et origo 
estis. Hec ubi dicta, valedic superflue rerum 
copia el usuris, pauperumque amorem in te excita, 
Et illum, qui mutuum yetit, ue averseris *. Ob ino- 
piam tibi fit supplex, foribusque tuis assidet : cum 
egens sit, confugit ad tuas copias, ut ab eo ege- 
statem depellas. At tu contrarium facis, opitulator 
verteris in hostem : non enim opeim fers, ut ex 
illa qua premitur inopia evadat et ab usuris pen- 
dendis liberetur; sed seris affl.cto mala, nudum 
exuens, vulneratumque denuo vulnerans, curas 
euris aecumulans, doloresque doloribus addens. 
Nam quí pecuniam cum fenore reddendam accipit, 
pignus et arrham paupertatis accipit, specie bene 
ficii exitium domum reportans. Quemadmodum 
enim is, qui precibus victus febricitanti, et quem 
vehementissimus calor, sitisque nimio exayitat, 
meri poculum porrigit, ezhilarat quidem grum 
perbrevi tempore, dum poculum exhaurit; sed 
non longe post acerbissimam et decuplo gravio- 


* Matth, 10, 7. * Matth. v, 49. 


ἅμιλλαν χαθῆχα, bvov f) βοῶν ἅρμα πρὸς τοὺς στεφα- 
νίτας ἵππους ζευξάµενος * παραφαίνεται γὰρ ἀεὶ τὰ 
μιχρὰ τοῖς µεγάλοις * καὶ λαμποµένη σηλήνη, ἠλίου 
qalvovtog* πλεούσης δὲ μυριοφόρο» νηὸὺς, xal τῇ 
σφοδρότητι τῶν ἀνέμων ἐλαννομένης, ἐπαχολουθεῖ d 
μικρὰ πορθμὶς τὸν αὐτὸν περαιουµένη βυθόν' ἁν- 
δρῶν δὲ πάλιν ἀγωνιζομένων νόµοις ἀθλητιχοῖς, 
ἐγχονίζονται τῷ αὑτῷ xal παῖΐδες. "D5e μὲν οὖν 
ἑχέτω τῆς γνώμης fj αἴτησις. 


Xj δὲ, πρὸς ὃν 6 λόγος, ὅστις ποτ' ἂν fic, µίσησον 
τρόπον καπκη)ιχὸν, ἄνθρωπος (9v. ᾿Αγάπησον ἀνθρώ- 
πους, χαὶ μὴ ἀργύριον' στῆσον μέχρι τούτου τὴν 
ἁμαρτίαν. Εἰπὰ τοῖς ποτέ σου φιλτάτοις τόχοις τὴν 
Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ φωνήν' Γεννήµατα ἔχι- 
δνῶν (6), πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ. “Όλεθροι τῶν ἑχόντων 
ὑμεῖς καὶ λαµθανόντων ἐστέ' τέρπετε πρὸς ὀλίγον, 
ἁλλὰ χρόνοις ὕστερον ὁ ἀφ᾽ ὑμῶν ib; πικρὸν γίνεται 
δηλητήριον τῇ guys. ἀποφράττετε ζωῆς ὁδόν᾽ χλείετε 
τῆς βασιλείας τὰς θύρας μικρὸν τέρψαντες τὴν ὄψιν, 
καὶ τὴν &xohv περιηχήσαντες, αἰωνίου λύπης Υίνεσθε 
πρόξενοι. Ταῦτα εἰπὼν ἁπόταξαι πλευνασμῷ (7) καὶ 
τόχοις, σύνταξαι δὲ φιλοπτωχίᾳ, Καὶ τὸν θ6λοντα 
δανείσασθαι μὴ ἁποστραφῇς. Auk πενίαν σε ἴχε- 
τεύει zal ταῖς θύραις προσχάθηται ' ἀπορῶν xata- 
φεύγει πρὸς τὸν σὺν πλοῦτον, ἵνα γένῃ αὐτῷ τῆς 
χρείας ἐπίκουρος. Σὺ δὲ τοὐναντίον moule: ὁ σύμ- 


C µαχος Υίνῃ πολέμιος' οὐ Υὰρ αὐτῷ συµπράττεις, 


ὅπως ἂν (8) καὶ τῆς ἀνάγχης ἐλευθερωθείη τῆς ἐπι- 
χειµένης, xai col ἀποπληρώσῃ τὸ δάνεισµα, ἀλλὰ 
σπείρεις τῷ στενουμένῳ χαχὰ, τὸν γυμνὸν ἀπεχ- 
δύων, τὸν τετρωµένον ἐπιτραυματίνων, φροντίδας 
ἐπισυνάπτων ταῖς Φροντίσι, χαὶ λύπας τῇ λύπῃ. 
'O γὰρ ἔντοχον χρυσὺν ὑποδεχόμενος, ἀἁῤῥαδῶνα 
πενίας λαµδάνει ἓν προσχήµατι εὐεργεσίας, ὄλεθρον 
ἐπεισάγων τῇ olxí2. Ὥσπερ γὰρ ὁ πυρεταίνοντι, 
χαιοµένῳ παρλ τῆς θέρµης, δίψῃ δὲ σφοδροτάτῃ evv- 
εχοµένῳ, xoi Ἱναγχααμένως αἰτοῦντι τὸ πόμα, 
διδοὺς οἵνον δῆθεν ὑπὸ φιλανθρωπίας, εὐφραίΐνει μὲν 
πρὸς ὀλίγον τὴν χύλιχα ἐφελχόμενον, ὀλίγου δὲ kei 
νου παρελθόντος, σφοδρὺν xal δεχαπλααίονα *9 


τόν inserui. — Loquitur de Basilio magno fratre D f| ἄλλο τι, ἐπὶ τῷ λαθεῖν ὁμοιογενὲς πλέον κοῦ δοθέν» 


ο qui contra usurarios orationem habuit et 
idit. 

(6) l'exx (paca éxidyvor. Sunt ex S, Matth. 11,7; 
S. Luc. 11, 7: cattera auteni more suo παραφρά- 
ζει noster. 

(7) Mon. ἁπόταξε πλεονασμῷ. Ed. ἁπόταξαι πλεο- 
νάσμασι. Recte quidem πλεονασμῷ : « Vox enim 
πλεονασµός in sacris Litteris significat id quod prze- 
ter sortem accipitur. Vide cap. xau. Ezecliielis. » 
Garnier. ad S, Basil. Homil. in feneratores, c. 5, 
supra, p. 14, |. 19. Ita noster infra, c. 9, μὴ μετὰ 
τόνων, μηδὲ πλεονασμῶν. De synouymia vocum τό- 
χος et πλεονασμός hzc habet Biel Thesaur. philol. 
in LX X, s. v. πλεονασµός : « Balsamo ad Gregorii 
Nysseni Epistolam canonicam : Πλεονασμὸς οὖν 
ἐστιν, ὡς ὅταν τις δῷ τινι αἶτον, f| olvov, fj ἔλαιον, 


τος. Πλεονασμός quidem est, cum, si quis alicui ma- 
tuo dederit (rumentum, vel vinum, vel oleum, sel 
aliud quid, plus similis generis accipit, quam dedit. 
Subjicit paulo post : Ὁ δὲ τόχος λέγεται ἐπὶ vopr- 
σµάτων. Tóxo; autem dicitur de usura pecunia. t 
Salmasium De nod. usur. p. 520, ubi verisimile 
esse putat, quod, ubicunque in sacra Gcriptera 
dus hz voces τόχος οἱ πλεονασμός simul positge re- 
eriantur, altera pecuniz usura, altera iv 
significetur. V. et Ez. Spanhemii. Not. ed Aristoph. 
Nub. v. 1991. » (Aristoph. ed. Schütz., t. 1l, 
art. i, p. A43 sq.) Cf. Biel. I. l. s. v. ο -- 
nfra, Kalev... ἀποστραφῇς S. Mattbsei sunt, v, 49. 
(8) "Av addidi ex Mon., cui debetur etiam wl σοὶ 

ἀποπληρώσῃ. Ed. καὶ ph ἀπ. 


431 


CONTRA USURARIOS. 


4^8 


χάµνοντε tbw πυρετὺν ἀπεργάζεται ' οὕτως ὁ παρ- 4 rem febrium misero parit ; δἱρ et qi egeno pecunia 


έχων πένητι γέµόντα (9-10) [πενίας] χρυσὸν, οὗ 
παύει τὴν ἀνάγχην, ἀλλ᾽ ἐπιτείνει τὴν συµφοράν. 
Mi τοίνυν (fon; µισάνθρωπον βίον àv. φιλανθρω- 
πίας προσχήµατι, μηδὲ γένῃ ἰατρὸς ἀνδροφόνος, «b 
πρόσχηµα μὲν τοῦ σώξειν ἔχων διὰ τὸν πλοῦτον, ὡς 
ἐκεῖνος διὰ τὴν τέχνην᾽ τῇ προαιρέσει δὲ χεχρηµένος 
εἰς ἀπώλειαν τοῦ ἑαυτόν σοι καταπιστεύσαντος. 'Ap- 
T καὶ ὁ πλεονεχτικὸς (14) βίος ὁ τοῦ τοχίζοντος. 
Οὐκ οἶδε πάνον Ὑεωργίας, οὐκ ἐπίνοιαν ἐμπορίας" 
ἐφ᾽ ἑνὸς δὲ τόπου χάθηται, τρέφων ἐπὶ τῆς ἑστίας 
θηρία. "Ασπαρτα (12) αὑτῷ βούλεται τὰ πάντα xal 
ἀνήροτα φύεσθαι' ἄροτρον ἔχει τὸν χάλαμον' χώραν, 
«bv χάρτην (15): σπέρµα, τὸ μέλαν ὑετὸν, χρόνον, 
αὐξάνοντα αὐτῷ λανθανόντως τὴν τῶν χρημάτων ἐπι- 


sub fenore commodat, necessitatem illius non sub- 
levat, sed calamitatem poiius auget. 

Ne vixeris igitur specie humanitatis vilam in- 
bumanam et efferatam, neque esto medicus, qui 
perimat, nomen quidem et formam pr: te ferens, 
quasi serves ob divitias, sicut οἱ ille propter ar- 
tem; voluntate autem tua et animo ad alterius, 
qui se tibi conrmittit, perniciem abutens. Segnis 
εἰ insatiabilis est vita usurarii. Nescit luborem 
agrorum colendorum, mercaturam non exercet; 
sed uno in loco considens imianes domi suc 
feras nutrit. Vult omnia sibi sine satu, et inarata 
progigni, cui quidem aratrum est calamus; agcr, 
charla; semen, atramentum ; pluvia, tempus, 


καρπίαν. Αρέπανόν ἐστιν αὐτῷ ἡ ἀπαίτησις ἅλων, B quod illi pecuniz fructus occultis. incrementis 


ἡ olxla, ἐφ᾽ Tic λεπτύνει τὰς τῶν θλιδοµένων οὐσίας. 
Τὰ πάντων ἴδια βλέπει. Εὔχεται τοῖς ἀνθρώποις ἀνάγ- 
γας xai συμφορὰς, ἵνα πρὸς αὐτὸν ἠναγχασμένως 
ἀπέλθωσι. Μισεῖ τοὺς ἑαυτοῖς ἀρχοῦντας, xal τοὺς 
μὲ διδανεισµένους (14) ἐχθροὺς ἡγεῖται. Προσεδρεύει 
τοῖς δικαστηρίοις, ἵνα εὕρῃ τὸν στενούµενον τοῖς 
ἀπαιτηταῖς, xol τοῖς πράχτορσιν ἀχολουθεῖ, ὡς ταῖς 
παρατάξεσι xal τοῖς πολέμοις οἱ γῦῶπες. Περιφέρει 
€b βαλάντιον, καὶ δείχνυσι τοῖς πνιγοµένοις τῆς θή- 
ῥας (15) δέεερ, Iv ἐχείνῳ διὰ τὴν χρείαν περιχἠ- 
ναντες, αυγχαταπίωσι τυῦ τόχου (16) «b ἄγχιστρον. 
Καθ ἡμέραν ἀριθμεῖ τὸ κέρδος, χαὶ τῆς ἐπιθυμίας 
οὐχ ἐμπίπλαται. "Αχθεται πρὸς τὸν χρυσὸν τὸν ἐαὶ τῆς 
οἰκίας ἀποχείμενον, διότι χεῖται ἀργὸς xal ἄπρακτος. 
Μιμεῖται τοὺς. γεωργοὺς τοὺς ἀπὸ τῶν αωρῶν ἀεὶ 
σπέρματα αἰτοῦντας (17). Oüx ἀνίησι τὸν ἆθλιον χρυ- 
οὖν, ἀλλ kx χειρῶν εἰς χεῖρας µετάχει (18). Βλέπεις 
γοῦν *bv πλούσιον xal πολύχρυσον πολλάκις μηδὲ ἓν 
νόμισμα ἔχοντα ἐπὶ τῆς οἰχίας (19), ἀλλ' ἐν χάρταις 
Sho ἐλπίδας, kv ὁμολογίαις τὴν ὑπόστασιν, μηδὲν 
ἄχοντα χαὶ πάντα χατέχοντα' πρὸς τοὐναντίον τοῦ 
ἀποστολικοῦ γράμματος (20) κεχρηµένον τῷ βίῳ, 
αώντα διδόντα τοῖς αἰτήσασιν, οὐ διὰ φιλάνθρωπον 
Ἱνώμην, ἀλλὰ διὰ φιλάργυρον τρόπον. Αἱρεῖται γὰρ 
οὖν πρόσχαιρον πενίαν, ἵνα, ὡς δοῦλος ἐπίμοχθος. ὁ 
χβυσὸς ἑργασάμενος, μετὰ τῶν μισθῶν ἑπανέλθῃ. 
Ὀρᾶς, ὅπως ἡ τοῦ μέλλοντος ἑλπὶς χενοῖ τὴν οἰχίαν, 
παὶ ποιεῖ tbv πολὺν χρυσὺν ἀχτήῆμονα πρόσχαιρον. 
Τούτου δὲ τίς ἡ αἰτία; Ἡ ἐν τῷ χάρτῃ γραφῇ, tj ópo- 


ών) Γέμοντα. Mon. γένοντα, unde Ed. yev- jy 
sed εἰ sic regimen verbi deest. Accen- 
tas T ratione ductus scripsi γέµοντα lacunulamque 
supplevi addito πενας, e pracedentibus. Possis 
supplere τόχον seu τόχων, ex gente Gretseri; aut. 
legere Tekiven χρυσό sine ullo supplemento ; sed 
accenlus aon conc 
^. (48) 'Apréc καὶ "i αλ. Articulus forsan hic de- 
lenéus, aut ssltem post πλεονεχτιχός transponen- 
dus est. 


49) ΄Ασπαρτα... ἀνήροτα. Alludit ad Homer. 

2 ix, 109, ubi v. Boissonad., coll. Duport. 

Gnomologia america, E 196 sq., vel, Bi mavis, 
e 


Ms) mesa ad Lucian. mercede conductis, p. 6. 
(12) Mon "di . lta Mon. Ed. τὴν x χάρτην. 
4) Mon νεισµένους, una voce. Ed. µη- 
V dave Loi voe. 


adauget et educat. Falx illi est. repetitio; area, 
doinus, in qua miserorum fortunas ventilat, Et 
qua omnium sunt, propria sui ipsius videt. lm- 
precatur hominibus calamitates, ut coacti ad 
ipeum confugiant ; odit, quibus res sux sufliciunt, 
εἰ quos mutuum sub usura petere non conspicit, 
in hostium numero habet. Assidet curia et foro, 
nt inveniat, quem sors adversa affligit ; exactores 
et procuratores suos semper sequitur, ut vultures 
castra et acies. Circumfert autem loculos, ut mi- 
seris escam ostendat, ut ei ob necessitatem inlian- 
tes, devorent simul usurz bamum. Quotidie nume- 
rat lucrum, suamque cupiditatem minime explet. 
Dolet ob argentum domi repositum, quod otiosum 
est et infructuosum. lmitatur colonos, qui ex 
acervo frumenti semper semen petunt. Non relin- 
quit miserandum aurum intactum, sed ex inanu in 
manum transfert. Áspicis igitur opibus divitiisque 
abundantem szxpe domi sue me unum quidem 
nummum habere, sed omnes spes ejus in charta 
sitas, omnesque fortunas in pactis εἰ conventis., 
qui nihil babct, et omnia possidet : contrario mod.» 
apostolicis monitis vitam instituens, qui omnia 
largitur petentibus, non humanitatis, àed cupidita- 
tis gratia. Eligit enim pauperiem ad nonnullum 
tempus, ut pecunia instar laboriosi servi operans, 
cum mercede ad ipsum revertatur. Vides, ut spes 
futuri lucri exinaniat domum, efficiatque ut. inops. 
Bit, cui alioquin multum auri suppetit. Hujus vero 


o Τῆς θήρας. 1a Gretseri Appendix. Ed. 1658 
D ac θήρας, quod et Mon. habere videtur. 

(16) Συγκαταπίωσι τοῦ tóxov. Sic Ed. Mon. 
συγχαταπἰωσιν τῶν τόχων (e corr. τῷ τόχῳ, utto- 
que v deleto). Mox. Mon. καθηµέραν. 

(17) Ἆεὶ eaépuaca. αἰτουντας. Loco horum 
verborum, qua desunt. in Mon., receutior mauus 
asteriscum posuit ibidem. 

(18) Μετάγει. Mon. µετετειµ (sic?), in marg. a 
manu, ut videtur, Greiseriana, µετάχει. 

(19) Verba πολλάχις μηδὲ ἓν (sic) νόµισµα ἔχοντα 
ἐπὶ τῆς οἰχείας (sic). utpote omissa, alia manus in 
marg. Mon. supplevit. 

(20) Tov ἀποστο.ικοῦ vpápgiatoc. Quo alludat 
bic noster, latere me fateor. Credas, ad S. Matih. 
v, 42 : τῷ, αἰτοῦντί σε, δίδου. At non est apostoli- 
cun, sed ipsius Salvatoris hoc preceMum. 


4359 


S. GREGORII NYSSENI 


410 


quinam causa? Scriptura in papyro consignata, A λογία τοῦ στενωθέντος. Δώσω µετά τῆς ἐργασίας, 


et pactio seu promissio afflicti. Reddam cum fe- 
nore. Restituam cum lucro sortem. Deinde insto et 
admoneo ut ne fidem fallat. Et debitor quidem, 
licet inops, fidem facit ob syngrapham. Deus au- 
tem, qui Jives est, licet multa polliceatur clara et 
sonora voce, non tamen auditur. Da, et ego red- 
dam, clamat in Evangeliis, in publico totique ter- 
rarum orbi noto chirographo, quod quatuor, loco 
et vice unius scripserunt, cujus testes omnes 
Christiani a temporibus parte salutis exstiterunt. 
llabes paradisum pignus, pignus utique dignum, 
quo fidenter nitaris. Quod si et hic aliquid quzris, 
totus mundus probi debitoris possessio est. Cu- 
riose circumspice copiam , qua abundat is , qui 


ὑποτελέσω μετὰ τοῦ vivopévou. Elea, παραχαλῶ, 
ὁ μὲν χρεώστης, xal ἄπορος ὢν, διὰ τὴν συγγρα- 
φὴν (21) πιστεύεται ὁ δὲ θεὸς, πλούσιος (v xol 
ἐπαγγελλόμενος, οὐχ ἀχούεται. Abc, xal ἐγὼ ἆπο- 
δώσω (22), βοᾷ γράφας Ev Εὐαγγελίοις, ἓν χειρογράφφ 
δηµοσίῳ τῆς οἰκουμένης. ὃ τέσσσαρες ἔγραφαν εὐαγ- ^ 
γελισταὶ, &v0' ἑνὸς συµθολ[αι]ογράφου, οὗ μάρτυρες 
πάντες οἱ ἐχ τῶν χρόνων τῆς σωτηρίας Χριστιανοί. 
Ἔχεις ὑποθβχην τὸν παράδεισον, ἐνέχυρον ἀξιόπι- 
στον. El δὲ xat ἐνταῦθα ζητεῖς, ὅλος ὁ χόσµος τοῦ 
εὐγνώμονος χρεώστου χτῆμα. Περιέργασαι σαφῶς 
τὴν εὐπορίαν τοῦ ζητοῦντος τὴν εὐεργεσίαν, χαὶ εὖ- 


ρήσεις (23) τὸν πλοῦτον. Πᾶσα γὰρ χρυσῖτις τοῦ χρεώ- 


στου τούτου χτῆμα. Πᾶν µέταλλον ἀργυρίου καὶ 


beneficium abs te petit, et invenies ipsius divitias. B χαλχοῦ xai τῶν ἑξῆς ὑλῶν τῆς ἐχείνου δεσποτείας 


Nam omnes auri argentique fodinz debitoris pos- 
sessio sunt. Omne melallum argenti et ceris, et id 
genus aliorum, dominio et imperio ipsius subjicitur. 
Respice in totum eclum, qua patet ; mente con- 
cipe maris infinitatem; cogita terre latitudinem ; 
numera, quas nutrit feras; omnia subjeeta sunt 
illius potentis, cujus tu paupertatem contemnis. 
Moderatus et squus esto. Ne injuria affeceris 
Deum; neque zstimes Deum inferiore et inhono- 
raiore loco esse quam trapezitas, quibus si 
spondeant, absque dubio credis. Da sponsori im- 
mortali. Crede chirographo inaspectabili quidem, 


µέρος. ᾿Απόθλεφον εἰς τὸν µέγαν obpavóv* χατάµαθε 
τὴν ἄπειρον θάλασσαν’ ἱστόρησον τὺ πλάτος τῆς γῆς" 
ἀρίθμησον τὰ ἐπ αὐτῆς τρεφόµενα Qua πάντα 
δοῦλα xal κτήματα, οὗ σὺ ὡς ἁπόρου (24) χαταφρο- 
νεῖς. Σωφρόνησον, ἄνθρωπε. Mi καθυθρίσης «bv 
θεὺν, μηδὲ ἠγήσῃ τῶν τραπεζιτῶν ἀτιμάτερον, οἷς 
ἑγγυωμένοις ἀναμφιθόλως πιστεύσεις. Abc ἑγτυητῇ 
μὴ ἀποθνήσκοντι. Πίστευσον χειρογράφῳ μὴ βλεπο- 
μένῳ μηδὲ σπαρασσοµένῳ. ΜΗ ἑπερωτήσῃς τὴν ἑρ- 
γασίαν, ἀλλὰ δὺς ἀχαπήλευτον τὴν εὐεργεσίαν, καὶ 
ὄφει σοι τὸν θεὸν μετὰ προσθήχης ἀποδιδόντα τὴν . 
χάριν. 


sed ejusmodi tamen, quod perdi nequeat. Ne exigas lucrum, sed impende benefloium ise spe 
questus, videbisque Deum non sine additamento rependere gratiam. 


Quod si hzc oratio tibi peregrina et prater opi- C 


nionem accidit, in promptu habeo testimonium, 
quo perspicuum fit Deum pie sumptus et impensas 
facientibus multis variisque modis reponere vicem. 
Petro enim interrogante et dicente : Ecce nos re- 
liquimus omnia, et secuti sumus te, quid ergo erit 
nobis ? Amen dico vobis, inquit, omnis qui relique- 
vit domos, aut fratres aut sorores, aut patrem, aut 
matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros, centu- 
plum accipiet, et vitam eternam possidebit *. Vides 
liberalitatem? Vides bonitatem? Et valde quidem 
hnpudens fenerator laborat, ut sortem duplicet ; at 
Deus sponte sua, ei qui fratrem suum non oppri- 
wit, centuplum reddit. Obtemperato igitue Deo 
consulenti, usurasque peccato non obnoxías refe- 
res. Cur te haud sine scelere curis conficis, dies 


5 Matth. xix, 27, 98. 


"Av δὲ ξενίζῃ σου την ἀχοὴν ὁ παράδοξος [6] λό- 
γος (25), πρόχειρον ἔχω τὴν μαρτυρίαν, ὅτι τοῖς «0- 
σεδῶς δαπανῶσι χαὶ εὐεργετοῦσι πολυπλασιάζων ὁ 
θεὺς τὴν ἁμοιθὴν ἁποδίδωσι. Πέτρου γὰρ ἐρωτῶντος 


«καὶ λέγοντος, Ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα, καὶ 


ἠχο.ουθήσαμέν σοι, εἰ ἄρα ἔσται ἡμῖν; Αμὴν 
«λέγω ὑμῖν, φησί: Πᾶς ὅστις ἀφῆκεν olxlac, ἢ ἀδε.ἲ - 
φοὺς, ἢ ἀδεΊφὰς, ἢ πατέρα, ἢ μητέρα, ἢ γυναῖκα, 
ἠ téxva, ἡ ἀγροὺς, ἑκατον ταπασίονα «λήψαται, καὶ 
ζωὴν αἰώνγιον κ.ηρογομήσει. Ορᾶς τὴν φιλοτιμίαν ; 
βλέπεις τὴν ἀγαθότητα; 'O σφόδρα ἀναίσχνντος δα- 
νειστὴς xápvet, ἵνα διπλασιάσῃ (26) τὸ χεφάλαιον' ὁ 
θεὺς δὲ αὐθαιρέτως τῷ μὴ θλίδοντι τὸν ἀδελφὸν 5b 
ἑχατονταπλάσιον δίδωσι. Πείθου (27) οὖν τῷ θιῷ 
συµθουλεύοντι, χαὶ Xm τόχους ἀναμαρτήτους. "Iva 
τί μετὰ ἁμαρτίας µερίµναις σαυτὸν ἐχτήχεις, τὰς 


(31) Verba διὰ τὴν συγΥρ... πλούσιος Qv ab alia D Bast. Lettre critique, n 90 sqq. (p. 197 sqq. vers. 
ο 


manu in marg. habet Mon. 

(22) Aóq... dzoóooc«. Non ad certum locum 
Evangeliorum hic respicere Nyssenum e plurali ἐν 
ees fere patet : cf. tamen S. Matth. vi, 5, 4. 

(23) Εὐρήσεις. Ed. εὑρήσης Correxi barbari 
smurm.Subjunctivus tamen verborum αὐθυποτάκτων, 
velut εὕρῃς, λάδῃς, sim., pro futuro adhibetur a 
scriptoribus praecipitat: Grzcitatis, quo de usu 
vide prestantissimam notam €. B. Hase, Ind. in 
Leon. Diacon. 8. v. Conjunctivus. De verbis αὐθυπο- 
ráxtoic, « verbis scilicet quze fiunt subjuuctiva per 
se, » interprete Boissonad. Anecd, Gr., t. ll p. 461, cf. 


iedeburg.). — Mox Mon. χρεὼς του σου (sic). 

(24) Ως ἁπόρου. inserui ὡς e Mon. Ante 
suppl. &xs(vou scil. θεοῦ. 

(25) 'O zapdóotoc ὁ AdToc. Vitiatam lectionem 
emenda scribendo οὗτος ὁ παράδοξος λόγος, aw ὁ 
παράδοξος οὗτος λόγος, coll. Wolf. ad Demiesth. 
Leptin. p. 526 ed. Bremi; aut ante λόγος dele arti- 
culum quem uncinis inclusi. 

(36) Αιπ.ασιάσῃ. Sic correxi editum διαπλα- 


σιάση. 
(21) Πείθου. Mon. πἰθντι (sic). Librarius fersan 
scripturus erat πείσθητι. 


ed 


CONTRA USURARIOS. 


443 


ἡμέρας ἀριθμῶν, τοὺς uvae ψηφΙίςων, τὸ χεφάλαιον A numerans, menses computans, sortem animo re- 


bvvo v, τὰς προσθἠχας ὀνειροπολῶν, φοδούμενος τὴν 
προθεσµίαν, μὴ ἄχαρπος παραγένηται ὡς θέρος χα- 
λαζωθέν. Περιεργάξεται ὁ δανειστὴς τοῦ χρεώστου 
cà πράξεις, τὰς ἑχδημίας, τὰ κινήματα, τὰς µετα- 
6άσεις, τὰς ἐμπορίας (28) " x&v φήμη τις παραγένη- 
ται σχυθρωπὴ, ὅτι λῃσταῖς ὁ δεῖνα περιέπεσεν, ἢ 
Ex τινος περιστάσεως εἰς πενίαν αὐτῷ µετεθλήθη (29) 
ἡ εὐπορία, χάθηται, τὼ χεῖρε συνδήσας, στένει συν- 
εχῶς, ὑποδαχρύει πολλά ΄ ἀνελίττει τὸ χειρόγραφον, 
θρηνεϊῖ ἐν τοῖς γράµµασι τὸν χρυσὸν, προχοµίζων τὸ 
συµθόλαιον, ὡς ἰμάτιον υἱοῦ τελευτῄσαντος' ἀπ᾿ ἐχεί- 
νου θερµότερον ἐγείρει τὸ πάθος. "Av δὲ χαὶ ναυτιχὸν 
Jj τὸ δάνεισµα, τοῖς αἰγιαλοῖς προσκάθηται, τὰς χι- 
νῆσεις μεριμνᾷ τῶν ἀνέμων, συνεχῶς διερωτᾷ τοὺς 
χαταίροντας (30), µή που ναυάγιον ἠχούσθη, µή που 
«λέοντες ἐχινδύνευσαν. Παχνοῦται τὴν ψυχὴν ἐκ τῶν 
λειψάνων τῆς μεθημερινῆς φροντίδος. Πρὸς δη τὸν 
οιοῦτον λεχτέον' Παῦσαι, ἄνθρωπε, µερίµνης ἐπικιν- 
δύνου. "Aváraucat ἀπὸ ἑλπίδος τηχούσης» μὴ] τόχους 
ζητῶν σαυτῷ τὸ χεφάλαιον διαφθείρῃς. Παρὰ πένη- 
«ος ζητεῖς προσόδους xal προσθήχας πλούτου, παρα- 
αλήσιον ποιῶν ὡς εἴτις ἀπὸ χώρας αὐχμῷ θερµοτάτῳ 
ξηρανθείσης λαθεῖν θελήσειε σίτου θημωνιὰς (51), f 
α«λῆθος βοτρύων ἐξ ἀμπέλου μετὰ νέφος χαλαζηφόρον, 
3) τέχνων τόκον ἀπὸ στείρας Υαστρὸς, 9$ γάλαχτος 
«pog ἐξ ἁτόχων Υγυναικῶν. Οὐδεὶς ἐγχειρεῖ τοῖς 
παρὰ φύσιν xal ἁδυνάτοις * ἐπεὶ πρὸς τῷ μτδὲν χατ- 
ορθοῦν, προσοφλισχάνει γέλωτα. Μόνος ὁ θεὸς παν- 


εοδύναµος, ὃς Ex τῶν ἁπόρων εὑρίσχει τοὺς πορι- C 


αμοὺς, xal τὰ παρ᾽ ἐλπίδα xal προσδοχίαν δημιουργεῖ, 
νῦν μὲν χελεύων πέτρας πηγὴν ἀποῤῥεῖν, αὖθις δὲ 
βρέχων ἐξ οὐρανοῦ ἄρτον ἀσυνήθη xal ξένον, xat 
πάλιν γλυχαίνων (52) τὴν π.χρὰν Μεῤῥὰν ἑπαφῇ ξύ- 
λου’ xal τῆς στείρας Ἑλισάδετ εὔτοχον ποιῶν τὴν 
Ἱαστέρα, xal διδοὺς τῇ "Αννα τὸν Σαμουἡλ, xaX τῇ 
Mala τὸν kv παρθενίᾳ πρωτότοχον. Tauta µόνα τῆς 
ααντοδυνάµου χειρὸς ἔργα. 
Mgni : preterea Elisabeth: infecundum uterum 
primogenitam donans. Hsc solius Omnipotentis 
Σὺ δὲ χαλχοῦ xai χρυσοῦ, τῶν ἀγόνων ὑλῶν, μὴ 
ζήτει τόχον, μηδὲ βιάζου πενίαν τὰ τῶν πλουτούντων 
φοιεῖν, μηδὲ διδόναι πλεονασμοὺς τὸν τὸ χεφάλαιον 
«ροσαιτοῦντα. Ἡ (33) γὰρ οὐχ οἶδας, ὡς δάνους 
χρεία εὐπρόσωπός ἐστιν ἑλέου αἴτησις; Διὸ xal ὁ νό- 
poc, *5 εἰσαγωγιχὸν τῆς εὐσεδείας γράµµα, παντα- 


(38) Εμπορίας. Mon. ἐμπορείας. At cf. Thesaur. D 


i Didot. v. v. ἐμπορία. 

) Μετεθλήθη. Sic correxi editum µετεχλήθη. 
Litterf enim 6 et x sepius confunduntur in codici- 
bus. V. Bast. Lettre critique » p. 234 (p. 92 sq. 
vers Lat.). Appendix p. $Q., Commentat. pa- 

aph. ad calcem Gregorii Corinthii ed. Schz- 
fer. p. 708. Contrarius error deformabat olim Eu- 
παρ. Vit. JEdesii, p. 29, 1. 20, ubi vitiosum Plan- 
Vini µετεθλήθη, Junii conjectira et codicibus fretus, 
Boissonade (cujus v. annot. p. 229) mutavit in µετ- 
εχλήθη, quod lego etiam in Genevensi repetitione 
(1616) editionis Commelini, p. 45, |. 12. — Ad 
porimam τὼ χεῖρε notandum est dualemn τὰ χεῖρε 

nanquam leg! in codicibus (coll. Boissorad. 


volvens, incrementum somnians, metuensque diem 
prestitutam, ne infructuosa veniat, instar illius 
vstatis, qua grando íruges contudit. Curiose et 
anxie inquirit fenerator in omnes debitoris actio- 
nes, in peregrinaliones, in egressum, mercatu- 
ram; et si fama oriatur infaustior, qued scilicet 
quidam in latrones inciderit, vel eventu aliquo 
inops ex opulento evaserit, sedet junctis manibus, 
assidue gemit, sepius plorat, volvit chirographum, 
lamentatur in litteris illis aurum, efferens contra- 
ctus tabulas, non secus atque vestem filii mortui, 
acerbioremque adhuc illarum aspectu resuscitat 
dolorem. Si autem mutuum fuerit nauticum, litto- 
ribus assidet, deflet ventorum procellas et tempe- 
states, perpetuo examinat euntes et redeuntes, 
num quid alicubi de naufragio sit inauditum, num 
qui alicubi periculum audierint. Constringit et 
angit quotidiana sollicitudine animum. Huic igitur 
dicendum est : Desiste, ο homo, a periculosa 
eura. Abjice spem exeruciantem, ne fenus qux- 
rens amittas et sortem. À paupere exigis reditus et 
augmenta tuarum divitiarum : similiter facis ac si 
quis ex agro calore ingenti exsiccato vellet fru. 
menti acervum, aut uvarum multitudinem ex vinea 
post immissam grandinem, vel liberorum proven- 
tum ab infecundo ventre, vel lactis nutrimentum, 
a feminis qux non pepererunt. Nullus conatur ea, 
qu:? sunt preter naturam et impossibilia : nam 
preterquam quod nihil efficeret, aliis etiam risui 
et ludibrio esset. Solus Deus adeo est omnipotens, 
ut ex rebus desperatis et depositis elicere possil 
non parum emolumenti, quippe qui facit ea quae 
preter omnium spem et exspectationem esse 50” 
Jent : modo quidein imperans, ut ex rupibus aqua 
profluat, rursus ex ccelo, quasi pluviam, dimiltens 
panem insolitum et novum : iterumque dulcem cf- 
ficiens amaram illam Myrrham [Maram] contactu 


fecundans, Annzque Samuelem, et Marie — Virgiui 
dexterz sunt opera. 


Tu vero zris et auri, rerum parere non solita- 
Tum, ne quzre fetum, neque coge paupertatem ea 
qu:e divitum sunt prestare, neque usuras pendere 
illum qui sortem petit. An nescis quam wutui 
exposeendi necessitas digna sit misericordia? Qua- 
propter divina quoque Scriptura, qua nos ad 


Anecd. Gr. t.i , p. 305), quin duales τὰ οἱ «aiv et 
forsan eliam ταύτα e grammoticis expellendos esse 
viros nionuisse doctos quos exscripst in nota mea 
ad Xenoph. Mem. Socr, 2, 5, 18, p. 45. . 

(30) Κωταίροντας. Mon. χατέροντας, supra e scri- 


ιο at. 
d (51) Θημωνιάς. Ed, θηµονίας. V. Biel. Thesaur. 
philolog. V. T. εἰ Thesaur. Stephan. Didot. s. v. θη- 
vtá. 8rngovial acervi sunt inanipulorum. 

(3) Γ.Ιυκαίνων. Mon. πιχραίνων. Sed manus 
Gretseri, ut videtur, margini adscripsit γλυκαίνων. 
De Mei historiam legas in Exod. xv, 25-25. 

(33) ' H. Ed. εἰ, vitio manifesto quod correxi. — 
De οἶδας, forma lorica et communi pro οἶσθα, v. 
Sauppe et Kübner ad Xenoph. Mem. Socr. 4, 6, 6. 


A33 


S. GREGORH NYSSENE 


444 


Ownem pietatem informat, ubique usuras probhi- A χοῦ ἁπαγορεύει τὸν τόχον. 'Ekv δανείτῃς ἀργύριον 


bet. Si fratri tuo mutuam dederis pecuniam, non 
urgebis illium*. Accedit quod ipsa gratia, quae om- 
nis omnino bonitatis abundantissimus fons est, 
remissionem debitorum lege sancit quam liberalis- 
sime his verbis : Non dabitis mutuum his a qui- 
bus speratis recipere vicem ; el alibi sub specie 
parabole, durum et immitem servum graviter pu- 
niit, quod conservi procidentis non fuerit miser- 
tus, neque remiserit centum denarios, exiguum 
videlicet debitum, qui decies mille talentorum 
condonationem consecutus ". Salvator porro noster 
omnisque honestatis magister, cum discipulis suis 
modum orandi nihil supervacanei continentem 
prescriberet, hunc etiam adjecit precandi formulae 


τῷ ἁδελφῷ σου., οὐχ ἔσῃ αὐτὸν χατεπείγων. Καὶ f 
χάρις, τῇ πηγη τῆς ἀγαθότητος πλεονάξδυσα, τῶν 
ὀφλημάτων νομοθετεὶ τὴν συγχώρησιν’ ὅπου μὲν χρη- 
στευοµένη xal λέγουσα. Καὶ οὗ δανείζετε παρ) ὧν 
ἑλπίζετε ἀπολαθεῖν (54): χαὶ ἀλλαχοῦ Ev παραθδοὶῇ 
τὸν σηληρὸν οἰχέτην πικρῶς χολάζουσα, ὃς τῷ ópo- 
δούλῳ προσχυνοῦντι οὑχ ἐπεκλάσθη, οὐδὲ ἀφῆχεν 
ἐχατὸν δηναρίων εὐτελὲς χρέος, αὑτὸς τῶν µνυρίων 
ταλάντων λαθὼν τὴν συγχώρησιν. Ὁ δὲ Σωτὴρ ἡμῶν, 
xai τῆς εὐσεθείας διδάσχαλας εὐχῆς κανόνα, xal τύ- 
Toy ἀπέριττον τοῖς μαθηταῖς εἰσηγούμενος, Ev καὶ 
τοῦτο. τῆς ἰχεσίας λόγοις ἐνέθηχεν, ὡς μάλιστα δεῖν 
χαὶ πρῶτον ἀρχοῦν δυσωπῆσαι θεόν (9). Καὶ ἄφες 
ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, καθὼς xal ἡμεῖς áz- 


articulum, quasi qui maxime valeat ad exorandum B ήχαμεν τὀϊῖς ὀφει.λέταις ἡμῶν. Πῶς οὖν προσεύξῃ, 


Deum : Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos 
dimittimus debitoribus nostris*. Hoc quomolo a 


ὁ τοχογλύφος (56); Μετὰ ποίου συνειδότος αἴτημα 
ἀγαθὸν ζητήσεις παρὰ θεοῦ, ὁ πάντα λαµθάνων, χαὶ 


5 Exod. xxu, 25. * Matth. xviii, 28. sqq... * Matth. vi, 19. 


(54) Kal... dxo.4a6siv. Alludit ad S. Luc. vi, 55: 
xa δανεἰίζετε, μηδὲν ἀπελπίζοντες. — Ἐν παραβολῃ. 
Lege S. Luc. xxv, 14 50. — Juncturz et oppositio- 
nis ὅπου μέν cum χαὶ ἀλλαχοῦ nullum quidem pos- 
som afferre exemplum, sed ex sequentibus, ὁ δὲ 
Σωτήρ, scribendi ratio Nostri patebit. 

35) Asiv... δυσωπῆσαι Θεόν. Ed. δυσωπῄσας, 
viuum manifestum. l'lacebat statim δεῖν mutare in 
δἑον : at δεῖν pro δέον (ut πλεῖν pro πλέον) Atticismus 
est, testibusgrammaticis veteribus, quos omnes attu- 
lit Dindorf in Thesaur. Stephan. Didot. s. v. δέω, p. 
4056, BC, ubi consentit cum Koenio, ad Gregor. Co- 


C, ed. Montfaucon., hzc sunt verba : 0ὐδὲν οὕτω 
δυσωπεῖ, ὣς τὸ τὰς ἑτέρων εὐεργεσίας προφέρειν. 
Adqua llemiterh. liec : « Hic ρ]υγἰπιίδᾳας aliis im. 
locis Cbrysostomus usurpat illud δυσωπεῖν, quod 
varie solet a recentioribus adhiberi prater more:n 
veterum, ut monent Phrynichus [p. 190, ed. Lobeck], 
Herodianus |p. 475, ad calcem Phrynich. Lob.], 
Harpocration et Thomas Magister in v. Ssepe si- 
gnificat non tantum simpliciter Orare et Exorare,. 
sed supplicando invidiam facere, sic ut prae pudore 
quis precibus eoncedere cogatur. Egregie Gregor. 
Nyss. t. ll, p. 259, C [Append. Gretser.: 'O γὰρ 


rinth. De dialect. Attic. $ LXXII, statuente δεῖν in { φιλάνθρωπος [Σωτὴρ] ἔχρησεν αὐτοῖς τὸ ἴδιον stpós- 


Atticorum scriptis ssepe abindoctis librariis oblitera- 
tum ftiisse ; quamvis obloquatur Buttmann, Gr. gr. t, 
], p. 492 sq. Usum quidem SS. Patrum non bene me- 
mini;at e bone note scriptoribus , posteriorum 
licet temporum, szculi xii et xiv, sed Alticismorum 
appetentissimis, Nicephoro Chumno et Theodoro 

yrtaceno, a Boissonadio primum vulgatis in Anec- 
dotis Grecis, exempla petam quibus bunc Atticis- 
mum abunde firmabo. Numeri mei hic sunt tomo- 
rum et paginarum libri Boissonadii. Dicitur δεῖν 
εἶναι (pro δέον εἶναι), subsequente aut. przscedenie 
alio infinitivo. Ita Niceph. Chumn., t. Il, p. 78, 
Ι. 1: δεῖν εἶναι νοµίζειν. 1d. Epist. 95 : δεῖν εἶναι 
εὐχαριστεῖν. Id. Epist. 60: δεῖν εἶναι κρίνειν, Id. 
Epist. 65, et t. V, p. 286, |. 20: δεῖν εἶναι φεύγειν, 
d. t. V, p. 299, 1. 15 : δεῖν εἶναι θρηνεῖν. Id. t. II. 
p. 162, |. 45: εὐθύνειν δεῖν εἶναι. ld. t. V, p. 297 : 
κοῦτο δεῖν εἶναι νοµίζιο, ubi ante ταῦτο pracesse- 
runt infünitivi tres. Owiltitur εἶναι. Theod. Hyrtac. 
t. Hif, p. 34, |. 5 et t. 1, 
ld. Ep. 74 med. πρὸς ταῦτα τίνα µε δεῖν φυχην 
ἔχειν; dd. Ep. 67, init. : ἀντισηχοῦν δεῖν ἀλλήλοις 
τὰ φάρµαχα. Dicitur δεῖν ἣν pro 6£ov fv. Theod. 
Hyrt. Epist. 74 : ἑσίγων μὲν ὅτε δεῖν fjv. Et δεῖν 
ἐστιν ἐρεῖν, id. t. IIl. p. 47, l. 1; id. t. l, p. 264, 
J. 11: νῦν δεῖν ἐστι... ὀδύρεσθαι, Utriusque 
scriptoris exempla ex epistolis petita habes in notis 
Boissonadii ad t. Il, p. 78; t. Ill, p. 47. — Restat 
ut ad illustraudum sensum verbi δυσωπεῖν apud 
Patres Grecos afferam Tib. Hemsterhusii dociissi- 
mam annotationem quà primum prodiit ad calcem 
tomi ll, Raphelii Annotationum in S. Scripturam, 
ed. Lugd. 
non sit, Dindorf. autem in Thes. Steph. Didot. 
Hemsterhusii verba detruncaverit, annotationem 
describam integram quatem Theob. Fix. exscripsit 
ad S. J. Chrysost, t. XI, p. 849 ed. Gaum. S. Chry- 
80stomi, Homil. 2 ín Epist, ad Philemonem, p. 419, 


p. 46, |. 5 : δεῖν εἰθίσθαι. D 


t. 1747, qui liber cum ad manus mihi 


sacra Novi 


«toy, ἵνα δι ἐχείνου δυσωπῶσι τοὺς ἀσυμπαθεῖς 
xai μισοπτώὠχους, ὥσπερ οἱ τὰς βασιλιχὰς εἰχόνας 
χατὰ τῶν βιαζοµένων αὐτοὺς T αλλόμενοι, ἓν ἓν 
τῆς μορφῆς τοῦ χρατοῦντος, τὸν χαταφ y boc- 
ωπῄήσωσιν.] Schol. Apollon. Rhod. ia » 694, 
ἀντιάσειε exponit παραχαλέσειε, δυσωπῄσειε, ut 
Hesych. χαταδυσωπῆσαι, παρακαλέσαι. Utraque 
junguntur ab Heliodoro, |. 1, ο. 10, [p. 391, e]. 
Coray: fjxeww οὖν ὑμᾶς εἰς τὸν εἰωθότα τόπον καὶ 
παρακαλῶ, χαὶ δυσωπῶ)], quemadmodum δυοωπεῖν 
et ἐντρέπειν 4 Chrysostomo, et Sexto Empirice 
Pyrrhon  Hypotypos, $5, 16, p. 161, quanguam 
paulo diversa potestale: τοὺς Σχεπτιχοὺς ἐντρέπου- 
σι μὲν οἱ λόγοι, δυσωπεῖ δὲ xaX ἡ bvépyeux. Hino 
infra, [Cbrys. Homil. |. c. c. 2] δυσωπητικά,. Quee 
vim babent exorandi atque animum ad preces fle- 
ctendi, et ἀδυσώπητος, Rigidus οἱ Qui exorari se 
non patitur : Diogenian. Centur. 6, 19. 

Syr. p. 21: ὁ κριτῆς ἰσχυρὸς, xoi τὸ δικαστἠριον 

υσώπητον. ldeo Suidas interpretatur ἀπ 

ληπτον. Sententiz repugnat hoc vocabulum, pra- 
vamque interpretationem peperit apud Joseph. De 
bella Judaico, |. vi, c. 2, 8 10: nam quod mss. 
praebent εὐδυσώπητον ommino probandum. Non- 
nunquam ponitur pro Victum aliquem argumentis 


in ruboreni dare, atque adeo refutare; quas virtus 
in Sexto Empirico frequens : p.262, |. 1; p. 286, 
|. 27 ; p. $55, 1. $0 ; p. 644, |. 44. Hinc ἁδυσώ 


τοι ἔλεγχοι, Invicta documenta, Cyrill. Hieroso 
Catech. p. 2175, D. Interpretes si consulas, appare- 
bit non raro, vim verbi parum illis fuisse perspe-' 
ctam.» — Sequentia, Καὶ ἄφες... ὀφειλέταις ἡμῶν, 
S. Matthzi sunt νι, 12 
(96) 'O τοχογύφος. De hoc Hebraismo, quo no- 
minativo cum articulo utuntur pro vocativo $eri- 
ptores sacri, vide exemplorum Novi Testamenii 
copiam congestam a Pasore, Grammatica Greca 
estamen*i, Gronioge, 1055, p. 664 sq. 


CONTRA USURARIOS, 


416 


μὴ μαθὼν τὸ διδόναι; "H οὐκ οἶδας, ὅτι ἡ προσευχή A Deo postulabis, o fenerator? Qua conscientia voti 


6ου ὑλόμνησις µισανθρωπίας ἐστίν, Τί συνεχώρη- 
θας, xal συγγνώµην αἱτεῖς; Τίνα ἠλέησας, xai xa- 
Me; τὸν ἐλεήμονα, "Av δὲ xal δῷς ἑλεημοσύνην, 
μισανθρώπου φορολογίας, οὐχ ἀπὸ συμφορῶν ἆλλο- 
τρίων δαχρύων γέμοντα (57) xal στεναγμῶν; El 
ἑγνώριξεν ὁ πένης πόθεν ὀρέχεις τὴν ἑλεημοσύνην, 
οὖκ ἂν ἐδέξατο, ὡς ἁδελφιχῶν σαρχῶν γεύεσθαι μέλ» 
Mov, xai αἵματος τῶν oixzluv* εἶπε δ' ἂν πρὸς σὲ 
λόγον Ὑέμοντα σώφρονος παῤῥησίας' Μή µε θρέφῃς, 
ἄνθρωπε, ἀπὸ δαχρύων ἁδελφικῶν. Mh δῷς ἄρτον 
πένητι Ὑενόµενον ἀπὸ στεναγμῶν τῶν συμπτὠχων. 
Ἀνάλυσον πρὸς τὸν ὁμόφυλον ὃ χαχῶς (58) ἁπήτη- 
σας, χἀχὼ ὁμολογήσω τὴν χάριν. Τί ὠφελεῖς, πολ- 
λοὺς πτωχοὺς ποιῶν, xai ἕνα παραμυθούμενος; Ei 
ph πλῆθος fv τοχιστῶν, οὐχ ἂν ἣν τὸ πλῆθος τῶν 
πενοµένων. Λῦσόν σου τὴν φατρίαν (59), xai πάντες 
ἕτημεν τὴν αὐτάρχειαν. Πάντες τῶν τοχιστῶν κατ- 
τγοροῦσι, καὶ οὐκ ἔστι τοῦ χαχοῦ θεραπεία νόµο;, 
προφῆται, εὐαγγελισταί. Οἷα γοῦν ὁ θεσπέσιος ᾽Αμὼς 
λέχει ᾽Αχούσατε (40), οἱ ἑχερίδοντες εἰς có πρωῖ 
πένητα, καὶ καταδυγαστεύοντες ατωχοὺς ἐπὶ τῆς 
1ης’ οἱ «έχοντες, Πότε διεεύσεται ὁ μὴν, καὶ 
ἁμπο ἰήσομεν ; Οὐδὲ γὰρ πατέρες οὕτω χαίρουσιν 
ἐπὶ 7f]. γεννήσει τῶν παίδων, ὡς οἱ τοχίζοντες εὖ- 
epalvovsat τῶν μηνῶν πληρουμένων. 


Καλοῦσι δὲ «lv ἁμαρτίαν σεμνοῖς ὀνόμασι φιλάν- 
ϐρωπον τὸ λῆμμα προσαγορεύοντες, χατὰ µίµησιν 


Ἑλλήνων, οἱ (41) δαίµονάς τινας μισανθρώπους καὶ C 


φονώσας, ἀντὶ τῆς ἀληθοῦς χλήσεως, Εὐμενίδας (42) 
προσαγορεύουσιν. Φιλάνθρωπός γε; OO γὰρ fj τόχου 
εἰσφορὰ οἴχους ἑχτρίδουσα, πλούτους δαπανῶσα (45), 
φοὺς εὖ γεγονότας χεῖρον Civ τῶν δούλων παρασχευά- 
ζουσα, πρὸς ὀλίγον τέρπουσα ἐν ἀρχαῖς , χαὶ πικρὸν 
οὖν ἐς ὕστερον βίον παρασχευάνουσα; Ὡς γὰρ τὰ 
ατηνὰ τὰ (414) παρὰ τῶν ὀρνιθευτῶν ἐπιθουλευόμενα 
ἔδεται, ῥαινομένων τῶν σπερµάτων αὑτοῖς, xai φίλην 
φοιεῖται χαὶ συνἠθη διαγωγὴν τὴν ἓν ἐχείνοις τοῖς 
αόποις, bv οἷς δαγιλὴς αὐτοῖς fj τροφὴ vlvstat, µι- 
χρὺν δὲ ὕστερον ἑνσχεθέντα τοῖς θηράτροις διόλλυ- 
4πι. οὕτως οἱ τὰ ἔντοχα τῶν δανεισµάτων λαμθά- 
vevtsc, ὀλίγον εὐπορήσαντες χρόνον, ὕστερον αὐτῆς 
εἲς αατριχῆς ἑστίας ἐκπίπτουσιν. Ἔλεος δὲ ἐξοικεῖ- 
284 τῶν μιαρῶν xal φιλαργύρων φυχῶν (43), xat βλέ- 
Φύντες αὐτὴν τὴν οἰχίαν τοῦ ὀφείλοντος (vov προ- 
παιµένην, οὐχ ἐπιχλῶνται, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον τὴν πρᾶ- 


* Amos vir, 4, 5. 


Γέμοντα. De hoc participio plur. neutr. 
v. aane t 4M. 


(93) Ὁ κακῶς ἀπῄτησας. Mon. ὁ χαχῶς ἀποτί- 


ὃν) Φας Ed. φατριάν, scribitur autem φα 

av. Ed. , - 
€ πα , veste Areadio, p. 400, 6. Forma 
antiqua est φρατρία. Pasplov. hic cum contemptu 
dietum, docte illustrat Coray ad Heliodor. t. ll, 


ο 9294. 
, (40) Ἀπούσατε. Verbum ἀκούσατε, omissum jn 
Ed.. soppeditat Mon. Vertit tamen Gretserus, 
(41) Ot. [ta recte Mon. E. οἱ. 





tui a Deo particeps fleri cupis, qui omnia accipis, 
et nibil dare nosti? An nescis preces tuas nibil 
esse aliud quam inbumanitalis tu: repetitionem ? 
Quid remisisti, quod remissionem petis? Cujus 
misertus es, quod misericordiam imploras? EL οἱ 
des eleemosynam, inhumanitatis (ως exactiones, 
an non plena est alienarum calamitatum, lacryma- 
Tum et. gemituum? Quod si inops sciret, undenam 
largiaris eleemosynam, utique non acceptaret, 
refugiens videlicet gustare fraternas carnes, et 
sanguinem suorum familiarium , teque sermone 
nioderata quadam libertate pleno cohortaretur : Ne 
me, 0 homo, alas fraternis lacrymis. Ne dederis 
panem pauperi confectum ex gemitu egenorum 


B meorum sodalium. Redde fratri tuo a quo. injuste 


subripuisti, et grates agam. Quid utilitatis affers, 
dum multos efficis inopes, et unum consolaris? Si 
non esset tanta multitudo usurariorum, non esset 
tanta copia pauperum. Dissolve tribum et sodali- 
tium tuum, omnibusque suppetent res necessariz. 
Omnes accusant feneratores, nec malo huic moe- 
deri queunt : lex, propletzz , evangeliste. Qualia 
divinus Amos intonat : Audite, qui conteritis mane 
pauperem εἰ opprimitis egenos terre, dicentes : 
Quando transibit mensis, et venundabimus merces *? 
Neque euim patres tantopere lztantur generatione 
filiorum, quantum feneratores fine mensium. 
Quin et scelus suum pulchris obvelant nomi- 
nibus, humanum censum seu questum appelli- 
tantes Ethnicorum instar, qui deas quasdam 
odio in cunctos inflammatas , hominumque inter- 
fectrices, non vero sed miti nomine vocant Ευπιυ- 
nides. ltane vero humanus census? An non exa- 
ctio usurz est, qua domos evertit, divitias dissipat, 
efficitque, ut qui honesto et nobili loeo nati sunt , 
deteriorem vitam vivant quam servi, quz quidein 
initio nonnihil delectat, posteriores vero vite 
partes acerbo dolore complet? Quemadmodum 


*enim aves, quibus aucupes insidias tendunt, de- 


lectantur principio quidem sparsa illis esca , illa- 
que loca frequentant, in quibus uberem et copiosum 
cibum reperiunt , paulo post autem retibus captas 
intereunt : sic-et qui fenebrem pecuniam accipiunt, 
perbrevi temporis spatio abundant, postea vero pa- 
ternis sedibus excidunt. Caeterum omnis miseri 
cordia exsulat ab usurariorum perditis et scelera- 
tis animis, cumque ipsam debitoris domum vena- 


(421 Εὐμενίδας. V. Schol. ad Soph. /Ed. Col. 
42. et presertim. Q. Mueller. ad ,£schyl. Eumen. 
168 sqq.. cll. Stephan. Thesaur. s. v. 

(45) IHicórevc Caxarcoca. Verterat. heec Gr -- 
tserus, sed omissa suntin Ed. Supplevit Mon. — lu- 
fra Ed. χείρων, male. 

(44) Τὰ πτηνἀ. Sic Mon. Ed. πετεινά. — Paulo 
post, Mon. male διαγωγῶν. 

(45) LE deos... ον χῶν. Mon. Deed) jore Ain 
τῶν μιαρῶν xat φυλαργύρων (leg. Φιλ.) Φυχάς. Que 
lectio forsan prestat. Diadard. J^ Thescur. Steph. 
Didot, de hoc loco silet prorsus. 


451 


S. GREGORII NYSSENI 


459 


domos frequentes obibant, omnemque lapidem , A δὲ τὸν βίον Kotxov, ἀνέστιοι, πένητες, ἑπαρμενοι, 


ut dieitur, movebant, neque tamen vel obolum 
inveniebant. Vivunt 
patris stultitiam deteatantes. 

Talis igitur, usurarii, vester amicus e£ socius 
fuit, qui digno moribus fine vitam eonclusit , fe- 
nerator ventosus et levis, qui cum innumeris mo- 
lestiis ipsaque fame conflictatus, sibi quidem zter- 
nas ponas, quasi hereditario jure comparavit , 
liberis autem suis inopiam reliquit. Nescitis, mi- 
seri, cui opes corradatis et congregelis. Eventus 
rerum varii sunt, impostores infiuiti , insidialores 
el pr:dones terram. turbant. et mare , videte ne 
amisso auro polissimum vestrum lucrum sit pec- 
catum. Sed oratio hzc, aiunt , nobis odiosa esL οἱ 
gravis. Novi et ego vestrum murmur dentiuinque 
fremitum, elsi vos ex hoc loco superiore saepius 
in recta sententia firmare coner. [nvidet, iu- 
quiunt, iis, qui beneficiis afficiuntur οἱ egentibus. 
Ergo a mutuo dando supersedebimus. Et. quam 
vitam agent inopes et afflicti ? Digna profecto πιο: 
ribus istorum oratio , conveniensque objectio iis 
qui divitiarum tenebris obnubilati sunt. Neque 
enim mentis judicium satis firmatum habent, ut 
qu:* dicuutur intelligere possint. llinc monita rccte 
suedentium in contrariam partem accipiunt : ut 
enim me perorante minantur , se pauperibus nom 
daturos mutuum, sic non sine murmure minantur, 
egenis vcnienlibus sese ocelusuros januam. Ego 
quidem primum dandum et donaudum eese prz- 
di«o et annuntio. Deinde ad niutuum quoque. ex- 
hortor. Altera. enim. donationis species est. mu- 
tuum ; sed addo hoc dandum esse sine fenore et 
exactione usuraria, eoque todo quo id divina ora- 
cula precipiunt. A&«que enim obnoxius est paene , 
qui non dat mutuum, et qui dat. sub conditione 
usur». Πας namque inhumanitas , hujus vere 
cauponarius quastus merito condemnatus est. At 
isti ultro ad alterum extremum 86806 conferunt , 


πολλά καθ) ἑχάστην τῇ τοῦ πατρὸς µαταιότητι. 


aulem in prasenti vitam exiorrem, domusque εἰ foci expertem, quotidie 


'U piv δὴ φίλος ὑμῶν καὶ ἑταῖρος, ὦ τοκισταὶ, 
τοιοῦτος. ἀξίως τοῦ τρόπου χαταστρέψας τὸν βίον, 
ἀνεμιαῖος χρηματιστῆς, ὁδύνῃ xoi λιμῷ µοχθήσας, 
συναγαγὼν δὲ κληρονομίαν ἑαυτῷ μὲν τὴν αἰώνιον 
χόλασιν, τοῖς δὲ ἐξ αὑτοῦ τὴν πενίαν. Οὐχ' fave δὲ 
ὑμεῖς τίνι ἀθροίξετε 7) μοχθεῖτε. AL περιστάσεις πολ- 
λαὶ, οἱ συχοφάνται μυρίοι, ἑνεδρευταὶ καὶ λησταὶ 
γῆν διενοχλοῦσι xal θάλασσαν ὁρᾶτε μὴ xoi τὰς 
ἁμαρτίας κχερδανεῖτε, xai τὸν χρυσὺν μὴ χατά- 
σχητε (60). 'AXX ἐπαχθὴς ἡμῖν οὗτός ἐστι, qas v 
(οἴδα γὰρ ὑμῶν τοὺς ὑπ ὁδόντων γογγυσμοὺς , xal 


B συνεχῶς ὑμᾶς (61) στηρίζων ἐπὶ τοῦ βήματος): ἑτι- 


θουλεύει τοῖς εὐεργετουμένοις xai χρῄᾖξουσιν. Ἰδοὺ 
γὰρ οὐχέτι προησόµεθα δάνεισµα. Καὶ πῶς διάξου- 
σιν οἱ στενούµενοι; "Άξιοι τῶν πραγμάτων οἱ λόγοι, 
πρέπουσα Ἡ ἀντίῤῥησις τοῖς τῷ ζόφῳ τῶν χρημάτων 
ἑσχοτωμένοις. Οὔτε γὰρ τὸ τῆς διανοίας χριτ/ριον 
ἔχουσιν ἑῤῥωμένον, ὡς συνιέναι τῶν λεγομένων (69). 
Πρὸς τοὐναντίον δὲ τῆς συμθουλῆς τῶν νουθετούντων 
ἀχούουσιν ὡς γὰρ, ἐμοῦ λέγοντος, ἀπειλοῦσι τοῖς 
δεοµένοις μὴ χρῆναι δανείδειν, οὕτως ὑπογογγύζοντες 
ἀπειλοῦσι τοῖς δεοµένοις ἁ ποχλείσειν (65) τὰς θύρας. 
Ἐγὼ πρῶτον μὲν τὸ δωρεῖσθαι χηρύσσω xal παραγ- 
γέλλω. Ἔπειτα καὶ τὸ δανείζειν παρακαλῶ. Δεύτερον 
γὰρ εἶδος δωρεᾶς δάνεισµα. Ποιεῖν δὲ νοῦτο μὴ] μετὰ 
τόκων μηδὲ πλεονασμῶν, ἀλλὰ χαθὼς ἡμῖν ὁ θεῖος 
διετάξατο λόγος. Ὁμοίως γὰρ ἔνοχος τιµωρίᾳ, xol 
ὁ ph διδοὺς δάνεισµα, xal ὁ μετὰ τόχων διδούς. 
Ἐπειδὴ τοῦ μὲν τὸ µισάνθρωπον, τοῦ δὲ τὸ xa- 
πηλιχὸν χαταχέχριται. Οἱ δὲ πρὸς τὴν ἑναντίαν 
αὐτομολοῦσιν ἀχρότητα, εἰς τὸ παντελὲς ἐφέξειν τὴν 
δόσιν ἐπαγγελλόμενοι. Ἔστι δὲ τοῦτο ἀνφιδὴς ἔνστα- 
σις (04), πρὸς τὸ δίχαιον φιλονειχία μανιώδης, πρὸς 
Θεὸν ρις xal πόλεμος. "B γὰρ οὐ δώσω, φησὶν, ἡ 
δανείζων ἔντοχον θήσομαι τὸ συνάλλάγµα. 


omnique modo a dandu abstinere volunt. Quod sane impudens est propositum, et eentra jus fas 
que furiosa contentio, lisque et bellum contra Deum. Vel enim non dabo, inquit, vel mutuum 


dans contractum faciam feneratitium. 

Contra usurarios igitur satis hactenus dictum 
esto, et accusationis capita perspicue tanquam in 
foro et coram judice demonstrata sunt. Deus lar- 
giatur eis ρωπίιεπίῖαπι | malefactorum. Ad illos 
autem, qui prompte dant mutuum , usurarumque 
hamis sese aflixerunt, nullum verbum  fsciam , 
su'licere ratus consilium , quod divinus dedit Ba- 
silius in prepria de hoc argumento concione, 
pluribus cum illis agens , qui inconsulte dant 
mutuum, q:am qui avaritie causa id faciunt. 


(60) Κατάσχητε. Ed. χατασχητε. At. v. Butt- 
mann. Gr. gr. t. Ἡ, p. 187 sqq. 

(01) "μας. Mon. et Ed. anni 1658, ἡμᾶς minus 
bene, si quid video, Paule ante, Mou. ὑπ᾿ ὀδύντα. 

(62) Ὡς... Aerouévev. lac verba a correctoris 
manu in margine liabet Mon. 

(65) 'AxoxAsic&w. Mon. ἀπολέσειν. Mox id. ἐγὼ 


Πρὺς μὲν οὖν τοὺς τοκογλύφους ixavüc 6 λόγος 
διηγωνίσατο, xat αὐτάρχως pot τὰ τὴς κατηγορίας, 


p ὡς ἐν δικαστηρἰῳ, δείχνυται. Καὶ δοίη ὁ θεὸς αὐτοῖς 


τοῦ χαχοῦ µεταμέλειαν. Πρὸς δὲ τοὺς προχείρως 
δανειζοµένους καὶ τοῖς ἁγχίστροις τῶν τόχων Bujo- 
κινδύνως ἑαυτοὺς περιπείροντας, οὐδένα ποιήσοµαι 
λόγον, ἀρχεῖν αὐτοῖς χρίνας τὴν συμδουλὴν, Αν ὁ 6- 
σπέσιος Πατὶρ ἡμῶν Βατίλειος àv τῷ ἰδίῳ evrroáp- 
ματι σοφῶς ἐξεπόνησε, πλείονα πρὸς τοὺς ἁδούλως 
δανείζοµένους, f| τοὺς πλεονεχτικῶς δανείζοντας 
ποιησάµενος λόγον. 

μὲν πρῶτον μὲν τὸ δ. De particula μὲν falso 

lita v. Bast. Epist. crit. p. 195 sq. ed. Lips. Kr. 
Mox Mon. a prima manu. διαχηρύσσω. deleto 
correctoris manus margini apposuit χηρύσσαω. 


(64) Mon. non post ἕἔνστασις, sed post &ixatoy 
distinguit. 





DE PAUPERIBUS AMANDIS. 454 





TOY EN ATIOIZ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΠΕΡΙ $IAOIITOXIAX ΚΑΙ ΕΥΠΟΠΑΣ 


ΛΟΓΟΣ A'. 


S. P. N. GREGORII 
DE PAUPERIBUS AMANDIS 


ET BENIGNITATE COMPLECTENDIS 
ORATIO 1 (a). . 
Petro Francisco Zino interprete. 


'O τῆς Ἐχχλησίας ταύτης πρόεδρος, xai ol τής A — Qui huic Ecclesie przesidet, atque adeo omnes, 
ἀπλανοῦς εὐσεδείας χαὶ τῆς κατ ἀρετὴν πολιτείας — qui se verz pietatis et ejus vivendi rationis, quze 
διδάσχαλοι, πολλὴν ἔχουσι πρὸς τοὺς Υραμματιστὰς οκ virtute est, magistros profitentur, hominibus 
xai τοὺς παιδευτὰς τῶν πρώτων στοιχείων «τὴν ὁμοι- — illis sunt admodum similes, qui grammaticam do- 
«nta. ΄Ὥσπερ yàp ἐχεῖνοι τοὺς νηπίους xaX Ψελλι- cent, et prima tradunt elementa litterarum. Etenim 
ζομένους ἔτι παῖδας παρὰ τῶν πατέρων δεξάµενοι, | quemadmodum hi puerose parentum maníbus sus- 
οὐκ εὐθὺς ἐπὶ τὰ τελειότερα τῶν µαθηµάτων ἄγουσιν, — ceptos adhuc infantes et balbutientes non proti- 
ἀλλὰ πρότερον kv τῷ χηρῷ τὸ ἄλφα χαράξαντες, xaX — nus abditis disciplinarum praceptionibus onerant, 
φὰ ἑξῆς tv στοιχείων, τά τε ὑνόματα αὑτῶν εἰδέναι — sed primo litterarum formas insculpunt in ceris, 
διδάσχουσι, xai τοῖς τὖποις τοῖς Υραφεῖσιν ἑνασχοῦσι — earumque nomina declarant, et ipsorum manus 
εν χεῖρα. μετὰ δὲ τοῦτο ταῖς συλλαθαῖς προθιδά- — per impressos illos litterarum ductus agunt «t 
ζουσι, xai τῶν ὀνομάτων ἑξῆς παιδεύουσι τὴν ixqio-— exercent; mox eos ob syllabarum cognitionem pro- 
νησιν οὕτως xal thc ἐχχλησίας χαθηγεµόνες τοῖς — vehunt, atque ita deinceps ad verborum expres- 
στοιχ[ει]ώδεσι πρῶτον τῶν µαθηµάτων προσάγοντες — sionem perducunt ; sic Ecclesize duces iritio docn- 
*bv ἀχρσατὴν, παρέχουσι τῶν τελειωτέρων τὴν γνῶ- Ππεπία, quz: sint. instar elementorum, auditoribus 

ο 


Ἐπειδὴ τοΐνυν kv δύο ταῖς προλαθούσαις ἡμέραις, 
ες φάρυγγος xal τῆς Υαστρὸς τὴν φιληδονίαν ico- 
φΦρονίσαµεν, μὴ µε οἱηθῆτε xo σήμερον τὰ συνήθη 
λέξειν, ὣς χαλὸν χάαταφρὀνῆσαι χρεῶν, xaX ἀποσχέ- 
οθα: εοῦ φιλογέλωτος olvou xaX βαχχευτοῦ" ἐπισχεῖν 
δ τοὺς µαγείρους, xaX πᾶσαν τοῦ olvoyóou τὴν χεῖρα 
πάµνουσαν. Ταῦτα γὰρ ἐμοί τε ἱχανῶς εἴρηται, xal 
Όμεῖς δι τῶν πραγμάτων ἐνεργὸν thv συμδουλὴν 
ἠπιδείξασθε. Τὸ δὲ πρῶτον µάθηµα ἀσχηθεῖσιν 
[Ἀσκούντων] ὑμῖν, χαλὺὸν ἐχ προσαγωγῆς μεταδοῦναι 
τῶν µειζόνων xal ἀνδριχωτέρων λοιπὸν διδαγµάτων. 


hoe documentum excolitis, operz pretium est, ut 


sunt, progrediamur. 


B proponunt, deinde gradatim ea, quz perfectiora ma- 


gisque recondita sunt, patefaciunt. 

Quoniam igitur duobus superioribus diebus -u- 
piditateimn illam, quz gulae ventrisque voluptatem 
$cclatur, castigavimus, hodierna item die iisdem 
de rebus me verba facturum ne existimetis, quod 
videlicet conveniat et carne non vesci, et a vino, 
cujus fere risus, et insania comites sunt, abstinere, 
et cohibere coquorum studium; et pincernarum 
manus miscendis porrigendisque poculis fatigatas 
comprimere. De his enim et nos satis multa dixi- 
mus, οἱ vos consilium admonitionemque ncstram 
reipsa et factis comprobavistis. Quare dam primum 
ad ea vobis tradenda qus majora gravioraque 


"Ἔστι τοίνυν xat ἀσώματος νηστεία, χαὶ ἄθλος ἐγ- 6 Est igitur jejunii et. abstinentia genus, quod a 


χράτεια ἡ περὶ ὀνχὴν στρεφοµένη ἀποχὴ τῶν χαχῶν * 
καὶ δι ἐχείνην ἡμῖν χαὶ αὕτη ἐνομοθετήθη fj ἀποχὴ 
φὼν βρωµάτων. Νηστεύδατε τοίνυν ἀπὸ xaxlaz ἐγ- 


corpore et materia sejunmctum es!; cumque ani- 
mam duntaxat respiciat, ea re perficitur, ut a vi- 
tiis temperemus: atque hujus quidem jejunii gra- 


(e) Grace edita ex mss. Cesarez Viennens. bibliothecae, et ex apographo ex Vaticana exscr:Bo, 


eara P^. Jac. Sirmondi correcta, 


455 


S. GREGORII NYSSENI 


456 


tia, illud indictum est, ut a cibis abstineamus. A κρατεύσασθε ἀπὸ τῆς τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμίας, ἁπό- 


Quod eum ita sit, a malitia jejunate, cohibete re- 
rum alienarum cupiditatem, a turpi et injusto 
quaestu vobis temperate. Avaritiam Mammon:z fame 
interficite. Nihil domi reconditum habete, quod 
sit per vim et rapinas comparatum. Quid enim pro- 
derit ore carnem non attingere, si maledicentia 
fratrem laceras? Quaenam erit utilitas, si, dum tua 
non comedis, qua pauperis sunt, per injuriam 
subripueris? Quz porro pietas ista, si aquam bibens 
struas fraudem, consuas dolos, et ex improbitate 
sanguinem sitias? Quid? Nonne Judas etiam cum 
undecim jejunabat ? attamen quia mores avaritie 
deditos non refrenavit, nihil ad salutem illi jeju- 
nium profuit. Quid? quod diabolus cum spiritus 


σχεσθε χέρδους &bixou* λιµοχτονήσατε τοῦ Μαμωνᾶ 
τὴν φιλαργυρίαν᾽ μηδὲν ἐπὶ τῆς οἰχίας ἕστω χειµή- 
λιον, ix βίας xaX ἁρπαγῆς. Ti γὰρ ὕφελος, ἂν χρέας 
μὴ προσενέγχῃς τῷ στόµατι, xal δάχνῃς τῇ χαχἰᾳ τὸν 
ἀδελφόν; "H τίς ὄνησις ἂν τὰ σὰ uh φάγῃης, χαὶ λά- 
On τὰ τοῦ πένητος ἀδίχως; Τίς δὲ αὕτη εὐσέδεια, ἂν 
ὕδωρ ἨἈπίνων, ῥάψῃς δόλον, χαὶ αἵματος διφήσῃς Ex 
πονηρίας; Ἐνήστευσε πάντως μετὰ τῶν ἔνδεχα xal 
Ἰούδας * ἀλλὰ τὸν φιλάργυρον μὴ δαµάσας τρόπον, 
οὐδὲν εἰς σωτηρίαν ὠφελήθη παρὰ τῆς ἁσιτίας. Καὶ 
ὁ διάθολος οὐχ ἐσθίει' πνεῦμα γάρ ἐστιν ἀσώματον' 
ἀλλὰ διὰ καχίαν τοῦ Όψους ἀπέπεσεν. 'Ὁμοίως xal 
τῶν δαιμόνων ἕκαστος, οὔτε ὄψα προσφέρεται, οὔτε 
πολυποσίας, Ἡ µέθης δέχεται χατηγόρηµα. Φύσις γὰρ 


sit corporis expers, nihil unquam edit omnino, et B αὐτοὺς τῆς τῶν βρωµάτων µετουσίας ἐχώρισεν. 


tamen propter improbitatem e sublimi illo cecidit 
dignitatis gradu. Eademque ratione nullus damo- 
num est, qui, quod aut se obsoniis ingurgitet, aut 
immodice bibat, ebriosusve sit, accusari possit. 
Natura enim a bibendi edendique necessitate li- 
beri sunt. Neque tamen idcirco vel die, vel nocte 
peraera oherrare unquam cessant, flagitiorum aucto- 


Ἁλλ' ὅμως xal voxtop xai μεθ) ἡμέραν, ἐμπλανώ- 
µενοι τῷ ἀέρι, χαχίας elo ποιηταὶ xal ὑπηρέται, 
xaX τὰς μεθ) ἡμῶν ἐπιθουλὰς ἐνεργοῦσι σπουδαίως. 
Φθόνῳ 6k xat βασχανίᾳ τήχονται, ἃ xal φεύγειν καλὸν, 
εἰ μέλλοιμεν ἄνθρωποι πρὸς 8cby συγγενῶς ἔχειν, 
ἑχείνων ἑχπεσόντων τῆς πρὸς τὸ ἀγαθὸν οἰχειό- 
τητος. . 


res et ministri. Nobis autem omni studio moliuntur insidias. "Quippe livore liqueflunt, et tabescunt 
invidia, quod ad eam nos homines necessitudinis conjunctionem cum ipso Deo, et felicitatis posses- 


sionem, e qua ipsi dejecti sunt, simus pervonturi. 

Honestis igitur ac bonis moribus instruatur 
Christianorum vita. Eorum animi declinent et fu- 
giant malitie detrimentum. Nam si vino et carne 
temperantes, obstrictos vitiis animos habuerimus, 
nihil quidquam nobis, cum aliter animo quam 
extrinsecus affecti simus, aut. aquam, aut olera, 
aut mensas sine sanguine structas profutura prz- 
dico stque testificor. Propter munditiam animz 
sunt indicta jejunia. Qus si tum voluntate, tum 
factis coinquinantur, quid frustra, quam bibimus, 
aquam insumimus? Cur ingens hoc cenum, quod 
elui expurgarique non potest, excolitur? Quid confert 
jejunium corporis, nisi mens pura mundaque sit? 
Nihil enim prosit, currum validum ac strenuis 
quadrigis instructum esse, si auriga insaniat : nulla 
erit bene fabricatze navis utilitas, si ebrius sit ipse 
gubernator. Jejunium virtutis fundamentum est. 
Quemadmodum autem naviam caring, et funda- 
menta domus licet ingentia subjicias, inutilia vana- 


Παιδαγωγείτω colvuv τὸν βίον τῶν Χριστιανῶν 
τρόπος φιλόσοφος. Καὶ ἡ ψυχἠ φευγέτω τῆς xaxlaz 
τὴν βλάδην. Αν γὰρ olvou xa χρεῶν ἀπεχόμενοι, 
τοῖς κατὰ πρόθεσιν ἁμαρτῆμασιν ὤμεν ὑπεύθυνοι, 
προλέγω, xal προμαρτύροµαι, ὡς οὐδὲν ἡμᾶς ὀνήσει 
ὕδωρ xat λάχανα xat ἀναίμακτος τράπεζα, ἀνόμοιον 
τῆς ἔξωθεν ἐπιφανείας τὴν ἔνδοθεν διάθεσιν ἔχοντας. 
Διὰ χαθαρότητα ψυχῆς ἐνομοθετήθη νηστεία. Ei δὲ 
ἐχείνη τῇ προαιρἑσει καὶ ταῖς ἄλλαις ἑνεργείαις µο- 
λύνεται, τί µάτην προσδαπανῶμεν τὸ πινόµενον ὕδωρ; 
Τί ἀνέκπλυτον xal πολὺν γεωργοῦσι τὸν βόρδορον ; 
Τίς ὄνησις τῆς σωματικῆς νηστείας, ἂν μὴ χαθαρεύῃ 
ὁ νοῦς; Οὐδὲν Υὰρ ὄφελος, ἐὰν τὸ ἀργύριον ἰσχυρὸν 
ὑπάρχῃ xai τὸ τέθριππον εὔτακτον, µαινοµένου τοῦ 
ἠνιόχου. Τί δὲ ὄφελος τῆς εὖ ἡρμοσμένης νεὼς, ἐὰν 
μεθύῃ ὁ κυδερνήτης; Νηστείαθεμέλιος ἀρετῆς. Ὥσπερ 
δὲ θεμέλιος οἰχίας xal τρόπις πλοίου ἄχρηστα καὶ 
ἀνόνητα, xdv σφόδρα χαρτερῶς ὑποθληθῶσιν, ἂν μὴ 
τὰ ἕδης αὑτοῖς τῶν ἐπιστημόνως ἑποικοδομηθῇ * οὔ- 


que sint, nisi reliquas item partes perite et scien- D tt καὶ τῆς ἐγχρατείας ταύτης οὐδὲν ὄφελος, ἂν ui 


ter exedificaveris: sic istius abstinentie nullum 
erit emolumentum, nisi alix justitia partes acces- 
serint. Timor Dei erudiat linguam ea quz decet lo- 
qui, tacere contraria, temporis occasionem animad- 
vertere, modum observare: fari necessaria: apte 
respondere : modeste dicere, ne verborum veluti 
grandine colloquentes obruat. lücirco enim et te- 
nuis illa membranula, quz cum ipsa lingua men- 
tum inferius devincit, frenum dicitur, ne inepte 
loquatur, et inconcinne. Laudibus igitur, non con- 
viciis utatur; cantibus, non maledictis, commen- 
dationibus, non obtrectationibus. Manus petulans 
Dei memoria tanquam catena vincta cohibeatur. 


τὴν ἄλλην δικαιοσύνην προσφυῆ xat ἀχόλουθον δέξη- 
ται. Φόδος θεοῦ διδασχέτω τὴν γλῶτταν φθέγγχεσθαι 
à προσήχει, ph λαλεῖν τὰ µάταια, εἰδέναι χαιροὺς 
xaX µέτρα xal λόγον ἀναγχαῖον, xai ἀπόχρισιν εὔστο- 
xov * ph λαλεῖν ἀῤῥύθμως * μὴ χαλαζοῦν τοὺς ἑντυγ- 
χάνοντας τῇ σφοδρότητι. Διὰ τοῦτο γὰρ xal ὁ λεπού- 
τατος ἐχεῖνος ὑμὴν, ὁ ὑποδεσμῶν αὑτῇ γλώττη τὴν 
χάτω Υένυν, χαλινὸς λέγεται, ἵνα μὴ ἅταχτα καὶ ἀνοι- 
κονόµητα φθέἐγγηται. Εὐλογείτω καὶ μὴ λοιδορείτω" 
Ψαλλέτω xai ph βλασφημείτω' εὐφημείτω xai μὴ 
καταλαλείτω᾽ ἡ χεὶρ ἡ προπετῆς τῇ μνήμῃ τοῦθεοῦ., 
ὡς ἀλύσει δεσµείσθω, Διὰ τοῦτο νηστεύοµεν, ὅτι τὸν 
ἁμνὸν τὸν ἡμέτερον, λοιδορίαι καὶ ῥαπίσματα, πρὸ 


457 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


458 


tV fuv, χαθύθρισαν. Mt) τοίνυν τὸν Ἰουδαϊκὸν τρό- A Has euim ob causas jejunamus, quoniam Agnus 


πον σηλώσωμεν, οἱ τοῦ Χριστοῦ µαθηταἰ. 


'Exv γὰρ οὕτως ὤμεν διακείµενοι, λέξει ἡμῖν 
'fHocata, * "Iva εί εἰς χρίσεις xal ud xac »ηστεύετε, 
καὶ τύατετε πυ]γμαῖς cazxewóv ; Παρὰ τοῦ αὐτοῦ 
προφῄτου διδάχθητι τὰ τῆς ἁδόλου xal καθαρᾶς νη- 
στείας ἑνεργήματα  Αύε πάντα σὺνδεσμον ἆδι- 
χίας' Διάλυε στραγγα.]ιὰς βιαίων συγα.Λλαγμά- 
των. Διάθρυπτε πειγῶνγτι τὺν ἅρτο» σου, xal 
ατωχοὺς ἀστέγους εἰσάγαγε εἲς τὸν olxóv cov. 
Πολλὴν δὲ ἡμῖν ἀφθονίαν τῶν γυμνῶν χαὶ τῶν ἁστέ- 
γων, 6 νῦν Ίνεγχε χρόνος. Πληθος γὰρ αἰχμαλώτων 
Tp. ταῖς θύραις ἑχάστου. 


Καὶ ὁ ξένος xai μετανάστης οὗ λείπει: χαὶ τὴν 
ζητοῦσαν χεῖρα, Ππανταχοῦ τεταµένην ἔστιν ἰδεῖν. 
Τούτοις οἶχος μὲν Όπαιθρος ὁ &fjp. Καταγώγχια δὲ 
στοαὶ, χαὶ ἄμφοδα, xai τὰ τῆς ἀγορᾶς ἑἐρημότερα. 
Κατὰ δὲ τοὺς νυχτιχόραχκας xal τὰς γλαῦχας ταῖς 
ὁπαῖς ἐμφωλεύουσιν. Ἐσθὴς αὐτοῖς τὰ περιχεχεντη- 
μένα ῥάχια' γεωργία, τῶν ἑλεούντων fj γνώµη τροφὴ, 
eC τι ἂν ἐκ τοῦ προστυχόντος ἐμπέσῃ' ποτὸν, ὡς τοῖς 
ἀλόγοις αἱ xpfjvat* ποτήριον, τῶν χειρῶν f) χοιλότης ' 
ταμιςζον. ὁ χόλπος, καὶ οὗτος ἂν μὴ διεῤῥυηκὼς f, 
ἀλλὰ στέγων τὰ ἐμθαλλόμενα, τράπεζα, ἡ τῶν γο- 
φάτων συνέρεισις * χλίνη, τὸ ἔδαφος ' λουτρὸν, mo- 
txpb ἢ λίμνη, $6 θεὺς χοινὸν πᾶσι xal ἀχατάσχευον 
ἕδωχεν. Αλητικὸς αὐτοῖς ὁ βίος xai ἄγριος, οὐ 


ἀνάγχης Ὑενόμενος. 


Τούτοις, ὁ νηστευτῆς, ὑπάρχεαον. Περὶ τοὺς ázu- 
χοῦντας τῶν ἁδελφῶν, γενοῦ φιλότιμος. "O τῆς onc 
ὑφεῖλες γαστρὸς, τῷ πεινῶντι πρόσθες. Γενέσθω ὁ τοῦ 
Θεοῦ φόδος δίχαιος ἐξισωθείς. θεράπευσον ἐγχρατείᾳ 
σώφρονι δύο πάθη ἑναντία ἀλλήλοις * τὸν σὺν χόρον, xat 
τοῦ ἀδελφοῦ τὸν λιμόν. Οὕτω γὰρ ποιοῦσι xal lazpol: 
τοὺς μὲν χενοῦσι» τοὺς δὲ πληροῦσι, ἵνα τῇ προσ- 
θέχη xat ὑφαιρέσει fj περὶ ἕκαστον οἰκονομηθῇ ὑγεία. 
Πείσθητε χαλῇ παρα.νέσει. ᾿Ανοιξάτω 6 λόγος τῶν 
εὐκορούντων τὰς θύμµας. Εἰσαγέτω fj συµθδουλὴ τὸν 
πένητα πρὺς τὸν ἔχοντα. Mia δὲ λέξις μὴ πλουτι- 
σάτω τοὺς στένοντας. Δότω αὗτοῖς xaX οἰχίαν, xal 


noster priusquam clavis affigeretur cruci, contu. 
meliis affectus, et alapis czsus est. Mores Judai- 
cos non imitemur, nos Christi discipuli. 

Alioqui 8i eo pacto fuerimus affecti, verbis illis 
nos 1saias iucrepabit : Cur ad lites et contentiones 
jejunatis, et pugnis pauperem percutitis? Disce ab 
eodem propheta sinceri purique jejunii opera : Solte 
omnem nexum iniquitalis. Dissolve obligationes vio- 
lentorum contractuum. Frange esurienti panem tuum ; 
et egenos sine lecto induc in domum (uam. (a) |Cum 
videris nudum, operi eum, el carnem tuam ne de- 
spexeris| '. Multam nobis hoc tempus affert nudo- 
rum vagorumque copiam. Magna enim cujusque 
fores frequentat captivorum multitudo. 


Hospites exsulesque non desunt. Ubique licet 
protensas opem implorantium manus aspicere. His 
aer sub dio tectum praebet. Porticus et bivia, et 
partes fori magis desert: sunt hospitia. Nycticora- 
cum et noctuarum more in cavernis latitant. Pan- 
nosis, attritis et laceratis teguntur indumentis. 
Agriculturz fructus est illis miserantium animi 
benignitas. Cibus, si quid ab accedente quopiam 
impetraverint ; potio eadem, quz rationis experti- 
bus animantibus, nimirum fontes. Pocula manuum 
vole. Penu, sinus ipse, nisi plane diffluat, sed 
possit ea qua injiciuntur operire. Mensa, contracta 
genua; lectulus, solum; balneum, id quod Deus 
omnibus commune et sine industria constructum 


τοοῦτος Uv ἐξ ἀρχῆς, ἀλλ Ex τῆς συμφορᾶς καὶ τῆς C dedit, flumen aut palus, Vagam el agrestem tradu- 


cunt vitam, non quod ipitio sic instituerint, sed quod 
ad eam calamitatibus et necessitate compulsi sint. 

His necessaria victui suppedita tu, qui jejunas. 
Erga fratres calainitoso$ benignus esto. Quod ventri 
subirahis, tribue esurienti. Exzquet omnia justus 
Dei timor. Duas inter se contrarias aífectiones, tuam 
videlicet satietatem, et fratris famem, modesta con- 
linentia tempera atque moderare. Sic enim faciunt 
et medici: alios exinaniunt, alios replent, ut acces- 
sione decessioneque uniuscujusque sanitas conser- 
velur. Honest: admonitioni obtemperate. Apcriat 
ralio pauperibus divitum fores. Consilium inopi ad 
locupletem aditum faciat. Egentes ne locupletet hu- 
mana ratiocinatio, sed illis et domum et lectum, 


χλίντν, καὶ τράπεζαν ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος ὁ προαιώνιος. D el mensam tribuat Dei verbum sempiternum. Dul- 


Διὰ Ἀόχου οἰχετιχοῦ γεώργησον τὰ πρὺς τὴν χρείαν 
τοῖς Gol; χτήµασι. Πρὸς τούτους ἄλλοι πτωχοὶ ἆσθε- 
νοῦντες xal καταχείµενοι. Ἕχαστος περιεργαζέσθω 








Ὃν ἐΥγὺς σου. Mh λάδῃ ἄλλος τὸν θησαυρὸν τὸν σοὶ 
ταρακείµενον. 


Περίπτυξαι τὸν χαχούµενον ὡς χρυσόν. 'Evayxá- 
km τὸν χεχαχωµένον ὡς σὴν ὑγείαν, ὡς σωτηρίαν 
€ | Ἱπωὸς, τέχνων, οἰχετῶν, καὶ πάσης τῆς οἰχίας. 


ο νι, 4, 6-7. 


(&Uncis inclusa desunt in Graco textu. 
PaTRoOL. Gn. XLVI, 


τους Ὑείτονας. Mi ἀφῆς παρ᾽ ἄλλου θεραπευθῆναι . 


ci et humana oratione usui necessaria ex tuis fa- 
ciltatibus subministra. Apud te inultitudo paupe- 
rum atque languentium sibi profugium inveniat. 
Quisque diligenter vicinorum curam gerat. Studium 
promerendi de propinquis tibi a6 alio preripi ue 
permittas. Cave, ne capiat alius thesaurum reposi- 
tum tibi. 

Calamitate affectum ut aurum coiplectere. In- 
firmam pauperis valetudinem ita fove, utin ea et 
sanitatem (uam, et salutem uxoris, εἰ filiorum, 


13 


459 


S. GREGORII]. NYSSENI 


460 


servoruim, et totius denique familie positam pu- A 'O πένης xal ἄῤῥωστος διπλοῦς bott πτωχός. Οἱ 


tes. Nain cum omnes pauperes fovendi adjuvandi- 
que sunt, tum illi qui zgrotant precipue sunt 
complectendi. Qui enim egens el zeger est, duplici 
laborat paupertate. ΙπορεΦ enim, qui valenti sunt 
corpore, ex hoc ad illud ostium accedentes, qui 
aliquid dent, aliquando tandem inveniunt. Przeterea 
sedent in triviis, et pretereuntes omnes interpel- 


μὲν γὰρ ὑγιαίνοντες ἄποροι , xai θύραν Ex θύρας 
ἀμείθουσι, xaX βαδίξουσι πρὸς κοὺς ἔχοντας. Καὶ vat; 
τριόδοις ἐπιχαθήμενοι, πάντας ἀναχαλοῦσι τοὺς δι- 
οδεύοντας. Οἱ δὲ παρὰ τῆς νόσου πεπεδτµένοι, ἐγχαθ- 
ειργµένοι τοῖς ατενοῖς χαταλύμασι xal ταῖς στεναῖς 
γωνίαις, ὣς ὁ Δανι]λ τῷ λάχκῳ, σὲ τὸν εὐλαθὴ xal 
φιλόπτωχον ὡς τὸν ᾿Α μθακοὺμ ἀνχμένονσι. 


lant, ope:in implorantes. At illi pauperes, qui adversa praediti valetudine, angustoque lhospitiolo, imo 
vero angustis hospitioli angulis conclusi sunt, uti Daniel in lacu, te benignum et pauperum studio 
sum atque amantem, tanquam flabacuc exspectant. 


- Quamobrem per eleemosynam prophete socius 
eflicere ; celeriter et impigre ad alendum egentem 
accede. Nullam facies in promerendo jacturam. 
Νο verearis. Multiplex enim et copiosus gignitur 
fructus ex eleemosyna. Sere beneficium, ut metere 
possis fructum, et bonis manipulis domum replere. 


Αι enim te quoque pauperem dices. Fac sis; at- 
tamen dato. Da quod babes. Neque enim supra 
vires tuas quidquam abs te requirit Deus. Da tu 
panem, ille poculum vini, alius vestimentum dabit; 
atque ita ex multorum benignitale unius calamitas 
sublevatitur. Ne Moses quidem id, quod impendit 
in tabernaculum, ab uno tantum homine accepit, 
sed ab universo populo *. Alii enim aurum, argen- 
tum alii, ut niagis minusve divitiis affluebant, obtu- 
lerunt. Pauperes vero vel pelles, vel etiam capra. 
rum pilos, si quis gravius inopia premebatur. 
Nonue vides pauperis eliam illius viduz quadran- 
tem divitum munera superasse? illa enim quidquid 
habebat, exhausit; cum ex horum copiis vix pu- 


Γενου τοῦ Προφήτου δι’ ἐλεημοσύνης ἑταῖρος * ταχὺς 
τροφεὺς καὶ ἀόχνως τῷ δεομένῳ παράστηθι. Οὐχ 
ἔστι ζημία ἡ δόσις. Μὴ φοθηθῆς * πολύχους βλαστάνει 
ὁ τῆς ἑλεημοσύνης χαρπός. Σπεῖρον διδοὺς, xai πλη- 


Β ρώσεις τῶν ἀγαθῶν δοαγµάτων τὴν οἰχίαν. 


Ἁλλ' ἐρεῖς ' Πένης χἀγώ. Ἔστω. Δεδόσθω. Abc ὃ 
ἔχεις. Οὐ γὰρ τὰ ὑπὲρ δύναμιν ζητεῖὁ θεός. Eu ἄρ- 
τον, ἕτερος ποτήρ:.ον οἴνου, ἄλλος ἑμάτιον, xaX οὕτως 
Ex αυνεισφορᾶς ἡ τοῦ ἑνὸς λύεται συμφορά. Ο0ὐδὶ 
Μωσῆς thv δαπάνην τῆς σχηνῆς παρὰ ἑνὸς ἔλαδε 
λειτουργοῦ, ἀλλὰ τοῦ δή µου παντός. Ὁ μὲν γὰρ ypo- 
σὸν Ίνεγχεν ὁ πλουτῶν ἐχείνῳ, ἄλλος ἄργυρον, ὁ πὲ- 
νης δέρµατα, ὁ τοῦ πένττος πενέστερος τρίχας. Ορᾷς, 
ὡς xat ὁ τῆς χήρας χοδράντης, ὑπερέδαλε τῶν πλου- 
σίων τὰ ἀναθήματα; Ἡ μὲν γὰρ ὃ εἶχεν ὅλον ἐχέ- 
νωσε" τῶν δὲ, ὀλίγον ἐξέπεσε. Mi) χαταφρονῄσης τῶν 
Χειμένων ὡς οὐδενὸς ἀξίων. Λόγισαι, τίνες ciol, καὶ 
εὑρήσεις αὐτῶν ^b ἀξίωμα". τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν τὸ 
πρόσωπον ἐνεδύσαντο. 


sillum quiddam exciderit *. Jacentes pauperes tanquan) nullius pretii sint, ne despexeris. Considera 
quinam sint, et eorum cognosces dignitatem : Servaloris nostri personam induerunt. 


Propriam enim benignus ille personam eis lar- C 'o Υὰρ φιλάνθρωπος ἔχρησεν αὐτοῖς τὸ ἴδιον πρύσ- 


gitus est, ut, quemadmodum illi, qui adversus vim 
inferentes tanquam propugnaculum regias pra- 
tendunt imagines, quo principis effigie, irruentium 
impetus frangatur et retardelur ; sic ipsi eos, qui 
nulla moventur commiseratione, quique pauperes 
odio prosequuntur, per illam flectant, mitigent el 
exorent. Hi bonorum quae et exspectamus esumt 
promicondi. Hi janitores regni caelorum, qui foruts 
aperiant benignis et bonis, occludant malis et in- 
humanis. Hi οἱ vehementes sunt accusatores, et 
optimi patroni. Accusant autem οἱ defendunt, non 
oratione, sed aspeclu ipso, dum conspiciuntur à 
judice. Quse enim in eos fiunt, apud eum qui corda 
scrutatur, qui cogitationes hominum omnes atque 


ex ,v, ἵνα δι ἐγείνου δυσωπῶσι τοὺς ἀσυμπαθείς κα) 
Μισοπτώχους, ὥσπερ οἱ τὰς βασιλικὰς εἰχόνας χατὰ 
τῶν βιαζομένων αὐτοὺς προθαλλόμενοι, ἵν ἐκ τῆς 
μορφῆς τοῦ κρατοῦντος, τὸν χαταφρονητὴν δυσωπή- 
σωσιν. Οὗτοί εἰσιν οἱ sapiat τῶν προσδοχωµένων 
ἀγαθῶν' οἱ θυρωροὶ τῆς βασιλείας, οἱ ἀνοίγοντες τὰ; 
θύρας τοῖς χρηστοῖς, xaX χλείοντες τοῖς δυσχόλοις xa 
μισανθρώποις. Οὗτοι, xaX χατήγοροι σφοδροὶ, χαὶ 
συνἠγοροι ἀγαθοί. Συνηγοροῦσι δὲ xoY χατηγοροῦ- 
σιν, οὗ λέγοντες, ἀλλ' ὁρώμενοι παρὰ τοῦ Κ ριτοῦ. T 
γὰρ περὶ αὐτοὺς γινόµενον ἔργον παρὰ τῷ xaphie- 
γνώστη Bod, παντὸς χήρυχος εὐσημότερον. Διὰ τοῦ- 
τους ἡμῖν καὶ τὸ φοθερὸν ἀνεγράφη διὰ τῶν ἀγχέλων 
τοῦ θεοῦ διχαστήριον, οὗ πολλάκις ἠχούσατε. 


intimos animi sensus novit, quovis praecone clarius," apertius, significantius vociferantur et clamant. 
Propter hos nobis et formidandum illud judicium, quod szpe audivistis, perscriptum est. | 
lllic enim video Filium hominis venientem e U — Etóoy γὰρ ἐχεῖ τὸν Ylbv τοῦ ἀνθρώπου ἐρχόμενο EC 


coelis, per aera nou secus alque per terram ince- 
Jeutem innumerabilibus stipatum millibus angelo- 
rum. Deindeglorie thronum erectum iu sublime, 
atque in eo considentem Regem. Tunc. omnis ho- 
minum tribus, omnes gentes, nationes omnes, qua 


$ Exod. xxxvi, 5-7. ? Marc. xi, 9-4. 


οὐρανῶν, xa τὸν ἀέρα ὡς Y?jv πεζεύοντα, xal ταῖς 
πολλαῖς µυριάσι τῶν ἀγγέλων δορυφορούµενον. 
Ἔπειτα θρόνον δύξης ἀνυφούμενον, xai πᾶν «ὔλον 
ἀνθρώπων ὅσον παρΏλθεν εἰς γένεσιν καὶ ῥλίῳ xat- 
ελάμφθη, xal τούτου τοῦ ἀέρος ἀνέσπασεν, iv OU 





DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


4e3 


µέρεσιν ἀποχεχριμένον, xal προξστὼς τοῦ χριτηρίου. A in hanc vitam ingressx sint, quz hunc spiritu aera 


ἙἘκχαλοῦντο δὲ οἱ μὲν àpvcw, ὅσοι ἐκ δεξιῶν ' ἑρί- 
φους δὲ τοὺς ἐπὶ θάτερον fixousa, Ex τῆς ὁμοιότητος 
τῶν τρόπων, ἐφ᾽ ἑαυτοὺς τὰς προσηγορίας ἑλχύσαν- 
τας. Καὶ διαλέξεις ἐχεῖ τοῦ διχαστοῦ πρὸς τοὺς xpt- 
νοµένους, xai ἀποχρίσεις τῶν εὐθυνομένων πρὺς τὸν 
Ἡασιλέα. ᾿Απεχληροῦτο δὲ ἑχάστοις τὰ πρόσφορα. 
Tot; μὲν τὸν ἄριστον βεθδιωχόσι βίον, βασ.λείας ἀπό- 
λαυσις ' τοῖς δὲ μισανθρώποις xal πονηροῖς τιμωρία 
πυρὸς, xat αὕτη δ,αιωνίζουσα. Γράφει δὲ πάντα ἐπι- 
μελῶς, xal ἀχριθὲς ἡμῖν τὸ δικαστήριον ἀνεζωγρα- 
efr παρὰ τοῦ λόγου, οὐχ ἄλλου του χάριν, ἢ τοῦ 
μαθεῖν ἡμᾶς εὐποιίας χρηστότητα. Αὕτη Υάρ ἔστιν, 
Ἡ τὸν βίον σννέχουσα, µήτηρ τῶν πενοµένων, διδά- 
σχαλος τῶν πλουσίων. ἀγαθὴ κουροτρόφος, πρεσδυ- 


duxerint, quie hanc solis lucem aspexerint, duas 
in partes segregatas ad tribunal judicis astitisse. 
Audio eos, qui a dextra sunt, agnos voeari : heedos 
qui a sinistra. Nam ex morum similitudine sumunt 
appellationem. Audio illic eos interrogantem udi- 
cem, et rationes conficientem. Audio quid ipsi re- 
spondeant Regi. Denique pro suis quemque meritis 
ornatum cerno. 1116 qui boni beniguique fuerint, 
alque optime vitam egerint, summa et perpetua 
quies tribuitur in regno coelesti : inhumanis autem 
et improbis ignis supplicium, idque sempiternum. 
Hzc omnia ibi diligenter, ut scitis, sunt explicata. 
Non alia autem de causa jucicium illud tam accu- 
rata oratione tanquam penicillo depielum nobis 


τέρων Υηροχόµος, ταμεῖον τῶν δεοµένων, χοινὸς τῶν D aute oculos positum esse crediderim, nisi ut per- 


ἀτυχούντων λιμὴν, πάσαις ἡλιχίαις xal συμφοραῖς 
τὴν ἀφ᾽ ἑαυτῆς µερίζουσα πρὀνοιαν. 


discamus beneflcentiam , et benignitatem comple- 
ctamur. Ilec enim est quz continet. vitam. IIzc 


est pauperum mater, magistra divitum, bona pupillorum nutrix, conservatrix senum, egentium penu, com« 
munis miserorum portus, omaium ztatun curam gerens, omnibus zrumnis et calamitatibus consulens. 


Ὦς Υὰρ οἱ ἀγωνοθέται τῆς µαταιότητος, ὑπὸ σάλ- 
πιγγος τὴν ἑαυτῶν φιλοτιμίαν σηµαίνοντες, πᾶσι τοῖς 
the παλαΐστρας τὴν τοῦ πλούτου διανομὴν ἐπαγγέλ- 
λοντα: * οὕτως ἡ εὐποιία, ἅπαντας πρὸς ἑανυτὴν χκαλεῖ 
τοὺς ἐν δυσχολίαις xal περιστάσεσιν, οὗ πληγῶν τι- 
μὰς τοῖς προσιοῦσιν, ἀλλὰ συμφορῶν θεραπείας µε- 
ῥίζαυσα. Ἔστι δὲ αὕτη, πάσης ἐπαινουμένης πράξεως 
ὑγπλοτέρα, Θεοῦ πάρεδρος, τοῦ ἀγαθοῦ φίλη, xoi 
πολλὴν πρὸς αὐτὸν τὴν οἰχείωσιν ἔχουσα. Οὕτω τοι 


Quemadmodum enim illi, qui in vanitatis certa- 
minibus premia proponunt, tuba liberalitatem 
suam significantes, omnibus in palzstra decertan- 
tibus pecuniz largitionem pollicentur alque denun- 
tian: sic ipsa beneficentia omnes in miseriis et 
calamitatibus positos ad se vocat, non vulnerum 
et plagarum praemia, sed erumnarum et incommo- 
dorum remedia οἱ curationem accedentibus imper- 
tiens. Hzc est omnium laudatarum actionum Ρριῶ- 


πρὸ πάντων τὰς ἀγαθὰς xol φιλανθρώπους πράξεις, C stantissima. [ο assidet Deo, et magna est cum 


αὐτὸς ὁ θεὺς ἡμῖν αὐτουργῶν ἀναφαίνεται * τὴν γὰρ 
κτίσιν τῆς γῆς, xai τὴν τοῦ οὐρανοῦ διαχόσµήησιν, 
χαὶ τὴν εὔταχτον ἐναλλαγὴν τῶν ὡρῶν, καὶ ἡλίου 
θερμότητα, xal χρυστάλλου γένεσιν Ψύχουσαν, xai 
«πάντα τὰ χαθ) Έχαστον, οὐκ αὐτὸς ἑαυτῷ ὁ θεὺς 
(ἀπροσδεὶς Υὰρ τῶν τοιούτων ἐχεῖνος), ἀλλ' ὑπὲρ ἡμῶν 
διηνεχῶς ἑνεργεῖ ΄ γεωργὸς ἀόρατος τῆς τῶν ἀνθρώ- 
σων τροφῆς, σπορεὺς εὔχαιρος xaX ὀχετηγὸς ἐπιστί- 
µων. Οὗτος γὰρ, χατὰ τὸν Ἡσαϊῖαν, δίδωτι σπέρµα τῷ 
δπείροντι, xai τὸ ὕδωρ Ex. νεφελῶν, νῦν μὲν Ἶρε- 
palov ἐπιῤῥαίνει τῇ YT, πάλιν δὲ λάθρον καταχεῖ 
τῶν αὐλάχων. Ὅταν δὲ αὐξηθῇ τὰ λἠϊα xai παρἐλθῃ 
*b χλοαινόμενον, τὰς νεφέλας ἀποσχεδάξων τοῦ οὐ- 
pavoo παντὺς, τότε προχαλύμματος γυμνὸν αὐτοῖς 


ipso necessitudine conjuncta. Sic autem Deum 
ipsum nobis omnium, qus recte benigueque faci- 
mus, imprimis auctorem effectoremque esse constat. 
Siquidem et terram procreavit et ornatum cceli fa- 
bricatus est, et temporum vicissitudines statuit, et 
solis calorem et glaciei refrigerantem naturam, 
omnia denique Deus ipse, non sibi, cum nullius 
horum indigeat, sed nobis continenter prestat et 
conservat : nam mirabili quadam ratione mortalium 
aciem effugiente praebet hominibus alimenta, se- 
minans opportune, et scienter irrigans. Ipse enim, 
ut scribit Isaias *, dat semen serenti, et ος nubi- 
bus nunc sensim imbrem emittit in terram, nunc 
autem sulcorum latera et toros abunde perfundit. 


ἐφίστησι τὸν Ίλιον, θερμὴν xaX ἔμπυρον διατείνοντα D Αι ubi &egeles creverint, et viriditas accesserit, 


φὴῑν ἀχτῖνα, ἵνα ὡραῖοι γένωνται πρὸς τομὴν οἱ στά- 
Χνες. 


immittit solem, ut calidis atque ardentibus ipsius 


opportunas ad metendum spicas exhibeant. 

Τρέφει xaX ἄμπελον, ταῖς ὥραις τῷ διψῶντι τὸ πο- 
tb» εὐτρεπίζων' χαὶ ἁγέλας ἡμῖν τρέρει διαφόρων 
γενῶν, ἵνα ὑπάρχη τοῖς ἀνθρώποις ἄφθονον ὄψον, καὶ 
εν μὲν al δοραὶ, ἔριον γεωργοῦσαι, τὴν σχέπην παρ- 
ἔχωσι, τῶν δὲ, τὰ ὑποδήματα ἡμῖν ἀπεργάνωνται. 
'Opic ὅτι πρῶτος ἐραστῆς εὐποιίας ὁ θεὸς , οὕτω 
φηέφων τὸν πεινῶντα, xal ποτίζων τὸν διγῶντα, xal 
ἀρφιεννὸς τὸν γυμν»ν, ὡς προεἰρηται. 


* tea. Lv, 10. 


tunc disjectis dissipatisque nubibus, ab omnibus 
integumentis nudum et apertum ipsis ostentat et 


radiis tepefactz perveniant ad maturitatem, et 


Quid? quod vitem etiam enutrit, atque ita idoneo 
tempore sitientibus potum tribuit. Quid Τ quod va- 
ria ilem alit animalium genera, ut hominibus οἱ 
carnes ad vescendum, et pelles, qux lanam sup- 
peditant ad protegendum, et ad vestes conficiendas, 
οἱ ad consuendos calceos praebeant. Cernis quo- 
modo primus beneficentiz auctor et origo sit Deus, 
esurientem nutriens, sitienti largiens potum, et 
nudum operiens, ut ante diximus, 


405 


S. CGREGOIUI NYSSENI 401 


Si vis autem intelligere, quomodo morbo labo- A — Ei δὲ θέλεις ἀκοῦσαι, πῶς xot θεραπεύει τὸν xsxa- 


rantes, male affectos, atque afflictos curet, audi. 
Quis apem docuit ceras et mella conficere ? Quis e 
pinu, quis e terebintho, 4uis e mastiches arbore 
pingues illos resinze succos destillare fecit ? Quis 
Indorum regionem constituit siccorum atque fra- 
grantium fructuum, et odorum suavium matrem ? 
Quis oleam corporis laboribus et doloribus opitu- 
lantem procreavit ? Quis nobis radicum et herba- 
rum notitiam, quis qualitatum et virium, qus in 
ipsis sunt, peritiam tribuit ? Quis effectricem con- 
.servatricemque sanitatis medicinam reperit ? Quis 
calidarum aquarum fontes eduxit e terra, ut earum 
vi tum frigidis οἱ humidis, tum aridis et adustis 
affectionibus et morbis medeamur ? Merito igitur et 


 epportune poteram verba Baruch usurpare: Hic B 


adinvenit omnem viam discipline, εἰ tradidit illam 
Jacob puero suo, et Israel dilecto suo *. 

Per bunc artes omnes, qua vel igne vel sine 
igne, vel in aquis exercentur, inventa ; per hunc 
scientie innumerabiles excogitatze, ut nihil omnino 
desit hominibus, quod ad trausigendz vit:e neces- 
sitatem et commoditatem pertineat. Ac Deus qui- 
dem hoc modo benelicentiz et liberalitatis inven- 
ior οἱ fons omnia qux: nobis necessaria sunt di- 
tissimus ipse benigne subministrat. 

Nos autem, qui singulis divine Scripturz verbis 
ad lominum et procreatorem nostrum imitandum 
( quatenus mortalis beatum et immortalem imitari 


χωμένον, pávüave * Τίς δίδαξε τὴν µέλισσαν ἐργά- 
ζεσθαι τὸν xnpbv, καὶ σὺν ἐχείνῳ τὸ μέλι; Τίς τὴν 
πἰτυν καὶ τερέθινθον, xal τῆς µαστίχης τὸ δένδρον, 
τὸν λιπαρὸν Σχεῖνον χυμὸν ἀποστάζειν ἐποίησεν; "H 
τίς τὴν Ἰνδῶν χώραν ἐδημιούργησε ξηρῶν χαρπῶὼν 
xaX εὐωδῶν μητέρα; Τίς τὴν ἐλαίαν ἔφυσε,πόνων σω- 
ματιχῶν xol ἀλγηδόνων ἐπίχουρον: Tig ἔδωχεν 
ἡμῖν ῥιζῶν xaY βοτανῶν διάγνωσιν, καὶ τῶν Ev αὖ- 
ταῖς ποιοτήτων µάθησι: Τίς τὴν ποιητικὴν τῆς 
ὑγείας ἰατρικὴν συνεστήσατο; Τίς ἀνΏηχεν Ex τῆς ΥΏς 
θερμῶν ὑδάτων πηγὰς, τὰς μὲν τὸ ψυχρὸν καὶ ὑγρὸν 
ἡμῶν ἰωμένας» τὰς δὲ τὸ ξηρὸν fj πεπυχνωμµένον 
λυούσας; Καὶ προσῆχεν εὐχαίρως εἰπεῖν xal τὸ τοῦ 
Βαρούχ * Οὗτος ἐἑξεῦρε πᾶσαν ὁδὺν ἐπιστήμης, 
xal ἔδωκεν αὐτὴν Ἰακὼδ τῷ za αὐτοῦ, καὶ 
Ἱ]σραὴᾶ τῷ ἡγαπημέγῳ ὑπ αὐτοῦ. 


Διὰ τοῦτο τέχναι ἔμπυροι, xal πυρὸς χωρὶς, xat 
ἄλλαι ἔνυδροι, καὶ poplat τῶν ἐπιτηδευμάτων εὖ- 
ρέσεις, ἵνα ταῖς τοῦ βίου χρείαις ἀνενδεῆς ἡ διαχονία 
γένηται. Καὶ ὁ μὲν θεὸς οὕτως, ὁ πρῶτος τῆς εὖ- 
ποιίας εὑρετὴς xal τῶν ἡμῖν ἀναγχαίων πλούσιος 
ὁμοῦ καὶ συμπαθὴς χορηγός. 


Ἡμεῖς δὲ οἱ καθ’ ἔκαστον γράμμα τῆς lans 
παιδευόµενοι, ζηλοῦν τὸν ἑαυτῶν Κύριον xal Δη- 
μιουργὸν, χαθ᾽ ὅσον τῷ θνητῷ ἡ τοῦ μαχαρίου xal 


potest ) instituimur, ad utilitatem nostram omnia c ἀθανάτου µίμησις ἐφικτὴ, πάντα παρασύρομεν πρὺς 


rapimus, omnia voluptatibus nostris metimur, et 
alia quidem vite nostre deliciis elargimur, alia 
recondimus heredum aviditati. Miserorum vero 
nulla babetur ratio, nulla pauperum idonea cura, 
nulla sollicitudo. O crudeles animos ! O mentes ab 
omni misericordia alienas | 

Homo bominem videt egentem pane, non haben- 
Lean alimenta. vitx: necessaria, neque tamen illi 
prompto alacrique animo subvenit, et salutem prz- 
bet ; sed illum despicit, et tanquam virentem plantam 
Aquarum penuria sinit arescere : presertim cum 
maximis inundet ipse, atque circumfluat copiis, ut 
ex sua abundantia facile multorum inopiam reficere 
et recreare possit. Quemadmodum enim ex uno 
fonte profluens aqua multas camporum longe late- 
que protensas planities fecundas et uberes reddit ; 
sic unius domusopulentia multitudinem pauperum 
ex egestalis angustiis eripere potest eL sustentare, 


τὴν οἰχείαν ἀπόλανσιν ' xal τὰ μὲν τῇ ἑαυτῶν ἁπο- 
χληροῦμεν ζωῇ, τὰ δὲ χληρονόμοις τα µιευόμεθα. Tov 
δὲ δυσπραγούντων λόγος οὐδεὶς, οὐδὲ τῶν πενοµένων 
ἀγαθὴ μέριμνα. Ὢ τῆς ἀνηλεοῦς γνώμης ! 


Ανθρωπος ἄνθρωπον ὁρᾷ, ἄρτου πενόµενον, xal 
τὴν ἀναγχαίαν ζωπύρησιν τῆς τροφῆς οὐκ ἔχοντα' 
οὐκ ἐπαρχεῖ δὲ προθύµως, xal ὀρέγει τὴν σωττρίαν, 
ἀλλὰ περιορᾷ, οἷόν τι φυτὸν εὐθαλὲς ὑδάτων &ropiz 
ἐλεεινῶς ξηραινόµενον " xai ταῦτα πλημμυροῦσαν 
ἔχων τὴν ἀφθονίαν, xal πολλοῖς ἐποχετεύειν δυνά- 
µενος τὴν ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων παραμνυθίαν. Ὡς γὰρ 
μιᾶς πηγῆς ἐπιῤῥοὴ, πολλὰς πεδιάδας ἀνηπλωμένα: 
πιαίνει’ οὕτως καὶ μιᾶς οἰχίας εὑπορία, διµους 
πενῄτων ἐξαρχεῖ διασώσασθαι, µόνον ἐὰν μὴ vvoyg 
φειδωλὸς xal ἀχοινώνητος, ὡς λίθος ἐμπεσοῦσα τῇ 
διεξόδῳ, τὴν ἐπιῤῥοὴν ἀναχρούσηται. 


modo ne parcus et avarus animus veluti prolapsus lapis venas et rivulos e benignitate, tanquam e 


fonte publice defluentes, avertat atque intercipiat. 


Ne vivamus carni in rebus omnibus: in aliqua 
vivamus et Deo. Delicis enim epularum, qux in 
ventrem ingrediuntur, tantulum voluptatis carni 
duntaxat afferre possunt, quantulum est illud spa- 
tium, quo fauces continentur. Nam simul atque in 
ventrem delapse sunt, putrescunt, et per inferio- 
respartes secedunt. Misericordia vero et beneficen- 


5 Baruch. in, 37. 


M πάντα τῇ capx(* ζήσωμέν τι xax τῷ Geo. Tpo- 
φῆς μὲν γὰρ αἴσθησις xal ἁπόλαυσις, ὀλίγον τῆς 
σαρχὸς µόριον θεραπεύει, thv φάρυγγα. τῇ vasi 
δὲ τὰς ὕλας ἐνσίφασα, τέλος ἔχει τὸν ἀφεδρῶνα. 
Ἔλεος δὲ xal εὐποιία, Θεῷ τὀ εἰσι πράγµατα οἶλα. 
καὶ ᾧπερ ἂν ἑνοικήσωσιν ἀνθρώπῳ, θεοῦσιν αὖτδνς 
xai «pb; µίµησιν ἀποτυποῦσι τοῦ ἀγαθοῦ, (v3 


465 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


A60 


ὑπάρχῃ εἰχὼν τῆς πρώτης xal ἀχηράτου xal πάντα A tia virtutes sunt Deo gratissima: qua si eujus ani- 


voUy ὑπερθαινούσης οὐσίας. Τῆς δὲ σπουδΏς τὸ πέρας 
ὁποῖον ἐγγυῶνται; 


mum incoluerint, eum divinum efficiunt, et summo 
iMi bono quam simillimum reddunt, adeo ut pri- 


mz illius atque immortalis et mentem omnem superantis nature decoretur imagine. At qualem stu- 


dii laborisque finem pollicentur? 

Ἔνταῦθα μὲν χαλὴν ἐλπίδα, xal προσδοχἰαν εὖ- 
φραίνουσαν * iv δὲ τοῖς ἔπειτα, ὅταν τὴν ῥέουσαν 
ταύτην ἁποσχευασάμενοι σάρχα, τὴν ἀφθαρσίαν µετ- 
ενδυσώµεθα, µαχαρίαν ζωὴν, ἄληχτον xol ἀνώλε- 
θρο», tv θαυμασταῖς τισι xal νῦν οὐ γινωσχοµέναις 
ἡμῖν εὐπαθείαις ηὐτρεπισμένην. 


Οὐχοῦν οἱ λογιχοὶ χτισθέντες, xav τὸν νοῦν ἔχοντες 
τῶν θείων ἑρμηνέα xal παιδευτὴν, μὴ τοῖς προσχαί(- 
pote δελεασθῆτε. Κτήσασθε δὲ τὰ µηδέποτε χαταλιµ- 
πάνοντα xbv χτησάµενον ' ὁρίσατε µέτρα τῇ χρήσει 
τοῦ βίου. Mà πάντα ὑμέτερα * ἀλλὰ µέρος ἔστω xal 
τῶν πενήτων τῶν ἀγαπητῶν τοῦ θεοῦ. Πάντα γὰρ 
τοῦ Θεοῦ τοῦ χοινοῦ Πατρός. Ἡμεῖς δὲ ἁἀδελφοὶ ὡς 
ὁμόφυλοι: ἁδελφοὺς δὲ, τὸ μὲν ἄριστον καὶ δ,καιότερον, 
χατ ἰσομοιρίαν λαγχάνειν τοῦ χλήρου. Ἑν δὲ τάξει 
δευτἑἐρᾳ, xàv τὸ πλέον εἷς f) δεύτερος σφετερίσηται, 
τὸ γοῦν µέρος χερδανέτωσαν οἱ λειπόμενοι. El δὲ τις 
χαθόλου κύριος εἶναι τῶν πάντων ἐθέλοι, xal αὐτῆς 
τῆς τρίτης f] πέµπτης µ»ίρας ἐξείργων τοὺς ἁἆδελ- 
φοὺς, οὗτος πικρὸς τύραννος, βάρθδαρος ἁδιάλλακτος, 
θηρίον ἅπληστον, µόνον ἡδέως περιχαΐνον τῇ θοίνῃ, 
μᾶλλον δὲ xaX αὑτῶν ἁἀγριώτερος τῶν θηρίων *. εἴγε 
λόχος μὲν τὸν λύχον εἰς βορὰν παραδέχεται, xat χύνες 


£e 


Nunc quidem praeclaram spem, et lziitize plenam 
exspectationem ; post autem quando islius assidue 
fluentis carnis spoliis exuti immortolilatem indue- 
rimus, vitam beatam, nullum finem habituram, 
nullis malis obnoxiam, in summis οἱ admirandis, 
quzque hic a nobis cognitione comprehendi non 
possunt, versantem gaudiis et voluptatibus. 

Vos igitur, qui ratione praediti, eL mente rerum 
divinarum interprete ac twagistra decorati estis, ne 


p (quaso) vos rerum fluxarum οἱ caducarum blan- 


ditiis deliniri, et tanquam esca illici οἱ capi patia- 
mini. Compleetimini eum, qui  possidentem se 
nunquam est derelicturus; usui vilae modum im- 
ponite. Ne omnia vestra existimalte. Sit pars eliam 
pauperum, et amicorum Dei. Illius enim vere sunt 
omnia, quem habemus Patrem. Nos autem Íratres 
sumus. Quapropter ut genere conjunctos ac fratres 
melius quidem ac justius erat :quis partibus 
cernere b:reditatem: verum quando id factum 
non est, sed unus aut alter plus intervertit, reliqui 
partem unam saltem accipiant : quod si quis om- 
nium prorsus esse dominus et universam vult hz- 
reditatem avertere, et tertia aut quinta parte fra- 
tres excludere, ille frater non est, sed acerbus 


kv ταὐτῷ πολλοὶ ἓν σπαράττουσι σῶμα * 6 δὲ ἅπλη- C tyrannus, immitis barbarus, imo vero inexplebilis 


στος οὐδένα τῶν ὁμοφύλων εἰς τὴν µετουσίαν παρα- 
λαμδάνει τοῦ πλούτου. ᾿Αρχεῖ σοι ἡ σύμµετρος τρά- 
πεζα. Mh πρὸς τὸ πἐλαγος τῆς ἀχολάστου πανδαι- 
σίας ἐχπέσῃς. Χαλεπὸν γὰρ τὸ ἐπιχείμενον νανάγιον, 
οὐ πέτραις περιῤῥηγνύον ὑφάλοις, ἀλλ εἰς τὸ σχότος 
ἐξωθοῦν τὸ βαθύτατον, ὅθεν οὕποτε ὁ ἐμπεσὼν ix- 
θήσεται. 


fera, quie hianti ore sola suaves devoret dapes, vel 
potius ipsis etiam feris szvior et agrestior ; siqui- 
dem et lupus ad devorandam praedam lupum sibi 
socium adjungit, et canes multi nonnunquam simul 
idem dilaniant corpus. At iste divitiarum suarum 
nullum ejusdem generis hominem participem facit. 
Moderata mensa sufficit tibi. Ne te in illud luxu- 


zi» pelagus demittas, ut. convivia omni geuere ciborum instructa velis. lllic enim grave naufra- 
gium fit, quo non scopulis sub salo latentibus collideris, sed in altissimam et obscurissimam —vora- 
ginem detruderis, in quam qui semel incidi, nunquam emerget. 


Xgrcat μὴ παραχρήσῃ ^ τοῦτο Υάρ σε xai Παῦ- 
λος ἑδίδαξεν. "Avec σαυτὸν ἁπολχύσει µεμετρηµένῃ. 
Mh βαχχεύσῃς ταῖς ἡδοναῖς. Mt] πάντων ἁπλῶς ζώων 
ὄλεθρος Ego, τετραπόδων, μεγάλων, μιχρῶν. ὁρνί- 
θων, ἰχθύων, τῶν εὐπορίατων, τῶν σπανίων, τῶν εὖ- 
«VV, τῶν πολυτίµων. My πολλῶν θτρευτῶν ἱδρῶτι 
μίαν πλήρου Υαστέρα, ὥσπερ τι φρέαρ βαθύτατον 
πολυχειρίᾳ τῶν χωννύντων μὴ γεµιζόμενον. Διὰ τοὺς 
τρυφῶντας οὐδὲ ὁ βυθὺς τῆς θαλάσσης ἀνενόχλητος 
μένει. 0ὐδὲ τῷ Όδατι νηχόµενοι ἰχθύες, μόνοι ἀγρεύον- 
. ται, ἀλλὰ χαὶ ὅσα ἅθλια ζῶα τῇ ὑποστάθμῃ τῶν 
ὑδάτων ἐμφέρεται, χαὶ ταῦτα πρὸς τὴν Ἠπειρον xal 
*€bv ἀέρα τοῦτον ἑξέλχεται. Οὕτως τὰ γένη τῶν 
ὁστρέων οὐκ ἔλαθε, καὶ ὁ ἐχῖνος ἀγρεύεται, καὶ d) 
σηπία ἕρπουσα σαγηνεύεται, xal ὁ πολύπους ταῖς 
Ἀέτραις “ροσπεφυχκὼς ἀποσπᾶται, xai οἱ χοχλίαι τῶν 
χατωτάτων βυθῶν ἁἀποσύρονται ' καὶ πάντα Ιένη 


ε| Cor. vn, 5. 


Utere igitur, utere, ne abutaris : sic enim Paulus 
eliam edocuit *. Modesta oblectatione te recrea. 
Temperanter animum relaxa. Ne te delicim sic 
obruant, ut nimia letitia gestias, etl insauis volu- 
platibus debacceberis. Ne sis animalium plane 
omnium pernicies, ingentium, mediocrium, minu- 
torum, gradientium, volantium, natantium, sive 
inventu facilia, sive difficilia sint, seu magno seu 
vili pretio veneant. Multorum venantium sudore 
ventrem unum ne repleas. Ne sint fauces tu:€ ve- 
luti vorago, aut gurges, aul vastissimus ac pro- 
fundissimus puteus, ad quem obruendum mullo- 
rum laborent manus. Propter hominum luxuriam 
atque delicias, non modo mare profundum turba- 
tur ; non aquis solum innatantes capiuntur pisces ; 
sed alia, quecunque animalia in aquis degunt, 
inde in terram et ccelum hoc extrabuntur. Sio 


(AU 


nu*; sic serpentes irrelita! sunt sepiz ; sic polypus 
saxis quibus inharebat avulsus; sic ex locis altissi- 
mis extracta conchylia. Nullum denique est anima- 
lium genus, aod vel summas, vel. infimas partes 


S. GREGORII NYSSENI 
ostreorum genera non latuerunt; sic captus echi- A 


408 
ζώων, ὅσα τοῖς τῆς ἐπιφανείας χύμασιν ἐπινήχεται, 
καὶ ὅσα τὸν πυθμένα τῆς θαλάσσης ἔλαχε χατοιχεῖν, 
πρὸς τὸν ἀέρα τοῦτον ἐχφέρεται, τῆς τῶν φιληδόνων 
μηχανΏς πριχίλα xat' ἐχείνων σοφιζοµένης τὰ 0f. 
βατρα. 


maris ἱποοιαν, qood non humana [raus deceptum, ad hanc celi lucem aspiciendam eduxerit. Adeo 
hominum voluptates undique captantium ingenia ad varias insidias et dolos reperiemdos elahorarunt. 


Sed qualianam delicias ejusmodi consequuntur? 
Necesse est ut luxuria, ubi semel radices egerit, 
et coaluerit, reliquam secum nequitie materíam 
trahat. Quamobrem, qui molliter οἱ delicate vivere 
instituerunt, necessario ad excogitandos magnifl- 
cos zedificiorum apparatus alliciuntur. In his con- 
siruendis et exornandis maxima vis pecuniarum 
profunditur. Ad hec coetus bominum libenter con- 
vocant, οἱ invitant, splendidam vestem et variam 
supellectilem studiose comparant. Mensas pretio- 
sissimas ex argento conflandas curant, alias lzvi- 
tate politissime exzquatas, alias vero arliflcio 
sculptas οἱ fabrefactas, ut liceat convivis simul et 
gulam epulis delinire, et oculos intuendis et legen- 
dis historiis oblectare. llie mibi deinceps tute 
reliqua considera, erateras, tripodas, cados, gut- 
turnia, lances, innumerabilia poculofum genera, 
ΒΟΙΡΓΑΒ, mimos, citharistas, poetas, oratores, canto- 
509, cantatrices, saltatores, saltatrices, totuin deni- 
que petulantiz ludum ; pueros comis effeininatos, 
puellas inverecundas, quas propter immodestiaut me- 


Οἷα δὲ xai τὰ ἑξῆς τῶν τρυφώντων; Ἑπάναγχες 
γὰρ τὴν χαχίαν, ὅπου ποτ ἂν dj νόσος ἑνσχήφῃ, τὰς 
ἀχολούθους ὕΌλας ἑφέλχεσθαι. Διὸ xal οἱ τῆν á6po- 
δίαιτον xal Συθαρ.τιχἣν παρατιθέµενοι τράπεζαν, 
ἕλχονται πρὸς ἀνάγχην εἰς χατασχευὰς μεγαλοφυῶν 
οἰκοδομημάτων, xat τὴν πολλὴν εὐπορίαν δαπανῶσιν 


B εἰς μέγεθος οἴχων χαὶ χόσμον περἰεργον. "Eni τού- 


τοις, τὰς χλισίας φιλοχαλοῦσιν, ἐσθήτος ἀνθινῆς xal 
πάσης πεποιχιλµένης πληροῦντες. Τραπέξας πολυ- 
ταλάντους ἀργύρου χαλχεύονται, τὰς μὲν εἰς λειό- 
τητας ἐληλαμένας ' τὰς δὲ πεποιχιλµένας τῇ γλυ- 
πτιχῃ, ὡς ἐφεῖναι ὁμοῦ τῇ φάρυγγι καὶ τὴν ὄψιν 
εὐωχεῖσθαι ταῖς ἱστορίαις. ᾿ΕἘπιλόγισαί µοι τὰ ἑξῖς, 
χρατῆρας, τρίποδας, κάδους, τὰ πρήχοα σχεύη, τὰ 
ὀψοφόρα, ἐχπωμάτων γένη uupia, γελωτοποιοὺς, 
µίµους, χιθαριστὰς, ᾠδοὺς, χοµφολόχους, μουσιχοὺς, 
μουσικὰς, ὀρχηστρίδας, πάντα τῆς ἀσελγείας τὸν ὁρ- 
pa0bv, παῖδας θηλυνοµένους ταῖς χόμαις, χόρας 
ἀναιδεῖς, ἁδελφὰς τῆς ἩΗρωδιάδος εἰς ἀχοσμίαν, 
ἀναιρούσας Ἰωάννην, τὸν Ey ἑχάστῳ θεοειδῆ χαὶ φι- 
λόσοφον νοῦν. 


rito sorores llerodiadis appelles, Joannem, id est divinum in unoquoque, ϱλρἰθηίφᾳυο studiosum 


animum e medio tollentes. 


Atque dum hzc intus geruntur, assident ad ve- C Τούτων πάντων ἐπὶ τῆς olxlag τελουµένων, προσ- 


stibuli (ores innumerabiles Lazari, partim ulceri- 
bus pleni, partim oculis orbati, partim pedibus 
mutili. Quidam ipsorum, quamvis sint omnibus 
fere membris spoliati, serpere tamen audent, el 
utcunque progrediuntur. Conclamant autem, nec 
tamen exaudiuntur, Impedit enim tibiarum strepi- 
tus et carmina, qui ab ipsis cantoribus concinun- 
tur, et solute ridentium cachinnatio. Quod si pau- 
peres paulo vehementius fores pulsaverint, immi- 
tis ac sa»vus alicunde prosiliens domini janitor, 
eos baculo propellit, et canes appellans, verberibus 
plagas infligit εί vulnera. Abeunt igitur Christi 
amici, in quibus sita est mandatorum summa, cum 
nec panis frustum, nec obsonii quidquam accepe- 
rint; sed potius contumelias ct verbera lucrati 
sint. Intus autem in offieina Mammonse, alii, tan- 
quam nimis onusta navigia, revomunt cibum, alii, 
presentibus poculis, indormiunt mensa. Duplex 
autem in turpi domo exercetur peccalum : unuimn 
propter ebriorum satietatem, alterum propter ex- 
pulsorum pauperum famem. 

Si Deus hzc aspicit, uti plane aspicit, quam 
vit& commutalionem, quem exitum fore cogitatis 
vos pauperum inimici? Dicite, quaso, vos, an 
nescitis, horum causa in sacro Evangelio poni et 
commemorari exempla omnia horrenda et terri- 
bilia? Nonne graves illius cruciatus οἱ gemitus 
recensentur, qui in bysso fuerat enutritus, el. in 


εδρεύουσι τῷ πυλῶνι µυρίοι Λάζαροι * ol μὲν ἠλχω- 
µένοι χαλεπῶς, ἄλλοι τὸν ὀφθαλμὸν ἐχχεχομμένοι, 
ἕτεροι λώθην στένοντες τῶν ποδῶν' τινὲς δὲ αὐτῶν 
ἕρποντες παντελῶς, xat πάντων τῶν μελῶν στέρησιν 
ὑπομείναντες. Βοῶντες δὲ οὐχ ἀχούονται. Κωλύει γὰρ 
αὐὑλῶν 1j Ἰχῆ, καὶ τὰ µέλη τῶν αὐτομάτων ᾠδῶν, καὶ 
ὁ τοῦ πλατέος Υέλωτος χαγχασµός. "Av δέ που xxl 
ἐπιπλέον διοχλήσωσι τὰς θύρας. ἀναπηδήσας ποθὶν 
ἀνηλεοῦς δεσπότου θρασὺς πυλωρὸς ἀπελαύνει ῥά- 
θδοις, ἀναιδεῖς χύνας ἁποχαλῶν, καὶ µάστιξιν ἔπι- 
ξαΐνων τὰ τραύματα. ᾿Απέρχονται δὲ οἱ τοῦ Χριστοῦ 
φίλοι, τῶν ἐντολῶν τὸ χεφάλαιον, οὐχ ἄρτου fpa- 
χέυς, oóx ὄφου µετασχόντες, ὕθρεις ὃξ χαὶ πληγὰς 
προσχερδάναντες. Ἔνδον δὲ Ev τῷ ἑργαστηρίῳ τοῦ 
Μαμμωνᾶ , οἱ μὲν ὡς ὑπέραντλα πλοῖα τὴν τροφὴν 
ἀποθλύζουσιν ἄλλοι τῇ spa itm ἐπιχαθεύδουσι παρ- 
εστώτὠν τῶν ἐχπωμάτων. Διπλῆ δὲ ἁμαρτία κατὰ 
τὴν ἀσχήμονα οἰχίαν ἐμπολιτεύεται ' f| μὲν, ἐπὶ τῷ 
χόρῳ τῶν µεθνόντων, ἡ δὲ ἐπὶ τῷ λιμῷ τῶν ἐλαθέν-. 
των πτωχῶν. 


Ταῦτα εἰ ἐποπτεύει θεὺς, ὥσπερ οὖν ἐφορᾷ. τί.α 


. *00 βίου καταστροφἣν ἐννοεῖτε, οἱ µισόπτωχοι; Εἴ- 


πατε, Ἡ οὐκ ἴστε, ὅτι πάντα τὰ φρικόδη καὶ φοθδερὰ 
ὑποδείγματα τῶν τοιούτων χάριν τὸ ἱερὸν Εὐαγγέ- 
λιον ἐχθοᾷ καὶ µαρτύρεται; Καὶ ἀναγέγραπται μὲν, 
βαρέα βρυχόµενος καὶ στένων ὁ ἐν τῇ βύσσῳ τραφεὶς, 
καὶ ἓν τῇ ἀθύστῳ τῷ» xaxov συνεχόµενος' ἅλλς 


469 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


470 


δὲ πάλιν ὁμότροπος τούτου, χατεδιχάσθη Οάνατον A malorum abysso describitur coerceri " ? Quid? 


ἀπροσδόχητον, ἓν τῇ ἑσπέρᾳ τὴν ἑωθινὴν τροφἣν 
βουλευόµενος, xal τοῦ ὄρθρου ph καταλαθὼν τὴν 
ἀκτῖνα. Mh Ονητοὶ τὴν πίστιν, xal ἀθάνατοι την 
ἁἀπόλαυσιν. Οὕτως γὰρ ἔχομεν γνώμης, οἱ τὰ πάντα 
ζέλοντες τῇ τῆς σαρχὸς χολαχείχ χαρίζεσθαι, ὡς 
ἁδιάδοχοι οἰχοδεσπόται, ὡς διηνεχεῖς τῶν ἐπὶ γῆς 
χύριοι, ἓν τῷ θέρει thv σπορὰν μεριμνῶντες, xat ἐν 
τῇ σπορᾷ τὴν τοῦ θερισμοῦ θυμηδίαν ἐλπίξοντες | 
Φυτεύοντες τὴν πλάτανον, xai τοῦ ὑψηλοῦ δένδρου 
τὴν σχιὰν ἑλπίζοντες' χαταπηγνύντες τὸν πυρήνα 
τοῦ φοίνιχος, xal τὴν γλυκύτητα τῶν χαρπῶν ἆνα- 
µένοντες. Καὶ ταῦτα πολλάχις ἐν πολιᾷ, ὅτε ἑγγὺς 
τοῦ θανάτου χειμών᾽ λείπουσι 55 τῇ ζωῇ, οὗ χύχλος 
ἐνιαυτῶν, ἀλλὰ τρεῖς Ἡ τέτταρες ἡμέραι. 


Iluic alter ille similis, nonne cum vesperi de ma- 
tutinis deliciis cogitaret, tam inexspectata, et re- 
pentina damnatus est morle, ut ne orientis qui- 
dem solis radium potuerit intueri *? Proinde cum 
mortales simus, fidem ne abjiciamus, neve frua- 
mur voluptatibus ut immortales. Sic enim fere 
alfecti sumus, quicunque genio indulgere, et carni 
in omnibus obsequi volumus. Tanquam patresfa- 
milias successorem nunquam habituri, et perpetui 
rerum humanarum domini, messis tempore se- 
mentem facimus, et quando seminandum est, 
speramus letitiam messis. Platanum serimus, et 
procere arboris umbram speramus. Palmz semen 
terre committimus, et fructuum dulcedinem exspe- 


ctamus. Hxc autem fere in ipsa senectute, quando jam adest xtatis autumnus, et mortis hiems ad- 
ventat, et vite residuum tempus esl non series annorum, sed tres aut quatuor dies. 
Λογισώμεθα τοίνυν ὡς λογιχοὶ, ὅτι παροδιχὸς ὁ B — Cogitemus igitur nos, qui ratione przediti sumus, 


Bios ἡμῶν, xaX ῥέων ὁ χρόνος, ἄστατός τε xal ἄσχε- 
τος, ὥσπερ τι ῥεῦμα ποταμοῦ, πᾶν τὸ Ev αὐτῷ τυγ- 
χάνον ἐλαύνων πρὸς τὸ τῆς φθορᾶς τέλος * xa εἴθε, 
βραχὺς ὢν xaX ἐπίχηρος, ὑπῆρχεν ἀνεύθυνος!ὶ Τοῦτο 
δέ ἐστι τὸ ἐπιχίνδννον, τὸ ἑχάστης (pac, οὐ μὴν 
ἀλλὰ χαὶ τῶν λόγων, ὧν φθεγγόµεθα, τῷ ἀδεχάστῳ 
διχαστηρἰῳ τὴν ἀπολογίαν ὀφείλειν. Διὸ xal ὁ µακά- 
poc Ἑαλμιῳδὸς, πρὸς ὁμοίαν τῶν vov λεγομένων Ev- 
νοιαν ἑαυτὸν ἀναφέρων, ἐπιθυμεῖ γνῶναι τοῦ ἰδίου 
τέλους τὴν προθεσµίαν. Ἐκλιπαρεῖ δὲ τὸν θεὸν τῶν 
ἐπιλοίπων fige piv διδαχθΏναι τὸν ἀριθμὸν, ἵνα πρὸς 
τὰ ἔργα τῆς ἑἐξόδου παρασχευάσηται. Mt ταραχθῇ δὲ 
ἀθρόως ὡς ἀνέτοιμος ὁδοιπόρος μεταξὺ βαδίζων, xat 
tk ἀναγχαῖα τῶν ἑφοδίων περιζητῶν. Φηοὶν οὖν 
Γνώρισόν poi Κύριε, tó πέρας µου, καὶ τὸν ἁἀρι- 
Opóv τῶν ἡμερῶν µου, tic ἐστιν * ἵνα γγῶ, τί 
ὑσεερῶ ἐγώ. Ιδοὺ παΛαιστὰς ἔθου τὰς ἡμέρας 
µου, xal ἡ ὑπόστασίς µου ὡσεὶ οὐδὲν ἐγώπιόν 
σου. Βλέπε doy? συνετῆς µέριμναν ἀγαθὴν, xal 
εαῦτα kv βασιλ.χῷ ἀξιώματι. Ἐνοπτρίζεται γὰρ τὸν 
Βασιλέα τῶν βασιλέων καὶ τὸν Κριτὴν τῶν κριτῶν' 
καὶ ζητεῖ, τὸν τέλειον χόσµον τῶν ἐντολῶν χοµισά. 
µενος, ἀπελθεῖν ἄρτιος τῆς ζωῆς τῆς ἐχεῖσε πολίτης" 
ἃς Υένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν χάριτι xai φιλαν- 
θρωπίφ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Auf. 


quam fragilis fluxaque sit vita nostra, quam velo- 
citer labatur tempus, ut sisti cohiberique non pos- 
sit, ul fluminis cursus omnia qu: metitur, ad 
interitum ducat et trahat. Atque utinam breve 
tantum esset spatium vite, modo reddend:z ra- 
tioni non essemus obnoxii. Nunc autem illud 
merito torquere nos debet, quod et singulis horis 
instat periculum, et incorruptus atque integer 
adeundus est judex, apud quem non solum 
eorum, quz fecimus, sed omnium, quse diximus, 
reddenda nobis ratio. Quamobrem hzc secum ipse 
animo volvens beatus ille vates avet intelligere 
prafinitum terminum vitz. Itaque Deum precatur, 
ut sibi numerum dierum, qui reliqui sunt, an- 


C nuntiet, quo accingat sese ad ea, qux: ad exitum 


pertinent, ne tanquam viator improvidus, dum 
iter facit, et viaticum necessarium querit, re- 
pente turbetur. Sie igitur inquit : Notum fac mihi, 
Domine, finem meum, et numerum dierum meorum, 
quis est, ut sciam quid desit mihi. Ecce mensurabi- 
les posuisti dies meos, et substantia mea tanquam 
nihilum ante te*. Cernis anima bonz prudentem 
sollicitudinem, idque in homine in regia dignitate 
constituto. Nec mirum : intuetur enim Regem re- 


gum, et judicum Judicem. lllud autem obsecrat, 


ut absoluta mandatorum observantia decoratus 


discedat integer et perfectus ccelestis illius patris civis, quam nos item omnes ut assequamur et 
opto et spero, per gratiam et benignitatem Domini nostri Jesu Christi, cui gloria in sternum. Amen, 


' Luc. xvi, 19 sqq. * Luc. x5, 20. * Psal. ΣΧΣΥΗΙ, 5, 6. 


411 


S. GREGORII. NYSSENI 


412 





ΤΟΥ AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΠΤΩΧΙΑΣ 


ΛΟΓΟΣ P'. 


EJUSDEM 


S. GREGORII 


DE PAUPERIBUS AMANDIS 


ORATIO II. 


Francisco Zino interprete. 


In ea Evangelii verba : Quatenus uni ex his fecistis**, À Λόγος εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ EvarvyeAlov: Ἐφ' ὅσον 


et qua sequuntur. 


Adhuc in formidolosi magni illius regis adventus 
nobis ab Evangelio descripti contemplatione deti- 
neor. Adhuc attente consideranti metum, quein in- 
jicit cà. commemoratio, refugit horretque animus. 
Nam caelestem ipsum regem in tlirono majestatis, 
uL ibi describitur, terribili quodam modo presiden- 
tem mihi videor intueri. Magnificum illum tironum, 
quicunque tlironus ille sit, eum qui nullo coercetur 
loco, continentem cerno. Innumerabilia angelorum 
regem constipantium millia video. Magnum quin 
etiam ipsum ac formidandum regem aspicio, ex 
immensa gloria in naturam humanam despicientem, 
et universa genera hominum, quicunque ex eo tem- 
pore, quo primum generari homines coperunt, 
usque ad metuendi illius adventus diem reperian- 
tur, ad se congregantem, singulisque ex institutae 
et anteactze vit:e ratione et meritis, vel premia dan- 
tem, vel irrogantem supplicia, illis qui recte san- 
cieque vixerint, ad dexteram partem, ut dietum 
cest, collocatis : qui vero flagitiose et improbe, ad 
sinistram positis, et condemnatis. Utrosque autem 
diversa tamen ratione appellantem audio. Alios 
enim dulcissimis illis ac faustissimis verbis allo- 
quitur : Venite, benedicti Patris mei ; alios horribili 
ac metuenda illa comminatione : Ite, maledicti, in 
ignem elernum. Sic aulem mihi hzc legenti et con- 
sideranti affectus ct perterrefactus est animus, ut 
[ ca non legi, sed fieri, non pronuntiari, sed agi 
quodammodo cxistimem, jamque non audire, sed ] 
plane rebus ipsis interesse mihi videor. Itaque pr:e- 

«sentium nihil amplius sentio, nec menti vacat respi- 
cere ad aliud quidquam eorum, que mihi ad 
explorandum et contemplandum proposita sunt, 


* Maub.. xsv, 40 sqq. 


ἑποιῆσατε ἑνὶ τούτων, xal τὰ ἑξῆς. 

Ἔτι πρὸς τῷ θεάµατι τῆς φοθερᾶς τοῦ βασιλέως 
ἐπιφανείας εἰμὶ, ἣν ὑπογράφει τὸ Εὐαγγέλιον. Ἔτι 
χατέπτηχεν ἡ Φψυχὴ, πρὸς τὸν φόδον τῶν εἰρημένων 
ἐνατενίξουσα * ὡς καθορῶσα τρόπον τινὰ αὐτόν τὸ 
χὺν οὐρανῶν βασιλέα, χαθώς φησιν ὁ λόγος, ἐπὶ τοῦ 
θρόνου τῆς δόξης φοθερῶς προχαθήµενον * xal τὸν 
µεγαλοπρεπῆ 0ρόνον ἐχεῖνον ' ὅστις ποτὲ xal ὁ θρό- 
vog ἐστὶν ὁ χωρῶν ἓν ἑαυτῷ τὸν ἀχώρητον ΄ τάς τε 
ἀπείρους τῶν ἀγγέλων µυριάδας ἐχείνας, kv. χύχλῳ 
τὸν βασιλέα περιεστώσας αὐτόν τε τὸν µέγαν xol 
φοβερὸν βασιλέα, ἐκ τῆς ἀφράστου δόξης ἐπὶ τὴν 
ἀνθρωπίνην καταχύπτοντα φύσιν, xal πᾶν γένος 
ἀνθρώπων τῶν ἀφ᾿ οὗ γεγόνασιν ἄνθρωποι, xal µέ- 
χρι τῆς φοθερᾶς ἐμφανείας ἑχείνης εὑρισχομένων, 
ἀθροίζοντά τε πρὸς ἑαυτὸν, xal χατὰ τὴν ἀξίαν τῶν 
βεδιωµένων ἑχκάστῳ τὴν κρίσιν ἑἐπάγοντα, τοῖς μὲν 
δεξιᾷ τῇ προαιρέσει συζήσασι τὰ δεξιὰ, χαθὼς εἷ- 
ρηται, χαριζόμενον, τοῖς δὲ σχαιοῖς τε xal ἀποθλη- 
τοις, τὴν χατάλληλον τοῖς βεδιωµένοις ἀποχληροῦντα 
Ψηφον ^ ἐπιλέγοντα ἑχατέροις, τοῖς μὲν τὴν γλυχεῖαν 
καὶ ἀγαθὴν ἐχείνην φωνὴν , ὅτι A&vre, οἱ εὐ.ξδογη- 
µένοι τοῦ Πατρός pov* τοῖς δὲ τὴν φριχώδη xa 
φοθερὰν ἀπειλὴν, ὅτι Πορεύεσθε, οἱ κατηραµέγνοι. 
Οὕτω δέ pot τῆς φυχῆς πρὸς τὸν τῶν ἀνεγνωσμένων 
φόδον διατεθείσης, ὡς " * * πρὸς αὑτοῖς δοχεῖν εἶναι 
τοῖς πράγµασι. Καὶ τῶν παρόντων ἐπαιαθάνεσθαι 
μηδενὸς, οὐδεμίαν ὁ νοῦς ἄγει σχολὴν, πρὸς ἆλλο 
τι βλέπειν τῶν προχειµένων εἰς ἐξέτασίν τε xai 
θεωρἰαν τῷ λόγῳ ^ xalzot ys o0 μιχρὰ ταῦτά ἑστυ, 
οὐδὲ ὀλίγης ζητήσεως ἄνια, τὸ γνῶναι πῶς ἔρχεται 
ὁ ἀεὶ παρὠν. Ἰδοὺ γὰρ, φησὶ, μεθ ὑμῶν εἶμε 
πάσας τὰς ἡμέρας  χαὶ εἰ μεθ ἡμῶν εἶναι πε- 
πίστενται, πῶς Ὄξειν ὡς οὗ παρὼν ἑπαγγέλλεται; εἰ 


413 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


44 


γὰρ ἐν αὐτῷ ζῶμέν τὰ καὶ κιγούµεθα xal ἐσμὲν, A quamvis ea profecto nec parva siet, nec. exiguam 


χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, οὐδεμία μηχανὴ τοῦ 
περιδεδραγµένου τῶν πάντων τοὺς Ev αὐτῷ χατεχο- 
µένους τοπιχῶς ἁποστήσει ὥστε 7| νῦν μὴ] παρεῖναι 
τοῖς ἐμπεριεχομένοις , f) χρόνοις ὕστερον παρέσεσθαἰ 
ποτε προσδοχῆσαι. Τίς δὲ xal ἡ τοῦ ἀσωμάτου καθ- 
έδρα; xai ἡ τοῦ ἁἀοράτου ἐμφάνεια; καὶ ἡ τοῦ 
ἀσχηματίστου µορφή»; xai Ἡ vou ἀχωρήτου Ev τῷ 
θρόνῳ περιγραφή; xat πάντα τὰ τοιαῦτα, ὡς µεί- 
ζονα 1j χατὰ τὸν παρόντα καιρὸν, ὑπερθήσομαι. 
"Ὅπως ὃ ἂν μὴ εἰς τὴν τῶν ἀποθλήτων ἁπωσθείημεν 
τάξιν, πρὸς τοῦτο, χαθὼς ἂν οἷός τε ὦ, πρὸς τὸ 
χοινὸν χέρδος τρέψω τὸν λόγον. Xoó0pa γὰρ, ἀδελφολ, 
σφόδρα πρὸς τὴν ἀπειλὴν χατεπτόηµαι ΄ xal οὐκ 
ἀρνοῦμα. τῆς φυχῆς µου τὸ πάθος. Ἐθουλόμην δ᾽ 


indagationem requirant ; quomodo videlicet venire 
intelligatur, qui semper adest, presertim cum ipse 
dicat : Ecce vobiscum sum omnibus diebus jusque ad 
consummationem scculi **| ; et si nobiscum csse 
creditur , quomodo venturus, tanquam non adsit, 
existimetur ? Si enim in ipso (ut inquit Apostolus) 
vivimus, movemur , et sumus **, nullo modo fieri 
potest, ut ab illo, qui complectitur omnia, ii, quos 
ipse comprehendit, loco discludantur, ita ut aut 
nunc minime adsit his qui ab ipso contiuentur, 
aut post aliquod tempus adfuturus exspectetur. 
Pr:zterea, quae possit esse illius aut sedes, aut prze- 
sentia, aut. forma , aul in throno circumscriptio, 
qui et corpore caret, et. videri non potest, et for- 


ἂν xa ὑμᾶς μὴ χαταφρονητικῶς ἔχειν τῶν φόδων. B mam nullam habet, et ubique sic adest, ut nusquam 


Μακάριος γὰρ ὃς χαταπτήσσει πάντα OV εὐλάθειαν. 
Ὅ δξ χαταφρονῶν πράγματος, χαταφρονηθήσεται 
ὑπ αὑτοῦ, φησί που τῆς σοφίας ὁ λόγος. Οὐχοῦν 
πρὸ τῆς ὥρας τῶν xaxov, τὸ μὴ Ev πεἰρᾳ τῶν σχυ- 
θρωπῶν γενέσθαι φροντίσωµεν. Τίς 65 ἡ ἁπαλλαγὴ 
τῶν φοθερῶν; Τὸ ταύτην τοῦ βίου τὴν ὁδὸν ἑλέσθαι, 
ἣν νῦν ὑπέδειξεν ἡμῖν ὁ λόγος, τὴν πρόσφατον ὄντως 
χαὶ ζῶσαν. 


concludi secludive possit. Πο igitur et cetera. id 
genus tanquam majora, quam ut a nobis in pre- 
sentia explicari valeant, omittemus, et. communis 
utilitatis gratia illuc orationem nostram converte- 
mus, ut, quo pacto fieri possit, ne redigamur ín 
reproborum ordinem, pro viribus ostendamus. 
Equidem, ut ingenue fatear perturbationem animi 
mei, vehementer, o fratres, vehementer illa com- 


minatione conterritus sum. Hoc autem timore vos item affici velim neque ewn ulla ratione dee 
spicere. Beatus enim vir qui veretur omnia per metum, ut quodam loco inquit Sapiens *'; qui 
autem contemnit rem, contemnetur ab ea. Priusquam igitur irruant mala, demus operam diligenter, 
me nobis hzc tristia necesse sit experiri. Verutn quonam modo ea declinabimus? ος nimirum, ut 
eam vivendi rationem et viam, quam in presentia Scriptura nobis ostendit, quze nunc viget, οἱ vere 
vivit, ingrediamur. 

Τίς δὲ ἡ 686; ; Ἐπείνων, ἑδίψω», £érocfiumr,. xal (;— Quonam est hic ratio ? quenam hiec. via ? Esu- 


γυμνὶς xal ἀσθενὴς, xal ἑν' gvAaxq. 'Eg' ὅσον 
ἑκοιήσατε évl τούτων τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἑποιή- 
cars. Καὶ διὰ τοῦτο, qnot, Δεῦτε, οἱ εὐ.λογημέγοι 
τοῦ Πατρός µου. Τί διὰ τούτων µανθάνοµεν; "Οτι 
εὐλογία μέν ἐστιν, ἡ τῶν ἐντολῶν ἐπιμέλεια᾽ κατ- 
4ρα δὲ, fj περὶ τὰς ἐντολὰς ῥᾳθυμία. ᾿Αγαπήσωμεν 
τὴν εὐλοχίαν, xai φύγωμεν τὴν χατάρα»ν. Ἐφ ἡμῖν 
Υάρ ἰστιν ἑλέσθαι ἢ μὴ ἑλέσθαι κατ ἐξουσίαν ἑκά- 
«spov πρὸς ὅ τι γὰρ ἂν τῇ προθυµίᾳ ῥέψωμεν, ἐν 
ἐχείνῳ ἐσόμεθα. Οὐκοῦν οἰχειωσώμεθα τὸν τῆς εὖλο- 
γίας Κύριον, τὸν ἑαυτῷ τὴν περὶ τοὺς δεοµένους 
σπουδὴν θλογιζόμενον. χαὶ μάλιστα νῦν, ὅτε πολλὴν 
ἔχει χατὰ τὸν παρόντα βίον ὕλην ἡ ἑντολή. Καὶ 
φολλοὶ μὲν οἱ τῶν ἀναγχαίων ἐνδεεῖς ' πολλοὶ 6E xal 
αὐτοῦ τοῦ σώματος ἔχουσιν ἐνδεῶς, Ex τῆς πονηρᾶς 
ἁῤῥωστίας δαπανηθέντες. Οὐχοῦν Ev τῇ περὶ τούτους 
απουδῦ, τὴν ἀγαθὴν ἐπαγγελίαν ἑαυτοῖς κατορθώ- 
6ωμεν * λέγω δὲ σαφῶς οὑτωσὶ περὶ τῶν Ex τῆς χα- 
λεπης νόσου διαλωδηθέντων. Ὅσῳ γὰρ μείζων ἑστὶ 
φούτων f) ἀῤῥωστία , τοσούτῳ δηλονότι καὶ πλείων ἡ 
εὐλογία τοῖς τὸ ἐπίπονον τῆς ἐντολῆς χατορθώσασι. 
Tti οὖν χρὴ πρἆττειν;, Mh ἀντιθαίνειν τῇ διατάξει 
τοῦ Πνεύματος. Αὔὕτη δέ ἐστι, τὸ μὴ ἀἁλλοτριοῦσθαι 


τῶν χοινωνούντων τῆς φύσεως” μηδὲ μιμεῖσθαι τοὺς - 


kv τῷ Εὐαγγελίῳ κατηγορηθέντας ἑχείνους, τὸν 
ἱερέα λέγω xaX τὸν Λευῖτην, ἀτυμπαθῶς παραδρα- 


** Matth, xxvii, 20, ** Act, xvin, 28. 


rivi, sitivi, hospes eram, et nudus, et. infirmus, οί in 
carcere. Quatenus unieorum fecistis, mihi fecistis. Id- 
circo, Venite,inquit, benedicti Patris mei. Quid ex his 
discimus ? Benedictionem ac summum bonum in di- 
ligentia , el observantia mandatorum positum esse ; 
maledictionem et malorum extremum ex desidia 
rnandatorumque despicientia proficisci. lllam igi- 
tur amplectamur, hanc fugiamus, quando in nostra 
manu situm est, ut, utram volumus, adipiscamur. 
Αά quod enim egregia aniini alacritate propende- 
rimus, in eo futuri sumus. Quare benedictionis 
Dominum, qui perinde nobis acceptum laturus est 
quidquid studii et officii in pauperes contulerimus, 
ac si in ipsum contulissemus, conciliemus nobis et 


D obstringamus, presertim hoc tempore, quo nobis, 


dum vivimus, magna exsequendi mandat faeultas 
prebetur, multique sunt, «qui rebus necessariis , 
multi, qui et ipso corpore indigeant, ab ipsa vi 
morbi confecti atque consumpti. Sic igitur nos in 
hac re, hoc est, ut planius loquat, /n iis qui 
morbo gravissimo mutilati sunt, fovendis curan- 
disque studiose diligenterque geramus, ut przcla- 
rum illud promissum premium assequamur. Quo 
enim gravior in bis morbus reperitur, eo majus 
premium laboriosum illud mandati munus obeun- 
tes manet. Quid igitur faciendum est? illud utique 


? Proy, xxvin, 14. 


A19 


S. GREGORII. NYSSENI 


A18 


ut sancti Spiritus voluntati ne resistamus; ea au- A µόντας τὸν ἑλέου δεόµενον ἐχεῖνον, ὃν φησι τὸ δι- 


tem est, ut eos, qui eadem natura pr:dili sunt, 
tanquam alienos non evitemus, neque imitemur 
reprehensos illos in Evangelio, sacerdotem et levi- 
tam dico, qui miserabilem illum, quem historia a 
latronibus semimortuum relictum tradit, nulla 
commoti commiseratione prmteérierunt **. Nam si 
coarguuntur illi quod ad plagas in nudo corpore 
intumescentes non respexerint , quomodo nos, qui 
reos illos imitamur, non in eamdem reprehensio- 
nem incurremus? neque enim profecto tam mise- 
randum speclaculum prabuit ille, qui in latrones 
inciderat, ut przbent hi, qui ejusmodi oppressi 
sunl calamitate. Vides hominem ex improbitate 
morbi in quadrupedis formam commutatum, et 


ungula atque unguium loco ligna manibus induisse, D 


atque ità novum vestigii genus humanis semitis 
imprimentem. Quis ex ea forma queat agnoscere, 
hominis gressu ejusmodi esse facta vestigia? Ποπιο 
eo corporis habitu et figura forinatus, ut rectus in 
caelum aspiciat, eui manuum instrumentum ad res 
a;endas natura dedit, incurvatur in terram, et 
quadrupes fil, et parum abest quiu rationis 
expers esse videatur. Cum difficultate spiritum tra- 
hit, irraucescit, et ex intimis visceribus fremitus 
elicit, ipsis etiam ralionis expertibus animalibus 
effectus (liceat. audacter id. dicere) calamitosior : 
siquidem illa, quam ab ipso ortu formam accepe- 
runt, eam ad finem usque conservant ; nec ullum 
ex iis propter aliquem morbum ex ea forma in 


aliam convertitur. Hic autem, tanquam comma- € 


tala natura, non id amplius, quod erat, sed aliud 
quoddam animal videtur esse. Pedum illi munere 
funguntur manus ; geniia prabent plantarum usum. 
Nam ips plant:e naturales, et tali, aut. plane defi- 
cinnt, aut veluti scaphze. qux-lam extrimnsccus te- 
mere navibus adwotie, fortuito trahuntur. In his 
tu hominem cernis, nec sanguinis conjunctionem 
revereris? nec miseraris propinquum ? sed aver- 
saris calamitatem, el odio supplicem prosequeris ? 
ominis accessum tanquam ferz alicujus impetum 
declinas ? Atqui, ne id faceres, debebaa vel ea co- 
gitatione prohiberi : nempe angelum a corpore 
materiaque liberum, te, quamvis sis homo, tomen 


fYnga ὑπὸ τῶν λῃστῶν ἡμιθανη γενέσθαι. El vig 
ἐχεῖνοι ὑπαίτιοι, μὴ ἐπ,στραφέντες πρὸς τὰς πληγὰς 
ἐν γυμνῷ τῷ σώματι διοιδούσας ' πῶς ἡμεῖς ἀνεύ- 
θυνοι, τοὺς ὑπαιτίους μιµούμενοι; χαΐτοι τί τοσοῦ- 
τον Tv ἐπὶ τοῦ τοῖς λῃσταῖς παραπεπτωχότος Ücá- 
σασθαι, otóv ἐστιν ἐπὶ τῶν ἑαλωχότων τῷ πάθει τὸ 
θέαµα; 'Opdg ἄνθρωπον, διὰ τῆς πονηρᾶς ἀῤῥω- 
στίας elg τετραπόδου σχῆμα µεταπλασσόμενον, ἀντὶ 
ὁπλῆς χαὶ ὀνύχων, ξύλα ταῖς παλάµαις ὑπολαμθανό- 
μενον, xatvóv ἴχνος ταῖς ἀνθρωπίναις ὁδοῖς ἐπιθάλ- 
λοντα * τίς ἂν ἐχ τοῦ ἴχνους ἐπιγνοίη. ὅτι ἄνθρωπος 
τοὺς τοιούτους τύπους ἐνεσημήνατο τῇ πορείᾳ; "Av- 
θρωπος, ὁ τῷ σχήµατι ὕρθιος, ὁ εἰς οὐρανὸν βλέπων, 


ὁ τὰς χεῖρας πρὸς την τῶν ἔργων ὑπηρεσίαν παρὰ 


τῆς φύσεως ἔχων, οὗτος εἷς τὴν γην χλίνεται, xal 
τετράποδον Ὑίνεται, χαὶ μικρὸν ἀποδεῖ τοῦ ἅ-ογος 
εἶναι. Ἐν δασεῖ xal βραγχῶντι τῷ ἄσθματι, βιαίως 
ἔνδοθεν ἀπὸ τῶν σπλάγχνων ὑποθρυχόμενος * μᾶλλον 
δὲ, εἰ χρὴ τολµήσαντα εἰπεῖν. χαὶ τῶν ἁλόγων γΥινό- 
µενος ἀθλιώτερος. Τὰ μὲν γὰρ τὸν ἀπὺ γενέσεως 
χαραχτῆρα µέχρι παντὸὺς ὡς τὰ πολλὰ διεσώσατο᾽ 
χαὶ οὐδὲν τούτων Éx τινος συμφορᾶς τοιαύτης, εἰς 
ἕτερόν τινα χαραχτῆρα µετεχινήθη. Οὐτοσὶ δὲ, ὥσπερ 
ἀλλαχθείσης τῆς φύσεως, ἄλλο τι φαίνεται, καὶ οὐ 
τὸ σύνηθες ζῶον ΄ al χεῖρες αὐτῷ τὴν τῶν ποδῶν 
χρῆσιν χαταλαμβάνουσι ΄ τὰ γόνατα βάσις Ὑίνονται, 
αἱ δὲ χατὰ φύσιν βάσεις, χαὶ τὰ σφυρὰ, f] παντελῶς 
ἀποῤῥέουσιν, fj ὥς τι τῶν ἔξωθεν ἐφολχίων εἰχὴ 
παρηρτηµένα, κατὰ τὸ συμθὰν ἐπισύρεται. Ἐν τοιού- 
τοις τοίνυν βλέπων τὸν ἄνθρωπον, οὐχ αἰδῃ τὴν 
συγγένειαν; οὐχ ἑλεεῖς τὸν ὁμόφυλον;, ἀλλὰ βδς- 
λύσσῃ τὴν συμφορὰν, xal μισεῖς τὸν ἱκέτην, ὥσπερ 
θηρίου «wb προσθολὴν τὸν προσεγγισμὸν ἀποφεύ- 
vov; Καΐτοι ἔδει εὐγνωμόνως ἀναλογίζεσθαι, ὅτι 
σοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἄγγελος ἅπτεται, xal ἀσώματός 
τε xal ἄθλος Ov, τὸν σαρχὶ χαὶ αἵματι ἐγχεχραμέ- 
voy οὐκ ἑθδςλύξατο. Τί δὲ ἀγγέλους λέγω: αὑτὸς ὁ 
τῶν ἀγγέλων Κύριος, ὁ τῆς οὑρανίας µαχαριότητος 
βασιλεὺς διὰ σὲ ἄνθρωπος Ὑέγονε, xai τὸ δυσῶδες 
τοῦτο xal ῥυπαρὸν σαρχἰον, μετὰ τῆς ἑνδεδεμένης bv 
αὐτῷ joy, ἑαυτῷ περιέθηχεν, ἵνα τὰ cà πάθη διὰ 
τῆς ἰδίας ἑπαφῆς ἑξιάσηται; ZU δὲ ὁ αὐτὺς ὧν χατὰ 
τὴν φύσιν τῷ ἀἁῤῥωστήσαντι, φεύγεις τὸν ὁμογενῃ. Mh, 


attingere, nec carne et sanguine mistum atque p ἀδελφὲ, μὴ ἀρεσάτω σοι ἡ βουλὴ f) χαχή. Γνῶθι τίς ὢν, 


concretum aspernari. Quid autem angelos dico? 
cum ipse Dominus angelorum, ipse ccelestis beati- 
tudinis rex propter te factus sit homo, et sordidas 
istas abjectasque carnis exuviolas una cum anima, 
quas ipsis erat induta, sibi circumdederit, ut atta- 
ciu suo tuis zgritudinibus iederetur? Tu vero, 
qui natura idem es cum αρτοίαπία, fugis ejusdem 
generis hominem. Ne tibi, frater, ne, obsecro, pla- 


περὶ τίνων fouAeUr* ὅτι περὶ ἀνθρώπων, ἄνθρωπος, 
οὐδὲν ἰδιάζον Ev σεαυτῷ παρὰ τὴν κοινην χεχτηµένος 
φύσιν. Mi προαποφαίνου τοῦ μέλλοντος. "Ev ᾧ γὰρ 
χαταψηφίζη τοῦ πάθους, τέως bv ἀλλοτρίῳ αώματι 
φαινομένου , ἀόριστον xavà πάσης τῆς φύσεως ix- 
φέρεις ἀπόφασιν ' µετέχεις δὲ xal σὺ τῆς φύσεως 


᾿παραπλησἰως τοῖς πᾶσιν. Οὐκοῦν ὡς ὑπὲρ χοινοῦ τοῦ 


πράγματος ὁ λόγος ἔστω. 


ceat tibi consilium pravum. Qui sis, et de quibus consulas, considera : homo nimirum, de homini- 
bua, qui nihil in te proprium, el a natura communi sejunctum obtines. Futuris de rebus ne prz- 


judicium facias. Dum enim affectionem 


in alieno corpore conspicuam dammas, incertam de tot 


natura sententiam pronuntias. Ejus autem nature tu quoque particeps es, ut reliqui omnes. Quapre- 


pter tanquam commtini de re consulatur. 
* Luc x, 30 sqq. 


DE PAUPERIDBUS AMANDIS. 


418 


τοίνυν οὐδείς σοι τῶν φαινομένων o'xvoz A — Cur igitur, quz in aliis vides misera et calami- 


αι; 0ρᾷς ἀνθρώπους νοµάδας ὡσπερεὶ τὰ 
τα πρὺς thv τῆς τροφῆς χρείαν ἑσχεδασμέ- 
κία περιχεχτηµένα, τοῦτο ἡ ἐσθής' βαχτηρία 
'&pol, τοῦτο ὅπλον, τοῦτο ὄχημα ' οὐδὲ αὐτὴ 
6 Χατεχομµένη. ἀλλά τισιν ὀχάνοις πρὸς τὰς 
συνδεδεμένη ' πήρα ῥωγαλέα, xav ἄρτου 
εὐρῶτι xat σηπεδόνι διεφθαρμένον * fj ἑστία, 
ἡ στιθὰς, fj χλίνη, τὸ ταμιεῖον, ἡ τράπεζα, 
οὔ βίου παρασχευἡ, ἡ πήρα ἑστίν. Εἶτα, οὗ 
lg 6 &v τούτοις (ov ; "Οτι ἄνθρωπος, ὁ xa' εἰ- 
j γεγονὼς, ὁ χυριεύειν τῆς γῆς τεταγµένος, 
ον τὴν τῶν ἁλόγων ὑπηρεσίαν ἔχων ' οὗτος 
συμφορᾶς xai μεταθολῆς προΏλθεν, ὥστε 
v *b φαινόμενον εἶναι, οὔτε ἀνθρώπου xa- 
ὅτε «wb; ἄλλου τῶν ζώων ἑναργή φέρων 
οὉ τὰ γνωρίσματα. "Eàv πρὸς ἄνθρωπον 
ἀρνεῖται τὴν ἁμορφίαν ὁ yapaxvhp ὁ ἀν- 
ἐὰν πρὺς τὰ ἄλογα τοέφῃς τὴν εἶχα- 
K& ἐχεῖνα τὴν ὁμοιότητα τοῦ φαινομένου 
t» Móvet τοιοῦτοι πρὸς µόνους ἑαυτοὺς βλέ- 
καὶ μετ ἀλλήλων ἀγελανόμενοι, διὰ τὴν 
παν τοῦ πάθους» οἱ τοῖς μὲν ἄλλοις βδε- 
νόµενοι, ἀλλήλους δὲ ὑπ ἀνάγχης οὐ βδε- 
0t. Πανταχόθεν γὰρ ἐξειργόμενοι, ἴδιος 
ῆμος, πρὸς ἀλλήλους συῤῥέοντες. ὉΟρᾷς 
ρπεῖς χορευτὰς, τὸν γοερὸν xal χατεστυ- 
ν τοῦτον yopóv; Πῶς ἐμπομπεύουσι τοῖς 
νατυχήµασι, Do; θεατρίζουσιν ἓν αὑὐτοῖς 
ὕααν τὴν φύσιν, ὥσπερ τινὲς θαυματο- 
€ πολυτρόπους ἁῤῥωστίας τοῖς συνιοῦσιν 
pavo: ; Ποιηταὶ γοερῶν µελῳδημάτων, µελο- 

πονηρὼν ἑχείνων ἀσμάτων * τραγφδοὶ τῆς 
της χαὶ δυστ»χοῦς τραγῳδίας, οὐχ ἀλλοτρίοις 
ιασι πρὸς τὰ πάθη χρώµενοι ' ἀλλά διὰ τῶν 
πχῶν τὴν σχηνὴν πληροῦντες. Ola τὰ oyt- 
ε τὰ διηγήµατα | Τί δὲ λεγόντων ἀχούομεν ; 
k τῶν γεννησαµένων ἁπώσθησαν ἐπ᾽ οὐδενὶ 
t ; Πὼς ἀπελαύνονται συλλόγων χοινῶν, Éop- 
αἱ πανηγύρεων, ὥσπερ ἀνδροφόνοι τινὲς, fj 
αι, τῃ ἀειφυγίᾳ χατάχριτοι, μᾶλλον δὲ xà- 
αραπολὺ δυστυχέστεροι * εἴγε τοῖς ἀνδροφό- 
ἔξεστιν, ἀλλαχοῦ μεταστᾶσιν μετὰ ἀνθρώ- 
' οὗτοι δὲ uóvo τῶν πάντων ἁπανταχόθεν 
αι, ὡς xotvol τινες ἀποδεδειγμένοι πολέ- 
στέγης μιᾶς, οὗ τραπέζης χοινῆς, οὗ pf 
υῶν ἀξιούμενοι. Καὶ οὕπω τοῦτο δεινόν 
πηγαὶ βρύουσι τούτοις πρὸς τοὺς ἀνθρώ- 
WM, οὐδὲ ποταμοὶ πιστεύονται οὐδὲν ἐφέλ- 
WM) τῆς ἀἁῤῥωστίας µολύσματος. Κὰν χύωὼν 
ὅδατος τῇ αἱμοθόρῳ γλώσσῃ, οὐχ ἑνομίσθη 
| διὰ τὸ θηρίον τὸ ὕδωρ ' ἐὰν ὁ ἄῤῥωττος 
cg τῷ ὕδατι, εὐθὺς ἀπεχηρύχθη xa τὸ 
οὖν ἄνθρωπον. Ταῦτα διεξέρχονται, ταῦτα 
| διὰ τοῦτο ῥίπτουσιν ἑαυτοὺς xaz' ἀνάγ- 
τὼν ἀνθρώπων οἱ δείλαιοι, ἱχέται παντὸς 
ετυγχάνοντος ἨὙινόμενοι. Πολλάκις ἐπεδά- 
! σχνθρωπῷ τούτῳ θεάµατι, πολλάχις πρὸς 
ν φύσιν ἁἀτπεδυσπέτησα' χαὶ vuv πρὸς τῇ 


(088, non ea te z:eque ad commiserandum adducunt, 
acsi in te ipso conspiceres? Vides homines no- 
mades et vagos, tanquam pecora ad comparanda 
cibaria dissipatos. His vestimenta sunt lacerata, 
ex attritis centonibus consuta, in manibus baculus, 
non ab ipsis digitis comprehensus, sed loris qui- 
busdam ad palmas alligatus. Hoc illi pro gladio, 
hoc pro vehiculo utuntur : sacculus adest, et fru- 
stum panis situ carieque confectum. Pera rimosa ; 
in bac illis et focus, et domus, et stragulum, et 
lectulus, et penu, et mensa, omnis denique sup- 
pellex vite in hac pera consistit. At tu. liec aspi- 
cis, et quis in illis sit, minime cogitas. Hic enim, 
si nescis, est homo, factus ad imaginem Dei. Iluic, 


B ut terr» dominetur concessum est ; huic in reli- 


6 


qua animalia datum imperium. £o tamen calami- 
tate redactus est, atque sic inversus est, ut, quid- 
nam sit, ambigatur. Nam neque hominis plane, 
neque aliorum animantium cujusquam indicia pre 
se fert. Si cum homine conferas, effigies humana 
respuit eam deformitatem; si cum rationis exper- 
tibus animalibus, ea quoque similitudinem ejus- 
modi non admittunt. Soli igitur ad se ipsos solos 
respiciunt, et miserie similitudine inter se con- 
gregantur. Qui ab aliis despiciuntur, se ipsi prae 
necessitate non despiciunt. Undique expulsi con- 
fluant unum in locum, et proprium quemdam po- 
puium conficiunt. Vides homines injucundos fle- 
bilem tristemque chorum efficientes. At vero ut 
ipsis sese quodammodo jactitant calamitatibus? Ut 
in se ipsis naturam ostentant deturpatam? Ut 
varios convenientibus tanquam przstigiatores qui- 
dam morbos demonstrant ? Poet:e. carminum lu- 
ctuosorum, tristium narrationum inventores, gra- 
vium illarum modulatores cantionum, auctores 
nova istius misereque ἱγταβωκία, in qua non ex 
alienis, sed ex propriis calamitatibus exempla su- 
munt ad permovendos animos, atque ita sibi au- 
dientiam faeiunt : O qua figure, bone Deus, qux 
narrationes! quid ipsos dicentes audimus? Quo- 
modo ab illis, qui ipsos procrearunt, nulla sua 
culpa rejecti sunt? Quomodo expelluntur e civi- 
tatibus? Quomodo ex colloquiis communibus, ex 
publicis festisque conventibus extruduntur, tan- 
quam homicidze, tanquam parricida exsilio perpe- 
tuo mulctati, imo quam illi longe infeliciores? 
Siquidem homicidis solum vertentibus licet alibi 
cum hominibus vivere. At isti omnium soli tan- 
quam communes declarati hostes undique extur- 
bantur ut canes, Quid ? quod eodem tecto, eadem 
mensa, eodem vasorum usu Judicantur indigni? 
Quid? quod quasi bac satis gravia non sint, arcen- 
tur a fontibus, qui reliquis hominibus sunt com- 
munes? lpsa quin etiam flumina creduntur ipsorum 
wgritudine coinquinari. Si lingua cruenta canis 
aquam lamberit, non eam idcirco respuunt homt- 
nes : at si ad illam zger accesserit, continuo pro- 
pter liominom ipsa quoque aqua detestabilis prz- 


6379 


S. GREGORII NYSSENI 


480 


dicatur. [ο enarrant, hec deplorant : ob hzec ne- A µνήµῃ συγχέοµαι. Εἶδον πάθος ἐλεεινὸν, εἶδον θέαμα 


erssario se ad liominum pedes abjiciunt miseri, et 
omnibus occurrentibus supplicant. Sape tristi spe- 
ctaculo illacrymavi; sepe de nalura conquestus 
sum, et ea me recordatio memoriaque nunc etiam 
movet atque perturbat. Vidi aegritudinem mise- 
randam; vidi spectaculum plenum lacrymarum ; 
juxta vias celebres, et a pratereuntibus frequen- 
tatas jacent homines, imo ne homines quidem, sed 
infelices hominum reliquis, signis et indiciis ali- 
quibus indigentes, ut se homines esse fidem fa- 
ciant. Neque enim ex nature nolis quidquam est 
reliquum, ut agnosci possint. Hi soli ex onibus 
sc ipsos oderunt, soli diem suum natalem exse- 
crantur, ac jure quidem detestantur illum diem, 


qui talis viti principium fuit. Homines qui se B 


communi appellatione nominare erubescunt, ne ex 
ipsa nominis communione naturam communem 
dedecorent. Semper in miseriis vitam degunt ; per- 
petuam luctus materiam habent. Quandiu enim se 
jpsos aspiciunt, tandiu lugendi habent occasionem. 
Dubitant autem quas magis deplorent corporis 
partes, easne, quz:e non adsunt amplius, an illas, 
qua supersunt. Quas morbus absumpsit, an qua 
morbo relictae sunt absumendz. Dulendumne magis 
Sit, quod in seipsis eas miserias cernant, an quod 
eas adempta etiam morbo videndi facultate, in- 
tueri non possint. Quod talia de se narrare queaut, 
αυ quod sibi ab ipso morbo erepta etiam voce, ne 
illa quidem valeant explicare. Quod tali vescantur 
cibo, an quod ne illo quidem commode vesci pos- 
αἰπί, impedita propter oris corruptas a morbo 
particulas edendi potestate. Quod sentiendo ea quz 
mortuorum sunt propria, perpetiantur, an quod 
ipsis etiam sensibus spoliati sint. Ubi enim illis 
aut videndi, aut odorandi, aut tangendi vis? Ubi 
reliquorum sensuum sedes, quas paulatim depa- 
scente morbo ulcus arrodit? Per omnia igitur va- 
gantur loca, ad uberiorem pastum, ut animalia 
rationis experlia, identidem se transferentes. Oc- 
casionem ad negotiandum comparandaque cibaria 
cireumferunt calamitatem, et supplicationis loco 
morbum omnibus ostendunt. Propter zgritudinem 
autem ministris egent, a quibus manu ducantur, 


6axpóto) πλῆρες  πρὀχεινται κατὰ τὰς ὁδους τῶν 
παριόντων ἄνθρωποι μᾶλλον δὲ οὐχέτι ἄνθρωπος, 
ἀλλὰ τῶν ποτε ἀνθρώπων ἅθλια λείψανα, συµθόλων 
τινῶν xai γνωρισμάτων εἰς τὸ πιστευθῆναι δεόµενοι. 
Οὐ γὰρ ἔχουσιν ἀπὸ τῶν τῆς φύσεως χαρακτήρων 
ἐπιγινώσχεσθαι ἄνθρωποι, μόνοι τῶν πάντων ἐαυ- 
τοὺς μισοῦντες, μόνοι την γενέθλιον ἡμέραν διὰ 
χατάρας ἄγοντες, μισοῦσι γὰρ εἰχότως τὴν ἡμέραν 
ἐχείνην, τὴν ἄρξασαν αὐτοῖς τῆς τοιαύτης ζωῆς. 
"Ανθρωποι, oi xai ὀνομάζειν ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς xot- 
νῆς προσηγορίας αἰσχύνονται * ὡς ἂν μὴ τῇ κοινωνίᾳ 
τοῦ ὀνόματος τὴν χοινὴν φύσιν δι ἑαυτῶν χαθυθρί- 
σειαν ' οἱμωγαῖς ἀεὶ συζῶντες, ἄπαυστον τῶν θρή- 
νων τὴν ὑπόθεσιν ἔχοντες. Ἔως γὰρ ἂν ἑαυτοὺς 
βλέπωσιν, ἀεὶ τὰς τοῦ θρηνεῖν ἔχουσιν ἀφορμάς" 
ἀποροῦντες, ὅτι καὶ μᾶλλον ὀδύρονται, τὰ µηχέτι 
ὄντα τοῦ σώματος, 7) τὰ λειπόμενα» ὅσα προανῄλω- 
σεν dj νέσος, ?| ὅσα «fj νόσῳ λείπεται' ὅτι βλέπον- 
ctv ἐφ᾽ ἑαυτῶν τὰ τοιαῦτα, T] ὅτι οὐδὲ βλέπειν ἰσχύου- 
σιν, ἀμαυρωθείσης ἓν τῷ πάθει τῆς ὄψεως: ὅτι 
τοιαῦτα ἔχουσι περὶ ἑαυτῶν διηγεῖσθαι, f| ὅτι οὖδε 
διηγεῖσθαι τὰ πάθη δύνανται, τὴν φωνὴν Ex τοῦ πά» 
θους ἀφηρημένοι" ὅτι τοιαύτῃ χρῶνται τροφῇ, ἢ 
ὅτι οὐδὲ ἐχείνην εὐχόλως ἡ νόσος τῇ διαφθορᾷ τῶν 
περὶ τὸ στόµα µορίων ἐμποδιζούσης τῆς βρώσεως”' 
ὅτι ἓν αἰσθὴσει τὰ τῶν νεχρῶν δυστυχοῦσιν, 1| ὅτι 
xai τῶν αἰσθήσεων αὐτῶν προσαφῄᾖρηνται. Dou γὰρ 
παρ᾽ ἐχείνοις ἡ ὅρασις: Ποῦ ἡ ὄσφρησις; Που δὲ ἡ 


C ἀφή; Ποῦ δὲ τὰ λοιπὰ τῶν αἰσθητηρίων, ἃ χατ' ὁλί- 


γον νεµοµένου τοῦ πάθους dj σηπεδὼν ἐπιθόσχεται; 
Διὰ ταῦτα χατὰ πάντας ἁλῶνται τοὺς τόπους, χαθά»- 
περ τὰ Goya πρὸς τὴν ἀφθονωτέραν νομὴν µετεξ- 
ανιστάµενοι * ἑφόδιον τῆς χατὰ τὴν τροφὴν ἐμπορίας. 
τὴν συμφορὰν περιφέροντες, xal mot τὴν νόσον ἀνθ' 
ἱχετηρίας προτείνοντες. Καὶ τῶν χειραγωγούντων 
δι’ ἀῤῥωστίαν δεόµενοι, καὶ ἀλλήλους διὰ τὴν ἄπο- 
piav ὑποστηρίζοντες. Καθ ἑαυτὸν γὰρ ἕκαστος &oÜc- 
νοῦντες, ἔρεισμα τῷ ἑτέρῳ Ὑίνονται τοῖς ἀλλήρων 
µέλεσιν ἀντὶ τῶν λειπόντων χρώµενο:. O0 γὰρ καθ 
ἕνα φαίνονται * ἀλλά τι ἔχει χαὶ ἡ ταλαιπωρία σοφὸν 
εἰς τὴν τοῦ βίου ἐπίνοιαν, τὸ μετ ἀλλήλων αὐτοὺς 
θέλειν ὁρᾶσθαι. Ὄντες Y&p καὶ καθ) ἑαυτοὺς ἕκαστος 
ἐλεεινοὶ, ὡς ἂν μᾶλλον συµπαθεστέρους τοὺς ἀνθρώ- 


sed ob inopiam sese vicissim confirmant. Sic enim D πους ποιῄσειαν, προσθήκη τοῦ πάθους ἀλλήλοις γί- 


alter alterius utitur membris pro iis qux sibi de- 
sunl, ut, qui per se singuli sunt imbecilli, mutua 
illa accessione fulciantur. Itaque in hominum con- 
spectum sigillatim non veniunt, sed (adeo egestas 
eliam ad parandum victum ingeniosos et solertes 
facit) universi atque inter se congregati conspici 
volunt. Inde (it, ut, cum singuli miserabiles sint, 


νονται, τὸν πονηρὸν τῷ χοινῷ cuvstaqoépoyces ἔρανον, 
ἄλλος δι ἄλλης τινὸς συμφορᾶς ἔλεον ἑαυτοῖς ἑρανί- 
ζοντες. Ὁ μὲν χεῖρας ἠχρωτηριασμένας προτείνων. 
ἄλλος γαστέρα προδειχν ων φλεγμαίνουσαν, xat πρὀσ- 
ωπον ἠχρειωμένον ἕτερος, χαὶ ἄλλος τὸ σχέλος ἀπο- 
σηπόµενον * ὁ δὲ ὃ ἂν τύχοι τοῦ σώματος ἀπογυμνώ- 
σας, kv ἐχείνψ τὸ πάθος ἔδειξεν. 


hominibus ita conjuncti magis miserandi coadjuvandique videantur. Aliquid enim quisque iu com- 
mune confert, et alius. ex alia calamitate misericordiam comparat. Hic przetendit mutilatas  ma- 
nus; ile tumidum ventrem ostendit, slius dilaniatam faciem: crus putrescens alius. Qua denique 
quisque z:sgrotat corporis parte, eam denudat, et suam miseriam ostentat. 

Quid ergo faciendum est nobis, ut nihil in na- Ί οὖν ; pa ἐξαρχεῖ τοσοῦτον πρὸς τὸ μηδὲν εἰς τὸ» 
tur: legem peccasse videamur? satisne sit, eorum τῆς φύτεως νόµον ἐξαμαρτεῖν, αὑτὸ τοῦτο τὸ εραγφδεῖν 
αΠοσίίομος deplorare, et oratione morbum extollere τὰ πάθη τῆς φύσεως, καὶ λόγῳ διασχευάζειν τῶν νόσου, 


481 DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


482 


xol πρὸς τὴν μνήμην παθαίνεσθαι; "H τινος ἡμῖν xat A atque ipsa commemoratione commoveri ? an necesse 


ἔργου χρεία τοῦ ἐπιδειχνυμένου πρὸς τοὺς τοιούτους 
«5 συμπαθὲς xat φιλάλληλον; "Ováp εἰσιν αἱ σχιογρα- 
φίαι πρὸς τὰ ὄντως πράγματα. τοῦτο οἱ λόγοι διεζευ- 
Ὑμένοι τῶν ἔργων. Οὐ γὰρ ἓν τῷ λέγειν φησὶν ὁ 
Κύριος εἶναι τὴν σωτηρίαν " ἀλλ ἐν τῷ ποιεῖν τὰ 
ἔργα τῆς σωτηρίας. θὐχοῦν ἀντιληπτέον ἡμῖν αὐτοῖς 
τῆς ὑπὲρ αὑτῶν ἑἐντολῆς. Mi γὰρ δ τοῦτο λεγέτω 
τις, ὡς ixavóv στι πὀῤῥω που τῆς ἡμετέρας ζωῆς, 
ἐπί τινος ἐσχατιᾶς ἀποιχισθεῖσι τὴν τροφὴν χορηγεῖν. 
Ἡ γὰρ τοιαύτη γνώµη. οὐχὶ ἑλέου τινὸς xal συµπα- 
θείας ἀπόδε:ξιν ἔχει. ἀλλά τις εὐπρόσωπός ἐατιν Enl- 
νοια, τοῦ παντελῶς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἡμετέρας 
ἑξορισθῆναι ζωῆς. Εἶτα οὐχ αἰσχυνόμεθα τὸν ἡμῶν 
αὐτῶν βίον, εἰ χοίρους, xal χύνας ὁμωροφίους ποιο7- 


est, ut facto etiam aliquo misericordiam et bene- 
volentiam erga illos nostram declaremus ? Sic est 
profecto. Nam qux proportio est inter res veras et 
adumbratas picturas, eamdem obtinent verba, si 
ab operibus sejungantur. Non enim in verbis sa- 
lutem consistere dicit Dominus, sed in salutis 
operibus faciendis **. Quamobrem, quod nobis 
ipsorum causa mandatum est, id oportet ut ipsimet 
exsequamur. Neque enim illud omnino quispiam 
dicat, esse satis, si procul 3 nobis in extremam 
aliquam nostr:e regionis partein , tanquam in colo- 
niam deductis alimenta suppeditentur. Ea namque 
sententia nullam verz clementi: οἱ commiseratio- 
nis significationem habet, sed sub ea misericordia 


pz0a; Οὐδὶ τῆς χοίτης ἑαυτοῦ πολλάκις ἀπείργει ὁ B specie illud consilium latet, ut homines e vita no- 


χυνηγέτης τὸν σχύλαχα. Olós xa φιλήματι τὸν µό- 
σχον ὁ γεωργὸς δεξιώσασθαι. Καὶ οὕπω τοῦτο πολύ’ 
ἀλλὰ ταῖς ἰδίαις χεροὶ νίπτει τοὺς πόδας τοῦ ὄνου ὁ 
ὁδοιπόρος, χαὶ ῥάλλει τὴν χεῖρα, καὶ ὑποχαθαίρει τὴν 
χόπρον, xai τῆς εὐνῆς ἐπιμελεῖται' τὸν δὲ ὁμογενῆ 
xal ὁμόφυλον, ἁἀτιμότερον xal τῶν ἁλόγων αὐτῶν 
πο:ησόµεθα;, Mh ταῦτα, μὴ, ἀδελφοί. μὴ χυρωθήτω 
αὕτη χατὰ τῶν ἀνθρώπων fj Φῆφος. Μνησθῆναι προσ- 
ήχει, τίνες ὄντες περὶ τίνων βουλευόμεθα * ὅτι περὶ 
ἀνθρώπων, ἄνθρωποι, οὐδὲν ἰδιάζον παρὰ τὴν χοινὴν 
φύσιν ἑφ ἑαυτῶν ἔκοντες. Μία πᾶσιν ἐπὶ τὺν βίον 
ἡ εἴσοδυς' εἷς ὁ τῆς ζωῆς ἅπασι τρόπος, βρῶσις xal 
πόσις dj τοῦ ζᾖν ἑνέργεια ὁμοιύτροπος * ἡ κατασχευὴ 
τῶν σωμάτων µία, χαὶ dj χαταστροφὴ τοῦ βίου ἅπαν 
τὸ σύνθετον εἰς διάλυσιν ἔρχεται. 0Οὐδὲν τῶν συνεστώ- 
των παχίαν ἔχει τὴν σὐστασιν' πομφόλυγος δίκην 
ἐπ ὀλίγου ἡμῶν τῷ πνεύματι περιτεθέντος τοῦ σύ» 
pato εἶτα ἀπέσέημεν, οὐδὲν ἴχνος τοῦ προσχαίρου 
4502100 φυσήµατος καταλιπόντες τῷ βίῳ. Ἐν στήλαις 
xai λίθοις xal ἐπιγραφαῖς τὰ μνημόσυνα' xai οὐδὲ 
ταῦτα εἰσαεὶ διαρχοῦντα. Ταντα τοίνυν ἐπὶ σπεαυτοῦ 
λογιζόμενος, Mi) Oy n.logpórer, χαθώς φησ.ν ὁ 'Anó- 
στόλος, ἀ.1.λὰ φοδοῦ * ἄδηλον εἰ μὴ σαντῷ νομοθετεῖς 
τὴν ἀπήνειαν. Φεύγεις, εἰτέ uot, τὸν ἀῤῥωστήσαντα: 
TU ἐγχαλεῖν ἔχων; "Οτι διέφθαρται τὸ ὑγρὸν ἐν ἐχείνῳ, 
xal τις σηπεδονώδης χυμὸς ἑγχατεσπάρη τῷ αἵματι, 
ες µελαίνης χολῆς τῷ ὑγρῷ παρεγχεθείσης; Ταῦτα 
γὰρ ἔστιν ἰατρῶν ἀκούειν, φυσιολογούντων τὰ πάθη. 


stra prorsus exterininentur. Deinde nosirz nos vi- 
vendi consuetudinis non pudet? qui sues, et canes 
contubernales habeamus, adeo ul ne suo quidein 
lectulo venator catulum arceat, et agricola vitulum 
exosculetur : et propriis manibus viator asini pedes 
lavet,. et curandis vulneribus medicas manus adhi- 
beat, stercusque auferat, et cubile subslernat, eos 
autem , qui generis necessitudine nobis conjuncti 
sunt, ipsis etiam rationis expertibus animalibus 
postponamus? Ne fiant hzc, quzso, ne fiant, o 
(fratres. Ea sententia Adversus homines rata ne ha- 
beatur. Oper: pretium est meminisse, qui sumus, 
de quibus consilium capiamus. Nempe de homini- 
bus homines, qui nihi! proprium, el a natura com» 
muni sejunctum possidemus. Unus omnibus in hanc 
vitam introitus, idem omnibus vjtze modus edendi, 
bibendi, vivendi similis ratio, eadem corporum 
constructio, idem e vita exitus '*. Omnia enim com- 
posita dissolvuntur, et ad interitum veniunt. Nihil 
eorum qus mista concretaque sunt, semper eodem 
statu manet. Exiguum ad tempus bullarum instar 
spiritui nostro cireumjectum est corpus. Mox autem 
exstinguimur, nullo hujus tumoris in vita relicto 
vestigio, in columnis, et lapidibus, et titulis monu- 
menta, ac ne illa quidem sempiterna. [lac igitur 
tecum ipse reputans, Noli altum sapere , scripsit 
Apostolus, sed time "*. Incertum est, an in te ipsum 
statuas sxvitize legem. /Egrotantemne fugis? Dic, 


Τί οὖν ἁδιχεῖ 6 ἄνθρωπος, εἰ ῥευστὴ οὐσία οὖσα 1j p amabo, ecquid protexens, id. facis? Λη quia in illo 


φύσις xal ἄστατος. ἐπὶ τὸ εἴδος τοῦτο τῆς ἀῤῥωστίας 
παρωλίσθησεν; E) ὃξ οὐχ ὁρᾶς xal ἐπὶ τῶν ὑγιαινόν- 
των σωμάτων, ὅτι τἄλλα τις εὐπαθῶν, φλυχτίδι πολ- 
λάχις f; ἀνθρανίῳ, fj τινι τοιούτῳ συνηνέχθη πάθει, 
ἐχθερμανθείσης πέρα τοῦ δέοντος περὶ τὸ µέρος vr 
ὀγρασίας, xaX διὰ τοῦτο φλεγμονίήν τε xai ἔρευθος 
xai τινα πυαλώδη διαφθορὰν παθούσης; Τί οὖν; Mii 
“Ὀλεμοῦμεν τῷ ἀῤῥωστήσαντι τῆς σαρχὸς μέρει; Τὸ 
ἑναντίον μὲν οὖν, ἅπαν τὸ ὑγιαῖνον τοῦ σώµατο; πρὸς 
την τοῦ νενοσηχότος τρέποµεν θεραπεἰαν. Οὐχοῦν οὐ 
«b πάθος βδελυχτόν. 'H γὰρ ἂν xa ἐφ᾽ ἡμῶν αὐτῶν, 
«09 μέρους πονέσαντος, τὸ ὑγιαῖνον ἡλλοτριοῦτο τῆς 


* Maitb.ii, 22; Luc. vi, 46, sqq. 7* Sap. vn. 6. 


corruptus est humor, et putridus quidam succus, 
atra bile cum ipso humore confusa, sanguinem in- 
fecit? Illas enim causas medici, cum de morbis dis- 
serunt, afferre solent. Quodnam igitur est hominis 
crimen, si naturx materia mobilis et inconstans 
ad illud 2gritudinis genus defluxit? Tu vero non 
cernis in ipsis etiam valentium corporibus sape 
contingere, ut qui czetlera sanus est, inflammatione, 
aut carbunculo, aut ejusmodi aliquo morbo corripia- 
tur, incensa supra quam opus sit, circa membrum 
aut partem aliquam materia bumida et idcirco in 
tumorem , et ruborem, et putridam sauiei con« 


"'! Rom. xt, 20. 


485 


S. GREGORII. NYSSENI 


484 


versa? Quando igitur sic affecti sumus, eamne carnis A θεραπείας τοῦ χάµνοντος. ᾿Αλλὰ lg ἐστιν αἰτία , ἡ 


partem :sgrotantem aversamur, an contra potius 
reliquas corporis partes sanas omnes ad illius la- 
borantis curationem convertimus ? Non igitur de: 
testabilis est morbus : alioquin in nobis etiam ipsis 
ab ea parte curanda , quae morbo affecta est, sanz 
partes abhorrerent. Quid ergo nos ab illis disjun- 
git? quid tandem est ? lllud profecto, quod non ti- 
wemus minas illius, qui dicit : Discedite a me in 
ignem eternum : quatenus enim uni ex his non feci- 
stis, nec mihi fecistis. Si enim hzc ita habere arbi- 
Vrarentur, nunquain adduci in eam sententiam pos- 
sent, ut zegrolantes a se repellerent , nec studium, 
quod in calamitosos impenderetur, vite nostre 
contagium existimarent. Quamobrem si iidelem 
eum qui promisit , arbitramur, mandatis illius, sine 
quibus digni promissis ejus esse non possumus, 
obtemperemus. Hospes, nudus, indigens cibo, infir- 
mus,in czrcere clausus, et omnia qua commemo- 
rantur in Evangelio, in hoc misero tibi proposita 


sunt. Vagus oberrat et nudus, infirmus, et propter 


inopiam, qux morbum ipsum consequitur, rerum 
egens necessariarum. Qui enim nec domi habet 
unde alatur, nec aliunde labore potest quzestum fa- 
cere, huic utique desunt ea , quz vit:e usus requi- 
rit. Vinctus autem propterea est, quoniam morbi 
vinculis constringitur. Itaque mandatorum omnium 
summam in hoc expletam habes, et ipsum omnium 
Dominum ob ea quz benigne ipsi prestiteris, obstri- 
cium et obligatum ?*, Cur igitur intuae vite perniciem 
niteris ? Qui enim rerum omnium Dominum amicuiu 
habere non vult, is sibi ipse gravis est iniinicus. 
Quemadmodum autem mandati observantia conci- 
liatur, sic abalienatur crudelitate. Tollite (inquit ) 
jugum meum super vos "*. Mandatorum observantiam 
jugum appellat; jubenti pareamus. Elfficiamur ju- 
mentum Christi, induentes vincula charitatis. Tale 
jugum ne detrectemus , ne excutiaius, suave est, 


τῶν τοιούτων ἡμᾶς ἀφιστῶσα: Τίς αὕτη; Τὸ uit φο- 
θεῖσθαι τὴν ἀπειλὴην τοῦ εἰπόντος, ὅτι Πορεύεσθε 
ἀπ᾽ ἐμοῦ εἰς τὸ zip τὸ αἰώνιον" &g' ὅσον γὰρ οὐκ 
ἑκοιήσατε &vl τούτων, φηδὶν, οὐδὲ ἐμοὶ ἑποιήσατε. 
El γὰρ ταῦτα οὕτως ἔχειν ᾧοντο, οὖχ ἂν τοιαύτην 
ἔσχον περὶ τῶν ἁῤῥωστούντων Υνώμην, ὥστε ἀπ- 
ωθεῖσθαι àg' ἑαυτῶν, καὶ μολυσμὸν οἵεσθαι τοῦ ἡμε- 
τέρου βίου, τὴν περὶ τοὺς ταλαιπωρουµένους σπου- 
δήν. Οὐχοῦν εἰ πιστὸν ἡγούμεθα τὸν ἐπαγγειλάμενον, 
ἀντιληπτέον ἂν εἴη τῶν ἐντολῶν, ὧν ἄνευ οὗχ ἔστι 
τῶν ἐλπιζυμένων ἀξιωθῆναι. Ἓένος, xat γυμνὸς , χαὶ 
τροφῆς ἑνδςῆς, ἀσθενῶν καὶ κατάκλειστος, χαὶ πάντα 
σοι οὗτός ἐστιν, ὅσα ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ προείρηται 
ἁλήτης xai γυμνὸς περιέρχεται, γυμνὸς δὲ καὶ τῶν 


B ἀναγχαίων ἐπιδεῆς, διὰ τὴν ἐπαχολουθοῦσαν τῷ πάἀ- 


θει πενίαν. Ὁ γὰρ μήτε τι τῶν οἴχοθεν ἔχων, μήτε 
μισθωτὸς γενέσθαι δυνάµενος, ἐξ ἀνάγχης πάντως 
ἄπορος τῶν πρὸς τὴν ζωὴν ἐπιτηδείων ἔστίν' δεσμώ- 
της τε ὑπὸ τῆς ἀῤῥωστίας πεπεδηµένος. Οὐκοῦν 
ὅλον τὸ πλήρωμα τῶν ἐντολῶν ἐν τούτοις ἔχεις πλη- 
ρούμενον, καὶ αὐτὸν τὸν τῶν ὅλων Κύριον ὑπόχρεών ao: 
διὰ τῆς εἰς τοῦτον φιλανθρωπία; Υινόμενον. Τί οὖν 
φιλονειχεῖς κατὰ τῆς ἱδίας ζωῆς; Τὸ γὰρ σύνοικον ἑαυτῷ 
τὸν θεὸν τῶν ὅλων μὴ ἐθελῆσαι ἔχειν, οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν, 
3| καθ ἑαυτοῦ τινα ἰσχυρὸν γενέσθαι. Ὡς yàp διὰ τῆς 
ἑντολῆς εἰσοιχίζεται, οὕτω διὰ τῆς ἀπηνείας ἆπο- 
χωρίζεται. "Αρατε, qnot, τὸν ζυγόν µου ἐφ᾽ ὑμάς' 
Cu. ὃν δὲ λέχει, τὴν τῶν ἐντολῶν ἐργασίαν. Ὕ παχού- 
σωµεν τῷ χελεύοντι, γενώµεθα τοῦ Χριστοῦ ὑποξύ- 
χιον. ταῖς ζεύγλαις τῆς ἀγάπης ἑαυτοὺς ἑνδήσαντες. 
Mi ἀποσεισώμεθα τὸν τοιοῦτον ζυγόν΄ χρηστός ἐστι». 
ἑλαρρός ἐστιν' οὗ τρἰθει τὸν αὐχένα τοῦ ὑπελθόντος, 
ἀλλὰ λεαίνει. Σπείρωμεν ἐπ᾽ εὐ.λογίαις, φησὶν ὁ Παἳ - 
λος, ἵνα καὶ éx' εὐ.]ογίαις θερίσωµε». Πολύχους 
στάχυς Ex τῆς τοιαύτης ἀναθλαστήσει σπορᾶς. Βαθὺ 
τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου τὸ λἠϊον, ὑψηλὰ τὰ τῆς εὖ- 
λογίας γεννῆµατα. 


leve est. Subeuntis cervicem non atterit, sed demulcet. Seminemus in. benedictionibus, inquit Apostolus, 
ul etiam in benediclionibus metamus **. Multiplex spica ex tali semente pullulabit. Ampla ει Domini 


mandatorum seges, sublimes benedictionis stirpes. 

Vis intelligere, in quantam altitudinem extollatur 
harum stirpium incrementum? lpsos coeli vertices 
attingunt, Quidquid enim in bos contuleris, in cceli 
thesauris conditum invenies. Ne diffidas iis qua 
dicta sunt, neve horum amicitiam contemnendam 


putes. Manus quidem ipsorum sunt mutilate, sed D 


3d ferendum auxilium non imbecilla. Pedes inutiles 
elfecii sunt, sed currere ad Deum non prohibentur. 
Effluit lux oculorum , sed animo cernunt illa bona 
qua oculorum acies intueri non potest. Quamobrem 
corporis deformitatem ne despicias. Parumper ex- 
specta, οἱ quod superet omnis miraculi fidem, in- 
tueberis. Non enini quzecuuque materix (lux: con- 
tingunt, eadem in perpetuum manent; sed quando 
anima hujus caduci terrenique carceris nexu soluta 
est, tune propria splendet pulchritudine. Hcc au- 


" Έτον. xix, 17. Τὸ Matth, xi, 29. 


Βούλει μαθεῖν εἰς ὅσον ἀνατείνεται ὕφος τῶν γεν- 
νημάτων ἡ αὔξησις ; Λὐτῶν τῶν οὑρανίων ὑψωμάτων 
ἑφάπτεται. "Όσα γὰρ ἂν τούτοις ποιῄσῃς , τοῖς οὗρα- 
νίοις θησαυροῖς χαρποφορεῖς. Mt ἀπελπίσῃς τῶν λεγο- 
µένων' μὴ εὑκαταφρόνητον λογίσῃ τῶν τοιούτων τὲν 
φιλίαν. Ἡ χεὶρ ἠχροτηρίασται, ἀλλ οὗ πρὸς συµ- 
paylav. Ὁ ποῦς Ἠχρείωται, ἀλλά πρὸς τὸν θεὸν o0 
χωλύεται τρέχειν. Ὁ ὀφθαλμὸς ἐξεῤῥύη, ἀλλὰ βλέπει 
διὰ τῆς φυχΏς τὰ ἀγαθὰ τὰ ἀθέατα. Mh τοίνυν τὴν 
ἁμορφίαν χατανόει τοῦ σώματος. Μιχρὸν ἀνάμεινον, 
καὶ ὄψει τὸ παντὸς θαύματος ἀπιστότερον. Οὐ γὰρ ὅσα 
περὶ τὴν ῥευστὴν φύσιν συµθέδηχε, ταῦτα xal cicasi 
παραμένει. Αλλ᾽ ὅταν ἑλευθερωθῇ τῆς πρὸς τὸ φθαρ- 
τόν τε xal Υήϊνον συμπλοχῆς ἡ φυχὴ, τότε τῷ ἰδίῳ 
χάλλει ἑνωραΐζεται, Τεχμήριο δὲ, οὐκ ἑθδελύξατο 
τοῦ πτωχοῦ τὴν χεῖρα μετὰ τὸν βίον τοῦτον ὁ τρυφη- 


Ἱν ]I Cor. ix, 6. 


i85 


DE PAUPERIBUS AMANDIS. 


486 


τὴς ἐχεῖνος πλούσιος" ἀλλ' Ἠξίου γενέσθαι αὐτῷ τὀν A tem vel inde conjicito, quod post hanc vitam non 


ποτε διεφθορότα τοῦ πτωχοῦ δάχτυλον, τῆς τοῦ ὕδατος 
σταγόνος διάκονον’ ἐπιθυμῶν αὐ-ῆ τῇ γλώσσῃ τὴν 
περὶ τὸν δάχτυλαον ἱχμάδα τοῦ πτωχοῦ περιλάφαι' 
οὐχ ἂν τοῦτο ἐπιθυμήσας, εἰ τὴν ἐκ τοῦ σώματος 
ἁτδίαν τῷ χαρακτῆρι τῆς φυχῆς ἑνεώρα. "Osa εἰχὸς 
ἣν µάτην παλινῳδεῖν iv τῇ μεταθολῇ τοῦ βίυυ τὸν 
πλούσιον΄ Toca µαχαρίζειν τῆς ἓν τῇ ζωῇ ταύτῃ δυσ- 
χληρίας τὸν πένητα * πόσα καταµμέμφεσθαι τὴν ἑαυ- 
τοῦ λῆξιν, ὡς ἐπὶ χακῷ τῆς φυχῖς ἀποχληρωθεῖσαν 
«(à πλούτῳ * εἰ δὲ 0h xal ἀναθιῶναι πάλιν ἔξην, Ev 
είσιν ἂν ἐδέξατο πάλιν γενέσθαι: ᾿Αρ' ἐν τοῖς κατὰ 
τὸν βίον τοῦτον εὐδαιμονοῦσιν, f] δυσκληροῦσιν; Αλλ᾽ 
οὗχ ἅδπλον ὅτι προξτίµησε τῶν δυσημερούντων τὸν 
χληρον. ᾿Αξιοί γὰρ γενέσθαι μηνυτὴν τοῖς ἁἀδελφοῖς 


&x τῶν νεχρῶν τινά’ ὡς ἂν μὴ χἀχεῖνοι τῇ ὑπερη- D 


φανίᾳ τοῦ πλούτου βλαθέντες, Ev τῇ τρυφῇ τῆς σαρ- 
x5; ἐπὶ τὸ αὐτὸ χάσμα τοῦ ἅδου χατενεχθῶσι, διὰ τοῦ 
λείου τῆς ἡδονῆς ὁλισθήσαντες. Τί οὖν οὐ σωφρονι- 
ζόμεθα τοῖς τοιούτοις τῶν διηγημάτων ; Τί οὑχ ἔμπο- 
ρευόµεθα τὴν χαλὴν ἐμπορίαν, ἣν συμθουλεύει ὁ θεῖος 
Απόστολος: Τὸ ὑμῶν περίσσευµα, φηδὶν, εἰς τὸ 
ἑχείνων ὑστέρημα ' ὡς ἂν τὸ περ),σσὸν τῆς ἑχεί- 
vor ἀνέσεως, ἐν τῷ μετὰ ταῦτα Bio καὶ ὑμῖν 
apóc σωτηρίαων ἀρκέσειεν. El τοίνυν βουλόμεθα λα- 
6εῖν τι χρηστὸν, προλαθόντες παράσχωμεν' εἰ ἀν- 
εθΏναι μετὰ ταῦτα , νῦν ἀναπαύσωμαν ' εἰ δεχθΏναι 
παρ) αὐτῶν εἰς τὰς αἰωνίωυς σχηνὰς, νῦν αὐτοὺς Ev 
ταῖς ἡμετέραις χαταδεξώµεθα ' εἰ θεραπευθΏῆναι τῶν 
ἁμαρτιῶν τὰ τραύματα, τοῦτο xal αὐτοὶ τοῖς σώμασι 
τῶν χεχαχωµένων ποιῄσωµεν. Μακάριοι γὰρ οἱ ἐ.λεή- 
µονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται. 

sirorum vulnera curari, illorum corporum plagis 
ipsi misericordiam consequentur '!*, 

Ἁλλ) ἴσως ἑρεῖ τις, ἀγαθὴν μὲν εἰς ὕστερον εἶναι 
τὴν ἑντολήν ^ vow δὲ µετάδοσίν τινα χαὶ χοινωνίαν 
τοῦ πάθους διξευλαθεῖται ' xal διὰ τὸ μὴ παθεῖν τι τῶν 
ἀθουλίτων, φεύγειν οἴεται χρΏναι τὸν προσεγγισμὸν 
σῶν τοιούτων. Λόγοι ταῦτα, xal προράτεις, xai πλά- 
αµατα, xai τῆς περὶ τὰς ἐντολὰς τοῦ θεοῦ ῥᾳθυμίας 
εὐπρόσωπά τινα προχαλύμματα. Τὸ δ᾽ ἀληθὲς, οὐχ 
οὕτως ἔχει. Οὐδεὶς vào ὕπεστι φόδος τῇ τῆς ἐντολῖς 
ἐργασία. Μηδεὶς χαχῷ τὸ χαχὸν θεραπευἑτω. Πότους 
γὰρ ἔστιν ἰδεῖν Ex νεότητος χαὶ µέχρι γήρως ταῖς 0ε- 
ῥαπείαις τούτων ἁποσχολάζοντας , xal οὐδέν τι τῆς 


despexit pauperis manum voluptarius ille dives, 
quin etiam optavit, ut, qui olim corruptus erat, 
pauperis digitus, sibi aqux:& guttam ministrarcet, 
cupiens ipsa lingua stillantem ipsine jigituimn cir- 
cumlambere *?, id neutiquam desideraturus, si ex 
corpore provenientem tristem illam turpitudinem 
in animx quoque forima conspexisset. Quam multa 
in ea vit:e conunutatione verisimile est divitem re: 
cantasse? Quam multis nominibus beatum existi- 
masse pauperem illum propter angustias, quibu, 
oppressus fuerat in hac vita? Quot modis fortunam 
suam, cui in perniciem anime divitie datz fue- 
rant, incusasse ? Quod si reviviscere licuisset, 
quidnam data optione fuisse creditis electurum? In 
corumne esse numero, qui in hac vita beati cen- 
sentur, an in eoruni potius, qui miseri judicantur? 
Non est dubium, quin infelicium conditionem fue- 
rit accepturus ; orat enim, ut ad fratres nuntius ex 
mortuis inittatur aliquis, ne ipsi quoque divitiarum 
splendore elati ac tumidi, et propter lnbricum vo- 
luptatis prolapsi, in eumdem inferni hiatum atque 
voraginem detrudantur. Cur igitur ejusmodi exem- 
plis admoniti nondum resipiscimus ? Cur przeclaruin 
illud negotiationis genus, ut consulit Apostolus, non 
exercemus? Vestra, inquit?*, copia eorum inopiam 
sustentet, ul eorum opes in ea qua. post seculura est 
vita, vobis ad salutem opitulentuz. Si quid igitut 
benignitatis percipere volumus, bene merendo an- 


C tevertamus ; si posth:ec refici, eos in prosentia re- 


creemus ; si ab illis in zeterna recipi tabernacula"', 
nunceos in nostra recipiamus ; si peccatorum no- 


idem przstemus. Beati enim. misericordes, quoniam 


At aliquis fortasse dicet, utile quidem in poste- 
rum esse mandatum : sed hoc tempore sibi adhi- 
bendam esse cautionem, ne ejusdem morbi conta- 
gione contaminetur. Atque ita ne temeritatis poenas 
det, et aliquid eorum, quze nollet, perpetiatur, sibi 
corum congressum ac consuetudinem vitapdam pu- 
tat. Nug:e sunt hie, et excusationes ficte ac coin- 
mentitie , quibus veluti quibusdam integumentis 
inertia ad conficienda mandata Dei protegitur. Non 
autem ita se res habet, Nullus enim in exsequendo 
mandato timor inest. Nemo malo malum curet. Quot 


κατὰ φύσιν εὐεξίας τοῦ σώματος διὰ τῆς τοιαύτης D enim homines licet videre, qui jam inde a pueritia 


σπουδῃς ἁμαυρώσαντας:, 0ὐδὶ γὰρ εἰχός ἐστι γενέ- 
σθαι ταῦτα. ᾿Αλλ' ἐπειδή τινα τῶν νοσημάτων, otov 
al λοιμώδεις ἐπιφοραὶ, xal ὅσα τοιαῦτα τῆς ἔξωθεν 
αἰτίας ἠρτημένα, ὅταν Ex διαφθορᾶς ἀέρος f| ὕδατος 
τίνηται, Όὕποπτα τοῖς πολλοῖς ἐστιν, ὡς Ex τῶν προ- 
ᾳαλωχύτων xal πρὸς τοὺς προσεγγίνοντας διαθαίνοντα, 
οὐδὲ ἐχεῖ τοῦ πάθους, ὡς οἶμαι, τῷ ὑγιαίνοντι τὴν 
ἀ δῥωστίαν ἓχ διαδύσεως ἐμποιοῦντος: ἀλλὰ τῆς xot- 
vns ἐπιφορᾶς τὴν ὁμοιότητα τοῦ ἀῤῥωστήματος bm- 
αγούσης, ἔσχεν αἰτίαν dj νόσος Ex τῶν πρρεαλωχότων 
xai £l; τοὺς λοιποὺς διαθαίνου21. Ἐνταῦθα δὲ ἕνδρ- 
14. "' 


'5 Luc. xvi, 9 sqq... '* I! Cor. vit, 


Luc. xvi, 9. 


ad ipsam usque senectutem suam in ejusmodi cu- 
ratione operam collocarunt, ncque tameu ob id stu- 
dium bona ipsorum habitudo corporum naturalis 
est ullo modo facta deterior * Neque vero ulla pro- 
babili ratione id fieri potest. Caeterum quoniam 
aliquando seviunt. quzdam morborum genera, ut 
pestilenti, et alia ejusmodi, quie ex causis exter- 
nis pendent, quie videlicet aere aquave corrupta 
generantur; hzc autem tanquam ab illis, qui prius 
correpti sunt, eos qui appropinquent, invadant at- 
que coinquinent, multis suspecta sunt : quanquam 


' Matth. νι * 


481 


S. GREGORII. NYSSENI 


488 


meo quidem judicio neque affectio illa ex succes- A θεν συνισταµένης τῖς τοῦ τοιούτου πάθους χατα- 


sione sanis morbum dispertitur, sed communis 
pestilenti: szevitia morbi similitudinem afferente 
morbus inde generatus est, et ab illis qui primi 
correpti sunt ad reliquos serpsit. At hic quoniam 
affectionis vis intus contrahitur et consistit, et ex 
tabificorum humorum  perinistione quodammodo 
sanguis corrumpitur, in zegrolante solum hzeret et 
circumscribitur affectio. Hoc autem sie habere, il- 
lud indicium sit. Qui morbo laborant, aliquidne 
melioris habitudinis acquirunt ex consuetudine et 
fanilliaritate eorum, qui commoda feruntur valetu- 
dine, quamvis curentur ab eis diligentissime? Nihil 
Omnino. Sic igitur e contrario fieri par est, ut 
nihil ex x»grotantibus ad recte valentes incommodi 
perveniat. Quare, cum tanta mandati utilitas sit, 
exercendo nullum periculum, ut corpus detrimenti 
nus ipsum charitatis mandatum excolatur? 
Difficile, et magni laboris est, inquies, ut homi- 
nes ad hec, a quibus naturaliter et instinctione 
quadam animi abhorrent, amplectenda pertraban- 
tur. Delle, rationem admitto, et laboriosum esse 
confiteor. Verum quidnam eorum qu:e ex virtute 
perficiuntur, a labore vacuum ostendes ? Sudores 
et labores multos rerum coelestium spei lex divina 
proposut , arduamque ad vitam ducentem viam 
hominibus demonstravit, eamque laboriosissimis ac 
difficillimis quibusque documentis peranguste re- 
ferciens undique coarctavit. Angusta enim est porta, 
et arcia, inquit , est via qug ducit ad vitam??. Quid 
ergo? lllamne summi boni spem idcirco contemne- 
mus, quod ad illud ignavis et inertibus aspirare non 
licet? Interrogemus adolescentes, utrum laboriosius 
sil, sobrie, caste et continenler vivere, an re- 
laxare habenas cupiditati, et solute ac libere con- 
quisitis undique voluptatibus frui; et hac an illa 
vivendi ratio suavior, et magis optanda videatur. 
Quid ipsi sint responsuri nemini dubium est. Nos 
ergo propterea id, quod jucundum et facile est 
complectemur ; virtute autem, quod difficilis labo- 
riosaque si:, per ignaviam deficiemus ? Atqui illi 
qui vitx leges tulit, ista non probantur. Proinde 
spatiosa illa deorsum ad perniciem tendente nobis 
interdicta via. Intrate, inquil, per angustam et ar- 
clam portam. Unum igitur ex illis institutis, qua 
recte per laborem exercentur, et hoc existimemus, 
ut rejectum e vita atque exoletum mandatum in 
consuetudinem inducamus, οἱ naturolem offensio- 
nem, atque fastidium animi, quo ab illo abliorre- 
mus, exercitationis assiduitate leniamus, et emen- 
demus. Magna enim est consuetudinis vis, et rebus 
etiam diflicilioribus solet voluptatem quamdam 
aspergere. Quamobrem ne quis amplius mandatum 
esse difficile ac laboriosum objiciat ; sed potius 
omnes utile ac fructuosum illud recte oleuntibus 
fateantur. Et quoniam apparet lucri magnitudo, 
labor omnis alaeriter suscipiatur. Nam quod prin- 


" Matth. vij, 14 sqq. 


σχευῆς, xal τινα τοῦ αἵματος ἐχ τῆς παρεγχύσεως 
τῶν φθοροποιῶν χυμῶν διαφθορὰν ὑπομένοντος, ἐν 
τῷ χάµνοντι τὸ πάθος περιορίξεται’ xal ὅτι ταῦτα 
οὕτως ἔχει, πάρεστι xal ἀπὸ τούτου μαθεῖν. Mf) τις 
ἀπὸ τῶν εὐεκτούντων τοῖς ἀῤῥωστοῦσι χοινωνία τῆς 
Χρείττονος ἔξεως γίνεται, χἂν σφόδρα λιπαρῶς τῇ 
θεραπεἰᾳ προσµένωσιν; Οὐκ ἔστι ταῦτα. Οὕτως οὖν 
εἰχὺς xaY τὸ ἔμπαλιν, μηδὲ ἀπὸ τῶν ἀσθενούντων 
πρὺς τοὺς εὐεκτοῦντας µεταθαίνειν τὸ πάθος. El 
τοίνυν τὸ μὲν χέρδος τῆς ἐντολῆς τοσοῦτον, ὥστε 
ῥασιλείαν οὐρανῶν δι᾽ αὐτῆς ἑτοιμάζεσθαι , ζημία δὲ 
πρόσεστιν αὐτοῖς οὐδεμία τῷ σώµατι τοῦ θεραπεύον- 
too" τί τὸ κωλύον ἐστὶ λοιπὸν, ἐνεργὸν εἶναι τὴν ἓν- 
τολὴν τῆς ἀγάπης; 


ut inde regnum celorum comparetur; in eo autem 
quidquam accipiat, quid impedimento est, quomi- 


Αλλ’ ἐπίπονον λέγεις εἶναι τὸ βιάσασθαι φυσιχῶς 
τὰ τοιαῦτα μυσαττοµένην τῶν πολλῶν τὴν ἕξιν; Ka- 
À&g* συντίθεµαι τῷ λόγῳ, ὅτι ἐπίπονον. Τί δὲ ἅλλο 
τῶν κατ ἀρετὴν τελουµένων ἄπονον δείξεις ; πολλοὺς 
ἱδρῶτας xat πόνους τῶν οὐρανίων ἑλπίδων προσέταξε 
νόμος, χαὶ δυσπόρευτον τὴν ἐπὶ τὴν ζωὴν ὁδὸν τοῖς 
ἀνθρώποις ὑπέδειςε, τοῖς ἐπ,πόνοις xal τραχυτέροις 
τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁπανταχόθεν ἀποστενώσας. Στενἡ 
γὰρ xal τεθ.]ιμμένη, φησὶν, ἡ ὁδὸς ἡ ἁπάγουσα εἰς 
τὴν ζωήν. Τί οὖν; Διὰ τοῦτο τῆς ἐλπίδος ἑχείνης 
τῶν ἀγαθῶν ἀμελήσωμεν, ὅτι μὴ μετὰ ῥᾳατώντς 
ἔξεστι κτήσασθαι;, Ἔρωτήσωμεν τὴν νεότητα, el μὴ 
ἐπίπονος ἡ σωφροσύνη δοχεῖ, ἢ τὸ ἀναίδην ταῖς ἐπι- 
θυµίαις χεχρῆσθαι, τῆς ἐγχρατοῦς διαγωγῆς μὴ πολὺ 
ποθεινότερον. "Ap' οὖν διὰ τοῦτο τὸ μὲν ἡδὺ τε xal 
εὐπετὲς ἀνθεξόμεθα, πρὸς δὲ τὸ τραχὺ τῆς ἀρξτης 
ἁποχνήσομεν; 05 ταῦτα δοχεῖ τῷ τῆς ζωῆς νοµοθέτῃ, 
τῷ τὴν πλατεῖαν xal κατωφερῇῃ xai εὑρύχωρον ὁδὺν 
κατὰ τὸν βίον χωλύσαντι. Εἰσέλθετε γὰρ, qnot, διὰ 
τῆς στενγῆς xal τεθλιμμένης. O0xoov xa ἐνταῦθα 
By τῶν διὰ πόνου χατορθουµένων xal τοῦτο νοµίσω- 
μεν, τὸ ἀγαγεῖν εἰς συνήθειαν ἀποξενουμένην τυῦ 
βίου τὴν ἐντολὴν, xal τὴν φυσιχὴν τῶν ὑγιαινόντων 
ἀποστροφὴν τῇ ἐπιμονῇ τοῦ πράγματος θερατεύσω- 
μεν, Δεινῆ γάρ ἐστιν ἡ συνῆθεια xat τοῖς δυσκολω- 
τέροις εἶναι δοχοῦσιν ἡδονήν τινα διὰ τῆς ἐπιμονῆς 
ἑνεργάσασθαι. Μὴ τοίνυν λεγέτω τις, ὡς ἐπίπονον, 
ἀλλ) ὅτι ἐπωρελὲς τοῖς μετιοῦσι τὸ χατορθούμενον. 
Καὶ ἐπειδῆ uva. τὸ κέρδος, ὑπεροπτέον τοῦ πόνου» 
διὰ τὸ xépbo;. Ἡδυ δὲ τῷ χρόνῳ τὸ τέως ἑτί- 
πονον διὰ τῆς συνηθείας Υενήσεται. Ei δὲ δεῖ xal 
τοῦτο προσθεῖναι τοῖς εἰρημένοις, ὅτι καὶ παρ' αὐτὸν 
τοῦτον τὸν βίον ἐπωφελῆς ἐστι τοῖς ὑγιαίνουσιν ἡ 
πρὸς ἀτυχοῦντας συμπάθεια ' χαλὸς Ὑάρ στι τοῖς 
νοῦν ἔχουσιν ἔρανος ἑλέου, &v ταῖς ἑτέρων δυσπρα”- 
γίαις προαποκχείµενος. Ἐπειδὴ yàp pud φύτει διοι- 
χεῖται πᾶν τὸ ἀνθρώπινου, καὶ οὐδὲν ἔχει οὐδεὶς τῆς 
διηνεχοῦς εὐπραχίας βἐθαιὀν τι παρ᾽ ἑαυτῷ τὸ Eie 
χυρον!’ διὰ παντὺς π(οσήχει μεμνῆσθαι τοῦ εὐαγτε- 


CONTItA FORNICARIOS. 


4*0 


.uxoo παραγγέλματος, τοῦ ὀυµθουλεύοντος, ἅπερ ἂν A cipio molestum et arduum videtur, id. ipsa dies el 


GEoyey ἵνα ποιῶσιν ἡμῖν οἱ ἄνθρωποι, ταῦτα ποιεῖν, 
Ἕως τοΐνυν εὐπλδεῖς, ὄρεξον χεῖρα τῷ ναυναγἡδαντὶ. 
Κοιν fj θάλασσα, χοὶνὸν τὸ κλυδώνιον, xotvh τῶν 
κυμάτων fj ταρἀχή΄ Όφαλοι xal σπιλάδεξ χαὶ ὀχόπέ- 
Àt«, xai τὰ λοιπὰ τῆς τοῦ βίου ναυαγίας χατὰ ἴδον 
παρέχει τοῖς ναυτιλλοµένοις τὸν φόδον. Ἔως ἁκαθὴς 
el, ἕως ἀχινδύνως διαπλέεις τοῦ βίου thv θάλασσαν, 
μὴ Μαρέλθῃς ἀνηλεῶς τὸν προσπταίσάντα. Τίς ἔγγνη- 
τής cot τῆς διηνεχοῦς ἑὐχλοῖας; Οὕπω χατῆβας εἰς 
tbv λιμένα Τό ἀνᾶπαύσεως, οὕπω τῶν κυμάτων Exch 
ἕστηχας" odio sex βέδηκεν ἐπὶ σταθεροῦ f) ζωή. "Ext 
φέρῃ διὰ τοῦ βίου 4ελάγιος. Οἷον σεαυτὸν δείξεις tip 
δυστυχήσαντι , εοιούτονς Λαρασχευάθδεις aeavtip τοὺς 
συµπλέοντας. 'AXÀG πάντες χαταντῄσαιµεν εἰς τὸν 


consuetudo facile ác jucuüdum efficiet. Jàm vero sl 
lis, qua$ dicta sunt, volumus aliquid 4djungere, nii-. 
sericordiam erga calamitosos in hac item vita fru- 
giferam esse reperiemüs. Nemo 6st énim qui sapiat, 
quin tanquam egregium praemium ante reconditum 
putet id, quod in alterius calamitatibus humauiter. 
et benigne confertur. (uoniam enim humaita omnia 
moderatur una eademque natura ; et sibi perpetuo 
prosperas et secundas res fore, certum est nemini : 
in omni vita evangelicum illud precéplum expedit 
meminisse; ut, quz» volumus faciant nobis homíi- 
nes, eadem, faciamus,  Quandiu ergo feliciter 
navigas, illi manum porrigito ; qui nhufragium 
fecit; commune est mare, tempestas communis, 


λιμένα τῆς ἀναπαύσεως, i ἁγίῳ Πνεύματι πρὸς B communis fluctuum perturbatio, saxa sub undis 


τὴν προχειµένην τοῦ βίου ναυτιλίαν διευδιάζοντες. 
Παρείη δὲ ἡμῖν f, διὰ τῶν ἐντολῶν ἐργασία, xat τὸ 
εἲς ἀγάκης πηδάλιον' δι’ ὧν εὐθυνόμενοι, χαταλά- 
δωμεν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, ἓν ᾗ ἡ πόλις ἑστὶν 
ἡ µεγάλη, fc τεχνίτης χαὶ δηµιονργός ἐστιν ὁ Gs, 
ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα xal τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν 
αἰώνων. Αμήν. 


latentia, syrtes, scopuli, et omnia denique hujus 
vite navigationls incommoda parem cunctis navi« 
gantibus metum ínjiciunt. Dum intéger es, dum 
vite pelagus tuto pertrensis, ne inhümane pra- 
tereas eum qui prius navem illisit. Quis ibi 
sponsor, ut felicem navigationém perpetuo sis 
habiturus *? Nondum in portàm quietis appu* 


listi *, Nondum extra fluctuum periculum es constitutus. Tibi nondum in locó tuto constitlt 
vita. Adhuc in vite pelago jactaris obnoxius tempestati. Qualem erga naufragum te prsstiteri$, 
tales erga te eos, qui simul navigant, experieris. Omnes igitur in quietis portum secundo sancti Spl- 
vitus afflatu provehi contendamus.  Adsit diligens mandatorum exercitatio, et gubernaculum chat 
tatis! Quibus adjuti tandem promissionis terram assequamur, in qua sita est magna illa civitas, tu» 
jus srehitectus et sdiflcator est Christus Deus noster, cui gloria in seternum. Amen. 

59 Psal. cvi, 19. 





TOY AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


ΕΙΣ TO, 


O AE ΠΟΡΝΕΥΩΝ, EIZ TO IAION ΣΩΜΑ ΑΜΑΡΊΑΝΕΙ (1). 


EJUSDEM S. 


IN ILLUD 


GREGORII 


QUI FORNICATUR, IN PROPRIUM CORPUS PECCAT. 
Gentiano Herveto interprete. 


Φοθερὰ τῆς ἁποστολικῆς παραγγελίας fj θάλπιγξιΑ Terribilis tuba apostolici prsecepti, 
πολλά μὲν χαὶ ἄλλα τῆς εὐσεδείας μαρτυρουµένη 
συρατὸν, μάλιστα δὲ τῶν τῆς αἰσχρότητος βαράθρων 


(1) Graecus textus editus est ex apographo Csesa- — func et emendato : ; 
. WR bibliothecse cum altero Patricii Junii oblato — inter uncos incluse, ο nin lectiones In téxtu 


Pataot. Ga. XLVI. 10 


πή]ία qui« 
dem etism alia testificans exercitui pietatis, el 


maxime eos expellens a barathéo turpitudinis, el 


491 


S. GREGORII NYSSENI 


492 


in hne etiam addens militare preceptum : Fugite, A ἐλαύνουσα, xai 6h καὶ στρατιωτιχὸν ἐν τῷ τέλει παρ- 


inquit, fornicationem. Omne peccatum, quod  fece- 
rit liomo, est exira corpus '*. Sensibilium enim 
bellorum milites, nunc quidem adversis frontibus 
pugnam capessentes , nunc autem fuga utentes , 
acies instruunt. Est eliam animarum bellum, quod 
el resistendo et fugiendo prudenter geritur. Iloc 
sciens Paulus, qui per utramque instruendz aciei 
artiliciosam rationem ducit exercitum , nunc qui- 
dem przcipit ut ad pugnam committendam stent 
fortiter. State accincti lumbos vestros in veritate? ; 
nunc autem fuga consulit decipere inimicos, Fu- 
gite , inquiens, fornicationem. Si irruat bellum 
incredulitatis, utile est illi resistere. Sed si dolo 
nobis minetur acies, contra bos adversarios pul- 
 elirum est locare insidias. 


Tenditur arcus calumniz : utile est adversa fronte 
congredi cum mendacio. Quando autem jacit telum 
forma meretricia, honestum est tergum vertere, et 
sdveisum vultum fugere. In oculos enim telum diri- 
git fornicatio : οἱ oportet meminisse praecepti impe- 
ratoris : Fugite fornicationem. llabet enim aliquid 
magis timendum, quam alia scelera. Nam alia quidem 
peccata videntur abstinere a carne eorum qui ipsa 
admittunt ; et quod actum est, in eo solo se sistit, 
quod suscipit actionem : ut in rapinis, eorum est 
solum damnum, quibus est raptum. In vitio in- 
vidie, id erumpit in eos solum quibus invidetur. 
ln sycophantiis et calumniis, si eis fides habea- 
tur, is solus vocatur in periculum , qui eis appe- 
titur. In iis quoque similiter , qui cedem fece- 
Tunt, ejus est, in quem faeta est, infortunium. Si 
quis nefariorum factorum perseqmater atüones, 
inveniet eorum quidem, qui faciunt injuriam, par- 
tem lucrari ; eorum autem, quibus fit injuria, da- 
mnum accipere. Fornicatio aulem non suscipit 
ejusmodi divisionem : nec ejus, qui passus est, 
actionem separat ab eo qui egit, sed utrumque 
simul evertit, et colligat communi vinculo pollu- 
tionis. Possunt avari, cum alium damno affe- 
cerint, ipsi nullo damno affici. Fornicatores 
autem non possunt corpus probro et dedecore affi- 


άγγελµα [στρατιωτικὴν πρὸς τῷ τέλει παραγγελίαν | 
προστιθεῖσα. Φεύγεσε γὰρ, quoi, τὴν πορνείαν. 
Πᾶν ἁμάρτημα, ὃ ἑὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος, ἐκτὺς τοῦ 
σώματός ἑστο". Οἱ καὶ [γὰρ] τῶν αἰσθητῶν στρατιῶ- 
ται πολέμων, νῦν μὲν ἀντιπροσώπῳ συμθολῇ, νῦν 
65 φυγῇ χεχρηµένοι, τὰς παρατάξεις σοφίζονται. 
"Ea: xal πόλεμος φυχῆς, ἀντιστάσει xol quy?) σοφι 
ζόμενος. Τοῦτο ὁ Παῦλος εἰδὼς, ὁ τῆς εὐσεθείας τα- 
χτικῶν δι᾽ ἁμιοτέρας ἄγων τὸν στρατὸν ἑντεχνίας 
[εὐτεχνίας], νῦν μὲν τὴν [πρὸς τὴν] páyny ἐπιμονὶν 
παραγγἑλλει’ Στῆτε, περιζωσάµενοι εἡν ὁσφὺν 
ὑμῶν ἐν ἀ.ληθείᾳ * vov δξ φυγῇ σοφίνεσθαι τὸ πολε- 
μοῦν συµθουλεύει’ Φεύγετε τὴ» ποργείαν. El πόλε- 
po; ἀπιστίας προσθάλη, χρῄσιμος πρὺς ἐχεῖνον &y- 
τίστὰσις. Ei δὲ δολερὰ [àv δόλων| ἀπειλεῖται παρά- 
ταξις, χαλη ἡ πρὸς τούτους ἀνταγων,στὰς προσέδρα 
[προσεδρεία]. 

"Av οὖν συκοφαντιῶν ἐπιφέρεται τόξον, Auattt- 
àet dj ἀντιπρόσωπος συμθολὴ πρὸς τὸ ψεῦδος. 
Ὅταν δὲ μορφὴ πορνιχὴ τοξεύῃ, νῶτα διδόναι xal 
τὴν ἀντιπρόσωπον φεύχειν. Κατατοξεύει γὰρ xaT 
ὀφθαλμῶν fj πορνεία * δι» μεμνῆσθαι δεῖ τοῦ. στρατη- 
γοῦ παραγγέλλοντος * Φεύγετε πορνεία». Ἔστι γάρ 
τι τῶν ἄλλων πονηρευµάτων φοθερώτερον [φευχτό- 
τερον]. Τὰ μὲν γὰρ ἄλλα τῆς ἁμαρτίας x&xà φείδε- 
σθαι δοχεῖ τῆς τῶν πραττόντων capxbe , χαὶ «b 
πραχθὲν εἰς µόνον τὸν τὴν πρᾶξιν ἑνδεχόμενον ἵστη- 
σιν’ olov ἓν ἁρπαγαῖς, τῶν ἁρπασθέντων τὸ ζηµίωμ: 
µόνον» ἐν τῇ τῶν φθονουµένων ἰσχύῖ, περὶ τοὺς 
φθονουµένους τὸ πάθος ἐχρήγννυται ' ἓν ταῖς συχο- 
φαντίαις, ὅταν τύχωσι πίστεως, μόνος [μόνων] αὖθις 
τοῦ συχοφαντουµένου [τῶν συχοφαντουµένων] ὁ xlv- 


«δυνος. ἐν bb φονεῦσι, τοῦ φονευθέντος τὸ δυστρά- 
Ὕῆμα: καὶ πᾶσαν τῶν ἔργων ἀδίχων ἑπερχόμενος 


πρᾶξιν, εὑρήσει τις [Rv τις] τοὺς μὲν ἁδιχοῦντας, 
χερδαίνοντας, ζημιουμένους δὲ τοὺς ἀδικουμένους. 
Πορνεία δὲ τὴν τοιαύτην οὐχ oit διαίρετιν ' οὐδὲ 
χωρίζει τὴν τοῦ παθόντος kx τοῦ δράσαντος πρᾶξιν, 
ἀλλὰ συγχαταστρέφει μὲν πρὸς ζημίαν ἐπικοίνῳ 
συνάπτουσα [ἐπίκοινον' συνάπτει δὲ] δεσμῷ μολυσμοῦ 
τὸν πόρνον xa τὴν πόρνην, xai καταισχύνας τὸ σῶμα, 
τῷ καταισχυνθέντι συγχαταισχύνεται’ τοὺς φονεύον- 
τας, bv τῷ. χτείνειν, ἑνδέχεται μὴ συναποθνῄσχειν 


cere , quin eliam simul cum eo qui probro est p) τοῖς φονευθεῖσιν. ὁ δὲ μολύνας τὴν aápxa, συναπο- 


affectus, ipsi quoque probro afficiantur. |li qui oc- 


λαύει τοῦ μολυσμοῦ, 


cidunt, czedem facientes, (ieri polest, ut non simul occidantur cum iis qui sunt interfecti.] Fornicatoribus 
autem, si carnem inquinaverint, non licet esse mundis ab inquinamento. 


Considera autem mihi hac in re Pauli subtili- 
tatem. Fugite, inquit, fornicationem. Cur ? quo- 
niam omne peccatum, quod fecerit. homo, est extra 
corpus ( nempe corporis non corrumpens naturam, 
et non consistens ad membrorum ignominiam, et 
non completum inquinamento corporis, sed effe- 
cium exira damnum corporis, quod id egit ); qui 
autem fornicatur, in proprium corpus peccat, non 


* [ Cor. vi, 18. * Ephes. vi, 44. 


Καὶ σχόπει µοι thv εἰς τοῦτο τοῦ Παύλου λεπτο- 
λογίαν. Φεύγετε, φηαὶ, τὴν ποργείαν. Διὰ εί ; ou 
Πᾶν ἁμάρτημα, ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος, &xeóc τοῦ 
σώματός ἐστι (τῇ τοῦ σώματος ph λυμαινόμενον 
φύστι. ἀλλ ἔξω τοῦ «hv. βλάδην πράξαντος σώμεως 
ἐνεργεῖται)’ ὁ δὲ πορνεύων, εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἃμαρ- 
τάνει * οὐχ ὥσπερ ὁ φονεὺς εἰς ἁλλότριον, ἄτρωτον 
ἑαυτοῦ σῶμα συνττρῶν' οὐχ ὥαπερ ὁ πλεονέχτης tio 


CONTItA FORNICARIOS. 


491 


ἕτερον, την τῆς ἱδίας σαρχὺς φυλαττόμενος βλάδην A sicut homicida in alienum, invulneratum suum cor- 


ἁλλ' αὐτὸς ἑαυτοῦ διαφθορεὺς ὁ πόρνος, αὐτὸς ἑαυτῷ 
τὸ τῆς ἀτιμίας περιπείρει βέλος. Ὁ κλέπτης ἵνα 
θρέφῃ τὸ σῶμα, τολμᾷ τὴν xAXorfjv* ὁ πόρνος δὲ τῇ 
τῆς ἰδίας σαρχὸς προσεδρεύει λῃστείᾳ. Tbv πλεον- 
έκτην, πρὸς ἁρπαγὴν ἐρεθίζει φιλοχερδ[ε]ίας [φιλοχερ- 
δὲς] λογισμός ' πορνεία δὲ, ζημία περὶ τοῦ [xa τοῦ] 
σώματος σεµνότττος. Ti βασχάνῳ κατασχενάξει τὸ 
πάθος δοξαζόµενος ἕτερος' ὁ πόρνος δὲ τὴν ἰδίαν αὐτ- 
ουρχεῖ ἁδοξίαν [τῆς ἰδίας ἐστιν αὐτο)ργὸς ἁδοξίας]. 
Τί γὰρ ἀτιμότερον σχευηφόρου πορνείας, Πᾶσα μὲν 
ἄδοξος τῆς ἁμαρτίας δουλεία * ἀτιμοῖ γὰρ |τῆς] vo- 
43 τὴν εὈγένειαν. 'O δὲ πόρνος ἁμαρτίας ἀδοξότε- 
pos δοῦλος. Βόρθορον γὰρ ἀντλεῖν παρ' αὐτῆς τετα- 
γµένος, μολυσμοῦ συνάγει σωρὸν, καὶ ἀκάθαρτον 
λειτουργεῖ ἑργασίαν. "H οὗ δεινὸν ἐγχυλίεσθαι πηλῷ, 
αἰσχρότητι τρίδεσθαι, ῥάχους ἔχειν τὸ σῶμα οὐ διαλ- 
λάττον; Ποία γὰρ ῥάχους xai πόρνου.διαφορά ; Tou 
«ες Ἐκχλπσίας ἀποσχίζεται σώματος", φθείρεται 
χαθημερινῇ σηπεδόνι ταῖς τῆς ἁμαρτίας ἡδοναϊς, ὡς 
ἄχρτστον ἑναποῤῥίπτεται ῥάχος, χεῖται πᾶσι χατα- 
zia τοῖς δαίµοσιν. Εἰς αὐτὸν ὁ διάθολος τὴν ἰδίαν 
ἁπομάασεται σῖψιν. 


pus couservans : non sicut avarus in alterum, suz 
carnis cavens offensionem : sed ipse sui corru- 
ptor, fornicator configitur ipse telo sue infamiz. 
Fur ut alat corpus, audet aggredi facinus. For- 
nicator autem suz carni parat insidias , ut eam 
depredetur. Avarum ad rapinam incitat lucri ap- 
petens cogitatio ;: fornicatio autem damnum  ho- 
nestatis corporis. ]nvidia struit facinus , et glo- 
riam alteri affert : fornicator autem sibi suam ope- 
ratur ignominiam, Quid est enim fornicatione, 
qui tanquam lixa fert. impedimenta , turpius et 
iguominiosius ? Omnis enim servitus peccati tur- 
pis est et ignominiosa : afficit enim ignominia ani- 
ma nobilitatem. Fornicator autem peccati servus 
turpior et ignominiosior cui datum est ab eo ne- 
gotium , ut conum liauriat , eL. sordium congerit 
cumulum, atque immundo munere fungitur. Άη non 
est res gravis, eL telra, volulari in οΦιιο, turpitue 
diue atteri, habere corpus non differens a panno? 
Quinam enim est panni et fornicatoris differentia ? 
Eo quod ab Ecclesix sit abscissus corpore, «quoti- 
diana corrumpitur putredine ; projectus jacet tan- 


quam paunus inutilis, et ab omnibus conculcatur d:emonibus. In eo diabolus suam subigit οἱ imprimit 


putrefactionem. 


Tfc95À νοητῆς τοῦ πὀρ,ου χαχοπραγίας $j πρόδηλος 
οὔχ ἑλάττω». Ἔστι γὰρ φευκτέος οἰχίας [φευκτὸς ol- 


Ea autem, qui cadit sub intelligentiam forni- 
catoris miseria et infelicilate, non est major ea 


χίαις], ἀπευχτὸς συντυχίαις, τοῖς πλησιάζουσιν ὕθρις, c que est aperta el. manifesta. Est enim in aedibus 


τοῖς ἐχθραίνουσιν ὄνειδος, συγγενέσιν αἰσχύνη, συνοί- 
xot; ἑπάρατος, ἀθυμία γονεῦσιν, οἰχέταις θεατρισμὸς, 
χέλως xa Syra [ γελώμενον διήγηµα | Υείτοσιν, 
χῆμαι σπουδάζων ἀπόθλητος, ὕποπτος μετὰ γάμον 
νυαφίος. Τοσούτου πλήθους τὴν πορνείαν μητέρα 6 
Παῦλος θεώμενος, τὴν νικητήριον φυγἣν ἐγκελεύεται" 
Φεύγετε τὴν ποργείαγ. | 
consiliarius, largiens ingratus, petens ingvatior, 
multitudinis matrem videns Paulus fornicationem, 
bat; Fugite fornicationem. 


Airzh ἡ φων] veav(oxou µε νῦν ἀνέμνησε σύφρονος, 
x3t' Αἰγυπτιαχῆς πορνείας διὰ φυγἠς ἀριστεύσαν- 
φο-. Καΐτοι πολλὰ τῷ νεανίσχωῳ τὴν πειθὼ κχατ- 
εσχεύαζεν, ἡλιχία φιλήδονος, δουλείας ζυγὸς, δεσποί- 
ντς ἑἐρωτιχὴ χολαχεία. Εγάνετο yàp τοιαύτη τις 
ἡμέρα, φησὶ, καὶ εἰσῆθεν Ἱωσὴφ εἰς τὴν οἰκίαν' 
πειεῖ τὰ ἔργα αὐτοῦ, xul οὐδεὶς ἦν τῶν ἐν τῇ 
οἰκίᾳ Eco, xal ἑπεσπάσατο ἡ κυρία τῶν ἱματίων 
αὐτοῦ, «έχουσα * Κοιιήθητι μετ ἐμοῦ. Μέγα τὸ 
τς σωφροσύνης ἀξίωμα * τοῦ δούλου τὴν δέσποιναν 
χατεσχεύασε δούλην. Πεπυρωμένον τῆς πορνείας τὸ 
βῦος, ἁλλ' ὕλην φυχῆς χαιοµένης οὐχ εὗρε, εἰς 
ἑσθίτα δὶ τὴν διάλυσιν ἔσχεν [καιομένην]. Ἡ μὶν 
ἔλεχε ^ Κοιμήθηνι μετ ἐμοῦ ' ἀντεχήρυττε δὲ d 
σωφροσύνη τῷ ví: Γρηγόρησον μετ’ ἐμοῦ * xaX τοῖς 
ἔργοις ἐχεῖνος ἐδήλου τὸ ἄγρυπνον. Οὐ γὰρ ἑνύσταςε 
«al; χολαχείαις ὁ τόνος. Οὐχ ὕπνωσεν ἡ γνώµη ταῖς 
ἑ πῳδαῖς: ἀλλὰ fv αὐτῷ πικροτέρα Ἀοιδορίας τῆς 


3* Gen. Σσσις͵, 11, 12 $44. 


fugyiendus, in conyressibus abominandus , contu- 
melia appropinquantibus , inimicis opprobrium , 
cognalis probrum, ae dedecus iis qui simul habi- 
tant, exsecrandum, dolor parentibus, famulis pu- 
blicum ludibrium, vicinis ridicula narratio. Si velit 
uxorem ducere , rejiciendus. [un matrimonio sus- 
pectus sponsus. Pater filiis odiosus , despicabilis 


mortuus magis laborans infamia, Tante» malorum 
viciricem nobis inodo prwcipiens fugam, clama- 


Vox Pauli nunc nobis revocavit in memoriam 
pudicum adolescentem qui se fortiter gessit adver- 
sus /Egyptiacam fornicationem. Atqui multa erant 
quae adolescentem facile movere poterant, ut per- 
suaderetur : ztas libidini obnoxia, jugum servitutis, 
domine amatorie blanditie, de impudico amore 
perpetuus sermo, ad concubitum clam facta ad- 
hortatio. Fuit enim inquit, quidam dies, et ingres- 
sus est Joseph in. domum, ut. faceret. opera sua, et 
nemo cral ex iis qui domi erant, intus; et. vestes 
ejus atirazit. domina, dicens: Dormi mecum *". 
Magna est dignitas temperaniie : dominam reddi- 
dit servam servi. [Nain illi quidem supplicabatur, 
hzec vero supplicabat : Dormi mecum ] lgnitum est 
telum fornicationis ; sed qu: crewaretur, non ín- 
venit materiam, imo vero in veste fractum fuit et 
dissolutum. [Qua fornicationis circumdata iaipu- 
dentia, clamabat : Dormi mecum, Fornicatorii desi- 


4*5 S. GREGORII NYSSENI 490 


derii mugiit famem; sed pudici magis obstruebat A δεσποίνης fj φωνὴ χελενούσης * Κοιμήθηει μετ) 
aures (2). | Nam illa quidem dicebat, Dormi mecum; ἐμοῦ. 

adolescenti autem contra proclamabat temperantia : Vigila mecum : et reipsa ostendit vigilantiam. Non 
enim blanditiis cedens, dormitavit robur constantiz. Non fuit mens sopita incantationibus ; non fuit 
somno oppressa temperantize sobrietas ; non iis qua implicatum tenebant incommodis fuit dissoluta, non 
elegantis: forms capta est illecebris; non amatoriorum verborum fracta fuit blanditiis : sed emni calu- 


mnia ipsi erat acerbior vox dominz blandientis et dicentis : Dormi mecum. 


Paratus stabat diabolus adulterii pronubus, et 
simul cum fornicatricestringebat vestem, et socius 
erat ansarum quas ipsa apprehendebat; sed ne- 
sciebat, se luctari cum veterano atbleta pudicitie, 
et qui ab illius ansis se facile exuebat. Relictis 
enim, inquit, suis vestibus in manibus ejus, fugit, et 


Ἕτοιμος εἰστήχει τῆς µοιχείας νομφαγωγὸς ὁ διά- 
6ολος, xal συνέσφιγχε τὴν ἐσθῆτα «f| πόρνῃ. xai 
τῶν παρ) ἑχείνης συνεχοινώνει λαδῶν;. οὖκ [δει δὲ 
τεχνίτῃ παλαίων ἀθλητῇ σωφροσύνης, xal χαλῶς τὰς 
ἑχείνης ἀπεχδυομένῳ λαδάς. Κατα.1ιπὼν γὰρ, qnot, 
τὰ ἱμάτια αὐτοῦ εἰς τὰς χεῖρας αὐτῆς, ἔφυγε, xal 


feras exivit. O nudatis sanctior indumentis! Quid B ἐξῆ.ϊθεν ἔξω. Ὢ γυµνότης [| ἁγιωτέρα] δικαιοτέρα 


igitur Egyptiaczee impudicitie rabies? sus ipsius 
mala in Josephum confert. Et ad maritum accur- 
rens, inquit: Adduzisti nobis puerum Hebreum, ut 
mobis illudere, et dixit wzori (wc, que hucusque 
pudice conservavit tuum cubile : Dormiam tecum. 
Postquam autem sustuli vocem, et exclamavi, dimisit 
apud me vestes suas, fugitque et egressus est foras. 

Rursus Joseph per vestem appetitur calumnia. 
Fratres prius accepta ejus veste, per illam improbe 
calumniabantur, fuisse eum a fera devoratum : nunc 
autem ipsa tunica ejus accepta accusat tanquam 


fornicatorem. Josepho convenit vos Domini, Divi-. 


serunt sibi vestimenta mea, et supra vestem meam 
miserunt mendacium *. Pudicorum exercitui dulce 
est id quod dicitur a pudicitia; sed id imbecillitati 
carnis durum est et laburiosum. O justam, quam 
Deus Josephi curam gessit ! Ante tentationes Jose- 
phum non honoravit, sed per somnia ostendit fu- 
turum, docens quod longo ante tempore justis 
paravit gloriam : permisit autem tentationibus pro- 
bare adolescentem, aures occludens iis qui dele- 
ctantur probris ac maledictis. Si enim non dedisset 
Josepho probationem, dixissent maledici, a exca 
bsec fleri fortuna. Inter JEgyptios regnat Joseph, 
barbaris dominatur adolescentulus. Quamnam 
ostendit virtutem ? Pro quanam cst virtute 
hoc assecutus? Ne ergo lec de Joseplo dice- 
yentur, in eum permittit tentationes, ut e: justo 
viro ferrent testimonium, et obstruerent ora male- 
dicorum, Aversemur ergo, qua a forma meretri- 
cia in nos jaciuntur jacula. Claudamus oculos la- 
θοἰνία, a nobis rideantur voluptates inordinate, 
carnem custodiat temperantia, in membris inhabi- 
tet puritas. Versemur in cogitationibus honestis, 
bonorum operum splendeamus fulgoribus: expur- 


ἑνδύσεως ! Τί γοῦν τῆς Αἰγυπτιακῆς ἀἁχολασίας ἡ 
λύσσα; Τὰ ἑαυτῆς xaxà τῷ Ἰωσὴφ παρατίθησι - xat 
δραμοῦσα πρὸς τὸν ἄνδρα, φησί. Εἰσήγαγες ἡμῖν 
παῖδα ᾿Εδραϊῖον ἑἐμπαίζει' ἡμῖν ' εἶπόέ uoc γάρ: 
Κοιµηθήσομαι μετὰ cov. Ὡς δὲ ὕγωσα τὴν φω- 
ἠν καὶ ἀνεθόησα., dgnxs τὰ ἱμάτια παρ) ἐμολ, 
zal ἔφυγε. 

Πάλιν Ἰωσὴφ δι ἐσθῆτος συχοφαντεῖται. ᾿Αδελφοὶ 
πρότερον αὐτοῦ τὸν χιτῶνα λαθόντες ὡς θηριόδρω- 
τον αὐτὸν δι’ ἐχείνου ἐσυχοφάντουν χακούργως * vuv 
αὐτὸν τὸν χιτῶνα λαθοῦσα διαθάλλει πορνείας. Πρέ- 
πουσα τῷ Ἰωσὴφ ἡ τοῦ Δεσπότου quvh, Διεμερίσαντο 
τὰ ἱμάτιά µου ἑαυτῆς [ἑαυτοῖς]. 'AXX' ὢ τῆς δι- 
xalac ἐπὶ τῷ Ἰωσὴφ παρὰ θεοῦ προστασίας! Πρὸ 
γὰρ τῶν πειρασμῶν τὸν Ἰωσὴφ οὐκ ἑτίμησεν, ἀλλ᾽ 
ἔδειξε δι) ὀνειράτων τὸ µέλλον, διδάσχων ὅτι πόῤῥω- 
θεν διχαίοις τὴν δόξαν ηὐτρέπισε * σννεχώρηαε δὲ 
τοῦ πειρασμοῦ δοχιµάσαι τὸν νέον, τὰς τῶν φιλοφό- 
γων ἀποχλείων φωνάς. Δοχιμὴν γὰρ μὴ δεδωκότνες 
τοῦ Ἰωσὴφ, οἱ φιλόψογοι ἂν ἔλεχον, συντυχίας εἶναι 
τυφλῆς τὰ πράγµατα Αἰγυπτίων. Ἰωσὴφ βασιλεύει, 
xai βαρδάρων δεσπόζει παιδάριον. Ποίαν ἀρετὴν ἓν- 
δειξάµενον; ὑπὲρ mola; τούτου ἔτυχεν ἀρετῆς; 
Ἵνα οὖν ταῦτα περὶ τοῦ δικαίου μὴ λέγτται, προ- 
λαμθάνων ὁ θεὸς τοὺς ἐπ᾽ αὐτὸν πειρασμοὺς ονγ- 
χωρεῖ, ὥστε τὴν ἐπ ἑχείνῳ τῷ διχαίῳ papruplav 
γενέσθαι , xal ῥάψαι τῶν φιλοφόγων τὰ στόµατα. 
᾿Αποστρεφώμεθα τοίνυν τὰς ix μορφῆς πορνιχῆς 


D kr pyogévac βολάς. Kaslupev ἀσελγήμασι τὸ βλέμμα, 


φρουβραρχείτω τὴν σάρκα σωφροσύνη, καθαρότης 
ἑνοικείτω τοῖς µέλεσιν, ἵνα οὕτως εἴη τὸ σῶμα τοῦ 
Πνεύματος οἰχητήριον ' ἐπιγράφωμεν αὐτὸ ἐπίχραμ- 
pa |ἐπιγράμματι], τὴν φοθερὰν τοῖς ἀχολάστοις παρ- 
αγγελίαν βοῶν [βοῶντι]' ET εις τὸν ναὸν τοῦ θεοῦ 
Φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ θεός. 


gata vita eniteamus ; conservemus mundum corpus habitationi sancti Spiritus, ei ascribamus hoe prz 
ceptum formidabile iis qui sunt impudici : Si quis templum Dei perdit, perdet. eum Deus*. (Verum a 
nobis ne tantillum quidem sejungi vult. Quid enim patri est jucundius, quam versari cum chbaris 
liliis? Sed quoniam nos vocat Verbum ad certamina pietatis, oportet nos currere ad septa Eecle- 
sis, ascilis precum auxiliis. Caeterum illud vestram adhortor charitatem, ecclesiasticum ordinem coe 
servate, el si aliqui irruant tumultus, eos patientia vincite, et lenitate, Futurum enim est, ut pre 


5 Joan. xix, 34. * 1 Cor. un, 17. 


(2) Uncis inclusa non sunt in Graco cod. Vienn. 


491 


lorum. Amen.] 


* Philip. tv, 45. 


DE MORTUIS. 

pediem corrigantur iste (το. Nolite perturbari rumoribus, 
qui sumus in via comites, preces ad Deum emittite, 
pore, divinis adjuti viribus : Omnia possum in Chris 


498 
nugis ne moveamini, sed nobiscum, 


ut vestris confirmati precibus, dicamus omni tem- 
to, qui me corroborat *. Cui gloria in secula sscu- 


ο. ..-Ἐ “«“«“«ἃ«ἃ E EE EE E ...iL.-3LLüLAL1i.. P —————————————— 


TOY AYTOY ΛΟΡΟΣ 


ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΕΝΘΟΥΝΙΑΣ ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΑΠΟ TOY ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΒΙΟΥ ΠΡΟΣ TON AIAION 
| ΜΚΘΙΣΤΑΜΕΝΟΙΣ. 


EJUSDEM ORATIO 


QUA DOCET, NON ESSE DOLENDUM OB EORUM OBITUM QUI IN FIDE OBDOR- 
MIERUNT. 


Petro Francisco Zino interprete. 


Οἱ εὖν ἀναγχαίαν τῆς φύσεως ἡμῶν ἀχολουθίαν ἐν A Qui necessarium nature nostre ordinem in lis 


«elc ἐξιοῦσιν ἀπὸ τοῦ βίου συμφορὰν ποιούµενοι, xal 
βαρυπενθυῦντες ἐπὶ τοῖς µεθισταµένοις ἀπὸ τοῦ τῇδε 
βίου «pic «bv νοερὺν xaX ἀσώματον, oU. µοι δοχοῦσιν 
ἐπισχέφθαι «hy ζωὴν ἡμῶν fitt; ἐστὶν, ἀλλὰ τὸ τῶν 
vv πάσχειν, οἳ διά τινος ἁλόγου συνηθείας τὸ 
παρὺν αὐτοξς ὡς καλὸν ἀγαπῶσιν, οἷον δ' ἂν εἴη. Καί- 
^ «9 γε τὸν λόγῳ xal διανοίᾳ τῆς ἁλόγου φύσεως προ- 
φεταγµένον, πρὸς τοῦτο µόνον τὴν ῥοπὴν ἔχειν προσ- 
ὅπεν, ἵν' ὃ τῇ τοῦ λόγου χρίσει χαλόν τε χαὶ αἱρετὸν 
ἀνοφαίνεται, xal μὴ τοῦτο πάντως αἱρεῖσθαι, ὅπερ 
ἂν αὐτοῖς ix συνηθείας τινὺς xal ἀχρίτου προσπα- 
θείας ἠδό τε xat χαταθύμιον φαίνεται. Διό µοι δοκεῖ 
παλῶς ἔχειν ἐπινοίᾳ τινὶ τῆς πρὸς τὸ σύνηθες αὐτοὺς 
διαθέσεως ἁποστήσαντας, μεταγαχεῖν, ὡς ἔστι δυνα- 


qui ο vita discedunt, calamitatem existimant, et 
eos qui ex hoc mundo migrant ad coelestem patriam, 
dolore et lacrymis prosequuntur, non videntur 
mihi hujusce vitte conditionem considerasse , sed 
ita affecti esse, ut plerique e vulgo, qui conguetu- 
dine quadam homine indigna, quecunque illis 
adsunt, ut bona diligunt, qualiacunque sint. Quos 
tamen ut ratione cogitationeque cseteris animanti- 
bus praestantes, ad ea tantum propensos esse opor- 
teret, quae rationis judicium honesta expetendaque 
proponeret, nec illà prorsus appetere, quae coa- 
suetudine, et inconsiderata quadam affectione ju- 
cunda ac suavia videntur. Quamobrem opere pre- 
tium mihi videor esse facturus, sí operam dabo, 


*bv, ἐπὶ τὴν ἁμείνω τε xal πρέπουσαν τοῖς λελογι- B ut eos liberem ab hoc opinionis errore, quo so- 


σµένοις διάνοιαν. Οὕτω γὰρ ἂν ἑξορισθείη τῆς &vOpo- 
&ivnc ζωῆς fj σπουδαζοµένη περὶ τὰ πάθη τοῖς πολλοῖς 
ἁλοχία. Γένοιτο δ ἂν ἡμῖν ἀχόλουθος ἡ τοῦ λόγου 
σπουδ πρὸς τὴν προχειµένην ὑπόθεσιν, εἰ πρῶτον 
' μὲν τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν, οἷόν ἐστιν, ἐξετασθείη * ἔπειτα 
&& οὐ ἴδιον τῆς ἓν σώματι ζωῆς θεωρῄήσαιµεν' πρὸς 
φούτοις δὲ εἰ διὰ συγχρίσεως ἀντιπαρατεθείη τοῖς 
παροῦσι τὰ δι’ ἑλπίδος ἡμῖν ἀποχείμενα. Οὕτω γὰρ ἂν 
προέλθοι πρὸς tbv σχοπὸν τοῦ λόγου f) θεωρία, ὥστε 
μετατεθήναι τῶν πολλῶν ἀπὸ τοῦ συνήθους ἐπὶ «b 
καλὸν *àv διάνοιαν. Ἐπειδὴ γὰρ πᾶσιν ἀνθρώποις 
φυσική τις πρὺς οὐ χαλὸν ἔγχειται σχέσις, χαὶ πρὸς 
«οῦοῦ χινεῖται πἼσα προαίρεσις, τὸν τοῦ χαλοῦ σχο”- 
πὸν πάσης τῆς κατὰ τὸν βίον σπουδής προδαλλοµένη" 
εούτου χάριν ἡ περὶ τὸ ὄντως xa)bv ἀχρισία, τὰ 
πολλὰ τῶν ἁμαρτανομένων εἴωθεν ἐξεργάζεσθαι. Ὡς 
εἴ γε πρόδηλον κᾶσιν ἣν «b ἀληθῶς ἀγαθὸν, οὖχ ἂν 
ἐκείνου ποτὲ διηµάρτομεν, p φύσις ἡ ἀγαθότης ἑστίν' 
ej ἂν ἐχουσίως τῇ τῶν xaxov συνηνέχθηµεν πείρᾳ, 


liti sunt perturbari, et ad meliorem homineque di- - 
gniorem cogitationem pro viribus traducam. Quod 
quidem si erimus assecuti, temerarium iilud do- 
lendi merendique studium, quo multi tenentur, 
ex hominum vita depelletur. Recte autem aique 
ordine quod proposuimus, persequemur, si primum, 
quid vere sit bonum, exquiremus ; deinde propriam 
vite, quam in corpore agimus, conditionem consi- 
derabimus; postremo res presentes conferemus 
cum iis quas per spem nobis reconditas exspe- 
ctamus. Sic enim disputatio finem propositum as- 
sequetur, ut multorum animi ab opinione vulgari 
ad rectam de vero bono sententiam traducan- 
tur. Nam cum omnibus hominibus insita sit 
naturalis quadam 3d bonum propensio, ad il- 
ludque consequendum semper omni studio con. 
tendant, üt ut ex veri boni ignorantia omnia fere 
peccata committant. Quod si cuncti verum bonum 
perspectum οἱ cognitum haberent, nunquas ab eo, 


499 


6. GREGORII NYSSENI 


500 


in quo natura bonitatem sitam esse scirent, aber- A εἴπερ μὴ ἐπεχέχρωστο τὰ πράγματα διεφευσμένῃ 


rantes, malis, qua falsam boni speciem prz se fe- 
runt, experiendo ultro sese implicarent. ln primis 
igitur hac oratione, quid vere bonum sit, explice- 
mus; ne illius inscitia malum unquam pro bono 
complectamur. Oportet enim illius, quod quiri- 
inus, definitionem ac descriptionem quamdam pro- 
poni, eujus tanquam indicio tuta veri boni sit no- 
bis investigatio. Ecquod autem erit indicium veri 


boni? lllud nimirum, mca quidem sententia, ut quod : 


hon ad unam tantum aliquam rem utilem, neque 
quod alio tempore commodum, alio incommodum, 
neque quod ita cuipiam prosit, ut alii obsit, sed 
quod et per se ac propria natura sua, el omnibus 
et semper bonum sit, id sine ulla dubitatione 


€t τοῦ καλοῦ φαντασίᾳ. Οὐχοῦν πρὸ πάντων τούτων 
«ip λόγῳ χατανοῄσωµεν, τί τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν, ὡς ἂν 
μὴ τῇ περὶ τούτου πλάνῃ σπουδασθείη ποτὲ τὸ χεῖ- 
pov ἀντὶ τοῦ χρείττονος. Φημὶ τοίνυν γρῆναι καθάπερ 
ὁρισμόν τινα xal χαρακτΏῆρα τοῦ ζητουµένου προῦπο- 
θέσθαι τῷ λόγῳ, δι) οὗ γένοιτ᾽ ἂν ἡμῖν ἀσφαλὴς f τοῦ 
χαλοῦ χατανόησις. Τίς οὖν ὁ yapaxtho τῆς ἀληθινῆς 
ἀγαθότητος; Τὸ yit µόνον πρός τι τὸ ὠφέλιμον ἔχειν, 
μηδὲ χατὰ καιρούς τινας, 7| ἐπωφελὲς f] ἄχρηστον φαἰ- 
γεσθαι" μηδὲ τινὶ μὲν εἶναι καλὸν, ἑτέρῳ δὲ οὗ τοιοῦ- 
coy ἁλλ᾽ ὅπερ xai ig! ἑαυτοῦ κατὰ τὴν ἰἱδίαν φύσιν 
ἑστὶ χαλὺν, xal παντὶ, xal πάντοτε ὡσαύτως ἔχει, 
οὗτός ἐστι, χατά γε την ἐμὴν xplatv, τῆς τοῦ χαλοῦ 
κρίσεως ὁ χαραχτ]ρ ἁπλανίς τε χαὶ ἄψευστος. "O γὰρ 


verum bonum esse judicemus. Quod enim nec B μήτε πᾶσι, μήτε πάντοτε, μήτε ἐφ᾽ ἑαυτοῦ δίχα τῆς 


omnibus, nec semper, nec per se sine ulla externa 
alterius adjunctione bonum est, proprie boni natu- 
ram non habet. Quamobrem multi minus conside- 
rate res explorantes, in elementis mundi bonum 
falso esse sunt suspicati; si quis enim diligenter 
consideret, nullum eorum nec per se, nec semper, 
nec omnibus bonum inveniet. Nam quod in uno- 
quoque eorum utile est, contrarium aliquid adini- 
stum habet. Ut aqua salutaris quidem est animan. 
tibus in ipsa degentibus, perniciosa sutem medi- 
terraneis, si demergantur. Aer contra in ipso natura 
viventibus prodest, aquatilibus autem in eo ex- 
positis exitium affert. Sic etiam ignis aliquem no- 
bis usum prebet, sed longe plura invehit detri- 
menta. Quid? quod ne ipse quidem sol utentibus, 
wbique aut semper, aut in omnibus prodest: 
quippe qui et nimio nonnunquam ardore veliemen- 
ter noceat, et, que sibi objecta sunt, immodera- 
tius exsiccet, et morborum perssepe causa sit, et 
lippientibus, atque oculis imbecillioribus  officiat, 
et ex bumidorum corruptione damna molestiamque 
viventibus importet. 


Proiude, quemadmodura diximus, id solum ex 
omnibus bonum oportet existimare, quod semper 
et omnibus wque exhibet naturam boni, nec pro 
ratione eorum qua extrinsecus objiciuntur, immu- 


ἔξωθεν περιστάσεώς ἐστι χαλὸν, οὐχ ἂν χυρίως ἓν τῇ 
τοῦ χαλοῦ κρίνοιτο φύσει. Διόπερ πολλοὶ τῶν ἀνεξ- 
ετάστως προσεχόντων τοῖς οὖσιν, Ev τοῖς τοῦ χόσμου 
στοιχείοις εἶναι τὸ χαλὸν ἐφαντάσθτσαν' ὧν οὐδὲν 
εὗροι τις ἂν διεξετάσων χαὶ ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, καὶ πάντοτε, 
καὶ παντὶ χολὸν εὑρισχόμενον. Μέμιχται γὰρ τῷ Eo' 
ἑχάστου τούτων χρησίµῳ, xal fj πρὸς τὸ ἑναντίον 
ἑνέργεια. Οἶον, τὸ ὕδωρ σωτήριον μὲν τοῖς &v αὐτῷ 
τρεφοµένοις ἐστὶν. ὀλέθριον δὲ τοῖς χερσαίοις, εἰ ἐπι- 
χλύσειεν. Ὡσαύτως δὲ xal ὁ àtp, τοῖς μὲν kv αὐτῷ 
(fjv πεφυχόσιν, ἐστὶ σωτήριος, τοῖς δὲ «by ἔνυδρον 
εἰληχόσι βίον, φθαρτιχὸς εὑρίσχεται xal ὀλέθριος, 
ὅταν ἐν αὐτῷ τις γένηται τῶν ὑποθρυχίων, Οὕτω xal 
τὸ πΌρ πρός τι χρήσιµον ἡμῖν γινόμενον, φθαρτικόν 
ἐστι τοῖς πλείοσι. Καὶ αὐτὸν δὲ τὸν Ίλιον εὗροι τις 
ἂν, οὔτε παντὶ͵, οὔτε πάντοτε, οὔτε χατὰ πάντα χαλὸν 
τοῖς µετέχουσιν. Ἔστι γὰρ ἓν οἷς χαὶ σφόδρα Υίνεται 
βλαπτιχὸς, ὑπερζέων τε τοῦ χαθήχοντος μέτρου, xal 
ξηραίνων ἓν ἁμετρίᾳ τὸ ὑποχείμενον, χαὶ νοσώδεις 
αἰτίας πολλάχις ἑξεργαζόμενος, xaX τοῖς ἐμπαθεστέ. 
pot; τῶν ὀφθαλμῶν προσεπιτρίδθων τὴν νόσον, xal 
διὰ τῆς σήφεως τῶν ὑγρῶν, βλαβερά τε χαὶ ἀηδῃ τινα 
ζωογονῶν ὃν τῇ χκατεφθαρμένῃ τῶν ὑγρῶν σηπε- 
δόνι. 

Οὐχκοῦν, χαθὼς εἴρηται, µόνον ἐχ πάντων ὡς χαλὸν 
προαιρεῖσθαι yph, ὃ πάντοτε xa πᾶσιν ὁμοίως kv τῇ 
τοῦ χαλοῦ χαθορᾶται φύσει, ἀεὶ τοιοῦτον ὃν, xa οὐ 
πρὸς τὰς ἔξωθεν περιστάσεις µεταδαλλόμενον. Περὶ 


talur. Nam que ex prava quadam opinione viden- p Υὰρ τῶν ἄλλων ὅσα xavá τινα πρόληψιν ἁλογωτέραν 


tur hominibus bona, ut que ad corpus, ad res ex- 
ternas, ad robur, ad pulchritudinem, ad splendo- 
vem, ad opes, ad potentiam et gloriam pertinent, 
el alia ejusdem generis, cum per se perspicua sint, 
silentio pretereunda censeo, ne tot rebus ex se 
claris enumerandis frustra laborem insumam. Quis 
enim ignorat, quam celeriter forms dignitas de- 
florescat, quam brevi corporis robur exstinguatur, 
quam facile principatus dominum mutent, quam 
caducus et fragilis sit glorie splendor, quam stul- 
tum ac vanum hominum in cumulanda pecunia 
studium, qui ob inanem quamdam rsramque spe- 
ciem, in tam qbjectis rebus bonum esse positum 
arbitrentur? His ita constitutis, considerandum 


χαλὰ τοῖς ἀνθρώποις δοχεῖ, περὶ σῶμά τέ qnpc xal 
τὰ ἔξωθεν, οἷον ἰσχύς τε xal κάλλος xat γένους λαμ- 
πρότης, χρηματά τε xat δυναστεῖαι xal περιφάνειαι, 
καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, ὡς αὑτόθεν πᾶσιν ὄντα φανερὰ, 
σιωπᾷν οἶμαι χρῆναι, xat μὴ µάτην διὰ τῶν ὅμολο- 
γουµένων ὄχλον ἐπεισάχειν τῷ λόγω. Τίς γὰρ οὐχ 
οἶδε τοῦ χάλλους τε xal τῆς δυνάµεως τὸ ὠχύμρρον, 
3) τῆς δυναστείας τὸ εὐμετάπτωτον, ?) τῆς δόξης 9$ 
ἀνυπόστατον, j| τὴν µαταίαν πρὸς τὰ χρήματα τῶν 
ἀνθρώπων προσπάθειαν, παρ) ὧν διὰ τὸ εὔχρονν τε 
xa τὸ σπάνιον, kv ποιαῖς ὕλαις τὸ χαλὸν ἑνομίσθη ; 
Τούτων δὲ οὕτως ἡμῖν διιρθρωµένων, σχεπτᾷον ἂν εἴη 
περὶ τῆς παρούσης ζωῆς, ταύτης φημὶ 6h διὰ σαρχὸς 
ἑνεργουμένης, εἴτς τοιρὺτόν ἐστι) ὡς Ev ον χαρα- 


DE MORTUIS. 


502 


πτῆρι τοῦ χαλοῦ θεωρεῖσθαι, εἴτε xol ἑτέρως ἔχει A videtur, an presens hzc vita, quam in carne degi- 


«€h vàp εὑρισχόμενον περὶ αὑτῆς ὑπὸ τοῦ λόγου, 
ὁδηγήσει πάντως τὴν τῶν ἐπεσχεμμένων διάνοιαν, 
ὅπως χρὴ περὶ τὴν ἐνθένδε µετανάστασιν ἔχειν. Ἔστι 
τοίνυν 1j τοῦ σώματος ἡμῶν ζωὴ, πλἠρωσίς τε xal 
Χένωσις διχόθεν ἑνεργουμένη - fj μὲν διὰ βρώσεώς τε 
xaX πόσεως, f| δὲ διὰ τῆς τοῦ ἀέρος ὀλκῆς τε xal 
ἁποποιῄσεως, ὧν ἄνευ ἡ χατὰ σάρχα ζωὴ συστῆναι 
φύσιν οὐκ ἔχει. Τότε γὰρ τοῦ (fv ὁ ἄνθρωπος παὐύε- 
ται, ὅταν ἡ τῶν ἑναντίων τούτων διαδοχὴ µηχέτι 
διοχλῇ τὴν φύσιν. Ἴσταται γὰρ μετὰ τοῦτο χαθόλου 
ἡ τοιαύτη ἑνέργεια, οὐδενὸς τῶν ἔξωθεν ἐν τοῖς νεχρω- 
θεῖσιν οὔτε εἰσρέοντος, οὔτε ἀπογινομένου, ἁλ) ὰ πρὸς 
τὰ συγγενῆ στοιχεῖα τοῦ Ex τούτων συνεστηχύτος σώ- 
µατος διακριθέντος χαὶ ἀναλύσαντος, ἱρεμεῖ τὸ λοι- 
πὸν δι) ἠσυχίας ἡ φύσις, τῷ οἰκείῳ στοιχείῳ προσ- 
ανἁπαύσασα τὸ συγγενὰς καὶ ὀμόφυλον, τῇ ΥἨ τὸ 
Υεῶδες, καὶ τῷ ἀέρι τὸ ἴδιον, καὶ τῷ ὑγρῷ τὸ οἰκεῖον, 
καὶ τῷ θερμῷ τὸ κατάλληλον. Μηχέτι γὰρ τοῦ ὄγχου 
τοῦ ix τῶν ἑτερογενῶν συνεστηχότος, βιαίως τε xal 
κατηναγχασµένως συμπεπλεγµένου, ἀλλὰ xax" ἑξου- 
σίαν ἑχάστου τῶν bv. ἡμῖν πρὸς τὴν olxslav ἑστίαν 
ἑπανελθόντος, παύεται ἀπὸ τούτου ἡ φύσις, συν- 
έχουσα βιαίως ἓν αὐτῇ τῶν ἀλλοφύλων τὴν συμφυῖαν. 
El δέ τις καὶ τὸν ὕπνον, xat τὴν ἐγρήγορσιν πρὸς τὸ 
τῆς ζωῆς ταύτης εἶδος μετὰ τῶν εἰρημένων παρα- 
λαμθάνει, οὐχ ἔξω τῖς ἀληθείας τὸν λέγον ποιῄσε- 
ται. Κάμνει γὰρ xal διὰ τούτων ἡ φύσις, ἀεὶ πρὸς 
τὰ ἑναντία μµεθελχοµένη, xal νῦν μὲν λυοµένη τῷ 


Ov, πάλιν δὲ τονουµένη διὰ τῆς ἐγρηγόρτεως, ov σ 


ὧν ἀμφοτέρων πρὸς «t κενοῦσθαι xai πληροῦσθαι πα- 
ῥασκευάζεται. El τοίνυν πλρωσίς τε xa χένωσις τῆς 
ζωῆς ἡμῶν ἐστι τὸ ἰδίωμα, χαλῶς ἂν ἔχο: τὸν προῤ- 
ῥηθέντα περὶ τῆς τοῦ χαλοῦ κρίσεως χαραχτῆρα νῦν 
ἀντεξετάσαι τοῖς τῖς ζωῆς ἰδιώμασιν, ὥστε κατιδεῖν 
εἴτε τὸ ἀληθινόν ἐστιν ἀγαθὸν dj ζωὴ αὔὕτη, εἴτε xal 
ἄλλο τι παρὰ τοῦτο. Ὅτι μὲν οὖν καθ) ἑαυτὴν fj πλή- 
Ρωσις οὐκ ἂν εἰχότως ἐν τῇ τοῦ καλοῦ φύσει χρ.θείη, 
πᾶσι ὅῃλον τὸ τοιοῦτόν ἐστιν, Ex τοῦ χαὶ τὸ ἑναντ/ον 
αὐτῇ, λέγω δὲ τὸ χενοῦσθαι, xaX εἶναι νοµίζεσθαι. 
"Eri γὰρ τῶν ἀλλήλων ix τοῦ ἑναντίου ἀντιχαθεστη- 
χότων, οὐχ ἔστι δυνατὸν τὸν τοῦ καλοῦ λόγον ἐπίσης 
τοῖς ἀντιχαθεστῶσιν ἁρμόσεσθαι ' ἀλλ) εἰ τοῦτο xa- 
Ἂὸν εἴη κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, τὸ ἀντιχείμενον αὐτῷ 


mus, talis sit, ut ei nota boni conveniat, an con- 
tra: quod enim de ipsa disputando reperietur, 
considerantium animos erudiet quomodo in eo- 
rum' discessu qui ex illa migrant, affici oporteat. 
Est igitur nostri corporis vita, Tepletio atque ex- 
inanitio, que quidem dupliciter fiunt, tum per 
cibum et potum, tum per aeris attractionem et emis- 
sionem. Sic enim natura comparatur est, ut sine 
his in carne vivere nequeamus. Nam tunc hominem 
vila deserit, quando horum contrariorum sucecs- 
sio naturam non movet. Talis enim actio cessat 
universa, cum nihil extrinsecus in defunetis nec 
influat, nec effluat; cumque singulie cadaveris par- 
tes in cognata sibi elementa recedant ac dissolvan- 
tur, natura deinceps conquiescil, suas cuique ele- 
mento cognatas ac similes partes restituens, terre, 
quod terrenum est; quod aereum, aeri; aque, 
quod ex aqua constat; et igni, quod illius est pro- 
prium. Etenim cum illa corporis moles, qus per 
vim ex diversis generibus coacta concretaque erat, 
non amplius consistat, sed omnes illius partes ad 
suas quzeque sedes reversa sint, natara, que ex 
illa constabat, violentamque diversorum generum 
conjunctionem continebat, finem babet. Si quis au- 
tem post illa que dicla sunt, huic generi vitze εο- 
mnum οἱ vigiliam adjunxerit, a veritate non aberra- 
bit. Nam his quoque natura laborat, assidueque 
in contraria distrahitur, dám vel somno solvitur, 
vel vigilia rursum confirmatur : hac enim vicis- 
situdine ad cecxinaniendum, replendumque dis- 
ponitur. Quamobrem αἱ vite mostre proprium 
illud est, ut a repletione, exinanitioneque pendeat, 
non alienum erit ut boni notam et indicium cum 
his quz istius vitae propria sunt, conferamus, dis- 
piciamusque utrum ipsa sint verum bonum, an 
aliud quidpiam ab illis diversum. Quod autem ipsa 
per se repletio boni naturae non quadret, omnibus 
vel ex actione illi contraria perspicuum fit, exina- 
nitionem dico, qnam :que bonam arbitrantur. 
Nam boni ratio ac definitio talis est, ut duobus in- 
ter se contrariis nequeat convenire, scd si uni 
quadret ut bono, ab altero tanquam malo prorsus 
abhorreat. llic autem in utroque natura suam uti- 


πάντως ἔσται xxxóv. ᾿Αλλὰ μὴν ἐνταῦθα ἐπίσης map D litatem habet. Quare boni definitionem nec reple- 


ἑκατέρου τούτων τὸ χρήσιµον ἡ φύσις ἔχει. Οὐχ ἄρα 
4b» τοῦ χαλοῦ ὁρισμὸν δέξασθαι δυνατῶς ἔχει, οὔτε 
ἡ πλῄρωσι;, οὔτε ἡ χένωσις. Οὐχοῦν ἄλλο τι παρὰ 
45 ἀγαθὸν ἀποδέδειχται εἶναι ἡ πλήρωσις. Οὔτε γὰρ 
ταντὶ, οὔτε πάντοτε, οὔτε χατὰ πᾶν εἶδος αἱρετὸν 
εἶναι τὸ τοιοῦτον παρὰ πάντων ὠμολόγηται. Οὐ µόνον 
γὰρ ἐν τοῖς βλαπτιχοῖς γενέσθαι «bv χόρον ἐστὶν ὁλέ- 
Όριον, ἀλλὰ χαὶ τὸ kv τοῖς χαταλλήλοις παρελθεῖν τῇ 
ἀμετρίᾳ τὸ χρήσιµον, χινδύνων πολλάχις xal διαφθο- 
ρᾶς αἴτιον γίνεται. Καὶ εἴ ποτε πληθωριχῆς χατα- 
στάσεως ἐπιζητούσης τὴν χένωσιν, ἄλλη τις πληθώρα 
την οὖσαν ἐπιφορτίσειεν, σωρεία Ὑίνεται χακῶν τὸ 
τοιοῦτον, εἰς ἀνήχεστα προϊοῦσα πάθη. Οὐχοῦν οὔτε 


καντὶ, οὔτε πάντως ἀγαθόν τί ἐστιν dj πλήρωσις, 


tio suscipit, nec exinanitio. Quocirca aliud quiddam 
quam ipsum bonum, est ipsa repletio; cum nec 
ubique, nec semper, nec in onmibus omne genus 
ipsius a cunctis expetendum judicetur. Non solum 
enim noxiis cibis expleri perniciosum est, sed etiam 
in bonis et convenientibus mediocritatis usum 
transilire, plerumque periculum et damnum affert. 
Quod si cum corpus repletum est, levarique desi- 
derat, alio adhuc oneretur cibo, tum vero contracto 
malorum cumulo in morbos incidit desperatos et 
insanabiles. Itaque nec semper, nec plane bonum 
est repletio, sed ad aliquid, et aliquando usui est, 
et in quantitate qualitateque consistit ejus uti: 
litas. 


ἀλλὰ xal πρὀς τι, xal ποτε, xal xatà τὸ ποσόν τε καὶ τὸ ποιὸν, τὸ ἐξ αὐτοῦ γίνεται χρἠσιμον. 


Bos 


S. GREGORII NYSSENI 


Eodem pacto et contrariam huic exinanitionem A ἍΟὕτω δ’ ἄν τις εὗροι καὶ τὸ ἐξ ἑναντίου νοούµενον, 


γεροΓῖεφ periculosam lis qui a moderato ejus usu 
recesserint, non inutilem tamen, si prudenter adhi- 
beatur, et eatenus fiat, quatenus ratio quantitatis, 
et qualitatis, et temporis postulabit. Constat igitur 
ex iis αυ dicta sunt, cum boni nota non congruere 
vitam istam, quam vivimus : ex quo sequitur, disces- 
sum ab ea non esse sejunctionem ab ullo bona. Nam 
id, quod vere, et proprie, et primo bonum dicimus, 
pec repletio est, necinanitio, quas aliquando, et ad 
aliquid, et in quibusdam tantum utiles demonstra- 
vimus, quibus vere boni nota non convenit. 


4b πατὰ τὴν χένωσιν λέγω, xaX χινδυνῶδες τοῖς ὑπο- 
µένουσιν, εἰ παρέλθοι τῇ ἁμετρίᾳ τὸ χρῄήσιµον, καὶ 
πάλιν οὐχ ἀνονήτως Ὑινόμενον, εἰ πρός τι τῶν ὧὦφε- 
λαύντων συµδαίνει, γοῦ τε χαιροῦ xal τοῦ ποσοῦ xal 
τοῦ ποιοῇ συμπαραλαμθᾳνομένου πρὺς τὸ τῆς χενώ- 
6εως χρήσιµον. Ἐπειδὴ τοίνυν οὐ σῳμθαίνει πρὸς tbv 
φοῦ χαλοῦ χαραχτῆρα τὸ τῆς ζωῆς ταύτης εἶδος, ᾧ 
βιατεύοµεν * ὀμολογούμεγον ἂν εἴη διὰ τῆς τῶν εἰρη: 
µένων ἀχολουθίας, ὅτι αὐδενὸς ἀγαθαῦ χωριαμµάς ἐστιν 
ἡ 4x τοῦ τοιούτου βίου µετάστασις. Φανερὸν γὰρ ὅτι 
τὸ ἀληθινῶς xal χυρίως xai πρώτως ἀγαθὸν, οὔτε 


Κένωσίς ἐστιν, οὔτε πλήρωσις ' ἅπερ xal ποτε, xal πρός τι, xal ἐπί τινων ἀποδέδειχται χρήσιµα, οἷς οὐκ 


ἔπεστιν ὁ τοῦ ἀληθινῶς ὄντος ἀγαθοῦ χαρακτήρ. 


Quamobrem cum vere bonum ei quod non est p Ἐπεὶ οὖν wp ἀληθῶς ἀγσθῷ πρὸς τὸ μὴ ἁληθῶς 


vere bonum, ita contrarium sit, ut nullum inter 
ea medium detur, consentaneum est eos qui a 
pon vero discedunt bono, ad verum illud bonum 
accedere , quod semper, et omnibus , e& omnino 
sit bonum, nec pro tempore , aut aliqua ex parte, 
aut in quibusdam , aut propter aliquid, sed sem- 
per, in eisdem, et eodem modo sese habeat. Ad 
boc igitur anima humana a vita corporea profici- 
scitur, e£ a presenti diversum vite statum asse- 
quitur : quem nos, qui cum carne conjuncti sumus, 
plane intueri non possumus, ex comparatiope ta- 
men istius vite, conjectura quedam illius fleri po- 
test. Neque enim erit concreta aliqua corporis 
crassitudo, nec «ΜΙΑ «contrariorum concurrens 
equalitag elementorum , quorum aequalis ac mu- 
tua pugna constitutionem nostram , valetudinem- 
que conservat. Nam si eorum aliquod vel redun- 
det, vel deficiat, natura perturbatur, ac morbis 
afficitur. llla autem vita nec inedia laborat, nec 
. eruditate, nec frigare, caloresve aut alias aeris 
injurias sentit, et illic agitur, ubi ab omnibus 
istis laboribus necessariis liberi erimus. Neque 
enim aut agro colendo, aut navigando defatigabi- 


mur; non mercatura, non ullo quaestu coinqui- 
nabimur : sed ab zdifieandi, texendi, omnique 


sordidarum artium miseria vacui tranquillam , ut 
Paulus ait, ac quietam agemus vitam ; non terra, 
non mari pugnabimus ; non equitatu, non pedi- 
tatu manus conseremus ; ín apparitibus bellicis 
pon occupabimur , nop exigemus tributa; non 
fossa, non muro nos muniemus ; sed ab omnibus 
ejusmodi laboribus et molestiis remotissimi , nec 
habebimus ullum ipsi negotium, nec exhibebimus 
alteri. lllic enim nec servitus, nec dominatus, 
nec paupertas , nee diviti , nec generis splendor , 
aut obscuritas , nec privatorum humilitas , nec di- 
gnitas magistratuum , nec ulla talis fortune, con- 
ditionis, et ordinis differentia locum habet. Et- 
enim omnium ejusmodi rerum necessitatem exclu- 
dit illa vita, qua materie expers nulla re eget, 
ia qua naturam animi non ex sicco bumidoque 
eonstare, sed ex divine nature cegnitione, et 
hujusce spiritus aerii loco, vero illo sanctoque 
Spiritu frui non ambigimus. Quz quidem bona nan 


ἀγαθόν ἐστιν ἡ ἀντίθεσις, ἅμεσος δὲ τῶν δύο τούτων 
ἡ ἑναντίωσις' ἀχόλουθον ἂν er, τοῖς χωριζοµέναις τοῦ 
μὴ ἀληθῶς ὄντος χαλοῦ, πρὸς τὸ τῇ φύσει χαλὸν kv- 
θένδε πιστεύειν τὴν µετάστασιν γίνεσθαι, ἃ κάντουε 
xai παντὶ xai διὰ πάντων ἑστὶν ἀγαθὸν, οὔτε κατὰ 
χαιροὺς, οὔτε ἐπί τινων, οὔτε διά τι, ἀλλ' ἀεὶ χατὰ 
κὰ αὐτὰ xai ὡσαύτως ἔχον. Πρὸς τοῦτο τοίνυν µέτει- 
σιν ἀπὸ τῆς σαρχώδους ζωῆς 1j ἀνθρωπίνη φυχὴ, ἅλ- 
λην τινὰ βίου χατάστασιν ἀντὶ τῆς παρούσης µετα- 
Aap6ávouqa, fjv δι ἀχριθείας μὲν ἰδεῖν, Ἶτις kot, 
τῇ σαρχὶ αυγχεκραµένοις ἀμήχανον ' ἐχ δὲ τῆς χατὰ 
τὸν βίον τοῦτον γνωριζοµένων ὑπεξαιρέσεως δυνατόν 
ἐστι στοχασµόν τινα δι ἀναλογίας ἀναλαθεῖν. Οὐχέτι 
γὰρ ἔσται σωματιχῇ παχύτητι συμπεπλεγµένῃ, οὔτε 


C τῇ ἰσοχρατείᾳ τῶν ἀντιατοιχούντων ἑμθιοτεύουσε, 


ὧν ἡ ἱσόῤῥοπος πρὸς ἄλληλα μάχη, τὴν σύστασίν τε 
ἡμῶν καὶ τὴν ὑγίειαν ποιεζ. Ὁ γὰρ πλεονασμὸς τῶν 
ἑναντίων τινὸς καὶ ἡ ἔλλειψιςι πάθος καὶ ἀῤῥώστημα 
ες φύσεως γίνεται’ ἐν f; οὐδὲν οὔτε συστέλλεται xs- 
νούμενον, οὔτε δυσφορεῖ φορτιζόμενον * ἀλλὰ xal τῶν 
ἐκ τοῦ ἀέρος ἀηδῶν ἔξω παντάπασι γίνεται, κρύους 
σε λέγῳ xai θάλπους, xai πάντων τῶν χατὰ τὸ ἕναν- 
«low νοουµένων ἀπηλλαγμένη ἐν ἑχείνοις δὲ γινο- 
µένη, ὅπαυ πάντων τῶν ἀναγχαίων καµάτων ἔλει- 
θέρα τε xai ἄνετός ἐστιν ἡ ζωή” οὗ διὰ γεωργίας 
καχοπαθοῦσα, οὐ τοὺς διακποντίους ὑπομένουσα πό- 
νους, οὗ Διὰ τῆς ἐμπηριχῆς καπηλείας ἀσχημονοῦσα » 
οἰχοδομικῆς τε xal ὑφαντιχῆς, καὶ τῆς τῶν βαναύσων 
τεχνῶν ταλαιπωρίας χεχωρισµένη, Ἀρεμόν τινα xal 
ἠσύχιον διάγει βίον, χαθὼς ὁ Παῦλός Φησιν, οὐχ. 
ἱππομαχοῦσα, οὗ ναυμαχοῦσα, οὐ συστάφην διὰ τῆς 
πεζικῆς παρατάξεως συμπλεχαμένη, eb πρὸς κατα 
σχευὴν ὅπλων ἀσχολουμένη, οὐ φόρους ἐχλέχουσα, ' 
οὐ τάφρους xat τείχη χατασχευάζουσα, ἀλλὰ πάντων — 
τῶν τοιούτων ἀτελῆς τίς ἐστι xal ἐλευθέρα. Mis 

ἔχουσα πρᾶγμα, µήτε παρέχουσα, kv fj δουλεία τε 
xai χυριότης xai πενία, εὐγένειά τε χαὶ δυσγένεια, — 
καὶ ἰδιωτιχὴ ταπεινότης, xat ἀξιωματιχὴ δυναστεία, 
xai πᾶαα τοιαύτη ἀνωμαλία χώραν οὖκ ἔχει. Παρ- 
αιρεῖται γὰρ πάντων τούτων xal τῶν τοιούτων τν 
ἀνάγχην, τὸ ἀνενδεὲς τῆς ζωῆς ἐχείνης xai ἄΌλον, bv 
ᾗ τὸ διαχρατοῦν τῆς ψυχῆς τὴν ὑπόστασιν, οὗ Engel 
τε xal ὑγροῦ τινός ἐστι µετουσία, ἁλλ᾽ ἡ τῆς θείας 
φύσεως χατανόησις, ἀντὶ δὲ τοῦ ἑναερίου πτεύμετες, 


DE MORTUIS. 


506 


703 ἀληθινοῦ τε xal ἁγίου Πνεύματος εἶναι τὴν χοι- A immutantur ad similitudinem eorum qus sunt in 


νωνίάν οὐχ ἀμφιδάλλομεν. "Qv dj ἁπόλαυσις οὐχ 
ἐνηλλαγμένη καθ) ὁμοιότητα τοῦ τῇδε βίου διὰ τῆς 
ἔξεως xai στερῄσεως γίνεται, εἰσχρινομένη τε xal 
ἀποποιουμένη, ἀλλ dal πληβουμένη καὶ οὐδέποτε 
περιγράφουσα χόρῳ τὴν πλήρωσιν. ᾿Αδαρὴς χὰρ ἡ 
νοερὰ τρυφὴ, xal ἁπλήρωτος πάντοτε ταῖς ἔπιθυ- 
µίαις τῶν µετεχόντωγ ἀχορέστως ἐπιπλημμυρίζουσα. 
Διὰ τοῦτο µακαρίᾳ τίς ἐστιν ἐχείνη fj ζωὴ xaX ἀχὴ- 
ρατος, μηχέτι ταῖς τῶν αἰσθητηρίων ἡδοναῖς πρὸς 
τὴν τοῦ χαλοῦ χρίσιν ἐμπλανωμένη. Τί τοίνυν ἐστὶ 
σχυθρωπὸν ky τῷ πράγματι, δι’ ὃ τῇ µεταστάσει τῶν 
ἐπιτηδείων ἐπιστυγνάζομεν; εἰ μὴ τοῦτό τις ἄρα λυ- 
πηρὸν ἡγεῖται, ὅτι πρὸς τὸν ἀπαθη τε xal ἀνενόχλη- 
τον βίον αὐτοῖς ἡ µετάστασις γίνεται, ὃς οὔτε πληγῶν 


hac vita, dum ea vel assequimur, vel anittimus , 
dum injicimus, vel ejicimus ; sed nunquam explent, 
nunquam satiant. Animi namque deliciz non sunt 
graves, nec fruentium desiderio ullam unquam affe- . 
runt satietatem. Ideoque beata est illa vita , atque 
immortalis, quippe qua sensuum libidine non 
fallitur in bonis dijudicandis. Quid igitur est in 
ipaa re mali, quamobrem amicorum et familiarium 
obitu doleamus? nisi quis dolendum existimat , 
quod ad vitam perturbationum ac miseriarum exper- 
tem proficiscuntur, in qua plagarum dolores non 
metuunt , non ignis minas , non ferri vulnera , non 
terre motus, aut naufragii , aut servitutis calami- 
tates, non immapium ferarum impetus, non vene- 


ὀδύνας προσίεται, οὗ πυρὸς δέδοιχεν ἀπειλὴν, οὗ τὰ B natos ac pestiferos serpentium aculeos morsusque 


διὰ σιδήρου εραύματα, οὐχ ἀπὸ σεισμῶν xaX vava- 
γίων xal αἰχμαλωσιῶν συμφορὰς, οὐ τὰς τῶν ὦμο- 
6όρων θηρίων προσθολὰς, οὐ τὰ τῶν ἑρπυστικῶν τε 
χαὶ Ιοθόλων κέντρα καὶ δήγµατα. Ἐν ip οὐδεὶς οὔτε 
ἐξογχοῦται τῷ τύφῳ, οὔτε πατεῖται Ev ταπεινότητι, 
οὔτε ὑπὺ θράσους ἐχθηριοῦται, οὔτε ὑπὸ δειλίας xa- 
ταπτοεῖται, οὔτε τῇ ὀργῇ περιοιδαίνει, ζέων τῷ θυμῷ 
καὶ µαινόµενος, Ὀῦτε χλονεῖται ὑπὸ τοῦ φόδου, ἀν- 
τιεχεῖν πρὸς τὴν τοῦ κρατοῦντος ὁρμὴν οὐ δυνάµενος. 
Ἐν ᾧ φροντὶς obx ἔστιν οἷα τῶν βασιλέων τὰ ἤθη» 
είνες αἱ νοµοθεσίαι, οἷοι τῶν τρόπων οἱ ἐπὶ τῶν 
ἀρχῶν τεταγµένοι, ola τὰ διαγράµµατα, πόσος ὁ 
τήσιος φόρος ' οὔτε εἰ πολλὴ Υέγονεν ἑπομθρία, κα- 
ταχλύζουσα τῇ ἀμετρίᾳ τὸ γεωργούμενον, οὔτε εἰ 


reformidant. In qua nemo inflatur superbia , nemo 
humilitate deprimitur, nemo effertur audacia, 
nemo timore concutitur, nemo nec iracundia 
wstuans et insaniens excandescit , nec superantis 
impetuin sustinere non valens metu contremiscit. 
lu qua nulla sollicitudo est, quales sint regum 
mores , a quonam ferantur leges , quibusve magi- 
elratus committantur, que decreta flant, quse 
quotannis imponantur tributa, aut ne immoderata 
imbrium multitudo sata deprimat, grandove labo- 
rum susceptorum spem auferat, aut siccitate, quise 
nata sunt, exarescant. Aliorum item malorum, 
qua hic sunt , apud eos nullus est timor. Neque 
aut orbitatis tristitia , aut viduitatis molestia per- 


χάλαξα τὰς ἐλπίδας τῶν γεωπόνων ἠχρείωσεν, οὔτε C turbantur. Illic ex tam multis morborum generibus 


el αὐχμὸς ἐπιχρατήσας ἀποξηραίνει πᾶν τὸ φυόµε- 
vov. ᾽Αλλὰ χαὶ τῶν λοιπῶν τοῦ βίου χαχῶν πᾶσαν 
ἄδειαν ἔχει. Ὀρφανίας τε γὰρ τὸ σχυθρωπὸν οὐ λν- 
πεῖ τν ζωὴν ἑχείνην, τὰ ix χηρείας χαχὰ χώραν 
οὐκ ἔχει" ἀργοῦσι δὲ χαὶ αἱ πολύτροποι τοῦ σώματος 
ἀῤῥωστίαι, of τε κατὰ τῶν εὐημερούντων φθόνοι, 
καὶ al χατὰ τῶν δυσπραγούνῖων ὑπεροψίαι, καὶ 
«άντα τὰ τοιαῦτα τῆς ζωῆς ἑχείνης ἑξώρισται; ἰσ- 


quibus corpora nostra vexantur, nullus adest. 
Illic nec felicibus invidetur, nec despiciuntur c&- 
lamitosi, Omnes ba denique, et id genus alise 
miserie absunt ab illa vita quam longissime. 
Contra vero juris et legum zquabilitas cum summa 
libertate et pace in eo animorum populo versatur, 
cum illud quisque habeat , quod cujusque voluntas 
exoptat, 


qryopía δέ τις xal ἰσανομία διὰ πάσης ἑλευθερίας εἰρηνικῆς, τῷ τῶν quyüv Ofjpup συμπολιτεύεται’ ἐχεῖνο 
ἱκάστου ἔχοντος, ὅπερ ἂν ἑαυτῷ ἑτοιμάσῃ Ex προαιρέσεως. 


El δέ τι χεῖρον Ex τινος ἁἀδουλίας τινὶ.παρασχενα- 
οὐ &vt τοῦ χρείττονος, ἀναίτιος τῶν τοιούτων ὁ θ4- 
νατος, κατ ἑξουσίαν «b δοχοῦν ἑλόμενος τῆς προαι- 
ῥέσεως. Ὑπὲρ τίνος οὖν δνσχεραίνουσιν ol θρηνοῦν- 


τες τὸν ἀποιχόμενον; Καὶ μὴν εἰ πᾳντάπασιν ἐκαθά- D 


βευεν κάσης ἐμπαθοῦς διαθέσεως ὁ συναποδυσάμενος 
τὴν ἡβονήν τε χαὶ τὴν λύπην μετὰ τοῦ σώματος" 
ἐκεῖνος ἂν δικαιότερον τοὺς περιόντας ἑθρήνησεν, ol 
ταὐτὸν πάσχουσι τοῖς ἓν δεσμωτηρίῳ διάγουσιν οὓς 
4 πρὺς τὰ σχυθρωπὰ συνῄθεια, καὶ fj συντροφία τοῦ 
Ükpou, προσηνές τε χαὶ ἄλυπον τὸ xaphv νοµίνειν 
ἱκοίησεν. Καὶ τυχὸν χἀκεῖνοι τοῖς τῆς φυλαχῆς ἐχδαλ.- 
λμάνοις ἐλιστυγνάζουσιν, ἀγνοίᾳ τῆς φαιδρότητας 
ες ἐχδεχομένης τοὺς ἁπαλλαγέντας τοῦ ζόφον. El 
vip ἤδεσαν τὰ ἓν τῷ ὑπαίθρῳ θεάµατα, τό τε αθριον 
sillec, xai τὸ οὐράνων ὕψος, xai τὰς τῶν φωστήρων 
αὐγὰς, τὴν t1 τῶν ἁστέρων χορείαν, xa περιόδους 
, ἑλφιὰς, xal τὸν σεληναῖον 6pópov, καὶ τὴν πολνειδῆ 


Quod οἱ quis ob inopiam consilii, ac stultitiam 
suam pro bono malum amplexus sit, nullam ejus 
rei mors culpam sustineat, cum liberum cuique 
fuerit, quod vellet eligere. Cur igitur morent, qui 
obeuntes lamentationibus prosequuntur ? Certe nisi 
ab omni perturbatione liberi essent, qui una cum 
corpore voluptatem et dolorem exuerunt, cequius 
illi superstites miserarentur, cum non aliter affecti 
sint, quam ii qui in carcere conclusi vivunt. Mu- 
tua enim res asperas perpetiendi, in tenebrisque 
vivendi consuetudine devincti, deceptique, molesta 
et injucunda non putant, qua perferunt. Itaque οἱ 
qui ejiciantur e carcere, eorum vicem fortasse 
reliqui dolent, ignorantia splendoris illius ad quem 
veniunt, qui ab eorum tenebris discedunt. Etenim 
si qua sub die spectacula cernuntur, cognovissent, 
si pulchritudinem ztheris, si cceli sublimitatem, si 
nitorem siderum, stellarum chorcas, solis ambi-. 


^» 


507 


S. GREGORII NYSSENI 


Aum, lunzque curgum ; si eorum, quz lerra gignit, A τῆς γῆς bv τοῖς βλαστήµασιν ὥραν, καὶ την ἡδεῖαν 


tam varia pulchraque genera, si jucundum maris 
sspecium, cum nullis ventorum flatibus turbatur, 
sed leniter crispatur, et tanquam pulebre depictum 
aplendet : si pulchra tum privata tum publica zdifl- 
cia, quibus magnifice ac splendid: civitates ex- 
ornantur: hzc, inquam, et his similia si cogno- 
vissent, qui in carcere continentur, non dolerent 
vicem eorum, qui priores e custodia dimissi sunt, 
tanquam a bono aliquo discessissent : contra potius, 
qui egressi essent, miseram infelicium inclusorum 
vitam commiserarentur. Eodem modo qui istius 
vitze carcere liberati sunt, si fieri potest, ut dolendo 
lacrymandoque suam erga calamitosos misericor- 
diam ostendant, videntur mihi lamentationibus et 
lacrymis commiserari conditionem illorum, qui in 
istius vitae molestiis ac doloribus detinentur, quod 
res illas pulcherrimas, et a materia remotissimas, 
qus supra mundum hunc sunt, non conspiciant, 
nempe thronos, principatus, dominationes, ange- 
lorum exercitus, piorumque cctus, ac supremam 
ilam civitatem, celeberrimumque supra colum 
conventum illorum, qui in ea descripti sunt. Nam 
illa, que his omnibus prestat, pulchritudo, quam 
ab iis, qui mundo sunt corde *, perspici asseruit 
qui non mentitur, major est, quam ulla spe con- 
jecturave concipi valeat. Neque vero id solum in 
nobis gemitu, doloreque dignum putant, qui hinc 
decesserunt, sed multo magis, quod cum tam multis 


τῆς θαλάσσης ὄψιν, kv λειοειδεῖ τῇ αὐγῇ δι’ fptpalou 
τοῦ πνεύματος γλαφυρῶς ἐπιφρίσσουσαν, τῶν τε 
κατὰ τὰς πόλεις οἰχοδομημάτων τὰ χάλλη, τά τε ἴδια 
xai τὰ δηµόσια, δι ὧν αἱ λαμπραἱ τε xat πολυτελεῖς 
τῶν πόλεων χαλλωπίζονται’ εἰ ταῦτα τοίνυν Ίδεσαν 
“καὶ τὰ τοιαῦτα οἱ ἐνταχθέντες τῷ δεσμωτηρίῳ, οὖχ 
«ἂν τοὺς ix τῆς φυλαχῆς προαγοµένους ὡς ἁγαθοῦ 
πινος χωριζοµένους ἁπωλοφύροντο" ὅπερ οὖν εἶχλς 
κοὺς ἔξω τοῦ δεσµωτηρίου περὶ τῶν ἔτι καθειργµέ- 
vtov διανοεῖσθαι, ὡς ἑλεεινῆ προσταλαιπωρούντων t1 
ζωῇ. Οὕτω µοι δοχοῦσι καὶ οἱ τῆς τοῦ βίου τούτου 
φυλακῆς ἔξω γινόµενοι, εἴπερ ὅλως δυνατὸν ἣν αὖ- 
ποῖς διὰ δαχρύων ἑνδείξασθαι τὴν πρὸς τοὺς χαχη- 
παθοῦντας συµπάθειαν , θρηνεϊῖν xal δαχρύειν τὸν ly 
ταῖς ὀδύναις τοῦ βίου τούτου παρατεινόµενον, ὅτι μὴ 
ὁρῶσι τὰ ὑπερχόσμιά τε χαὶ ἄθλα χάλλη, θρόνους τε 
χαὶ ἀρχὰς, ἑξουσίας, χαὶ χυριότητας, xal στρατιὰς 
ἀγγελιχὰς καὶ ἐχχλησίας, xaX την ἄνω πόλιν, xal τὴν 
ὑπερουρᾶνιον τῶν ἀπογεγραμμένων πανήγυριν. TO 
γὰρ ὑπερχείμενον τούτων Χάλλος, ὃ τοὺς xaÜapox 
τῇ χαρδίᾳ βλέπειν ὁ ἀγευδῆς ἀπεφήνατο λόγος, κρεῖ-- 
τόν τε πάσης ἑλπίδος ἐστὶ, xal τῆς Ex στοχασμῶν 
εἰχασίας ἀνώτερον. Οὐ τοῦτο δὲ µόνον στεναγμῶν τε 
xa λύπης ἄξιον ἐφ᾽ ἡμῖν τοῖς μεταστᾶσιν ἂν ivo- 
µίσθη, ἀλλ᾽ ὅτι τοσούτων ἀλγεινῶν περικειµένων τῷ 
βίῳ, τοσαύτη τις ἑντέτηχεν αὐτοῖς 1j περὶ τὰ μοχθηρὰ 
συνδιάθεσις, ὅτι οὐχ ὡς ἀναγχαίαν τινὰ λειτουργίαν 
τὴν προσθολὴν αὐτῶν φέρουσιν, ἀλλ' ὅπως ἂν εἰς τὸ 


srumnis miseriisque referta sit mortalium vita, ϱ διηνεκὲς παραμένοι ταῦτα, τὴν amoubhy περιποιοῦν- 


tamen eas perferendi consuetudine sic affecti sunt, 
ut vivendi moram non jam sibi ut necessariam 
tolerandam existiment, sed omni studio cooaten- 
dunt, et exoptant, ut perpetua sit. Nam cupiditas 
principatus, et opum, et voluptatum, et si quid 
aliud preterea est, quamobrem arma capiantur, 
gerantur bella, cedes fiant, omnesque miseriz vo- 
luntari& contingant, et fraudes adiittantur, quid 
aliud sunt, nisi cumulus quidam calamitatum, 
quem vitz per se misere voluntate, studio, ac 
libidine sua infelices adjungunt? Caeterum nec la- 
erymandi vis, nec ulla ejusmodi affectio adest iis 
qui ex hac vita migrarunt : et qui a carne et san- 
guine sejuncti sunt, non mole, sed mente consi- 
stunt. Itaque non ea jam est ipsorum natura, ut 
1106 oculis cernere, aut per se monere mortales 
queant, quo a falsa, quam de rebus habent, opi- 
nione desistant. Quamobrem eorum munere mens 
nostra fungatur, nosque commoneat. Ab ipsis cor- 
poribus, quoad fleri potest, cogitatione atque ani- 
mo recedamus, exuentesque nos ea affectione, qua 
carnem complectimur, ita nos ipsi compellemus : 
O homo, qui nature particeps es, quemadmodum 
Moses precepit, attende tibi, nosce te ipsum, ani- 
moque diligenter considera, quinam vere sis tu, 
ei qui: circa te videantur, ne quando , quz extra 
tc sunt, aspiciens, putes te ipsum intueri. Disce a 


* Matth. v, 8. 


«at. Ἡ γὰρ περὶ τὰς δυναστείας τε xal πλεονεξίας, 
καὶ τὰς ἀπολαμστιχὰς ταύτας λαιμαργίας ἐπιθυμία, 
xai εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον σπουδάζεται, ὧν χάριν χα 
ὅπλα, χαὶ πόλεμοι, xal ἀλληλοφονίαι, xal πᾶσα f 
ἐχουσίως ἐνεργουμένη ταλαιπωρία xai δολιότης, ol- 
δὲν ἄλλο, ἡ σωρεία τίς ἐστι συμφορῶν, ἐκ mpoatpl. 
σεως μετὰ σπουδῆς τε xal προθυµίας ἐπεισαγομένη τῷ 
Bip. ᾽Αλλὰ δαχρύων μὲν Ev τοῖς κατοιχοµένοις πάθος 
οὖχ ἔστιν, ὅτι on" ἄλλο τι πάθος, νοῦς δὲ καὶ πνεῦμε 
τυγχάνοντες, ofa. σαρχὸς ἀπηλλαγμένοι xat αἵματος, 
τοῖς τῇ παχύτητι τοῦ σώματος ἐγχεχωσμένοις ὀφθη- 
ναι φύσιν οὐκ ἔχουσιν, οὐδὸ νουθετῆσαι δι᾽ ἑαυτῶν 
τοὺς ἀνθρώπους ἀποστῆναι τῆς πεπλανημένης πεβὶ 
τῶν ὄντων κρίσεως. Οὐχοῦν ὁ νοὺς ἡμῖν ὁ ἡμέτερο 


D àye* ἐχείνων διαλεχθήτω, xol εἴπωμεν ὡς ἔστι ὄυνα- 


τὸν ἔξω τῶν σωμάτων τῇ διανοίᾳ γενόµεναι, xa τὴς 
πρὸς τὸν ὕλην προσπαθείας τὴν ψυχὴν ἁποστήσαν- 
τες, ὅτι Ὢ ἄνθρωπε, πᾶς ὁ µετέχων τῆς φύσεως, 
πρόσεχε σεαυτῷ, χατὰ τὸ Μωῦσέως παράγγελµα, xs 
γνῶθι σεαυτὸν &xpibox, τίς et, διαστείλας τῷ λογι- 
opp, cl μὲν ἀληθῶς eT σὺ , τί δὲ περὶ ck καθορᾶται' 
µήποτε τὰ ἔξω coU βλέπων, σεαυτὸν καθορᾷν vop.l- 
σῃς' μάθε παρὰ τοῦ μεγάλου Παύλου τοῦ &' ἀχοι- 
βείας ἑπεσχεμμένου τὴν φύσιν, ὃς Φησε, c μὲν 
ἔξωθεν ἡμῶν εἶναι ἄνθρωπον, τὸν δὲ ἔσωθεν, χάχεί[νου 
Φθειροµένου τοῦτον ἀναχαινίζεσθαι. ΜΗ τοίνυν τὸν 
φθειρόµενον βλέπων, σεαυτὸν οἱηθῇς βλέπειν. "Ecce 


— d 


DE MORTUIS, 


510 


p πουε x&xelvo φθορᾶς ἐλεύθερον , ὅταν ἐν τῇ A magno Paulo, qui naturam hominis plane perspe- 


[svsalq τὸ θνητόν τε χαὶ εὐδιάλυτον µετασχευα- 
phe τὸ ἀθάνατόν τε xal ἁδιάλυτον. ᾽Αλλὰ τό γε 
£t καὶ διαπίπτει xat φθείρεται τὸ ἔξωθεν ἡμῶν 
ενόµενον. Οὐχοῦν οὐ πρὸς τοῦτο χρὴ βλέπειν, 
bb κρὺς ἄλλο τι προσήκει τῶν βλεποµένων ὁρᾷν. 
: εἰπόντος τοῦ Παύλου, ὅτι μὴ σχοπούντων 
«à βλεπόμινα ᾿ τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, 
ph βλετόµενα αἰώνια" ἀλλ᾽ ἐπὶ τῶν ἁοράτων 
Iv τρέναντας τὴν θεωρίαν, ἐχεῖνο πιστεύειν 
e εἶναι ἡμᾶς, ὃ διαφεύὐγειτὴν αἱσθητικὴν χατα- 


ctam et cognitam habebat. Ait enim, unum homi- 
nem exteriorem, alterum interiorem, eumque cor- 
rumpi, hunc renovari *. Quare cum illum, qui cor- 
rumpitur, cernis, teipsum aspicere ne arbitreris. 
Et ille quidem aliquando erit a corruptione liber, 
cum in regeneratione mortalis et. qui dissolvitur 
homo, cum immortali, et qui non dissolvitur, 
conjungetur. Nunc autem qui extra nos videtur, 
fluit, concidit, 3tque corrumpitur. Hic ergo spe- 
clandus non est, quando ne reliqua quidem, qu: 
cernunlur, spectanda sunt. Quoniam, ut Paulus in- 


Deque oportet considerare que videniur; quz: enim videntur temporaria sunt, quie autem non 
ur, aeterna *. Oportet autem, ut cogitationem ad ea, qug in nobis non videntur, convertamus, idque 
We esse credamus, quod sensus cognitionem effugit. 

ώμεθα τοίνυν, κατὰ τὸν παροιμιώδη λόγον, ἑαυ- Ὦ Nos igitur ipsos, ut proverbium jubet, cogno- 


νώµονες. Τὸ γὰρ ἑαυτὸν γνῶναι, καθάρσιον τῶν 
; ἀγνοίας πλημμµελημάτων Υίνεται. ᾽Αλλ᾽ οὐκ 
μον ἑαυτὸν χατιδεῖν βουλόμενον, uf, τινος ἐπι- 
Juvatby ποιούσης ἡμῖν τὸ ἀδύνατον. Ὅπερ γὰρ 
Ww σωματιχῶν ὀφθαλμῶν fj φύσις ἐποίησεν, ol 
τὰ ἄλλα βλέποντες, ἑαυτῶν ἀθέατοι µένουσιν' 
εν τρόπον xaX ἡ φυχἠὴ, πάντα τὰ ἄλλα διερεν- 
η. xal τὰ ἔξω ἑαυτῆς πολυπραγμονοῦσα xal 
ύουύσα, ἑαυτὴν ἰδεῖν ἀδυνάτως ἔχει. Οὐχοῦν 
πλ τῶν ὀφθαλμῶν γίνεται, τοῦτο καὶ ἡ duy 
ἀσθω. Καὶ γὰρ χἀχεῖνοι, ἐπειδὴ οὐχ ἔστιν αὖ- 
κ Φύσεως δύναμις πρὸς τὴν ἑαυτῶν θεωρίαν 
εεκὴν ἑνέρχειαν ἀναστρέφαι , xat ἑαυτοὺς xat- 
κατόπτρῳ b εἶδός τε xal τὸ σχΏμα τοῦ ἰδίου 
pev χύχλου, διὰ τῆς εἰχόνος ἑανυτοὺς xa0- 
M. Οὕτω χρὴ xai την Φυχὴν πρὸς τὴν ἰδίαν 
p αἰχόνα, xai ὅπερ ἂν ἵδῃ &v τῷ χαρακτήρι, t 
Μωται, ὡς ἴδιον ἑαυτῆς τοῦτο θξεάσασθαι. ᾽Αλλὰ 
! ὑπαλλάξαι τι προσή κει τοῦ ὑποδείγματος, ἵνα 
88 τῷ λόγῳ τὸ νόηµα. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ἐν τῷ 
ερῳ μορφῖς, 3] εἰκὼν πρὸς τὸ ἀρχέτυπον σχη- 
ται ἱτπὶ δὲ τοῦ τῆς φυχῆς χαραχτῆρος, τὸ 
4v νενοῆχαμεν * κατὰ γὰρ xb θεῖον χάλλος, τὸ 
υχῆς εἶδος ἀπειχονίζετα.. θὐχοῦν ὅταν πρὸς τὸ 
»πον ἑαυτῆς ῥλέπῃ d) φυχἠ, τότε δι ἀχριθείας 
, χαθορᾷ. Ti τοίνυν ἐστὶ τὸ θεῖον, ᾧ fj ψυχἠ 
Μοίωται;, O0 σῶμα, οὐ σχΏμα, οὑκ εἶδος, οὗ 
ftne, οὐχ ἀντιτυπία, οὐ βάρος, οὗ τόπος, οὗ 
» 00x ἄλλο τι τοιοῦτον οὐδὲν, δι ὧν d) ὑλικὴ 

γνωρίζεται’ ἀλλὰ πάντων τούτων xal τῶν 
ων ὑφαιρεθέντων, vospóv τι xal ἅἄὔθλον, xal 
€, xai ἀσώματον, xaX ἁδιάστατον χρὴ πάντως 
vb λειπόμενον. El τοίνυν τοιοῦτος ὁ χαραχτὴρ 
ῥχετύπου χαταλαμθάνεται, ἀχύλουθον πάντως 
οὐ εἶδος ἐχεῖνο μεμορφωμένην τὴν quytv διὰ 
αὐτῶν χαρακτήρων ἐπιγνωσθῆναι ὥστε xal 
v AU v τε εἶναι xaX ἀειδῃ xa νοερὰν χαὶ ἁσώ- 
. Λογισώμεθα τοίνυν πότε μᾶλλο» τῷ ἀρχετύπῳ 
, προσεγχίνει ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, ἓν τῷ διὰ 
2 (fw, fj ὅταν ἔξω ταύτης γενώμεθσ. ᾽Αλλὰ 
δηλον τὸ τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι ὥσπερ d; σὰρς 


Cor. ιν, τρ. * ibid. 18. 


C 


scamus. Hac enim cognitione expiantur peccata, 
qua ab ignorantia proficiscuntur. Át non est facile, 
ut etiam is, qui vere atque ex animo cupit seipsum 
cognoscere, id assequatur. Nulla enim ratio tribuit, 
ut, quod fieri nequit, eflici possit. Nam quod na- 
tura corporeis oculis datum est, ut cum reliqua 
videant, seipsi nequeant intueri, idem animo con- 
tingit, ut, cum caetera omnia exploret, et. quz ex- 
tra se sunt, diligenter inquirat, el pervestiget, se 
ipse videre non possit. Itaque hac in re animus 
oculos imitetur, ac quemadmodum illi, cum a na- 
tura non habeant eam facultatem, ut. semetipsos 
jn se convertentes aspiciant, speciem ac formam 
proprii orbis in speculo conspicati, per imaginem 
illam sese conspiciunt : sic etiam ipse ad propriam 
imaginem se convertat, et quod in exemplari, ad 
cujus similitudinem factus est, viderit, idipsum ut 
proprium contempletur, et suum. Ab exemplo ta- 
men hoc paululum est discedendum, ut res ipsa 
proposito congruat. Nam imago, qua in specuii 
forma conspicitur, ad oculi exemplar effingitur ; 
in animi vero imagine contra fit. Ipsius enim species 
ad divinz pulchritudinis formam efficta, expressa- 
que est. taque tum vere seipse perspicit animus, 
cum exemplar intuetur sui. Quid igitur Deus est, 
cujus similitudinem animus refert ? non corpus, 
mon figura, non species, non qualitas, non moles 
aspera, non pondus, non locus, non tempus, non 
aliud quidpiam eorum, ex quibus ea quz ex mate- 
ria sunt procreata, cognoscuntur. Sed his omnibus 
earumque similibus rebus submotis, est quiddam, 
quod mente constat, materizque est expers, nec 
tangi potest, et corpore vacat, et omni dimensione 
caret. Quocirca cum exemplar sit ejusmodi, con- 
sequens est, ut, qui ad ejus similitudinem forma- 
Lus est animus, eisdem cognoscatur notis. Expers 
igitur materi est, cerni non polest, mente sola 
percipitur, caretque corpore. Quse cum ita sint, 
age, consideremus quando propius ad exemplaris 
pulehritudinem accedat bumana náatura, cum in 
carne vivimus, an cum ab illa separati sumus. Ne- 


οι! 


S. GREGORIt NTSSENI 


mini dubium est, quin ut caro ex materia coacta A ὑλώδης οὖσα tfj ὑλικῇ ταύτῃ ζωῇ προυψχείωται, 


concretaque vitm isti cragss conjunctior est, sic 
animus tunc vere vivat vitam illam a materia re- 
motam, quz mente sola comprehenditur, quando 
materiam sibi circumjectam excusserit, et abjecerit. 
Quod si in corpore verum ipsum bonum consiste- 
ret, nobis profecto dolendum esset, cum 4 carne 
distrahimur, quoniam discedentes a corpore, ab 
ipsa boni conjunctione discederemus. Nunc autem 
quoniam bonum illud, quam cogitari possit, longe 
prestantius, ad cujus similitudinem facti sumus, 
corporis expers est, menteque sola perspicitur : 
nobis autem persuasum esse debet, quando per 
mortem corpus relinquimus, ad naturam illam, 
que ab omni corporea crassitudine remota est, 


οὕτω xat fj φυχἠ τότε μετέχει τῆς νοερᾶς xaX ἆθλου 
ζωῆς, ὅταν τὴν περιέχουσαν αὐτὴν Όλην ἀποτινάξη- 
ται. Τί οὖν kv τούτυις συμφορᾶς ἑατιν ἄξιον; εἰ μὲν 
γὰρ σῶμα ἣν τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν, δυσχεραίνειν ἡμᾶς 
ἔδει πρὸς τὴν τῆς σαρχὸς ἀλλοτρίωσιν, ὡς ἐχπικτόν- 
των ἡμῶν ἐπείνου, συναποδαλλοµένης πάντως μετὰ 
τοῦ σώματος xal τῆς πρὺς τὸ ἀγαθὸν οἰχειότηνες. 
Ἐπειδὴ δὲ νοερόν τε χαὶ ἀσώματον τὸ ὑπὲρ πᾶσαν 
ἔννοιαν ἀγαθὸν, οὗ xac' εἰχόνα γεγόναµεν  ἀκδλουθοι 
ἂν εἴη πεπεῖσθαι, ὅταν διὰ τοῦ θανάτου πρὸς τὸ áo 
µατον µεταθαίνωµεν, προσεγγίζξειν ἑχείνῃ τῇ φύσει, 
4 πάσης σωματικῆς παχυµερείας χεχώρισται, xl 
οἷόν τι προσωπεῖον εἰδεχθὲς τὴν σαρχώδη περιδολὶν 
ἐχδυομένους εἰς τὸ οἰχεῖον ἑπανιέναι κάλλος, ἓν ᾧ 


appropinquare , et carnis exuvias tanquam perso- B xav' ἀρχὰς ἑμορφώθημεν, κατ εἰχόνα τοῦ ἀρχετ- 


nam quamdam nobis impositam deponentes, ad eam 
redire pulchritudinem, quam initio, cum ad exem- 
plaris imaginem creati sumus, habuimus. Ea co- 
gitatio laetitiam nobis, non tristitiam deberet affer- 
re, cum intelligimus hominem necessarie peregri- 
nationis perfunctum munere, non amplius in alie- 
nis regionibus vivere, sed singulis elementis, quod 
ab utroque ipsorum mutuaverat, reddito, ad pro- 
priam sibi naturalemque domum, puram, ac coele- 
stem illam sedem revertisse. Hospitium enim profe- 
eto, alienumque domicilium est nature illi materia 
carenti corpus hoc, cuí mens in ista vita a condi- 
tione ipsius prorsus abhorrentl necessario conjun- 
cta, conflictatur. Nam mutua bsec elementorum 


που γενόµενοι. Ἡ δὲ τοιαύτη διάνοια, εὑφροσύνης, οὐ 
χατηφείας γένοιτ ἂν τοῖς λεγοµένοις ὑπόθεσις, iu 
τὴν ἀναγχαίαν ταύτην λειτουργίαν ἁἀποπληρώαα ὁ 
ἄνθρωπος, οὐχέτι àv. ἀλλοτρίοις Cf, ἀποδοὺς plv 
ἑχάστῳ τῶν στοιχείων τὸ ἴδιον, ὃ παρ αὐτῶν ἡρο- 
νίσατο, εἰς δὲ τὴν οἰχείαν αὐτῷ καὶ κατὰ φύσιν E» 
ανελθὼν ἑστίαν, τὴν χαθαρὰν xal ἀσώματον. Σένη 
γάρ τίς ἐστιν ὄντως χαὶ ἀλλοδαπὴς τῇ ἀσωμάτῳ φὺ- 
σει ἡ τοῦ σώματος Όλη, f κατ ἀνάγχην 6 νοῖς ivt) 
ζωῇ ταύτῃ συμπεπλεγµένος, ἐνταλαιπωρεῖ cip ἀλλο- 
φύλῳ βίῳ συνδιαιτώµενος. Τῆς γὰρ τῶν στουκίων 
πρὸς ἄλληλα συμπλοχῆς, ὥσπερ τινῶν ἀλληλογλάσ. 
σων το xal ἀπεξενωμένων τοῖς ᾖθεσιν ἀνθρώπων, ix 
διαφόρων ἐθνῶν ἕνα δημον ἀναπληρούντων, βεδια- 


conjunctio est veluti hominum variis et linguis et C σµένη τε xal ἀσύμφωνος Υίνεται ἡ κοινωνία, ἀχάσιων' 


moribus utentium, qui ex diversis gentibus in 
unum confluxerint, violenta quxedam societas at- 
que dissentiens, cum a sua unumquodque natura 
sd proprium cognatumque genus distrahatur. Ani- 
mus autem, qui non est compositus, sed simplici 
atque unius generis natura constat, inter haec 
tanquam hospes ac peregrinus vivit, nec cum ele- 


πρὸς τὸ συγγενὲς xai οἰχεῖον ὑπὸ «fc ἰδίας φύσιως. 
ἀφελχομένου. Ὁ δὲ νοῦς ὁ τούτοις ἐγχεκραμάνες, 
ἀσύνθετος (ov àv. ἁπλῇ τε xal μονοειδεῖ τῇ φύσει, i». 
ξένοις χαὶ ἀλλοτρίοις Cf, ἀσύμφυλος ὧν ep ts pulyern 
αὐτὸν ix τῶν στοιχείων Of) yup, ὃς τῇ πολυµερείᾳ «jj 
σωματιχῇ 6) ἀνάγχης τινὸς ἑνσπειράμενος τὴν ἔαυ» 
τοῦ φύσιν βιάζεται, τοῖς ἀλλοφύλοις ἔνοῦμενος. | 


mentorum, ut ita dicam, populo potest congruere. Is enim necessitate quadam ex mukiplicibus 
corporeisque particulis coactus naturam suam cogit, et ex contrariis generibus copulatur, atque 


unum efficitur. 

Verum cum elementa naturaliter inter se dis- 
sentiant , ac dissolvantur, et ad suum proprium- 
que genus singula contendant, in ea concentus 


Τῶν δὲ στοιχείων πρὸς τὴν τῶν ἀπ'ἄλλήλων διάλυ- 
σιν φυσιχῶς ἐπὶ τὸ συγγενές τε χαὶ οἰχεῖον ἄφελπο- 


μένων, ἀνιᾶται, χατ ἀνάγχην λνοµένης τε xal aye 


dissolutione sensus angitur necessario, et una D ζομένης τῆς συμφυῖας, ἡ αἴσθησις συνίσταται & 


cum ipso sensu cruciatur animus : qui licet ab 
ipso corpore semper afficiatur molestia, in il- 
lud tamen ob consuetudinis necessitudinem pro- 
pensus est. Quamobrem tunc animus angi crucia- 
rique desinit , cum a pugna , que ex contrariorum 
elementorum conjunctione consurgit, evaserit. 
Etenim eum vel frigidum 3b exsuperante calido 
victum fuerit, vel calidum vi frigidi superatum, 
vel sicci potentie bumidum succubuerit , contrave 
siccum ipsum, bumiditatis copia dissolutum , 
cesserit, tunc bello per mortem confecto , animus, 
relicto dimicationis campo, id est, ipso corpore, 
pace utitur, et extra acies instructas egressus, vi- 
ribusque suis, qux complexu corporis aífliciz la- 


τᾗ αἰσθήσει τὸ διανοητικὸν τῆς φυχῆς πρὸς «b à 
λυποῦν kx συνηθείας ἐπιχλινόμενον. Ἐότε οὖν ὁ veli 
δυσφορῶν τε xal ἀνιώμενος παύεται, ὅταν Eco ό- 
νηται τῆς µάχης τῆς ἓν τῇ συμπλοχκῇ τῶν ἄντισιι- 
χούντων συνισταµένης. Ἐπειδὰν γὰρ ἢ τὸ φσπὺν 
ἠττηθῇ τοῦ θερμ2ῦ κατισχύσαντος, ἢ «b ἔμαιλιν 
φεύγῃ τὸν πλεονασμὸν τῆς ψύξεως ἡ θερµότης, τῷ - 
τε ξηρῷ διὰ τῆς ἐπικρατήσεως τὸ ὀγβὸν ὑποχωρήσῃ, 
3| διαλνθῇ τοῦ ξηροῦ τὸ πάγιον ἓν τῷ πλευνσμῷ | 
τῆς ὑγρότητος, τότε τοῦ iv ἡμῖν πολέμου διὰ τοῦ ^. 
θανάτου λυθέντος, εἰρήνην à νοῦς ἄγει, χαταλιπὼν 3 
τὸ τῆς μάχης µεταίχμιον, τὸ σῶμα λέγω, καὶ τῆς 
τῶν στοιχείων πρὸς ἄλληλα παρατάξεως Ef Υενό- 
µενος, xa0' ἑαυτὸν ζῇ, πεπονηχυῖαν àv τῇ τοῦ σώ- 


DE MORTUIS. 


οι 


σὐμπλοκῇ thv ἰσχὺν ἑαυτοῦ δι’ ἡσυχίας ἆνα- A borabant, per otium recuperatis, secum ipse vi- 


νων. Ταῦτα volvuv xal τὰ τοιαῦτα τοῖς ἐν τῷ 
* ζῶσιν 6 νοῦς διαλέγεται, μονονουχὶ φωνὴν 
ὅτι "à ἄνθρωποι, οὔτε kv ol; ἔστε, ἀχριθῶς 
s; Χαὶ εἰς 6 τι µεταχωρήσετε, οὕπω ἑπίστασθα. 
y γὰρ παρὸν olov τῇ φύσει ἐστὶν, οὕπω ἐξευρεῖν 
ig δεδύνηται, ἀλλὰ πρὸς µύνην τὴν τοῦ (iv 
καν βλέπει, uh δυνάµενος γνῶναι, τίς ἡ τοῦ 
Me φύσις ' τίς ἡ τῶν αἰσθήσεων δύναμις ' τίς 
ἁργανιχῶν μελῶν διασχευἠ’ τίς d) τῶν σπλάγ- 
οἰχονομία. τίς ἡ αὐτοχίνητος τῶν νεύρων 
-α” πῶς τῶν by ἡμῖν, τὸ μὲν εἰς ὁστέου πἠ- 
| φύσιν, τὸ δὲ εἰς τὴν φωτοειδῃ τοῦ ὀφθαλμοῦ 
οὐσιοῦται, πῶς ix τῆς αὐτῆς τροφῆς xal τοῦ 
αύματος, τὸ μὲν εἰς τρίχας λεπτύνεται, τὸ δὲ 
κας τοῖς ἄχροις τῶν δαχτύλων ἐπιπλατύνεται, 
; és «b γχάρδιον ἀναφλέγεται mop, διὰ τῶν 
uv bp! ἅπαν τὸ σῶμα διαφερόµενον ^ 1 
b αινόµενον, ἐπειδὰν ἓν τῷ frate. γένηται’ 
lins xai «b εἶδως καὶ τὴν ποιότητα διά τινος 
ursa αὑτομάτως ἑἐξαιματούμενον, "Qv. ἁπάν- 
viae, μέχρι τοῦ παρόντος ἐστὶν ἁπόῤῥττος, 

πεῖν ἡμᾶς τὴν ζωὴν ἐν T] βιοτεύομεν. Tov δὲ 
Ἰσθήσεως χεχωρισµένον βίον, οἱ τῇ αἰσθήσει 
MC, ἀδυνατοῦσι χαθόλου θεάσασθαι' πῶς γὰρ 
iv αἰσθήσεως ἴδοι τὸ ἔξω τῆς αἰσθήσεως; Ἂμ- 
9v τοίνυν τῶν βίων ὁμοίως ἁγνοουμένων, τούτου 
k-9b πρὸς µόνον τὸ φαινόμενον βλέπειν ὑμᾶς 
δὲ, διὰ τὸ μὴ χαθιχνεῖσθαι τὴν αἴσθησιν. Τί 
lug, ἄνθρωποι, τούτου μὲν ὡς ἀγαθοῦ περιεχό- 


vit. His igitur mens ac similibus verbis in corpore : 
viventes alloquitur, talemque propemodum vocem 
emittens : Vos , inquit, bomines , nec plane nostis 
ubinam sitis ; et, quo proficiscendum sit vobis , 
nondum intelligitis : nam et eorum, qua hic sunt, 
naturam nulla adhuc ralio potuit indagare : ita- 
que solam vivendi consuetudinem spectatis, nec 
intelligere potestis, quz sit corporis nalura : quz 
sensuum vis: que membrorum , quibus ut instru- 
mentis utimini, structura : quae nervorum per se 
moventium actio, quo modo eorum, quz in nobis 
sunt, aliud in ossis naturam, aliud in lucidum oculi 
splendorem coalescat; quo modo ejusdem cibi, 
potusque pars extenuetur in capillos, pars in un- 


B gues ad summos digitos dilatetur; quo modo, 


qui semper in precordiis ardet ignis per arterias 
in totum corpus emanel ; quomodo id, quod bibi- 
tis, cum ad hepar accesserit , speciem qualita- 
temque commulet , et in sanguinem convertatur. 
liorum vos omnium ad boc usque teropus cognitio 
latuit, ut eam ipsam, inqua versamini, vitam 
ignoretis, nedum illam , qus a sensibus esi το: 
motissima , cum sensibus conjuncti cernero valea- 
tis. Quomodo enim quispiam per sensum, id 
quod sensu superius est , intuebitur? Utraque igi- 
tur vita a vobis pariter ignoratur, et praesens heec, 
quoniam id solum , quod apparet , inspicitis: et 
altera illa , quia sensus ad eam yestigaudo perve- 
nre non potest. Que cum ita se habeant, cur, 


sei ἀγνοουμένου * ἐχεῖνον δὲ δεδοιχότες ϱ o mortales, sic affecti estis? cur hanc, licet in- 


Mewererc, ὣς χαλεπὺν xal qó6ou ἄξιον.' δι 
Μο, «$4 διὰ τοῦτο µόνον, ὅτι ἀγνοεῖτε οἷόν ἐστι; 


ἡπηλλὰ καὶ ἄλλα xal τῶν xax' αἴσθησιν ἡμῖν 
Κομύνων χαὶ ἁγνοουμένων οὐ δεδοίχαµεν. Τίς 
Méew τῶν xav' οὐρανὸν φαινομένων, Ἡ τί τὸ 
[ον οὖν πόλον ἐξ ἑναντίου τὴν χίνησιν, f) τί τὸ 
hy τῆς γῆς παγιότητα" πῶς Abd ῥευστὴ 
ων φύσις ἀεὶ γίνεται ἐχ τῆς γῆς, xal οὗ 
lege ἡ γή" καὶ ἅλλα τοιαῦτα πολλὰ οὔτε ἑγνώ- 
e οὔτε φόδων ἀξίαν τὴν ἄγνοιαν χρἰνομεν. 
παὶ αὐτὴν τὴν πάντα νοῦν ὑπερδαίνουσαν 
tijv θείαν τε χαὶ µαχαρίαν καὶ ἀχατάληπτον, 
ιν lett, πεπιστεύχαµεν, iv τίνι δὲ αὐτῆς τὸ 
ταλαμόάνεται, οὕπω τις εὑρέθη διὰ στοχα- 


cognitam , ut bonam complectimini, iilam autem 
ut horribllem ac metuendam formidatis? non aliam 
utique ob causam id agitis, nisi quia, qualis ipsa 
sit, non cognoscitis. Qux tamen non est justa 
causa meluendi, cum multa sint vel sensibus 
exposita , vel ab eis remota , qus licet ignoretis, 
non pertimescitis. Nam et qu: sit eorum natura , 
que in colo conspicitis, et quid circa polum 
cursu contrario motum cieat, quidve terre soli- 
ditatem sustentet, aut quo modo fluxa aquarum 
natura assidue gignatur e terra, nec ipsa terra 
deficiat, ignoratis, nec tamen ob inscitiam banc 
exhorrescitis. Quid? quod divinam ac beatam il- 
lam naturam rerum Oomniem prastantissimam , 


ππητανόησις, xat ὅμως ἀγαπῶμεν τὸ ἀγνοούμε- [D qui nec cogitatione , nec animo , aut. mente plene 


; C χαρδίας τε xai ψυχῆς χαὶ 6uvápsux τὸ 
ἠθῆναι τοῖς λογισμοῖς οὐ δυνάµενον. Διὰ sl 
bmimóvou τοῦ μετὰ τὴν ζωὴν ταύτην ἐχδεχο- 
ἡμᾶς βίου, ὁ ἄλογος οὗτος συνίσταται φόδος, 
ην thv ἄγνοιαν δεδοιχότων ἡμῶν 6 οὐκ οἴδα - 
αθάπερ ἐπὶ τῶν νηπίων Υίνεται τῶν πρὸς τὰς 
ρτάτους ὑπονοίας δειµατουµένων; Ὁ γὰρ π;ὸς 
ἰήθειαν τῶν ὄντων ἑθέλων βλέπειν, πρῶτον ἐν 
ΕΕ τοῦ πρἀγµατός γίνεται * εἶτα οἷόν ἐστι χατὰ 
Mey ἐπιλογίζεται, εἴτε τι χρήσιμον χαὶ εὖ- 
BV, εἴτε χαλεπόν τι καὶ ἀποτρόπαιον. Τὸ δὲ 
καθόλου καὶ ἀγνοούμενον, πῶς ἄν τις τῶν 
ἕντων χαλεπὸν εἶναι xolvot, τὴν τῆς σννηθείας 


comprehendi potest , esse quidem creditis, in quo 
autem consistat , quidve ipsa sit, nulla adhuc ra- 
tione conjicere potuistis, atque eam tamen , quam 
nullis rationibus valetis intelligere, toto corde, 
animo , virtuteque diligitis ? Cur igitur hac stulta 
timoris ratio valet in illa sola, quse nos post 
hanc exceptura est, vita, ut, quz non novimus 
puerorum instar , qui inanibus opinionum figmen- 
tis deterrentur, formidemus ? Qui enim rem ali- 
quam babere cupit perspectam et cognitam, pri- 
mum operam dat , ut, qua sit ejus natura, dili- 
genter consideret , atque ita, utrum commoda, 
et admittenda , 3n gravis avertendaque sit , intelli- 


$15 


S. GREGORII NYSSENI 


916 


gat. Quod autem incertum onmino, etl incogni- A ἀναχώρησιν µόνην, ὡς πυρός τινος, J| θηρίου προσ- 


tum est, quis eorum , qui sapiunt, ob id solum 
quod ab usu et consuetudine remotum sit , fugien- 
dum putet, et nt ignis, aut fere cujuspiam impe- 
tum suspicetur? cum ipsa nos vita doceat, ne 
semper usum οἱ consuetudinem attendamus, sed 
ad ea, qui recta honestaque sunt, animos ac 
Studia nostra convertamus. Neque enim eadem 
semper hominibus est vita, sed, dum in visceri- 
bus fetus formantur , propriam illis et convenien- 
tem ín utero vitam natura tribuit. Nec cum ex 
utero egressi fuerint, semper inbhsrent mamma, 
sed quandiu imperfecte illorum :tatule id con. 
gruit et prodest; post autem ad alia convertuntur, 
nec ubera semper ob consuetudinem appetunt. Post 
autem, cum infantiam exuerint, alia adolescentuli, 
alia jam setate provectiore sequuntur studia, et sine 
molestia simul cum αἰαίο consuetudinem mutant, 

Quemadmodum i;itur qui in materno ventre nu- 
tritur fetus, si vocis usum haberet aliquem, dum 
in ipso ortu e visceribus expellitur , conquere- 
retur , seque gravia pati clamaret, quod a jucunda 
distraberetur vivendi consuetudine , id quod 
etiam facit , dum simul ac primum respirat in 
bane vitam ingressus , lacrymas fundit, οἱ quo- 
dam modo indignatur, οἱ dolet, q::od a solita vita 
discesserit: sic mihi videntur facere, qui marent 
in istius vite commutatione , dum instar eorum, 
qui in. utero sunt, volunt semper in angustis ac 


θολὴν ὑποπτεύων; Καΐτοι παιδευόµεθα διὰ τοῦ βίου 
caque, uh πάντοτε πρὸς τὴν συνήθειαν βλέπειν, 
ἀλλὰ πρὸς τὸ χαλὸν ταῖς ἐπιθυμίαις ἀεὶ µετατίθε- 
σθαι. Οὔτε γὰρ δ.ὰ παντὸς bv ἐμθρύω τοῖς πλαφσν- 
µένοις ἐστὶν ἡ ζωὴ, ἀλλ' ἕως ἂν Ev τοῖς Gr er vot; 
ὧσιν, ἡδεῖαν αὐτοῖς xal χατάλληλον ἡ φύσις ποιεῖ 
τὴν ἐν τῇ νηδύῖ ζωήν” οὔτε ἐπειδὰν ἔξω γένωνται, 
τῇ θηλᾗ διὰ παντὸς παραμένονσιν, ἀλλ ἐφ᾽ ὅσον τῷ 
ἀτελεῖ τῆς ἡλιχίας χαλὸν τὸ τοιοῦτόν ἔστι xol xat3i- 
ληλον. Μετὰ τοῦτο δὲ, πρὸς ἄλλην ἀχολουθίαν fio; 

τέρχονται, οὐδὲν ὑπὸ τῆς αυνηθείας πρὸς τὸ uas 
συμπαραμένειν ἑναπτειθόμενοι. ΒΕἶτα μετὰ τὴν νη- 
πιώδη χατάστασιν. ἄλλα τῶν µειραχίων, xal ἄλλε 
τῶν παρηλιχεστέρων ἐπιτηδεύματα γίνεται, πρὸς à 


D µεταθαίνει δι ἀχολούθου ὁ ἄνθρωπος, ἁλύπως συµ- 


µεταθάλλων ταῖς ἡλιχίαις καὶ τὴν συνέθειαν. ' 


Ὥσπερ τοίνυν εἰ φωνή τις v τῷ τρερομένερ ἓν ed 
μητρῴα ντδῦῖ, Ἠγανάκτησεν ἂν διὰ γεννήσεως τῶν 
σπλάγχνων ἑἐξηιχιζόμενος, xal δεινὰ πάσχειν ἐδία 
τῆς χαταθυµίου διαγωγΏς ἀποσπώμενος, ὅπερ δὴ 
χαὶ ποιεῖ, τῇ πρώτη ἀναπνοῇ συνεχθάλλων ἅμα τῇ 
γεννήσει τὸ δάχρυον, ὥσπερ ἀγαναχτῶν τε xal ὁδυ- 
ρόμενος ἐπὶ τῷ χωρισμῷ τῆς συνήθους ζωῆς ' οὕτω 
pot δοχοῦσιν ol πρὸς τὴν μεταβολὴν τοῦ παρόντος 
δυσχεραίνοντες βίου, τὸ τῶν ἑἐμθρύων πάσχειν, iy 
τῷ διὰ παντὸς ἐθέλειν τῷ χωρισμῷ τῆς ὑλιχῆις ταύτης 
ἀηδίας ἐμθιοτεύειν. Ἐπειδὰν γὰρ ἡ ᾠδὶς τοῦ θανάτου 


tetris ipsius in maleria demergz vitz? locis versa- ϱ πρὸς ἕτερον βίον τοὺς ἀνθρώπους µαιείηται, αὐτὰ 


ri. Posteaquam enim mortis tanquam partus do- 
lores quasi obstetricem acciverint, ut in alteram 
vitam homines educantur , ipsi quidem , cum ad 
illam lucem processerint, οἱ purum illum spiri- 
tum hauserint, experimento cognoscunt, quantum 
illa vita ab ista differat. At illi, qui in humida 
putridaque istius vite feeditatle  relinquuutur, ut 
plane fetus quidam in utero, non aulem homines, 
dolent vicem illius , qui prior ex istis, qux nos 
ambiunt, angustiis egreditur, tanquam ab aliquo 
bono discedat, nescientes ei , ad similitudinem 
infantis, qui per partum in lucem hanc editur, 
oculos aperiri, oculos, inquam, animi, quibus. ve- 
ritatem rerum intuetur ; aurium sensui patelieri, 


μὲν ὅταν εἰς τὸ qui; ἐχεῖνο µετέλθωσιν, xal τοῦ χαθα. 
po) σπάσωσι πνεύματος, τῇ πείρᾷ Υινώσχουθιν ὅσον 
ἐστὶ τῆς ζωῆς ἐχείνης πρὺς τὴν νῦν τὸ διάφορον. Ol 
δὲ ὑπολειφθέντες τῷ ὑγρῷ τούτῳ καὶ πλαδῶντι Bl, 
ἕμθρυα ὄντες ἀτεχνῶς, xax οὖχ ἄνθρωποι, ταλανίζυυα 
τὸν προεξελθόντα τῆς περιεχούσης ἡμᾶς αυνοχῆς, & 
ἀγαθοῦ τινος ἔξω γενόμενον' oüx εἰδότες ὅτι κα 
ὁμοιότητα τοῦ τεχθέντος βρέφους, ἀνοίγεται μὲν ἱ 
ὀφθαλμὸς, ὅταν ἔξω τοῦ νῦν συνέχοντος Υένητα 
(νοεῖν δὲ χρὴ πάντως τὸν ὀφθαλμὸν τῆς ψυχῆς, ᾧ 
δ.ορᾷ τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν). ἀνοίγεται B 
ἀχουστικὸν αἰσθητήριον, δι’ οὗ τῶν ἀἁῤῥήτων -ᾱκ- 
αχούει ῥημάτων, ἃ οὐκ ἑξὺν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι, καθώς 
φησιν ὁ ᾿Απόστολος' ἀνοίγεται δὲ «b στόµα, xa ἔλχει 


qwo exaudit arcana verba , (118 non licet, ut ait Ώ τὸ χαθαρόὀν τε xai ἄῦλον πνεῦμα, δι ὃ τονοῦτει 


Apostolus , homini loqui*; os patefieri, quo pu- 
rum, a materiaque alieuum hauril spiritum, per 
quem ad verba caestia, verumque sermonem 
edendum confirmatur, cum sanctorum canentium, 
et choros celebrantium numero admislus fuerit : 
divinum item gustandi sensum tribui, quo, ut in 
Psalmis proditum est*, percipit, bonum esse Domi- 
num ; odoratum preterea talem dari, quo Chri:ti 
fruatur suavitate ;: eamque tangendi vis, qua ve- 
ritatem animus apprehendit, et Verbum ipsum 
contreciat, ut Joannes testatur *. Quod si hoc, 
et alia ejusmodi post mortis partum bominibus 


* ]l Cor, xn, 4. * Psal. cavi, 2, 5. 


πρὸς τὴν νοητὴν φωνὴν καὶ τὸν ἀληθινὸν λόγοι 
ὅταν χαταμιχθῇῃ τῷ fp τῶν ἑορταζόντων iv wp 
τῶν ἁγίων χορῷ οὕτω δὲ xal γεύσεως ἀξιοῦται 
θείας, δι fig Υινώσχει κατὰ τὴν Ψαλμῳδίαν, ἔτι 
χρηστὸς ὁ Κύριος καὶ διὰ τῆς ὀσφρα τικῆς ἑνεργείς 
τῆς τοῦ Χριστοῦ εὐωδίας ἀντιλαμθάνεται ' χαὶ τὴν 
ἁπτιχὴν προσλαµθάνει δύναμιν, ἑραπτομένη τῆς ἆλη- 
θείας dj φυχἠ, xaX φηλαφῶσα τὸν Λέγον, κατὰ την 
Ἰωάννου papzuplav. El ταῦτο τοίνυν καὶ τὰ τοιαῦτα 
μετὰ τὸν διὰ τοῦ θανάτου τόκον τοῖς ἀνθρώτοις ἀπό, 
χειται, τί βούλεται τὸ πένθος, xai. ἡ σκυθρωπό.τς, 
καὶ dj χατήφεια» Nov ἡμῖν ὁ πρὸς τὴν τῶν εραγµά» 


5] Joan. 1, 5. 





. ϱε. MORTUIS, 


$18 


Óetv βλέπων ἀποχρινέσθω, «el προτιµότερον À reposita sunt, quid sibi vult luctus , et moror , et 


cb τοῖς σωματιχοῖς αἱσθητηρίοις περὶ τὴν τοῦ 
κρίσιν διαπλανᾶσθαι, τοῦ γυμνῷ τῷ τῆς ψφυχῆς 
up πρὸς αὐτὴν τὴν τῶν πραγμάτων βλέπειν 
zw. 'Ἐνταῦθα γὰρ ἀνάγχη τις ἔπεστι τῇ doy 
Ig χρίσει δουλεύειν Ev τῇ περὶ τοῦ καλοῦ ὑπο- 
Επειδὴ γὰρ ἡ τελεία τῆς ψυχῖς δύναμις &yo- 
ἐστιν ἐπὶ τῷ νηπιάζηντι cogat, ἡ δὲ τῶν 
ηρίων ἑνέργεια εὐθὺς τελεία τῷ βρέφει συν- 
εεται" τούτου χάριν προλαμδάνεται ὑπὸ τῆς 
εως ἡ διάνοια ἐν τῇ τοῦ xaXoU χρίσει, xal τὸ 
θητηρίοις φανὲν fon καὶ νομισθὲν εἶναι καλὸν, 
t αννηθείας προειλημμένον, ἀθασανίστως δέ- 
| ψυχη ἐχεῖνο, χαλὸν εἶναι πεισθεῖσα, ὅπερ ἂν 
οὖσα προσμαρτυρήσῃ ἡ αἴσθησις, Ev χρώμασί 
εἰ χυμοῖς καὶ τοῖς τοιούτοις λήροις τὸ χαλὸν 
Ίσα". ὧν µηχέτι προραινοµένων μετὰ τὴν ix 
µατος ἔξοῦον, ἀνάγχη πᾶσα τὸ ἁληθῶς ἀγαθὸν 
Xf Φανῆναι, πρὸς ὃ xatà φύσιν ᾠχείωται. 
lp πρὸ, τὸ εὔχρουν ἔτι ἡ ὅγις δελεασθήσεται, 
αλμοῦ τούτου µηχέτι ὄντος ' οὔτε πρὸς ἄλλο 
καταγλυχαινόντων τὰ αἰσθητήρια ἡ ἰσοῤῥοπὴ 
χαιρέσεως ἔσται, πάσης σωματιχῆς αἰἱσθήσεως 
σθείσης' µόνης δὲ τῆς νοερᾶς ἑνεργείας ἁθλως 
ἀσωμάτως τοῦ νοητοῦ κάλλους ἑφαπτομένης, 
tus ἡ φύσις τὸ ἴδιον ἀπολήφεται ἀγαθὸν, ὃ 
γρῶμα, pite σχΏμα, ufzs διάστασις, μήτε 
Em ἐστὶν, ἀλλ' ὃ πᾶσαν στοχαστιχὴν εἰχασίαν 
τει. Τί οὖν, ἴσως ἐρεῖ τις δυσχεραΐνων mb 


Μῦσαν ζωήν; ἵνα τί τὸ σῶμα, xal ἀντὶ τίνος σ 


ἕπιρ ἄμεινον ὁ χωρὶς τούτου βίος ἀπεδείχθη 
Ψ; Πρὸς ὃν ἑροῦμεν, ὅτι οὗ μικρόν ἔστι τὸ ἐχ 
πάρδος τοῖς δυναµένοις εἰς πᾶσαν βλέπειν τὴν 
Μαν τῆς φύσεως. Μαχάριος μὲν γὰρ ὄντως 
τῶν ἀγγέλων ὁ βίος, ὁ μηδὲν τοῦ σωματιχοῦ 
ὕμενος βάρους. Οὐ μὴν οὐδὲ οὗτος ἀσυντελῆς 
i$ ἐχεῖνόν ἐστιν. ᾿Οδὺς γὰρ πρὸς τὸ ἐλπιζόμε- 
Μεοὼν γίνεται βίος. Καθάπερ ἐπὶ τῶν βλα- 
μον ἵστιν ἰδεῖν' io! ὧν ὁ καρπὸς ἀπὸ τοῦ 
ἀρξάμενος, δι᾽ αὐτοῦ πρόεισιν εἰς τὸ γενέσθαι 
Ν κἂν ph χαρπὺς jj -b ἄνθος. ᾽Αλλὰ xol τὰ 
Μῶν σπερµάτων ἐχφυόμενα, οὐχ εὐθὺς iv τῷ 
φαίνεται, ἀλλὰ χόρτος τὸ πρῶτον γίνεται 
µε, εἶτα mb τούτου χαλάµη συνίσταται, 
αρέντος τοῦ χόρτο» ' xal οὕτω τῇ χεφαλῇ τοῦ 
ος 6 χαρτὺς ἐμπεπαίνετα;, 
y οὐχ αἰτιᾶται τὴν ἀναγχαίαν ταύτην περἰοδόν 
ἀχολουθίαν ὁ γεηπόνος, Διὰ τί, λέγων, πρὸ τοῦ 
j| καὶ ἄνθος; ἢ ὑπὲρ τίνος 6 Ex τοῦ σπέρµατος 
εεέλλων χόρτος, εἴ Ye χαὶ τὸ ἄνθος ἀποῤῥέει, 
téptoc µάτην ξηραίνεται, πρὸς οὐδὲν συντελῶν 
ῥωκίνῃ τροφῇ; Οἴδεν vóp ὁ πρὸς τὴν θαυμα- 
ιν βλέπων τῆς φύσεως, ὅτι οὐχ ἂν ἄλλως ix 
βερµάτων τε xal βλαστηµάτων ὁ χαρπὸς τε- 
In, μὴ τῆς τεχνικῆς ταύτης ἀκχολουθίας ὁδο- 
ης Ἑὐιοῦ τὴν τελείωσιν. Op γὰρ ἐπειδὴ πρὸς 
νσιν ἡμετέραν ὁ προεχδαλλόμενος kx τῶν σπερ- 
χόρτος ἀχρήστως ἔχει, διὰ τοῦτο περιττόν τε 
ῥάέλκον ἑστὶ τὸ Υινόµενον. Ὁ μὲν γὰρ τῆς τρο- 


squalor ? Respondeant bic nobis qui rerum nata- 
ram explorant, utrum melius putent, in bono 
dijudicando corporeis sensibus decipi, an oculis 
animi veritatem ipsam aspicere. llic enim, ni bo- 
num ipsum animus discernat , alieno judicio co- 
gitur inservire. Etenim cum  perfectlam ipsius 
vim corpus recens compactum , ac pueriliter 
agens capere nequeat, perfecta autem sensuum 
actio simul cum infante nascatur, fit ut in judi- 
cando bono sensus animum prievertant, et, quod 
sensibus bonum apparuerit, animo quoque videa- 
tur. liaque propter institutam — consuetudinem 
animus inconsiderate ut bonum amplectitur id , 
quod sensus colore, et succo, et aliis ejusmodi 
jllecebris Lonum dimetiens testimonio suo com- 
probarit. Quibus post discessum a corpore subla- 
tis, necesse est, ut animus id vere bonum exi- 
stimet, quod proprium ipsi et matura conjun- 
ctum est. Neque enim amplius pulchra coloris 
specie illicietur obtutus, ademptis jam oculis : nec 
aliud quidquam eorum, qui: sensum demulcent , 
eligetur, omnibus corporeis sensibus ablatis , re- 
lictaque sola mentis actione materix οἱ corporis 
experte, divinam pulchritudinem comprehendente, 
sine ullo impedimento natura proprium bonum 
percipiet, quod nec color est , nec figura , nec In- 
tervallum, nec quantitas, sed omnem conjecture 
similitudinem superat. Cur igitur, inquiet aliquis 
presentis vitae miseria dolens, factum est corpus, 
aut cur nobis datum, siquidem , ut ostendit ora- 
Μο tua, vita ab illo sejuncta prestantior est ? Huie 
respondebimus, non parvum ex illo lucrum acce- 
dere, si quis omnem nature ordinem consideret. 
Beata quidem est illa angelorum vita, qux nullo 
eget corporis pondere. Attamen neque hec, qua- 
tenus ad illam dirigitur, est imperfecta, Est. enim 
presens vita tanquam via qu:iedam mos ducens 
ad id quod speramus. Ut in arboribus videmus : 
in quibus cum fructus a flore principium ducat, 
per ipsuin florem eo progreditur, ut fructus (flat, 
licet flos non sit fructus. Et ipss segetes, quz ex 
seminibus proveniunt, non statim spicam osten- 
tant, sed herba primum enascitur, deinde cu:- 


D mus herba corrupta consurgit , tum. in. summa 


spica granum perlicitur. 

Qus cum flunt, necessarium hunc ordinem, et 
seriem non accusat agricola, nec ait, (Quorsum 
flos ante fructum ? aut cur herba nascitur prius , 
quam ipsum granum , cum et flos defluat , et herba 
inaniter exarescat , hbumanoque victui nihil prosit ? 
Novit enim , qui mirabile naturse artificium intuc- 
tur, aliter fieri non posse, ut ex seminibus plan- 
tisque fructus gignatur, nisi ad ejus perfectionem 
artifieloso hoc ordine natura viam muniat. Neque 
enim, quoniam herba, qus prius emittitur, in- 
utilis est, eaque non vescimur, idcirco id quod fit 
est inane ac supervacuum. Nam qui indiget cibo, 
nihil aliud nisi utilHatem considerat suam ; nature 


5190 


S. GREGORII NYTSSENI 


vero unum illud propositum est, ut instituto ος” A φῆς χρῄζων, *tphc τὴν ἑαυτοῦ χρείαν ὁρᾷ ' 6 δὲ τῆς 


dine fructum ad absolutionem perducat. Ita multi- 
plex primum e jacto semine radix emititur, qua 
ex humore nutrimentum attrabatur. Tum herba 
pullulat, que radicem operit, ne ab aere detri- 
mentum accipiat; ac licet, ipsa fructus non sit, 
viam tamen praebet quodammodo , et affert auxi- 
lium quo fructus perficiatur. Etenim cum insitam 
semini vim sic expurgat natura, herbam tanquam 
fructus excrementum projiciens , tum ea radicem 
protegit defenditque ab aeris injuriis, qua vel ex 
frigore, vel ex calore proveniunt. At cum radi- 
cibus in imo firmius munitum est semen , neglecta 
deinceps berba, quod radix non egeat amplius 
defensione, tota vis ad culmum extollendum ac 
perficiendum incumbit. Natura enim artificiosa 
quadam sapientia sublimem fabricam machinatur, 
qua germen directum mutuis in circuitu distingui- 
tur tunicis : ia quibus principio culmus humidus, 
ac tener indolescat necesse est , el, quo tutior sit, 
geniculis per medium tanquam vinculis muniatur: 
ubi autem ad congruentem altitudinem ascendit , 
ita frugem emittit , ut extrema tunica ex se spicam 
edat, qux aristarum multitudine tanquam capillo- 
rum vallo distincta frugem tegit, et imis aristarum 
receptaculis innutritur. Cum igitur non indignetur 
agricola nec ob stirpium flbras, nec propter her- 
bam , nec propter spicarum aristas, que quidem 
omuia proveniunt ex semine, sed in bis singulis 
usum quemdam perspicit necessarium , quo natura 
artificiose progrediens, et abjiciens qux sunt in- 
utilia, frugem perficit et absolvit ; ne tibi quidem 
iniquo ferendum est animo, quod natura nostra 
necessarias persequens vias ad proprium finem 
perveniat. Sed ut in exemplo seminum cernis , de- 
bes existimare, qued praesens est, ad utile et ne- 
ceasarium aliquid omnino referri ac dirigi, neque 
illud esse cujus gratia geniti sumus. Neque enim 
fetum creator noster formavit, ut in matris utero 
permaneremus ; neque inde nos educit , ut in in- 
fantia, aut iis, qua deinceps subsequuntur 2ta- 
tibus, natura semper aliam post aliam induente, 
et formam corporis commutante, degeremus ; ne- 
que ut corpus ipsum accedente morte dissolve- 
retur, sed ut per bsc et alia ejusmodi , qua sunt 
tanquam partes iHius vie, per quam incedimus, 
ad statum nostrum pristinum , boc est , ad simili- 
tudinem Dei perveniamus. Ac quemadmodum ad 
perficiendum spicam ex nature instituto herbam 
ostendimus esse necessariam ; nec tamen propter 
ipsam herbam, nee propter tunicas, aut aristas, 
aut culmum instituitur agricultura, sed propter 
frugem victui accommodatam , ad cujus perfectio- 
nem natura per illa progreditur : sic exspectatus 
bujus vitz finis est beatitudo. Quz vero nunc cor- 
pori eveniunt , ut mors , senectus , juventus, infan- 
tia, formatio fetus in utero, ut herbs, et arista, 
et culmi , sunt veluti vie, per quas ad perfectio- 
Dem speratam contendimus. Quam tibi ipse pro- 


φύσεως λόγος o0 πρὸς ἄλλο τι βλέπει, ἀλλ ὅλως ἂν 
προσαγάγοι τὴν χαρποχονίαν διὰ τῆς τεταγµένης 
ἀχολουθίας ἐπὶ τὸ τέλειον. Διὸ πρῶτον πολυμερῶς 
διὰ ῥιζῶν τοῦ ὑποχειμένου ἑμφύεται, δι ὧν Έχει 
τὴν κατάλληλον ἑαυτῷ διὰ τῆς ἰχμάδος τροφὴν’ εἶτα, 
yóptov βλαστάνει, διὰ τὴν Ex τοῦ ἀέρος βλάδην, 
προχάλυµµα τῆς Bine τὴν δαν ποιούµενος * ὅπερ 
καρπὸς μὲν οὐχ ἔστι, συνεργία δέ τις xa ὃδὺς γίνε- 
ται τῆς τοῦ χαρποῦ πελειώσεως. Πρῶτὸν μὲν ἔχχα- 
θαίρων δι) ἑαυτοῦ τὴν ἐγχειμένην τῷ σπέρµατι δύ- 
ναµιν, οἷόν τι περίττωµα τοῦ καρποῦ τὸν χόρτον 
προαποσχευαζοµένης τῆς φύσεως , δχέπασµα γίνεται 
τῇ ῥίζῃ πρὸς τὰς ix τοῦ ἀέρος βλάδας, τὰς διὰ 
χρύους τε xal θάλπους ἐγγινομένας. Εὐτονώτερον δὲ 


B ἤδη διὰ βάθους ἓν ταῖς ῥίζαις ὑποσχευασθέντος τοῦ 


σπέρµατος, τότα τοῦ χόρτου λοιπὸν ἀμέληθέντος, διὰ 
τὸ µηχέτι δεῖσθαι τὴν ῥίξαν τοῦ προχαλύμματος, 
πρὸς τὴν τῆς χαλάµης ἀναδρομὴν πᾶσα σνυνδίδοται 
δύναµις, μηχανικῇ τινι σοφἰᾳ τὴν αὐλοίνδη χατα- 
σχευἣν φιλοτεχνούσης τῆς φύσεως, fic εὐθντενὴς μὲν 
tj βλάστη, χιτῶσιν ἐπαλλήλοις Ev χύχλῳ διεληµµένη. 
Χρὴ Υὰρ τούτοις ὑγρὰν οὖσαν καὶ ἄτονον thv χαλά- 
µην παρὰ τὴν πρώτην ἐντρέφεσθαι, τοῖς διὰ µέσου 
συνδέσµοις ἀσφαλείας χάριν ὑπεζωσμένην. El δὲ pb; 
τὸ σύμμετρον ἀναδράμοι µῆχος , τότε χομᾷ ἡ χαλά- 
µη, τοῦ τελευταίου χιτῶνος ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὸν στάχυν 
προδείξαντος , ὃς εἰς πολλοὺς ἀθέρας εριχοειδῶς 
διαιρούµενος, ἀρύπτει τὴν χόµην χατὰ εν βάσιν 
τῶν ἀθέρων τοῖς ἑλύτροις ὑποτρεφόμενας., El οοίνυν 
οὔτε πρὸς τὰς ῥίζας τῶν σπερµάτων ὁ Ἱεωρτὸς Qvo» 
χεραΐνει, οὔτε πρὸς «bv προεκδαλλόμενον Ex τοῦ 
σπέρματος χόρτον, οὔτε εἰς τοὺς ἀθέρας τοῦ στάχυος, 
ἀλλ᾽ ἐν ἑχάστῳ τούτων ἐνθειορεῖ τινα χρείαν ἄναγ- 
χαίαν, δι f$ τεχνιχῶς f) Φύσις ὁδεύουάα, προάγει «i» 
χαρπὸν εἰς τελείωσιν, διὰ τῆς τῶν ἀχρείων ἀποποι]- 
σεως τὴν Υόνιμον ἐχχαθαίρουσα δύναμιν, ὥρα καὶ 
cot μὴ δυσχεραίνειν διὰ τῶν ἀναγκαίων ὁδῶν προϊού- 
σης ἡμῶν τῆς φύσεως ἐπὶ τὸ ἴδιον «έλος, X ἡγεῖ- 
σθαι χατὰ τὴν kv τοῖς σπέρµασιν ἀναλοτίαν, «b du 
παρὸν πρός τι πάντως χρησίµως τε xal &veyxalw; 
ἔχειν, οὗ μὴν τοῦτο εἶναι οὗ χάριν εἰς Υένεσιν ἢλθο- 
μεν. O0 γὰρ ἐπὶ τὸ ἔμθρυον γενέσθαι παρὰ τοῦ δη- 
μιουργήσαντος ἡμᾶς ὑπέστημεν , οὐδὲ αρὸς «bv. βρε- 
φώδη βίον ὁ σχοπὸς ες φύσεως βλέπει, οὐδὲ wp; 
τὰς ἓφεξῆς ἡλικίας ὁρᾷ, ἃς ἀεὶ διὰ τῆς ἀλλοιώσεως 
μετενδύεται τῷ χρόνῳ τὸ εἶδος συνεξαλλάστουσα, οὐδὲ 
πρὸς τὴν ἐπιγινομένην διὰ τοῦ θανάτου λύσιν c 
σώματι ' ἀλλὰ πάντα ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα τῆς Oed. 
δι) ἧς πορευόµεθα µέρη ἐστίν' 6 δὲ οκοπὺς χαὶ € 

πέρας τῆς διὰ τούτων πορείας, ἡ πρὸς τὸ ἀρχεῖν 

ἁποχατάστασις, ὅπερ οὐδὲν ἕτερον, ἃ fj πρὸς τὸ θεῖόν 

ἐστιν ὁμοίωσις. Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς κατὰ τὸν στάχον 

εἰχόνος, ἀναγχαῖος μὲν ἑφάνη τῷ λόγῳ τῆς φύσως 
καὶ ὁ προεχθαλλόμενος χόρτος * οὐ μὴν δὲ δι’ ἐπεῖνόν 
ἐστιν ἡ γεωργία, οὐδὲ χιτῶνες, xat ἀθέρες, ut χα- 
λάµη , xal ὑποζώματα πρόχεινται τῇ τῆς γεωργίας 
σπουδῇ, ἀλλ ὁ τρόφιµος χαρπὸς ὁ διὰ τούτων αρρϊὼν. 
εἰς τελείωσιν ΄ οὕτω καὶ τῆς ζωῆς εὺ μὲν προσδοχώ: 


δα! 


DE MORTUIS. 


522 


µενον πέρας µαχαριότης ἑστίν. Τὰ δὲ ὅσα περὶ τὸ A ponens, si sepis, nec propter hzc indignaberis, 


σῶμα voy χαθορᾶται, θάνατος , xaX YTr,pag , χαὶ νεό- 
«ης, xai νηπιότης, καὶ fj iv. ἐμθρύῳ διάπλασις, 
«πάντα ταῦτα οἷόν τινες χόρτοι χαὶ ἀθέρες χαὶ κάλα- 
pot, ὁδὺς καὶ ἀχυλουθία xaY δύναμ.ς τῆς ἐλπικομένης 
ἑστὶ τελειώσεως πρὸς ἣν βλέπων, ἐὰν εὑφρονῆς, 
οὔτε ἀπεχθῶς ἕξεις πρὸς ταῦτα οὔτε μὴν ἐμπαθῶς 
τε xaX ἐπιθυμητικῶς δ.ατεθήσῃη, ὡς ἢ χωριζόµενος 
αὐτῶν ἀνιᾶσθαι, 3 αὐτομολεῖν πρὸς τὸν θάνατον. El 
δὲ χρὴ προαθεῖναι xaX τοῦτο τῷ λόγῳ, οὐκ ἄχρηστον 
(aug ἐστὶ, χἂν ἔξω τῆς ἀχολουθίας εἶναι δοχῇ . ὅτι 
ἑμμελετᾷ τῷ θανάτῳ διὰ παντὸς fj φύσις, xa συµ- 
πέφυχε διὰ τοῦ χρόνου προϊούση τῇ Qui] πάντως ὁ 
θάνατος. Πρὸς vàp τὸ μέλλον τοῦ παρῳχηχότος τῆς 
ζωῆς πάντοτε χινουµένης, καὶ οὐδέποτε πρὸς τὸ 
χατόπιν ἀναλυούσης , θάνατός ἐστι τὸ πάντοτε τῇ 
ξωτικῇ ἑνεργείᾳ συνηµµένως ἑπόμενον. Ἐν γὰρ τῷ 
παρῳχηκότι τοῦ χρόνου, παύεται πάντως πᾶσα χίνη- 
σις ζωτιχὴ xal ἑνέργεια. Ἐπεὶ οὖν Uv ἐστι τοῦ 
θανάτου τὸ ἄπρακτόν τε xaX ἀνενέργητον ' τοῦτο δὲ 
κατόπιν ἀεὶ τῇ ζωτιχῇ ἑνεργείᾳ πάντως ἐφέπεται ' 
οὖχ ἔξω τῆς ἀληθείας ἐστὶ τὸ συμπεπλέχθαι τῇ ζωῇ 
ταύτῃ τὸν θάνατον λέγειν. Καὶ ἄλλως δ' ἄν τις εὕρο: 
τὸ τοιοῦτον νόηµα διὰ τῆς ἀληθείας ἡμῖν κρατυνόµε- 


nec ullo modo sic animo afficleris, ut vel ab hac 
vita decedens angaris, vel sponte mortem przri- 
pias. Jam illud, licet a proposito nostro alienum 
esse videatur, fortasse non erit inutile ut adjunga- 
mus, nempe naturam assidue in mortem incum- 
bere, viteque tempore antecedenti mortem pror- 
sus instare atque inhzrere. Etenim cum vita prze- 
teriens semper ad futurum contendat , nec ad prz- 
teritum unquam revertatur, quid aliud est, quam 
mors , id , quod vitalem actionem usque subsequi- 
tur ? Quare cum in tempore, quod ante fluxit, desi- 
nat motus omnis et actio vitalis, mortisque pro- 
prium sit, res ad interitum , nihilumque redigere ; 
quod quidem semper actioni preteriti omnino 
conüngit, non mentitur, qui huic vit&e mortem 
dicit esse conjunctam. Hoc autem res ipsa verum 
esse confirmat, quandoquidem, quod ad subje- 
ctaàimn. materiam pertinet, homo non est idem ho- 
die, qui heri fuit. Aliquid enim ex eo momentis 
singulis moritur, et fetet, et corrumpitur, et abji- 
cilur : cum tetrum natura feterem ex corpore, 
tanquam funus ex aliqua domo, efferat, et quod 
vitalem facultatem jam exuit, terra tradat. 


vov, αὐτῆς τῆς πείρας μαρτυρούσης τῷ δόγµατι , 6c. οὐχ ὁ αὐτός ἐστι τῷ χθιζῷ ὁ σήµερον ἄνθρωπος xac 
*b ὑλικχῶς ὑποχείμενον , ἀλλά τι πάντως: αὐτοῦ διὰ παντὸς νεχροῦται, xal ὄκει, xol διαφθείρεται, χαὶ 
ἐχθάλλεται, καθάπερ οἰχίας τινὸς τῆς τοῦ σώματος λέγω χατασχενυῆς vh» νεχρώδη δυσωδίαν ἐχφερούσης 
τῆς φύσεως, καὶ τῇ Υῇ παραδιδούσης τὸ ἤδη τῆς ζωτιχῆς δυνάμεως Esto Υενόμενον. 


Ad χατὰ τὴν τοῦ μεγάλου φωνὴν Παύλου xa 


Quamobrem , ut Paulus ait, quotidie morimur ' : 


ἡμέραν ἀποθνήσχομεν , οὐχ οἱ αὐτοὶ διά παντὸς ἐν C quippe qui non iidem semper manemus in ipso cor- 


εῷ αὐτῷ διαµένοντες οἴχῳ τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ Exá- 
στοτε ἄλλοι ἐξ ἄλλου γινόµενοι διὰ προσθήχης τε xal 
ἁποποιήσεως, de πρὸς χαινὸν σῶμα διὰ παντὸς ἆλ- 
ληιούμενοι. Τί οὖν ξενιζόµεθα πρὸς «by θάνατον, οὗ 
ἀπεδείχθη µελέτη διηνεχῆς, xat γυμνάσιον fj διὰ σαρ- 
χὸς οὖσα ζωή; Κὰν τὸν ὕπνον εἴπῃς χαὶ τὴν ἑγρή- 
Τορσιν , ἄλλην θανάτου λέγεις πρὸς τὴν ζωὴν συµ- 
φληχὴν , πατασθεννυµένης ἓν τοῖς καθεύδουσι τῆς 
αἰσθήσεως, xal πάλιν τῆς ἐγρηγόρσεως ἐνεργούσης 
$ plv kv αὑτῇ τὴν ἐλπιζομένην ἀνάστασιν; Αλλ oz 
τὺ προχείµενον ἡμῖν εὐσαφηνίσθη διὰ τῶν εἰρημέ- 
νων, τοῦ ἐπεισοδίου νοήματος πρὸς ἑτέραν θεωρίαν 
σαραγαγόντος τὸν λόγον. 

— Πάλιν τοίνυν τὸ προτεθὲν ἀναλάδωμεν, ὅτι οὐκ 
ἀχρίστως πρὸς τὴν προσδοχωµένην τῶν ἀγαθῶν ἑλ- 
πίδα , οὖδε dj τοῦ σώματος φύσις ἔχει. El μὲν γὰρ 
ἥμεν ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἐγενόμεθα, οὐκ ἂν πάντως τοῦ 
δερματίνου χιτῶνος προσεδεήθηµεν, ἐπιλαμπούσης 
ἡμῖν τῆς πρὸς τὸ θεῖον ὁμοιώσεως. 'O δὲ θεῖος ya- 
gaxthp ὁ ἐπιφα:νόμένος ἡμῖν τὸ xat! ἀρχὰς, οὗ ποιου 
σχἠματός τινος f χρώματος ἦν ἰἱδιότης , ἀλλ᾽ of; τὸ 
θεῖον θεωρείται χάλλος , τοιούτοις ἐκαλλωπίξετο xal 
ὁ ἄνθρωπος, 0 ἀπαθείας τε xol µαχαριότητος xai 
ἀφθαρσίας, τὴν ἀρχέτυπον χάριν ἀπομιμούμενος. 
Ἐπκειδὴ 6b δι ἁπάτης τοῦ ἐχθροῦ τῆς ζωῆς ἡμῶν, 
ph; τὸ χτηνῶδες καὶ ἄλογον ἐχουσίως thv ῥοπὴν 
ἔσχεν ὁ ἄνθρωπος, τὸ μὲν ἄχοντας ἀποστῆναι τοῦ 


* | Cor. xv, 51. 
PaTROL. GR. XLVI, 


poris domicilio , sed accessione decessioneque con- 
tinua alii ex alio reddimur, et in novum aseidue 
corpus immutamur, Quid igitur cum morte nos ut 
hospites peregrinosque gerimus, cum demonstratum 
sil, vitam hane quam in carne degimus, nihil aliud 
esse, nisi perpetuam mortis commentationein ac 
studium ? Quid ? ipse somnus atque vigilia, quid 
aliud sunt, nisi mortis vitieque complexus atque 
conjunctio? cum et dormientes tanquam exstinctos 
sensus nos deserat, el excilatos vigilia sperata 
resurrectionis adimoneat? Verum digressione hac 
ad alia consideranda nos adducente, quod propo- 
suimus nondum explicavimus. 


D Quare ad propositum revertamur, ostendamus- 


que ne corporis quidem naturam inutilem esse ad 
spem bonorum, qus a nobis exspectantur. Etenim 
$i tales mansissemus, quales initio fuimus procre- 
ati, Dei similitudine in nobis elucente, pellicea 
tunica neutiquam indiguissemus. Divina enim quz 
principio in nobis cernebatur nola, non in qua- 
licunque figure colorisve- proprietate consistebat , 
sed quibus insignibus Dei pulchritudo conspici^zr, 
iisdem homo decoratus per beatitudinem αρεῖ- 
tudinis et corruptionis expertem exemplaris gra- 
tiam exprimebat. Sed posteaquam a vitz nostr: 
inimico dolis deceptus ad bestiarum rationique 
contrariam vitam  amplectendam voluntate. $ua 


11 


525 


S. GREGORII NYSSENI 


004 


propensior evasit, inconsideratius fortasse rem A χείρονος, xaX πρὸς τὸ χρεῖττον ἀναγχαστιχῶς µετα- 


expendentibus videretur utile, ut a malo discede- 
. reunus inviti, coactique ad bonum revertemur. Αι 
humans nature effectori inutile visum est atque 
iniquum , ut ob eam dispositionem natura maximi 
. boni jacturam faceret. Nam cum Deo siinilis, bea- 
tusque ea re esset homo, quod libera przditus 
erat voluntate ( juris enim esse sui, et nullius sub- 
jectum imperio, divinz est beatitudinis proprium), 
si necessitate illum, et vi ad aliquid impulisset, 
ca spoliasset ipsum dignitate. Qui enim sponte 
motuque voluntario naturam suam ad aliquid 
eorum, qua non conveniunt, converterunt, si 
per vim ab iis, quz sibi ipsi delegerunt , desistere 
cogantur, bonum illis adimitur, quod habebant 
prius: eaque res est privatio divini honoris. Li- 
berum enim voluntatis arbitrium est honor di. 
vino zqualis. Quamobrem ut simul et human: 
nature relinqueretur dignitas liberz voluntatis, 
οἱ ipsum auferretur malum, hanc divina sapien- 
tia rationem excogitavit, ut in iis hominem esse 
sineret, qux sibi ipse elegisset, quo gustatis ma- 
lis, que concupiverat, cxperiendoque discens , 
qui quibus commutasset, ea cupiditate rursum 
incenderetur, ut vitiorum perturbationumque , quz 
rationi inimie:e sunt, onere deposito, et vel in 
presenti vita precibus sapientizeque studio purga- 
tus, vel post obitum per expurgantis ignis forna- 
cem expiatus, ad pristinam vellet redire felicita- 
tem, Ut enim si quis medica facultatis, el eorum 
qux valetudini vel prosint vel obsint , peritissimus, 
adolescentulo quidem consuleret salutaria, sed ei 
tamen propter ztatis prudentieque imbecillitatem 
consilio suo persuadere non posset, quominus a 
fructu, aut herba aliqua perniciosa temperaret , is 
-cum omne remediorum genus in promptu haberet, 
permitteret filio, ut re noxia vesceretur, quo morbi 
molesta aut dolore aliquo affectum, reque ipsa 
paterui consilii utilitatem agnoscentem, valetudi- 
nisque cupidiorem medicamentis suis in pristinum 
reduceret. statum, unde propter stultam cibi pesti- 
feri cupiditatem excidisset : sic humanz nature 
dulcissimus atque optimus pater, qua salutaria, 
quzeve perniciosa essent homini, plane noverat : 


itaque illum admonuit, ne perniciosa contingeret. D 


Verum cum rei deterioris cupiditate victus esset , 
modicamentis non indiguit, qiibus etm ad pristi- 
nam sanitatem revocaret. Etenim cum corpoream 
istam voluptatem animi letiti:e pretulisset, visus 
est quodaminodo Deus permittere, hominem eo im- 
petu ferri, propter tunicam illam pelliceam , quam 
ob ejus propersionem ad malum induit illum, qua 
quidem tunica naturz ratione vacantis proprietates 
homini admist:e sunt. Sapientia enim illa qu:e per 
contraria , quod melius est, disponit , naturz ra- 
tione praedita bestiarum indumentum confecit, 
Nam tunica i!la pellicea secum ferens omnes. pro- 
prietates, quas ex bestiarum natura continet , 
neinpe voluptatem, iracundiam, gulturis ven- 


θεῖναι , τοῖς μὲν ἀνεξετάστοις χρἠσιµον εἶναι δοχεῖ- ! 
τῷ δὲ πλάστηῃ τῆς φύσεως ἁλυσιτελὲς ἑφάνη καὶ 
ἄδικον, τὴν τοῦ μεγίστου τῶν ἀγαθῶν ζημίαν διὰ 
τῆς τοιαύτης οἰχονομίας ἐμποιῆσαι τῇ φύσει. Ἐπειδὴ 
Y&p θεοειδὴς ὁ ἄνθρωπος ἐγένετο , καὶ µαχάριος τῷ 
αὐτεξουσίῳ τετιμηµένος (τὸ γὰρ αὐτοχρατές τε xaX 
ἁδέσποτον ἴδιόν ἐστι τῶς θείας µακαριότητος)., τὸ 
δι) ἀνάγχης αὐτὸν ἐπί τι µεταχθηναι βιαίως, ἀφαί- 
ρεσις τοῦ ἀξιώματος fv. Ei γὰρ ἐχουσίως τὴν àv- 
θρωπίνην φύσιν χατὰ τὴν αὐτεξούσιον χἰίνησιν ἐπί 
τι τῶν οὗ δεόντων ὁρμήσασαν, βιαίως τε xaX χατ- 
ηναγχασµένως τῶν αἱρεσάντων ἀπέστησεν, ἀφαίρεσις 
ἂν ἣν τοῦ προἐχοντος ἀγαθοῦ τὸ γινόµενον, χαὶ τῆς 
ἰσοθέου τ'μῆς ἁποστέρῆσις. Ἰσόθεον γάρ ἐστι τὸ αὖτν- 


D εξούσιν. Ὡς ἂν οὖν καὶ ἡ ἐξουσία µένοι τῇ φύσει, 


καὶ τὸ xaxby ἀπογένοιτο, ταύτην εὗρεν ἡ σοφία τοῦ 
θεοῦ τὴν ἐπίνοιαν, τὸ ἑᾶσαι τὸν ἄνθρωπον kv. οἷς 
ἐθουλήθη γενέσθαι , ἵνα γευσάµενος τῶν χαχῶν , ὧν 
ἐπεθύμησεν, χαὶ τῇ πείρᾳ μαθὼν , ofa ἀνθ᾽ οἵων ἡλ- 
λάξατο, παλινδρομήσῃ διὰ τῆς ἐπιθυμίας ἐχουσίως 
πρὸς τὴν πρώτην µακχαριότητα, ἅπαν τὸ ἐμπαθές τε 
καὶ ἄλογον, ὥσπερ τι ἄχθος ἁποσχενάσας τῆς φύ- 
σεως , τοι χατὰ τὴν παροῦσαν Quy, διὰ προσευχῆς 
τε xai φιλοσυφίας ἐχκαθαρθεὶς, f| μετὰ τὴν ἐνθένδε 

ετανάστασιν, διὰ τῖς τοῦ καθαρσίου πυρὸς χωνείας. 
"Densp γὰρ εἴτις ἰατρικὸς ὢν , xal πᾶσαν ἐπιστή- 
μην τῶν τε σωτηρίων, χαὶ τῶν δηλητηρίων Ex τέχνης 
ἔχων, συμδουλεύων τῷ μειραχίῳ τὰ δέοντα, μὴ ὃν- 
νηθείη διὰ συμθουλής χωλῦσαι τὸν ἀτελῃ χατὰ τὴν 
ἡλιχίαν τε χαὶ τὴν φρόνησιν, ἐπιθυμητικῶς αρός 
τινα φθοροποιὸν καρπὸν f| πόαν διατεθέντα, ἔχων δὲ 
παντοίαν τῶν ἀλεξιφαρμάχων παρασκενὴν , ἐπιτρέ- 
Ψειε τῷ παιδὶ μετασχεῖν τῶν βλαπτόντων, ἐφ' ᾧ τε 
διὰ τῆς τῶν ἀλγεινῶν πείρας τὸ χρήσιµον τῆς πα- 
τρῴφας συµθουλῆς µαθόντα , χαὶ ἓν ἐπιθυμίᾳ τῆς 
ὑχιείας Υενόµενον, πάλιν διὰ τῶν ἀλεξητηρίων ἐπ- 
αναγάγ]ῃ πρὸς εὐεξίαν τὸν malta, ἧς διὰ τῆς ἁτόπου 
τῶν δηλητηρίων ἐπιθυμίας ἐξέπεσεν ' οὕτως ὁ γλυχύς 
τε xai ἀγαθὸς τῆς φύσεως ἡμῶν πατὴρ, ὁ εἰδὼς xal 
& ὧν σωζόµεθα, ἑγνώρισε μὲν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ δη- 
λητήριον, xai τὸ μὴ μετασχεῖν συνεθούλευσεν * χρα- 
τησάσης δὲ τῆς ἐπιθυμίας τοῦ χείρονος, οὐκ Ἡπόρησε 
τῶν ἀγαθῶν ἀντιφαρμάκων, δι ὧν ἐἑπαναγάγηῃ πἀλιν 
πρὸς τὴν τῆς ἀρχῆς εὐεξίαν τὸν ἄνθρωπον. Tbv γὰρ 
ὑλικὴν ταύτην ἡδονὴν πρὸ τῆς φυχιχῆς εὐφροσύνης 
τοῦ ἀνθρώπου προελοµένου, συντρέχειν μέν πως Edo- 
ξεν αὐτῷ «fj ὁρμῇ διὰ τοῦ δερµατίνου χιτῶνος , ὃν 
διὰ τὴν πρὸς τὸ χεῖρον αὐτῷ ῥοπὴν περιέθηκεν , δὲ 
οὗ τῆς ἁλόγου φόσεως ἐπεμίχθη τῷ ἀνθρώπῳ τὰ 
ἰδιώματα, ὧν τῶν ἁλόγων ζώων τῆς λοχιχῆς φύσεως 
ἔνδυμα κατεσχενάσθη τῇ σοφίᾳ τοῦ διὰ τῶν ἑναντίων 
οἰχονομοῦντος τὰ χρείττονα. Πάντα Υὰρ φέἑρων ἐν 
ἑαυτῷ τὰ ἰἱδιώματα ὁ δερµάτινος χιτὼν , ὅαα εἶχς 
περιέχων τὴν ἄλογον φύσιν, ἡδονήν τε xaX θυμὸν καὶ 
γαστριµαργίαν, καὶ ἁπληστίαν , xaX τὰ ὅμοια, Gv 
δίδωσι τῇ ἀνθρωπίνῃ προαιρέσει τῆς xa" ἑχάτερον 
ῥοπῆς , εἰς ἀρξτήν τε xal χαχίαν ὕλη γινόµενος. Τού- 
τοις Υὰρ ἐμθ.οτεύων xavà τὸ» τῇδε βίον ὁ ἄνθρωπος 


923 


DE MORTU;S, 


5236 


τῇ αὑτεξουσίῳ κινήσει, εἰ μὲν διακρίνοιτο τοῦ ἁλό- A trisque vitia, et alia ejusdem generis, hominis 


(0o τὸ ἴδιον, xal πρὸς ἑαυτὸν βλέποι διὰ τῆς ἁττειο- 
τέρας ζωῆς , χαθάρσιον τῖς ἐμμιχθείσης χαχίας τὸν 
παρόντα βίον ποιῄσεται, χρατῶν διὰ τοῦ λόγου τῆς 
ἁλογίας' εἰ δὲ πρὸς τὴν ἄλογον τῶν παθημάτων ῥο- 
Ti ἐπιχλιθείη , τῷ τῶν ἁλόγων δέρµατι συνεργῷ 
χρησάµενος πρὸς τὰ πάθη, ἄλλως μετὰ ταῦτα βου- 
λεύσεται πρὸς τὸ χρεῖττον, μετὰ τὴν ix τοῦ σώμα- 
τος ἔξοδον γνοὺς τῆς ἀρετῆς τὸ πρὸς τὴν χαχίαν διά- 
φορον , Ev τῷ μὴ δύνασθαι μετασχεῖν τῆς θξιότητος, 
ph τοῦ χαθαρσίου πυρὸς τὸν ἐμμιχθέντα τῇ ψυχῇ 
ῥύπον ἀποχαθήραντος. 


proposito praebet occasionem , ut , ad utrum velit, 
sese converlat, cum virtutis et vitii materia sit, 
in quibus, dum hic vivit, pro arbitratu suo ver- 
satur. Si neglecto, quod bestiarum est, urbanius 
vivendi genus complectetur, ratione vincens , quod 
rationi contrarium est, presenti bac vita vitium 
sibi admistum expiabit. Sin quo perturbationum 
impetus ducet, inclinabit , bestiarumque pellem ad 
vitia ministram οἱ adjutricem adhibebit, aliud οἱ 
deinde ineundum cril consilium , ut ad bonum per- 
veniat cum e corpore egressus, cognita, quz in- 


ter virtutem et vitium differentia est, non poterit divinitatis particeps fleri, nisi maculas animo im- 


mistas purgatorius ignis abstulerit. 


Ταῦτά ἐστιν ἃ τὴν τοῦ σώματος χρείαν ἀναγχαίαν p 


ἡμῖν ἐποίησεν, δι οὗ τό τε αὐτεξούσιον σώζεται, xal 
ἡ πρὸς τὸ ἀγαθὸν πάλιν ἐπάνοδος οὗ χωλύεται - ἀλλὰ 
τῇ περιοδιχῇ ταύτῃ ἀχολουθίᾳ, διὰ τοῦ ἐχουσίου γί- 
νεται ἡμῖν ἡ πρὸς τὸ χρεῖττον ῥοπὴ , τῶν μὲν ἑντεῦ- 
θεν ἤδη διὰ τῆς Ev σαρχὶ ζωῆς τὸν πνευματιχὸν ἐν 
ἁπαθείφ χατορθούντων βίον , οἵους γεγενῆσθαι τοὺς 
πατριάρχας τε xal τοὺς προφήτας ἀχούομεν , xai 
τοὺς σὺν αὗτοῖς τε xai μετ Exs(voug δι) ἀρετῆς τε 
xai φιλοσοφίας ἀναδραμόντας ἐπὶ τὸ τέλειον, µαθη- 
τὰς λέγω χαὶ ἁποστόλους χαὶ μάρτυρας, xal πάντας 
τοὺς τὴν ἑνάρετον ζωῖν πρὸ τοῦ ὑλικοῦ τετιµηχότας 
βίου , οἳ xàv ἑλάττους (ot τῷ ἀριθμῷ τοῦ πλήθους 
τῶν πρὸς τὸ χεῖρον ἀποῤῥεόντων , οὐδὲν ἧττον τὸ 
δυνατὸν εἶναι διὰ σαρχὸς τὴν ἀρετὴν χατορθῶσαι 


llis de causis corporis usus nobis est neces- 
sarius, Eo namque οἱ liberum nobis adest arbi- 
trium, et reditus non intercluditur, sed ordine et 
versu volentes ad bonum provehimur, aliis qui- 
dem jam inde ab eo tempore, quo vivunt hic spi- 
vitalem, et a vitiis ac perturbationibus alienam 
vitam instituentibus, quales intelligimus patriar- 
chas et prophetas exstilisse, et qui una cum ipsis, 
et post ipsos per virtutem οἱ sapientix studium ad 
perfectionem reverterunt, discipulos, et apostolos, 
et martyres dico, et quicunque corporeo in mate- 
riaque demerso honestum, et cum virtute conjun- 
ctum vivendi genus anteposuerunt : qui licet nu- 
mero pauciores fuerint, quam illi, qui ad deteriora 
deflexerunt, exemplo tamen ac testimonio suo vir- 


μαρτυρούνται’ τῶν δὲ λοιπῶν διὰ τῆς εἰς ὕστερον ᾳ tutem in carne coli compararique posse testan- 


ἀγωγῆς ἐν τῷ καθαρσίῳ πυρὶ ἁποθαλόντων την πρὸς 
οὖν Όλην προσπάθειαν , xal πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς ἀπο- 
πληρωθεῖσαν τῇ φύσει χάριν , διὰ τῆς τῶν ἀγαθῶν 
ἐπιθυμίας ἐχουσίως ἑπανιόντων. Οὐ γὰρ εἰς ἀεὶ πα- 
ῥαμένει τῶν ἀλλοτρίων dj ἐπιθυμία τῇ φύσει’ διότι 
πλήσμιον ἑχάστῳω xai προσχορές ἐστι τὸ μὴ ἴδιον, οὗ 
μὴ xaT ἀρχὰς ἔσχεν ἐν ἑαυτῇ τὴν χοινωνίαν ἡ φύ- 
Gu; ^ µόνον δὲ τὸ συγγενὲς καὶ ὁμόφνλον ποθεινὸν 
καὶ ἑράσμιον εἰς ἀεὶ διαμένει, ἕως ἂν ἐφ᾽ ἑαυτῆς ἡ 
φύσις ἁπαράτρεπτος uívn εἰ δέ τινα ἑχτροπὴν πά- 
θοι 6:& μοχθηρᾶς προαιρέσεως , τότε αὐτῇ τῶν ἆλλο- 
ερίων ἡ ἐπιθυμία ἑγγίνεται , ὧν ἡ ἁπόλαυσις ἠδύνει, 
οὐχὶ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὸ πάθος τῆς φύσεως ' ἐχχω- 
ρήσαντος δὲ 'τοῦ πάθους , xal fj τῶν παρὰ φύσιν Emi- 


tur; aliis autem post banc vitam purgatorio igne 
materie labes et propensionem ad malum abster- 
gentibus, et ad gratiam initio nature concessam 
voluntaria bonorum cupiditate redeuntibus. Alie- 
norum enim cupiditas in natura perpetuo non 
inhzret. Quoniam quod nature non est proprium, 
quodque nullam principio cum ipso socielatem 
babebat, unicuique satietatem et fastidium affert, 
solumque id, quod illi cognatum ac simile est, 
optandum ipsi semper amandumque relinquitur. 
Quod si vitio depravata voluntatis aliquo modo 
degeneravit, tunc inest illi cupiditas rerum exter- 
narum, quibus íruendis non ipsa natura, sed 
nature affectio delectatur : qua quidem affectione 


θυµία συνανεχώρησᾶν , xal Ὑίνεται πἀλιν αὐτῇ «b D depulsa, rerum etiam externarum cupiditas disce- 


οἰχεῖον ποθεινὸν xal χατάλληλον. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ 
χαθαρόν τε xai ἆθλον xal ἀσώματον, ὅπερ ἴδιον τῆς 
ὑπερχειμένης τῶν πάντων θεότητος εἰπών τις οὐχ 
ἁμαρτήσεται. Ὡς Υὰρ τοῖς σωματιχκοῖς ὀφθαλμοῖς 
ῥεύματός τινος δριμντέρου τὸ ὁπτιχὸν πνεῦμα θολώ- 
6αντος, ἡδίων ὁ ζόφος γίνεται, διἁ τὴν τῆς παχύτη- 
τος πρὸς τὸ σχότος συγγένειαν. El δὲ δαπανηθείη διά 
τινος θεραπείας τὸ διοχλῆσαν τῷ πνεύματι, πάλιν 
τὸ qus οἰχεῖον xal κατάλληλον γίνεται, τῷ χαθαρῷ τε 
καὶ αὐγοειδεῖ τῆς χόρης χαταμιγνύμενον τὸν αὐτὸν 
ερήύτον ἐπειδὴ ῥεύματός τινος δίχην δι’ ἁπάτης τοῦ 
Αντιχειμένου ἐπεῤῥύη τῷ ὁπτιχῷ τῆς φυχῆς ἡ χαχία, 
ἐχουτίως πρὸς τὸν σχοτεινὸν βίον ὁ λογισμὸς ἐπ 
εχλίθη, διὰ τοῦ πάθους οἰχειωθεὶς τῷ Qóqu. ld; γὰρ 


dit ; et quod illi suum ac proprium est, rursum 
amabile manet et expetendum : id autem est 
purum et a materia corporeque sejunctum , quod 
si quis prestantissima rerum omnium divinitatis 
proprium dicat, non errabit. Quemadmodum enim 
corporis oculis, si acutior aliqua distillatio ner- 
vos, videndi spiritum subministrantes, perturba- 
verit, amicze sunt Lenebrz, propter similitudinem, 
qua:n obtusi jam atque hebetes cum illis habent : 
at si curatione aliqua conficiatur, ac deleatur id, 
quod nervis illis officiebat, lucem oculi rursum ut 
propriam sibique congruentem amant, qui:& pupilla 
pure, ct per se videnti commiscetur : codem 
modo, posteaquam inimici fraude vitium instar 


927 


S. GREGORII NYSSENI 


528 


cujusdam distillationis deflusit in oculos animi, A ὁ τὰ φαῦλα πράσσων, μισεῖ τὸ φῶς, καθώς φησιν fj 


vitam tenebricosam ut sibi propter zgritudinem 
convenientem  adamarunt. Quisquis enim male 
agit, odit lucem, ut vox divina testatur *. Malo 
autem consumpto, et rursus ad nihilum redacto, 
natura eo depulso, quod animi oculos hebetabat, 
cum voluptate lucem iterum intuetur. Ex his igi- 
lur qua dicta sunt, patet, carnis naturam iniquo 
animo prosequi, stultum esse. Neque enim ab 
illa pendet malorum causa. Nam si sic esset, 


eamdem haberet in omnes vim, qui corpoream. 


sortiti sunt vitam. 

Verum cum ii, quos commemoravimus, sic ος 
virtute vixerint, ut cum in carne essent, nullis 
tamen se vitiis obstringerent, perspicuum est 
corpus non esse vitiorum causam, sed propriam 
cujusque voluntatem, qu:e se viliis contaminat. 
Corpus enim nature sux convenienter movetur, 
ad eaque, quibus statum suum tuetur atque con- 
servat, impulsu proprio fertur et trahitur. Exem- 
pli gratia, cibo potioneque indiget, ut, quod 
deperlitur vitium, instauretur itaque cibum po- 
tonemque appetit. Rursus natura corporis, qu: 
mortalis est, procreationis serie fit immortalis : 
idcirco conveniens illi procreandi appetitus insitus 
est. Ad hxc cum idoneo pilorum presidio corpora 
nostra munita non sint, vestimenlis extrinsecus 
admotis indigemus; cumque caloris, et frigoris, et 
imbrium vim perferre nequeamus, domos οἱ 
tecta nobis construimus. Qui prudenter necessita- 
tem considerat, ejus habita ratione, hzc et alia 
ejusmodi sine sollicitudine comparat, appetitioni- 
que terminum constituit, usum necessarium : do- 
mum igitur, vestimentum, conjugium cibumque 
naturz suppeditat, ut rebus necessariis sustente- 
tur. Qui vero voluptatum est servus, per neces- 
sarios usus vitiis aditum aperit, alimentique loco 
delicias quarit; pro vestimento sectatur elegan- 
tiam ornamentorum ; pro zdium usu colit amplis- 
sima magnificentissimaque palatia; pro legitima 
liberorum susceptione, legibus contrarias atque 
nefarias libidines aucupatur. Quibus de causis 
latis portis ingressa est in hominum vitam avari- 
tia, mollities, et otium, et superbia, et ostentatio 
multiplexque luxuria. Hzc et horum similia vitia, 
ut stolones, aut rami quidam inutiles, prieter vitze 
usus necessarios provenerunt, dum necessitatis 
terminos transilit. appetitus, hominesque non cu- 
rant honestis studiis dilatari. Quid enim alendo 
corpori prosunt argentea vasa, auro gemmisque 
tanquam floribus distincta atque exornata? Quem 
usum afferunt vestes aureis purpureisque filis 
context:e, et varia elaborate pictura, qua et pro- 
lia, et. venationes, et ali: res ejusmodi in tunicis 
et indumentis ab artificibus describuntur ? Que 
quidem luxuria semper avaritiam comitem habet. 
Nam ut vires sibi ad hzc parent, rerum cupita- 


* Joan. in, 30. 


θεία φωνῆ  ἑχδαπανηθέντος δὲ τοῦ χαχοῦ Ex τῶν | 
ὄντων, καὶ εἰς τὸ μὴ ὃν αὖθις µεταχωρήῄσαντος , πά- 
λιν μεθ) ἡδονῆς ἀναθλέπει πρὸς τὸ φῶς ἡ φύσις , τοῦ 
ἐπιθολοῦντος τὸ χαθαρὸν τῆς φυχΏς ἐχχωρήσαντος. 
Μάταιον τοίνυν δέδειχται διὰ τῶν εἰρημένων τὸ buo- 
μενῶς πρὸς τὴν τῆς σαρχὺς ἔχειν φύσιν. Ob γὰρ 
ταύτης Έρτηται τῶν χαχῶν tj αἰτία. "H γὰρ ἂν κατὰ 
πάντων ἐπίσης ἔσχε τὸ κράτος τῶν τὸν σωματιχὸν 
εἰληχότων βίον. 


'AXX ἐπειδὴ τῶν Em ἀρετῆς μνημονευοµένων ἔχα- 
στος xal iv σαρχὶ fv, xal ἐν χαχίᾳ οὐχ fjv, φανερὸν 
διὰ τούτων ἐστὶν, ὅτι οὐ τὸ σῶμα τῶν παθηµάτων αἵ- 


B «tov, ἀλλ᾽ fj προαίρεσις ἡ δημιουργοῦσα τὰ πάθη. Τὸ 


μὲν γὰρ σῶμα χαταλλήλως τῇ ἰδίᾳ χινεῖται φύσει, δι) 
ὧν συντηρεῖται πρὸς τὴν ἑαυτοῦ σύστασιν καὶ δια- 
povfv* πρὸς ταῦτα ταῖς ἰδίαις ὁρμαϊς διοικυύµενον. 
Q'6v vt λέγω» Βρώσεώς ἐστιν αὐτῷ χρεία xal πόσεως, 
ὥστε τὸ διαπνευσθὲν τῆς δυνάμεως πάλιν ἀντεισαχθη- 
ναι τῷ λείποντι᾿ πρὸς τοῦτο χινεῖται fj δρεξις. Πάλιν 
διὰ τῆς τῶν γιωοµένων διαδοχΏς, θνητὴ οὖσα f) τοῦ 
σώματος φύσις ἀθανατίζεται * διὰ τοῦτο καὶ πρὸς ταύ- 
την τὴν ὁρμὴν ἐπιτηδείως ἔχει. "Ett πρὸς τούτοις 
γυμνὸν τοῦ Ex τῶν τριχῶν σχεπάσµατος τὸσῶμα πε- 
ποίηται, οὗ χάριν τῆς ἔξωθεν περιθολῆς ἐδεήθημεν. 
Αλλὰ καὶ πρὸς φλογμόν τε χαὶ χρύος xal ἑπομθρίαν 
ἀντισχεῖν οὐ δυνάµενοι, τὴν Ex τῶν οἰχιῶν σχέπην 
ἐπεζητήσαμεν. Ταῦτα xaY τὰ τοιαῦτα ὁ μὲν λελογι- 
σµένως πρὸς τὴν χρείαν βλέπων, δέχεται τούτων Éxa- 
στον ἁπραγμόνως ὁρῶν, τῆς ὀρέζεως τὸν σχοπὸν τῆς 
χρείας ποιούµενος, olxov, ἱμάτιον, συζυγίαν, τροφὴν, 
δι ἑχάστου τούτων θεραπεύων τὸ ἐνδέον τῆς φύσεως. 
Ὁ δὲ τῶν ἡδονῶν ὑπηρέτης, ὁδοὺς παθηµάτων τὰς 
ἀναγχαίας χρείας ἐποίησεν ' ἀντὶ μὲν τῆς τροφῆς, τὴν 
τρυφὴν ἐπιζητῶν " ἀντὶ δὲ τῆς περιδολῆς, τὸν xaÀ- 
λωπισμὸν προαιρούµενος * ἀντὶ δὲ τῆς τῶν οἰχιὼν 
χρείας τὴν πολντέλειαν ' ἀντὶ δὲ τῆς παιδοποιίας, 
πρὸς τὰς παρανόµους τε xal ἀπη{ορευμένας ἡδονὰς 
βλέπων. Διὰ τοῦτο fj τε πλεονεξία πλατείαις ταῖς πύ- 
λαις τῇ ἀνθρωπίνῃ ζωῇ εἰσεχώμασεν, xat fj µαλαχία, 
xaY ὁ τῶφος, xal ἡ χαυνότης, χαὶ fj πολνειδῆς ἀσω- 
tla. Ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα, ὥσπερ τινὲς ὅζοι xaX ξη- 


D ράδες τῶν ἀναγχαίων χρειῶν παρεθλάστησαν, διὰ τὸ 


παρελθεῖν τοὺς τῆς χρείας ὅρους τὴν ὄρεξιν, xal τοῖς 
ἐπ᾽ οὐδενὶ χρησίµῳ σπουδαζοµένοις ἐπιπλατύνεσθαι. 
Τί γὰρ κοινὸν ἔχει πρὸς τὸ τῆς τροφῆς χρήσιμον ὁ 
διάγλυφος ἄργνρος, χρυσῷ, xat λίθοις ἐπανθιζόμενος: 
"H τίνος χάριν ἐπεδεήθη «b ἑμάτιον τοῦ χρυσοὺ νη- 
µατος, xa τῆς εὐανθούσης πορφυρίδος, καὶ τῆς ὑφαν- 
vue ζωγραφίας, δι’ ἧς πόλεμοι, xa θῆρες, καὶ τὰ 
τοιαῦτα τοῖς χιτῶσί τε χαὶ τοῖς ἑνδύμασι παρὰ τῶν 
ὑφαινόντων ἑνζωγραφοῦνται; Οἷς συμμαχοῦσα 1 τῆς 
πλεονεξίας ἑνεφύη νόσος. να Υὰρ ἐπιτύχωσι πρὸς 
ταῦτα παρασχενῆς καὶ δυνάμεως, τὰς τῶν ἐπιθυμου- 
µένων Όλας παρὰ τῆς πλεονεξίας πορἰζονται. Ἡ δὲ 


529 


DE MORTUIS. 


b350 


πλεονεξία τῇ ἀπιστίᾳ τὴν εἴσοδον fjvot&ev, ἥτις ἐστὶ A rum inateriam avaritia subministrat : eademque 


κατὰ τὺν Σολομῶντα, ὁ τετρηµένος πίθος, ἀεὶ τοῖς 
ἁπαντλοῦσι λείπων, καὶ χενὸς εὑρισχόμενος. Οὐχοῦν 
οὗ τὸ σῶμᾶ τὰς τῶν χαχῶν ἀφορμὰς, ἀλλ᾽ ἡ προαί- 
peste ἐμποιεῖ, τὸν σκοπὸν τῆς χρείας εἰς τὴν τῶν 


ἁτόπων ἐπιθυμίαν ἑκτρέπουσα. Mh τοίνυν χαχιζέσθω - 


παρὰ τῶν ἀπερισχέπτων τὸ σῶμα, ᾧ μετὰ ταῦτα διὰ 
τῆς παλιγγενεσίας µεταστοιχειωθέντι πρὸς τὸ θειότε- 
pov tj ψυχἠ χαλλωπίσεται, τὰ περιττά τε xol ἄχρη- 
στα, ὡς πρὸς τὴν ἀπόλαυσιν τῆς µελλούσης ζωῆς, τοῦ 
θανάτου ἀποχαθάραντος. Οὐ γὰρ πρὸς & νῦν ἐπιτη- 
δείως ἔχει, τὰ αὐτὰ χαὶ ἐν τῷ μετὰ ταῦτα χρτσιμεύ- 
σει βίῳ, ἀλλ᾽ οἰχεία χαὶ κατάλληλος ἔσται τῇ ἀπολαύ- 
σει ^f, ζωῆς ἐχείνης ἡ τοῦ σώματος ἡμῶν παρα- 
σχευἡ, ἁρμοδίως πρὸς τὴν τῶν ἀγαθῶν µετουσίαν δια. 
τεθεῖσα. Οἷόν τιλέγω (κρεῖττον γὰρ ὑποδείγματι ιῶν 
γνωρίµων τινὶ διασαφηνίσαι τὸ vónua): Ἡ τοῦ σιδήρου 
βῶλος χρησιμεύει τῇ χαλχευτικῇ τέχνῃ, ἀκατέργα- 
στος ἄχμων γενομένη τοῦ τεχνιτεύοντος. ἸΑλλ) ὅταν 
δεῖ πρός τι λεπτότερον µετεργασθῆναι τὸν σίδηρον, 
τότε δι ἐπιμελείας τὴν βῶλον τοῦ πυρὶς ἐπχαθήραν- 
τος, ἅπαν ἀποτίθεται τὸ γεῶδες xal ἄχρηστον, ὃ δὴ 
σχωρίαν οἱ τεχνῖται τῆς ἐργασίας ταύτης χατονοµά- 
ζουσι: xai οὕτως ὁ ποτὲ ἄχμων λεπτουργηθεὶς, ἡ 
θώραξ, ?| ἄλλο τι τῶν λεπτῶν χατασκευασµάτων ἑγέ- 
νετο, τοῦ τοιούτου περιττώµατος ἐχχαθαρθεὶς διὰ τῆς 
χωνείας, ὅπερ ἕως ποτὲ ἄχμων fjv, οὐχ ἑνομίζετο 
πρὸς τὴν τότε χρείαν εἶναι περίττωµα. Συνετέλει γάρ 
τι χαὶ ἡ σχωρία πρὸς τὸν ὄγχον τοῦ σιδήρου ἔγχατα- 
μεμιγµένη τῇ βώλῳ. "Hon νενόηται ἡμῖν τὸ ὑπό- 
δειγµα” µεταχτέον Ίδη πρὺς τὸ προχείµενον νόηµα 
τὴν ἐν τῷ ὑποδείγματι θεωρηθεῖσαν διάνοιαν. Τί οὖν 
ἐστι τοῦτο; Πολλὰς ἔχει νῦν σχωρεώδεις ποιότητας 
ἡ τοῦ σώματος φύσις, a0 χατὰ μὲν τὴν παροῦσαν 
Que, πρός τι χρήσιµον συντελοῦσιν, ἀχρήστως δὲ 
παντάκασι xal ἀλλοτρίως ἔχουσι πρὸς τὴν μετὰ ταῦτα 
προσδοχωµένην µαχαριότητα. Ὅπερ οὖν ἐν τῷ πυρὶ 
περὶ τὸν σίδηρον γίνεται, τὸ ἄχρηστον ἅπαν τῆς χω- 
νείας ἁποκοωύσης, τοῦτο διὰ τοῦ θανάτου χατορθοῦ- 
ται τῷ σώματι, παντὸς περιττώµατος ἀποποιουμένου 
διὰ τῆς ἐν τῇ νεχρότητι λύσεως. Φανερὰ μὲν οὖν ἐστι 
πάντως τοῖς ἑπεσχεμμένοις mota ταῦτά ἐστιν, ὧν ἀπο- 
χαθαίρεται τὸ σῶμα εἰς ὕστερον' &mep el. uh παρείη 
χατὰ τὴν παροῦσαν ζωὴν, ζημία γίνεται τοῦ βίου 
τούτου. Πλὴν ἀλλὰ xoi παρ) ἡμῶν σαφηνείας χάριν 
δι ὀλίγων εἰρήσεται. 


Ἔστω, χαθ᾽ ὑπόθεσιν, ἀντὶ μὲντῆς βώλου, ἡ ὄρεξις 
1 φυσιχῶς ἐπὶ πάντων ἐνεργουμένη * ἀντὶ δὲ τῆς σχω- 
ρίας ταῦτα, πρὸς ἃ νῦν τὰς ὁρμὰς ἔχει ἡ ὄρεξις, ἠδο- 
wal, καὶ πλοῦτοι, xat φιλοδοξίαι, xat δυναστεῖαι, xal 
θυμοὶ, χαὶ «got, xal τὰ τοιαῦτα. Τούτων ἁπάντων 
sca τῶν τοιούτων, χαθάρσιον ἀχρ:θὲς ὁ θάνατος γίνε- 
ται ΄ ὧν γυμνωθεῖσά τε xal καθαρθεῖσα πάντων ἡ 
ὄρεξις, πρὸς τὸ µόνον ὀρεχτόν τε xal ἐπιθυμητὸν xal 
ἁράσμιον τῇ ἑνεργείᾳ τραπήσεται, οὐχ ἁποσδέσασα 


5 Eccl. xxi, 17. 


avaritia infidelitati aditum patefacit : est enim, ut 
ait Solomon*, dolium pertusum, quod qui conan- 
tur implere, frustra laborant, et vacuum semper 


. inveniunt. Corpus ergo non affert malorum causas, 


sed ipsa voluntas, qui necessarium usum ad 
absurdas et inutiles cupiditates detorquet.. Neino 
igitur temere et inconsiderate nostrum accuset 
corpus, quo postea per regenerationem in statum 
diviniorein commutato animus decorabitur, cum ab 
inutilibus illud et supervacaneis sordibus οἱ in- 
commodis mors expurgaverit, ut vita futura per- 
fruatur. Nam quz illi nunc congruentia sunt, iig 
non utetur in altera vita, ad cujus fruenda bona 
fiet apta accommodataque corporis nostri consti- 


B tutio. Non alienum autem erit, ut quod dieimus 


notae pervulgataque rei cujuspiam exemplo decla- 
remus. Arti zrarie utilis est ferri infecti illabo- 
ratique massa, duin ea pro incude faber utitur. 
At cui opus est ferro ad opus aliquod subtilius 
et magis elaboratum conficiendum, tunc igne dili- 
genter expurgantur masse illius terre: atque 
inutiles fzces, quas, qui artis ejus periti sunt, 
scoriam appellant. Atque ita quod olim erat in- 
cus rudisve ferri massa, subtiliter elaboratum 
lorica fit, aut aliquod aliud opus egregium et ex- 
politum, supervacaneis im fornace excoctis abje- 
ctisque sordibus, quas tamen in ipsa incude aut 
massa considerate supervacuge non putabantur. 
Confert enim aliquid ad ferri molem etiam scoria 
jin massa permista. Perspicuum hoc nobis est 
exemplum : accommodemus nunc pr:esentem con- 
siderationem ad eam quz in exemplo conspicitur 
intelligentiam : quidnam igitur istud est? hoc ni- 
mirum. Multas nunc habet natura corporis sordes, 
ac veluti scoriam, quamdam presenti vite non 
inutilem illam quidem aliquo modo, sed tamen 
alienam prorsus ab ea felicitate, quam exspecta- 
mus. Quemadmodum igitur in fornace ignis aufert 
et absumit quidquid in ferro est inutile, sic in 
ipsa morte corpus ab omni re supervacanea atque 
inutili per mortalitatis solutionem liberatur. Quz 
autem sint ea, a quibus corpus in posterum ex- 
purgabitur, qua» nisi hie adessent, presens hzc 


D vita damnum faceret, licet cuivis studiose conside- 


ranti facile intelligere : tamen quo planius etiam 
constet, ut a. proposito exemplo non recedamus, 
breviter a nobis etiam recensebuntur. 

Massa igitur sil appetitio, qua naturaliter est 
omnibus insita, scoria autem, et fzces, ea, ad 
qua nunc impetu ducitur et trahitur appetilio, nem- 
pe voluptates, diviti, gloria, principatus, iracun- 
dia, tumor, arrogantia, et id genus alia, a quibus 
omnibus nos expiatos mors ac plane liberos reddit. 
llis enim exuta vacuaque appetitio ad id quod solum 
expetendum, optandum, amandumque est, vim 
transfert suam, non exstinguens penitus insitos 


551 


S. GREGORII NYSSENI 


553 


ad bxc impetus a natura, sed eos convertens ad A χαθόλου τὰς ἐγχειμένας φυσιχὼς ἡμῖν ἐπὶ τὰ τοιαῦτσ 


illa bona perfruenda, qux a materia sejuncta sunt. 
Nam illic viget vere pulchritudinis amor, qui nun- 
quam exstinguitur. lllic laudabilis adest sapien- 
ti: divitiarum cupiditas, et preclarum ac bonum 
glorie studium, quod in Dei regni societate con- 
sumitur, honestumque divinarum epularum desi- 
derium, quz» degustate nullam unquam afferunt 
Salietatem. Quamobrem qui novit totius orbis au- 
ctorem et opificem Deum opportuno tempore corpo- 
ris molem ac massam in arma bonz voluntati suz 
grata acceptaque conflaturum, et loricam justitize, 
ut inquit Apostolus !*, gladiumque spiritus, et ga- 
leam spei, atque omnem divinam armaturam per- 
fecturum, diligit corpus suum ex prescripto legis, 


quam tulit Apostolus, nemo, inquiens, proprium B 


corpus odit !*. Purum igitur 4ο mundum corpus 
oportet diligere, non autem sordidam ejus scoriam, 
qua repudiatur et abjicitur. Verum est enim, quod 
continet divina Scriptura !*, nos, si terrestris do- 
mus nostra hujus tabernaculi destruatur, tunc 
.Mpsam inventuros zdificationem a Deo factam, do- 
mum non manu constructam, :eternam in coelis 
dignam quz Dei sit domicilium in spiritu. Ac do- 
mus quidem illius non manufactz figuram, et for- 
mam, et exemplum mibi nemo describat ad simi- 
litudinem earum, quibus proprietate distinguimur. 
Etenim cum divinis oraculis non solum praedictum 
sit nobis, nos in vitam esse revocandos, et resur- 
reoturos, verum etiam promittatur in ipsa divina 
Scriptura per ipsam resurrectionem, iminutari at- 
que renovari nos oportere, omnino necesse est, ut, 
in quid immutandi sumus, ideo prorsus ignoremus, 
quod nullum eorum quz speramus, exemplum in 
hac vita simile contuemur, Nunc enim, quz crassa 
et solida sunt, natura deorsum feruntur. Tunc au- 
tem sic immutabuntur, ul sursum tendant. Nos 
enim, ut scriptum est, posteaquam natura per re- 
surreclionem in omnibus in vitam revocatis fuerit 
eommutata: RHapiemur in nubibus obviam Domino 
in aera atque. ita. semper cum Domino erimus '*. 
Si igitur qui immutantur, corporis pondus non re- 
tinent, sed diviniorem in statum translati simulcum 
natura incorporea in sublimi versantur ; plane con- 


ὁρμὰς, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἄθλον τῶν ἀγαθῶν µετουσίαν 
µεταποιῄσασα. Ἐχεῖ γὰρ ὁ ἔρως τοῦ ἀληθινοῦ χάλ- 
λους, ὁ &rauctog* ἐχεῖ ἡ ἐπαινετὴ τῶν τῆς σοφίας 
θησαυρῶν πλεονεξία, χαὶ fj καλή τε xal ἀγαθὴ φιλοδο- 
Ela ἡ τῇ χοινωνίᾳ τῆς τοῦ θεοῦ βασιλείας χατορθου- 
µένη, χαὶ τὸ χαλὸν πάθος τῆς ἁπληστίας, οὐδέποτε 
χόρῳ τῶν ὑπερχειμένων πρὸς τὸν ἀγαθὸν πόθον ἐπι- 
χοπτόµενον. Οὐχοῦν μαθὼν, ὅτι τοῖς χαθήχουσι χρόνοις 
ὁ τοῦ παντὸς τεχνίτης τὴν τοῦ σώματος βῶλον εἰς 
ὅπλον εὐδοχιμίας μεταχαλχεύσει, θώραχα δικαιοσύνης, 
χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, χαὶ µάχαιραν πνεύματος, 
xai περικεφαλαίαν ἐλπίδος, xal πᾶσαν τὴν τοῦ θεοῦ 
πανοπλἰαν κατεργασάµενος, ἀγαπᾷ τὸ ἴδιον σῶμα 
χατὰ τὸν τοῦ ᾿Αποστόλου νόµην, ὃς φησιν, ὅτι Οὗδεὶς 
τὸ ἑαυτοῦ σῶμα ἑἐμίσησεν. Τὸ σῶμα δὲ τὸ χεχαθαρ- 
pévov ἀγαπᾶσθαι χρῆ, οὗ τὴν ἀποποιουμένην σχω- 
ρίαν. ᾽Αληθὲς Y&p φησιν, ὥς φησιν ἡ θεία qmvh, ὅτι. 
ἐὰν fj ἐπίγειος ἡμῶν οἰχία τοῦ σχήνους καταλυθῇ, 
τότε αὐτὴν εὑρῆσομεν οἰχοδομὴν Ex Θεοῦ γενοµένην 
οἰχίαν ἀχειροποίητον, αἰώνιον Ev τοῖς οὐρανοῖς, ἀξίαν 
τοῦ εἶναι αὐτὴν Θεοῦ χατοιχητήριον Ev πνεύματι. Καὶ 
μοι μηδεὶς χαρακτῆρα, χαὶ σχΏμα, χαὶ εἶδος ὑπογρα- 
φέτω τῆς ἀχειροποιήτου ἐχείνης οἰχίας, χαθ᾽ ὁμοιό- 
τητα τῶν νῦν ἐπιφαινομένων ἡμῖν χαρακτήρων, 
xai διαχρινόντων ἡμᾶς ἀπ᾿ ἀλλήλων τοῖς ἰδιώμασιν. 
Οὐ γὰρ µόνης τῆς ἀναστάσεως ἡμῖν παρὰ τῶν θείων 
λογίων χεχηρυγµένης, ἀλλὰ καὶ τὸ δεῖν ἀλλαγῆναι 
τοὺς ἀνακαινισθέντας διὰ τῆς ἀναστάσεως, τῆς θείας 


C διεγγυωµένης Γραφῆς, ἀνάγχη πᾶσα κεχρύφθαι παν- 


τάπασι χαὶ ἀγνοεῖσθαι πρὸς ὃ τι ἀλλαγησόμεθα, τῷ 
μηδὲν ὑπόδειγμα τῶν ἐλπιζομένων Ev τῷ νῦν καθορᾶ- 
σθαι βίῳ. Νῦν μὲν γὰρ rdv τὸ παχὺ xa στερέµνιον, 
Ex φύσεως ἔχει τὴν ἐπὶ τὸ χάτω φοράν. Tócs Gb πρὸς 
τὸ ἀνωφερὲς 7) µεταποίησις τοῦ σώματος Ὑίνεται, 
οὕτως εἰπόντος τοῦ λόγου, ὅτι μετὰ τὸ ἀλλαγῆναι τὴν 
φύσιν, ἐν πᾶσι τοῖς ἀναθεθιωχόσι διὰ τῆς ἀναστά- 
σεως, Αρπαγησόμεθα àv νεφέ.αις slc ἁπάντησο 
τοῦ Κυρίου εἰς dépa: καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυ. 
plo ἐσέμεθα. El τοίνυν ἐπὶ τῶν ἀλλαγέντων τὸ βά- 
poc οὗ παραμένει τῷ σώματι, ἀλλὰ συμµετεωροπο- 
ροῦσι τῇ ἁἀσωμάτῳ φύσει οἱ πρὸς τὴν θειοτέραν 
µεταστοιχειωθέντες χατάστασιν' πάντως ὅτι xal τὰ 
λο.πὰ τῶν ἰδιωμάτων τοῦ σώματος, πρός τι τῶν θειο- 


sentaneum est, ut color, figura, circumscriptio, et D τέρων συμµετατίθεται, τὸ χρῶμα, τὸ σχῆμα, f) περι- 


relique corporis proprietates aliqua ratione divi- 
Bitus commutentur. ldcirco tametsi videmus non 
esse necessarium, ut in iis, qui resurrectione im- 
mutabuntur, ulla ejusmodi appareat differentia, 
qualem propter eorum, qui succedunt, ordinem, 
necessario natura nunc liabet, non. tamen possu- 
mus explicare quales futuri sint in. illa commuta- 
tione. Unum quidem fore omnium genus, unumque 
Christi corpus futuros omnes, atque unam omni- 
bus formam imprimendam, divina in cunctis 
imagine zqualiter eluceute, non ambigimus. Idque, 
quod talium proprietatum loco in nature immu- 


'" Ephes. vi, 15 sqq. |" Ephes, v, 29. !* ll Cor. 


Υραφὴ, xai τὰ χαθ᾽ Exactov πάντα. Τούτου χάριν 
οὐδεμίαν ἀνάγχην ὁρῶμεν τοῖς ἀλλαγεῖσι διὰ τῆς ἆνα- 
στάσεως ἐνθεωρεῖσθαι τὴν τοιαύτην διαφορὰν, ἣν νῦν 
διὰ τὴν τῶν ἐπιγινομένων ἀχολουθίαν ἀναγχαίως 
ἔσχεν ἡ φύσις. Οὔτε μὴν, ὅτι οὐχ ἔσται, σαφῶς ἔστιν 
ἀποφῄήνασθαι, ἁγνοούντων ἡμῶν εἰς 5 τι ταῦτα διὰ 
τῆς ἁλλαγῆς µεταθήσεται. Αλλ' ὅτι μὲν γένος Eozat 
τῶν πάντων ἓν, ὅταν ἓν σῶμα Χριστοῦ οἱ πάντες 
γενώµεθα. τῷ ἑνὶ χαραχτῆρι μεμορφωμένοι, oóx ἁμ- 
φιθάλλοµεν, πᾶσι χατὰ τὸ ἴσον τῆς θείας εἰχόνας ἔπι- 
λαμπούσης. Τί δὲ ἡ μῖν ἀντὶ τῶν τοιούτων ἰδιωμάτων 
ἐν τῇ ἀλλαγῇ τῆς φύσεως προσγενήσεται. «κρεῖττον 


v, 1. 1 Thess. iv, 16. 


Lc] 


DE MORTUIS. 


εἶναι πάσης στοχαστικῆς ὀννοίας ἀποφαινόμεθα. Ὡς A tatione sumus habituri, przstantius esse diei 


& ἂν μὴ xaü' ὅλου ἀγύμναστος ἡμῖν ὁ περὶ τούτου 
λόγος χαταλειφθείη, τοῦτό φαµεν, ὅτι εἰς οὐδὲν ἔτε- 
pov» τῆς χατὰ τὸ ἄῤῥεν xaX θῆλυ διαφορᾶς συνεργούσης 
τῇ φύσει, πλὴν τῆς παιδοποιίας, τάχα τινὰ στοχασμὸν 
ἔστιν ἀναλαθεῖν τῆς ἑπηγγελµένης τοῦ θεοῦ τῶν ἀγα- 
θῶν εὐλογίας ἐπάξιον kv τῷ περὶ τούτου λόγῳ, ὅτι 
εἰς τὴν ἐχείνου τοῦ τόχου ὑπηρεσίαν µεταθήσεται t) 
γεννητικὴ τῆς φύσεως δύναμις, οὗ µετέσχεν ὁ μέγας 
Ἡσαῖας εἰπὼν, ὅτι 'Axó τοῦ φόδου σου, Κύριε, àv 
}αστρὶ ἑ.1άδομεν, καὶ ὡδινήσαμεν xal ἑτέκομεν" 
ἀγεῦμα σωτηρίας σου ἑποιήσαμεν ἐπὶ τῆς γῆς. El 
γὰρ ἁγαθὸς Ó τοιοῦτος τόχος, xal σωτηρίας αἰτία γίνε- 
«a4 ἡ τεχνογονία, χαθώς φησιν ὁ Απόστολος, οὐδέποτε 
«b πνεῦμα τῆς σωτηρίας γεννῶντις παύεται͵ό ἅπαξ διὰ 
φοῦ τοιούτου τόχου τὸν πληθυσμὸν τῶν ἀγαθῶν ἑαυτῷ 
«εχνωσάµενος. Ἁλλὰ x&v τὸν χαραχτῆρα Myr vto, ᾧ 
μεμορφώμεθα, πάλιν ἡμῖν y τῇ ἀναθιώσει τὸν αὐτὸν 
συµπαρέσεσθάι, οὐδὲ πρὸς τοῦτο πρόχειρος ἡμῶν ἐστιν 
ἡ διάνοια, οὕτως f| ἑτέρως ἔχειν ὑπονοῆσαι. Εΐτε γὰρ 
ἐαὶ τοῦ αὐτοῦ λέγοι τις εἴδους τὴν ἀναθδίωσιν ἔσεσθαι, 
εἰς πολλὴν ἁμηχανίαν ἐχπεσεῖται ὁ λόγος, διὰ τὸ μὴ 
«by αὐτὸν ἑαυτῷ χατὰ τὸ εἶδος τοῦ χαραχτῆρος πάν- 
τοτε διαµένειν τὸν ἄνθρωπον, ὑπό τε τῶν ἡλιχιῶν xat 
τῶν παθηµάτων ἄλλοτε πρὸς ἄλλο εἶδος µεταπλασσό- 
µενον. ΄Άλλως γὰρ μορφοῦται τὸ νήπιον xal τὸ µει- 
ῥράχιον * ἄλλως ὁ παῖς, ὁ àvhp, ὁ μεσῆλιξ, ὁ γηραιὸς, 
ὁ πρέσθυς. Οὐδὲν τούτων ὡσαύτως ἔχει πρὸς τὸ ἔτε- 
ρον ' ἀλλὰ xa ὁ τῷ ἱχτέρῳ κατιωθεὶς, χαὶ ἐξῳδηχὼς 
«ip ὑδέρῳ, ὃ τε ξηρανθεὶς Ev τηχεδόνι, xaX ὁ πολυ- 
σαρχῄσας Ex τινος δυσχρασίας, ὁ χατάχολος, ὁ αἷμα- 
«unc, ὁ φλεγµατίας * ἑχάστου τούτων πρὸς τὴν ἔπι- 
κρατοῦσαν δυσχρασίαν συμμµορφουµένου, οὔτε παρα- 
µένειν ταῦτα μετὰ τὸ ἀναθιῶναι καλῶς ἔχει λογίσα- 
σθαι, τῆς ἀλλαγῆς πάντα σχευαζούσης πρὸς τὸ θειό- 
τερον, οὔτε οἷον ἡμῖν ἐπανθήσει cb εἶδος εὔχολόν ἐστιν 
ἀναλογίσασθαι, τῶν κατ ἐλπίδα ἡμῖν προχειµένων 
ἀγαθῶν, ὑπὲρ ὁᾳθαλμὺν, καὶ ἀχοὴν, καὶ διάνοιαν εἶναι 
απεπιδτευµένων. Ἡ τάχα γνωριστιχὸν εἶδος ἑκάστου 
«hv ποιὰν ἱδιότητα τῶν ἠθῶν εἰπών τις, οὐ τοῦ παν- 
«bc ἁμαρτήσεται. Καθάπερ yàp νῦν ἡ xaxá τι παρ- 
αλλαγἡὴ τῶν kv ἡμῖν στοιχείων τὰς τῶν χαρακτήρων 
ἐν ἑχάστῳ διαφορὰς ἑξεργάζεται, χατὰ πλεονασμὸν 
 ἑλάττωσιν τῶν ἀντιστοιχούντων τινὸς σχηµατιζο- 
µένου τε xai χρωννυµένου τοῦ κατὰ τὴν μορφὴν ἰδιώ- 
µατος * οὕτω µοι δοχεῖ τὰ εἰδοποιοῦντα τότε τὴν ἑχά- 
στου μορφὴν οὐ ταῦτα τὰ στοιχεῖα γίνεσθαι, ἀλλὰ τὰ 
τῆς χαχίας ἡ τῆς ἀρετῆς ἰδιώματα, ὧν fj ποιὰ πρὸς 
ἄλληλα µίξις, f) οὕτως f| ἑτέρως τὸ εἶδος παρχσχενά- 
ζει χαρακτηρίζεσθαι. Οἷον δή τι σχεδὸν καὶ ἐπὶ τοῦ 
φαρόντος γίνεται βίου , ὅταν ἡ ἔξωθεν τοῦ προσώπου 
διάθεσις τὴν ἐν τῷ κρυπτῷ τῆς ψυχῆς χαταμηνύῃ 
διάθεσιν' ὅθεν ῥᾳδίως ἐπιγινώσχομεν τόν τε τῇ λύπῃ 
κρατούµενον, xat τὸν τῷ θυμῷ διανεστηχότα, χαὶ τὸν 
ἐν ἐπιθυμίᾳ λνόµενον xal éx τοῦ ἑναντίου, τὸν qat. 
δρὺν, τὸν ἀόρχητον, τὸν τῷ σεμνῷ χαρακτῆρι τῆς σω- 
φροσύνης χαλλωπιζόμενον. 


** [ga, xavi, 18. '* I Tim. n, 15. 


ee ἅ φ 


quam ut ulla cogitatione conjicere valeamus 
ne tali in re nostra plane rudis oratio deprehi 
tur, dicimus, maris οἱ feminz differentiam ni 
nature usum prebituram ; nisi quamdam * 
filiorum susceptionis similitudinem promiss: 
a Deo bonorum copia dignam intelligamu: 
ejusmodi partui gigneudi vis naturalis inse! 
qualem sentiebat Isaias, cum diceret : Ez t 
tuo, Domine, concepimus, et parturivimus, et pt 
mus, spiritumque salutis tug fecimus in terra!*. 
si bonus est partus hujusmodi, salutisque « 
est procreatio filiorum, ut ait Apostolus !5, r 
unquam illic gignendi salutis spiritum flnem f 
qui tali partu sibi copiam bonorum semel pepe 


B Sin aliquis eamdem formam nobis reviviscen 


futuram dicat, ego, nec ut ejus sententize sul 
bam, facile adduci queam, nec utrum res alit 
beat, cogitare. Multa enim absurda illius, αι 
sentit, opinionem consequuntur, cum nom e 
semper in eodem homine species formaque m: 
sed pro ztatum affectionumque varietate a: 
commutetur. Etenim qui nunc est adolescens, i 
puerque fuit, mox erit vir, deinde ad vite ux 
terminum veniet, post illum transibit, fletque 
Φίαίθ provectus et senex. Et qui horum in : 
sunt ztatis gradu, non sunt inter se similes 
alius regio morbo squalidus est, alius aqua 

cute inflatus, alius confectus tabe, alius prav 
nis redundantia corpulentus, alius bilis, aliu 
guinis, alius pituite nimia laborat copia 
quidem omnes, ut tales reviviscant, et iisden 
morbis maneant, minime putandum est ; cun 
nia tunc in meliorem divinioremque statum i 
tatione sint convertenda, nec facile rursui 
explicare, qualis futura sit preclara illa forro: 
decorabimur, cum spe nobis proposita sint ea 

quz nec oculis, nec auribus, nec cogitatione 
sumus comprehendere. Quod si quis formam 
dignosci valeamus, in certa morum qualitat 
ceret sitam collocatamque fore, is non prorsu 
sitan aberraret. Ut quemadmodum nunc πι 
elementorum in nobis mutatione differentes ir 
quoque notas impressas cernimus, prout al 


p eorum majore minoreve copia, propria cuj 


forma colorque fingitur: ita qus tunc pro 
singulorum formam exprimant, non element 
tura sint, sed vitiorum aut virtutum quzdam 
se hoc aut illomodo commisto: qua expressa | 
cujusque species apparebit. Cujus rei simile 
dam propeinodum hic etiam contigit, cum 
vultus intimam animi affectionem indicat, ut 
moerore vinci, illum efferri iracundia, aliun 
grare cupiditate, aut contra hunc natura |: 
illum minime iracundum, alium insigui qu 
mnodestia preditum, facile cognoscamus. 


bob 


Quemadmodum igitur in hac vita animi affectio A 


est veluti forma quedam in vultu, atque oculis 
expressa, qua, quo modo se intus habeat homo, 
declaratur : sic mihi videtur, cum natura hominis 
diviniorem,adepta sitstatum,ex moribus quisque suis 
effingi, nec aliud esse, aliud vider:, sed qualis est, talis 
omnino cognosci, ut qui castus, qui justus, qui 
mansuelus, qui purus, qui benignus, qui pius, 
atque inter hos qui bonis omnibus, aut qui uno 
tantum aut pluribus ornatus, quique in uno qui- 
dem inferior sit, in alio sutem superior constet. 
Ex his enim similibusque magis minusve prazstan- 
tibus proprietatibus, quz? in ipsis conspicua sunt, 
varie singulorum differentiz distinguuntur, donec 
novissima tandem, ut Paulus ait !*, inimica morte 
destructa, maloque cunctis e rebus penitus extur- 
bato atque deleto, una in oinnibus divina pulchri- 
tudo fulgebit, ad cujus exemplar initio formati 
sumus. Hzc autem est lux, puritas, immortalitas 
vita el veritas, et alia ejusdem generis. Neque enim 
dedecet, diei lucisque filios et esse et videri. Lucis 
autem, et puritatis, et immortalitatis nulla muta- 
tio differentiave it eodem genere reperietur, sed 
una gratia in omnibus elucebit, cum filiilucis effecti 
fulgebunt ut sol, quemadmodum voce sua veris- 
sima Dominus ipse denuntiat 17: cumque ex divina 
promissione perfecti erunt, idemque sentient, una 
eademque in omnibus gratia sic effulgente, ut pro- 
ximo quisque suo laetitiam impertiatur. Ex quo 
flet, u&. aliorum alii pulchritudinem contuentes, 
mutuis inter se gaudiis vicissim afficiantur, nulla 
mali, aut vitii, aut turpitudinis macula decus illud 
in deformem speciem commutante. Hxc nobis mens 
nostra pro decedentibus ex hac vita, voces eorum 
nobis, ut fieri potest, indicans, disseruit. Nos autem 
Pauli verbis utentes, consilium nostrum ad eos 
qui in squalore luctuque versantur concludetmus : 
Nolo vos ignorare, fratres, de dormientibus, ne con- 
trristemini, sicut et ceteri, qui. spem non habent i, 


Si quid ergo studio dignum de iis qui dormie- 
runt, didicimus , degenerem istum servilemque 
moerorem amplius ne suscipiamus ; aut si lugens 
dum est, laudabilem illum complectamur luctum; 


'Ss. GREGORII. NYSSENI 


556 


Ὥσπερ τοίνυν κατὰ τὴν ἑνεστῶσαν ζωὴν pope, 
γίνεται dj ποιὰ διάθεσις τῆς χαρδίας. καὶ πρὸς τὸ ἐγ- 
χείμενον πάθος τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος ἀπεικονίζεται» 
οὕτω'μοι δοχεῖ πρὸς τὸ θειότερον ὑπαλλαγείσης τῆς 
φύσεως, εἶδοποιεΐσθαι διὰ τοῦ Ίθους ὁ ἄνθρωπος, οὐκ 
ἄλλο τι (v xal ἄλλο φαινόµενος, ἀλλ᾽ ὅπερ ἑστὶ τοῦτο 
καὶ Υινωσχόμενος, ὡς ὁ σώφρων, ὁ δίχαιος, ὁ πρᾶος, 
ὁ χαθαρὸς, ὁ ἀγαπητιχὸς, ὁ φιλόθεος, xal πάλιν ἓν 
τούτοις, f| ὁ πάντα ἔχων τὰ ἀγαθὰ, 7| 6 ἐν ἑνὶ µόνῳψ 
κοσμούμενος, ἢ ὁ ἐν τοῖς πλείοσιν εὑρισχόμενος, f) ὁ 
ἐν τῷδε μὲν ἑλαττούμενος, πλεονεχτῶν δὲ χατὰ «b 
ἕτερον. Ἐκ τούτων γὰρ xa τῶν τοιούτων τῶν τεχατὰ 
τὸ κρεῖττον καὶ τῶν κατὰ τὸ ἑναντίον ἐπιθεωρουμένων 
ἰδιωμάτων, εἰς διαφόρους ἰδέας οἱ xa0' ἔχαστον &z' 
᾽ἀλλήλων µερίφονται, ἕως ἂν τοῦ Loyátou Ἐχθροῦ 
καταργηθέντος, ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, xal τῆς χα- 
χίας χαθόλου πάντων τῶν ὄντων ἐξοιχιαθείσης, ἓν τὸ 
θεοειδὲς κάλλος ἑπαστράφῃ τοῖς πᾶσιν, ᾧ χατ ἀρχὰς 
ἑμορφώθημεν. Τοῦτο δέ ἐστι φῶς, xat χαθαρότης, 
xai ἀφθαρσία, xaX ζωὴ, καὶ ἀλήθεια, xal τὰ τοιαῦτα. 
0ὐδὲ γὰρ ἀπειχός ἐστιν ἡμέρας τόχνα καὶ φωτὺς εἶναί 
τ6 xal φαίνεσθαι: φωτὸς δὲ xal χαθαρότητος xal 
ἀφθαρσίας, οὐδεμία παραλλαγἡ οὐδὲ διαφορὰ πρὺς τὸ 
ὁμογενὲς εὑρεθήσεται ' ἀλλὰ µία χάρις ἐπιλάμέει 
τοῖς πᾶσιν, ὅταν υἱοὶ φωτὸς γινόµενοι λάµφωσιν ὡς 
ὁ fto, κατὰ τὴν ἀφευδῃ τον Κυρίου φωνἠν * ἀλλά 
xaX τὸ πάντας ἔσεσθαι τετελειωμένους εἰς τὸ Bv χατὰ 
τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ θεοῦ Λόγου, τῆς αὐτῆς ἔχεται 
διανοίας, τὸ µίαν xal τὴν αὐτὴν τοῖς πᾶσιν ἐπιφανή- 
σεσθαι χάριν, ὡς τὴν αὐτὴν εὐφροσύνην ἕχαστον τῷ 
πέλας ἀντιχαρίζεσθαι. Δι’ ὧν ἕχαστος xal εὐφραίνε- 
ται τοῦ ἑτέρου τὸ κάλλος βλέπων, xat ἀντευφραίνει, 
μηδεμιᾶς xaxiac μεταμορφούσης τὸ εἶδος εἰς εἰδεχθῇ 
χαρακτΏρα. Ταῦτα ἡμῖν ὁ νοῦς ὁ ἡμέτερος ἀντὶ τῶν 
χατοιχοµένων διείλεχται, τὰς Φωνὰς ἐχείνων ὡς ὃνυ- 
νατὸν ἡμῖν ὑποχρινόμενος. Ἡμεῖς δὲ τῇ τοῦ μεγάλου 
Παύλου φωνῇ τὴν πρὸς τοὺς βαρυπενθοῦντας συµόθου- 
λὴν περιγράφωμµεν, ὅτι Ob θἐ]ω ὑμᾶς ἀγνοεῖν, 
ἆδε1φοὶ, περὶ τῶν κεκοιµηµένων, ἵνα μὴ Jvzn- 
σθε, ὡς καὶ οἱ Aouxol, οἱ μὴ ἔχοντες éAsxí6a. 

El οὖν τι µεμαθήχαμεν σπουδής ἄξιον περὶ τῶν 
χεχοιµηµένων, δι ὧν ἡμῖν ὁ λόγος τὰ περὶ τούτων 
ἐφιλοσόφησε, µηχέτι τὴν δυσγενῆ ταύτην xal ἀν- 
δραποδώδη λύπην παραδεξώµεθα. 'AX εἰ χρὴ xal 


qui cum virtuie conjunctus est. Ut eniin. voluptas [) λυπεῖσθαι, ἐκείνην ἑλώμεθα τὴν λύπην, τὴν ἔπαινε- 


alia pecudibus convenit rationique adversatur, alia 
pura est, et a malerie sordibus remota ; sic id, 
quod voluptati contrarium est, in vitium virtutem- 
que dividitur. Est igitur lugendi genus unum, quod 
beatum vocatur, et in excolenda parandaque vir- 
tute non abjicitur, quod quidem ab insana ista 
servilique moestitia longe diversum est.In hac enim 
quicunque versatur, in posterum pcnitebit, quippe 
qui e constantiz gradu depulsus se a perturbatione 
superari permiserit. At. beatus ille luctus minime 
repudiandam pudendamve tristitiam prabet iis, 
qui per illum ex virtute vitam suam instituunt. 


!* [ Cor. xv, 96. 


τὴν xai ἑνάρετον. Ὡς γὰρ τῆς ἡδονῆς τὸ μέν ἐστι 
χτηνῶδες xaX ἄλογον, τὸ δὲ χαθαρόν τα xai ἄθλον» 
οὕτω xa τὸ ἀντιχείμενον τῇ ἡδονῃ πρὺς χαχίαν xat 
ἀρετὴν διαστέλλεται. "Ἔστιν οὖν τι xat πένθους εἶδος 
µαχαριζόμενον, xat πρὸς χτῆσιν ἀρετῆς οὐχ ἀπόδλη- 
τον, ὅπερ ἑναντίως ἔχει πρὸς τὴν ἄλογον ταύτην xal 
ἀνδραποδώδη χατήφειαν. Ὁ μὲν γὰρ ἓν ταύτῃ Υενό- 
µενος, ἑαυτοῦ μετὰ ταῦτα διὰ µεταµελείας χαθάψε- 
ται, ὡς ἔξω τοῦ χαθεστῶτος παρενεχθεὶς, ὅτε τοῦ 
πάθους ἵττων ἐγένετο. Τὸ δὲ µακαριζόμενον πένθος, 
ἀμεταμέλητον xal ἀναπαίσχυντον ἔχει τὴν σχυθρω- 
πότητα, τοῖς δι’ αὐτοῦ τὸν ἑνάρετον χατορθοῦσι βίον. 


" Matth. xin, 40. "51 Thess, iv, 19. 


51 


DE MORTUIS. 


558 


Πενθεῖ γὰρ ὡς ἀληθῶς ὁ Ev συναισθἠσει τῶν ἀγαθῶν A Dolet enim ex animo, vereque luget is qui illa bona 


ἐχείνων γενόμενος, ὧν ἀποπέπτωχεν , ἀντιπαραθεὶς 
thv ἐπίχηρον ταύτην χαὶ ῥυπῶσαν ζωὴν τῇ ἀχηράτῳ 
ἑχείνῃ µαχαριότητι, $c ἓν ἐξουσίᾳ fjv, πρὶν τῇ ἔξου- 
σίᾳ εἰς χαχὸν ἀποχρήσασθαι * χαὶ ὅσῳ πλέον ἐπὶ τῷ 
τοιούτῳ Bi βαρύνει τὸ πένθος, τοσούτῳ μᾶλλον ἐπι- 
ταχύνει ἑαυτῷ τὴν τῶν ποθουµένων ἀγαθῶν κτῆσιν. 
*H yàp τῆς τοῦ χαλοῦ ζημίας συναἰσθησις , τῆς περὶ 
«b ποθούµενον σπουδῆς ὑπέχχαυμα γίνεται. Οὐκοῦν 
ἐπειδὴ πρ ἐστι χαὶ σωτήριον πένθος, καθὼς ὁ λόγος 
ὑπέδειξεν, ἀχούσατε οἱ πρὸς τὸ τῆς λύπης πάθος εὖ- 
χόλως χαταφερόµενοι, ὅτι οὗ χωλύοµμεν τὴν λύπην, 
ἀλλ ἀντὶ τῆς χατεγνωσµένης τὴν ἀγαθὴν συµδον- 
λεύοµεν. Mh λυπεῖσθε τοίνυν τὴν τοῦ κόσμου λύπην 
«ἣν χατεργαζοµένην τὸν θάνατον, χαθώς φησιν ὁ 


Ἀπόστολος, ἀλλὰ τὴν κατὰ θεὸν, ἧς τὸ πἐρας ἡ τῆς B 


ψυλχῆς ἐστι σωτηρία. Τὸ γὰρ slixr, xal pátnv τοῖς 
χεχοιμημµένοις ἐπιχεόμενον δάχρυον, τάχα xa xaza- 
χρίσεως αἴτιον Ὑίνεται τῷ καχῶς οἰχονομοῦντι΄ τὸ 
χρήσιµον. Ei γὰρ ἐπὶ τούτῳ λυπηρὰν ταύτην διάθε- 
σιν ἐνετεχτήνατο τῇ φύσειὸ πάντα Ev σοφίᾳ ποιῄσας, 
&p' ᾧ τε χαθάρσιον μὲν αὐτὴν εἶναι προχατασχούσης 
χαχίας , ἑφόδιον δὲ τῆς τῶν ἐλπιζομένων ἀγαθῶν 
. µετουσίας * τάχα ὁ µάτην καὶ ἀνωφελῶς ἐκχέων τὸ 
δάχρυον , διαθληθήσεται τῷ ἰδίῳ δεσπότῃ, κατὰ τὸν 
εὐαγγελιχὸν λόγον, ὡς χαχὺς οἰχονόμος διασπείρων 
ἀχρῄστως τὸν πιστευθέντα πλοῦτον. Πᾶν γὰρ τὸ Ec 
ἀγαθῷ χρησιμεῦον, πλοῦτός ἐστι τοῖς τιµίοις τῶν 
κειμηλίων ἐναριθμούμενος. Οὐ θέλω οὖν ὑμᾶς ἀγνοεῖν, 
ἀβελφοὶ, περὶ τῶν χεχοιµημένων, ταῦτα & µεμαθήχα- 
μεν, xai εἴ τι ἄλλο πρὸς τούτοις παρὰ τοῦ Πνεύματος 
τοῦ ἁχίου τοῖς τελειοτέροις ἀποχαλύπτεται µάθηµα, 
ἵνα μὴ λυπῄσθε, ὡς xal οἱ λοιποὶ οἱ p ἔχοντες ἑλ- 
πίδα. ἸΜόνων γάρ ἐστι τῶν ἁἀπίστων τὸ τῷ παρόντι 
Bip τὰς τοῦ (fjv ἑλπίδας περιορἰζειν, xaX διὰ τοῦτο 
συμφορᾶς ἄξιον ποιοῦνται τὸν θάνατον, ὅτι αὐτοῖς τὸ 
πιστευόµενον παρ ἡμῶν οὐκ ἐλπίξζεται. "Hpetg δὲ 
9p µεχάλῳ ἐγγνητῇ τῆς ἐχ νεχρῶν ἀναστάσεως πε- 
πιστευχότες, αὐτῷ τῷ Δεσπότῃ πάσης τῆς κτίσεως, 
ὃς διὰ τοῦτο χαὶ ἀπέθανε χαὶ ἀνέστη, ἵνα τῷ ἔργῳ τὸν 
περὶ τῆς ἀναστάσεως λόγον πιστώσηται, ἀναμφιδό- 
λως ἔχωμεν τῶν ἀγαθῶν «ry» Elba, ἧς παρούσης ἡ 
ἐπὶ τοῖς χατοιχοµένοις λύπη χώραν οὐχ Έξει. 'O δὲ 
Θεὸὺς ἡμῶν xat Κύριος Ἰησοὺῦς Χριστὸς, ὁ παραχα- 


λῶν τοὺς ταπεινοὺς, παρακαλέσῃ ὑμῶν τὰς καρδίας, D 


xai στηρίζῃ εἰς τὴν ἑαυτοῦ ἀγάπην διὰ τῶν οἰχτιρ- 
μῶν αὐτοῦ, ὅτι αὐτῷ fj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν 
αἰώνων. Αμήν. 


'* 1f Cor. vii, 10, ?* Luc. xvi, 1, sqq. 


considerat, a quibus excidimus, dum mortalem 
istam ac sordidam vitam comparat cum iminortali 
illa beatitudine, qua potiebatur antequam potestate 
ad bonum abuteretur, quantoque magis in hac vita 
ejusmodi luctum intendit, tanto celerius ad opta- 
tam bonorum possessionem aspirat. Nam qui boni 
jacturam animadvertit, ad illud recuperandum ar- 
dentiore studio concitatur. Proinde, cum salutare 
lugendi genus, ut ostendimus, inveniatur, animad- 
vertite, qui ad moarorem et luctum estis propen- 
Siores, nos non interdicere, quo minus mosreatis 
et lacrymetis, sed vobis consulere, ut pro malo 
damnatoque luctu bonum et laudabilem complecta- 
mini. Itaque nolite mundi luctum tristitiamque 
suscipere, qua, ut inquit Apostolus '*, mortis cau- 
sam affert, sed eam mostitiam sumite, qux Deo 
placet, cujus finis est animi salus. Etenim inanes 
temereque effuse pro defunctis lacrymz fortasse 
causa damnationis erunt illi, qui re abutitur bona. 
Nam si tristem hanc animi affectionem idcirco 
nobis inservit is qui cuncta sapienter egit, ut a 
maló, quod nos invasit, expiaret, et ad ea bona, 
qua speramus, fruenda perduceret : forte qui fru- 
stra atque inaniter lacrymas fundunt, vocabuntur 
in crimen apud dominuin suum, ut malus ille villi- 
cus, qui, ut in Evangelio legimus 39, divitias sibi 
creditas inutiliter dissipaverat. Quacunque enim 
2d bonos usus referri possunt, diviti: sunt in the- 
sauris ceelestibus enumeratz. Nolo igitur ignorare 
νοβ, fratres, qux» de iis qui dormierunt, didicimus, 
et si quid pr:vterea Spiritus sanctus perfectioribus 
patefacit, ne tristitia moeroreque afficiamini, ut 
celeri qui spem non habent. Soli enim, qui a fide 
aleni sunt, praesentis vite finibus vivendi spem 
terminant οἱ circumscribunt, ideoque mortem de- 
plorandam putant, quod ea, qua nos credimus, 
non sperant. Nos autem, qui magno locupletique 
resurrectionis a mortuis sponsori vadique credi- 
mus, ipsi rerum omnium procreatarum Domino, 
qui ob id mortuus est et resurrexit, ut re ipsa 
resurrectionis rationem confirmaret et comprobaret, 
ceriam atque exploratam bonorum spem habeamus, 
qua prasente luctus in eorum obitu, qui ex hac 
vita decedunt, nullum habebit locum. Deus autem 
noster, Dominus Jesus Christus, qui afflictos atque 
humiles consolatur, consoletur animos vestros, et 
misericordia benignitateque sua vos ad se diligendum 
inflammet atque corroboret, quoniam ipsi est gloria 
in secula seculorum. Ámen. 


929 S. GREGORII NYSSENI 940 





TOY ΑΥΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
IIPOTPEIITIKOZ ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ. 


EJUSDEM S. GREGORII 
ADHORTATIO AD P(ENITENTIAM. 


Est Asterii Amaseni, quem vide tom. XL, col. 351. 





TOY AYTOY 
ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ APXHN ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΟΝ. 


EJUSDEM 
IN PRINCIPIUM JEJUNIORUM. 


Etiam ad Asterium pertinet. Vide ibid., col. 510. 





TOY AYTOY 
ΕΙΣ ΠΡΩΤΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ ΠΕΤΡΟΝ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΝ. . 


EJUSDEM 
IN PRIMOS APOSTOLOS PETRUM ET PAULUM. 


llanc sermonem sub nomine Gregorii Nysseni edidit Gretserus Ingolstadii, 1620, in-8 (Opera omnia, XIV. 
$50) ; sed esi Maximi Plarmda. Cf. Fabricium initio tomi 1 hujus edition 


δει 


"— 


CONTRA MANICILEOS. 


549 





TOY AYTOY 
ΚΑΤΑ ΜΑΝΙΧΑΙΩΝ ΛΟΓΟΣ 


Δώδεκα συν. λογισμῶν, ὅει €ó xaxór, φθαρτὸν καὶ γενν ητὸν καὶ ἀν ύπαρκτον, καὶ ὁ τούτου δὲ zac 
διάέοΊος οὐκ ἀγένγητος. , ^w 


φρ-- 


EJUSDEM 
CONTRA MANICH/JEOS ORATIO 


Decem constans syllogismis, qua probatur, Malum corruptibile esse et creatum et non subsistens, ejusque 
patrem diabolum increatum non. esse (1). 


RU τι ἂν χαχὸν , xolacvtov* οὐδὲν δὲ χολαζόμενον A — Si quid sit malum, puniendum est : nibil autem 


ἄφθαρτον. 0ὐδὲν ἄρα καχὸν ἄφθαρτον. 


0ὐδὲν φθαρτὸὺν ἀγέννητον * ἔστι δὲ τὸ χαχὸν φθαρ- 
«6v. Τὸ &pa xaxby οὐκ ἀγέννητον. 

Οὐδὲν xax' οὐσίαν xaxóv * tip τὸ χαχὸν ποιὸν εἶναι. 
0ὐδὲν δὲ ποιὸν οὐσία. Τὸ ἄρα xaxbv οὐχ οὐσία. 


Πάντα τὰ ἑναντία ἀλλήλων φθαρτά' τὰ δὲ ἁγέννητα 
ὄντα οὗ φθαρτά. Τὰ &pa ἑναντία οὐχ ἄφθαρτα. 
0ὐδὲν ἀγέννητον τρεπτόν' τρέπεται δὲ τὸ ἀγαθὸν 
πρατηθὲν ὑπὸ τοῦ xaxov. Τὸ ἄρα ἀγαθὸν οὐκ ἁγέν- 
νητον. 
. T6 ἀγέννητον οὐκ ἔστιν ὀρεχτιχὸν φθορᾶς τινος, 


quod punitur incorruptibile est. Nihil igitur malum 
est incorruptibile. 

Nibil corruptibile est increatum : malum autem 
est corruptibile. Ergo malum non est.increatum. 

Nihil secundum substantiam malum est : quod 
malitia sit qualitas. Nulla porro qualitas est sub- 
stantia, malum igitur non est substantia. 

Omnia contraria 4 se iuvicem corrumpuntur : 
quz: autem increata sunt, non sunt corrupiübilia. 
Ergo contraria non sunt incorruptibilia. 

Nihil increatum immutabile est : bonum autem 
a malo superatum mutatur. Bonum igitur non est 
increatum. 

Quod increatum est, non est ejusmodi, ut inter- 


οὐδέ γε φθαρτιχόν * τὸ δέ γε xaxbv ὀρεχτιχὸν φθορᾶς. p itum appetat, aut. interitum afferre possit: atqui 


Tt ἄρα χαχὸν οὐχ ἀγέννητον. 


Al θεῖαι Γραφαὶ ταῖς χολάσεσι παραδίδοσθαι o0 
τους ἄλλους μόνους χαχοὺς, ἀλλὰ χαὶ αὐτὸν τὸν 
διάόολον λέγουσι * πᾶν δὲ τὸ χολάσει παραδιδόµενον 
τρεπτόν * οὐδὲν δὲ τρεπτὸν ἀγέννητον. 0ὐδὲν ἄρα τῶν 
καχῶν ἁγέννητον. 

Τῶν δι ὅλου ἑναντιουμένων , οὐδὲν χοινόν. Ὥστε 
πᾶσα ἀνάγχη τὸ [ἀγαθὸν] ὑπάρχει, uh ὃν ἄρα τὸ 

Πᾶς 4 εὐλόγως ὁρεγόμενός τινος ἐπιτετευγμένην 
ἴχει τὴν BoeEtv , ᾗ εὐλόγως ὀρέγεται ' τῶν φθαρτῶν 
liga ἐστὶν ἡ χαχία * τῶν φθαρτῶν οὖσα ἀφανισθήσε- 
ται. Αφανιζομένη δὲ, οὐχ ἔστιν ἀγέννητος. 


Ἀγέννητον τὸ χαχὸν, κατὰ φύσιν αὐτῷ ὑπάρχει 
τὸ χαχὸν εἶναι. Οὐδεὶς δὲ κατὰ φύσιν ἐνεργῶν ἆμαρ- 
τάνει' τὸ ἄρα ἀγέννητον οὐχ ἁμαρτάνει. Τὸ μὴ 
i: μιαρτάνον οὐχ ὑπαίτιον * ὑπαίτιος δὲ ὁ Σατανᾶς. Οὐκ 
Sga ἁγέννητον. 


Fragmenta hzc S. Gregorio Nyss. abjudicanda 
tar, quandoquidem integra nec ullo verbo 


1) 
Εμίλιο in libro Didvmi Alex. Contra Manichaos 


malum interitum appetit. Malum ergo non est in- 
creatum. 

Suppliciis plecti non alios tantum malos, sed 
ipsum diabolum Scripture sacrz testantur ; quid- 
quid autem supplicio plectitur est mutabile; nihil 
porro mutabile increatum est. Nihil igitur ex malis 
increatum est. 

Nibil commune est iis, qua penitus sunt con- 
traria. ltaque necessarium omnino est, ut cum 
bonum exsistat, id quod malum est non exsistat. 

Quicunque cum ratione appetit appetitum suum 
expleri ac perfici videt, quatenus cum ratione ap- 
petit : cum autem corruptibilium appetitu teneatur 
malitia, delebitur. Si autem deleatur, non eit in- 


C creata. 


Increatum si sit malum secundum naturam, eo 
ipso exsistit quod malum est. Átqui nen:o secun- 
dum naturam agens peccat : quod ergo increatum 
est, non peccat : quod non peccat, non est obno- 
xium supplicio. Satanas autem est supplicio obno- 
xius. Non ergo res est increata. 


contineri detexi. FEssLteR Jnstit. Patr. 1, 595, 
not. — Vide Patroelogig hujusce tom. XXXIX, 
col. 1087 C. 





S. GREGORII NYSSENI 


TOY AYTOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


EIIIZKOIIOY ΝΥΣΣΗΣ 


ΕΙΣ ΤΗΝ EAYTOY XEIPOTONIAN. 


EJUSDEM 5. GREGORII 


EPISCOPI NYSSENI 


IN SUAM ORDINATIONEM. 


Fr. Duc&o interprete. 


Ad nos etiam spiritualis instruendi convivii sors A 


et offüicium devolutum est, tametsi idonei potius 
simus, ut alienorum participes flamus bonorum, 
quam ut ipsi nostra largiamur. Equidem omni ope 
conatuque contendi, ut ab ejusmodi pendendis tri- 
butis propter meam in dicendo penuriam immunis 
essem, prout etiam fert lex quzpiam conviviorum. 
Sic enim accepi homines, qui lauta et magnifica 
victus ratione utuntur, cum communibus compran- 
soribus omnibus in orbem convivia instruxerunt, 
si quis ex numero convivarum sit angustioris for- 
tunz, solitos eum a communi symbola conferenda 
immunem mensse socium non repudiare. Πέ quo- 
que optabam ipse diliorum epulis tanquam mensa- 
yum assecla adhiberi. Quando autem eximius et 


*HA0c xa ἓφ᾽ ἡμᾶς fj τῆς πνευματιχῆς ἑστιάσεως 
λειτουργία, µετέχειν μᾶλλον ἑτέρων, T] ἑαυτοὺς παρ- 
έχειν ἄλλοις, ὄντας ἐπιτηδείους. Καΐτοι γε ἔγωχε 
xai παντελῶς ἠξίουν ἀτελῆς εἶναι τῶν τοιούτων φό- 
pov, διὰ τὴν τοῦ λέγειν πενίαν, χατά τινα νόμον συµ- 
ποτιχόν. ᾿Αχούω γὰρ τοὺς ἀκροτέρους τὴν δίαιταν, 
ὅταν Ex περιόδου τῷ κοινῷ συσσιτίῳ τὰς εὐωχίας 
παρασχευάσωσιν, ef τις ἐχ τοῦ καταλόγου τῶν δαιτυ- 
µόνων πενέστερος εἴη, τοῦτον χοινῆς συνθήχης ἁτελῆ 
σύνδειπνον ἔχειν. Οὕτω xal αὑτὸς ἐθουλόμην ἔπι- 
σίτιος εἶναι τῆς τῶν πλουσίων τροφῆς ' ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ὁ 
χαλός τε χαὶ πλούσιος ἑστιάτωρ οὗτος οὐδὲ ἡμῶν 
φείδεται, διαχονεῖν δὲ προστάττει, ἐρῶ πρὸς αὐτὸν, 
Φ/1ε, χρῆσόν μοι τῶν cov ἄρτων  ἄρτους δὲ λέγω 
τῆν διὰ τῶν εὐχῶν συμμµαχίαν. IIoc γὰρ ἔστι τοῖς 


opulentus bic convivii dominus ne nobis quidem B πνευματιχοῖς τούτοις χηρίοις τὴν ἀχοὴν ὑμῶν ἔντρυ- 


vult parcere, sed et ministrare nos jubet : sic agam 
cum illo, Amice, commoda mihi aliquot ex panibus 
tuis ", panes autem appello, quod precibus fertur 
auxilium. Quid enim attinet aures vestras, quz 
spiritualibus istis favis sese oblectarunt, jejuna 
egenaque excipere oratione? Ac fortasse melius se 
habeat, si quemadmodum in gymnicis certaminibus 
illorum est stadium, qui viribus corporis in illis 
valent, czxteri vero decertantium fiunt spectatores: 
νὰ in hoc spirituale stadium illi soli, qui virtute 
sanctorum ac robore pollent, adversus athletas 
prodeant : si quis autem sit ex iis, quorum unus 
ego sum, cui cani sint crines, fracti autem ob 
selatem vires, tremula etiam et nonnihil claudicans 


φήσασαν, πενιχρῷ καὶ πτωχεύοντι δεξιώσασθαι λόγῳ;, 
Καὶ τάχα καλῶς εἶχεν, ἵν' ὥσπερ ἐπὶ τῶν γυμνιχῶν 
ἀγώνων ᾽ µόνων γὰρ τῶν ἰσχυόντων ky. ἐχείνοις bot 
τὸ στάδιον, οἱ δὲ λοιποὶ θεαταὶ γίνονται τῶν ἄγωνι- 
ζομένων * οὕτω χαὶ εἰς τὸ πνευματιχὸν τοῦτο στάδιον 
μόνους τοὺς σφριγῶντας ἓν τῇ δυνάµει τῶν ἁγίων πρὸς 
τοὺς ἀγωνιστὰς ἀποδύεσθαι * εἰ δέ τις εἴη τῶν οἷος 
ἐγὼ, ᾧ πολιὰ μὲν ἡ θρὶξ, νωθρὰ δὲ ὑπὸ τοῦ χρόνου ἡ 
δύναμις , ὑπότρομος δὲ xal ὑποσχάξων ὁ λόγος, voi 
τον ἐᾷν τοῖς ἱδρῶαι τῶν ἀγωνιστῶν ἐπευφραίνεσθαι. 
Οὐκ οὖν μηχύνωμεν ὑμῖν, ἀδελφοὶ, τὸ προοἰµιον, ἓν- 
ασχολούµενοι τῷ θαύματι τῶν προλαθόντων. "His 
χεχορεσµέναι ἐστὲ, ἤδη ἐπλουτήσατε * ὁ δὲ χόρος ἀπὸ 
γλυχασµάτων ἑστίν * τούτοις γὰρ ὑμᾶς ὁ προλαθὼν 


oratio, huic permittatur, ut se athletarum contentio- C λόγος ἐτιθήνατο. Τάχα οὖν ἄχρηστον χόρον ἑπέδαλλε 


nibus spectandis oblectet. Ne igitur longius vobis, 
fratres, sermonis exordium Jprotrahamus, cum 
mirificis eorum qui ante nos dixerunt orationibus 
operam dederitis; Jam saturati estis, jam divites 
facti estis; a rebus quippe dulcibus satielas gigni- 


"* Luc. xi, 5. 


xóptp ἑπάνω τῶν χρυσῶν λόγων, οἷόν τισι µολνδδίνοις 
νοµίσµασι τὴν μνήμην ἐπιφορτίξοντα * πλὴν ὅτι συν- 
τελεῖ πολλάκις εἰς συνέργειαν κάλλους καὶ ἡ χείρων 


: Όλη χαταμιχθεῖσα τῇ χρείττονι, ἐγγὺς ἡ ἀπόδειξις. 


Ορᾶς τὸν ὑπὲρ χεφαλῆς τοῦτον ὄρυφον, ὡς χαλὸς 


545 


IN SUAM ORDINATIONEM 


b16 


Εδεῖν, ὡς γλαφυρὸς tale γλυφαῖς ἐπανθεῖ τὸ ypuoiov ; A tur: quibus nimirum vos abunde precedens tracta- 


Οὗτος χρύσεος ὧν ὅλος τὴν ἐπιφάνειαν, χύχλοις τισὶ 
πολυχωνίοις χυανῷ διαχεχρισµένος ὑποχεχάραχται. 
TU οὖν βούλεται τῷ τεχνίτῃ ἡ χυανός; Ὡς ἂν, οἶμαι, 
τῷ ἐναλλάσσοντι τὰς χρόας ἀντιπαραθεωρούμενος ὁ 
χρυσὺς πλέον ἐχλάμποι. El οὖν fj κυανὸς ἐμμιχθεῖσα 
τῷ γρυσῷ περιχαλλεστέραν τὴν αὐγὴν ἀποδε[κνυσιν, 
οὐχ ἄχαιρον ἴσως τῇ λαμπηδόνι τῶν προῤῥηθέντων 
λόγων xal τὴν ἡμετέραν παραγραφῆναι µελάνην. 
"Ett ὑμῖν iv προοιµίοις ἁδολεσχοῦμεν, ἀλλ ἀχού- 
σατε. 


tus enutrivit. Itaque jam nihil aliad fortasse agetur, 
quam ut satietas satietati adjiciatur, ac veluti post 
aureos sermones memoriam vestram plumbeis nu- 
mismatibus oneremus; nisi forte, quoniam s:epe 
nonnihil ad conciliandam pulchritudinem confert 
etiam materia deterior admista meliori, cujus rei 
demonstratio non longe peti potest. Vides hanc 
concamerationem, quz capitibus nostris imminet? 
quam pulcbra sit adspectu, quam affabre factis 
sculpturis aurum intersplendeat ? [Iz2c cum tota vi- 


deatur aurea, circulis quibusdam multorumr angulorum czruleis picta distinguitur. Quodnam igitur 
fuit consilium artiflcis, dum csruleum colorem adjecit? ut efficeret, opinor, dum colores variantur, 
ut aurum alteri collatum illustrius effulgeret. Si ergo color czrujleus immistus auro efficit ut multo 
pulchrior ejua splendor emicet , non incommodum, opinor, fuerit, si jam pronuntiatorum sermonum 
fulgori nostrorum color hic niger appingatur. Adhuc procmiüis garruli vos detinemus, sed au- 


dite. 


Αχούω Μωῦσέα τὺν µέγαν , ὅτε τὴν σχηνὴν τοῖς Ὦ Magnum illum Moysem audio, quo tempore ta- 


Ἱσραπλίταις ἐπήγνυτο, καὶ τὸν Βεζελεὴλ ἐχεῖνον, ὃς 
Πνεύματι θείῳ τὴν σοφίἰαν ἔσχεν τῆς ἀρχιτεκτονικῆς 
αὐτοδίδαχτον, χοινῇ προθεῖναι τὴν φιλοτιμίαν πλου- 
:σῖοις xa πένησι, τῶν μὲν πλουσίων ypucbv, καὶ πορ- 
φύραν xai τοὺς τιµίους τῶν λίθων ἐχλέγοντας, τῶν 
6t πενήτων ξύλα xai δέρµατα xal τὰς τῶν αἰγῶν 
ερίχας οὐχ ἁποδάλλοντας. Αλλ' οὐχ ἄχαιρος τῆς 
ἱστορίας ἴσως ἡ μνήμη * ὃ γάρ µου τὴν χαρδίαν ἐπ- 
ἕδραμε νόημα, βούλομαι καὶ τῷ χοινῷ παραθέσθαι. 
Πνεύματι θείῳ ὁ Βεζελεὴλ σοφὸς ἐξ ἰδιώτου ἐγένετο ' 
οὕτω Υὰρ ἡ ἱστορία φησίν. ᾽Αχουέτω τοίνυν ὁ πνευ» 
µατομάχος’ ὁ θεῖον εἰπὼν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὗ ἡ 
ἐπίδασις οἷόν τι ἴχνος τὴν τῆς σοφίας χάριν τῇ ψυχῆ 
ἱνσημαίνεται, ρα χαθυδοίξει τῇ τοῦ θείου προσ- 
ηχορίᾳ τὴν ἀξίαν τοῦ Πνεύματος ; Αρα μικρόν τι 
xai ταπεινὸν περὶ αὐτοῦ νοεῖν ὑποτίθεται; Τί τῶν Ev 
4f) χτίσει τῷ ὀνόματι τούτῳ σηµαίνεται; Μὴ ἐπί- 
χτητον οἴεται τῷ Πνεύματι τὴν θεότητα ; Μη δι- 
πλότν τινὰ καὶ σύνθεσιν περὶ τὸ ἁπλοῦν καὶ ἀσύνθετον 
ἐννοεῖ; τάχα οὐκ ἔστι ταῖς τοιαύταις ὑπονοίαις συν- 
ενεχθῖναι. 'AX)" ὁμολογεῖ πάντως θεῖον ὃν τὸ Πνεῦ- 
pa τῇ φύσει τοιοῦτόν τε εἶναι xal λέγεσθαι. Ὁρᾶς 
ὡς αὐτομάτως ἐχχαλύπτεταί σοι fj ἀλήθεια ; πολλὰς 
1ὰρ θείας φύσεις «b τῶν Χριστιανῶν οὐχ ἑἐπίσταται 
κρυγμα 'ἐπεὶ ἀνάγχκη πᾶσα xai πολλοὺς θεοὺς 
ἀναπλάττεσθαι. Οὐ γάρ ἐστι δυνατὸν πολλοὺς νοηθη- 
να: θεοὺς, μὴ τῆς χατὰ φύσιν ἑτερότητος τὸ τῶν θεῶν 
πλῖθος διαγχελλούσης. El οὖν µία παρὰ πάντων θεία 


bernaculum Israelitis erigebat, ac Bezeleelem illum, 
qui divino Spiritu partam sapientiam architectonicze 
non ab alio edoctus 804 a se habebat, communi 
quadam zmulatione divites simul ac pauperes pro- 
vocari voluisse, dum divitum quidem aurum et 
purpuram, lapidesque preliosos seligerent, egeno- 
rum vero ligna pellesque ac pilos caprarum non 
rejicerent, Enimvero haud importuna fuerit aut a 
proposito aliena fortassis historiz hujus comme- 
moratio : libet enim quod mihi in inentem venit, in 
medium proferre. Spiritu divino Bezeleel ex im- 
perito sapiens est factus: ita enim narrat historia***, 
Audiat ergo qui Spiritui sancto bellum indixit ; is 
qui Spiritum sanctum dixit divinum, cujus ingres- 
sus et quasi vestigium sapientiz gratiam in anima 
designat, num Spiritus dignitatem seu deitatem 
divini appellatione traducit ? num suadet, ut aliquid 
exiguum aut humile de ipso concipiamus? Quid, 
quxso, ος rebus creatis hoc nomine significari 
solet? num acquisitam et ascititiam esse putat 
Spiritui divinitatem? num duplicitatem aliquam aut 
compositionem simplici et incomposito attribuit? 
Fortasse non licet ejusmodi opinionibus fidem ad- 
hibere. Atqui plane confitetur Spiritum, qui divi- 
nus est, natura talem dici ac praedicari. Vides ut 
tibi veritas ultro reveletur? plures enim divinas 
naturas Christiana nescit religio, quandoquidem 
Πα omnino necesse csset plures quoque deos con- 


φύσις εἶναι πιστεύεται, θεῖον δὲ τῇ φύσει τὸ Πνεῦμα p fingere. Non enim fieri potest, ut multos intelliga- 


τὸ ἅγιον τί διατέµνεις τῷ λόγῳ τὸ συνημμένον τῇ 
φύσει; Αλλὰ clc µοι δώσει τὴν δύναμιν τοῦ λόγου 
ἐκείνου, οὗ τὸ τέλος σωτηρία τῶν ἀκουόντων ἂν ; 
Míav προῄχατο φωνὴν Ἱεροσολυμίταις ὁ Πέτρος, xal 
φοσαῦται χιλιάδες ἀνθρώπων τῇ περιδολῆ τοῦ λόγου 
ἐπὺ τοῦ ἁλιέως ἐσαγηνεύθησαν. Τοσοῦτοι δὲ χαὶ τοι- 
ὧτοι παρὰ τῶν διδασχάλων iv ἡμῖν τρίδονται, τίς 
γέχονε τῶν σωζοµένων προσθήχη ; Τὸ ἐκλεῖπον óx- 
ἀφίπει, φησί τις τῶν προφητῶν , τὸ dxoÜrnoxor 
ἀποθν ήσχει τὸ πεπλανηµένον οὐκ ἐπιστρέφει * λέ- 
Jem τῖς ἀγάπης ὁ σύνδεσμος * ἤρπασται τῶν θησαν- 


^^ Exod. xxxt, 2 sqq. m Act, ui, d. 


mus deos, nisi hec deorum multitudo per diversi- 
tatem secundum naturam enuntietur. Si ergo una 
ab omnibus natura divina esse creditur, Spiritus 
porro sanctus natura divinus, quid oratione divi- 
dis quod natura conjuuctum est? Verum quis illam 
mihi sermonis virtutem concedet, cujus finis salus 
exstitit auditorum * Unam emisit Hierosolymitanis 
vocem Petrus, et tot hominum millia nuda sermno- 
nis sagena ab illo piscatore sunt capta *!. Tam multi 
vero tantique a doctoribus in nos impenduntur 
sermones ;: quae vero ex iis qui salvantur facta est 


541 


S. GREGORII NYSSENI 


548 


&ccessio ? Quod deficit. deficit, ait quispiam ex pro- A ρῶν ἡμῶν ἡ εἰρήνη. Ὢ τῶν xaxàv! Ἡροάγομαι γὰρ 


phetis **, quod enoritur moritur : quod aberravit, 
non revertitur ; solutum est vinculum charitatis, 
abrepta est pax ex thesauris nostris. ϐ rem cala- 
mitosam ! cogit enim me mali ac doloris magnitudo 
ingemiscere; nostra erat olim possessio charitas ; 
paterna nostra bzc hzreditas, quam per discipulos 
suos nobis Dominus thesaurizaverat dicens, Man- 
datum novum do vobis, ut diligatis invicem ** : istam 
' aulem hzreditatem ii quidem, qui deinde secuti 
sunt, successores filii a patribus ordine excipientes 
usque ad patres nostros conservarunt. At hzc pro- 


diga generatio illam minime custodivit. Quomodo B 


e manibus nostris elapse hz institutionis divitiz 
pereunt? nos cbaritatis indigi sumus, et alii bonis 
nostris luxuriant et gloriantur. Zelavi super iniquos : 
sic ait Psalmista 59, Ego vero nonnihil quasi per 
parodiam inflectens dictum illud ita legam, Zelavi 
super iniquos, zelavi pacem peccatorum videns. 
llli inter se junguntur, et nos ab invicem separamur. 
llli quasi testudine facta coeunt inter se, at nos 
testudinem nostram cuneumque dissipamus. Furto 
surreptam possessionem nostram animarum prado 


ἐπιστενάξαι τῷ πάθει ' ἡμέτερον χτῆμα ἣν ἀγάπη " 
ποτὲ πατρῷος ἡμῖν οὗτος ὁ χλῆρος, ὃν διὰ τῶν µα- 
θητῶν ἡμῖν ὁ Κύριος ἐθησαύρισεν εἰπὼν, Ἔντολὴην 
xau δίδωμι ὑμῖν, ἵνα ἁγαπᾶτε ἁ.ἱλή.ους * 
ἀλλὰ ταύτην τὴν κληρονομίαν οἱ piv ἐφεξῆς διάδο- 
χοι παρὰ πατρὸς ἐχδεχόμενοι µέχρι τῶν πατέρων 
ἡμῶν διεσώσαντο  ἡ δὲ ἄσωτος αὕτη Ysvek οὐκ ἐφύ- 
λαξε. Πῶς οἴχεται τῶν χειρῶν ἡμῶν διαῤῥνεὶς τῆς 
ἀγωγῆς ὁ πλοῦτος; ἡμεῖς τῆς ἀγάπης πτωχεύομεν, 
καὶ ἄλλοι ἡμετέροις ἀγαθοῖς ἐναθρύνονται. Ἑζή.-λωσα 
ἐπὶ τοῖς ἀγόμοις, οὕτως φησὶν ὁ Ῥαλμῳφδός. Ἐγὼ 
6b µιχρόν τι παρῳφδήσας τὸ ῥηθὲν ἀναγνώσομαι, Ἑζή- 
λωσα ἐπὶ τοῖς ἀνόμοις, ἐζήλωσα εἰρήνην ἁμαρτωλῶν 
θεωρῶν. Ἐχεῖνοι ἀλλήλοις συνίστανται, καὶ ἡμεῖς 
ἀπ᾿ ἀλλήλων διατεµνόµεθα. Ἐχεῖνοι ἑαυτοῖς όυναστ- 
ζουσι, xaX ἡμεῖς τὸν ἡμέτερον συνασπισμὸν διαλύομεν. 
Κλέφας τὸ ἡμέτερον χτῆµα ὁ τῶν φυχῶν λωποδύτης 
τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἀληθείας φέρων προσέῤῥιψεν, οὖχ 
ἐχείνους εὑεργετῶν , τοῦτο μηδεὶς οἰέσθω * ὁ vàp 
τῶν χαχῶν εὑρετῆς εὐεργέτης γενέσθαι οὐ δύναται * 
&XX ἵνα χείρους αὐτοὺς bv τῇ περὶ τὸ xaxbv συµ- 
πνοίᾳ παρασχευάσῃ. 


ad hostes veritatis delatam projecit, non ut beneficio eos afficeret, nemo sic arbitretur: non enim 


potest afficere beneficio inventor malorum : verum, 


efficeret. 


Sed quid mihi de iis qui foris sunt judicare? ut C 


inquit ille **. At ego qui possim alienationem fra- 
trum sine lacrymis ferre? quomodo paterna sub- 
stantia derelicta junior hic frater discessit? alter 
ille in Evangelio descriptus, licet canitie corporis 
animi juvenilitatem occultet, quomodo fugitivus a 
fide in longinquam regionem secessit? quomodo 
abit et ipse paternis bonis in duas dimidias partes 
divisis, qui dum sublimia dogmata ad humiles et 
suillas opiniones dejecit, cum meretricibus hzreti- 
cis suas divitias dissipavit "*? Meretrix enim est hze- 
resis, quie voluptatibus quasi proestigiis attrahit. 
Quod si quando in seipsum, ut ille, reversus fuerit : 
si quando rursus ad paternorum ciborum cupidita- 
tem exarserit, si ad divitem mensam recurrerit, in 
qua multus supersubstantialis est panis, qui Domini 
mercenarios alit; mercenarii quippe sunt Dei omnes 
isti qui ob spem repromissionis in vinea Dei ope- 
rantur : qualis ad eum fiet non unius parentis, sed 
tam multorum patrum concursus, qui obviam illi 
prodibunt, qui amplectentur, qui osculis illum 
excipient? Prolata est stola fidei prima, quam tre- 
centze octodecim animz preclara textrina Ecclesize 
contexuerunt. Unde annulus in manu expressum 
fidei sigillum habens, clrorez, vitulus, symphonia, 
cxtera omnia quie in Ezangelio commemorantur, 
excepta fratris invidia. Verumenimvero quid fru- 
stra nobis ipsis somnia fingimus? Obdurata sunt 
corda fratrum, el contraria ratione sunt affecti ; 
communes patres objiciunt, et acceptam ab illis 
hareditatem non adniittunt; communem sibi vindi- 
cant nobilitatem, et a nostra cognatione alienantur; 


9? Zachar. τι, 9. 55 Joan. Σι, 94. 


9 Psal. ισσση!, 9. 


ut eos in malarum rerum concordia deteriores 


Αλλά tl µοι τοὺς ἔξω xplvetv ; φησὶν ὁ εἰπών. 
Ἐγὼ δὲ πῶς ἁδακρυτὶ βαστάσω τὴν τῶν ἁδελφῶν 
ἀλλοτρίωσιν;, loq (pyevo χαταλιπὼν τὴν πατρῴαν 
οὐσίαν ὁ ἁδελφὸς ὁ νέος οὗτος; "Αλλος ἐχεῖνος ὁ Ey 
τῷ Εὐαγγελίῳ δηλούµενος, xÀv ὑποχρύπτῃ τῇ πολιᾷ 
τοῦ αώματος τῆς ψυχῆς τὴν νεότητα, πῶς ἀνεχώρη- 
σεν εἰς χώραν μακρὰν δρατπετεύσας ἀπὸ τῆς πίστεως; 
Πῶς οἴχεται καὶ αὐτὸς ἡμισεύσας τοῦ πατρὸς τὴν 
οὐσίαν àv τῷ καθελχῦσαι τὰ ὑψηλὰ τῶν δογμάτων 
πρὸς τὰ ταπεινὰ καὶ χοιρώδη νοήµατα , ταῖς ai- 
ρετικαῖς Ἀπόρναις προσδαπανῄῆσας τὸν πλοῦτον ; 
Πόρνη Υάρ ὲστιν ἡ αἴρεσις, ταῖς ἡγαπημέναις ἡδοναῖς 
γοητεύουσα. El qàp ἕλθοι ποτὲ εἰς ἑαυτὸν, ὥσπερ 
ἐχεῖνος ' εἰ γὰρ ἐπιθυμήσειε πάλιν τῆς πατρφας τρο- 
φῆς ' εἰ γὰρ ἑπαναδράμῃ πρὸς τὴν πλουσίαν τρά- 


D πεζαν, Ev T] πολὺς ὁ ἐπιούσιος ἄρτος, ὁ τρέφων τοὺς 


τοῦ Κυρίου µισθίους" µίσθιοι δὲ τοῦ θεοῦ πάντες 
οὗτοι, οἱ ἐπ᾽ ἐλπίδι τῆς ἑπαγγελίας τὸν ἀμπελῶνα 
τοῦ Θεοῦ ἐργαζόμενοι olo; ἂν ἐγένετο πρὸς αὐτὸν ὁ 
δρόμος, οὐχ ἑνὸς πατρὸς, ἀλλὰ τοσούτων πατέρων 
προσαπαντώντων, περιπλεχομένων , ἁσπαξομένων 
φιλήμᾶαπιν:; Ἠνέχθη στολὴ τῆς πίστεως ἡ πρώτη, 
ἣν αἱ τριαχόσιαι ὀχτὺ xal δέχα ψυχαὶ καλῶς ip 
θέουσαι τῇ Ἐκχλησίᾳ ἐξύφηναν. Ἐκεῖθεν «fj χειρὶ 
δαχτύλιος ἐχτετυπωμένην ἔχων ἓν ἑαυτῷ τὴν σφρα- 
γῖδα τῆς πἰστεως, ol χοροὶ, ὁ µόσχος, tj συμφωνία, 
τὰ ἄλλα πάντα ὅσα ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ κατείλεχτει, 
πλὴν τῆς τοῦ ἁδελφοῦ ζπηλοτυπίας. ᾽Αλλὰ τί µάτην 
ὀνείρους ἑαυτοῖς ἀναπλάττομεν; Ἐσκλήρυνται xsp- 
δίαι τῶν ἁδελφῶν, καὶ ἀντιτύπως ἔχονσι, τοὺς χοι- 
νοὺς πατέρας προδάλλονται, χαὶ τὴν κληρονομίαν 
τὴν ἀπ᾿ αὐτῶν οὐ προσδέχονται, τῆς κοινῆς εὐγενείας 
9 { Cor, mi, 11. ** Luc. xv, sqq. 


513 


IN SUAM ORDINATIONEM. 


590 


Αντιποιοῦνται, xal τῆς πρὸς ἡμᾶς συγγενείας ἆλλο- A hostibus nostris se opponunt, et hostili animo in 


εριοῦνται ' τοῖς ἐχθροῖς ἡμῶν ἀντικαθίστανται, πρὸς 
δὰ ἡμᾶς δυσμενῶς ἔχουσιν ὥσπερ τι µεθόριον ἡμῶν 
τε xal τῶν πολεμίων γενόµενοι, xal ἀμφότερά εἰσι 
καὶ οὐδέτερον. οὔτε τὸν ὀρθὸν λόγον ὁμολογοῦσι, xal 
αἱρετιχοὶ ὀνομάζεσθαι ἀπαξιοῦσιν. Ὢ χαινοῦ πρά- 
γµατος. xal πρὸς τὴν ἀλήθειαν χαὶ πρὸς τὸ φεῦδος 
ἐπίσης ἐχπεπολέμηται, οἷόν τι δένδρον ἅῤῥιζον, ὧδε 
xai ὧδε πρὸς τὰς ἑναντίας ὁρμὰς εὐχόλως μεταχλι- 
νόμενοι. "Hxouca τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου ἐν 
ἀποχρύφοις πρὸς τοὺς τοιούτους δι’ αἰνίγματος M- 
γοντος” ὡς δέον ἀχριθῶς ζέειν μὲν πάντως τῷ πνεύ- 
ματι, χατεφύχθαι δὲ τῇ ἁμαρτίᾳ ^ "ΩφεΛον γὰρ 
ἦσθα, φησὶ, yvxpóc, ἢ ζεστός. τὸ δὲ µηθέτερον 
τούτων, ἀμφοτέρων δὲ ἑφαπτόμενον ναυτιῶδές ἐστι, 
καὶ πρὸς ἔμετον ἔπι-ῄδειον. TL οὖν τὸ αἴτιον, πάλαι 
μὲν ἐπὶ τῶν μαθητῶν διὰ τοῦ Κυρίου πολὺ πλῆθος 
τῇ Ἐχκλησίᾳ προσάχεσθαι, vuv δὲ τοὺς μαχροὺς 
καὶ περιχαλλεῖς τῶν διδασχάλων λόγους παρατρέχειν 


"Eget τις ἴσως, ὅτι τότε συνἠργει τοῖς ἁποστόλοις 
€à ix τῶν ἔργων θαύματα, xal τὸ ἀξιόπιστον ὁ λό- 
qoc διὰ τῶν χαρισµάτων εἶχε. dupl χἀγὼ μεγάλην 
εἶναι πρὸς τὸ πείθειν ῥοκὴν τὴν Ex τῶν ἔργων ἰσχύν 
νυνὶ δὲ τί χρὴ τὰ Υινόµενα ἡγεῖσθαι;, Καὶ οὐχ ὁρᾷς 
«& ὅμοια τῆς πίστεως θαύματα ; Οἰκειοῦμαι γὰρ τῶν 
ὁμοδούλων ἡμῶν τὰ κατορθώματα, τῷ αὐτῷ πνεύ- 
ματι στοιχοῦντες ἓν τῇ δυνάµει τῶν ἱάσεων. Μαρτυ- 
ροῦσι τῇ ἀληθείᾳ τοῦ λόγου ἄνδρες ἓξ ὑπερορίας 
fxovttc, πολῖται τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αόραὰμ,ὲξ Μεσο- 
αοταµίας ὠὡρμημένοι, ἐξελθόντες xat οὗτοι ἐχ τῆς 
γῆς xai ix τῆς συγγενείας αὐτῶν xal τοῦ χόσµου 
παντὺς, πρὸς οὐρανὺν βλέποντες, ἑχδημοῦντες τρό- 
«ον τινὰ τῆς ἀνθρωπίνης, ἄνω τῶν τῆς φύσεως πα- 
ἑημάτων ἱστάμενοι, τοσοῦτον ἑφαπτόμενοι τῆς ξωῆς 
«αύτης ὅσον ἑπάναγχες, τῷ δὲ πλείονι μέρει ταῖς 
ἁσωμάτοις συμμετεωροποροῦσι δυνάµεσι, γηραιοὶ τὸ 
εἶδος, σεμνοὶ πρὸς ἰδέαν, mod στίλόοντες, σιωπῇ 
κατησφαλισμένοι τὰ στόµατα, λογομαχεῖν οὐκ εἰδό- 
τες, συζητεῖν οὗ µαθόντες ΄ τοσαύτην ἔχουσι κατά 
τῶν πνευμάτων τὴν ἐξουσίαν, ὡς θαύματα µόνῳ τῷ 
δοχοῦντι χατεργάζεσθαι, χαὶ ὑποχωρεῖν τὰ δαιμόνια, 
οὗ συλλογισμῶν τέχναις, ἁλλ᾽ ἐξουσίᾳ τῆς πίστεως, 
οὐκ εἰς ἁπορίαν ἀντιφάσεως περιαγόµενα , ἀλλ' εἰς 


nos affecti sunt : tanquam confinium inter nos οἱ 
hostes facti, et utraque sunt et nemtrum; neque 
rectum sermonem confitentur, et bizretici appellari 
recusant. O rem inauditam! et veritati simul et 
mendacio pariter bellum indixerunt, tanquam arbor 
quapiam radicibus carens huc et illuc levi momento 
contrariis impulsibus inclinati. Joannem Evangeli- 
stam audivi hujusmodi homines enigmatica ora- 
tione in apocryphis alloquentem : cum oporteret 
exacte fervere quidem oinnino spiritu, frigere au- 
tem peccato. Utinam enim esses, inquit, frigidus aut 
calidus *'! quod vero neutrum est horum, sed 
utrumque attingit, nauseam excitat, et ad vomitum 
est idoneum. Quid igitur causz est, cur olim qui- 


B dem temporibus discipulorum ad Ecclesiam plurima 


multitudo a Domino aggregaretur, jam vero longe 
et ornatz doctorum conciones sine ullo effectu 
pretervolent? 


Fortasse dicet quispiam, quod tum apostolos 
miracula ex operibus adjuvarent, et illa divina dona 
orationi fidem conciliarent. Ego vero: magnum af- 
ferre ad persuasionem momentum vim operum non 
diffiteor. Verum quid, queso, de iis quae nunc ge- 
runtur arbitrandum est? nonne paria fidei vides 
miracula ? conservorum enim nostrorum preclara 
facinora nostra reputo, qui eodem in virtute cura- 
tionum spiritu nobiscum ducuntur. Hujus orationis 
veritati testimonium dicunt viri ab exteris et lon- 
ginquis regionibus advecti, patris nostri Abrabam 
cives ex Mesopotamia profecti, qui et ipsi de terra 
et cognatione sua, atque adeo ex toto mundo 
egressi , oculis ad ccelum conversis, et extra hu- 
manam quodammodo peregrinantes naturàm, extra 
omnen perturbationum aleam constituti, tantum ex 
hac vita delibant, quantum necesse est ; potiori vero 
sui parte cum incorporeis virtutibus in excelsis 
versantur, senili specie, atque aspectu venerando, 
canitie splendentes, et obsignata silentio tenentes 
ora, qui decertare verbis nesciunt, neque disquirere 
aut disceptare didicerunt, tantamque adversus spi- 
ritus obtinent potestatem, ut miracula sola volun- 
tate perficiant, et daemonia abscedant non syllogi- 


$5 σχότος τὸ ἑξώτερον ἀπελαυνόμενα, Οὕτως οἶδεν ὁ Ώ smoruim artificio, sed fidei potentia, non in eas re- 


Χριστιανὸς συλλογίζεσθαι: ταῦτα τῆς πίστεως ἡμῶν 
τὰ κατορθώματα. Διὰ τί οὖν οὗ πείθοµεν, εἰ πλεονάξει 
τῶν ἰαμάτων d χάρις; εἰ περισσεύει 1d) διδασχαλία 
φοῦ λόχου; Πάντα δὲ ταῦτα ἑἐγεργεῖ £v xal τὸ αὐτὸ 
Πνεῦμα, δια ροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ χαθὼς βού.εται. 
Αιὰ τἰ 00 γίνεται dj τῶν σωζοµένων προσθήκη; Καὶ 
μτδεὶς ὑπονοείω μικρὰν τὴν παροῦσαν ἡγεῖσθαι 
χάριν. ᾿Ορῶ χομῶσαν τὴν ἄμπελον, εὐθηνουμένην 
ταῖς χληματίσι, xal τῷ χαρπῷ πλεονάζουσαν * ὁρῷ 
πυμαινομένην τῷ πλήθει τῶν ἁσταχύων τὴν ἄρουραν΄ 
βαθὺ τὸ ληϊον, ἀδρὸν τὸ δράγµα, πολὺς ὁ σπόρος. 
*AXAX τἰ πάθω; ᾽Απλήρωτον ἔχων ἐν τοῖς τοιούτοις 
* div φύσιν τῷ πάθει τῶν φιλοπλούτων χατέχοµαι. 


5 Apoc, in, 15. " [ Cor. xu, 11. 


dacti angustias, ut nihil contradicant, sed in tene- 
bras exteriores abacti. Sic novit syllogismos texere 
Christianus : ea sunt fidei nostre przclara faci- 
nora. Cur ergo non credimus, si abundat gratia 
sanitatum, si exuberat doctrina verbi? H«c autem 
omnia operatur wnws alque idem Spiritus, dividens 
singulis prout eult ** : cur non fit eorum qui sal- 
ventur accessio? Neque vero in mentem veniat cui- 
quam exiguam przsentem gratiam existimare. Video 
comantem vitem, panipinis el sarmentis silvescen- 
tem, ac racemis exuberantem, agrum spicis luxu- 
riantem, densam segetem, amplum manipulum , 
multam sementem. Quid ergo est quod πιο male 


551 


S. GREGORII NYSSENI 


552 


habet ? Inexplebili quadam in ejusmodi rebus natura Α Οὐδεὶς περιουσίας ὄρος τὴν ἐπιθυμίαν ἵστησι. Τὸ 


preditus, eodem cum avaris morbo laboro : nullus 
copize et redundantize terminus cupiditatem cobibet ; 
id quod in dies accedit, ad plura provocat appeti- 
tum, et in fomitem desiderii majorum opum con- 
vertitur. Me quidem oblectant ea. quz versantur ob 
oculos ; presentibus torqueor ; novum perturbatio- 
nis genus ex contrariis commistum animum meum 
occupavit, tanquam voluptate cum tristitia contem- 
perata. Atque in vos quidem si convertam oculos, 
in vobis desiderium nostrum acquiescit ; si vero quod 
deest in memoriam redeat, non habeo quo pacto 
calamitatem deplorem. Homines enim omittentes in 
Domino gaudere, et ex Ecclesi: pace animo capere 


ἀεὶ προσγινόµενον πρὸς τὸ πλέον ἐρεθίζει τὴν ὄρεξιν, 
ὑπέχχαυμα τῆς τοῦ πλείονος ἐπιθυμίας γινόµενον. 
Εὐφραίνει µε τὰ ὀρώμενα. Tol; παροῦσιν ἀγάλλομαι, 
καὶ τοῖς ἀἁποῦσιν ἀλγύνομαι χοινόν τι πάθος Ex τῶν 
ἑναντίων σύμμιχτον τὴν Ψυχὴν περιέχει, ἡδονῆς πρὸς 
λύπην συγχεχραµένης. Ἐὰν πρὸς ὑμᾶς ἀναθλέψω, 
ὑμῖν ἑπαναπαύω τὸν πόθον ’ ἐὰν τὸ λεῖπον λογίσω- 
μαι, οὐχ ἔχω ὅπως στενάξω τὴν συµφοράν. Καὶ γὰρ 
ἀφέντες οἱ ἄνθρωποι τὸ χατατρυφᾷν τοῦ Κυρίου, xal 
ἐπὶ τῇ εἰρήνῃ τῆς Ἐκκλησίας εὑφραίνεσθαι, οὐσίας 
τινὰς τεχνολογοῦσι, καὶ μεγέθη χαταμετροῦσιν, Yibv 
Πατρὶ παραμετροῦντες, καὶ περισσότερον τοῦ μέτρου 
τῷ Πατρὶ χαριξόμενοι. Τίς εἴποι αὐτοῖς' Τὸ ἄποσον 


voluptatem, de substantiis nescio quibus argutan- B οὐ μετρεῖται ' «b. ἀειδὲς οὐ δοχιµάζεται ’ τὸ ἀσώμα- 


tur, et magnitudines dimetiuntur, Filium ex com- 
paretione cum Patre metiuntur, et quod excedit 
, mensuram, Patri largiuntur. Quis hoc dixerit illis: 
Quod quantum non est, non mensuratur ; quod in- 
corporeum est, non ponderatur; quod infinitum 
est, non comparatur ; quod non comparatur, pluris 
, aut. minoris rationem non admittit : siquidem ex 
rerum inter ipsas comparatione excessum colligi- 
mus. Ejus autem, cujus finis comprehendi non 
potest, excessum mente contingere nemo potesi? 
Memini ego illius psalmi, quem succinentes ac 'simul 
hymnos personantes ingrediebamur, Magnus Domi- 


τον οὐ σταθµἰζεται ' τὸ ἀόριστον οὗ συγχρίνεται * «b 
μὴ συγχρινόµενον τοῦ πλείονος xai ἑλάττονος οὐχ 
ἐπιδέχεται λόγον. Ἐκ γὰρ τῆς τῶν πραγμάτων πρὺς 
ἄλληλα παραθέσεως τὸ πλέον ἐπιγινώσχομεν. OO δὲ 
τὸ τέλος ἄληπτον, τούτου τὸ πλέον ἀνεπινόητον; 
"Hxouca τοῦ ὑποφάλματος, ὃ κοινῇ πάντες ὑύμνολο- 
γοῦντες ἔπῄειμεν ' Μέγας Κύριος καὶ ueyáAn- ἡ 
ἰσχὺς αὐτοῦ, καὶ τῆς συγέσεως αὐτοῦ οὐκ ἔσειν 
ἀριθμός. Τί οὖν τοῦτό ἐστιν; ᾽Αρίθμησον τὰ elpn- 
μένα, καὶ νοεῖς τὸ µυστήριον. Μέγας Κύριος, οὐχ 
εἶπε πόσον μέγεθος οὐδὲ γὰρ ἣν δυνατὸν εἰπεῖν «b 
πὀσον, ἀλλὰ τῷ ἀορίστῳ τῆς σηµασίας ἐπὶ τὸ ἄπει- 


nus et magna virlus ejus; εἰ sapientie ejus non est C pov. ὁδηγεῖ τὴν διάνοιαν. Ομοίως, Μεγάλη, φησὶν, 


numerus **. Quid hoc ergo est? Enumera quz dicta 
sunt, et mysterium intelligis. Magnus Dominus, non 
dixit, quanta sit magnitudo : neque enim fleri pote- 
rat ut diceret quantus essel: sed hoc ipso quod ita 
eam designat, ut non circumscribat aut terminet, 
sensim eo mentem provehit, ut immensam esse 
cognoscat. Pari modo, Magna, inquit, virtus ejus : 
virtutem vero cum audis, potentiam intellige. Chri- 
$tus autem Dei potentia est et Dei sapientia, sed et 


ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ ' ἰσχὺν δὲ ἀκούσας, τὴν δύναμιν 
νόησον, Χριστὸς δὲ Θεοῦ δύναμις xal Geou σοφία » 
ἀλλὰ τῆς συνέσεως αὐτοῦ οὐχ ἔστιν ἀριθμός. 
Ἑρμηνεύει τὴν σύνεσιν Ἡσαῖας σαφῶς λέγων ᾿ 
Πγεῦμα σοφἰας καὶ συγέσεως. "Hxousa kv τοῖς 
μαχαρισμοῖς µαχαριζοµένους τοὺς διψῶντας τὸν 
Κύριον. Τάχα οὖν οὐκ ἔξω τοῦ χαιροῦ τὸ ἐνθύμιον * 
xal quot δέξασθε τὸν λόγον ,: xàv ἀπηρτῆσθαι τῶν 
παρόντων δοχεῖ. 


sapientiz ejus non est finis. Sapientiam Isaias interpretatur aperte dicens, Spiriíus sapientie εἰ pru- 
dentie **, Audivi inter beatitudines eos beatos praedicari, qui sitiunt Dominum : attendite ergo atque 
3ccipite non alienum fortasse a tempore, id quod menti mez nunc observatur, tametsi ab eo in quo 


versamur, videtur quodammodo dependere. 


Si quis sub meridiem, sole radiis ardentioribus D — Et «c διὰ µεσημθρίας ὁδεύων τοῦ ἡλίου θερµοτέραις 


capili imminente omnemque corporis humorem 
$u3 flamma torrente, iter habeat, subjecta vero 
sit ejus calceis tellus aspera, via difficilis et admo- 
dum arida, deinde occurrat ejusmodi homini fons 
aliquis, cujus limpida sunt ac perlucida fluenta, et 
affatim refrigerantia, copioseque profluentia : nun- 
quid ante aquam considebit, deque ejus natura phi- 
losophabitur, unde, et quo modo, quaque ex causa, 
ceteraque ejusmodi perquirens, qua ab illis tra» 
clari solent, qui in ejusmodi nugis occupantur, va- 
porem scilicet quemdam in profundis terre partibus 
dispersum οἱ prosilientem atqne compressum, 
aquam fleri, aut venas, qu: in concavitatibus terrze 
diffuse sunt, si eis ora laxentur aquam profundere : 
an vero cunclis ejusmodi valedicens incumbit 


9? Psal. cxtvi, 5. €? [δα. χι, 2. 


tal; ἀχτῖσι τῆς χεφαλῆς ὑπερξέοντος, xat πᾶν «b bv 
σώματι ὑγρὸν τῇ φλογὶ χαταφρύσσοντος * προχείσθω 
δὲ τῷ ὑποδήματι y? τραχεῖα xal δυσπόρευτος xal 
διφώδης ' εἶτα ἐπιτύχοι πηγῆς ὁ τοιοῦτος, Tic xav 
xaY διαφανὲς τὸ νᾶμα, χαὶ προσηνῶς χαταφύχον, χαὶ 
ἀφθόνως ὑπερχεόμενον ' ἄρα προσκαθεδεῖται τῷ 
ὕδατι, xaX φιλοσοφῄσει περὶ τῆς φύσεως, ὅθεν, xal 
ὅπως, χαὶ διὰ τίνος, xai τὰ τοιαῦτα διεξετάζων, ofa 
δὴ τοῖς ματαιολογοῦσι σύνηθες λέγειν * ὅτι ἰχμάς τις 
ἑγχατεσπασμένη τῷ βάθει τῆς γῆς, xal διαπηδῶσα, 
xai συνθλιθοµένη, ὕδωρ Ὑίνεται, ἢ ὅτι φλέθες ἐχ- 
χεχυµέναι ταῖς κάτω χοιλότησιν, εἴπερ ἄναστομω- 
θῶσι, τὸ ὕδωρ προχέουσιν' 1] πάντα τὰ τοιαῦτα χαί- 
ρειν ἑάσας ἐπιχύπτει τῷ νάµατι, xal προσθεὶς τὰ 
χείλη, θεραπεύει τὴν δίψαν xal ἀναφύχει τὴν γλὼσ- 


5S5 


DE DFITATE ΓΗ ET SPIRITUS SANCTI. 


654 


6αν, xai χαταπαύει τὸν πὀθον, xal εὐχαριστεῖ τῷ Α fluento, et admotis labris sitim. sedat, linguam re- 


δεδημένῳ τὴν χάριν, λΜίμησαι τοίνυν καὶ σὺ τὸν δι- 
φῶντα. Εἰπὲ, Καὶ εἴρηται, χαθὼς εἴρηται' Μακάριοι 
cl διψῶντες, xaX καταμαθὼν ola χαὶ ὅσα ἀγαθὰ 
πηγάζει τὸ ἅγιον ' ποίησον τοῦτο τοῦ Προφήτου, Τὸ 
στόμα σου üroi£oy xal ἔλκυσον αγεῦμα" π.]ά- 
tuvor τὸ στόμα καὶ zAnpuoctor, ἔχων τὴν ἐξουσίαν 
τῶν χαρισµάτων. Βούλει μαθεῖν ὅσα προχεῖται τῆς τοῦ 
Πνεύματος πηγῆς ἀγαθά; ᾿Αφθαρσία φυχῆς, ἀῑδιότης 
ζωῆς, οὐρανῶν βασιλεία, εὐφροσύνη ἄληχτος, χαρὰ 
τέλος οὐχ ἔχουσα. ᾽Αλλὰ γὰρ εἰς τὰ παρόντα βλέπων 
ὀλίγην ποιοῦμαι τὴν ζημίαν τοῦ λείποντος. Πεπλή- 
ρωταί uot τῶν ἀγαθῶν ὁ οἶχος' πλήρεις οἱ θησαυροὶ 
«οῦ χρυσίου τῆς ᾿Αραδίας ' Ίξουσι δὲ τάχα μετ ὁλί- 
γου χαὶ πρέσδεις ἐξ Αἰγύπτου, xal προφθάσωσι χεῖρα 
αὑτῶν θεῷ, xaX βασιλεῖαι τῆς γῆς μεθ) ἡμῶν τὸν 
ἐπινίχιον ἄσωσιν ὕμνον, τῷ πάντας εἰς τὴν αὐτοῦ 
βασιλείαν καλοῦντι. "Q fj δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς 
αἰώνας. Αμήν. 


*! Matth. v, 0. ** Psal. cxviit, 191. 


*In hoc sermone Gregorius summum animi dolo- 
rem de Christianorum discordia testatus, potissi- 
mum refutat eos, qui Spiritus sancti divinilalein ne- 
gabs»nt et Personarum divinarum aequalitatem non 
admittebant. Oratio hzc de ipsius ordinatione nul- 
lum omnino verbum continet : unde potius inscriptio 
ejusdem, quam olim adhibuit S. Joannes Damasce- 
pus, Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει χαταστάσεως 
τοῦ &Y. Y-» 9pprobanda videtur. Ex antiquo loc 
titulo eonjicere licet, eam probabiliter habitam fuisse 
in concilio Constantinopolitano a. 581, postquam 
ipse centrum unitatis constitutus fuerat. Cf. Tille- 





frigerat, cupiditatem exsatiat, ct gratias agil ei, 
qui tale donum largitus est ? Imitare igitus tu quo- 
que sitientem : dic esse dictum, sicut et dictum 
est a Domino, fleati qui sitiunt *' : et cum didiceris 
qualia quantaque bona e Spiritu sancto velut ex 
fonte manent, fac quod jubet Propheta, Aperi os 
tuum, et attrahe. spiritum ** : dilaia os tuum, et 
imple **, cum donosuin. habeas potestatem : viste 
intelligere quanta ex Spiritus sancti fonte bona 
profluant? Immortalitas animz, aeternitas vilze, re- 
gnum celorum, lztitia sempiterna, gaudium nullo 
fine conclusum. Verumenimvero dum presentia 
contemplor, exiguam ejus quod deest duco jactu- 
ram. Referta mihi bonis est domus; pleni sunt 
auro Arabis thesauri : quamprimum autem venient 
ex /Egypto legati, et prevenient manus ipscrum 
Deo, ac regna terre triumphalem nobiscum hyra- 
num concinent ei, qui omnes ad suum regnum invi- 
tat. Cui gloria et potestas in swcuia. Amen *. 


8 Ρα]. Lxxx, 11. 


mont |. ο. art. 5. οἱ 16 (p. 566 οἱ 606), cum nota 
4 (o. 193-54) ; Ceillier |. c. 8 9, n. 6, 7 (p. 950, 
951); D. Papebroch. in Actis SS. |. c. n. 54, $5. 
Nec quod Tilleimont (l. c.) aliique eum secnti contra 
hanc temporis notam opponunt, Gregoriua scilicei 
4. 981 nondum adeo provecta :etate fuisse, ut ca- 
nos gestaret (quod tamen de se ipse testatur initio , 
istius Orationis), ullam habet vim, cum idem S. 
doctor lib. i1 Contra Funomium (edit. 1615, t. Il, 
p. 65) pariter de senili canitie sna loquatur, quem 
tamen certissime a. 581 jam scripserat. (S. Hie: 
De Script. eccl. 6.198.) FEsstEn, /nstit. Patr.,L, 612, 


de o À— —— - ——— ο — --.-- RD 


TOY AYTOY 


ΠΕΡΙ OEOTHTOX ΥΙΟΥ 


ΚΛΙ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΛΟΓΟΣ 


Και ἐγχώμων ele τὸν δίχαιον "A6paáp. 


EJUSDEM | 
ORATIO DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI 


Cui inserta est laudatio censtantis fidei justi Patriarchae Abrahami. 


Laurentio Sifano interprete. 


PaTRoL. Gn. XLVI 


O6) τι πάσχουσι πρὸς τοὺς πολυανθεῖς τῶν λειµώ- C 
νων οἱ τῶν τοιούτων φιλοθεάµονες, οἷς οὗ πρὸς Ev τι 
ev φαινομένων διὰ τὸ src ὥρας ὁμότιμον ὁ ὀφθαλμὸς 
ἔπερείδεται, ἀλλ᾽ ἐπὶ πάντα ταῖς ἐπιθυμίαις χεόµε- 
woe τῷ μιδενὸς ἐθέλειν ὅ:αμαρτεῖν, πολλάχις τοῦ 
παν τὸς ἀποπίπτονται » τοιοῦτόν τι πέπονθε χὰμοῦ ἡ 


Quale quiddam in florentibus pratis accidere 
solet iis qui earum rerum spectandarum sliudio 
tenentur, quorum oculus propter pulchritudinis 
decus aequale non in uno aliquo flore, qui in con- 
spectu sit, defigitur, sed dum nullo non potiri vo- 
lunt, in omnes cupiditate fusi, id quod in eo nego- 

i8 


555 


S. GREGORII NYSSENI NETT 


tio summum est sepenumero non assequuntur : Α διάνοια πρὸς τὸν λειμῶνα τῆς Γραφῆς ἀλοθλέποντος. 


tale quiddam etiam animo meo pratum Scriptura 
spectantis usu venit. Sententiarum | enim pulehri- 
tudinis varietasad omnia pariter animum attrabens, 
efficit ut cupiditas ejus, dum in pari decore ργᾶ- 
ditis haud facile quod potius sequatur reperire po- 
(cst, inconstans sit, et ab aliis ad alia properet 
atque festinet. Ecce enim quomodo per prophetiam 
magni Davidis flores enitent? qualis. vero flos di- 
vinus Apostolus, paradisi culture pulchritudinem 
ostendens, ac multam odoris Christi redolens sua- 


Τὸ γὰρ ποιχίλον τῆς ὥρας τῶν νοημάτων ὁμοτίμως 
ἐπὶ πάντα τὴν Ψψυχὴν ἐφελχόμενον, ἁστατεῖν ποιεῖ 
τὴν ἐπιθυμίαν, τῷ μὴ δύνασθαι ῥᾳδίως εὑρεῖν Ev τοῖς 
ὁμοτίμοις τὸ προτιµότερον. Ἰδου γὰρ πῶς ὑπολάμ- 
πει διὰ τοῦ μεγάλου Δαθὶδ τῆς προφητείας τὰ ἄνθη * 
οἵον δὲ ἄνθος ὁ θεῖος ᾿Απόστολος τῆς τοῦ παραδείσου 
γεωργίας ὑπυσημαίνων τὸ κάλλος, χαὶ πολλὴν ἆπο- 
πνέων τοῦ Χριστοῦ τὴν εὐωδίαν |! TOv δὲ εὔαγγελι- 
χῶν λειμώνων τὸ κάλλος τίς ἂν ὑπεξέλθοι λόγος àv- 
θρώπινος ; 


vitatem? Nam Evangelicorum pulchritudinem pratorum quanam oratio explicet humana? 


Verum mihi haud alienum esse videtur, in tem- 
pore proverbialis illius mentionem facere laudatio- 
nis, et apem imitari : quam dicit Scriptura viribus 
quidem in(ürmam esse' (nunquam enim visa est 
totum colligere florem, et supor dorsum ad alvearia 
portare), sed tenuem illum qui in medio floris quasi 
lanugini adlizeret, alis excussum pulverem curvatis 
suscipiens cruribus, pcr illa scitum illud efficit opus 
senis pedum curvaturis numero pares in directum 
exeitans angulps, ac. per medium levitate alarum, 
quasi quibusdam uncluris, tenues illos in modum 
membranz parietum ordines expoliens. Quod si fu- 
turum est ut nostra quoque oratio et regibus et 
privatis hominibus, ut inquit Solomon, ad sanitas 
tem conducat, precibus et votis eam gratiam nobis 
pariter conciliemus et ego et vos. Lucrum enim 
conunune est, imo major pars ejus vestra est : 


quandoquidem accipere aliquid boni plus affert (c. 


lucri, quam aliquid prebere. Vetat. Evangelium in 


utres veleres vinum novum infundere *: forsitan. 


ad [ος tempora spectat sermonis tecti involucrum. 
Nam vinum recens expressum, propter euin qui 
naturaliter exsistit in eo liquoris fervorem , 
flatu plenum est, naturali motu limosas ab sese 
per spumam exhalans atque rejiciens — sordes. 
Hoc autem nihil aliud est, ut mea quidem fert 
opinio, nisi ea οι de Spiritu sancto traditur 
doctrina, quemadmoduin dicit Apostolus, Spiritu 
[erventes?, uam putres perfluentesque utres ac pre 
incredulitate inveterati non continent, sed doctrinz 
majestate rumpuntur. llcirco si qua sublimis eis ex 
doctrina ingenerata fuerit sententia, scinduntur 
cirea amplitudinem doctring : ac cum ipsi quidem 
per rupturam inutiles redduntur, tum efficiunt ut in 
vanum ac frustra effluat gratia Spiritus sancti. 
1n animum enim malitiosum sapientia non ifigre- 
dietur, quemadmodum inquit Scriptura *. Imo 
agite, permittite mihi pauperum consuetudinem imi- 
tari : nam et illi solent, cum aliquis eos opipara 
mensa fuerit dignatus, remoto pudore de epulis 
sibi appositis etiam in posterum diem cibos pro- 
videre. Proinde ego quoque ex liesterna magnifi- 
centia exiguis quibusdam depromptis reliquiis, illinc 
pro viribus meis conficiam orationem, pleraque eo- 
rum, qua liodie proposita sunt, perfectioribus 


* Vom. ri, 11. 


5 Eccli, χι, 9... * Matth. ix, 17. 


Αλλά µοι δοχεῖ χαλῶς ἔχειν Ev καιρῷ μνησθῆναι 
τῆς παροιμιαχῆς ἑπαινέσεως, xai ζηλῶσαι τὴν µέ- 
λισσαν * ἣν φπειν ἡ Πραφὴ τῇ ῥώμῃ μὲν εἶναι ἀσθενῆ 
(οὗ γὰρ ὤφθη ποτὲ ὅλον δρεφαµένη τὸ ἄνθος, xal 
ὑπὲρ νῶτον ἐπὶ σίµθλα κοµίζουσα), ἀλλὰ τὸ λεπτὸν 
καὶ χνοῶδες τῆς ἓν τῷ µέσῳ χόµης ἐχτιναχθὲν διὰ 
τῶν πτερύγων ταῖς ἀγχύλαις ὑπολαθοῦσα, δι’ ἐχείνων 
ἐργάζεται τὴν σοφἣν ἑργασίαν ἐχείνην, ταῖς ἓξ &yxz- 
λαις ἱσαρίθμους γωνίας εἰς ὄρθιον ἀνεγείρουσα, χαὶ” 
διὰ µέσου τῇ λειότητι τῶν πτερύγων, οἷόν τισιν 
ἁλοιφαῖς, τοὺς λεπτοὺς ἑχείνους xal ὑμενώδεις [σ]τοί- 
χηυς ἐπιλεαίνουσα. El ὃΣ μέλλοι καὶ ὁ ἡμέτερος λό- 
Yos βασιλεῦαί τε καὶ ἰδιώταις, χαθώς φησιν ὁ Zolo- 
pv, εἰς ὑγίειαν ἐπιτήδειος Υίνεσθαι, εὐχῇ τὴν χάριν 
ἐπισπασώμεθα ἐγώ τε xal ὑμεῖς παραπλησίως. 
Κοινὸν γὰρ τὸ χέρδος, μᾶλλον δὲ τὸ πλέον ὑμέτερον 
ἐπείπερ τὸ λαθεῖν τι καλὸν τοῦ παρασχεῖν τι χερδα- 
λεώτερον. ᾽Απαγορεύει τὸ Εὐαγγέλιον παλαιοῖς ἀσχιξς 
οἶνον νέον ἐναποτίθεσθαι" τάχα πρὸς τὸν παρόντα 
xatpby βλέπει τὸ αἴνιγμα. Ὁ γὰρ νεοθλιθὴς οἶνος, 
διὰ τὴν φυσιχῶς ἐγγινομένην τοῦ ὑγροῦ ζέαιν, Πνεύ- 
µατος πλήρης ἐστὶ, διὰ τῆς φυσιχῆς χινήσεως ἓξ- 
αφρίζων τὸν ἱλνῴώδη ῥύπον ἀφ᾿ ἑαυτοῦ. Τοῦτο δὲ οὐδὲν 
ἄλλο bow , xatá γε τὸν ἐμὸν λόγον, f| fj περὶ τοῦ 
ἁγίου ΗἨνεύματος διδασχαλία, χαθώς φησιν ὁ Από- 
στολος, ὅτι To. Πγεύματι ζέοντες, ἣν οἱ σαθροί τε 
xai διεῥυηχότες ἀσχοὶ, xal ὑπὸ τῆς ἀπιστίας πε- 
παλαιωμένοι οὗ .στέγουσιν, ἀλλὰ περιῤῥήγνυνται τῇ 
µεγαλοφυῖα τοῦ δόγματος. Auk τοῦτο ἐάν τι ὑψτλὸν 
αὗὐτοῖς bx διδασκαλίας ἑἐγγένηται vórua , σχίζονται 
περὶ τὸν ὄγκον τοῦ δόγματος ' xat absol γε ἀχρειοῦν- 
ται δ-ὰ τοῦ ῥήγματος, τήν τε τοῦ Πνεύματος χάριν 


D εἰκὴ ῥέειν παρασκευάξουσιν. Εἰς γὰρ χαχότέχνον 


ψυχὴν οὐκ εἰσελεύσεται σοφία, χαθώς φησιν ἡ Tpa- 


ο Qj. Μᾶλλον δὲ συγχωρἠσατέ µοι µιμήσασθαι τὸν 


τῶν πενῄτων συνήθειαν * ἐπεὶ χἀχείνοις σύνηθες, 
ὅταν ποτὲ πλουσίας ἀξιωθῶσι τραπέζης, ἀνεπαισχύν- 
tt; Ex τῶν προτεθέντων αὐτοῖς, καὶ εἰς τὴν ὑστε- 
ραῖαν ἐπισιτίζεσθαι. Κάνὼ τοίνυν ἐκ τῆς χθιζής mo- 
λυτελείας µιχρόν τι προχειρισάµενος λείφανον, ἐχεῖθεν 
κατὰ τῖν ἐμαυτοῦ δύναμιν ὀπυποιέσω τὸν λόγον, τὰ 
πολλὰ τῶν σήμερον προτεθέντων τοῖς τελειοτέροις 
τῶν δᾳιτυµόνων ταμµιευσάµενος. Τί τοίνυν ἓν τὸ cfc 
Χθιζῆς πανδαισίας ἄθρωτόν τε καὶ ἀκατέργαστον ; 
Ἡ τῶν ἀποστολιχῶν πράξεων ἱστορία τὴν ἓν Ἀθή- 


* Sap. 1, 4. 


g61 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


558 


vat, ἐπιδημίαν τοῦ Παύλου διηγήσατο ἡμῖν, πῶς A convivis reeervans. Quse. sunt itur hesterni epuli 


. εἰδωλομανοῦντος τοῦ τῇδξ λαοῦ, xai ταῖς ἐπιθωμίοις 
χνίσσαις προστετηκότος , τὸ Πνεῦμα «b. ἅγιον ἐν τῷ 
µαχαρίῳ παρωξύνετο Παύλῳ, οἷόν τι ῥεῦμα πλημ- 
μύρον ἐν τῇ φυχῇ τοῦ Αποστόλου στενοχωρούµενον, 
xai μὴ εὑρίσχον ἐν τοῖς ἀναξίοις τὴν διέξοδον. Aux 
τοῦτο Στωϊχκοῖς τε χαὶ Ἐπιχουρείοις συμπλέχεται, 
xai εἰς "Αρειον καταστὰς πάγον, £x τῶν συνήθων 
αὐτοὺς πρὸς τὴν θεογνωσίαν προσάγεται ' βωμὸς γάρ 
ἔστιν αὐτῷ χαὶ ἐπίγραμμα, τὸ τοῦ λόγου προοίἰµιον, 
El; τί τοίνυν ἑμνήσθην τοῦ ἀναγνώσματος; "Οτι xol 
vOv εἶσι χατ ἐχείνους τοὺς Αθηναίους, εἰς οὐδὲν 
ἕτερον εὐχαιροῦντες, ἢ λέγειν τι xol ἀχούειν χκαινό- 
τερον, χθιζοί τινες xai πρώϊζοι Ex τῶν βαναύσων ἔπι- 
τηδευµάτων ὁρμώμενοι, αὐτοσχέδιοί τινᾶς τῆς θεο- 
λογίας δογμαιισταὶ, τάχα τινὲς οἰχέται xal µαστ.- 
γίαι, χαὶ τῶν δουλικῶν διαχονηµάτων δραπέται͵ 
σεμνῶς ἡμῖν περὶ τῶν ἁλήπτων φιλοσοφοῦσιν, Οὐχ 
ἁγνοεῖτε πάντως, πρὸς τίνας ὁ λόγος βλέπει. Πάντα 


e Ἱὰρ τὰ xatk τὴν πόλιν τῶν τοιούτων πεπλήρωται: 


οἱ στενωπο), αἱ ἀγοραὶ, αἱ πλατεῖαι, τὰ ἄμφ,δα' 
οἱ τῶν ἱματίων κάπτλοι, οἱ ταῖς τραπέζαις ἔφεστη- 
χότες, οἱ τὰ ἐδώδιμα ἡμῖν ἀπεμπολοῦντες.. Ἐὰν 
περὶ τῶν ὁδολῶν ἐρωτήσῃς, ὁ δέ σοι περὶ γεννητον 
χαὶ ἀγεννήτου ἐφιλοσόφησε ' χὰν περὶ τιμήματος 
ἄρτου πύθοιο, Μείζων ὁ Πατὴρ, ἀποχρίνεται, xoi ὁ 
Yi5; ὑποχείριος. El δὲ, Τὸ λουτρὸν ἐπιτὴδειόν ἐστιν, 
εἴποις, ὁ δὲ ἐξ οὐχ ὄντων τὸν ὙΥἱὸν εἶναι διωρἰσατο. 
Q2x οἶδα τί χρὴ τὸ xaxbv τοῦτο ὀνομάσαι, φρενίτιν 


reliqui, quas οοΠηΥ]γῶ non comederunt ncque cou- 
coxerunt? |fistoria actorum apostolicorum, quz 
nobis narrabat ut Athenis hospes Paulus sese 
gereret, quemadmodum populo illius urbis insano 
simulacrorum cultui dedito,et sacrificiorum nidori- 
bus addicto, Spiritus sanctus in beato Paulo con- 
ciaretur, tanquam .flumen quoddam  inundans in 
animo Apostoli coangus(atus, et inter indignos non 
iuveniens locum erumpendi. Quapropter cum Stoi- 
cis et Epicureis conflictatur, et in colle Martio 
stans, ex illorum instilutis occasione sumpta, aid 
Dei agnitionem eos adducere conatur : nam pro 
orationis procemio sumit altare quoddam, ejusque 
titulum et inscriptionem. Quorsum igitur illius me 
mini lectionis? Quoniam nunc quoque sunt, qui, 
sicuti Athenienses illi, nulli alii rei vacant, nisi ut 
dicant et audiant aliquid novi, qui vel heri vel paulo 
ante ab sellulariis, plebeiis et servilibus opifilciis 
prodierunt, subitarii atque tumultuarii quidam theo- 
legicarum: sententiarum auctores, forsitan famuli 
quidam et verberones a servilibus ministeriis pro- 
fugi, magniflce nobis de rebus incomprehensibili- 
bus philosophantur. Prorsus haud ignoratis ad quos 
oratio spectet. Omnia namque loca urbis talibus re- 
pleta sunt, angiporta, bivia, fora, plàtez : vesti- 
mentorum institores, mensis argentariis praefecti, 
qui esculenta nobis vendunt. Si quem eorum do 
obolis interroges, ille tibi de geniti et non geniti 


3| µανίαν, fj τι τοιοῦτων xaxbv ἐπιδήμιον, ὃ τῶν λογι- ϱ natura philosophatur; quod si de pretio et zestima- 


σμῶν τὴν παραφορὰν ἐξεργάξεται, 
Filius subjectus 


tione panis scisciteris, Pater mojor est, inquit, et 


: «quod si lavacrum commodum esse dixeris, ille ex non entibus Filium esse censet. 


Nescio quo nomine hoc malum oporteat appellare, ypbrenesin an furorem , aut aliquod ejusmodi 
malum quod in populo grassetur, quod efficiat mentis perversionetn. 


Διὰ τοῦτό Φημι πρὺς τούτους βλέπειν τὴν χατὰ 
«by ᾿Απόστολον ἱστορίαν * ἅ γὰρ περὶ τῶν ᾿Αθηναίων 
$j Γραφὴ διεξέρχεται, ταῦτα νῦν ἔστιν ἐπὶ τούτων 
ἰδεῖν μᾶλλον δὲ εἰ χρὴ τἀληθη λέχειν, χἀκείνων 
ἑστὶ τὰ κατὰ τούτους ἀσυγγνωστότερα. Οἱ μὲν γὰρ 
οἱονεὶ λήµη c τῇ περὶ τὰ εἴδωλα πλάνη τοὺς 
ὀφθαλμοὺς τῆς φυχῆς xa:syópsvot, ἰδεῖν αὐτοπροσ- 
ώπως τὴν εὑσεθῆ περὶ τῶν ὄντων ἁδυνατοῦντες 
ἀλήθειαν - ὅμως oTov ἑπαφῇ τι». τῶν λογισμῶν τοσοῦ- 
τον ἐνενόησαν, ὅτι οὗ πάντη χαταληπτὸν τὸ θεῖόν 
ἐστιν, οὐδὲ ofov ὁ λογισμὸς οἵεται, τοιοῦτον τῇ φύσει 
τὸ ὑπερχείμενον. Ad) τὸν ὄντως θεὸν ἄγνωστον εἶναι 
ὀμολογήσαντες, βωμῷ καὶ γράµμµατι τιμῶσι «τὸν 
ἀγνοούμενον΄ ὅτι γὰρ πρὸς τὸν ὄντως ὄντα θεὺν 
ἔόλεπεν αὐτῶν d$ διάνοια, μαρτυρεῖ αὐτὸς ὁ Από- 
στολος, ἐχεῖνον χαταγγέλλων αὐτοῖς τὺν θ:ὸν, εἰς ὃν 
εὐσεθεῖν ἐχεῖνοι διὰ τῆς τοῦ βωμοῦ τιμῆς (ovo. 
Fée οὖν οὐ χαλεπώτεροι τῶν μντµονευθέντων οἱ 
νῦν µαταιάτνοντες; οἱ ph συγχωροῦντες ὑπὲρ τὴν 
χἀτάληφιν αὐτῶν εἶναι τὸ θεῖον, ἀλλ οὕτω τὸν Octv 
γιγνώσχειν μεγαλανχοῦντες ὡς αὐτὸς ἑαυντόν; Πῶς 
ἄν τις κατ ἀξίαν τὴν πῄρωσιν τῶν δειλαίων χατα- 
θρηνήσειεν, o! τοσούτου φωτὸς τῆς ἁλτθείας την 
οἰχουμένην πᾶσαν ἐν τῇ χαθ᾽ ἡμᾶς ζωῇ διὰ τῆς εὖ- 
αἶδους πίστεως περιλάµποντος, μόνοι πρὸς τὴν αὖ- 


D 


Quapropter Apostoli historiam ad hos dico perti- 
nere ; nam quz de Atheniensibus narrat Scriptura, 
hzc nunc in his licet videre : imo vero si oportet - 
vera dicere, horum peccatum minore quam illorum 
error, venia dignum est, atque his niinus quam illis 
ignosci debet. Quanquam enim illi, quod eorum 
animi oculos tanquam lippitudo quadam simuia- 
cro:um cultus error invaserat, recta facie sua piam 
de rebus quibusque veritatem videre non poterant ; 
tamen ratienuim quasi quadam atirectatione tantuim 
intellexerunt, quod numen divinum penitus com- 
prehendi non possit, nec quale eam ratio esse putat 
natura talis supera divina majestas sit. Quamobrem 
veri Deum cognosci non posse fatentes, ara. at- 
que titulo honorant quem ignorant : nam mentem 
illorum eum, qui revera Deus est, spectasse, ΑΡο- 
stolus testatur, dum illum Deum eis anuuntiabat, 
quem pie se colere per honorem altaris existima- 
bant. Qui igitur memoratis non gravius peccant, 
qui nunc stultitiam suam produnt? qui non conce- 
dunt supra captum: suum esse numen divinum, sed 
ita Deum sese cognoscere gloriantur, ut ipse sese 
cognoscit? qui possit aliquis digne talem  misero- 
rum t:nenlis cxcitatem deplorare? qui tanta luce 
universum terrarum orbem in vita nostra per rectam 


ἕων 


$5. 6ΠΕΣΟΟΒΙΗ NYSSENI 


566 


fidem co!lustraite, soli ad splendorem, quod attinet A γὴν ἀμδλυωποῦσιν: f ἁγνοεῖτε ποῖον λέγω Ίπλεο- 


ad veritatis agnitionem , cxcutiunt? an. ignoratis 
quam lucem iu vita nostra dicam abundare? Nume- 
rate mihi regia luininaria, quie evangelicis luminari- 
. lus numero paria universum propeiwodum complexa 
mundum in pace atque pietate illustrant : quando fa- 
clor rerum. universarum Deus primum illud mundi 
originis opus mirificum imitatur, qui non solum ma- 
gnum luuinare constituit in principatu rerum quz 
widentur , verum etiam ei simul conjunxit luminare 
quoque minus, quod a paternis radiis accepto lumine 
una collucet. Et ejusmodi nobis in communi propo- 
sitis commodis, quasi a demonibus accepta plaga in 
furorem acti, impudenter adversus veritatem senten- 
tiarum sese opponunt? quemadmodum Stoici et Epi- 
curei illi, cum quibus Paulus apud Athenienses con- 
flictatur. Ac ne putetis per calumnian decurrere ora- 
tionem,ipsas sententias memoratorum consideremus. 
Materiale numen divinum esse Stoici suspicantur, 
creatum etiam hi unigenitum Filium esse fingunt ; 
prorsus autem scitis quanta creato cum materiali 
cognatio sit. ltem Epicurei opinantur nullam supe- 
fum potestateu) przesse nec constitutioni nec ad- 
ministrationi rerum, sed omnia temere casuque 
fortuito ferri, nulla providentia res pervadente : οἱ, 
utconcisius,.ac brevius errorem eorum indicemus, 
ad ἀθείαν, id est, negationem numinis divini eorum 
spectant opiniones. Videamus igitur an non sint 
hinitatores Epicureorum, qui Filium (Dei) iguomi- 
nia afficiunt ? Ac nemo orationi ex adverso opponot : 


n 


Lpicurus neque Patrem norit, nequc deitatem ejus 4 


confitetur; et quomodo z&que impii auut. hi atque 
illi, qui Patris deitatem non negant. nec rejiciunt? 
l'aululum euim moratus atque cunctatus, reperies 
Anomoum alterum quoque esse Epicurum. Sic au- 
tem rem consideremus. Splendorem glorie Chri- 
stum esse dixit Apostolus, et expressam iinaginem 
substantiz *, et potentiam Dei, et sapientiam *, et 
quecunque sunttalia, quorum unumquodque tan- 
quam in conjunctionibus quibusdam necessariis 
nullo modo per sese solum ac separatim intelligitur, 
sed utraque conjunctim et unum cum altero compre- 
henditur. Splendor enim prorsusalicujus rei splendor 
est, item effigies et imago alicujus rei prorsus ef- 
figies est. Quemadmodum igitur ex lumine splendor 
exsistere non possit non exstante causa collustrante: 
ita splendorem edens natura per sese nisi simul in- 
telligatur splendor, intelligi non possit. Similiter item 
effigies quoque et imago substantiam ostendit, et 
substantia per imaginenm.-cognoscitur : ita Deiquoque 
potentia absque Deo esse non potest, ac Deus absque 
potentia intelligi naturaliter non potest. Qui igitur 
unum aliquod eorum, qua per banc copulationem si- 
guificantur, esse negat, una cum poténtia prorsus 
etiam id quod reliquum est tollit. Atqui dicunt impie- 
tatis propugnatores Filium aliquando non fuisse. Ergo 
si Filius non erat, otmuino ueque Pater erat; si non 


5 JHebr.i1, 8... *1 Cor. », 24. 


váycety φῶς iv τῇ ἡμετέρᾳ ζωῇς Δριθμήῄσατέ po. 
τοὺς βασιλιχοὺς φωστῆρας, ol τοῖς Εὐαγγελιχοῖς 
ἱσάριθμοι πάντα μικροῦ δεῖν τὸν xÓspov διαλαθὀν- 
τες, δι εἰρήνης καὶ εὐσεθείας χαταρωτίζουσιν ' ὅτε 
μιμεῖται ὁ θεὸς, ὁ τοῦ παντὸς ποιητὴς, την perm 
της κοσµογενείας θαυματουργίαν, οὗ μόνον τὸν pi- 
γαν φωστῆρα εἰς τὴν τῶν ὀρωμένων τάξας ἀργὴν, 
ἀλλὰ xal συμπχραξεύξας αὐτῷ χαὶ τὸ) ἑκάσσω σω- 
στέρα, τὸν ταῖς πατριχαῖς ἀχτῖσι συµπα αλά - 
ποντα. Εἶτα τοιούτων ἡμῖν &v τῷ χοινῷ τῶν ἀγαθων 
προχτιµένων, ὥσπερ ὑπὸ δαιμόνων πλτγΏης ἐνθον. 
σιῶντξες, ἀναιδῶς πρὺς vay ἀλίθειαν τῶν δογµ.άτων 
ἀντιχαθίστανται, χατὰ τοὺς Στωϊχοὺς τε xal 'Emi- 
χουρείους ἐχείνους, πρὸς οὓς ὁ Παῦλος παρ Αθη- 
ναίοις συμπλέχεται; Καὶ ἵνα i νοµίσητε κατατρὲ- 
χειν ἐν συχοφαντἰαὰ τὸν λόγον, αὐτὰ τὰ δόγµατα τῶν 
μνημονευθέντων ἐπισχοπήσωμεν "YAuxby τοῖς Στωῖ- 
xoig τὸ θεῖον εἶναι ὑπονοεῖται, χτιστὸν xal οὗτοι τὸν 
μονογενή Υἱὸν εἶναι χατασχευάζουσιν. Ἴστε δὲ πὰν- 
τως, ὅση Eat τοῦ Χτιστοῦ πρὸς τὸ ὑλικὸν dj συγγέἑ- 
νεια. Πάλιν τοῖς Ἐπιχουρείοις οὐδὲν ὑπερχεῖσθαι 
δοχεῖ tX; τῶν ὄντων συστἀσεώς τε za διο:κίσεως, 
ἀλλ᾽ αὐτομάτως τὰ πάντα φέρεσθαι, μτδεμιᾶς προ- 
νοίας διὰ τῶν πραγμάτων ἠχούσης ' xal ὡς ἂν συν- 
τομώτερον εἴποιμεν τὴν πλάνην αὐτῶν, πρὸς ἀθεῖαν 
αὐτοῖς βλέπει τὰ δόγματα. Σχοπήσωμεν τοίνυν εἰ 
μὴ μιμηταὶ τῶν Ἐπικουρείῶν οἱ τὸν YUv ἀθετοῦν - 
τες εἰαί. Καὶ μηδεὶς ἀνθυπενέγχῃ τῷ Ἀλόγῳ, ὅτι 
Ἐπίχουρος οὐδὲ τὸν Πατέρα οἵδεν, οὐδὲ ὁμολονεῖ 
αὐτοῦ thv θεότητα, xal πῶς κατὰ τὸ ἴσον ἀσεθλνσι» 
οὗτοι, οἱ μὴ ἀθετοῦντες τοῦ Πατρὸς την θεότητα» 
Μιχρὸν γὰρ ἐπισχὼν, εὑρῆσεις καὶ τὸν ᾿Ανόμοιον 
ἄλλον Ἐπίχουρον. Οὗτωσὶ δὲ σχοπήσωμεν' ᾿Απαύ- 
Υασμα τῆς δόξης εἶπε τὸν Yilv ὁ ᾿Απόστολος, xal 
χαρακτῆρα τῆς ὑποστάσεως, xal δύναμιν θεοῦ xai 
σοφίαν, xal ὅσα τοιαῦτα' ὧν ἕχαστον χαθᾶπερ ἐν 
συζυγίαις τισὶν ἀναγχαίαις, οὐδὲν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ χα- 
ταµόνας νοεῖται, ἀλλὰ συνηµµένως ἀμφότερα. χα» 
μετ ἀλλήλων χαταλαμθάνεται. Tó γὰρ ἀπαύγασμα 
πάντως τινός ἐστιν ἀπαύγασμα ., xal ὁ χαρακτὴρ, 
τινὸς χαρακτΏρ πάντως ἐστίν. "Ώσπερ τοίνυν οὐχ ἂν 
ἀπαύγασμα elm τὸ φῶς, pr οὖσης τῆς χαταυγαζού- 
σης αἰτίας, οὕτως ἡ ἀπαυγάκουσα φύσις οὑκ ἂν καθ 


p ἑαυτὴν νοηθείτ, μὴ συνεπινοουµένου τοῦ ἀπανγά- 


σµατος. 'Üpolt; δὲ χαὶ ὁ χαρακτὴρ τὴν ὑπόστασι» 
δείχνυσι, xal ὑπόστασις διὰ χαρακτῆρος γνωρίνεται ' 
οὕτυ xal ἡ τοῦ θεοῦ δύναμις χωρὶς θεοὺ εἶναι 
οὗ δύναται, xal ὁ θεὸς χωρὶς τῖς δυνάµεως νοηθῖναι 
φύσιν οὐκ ἔχει. Ὁ τοίνυν Ev τι τῶν κατὰ τὴν συζν- 
γίαν ταύτην σηµχινοµένων μὴ εἶναι λέγων, συνανεῖις 
πάντως τῇ δυνάµει xal τὸ λειπόμενον. ᾽Αλλά uhr 
λέγουτιν οἱ τῆς ἀσεθείας προστάται, ὅτι ὁ Ylós ποτε 
οὐκ fjv. Ei οὖν οὐκ fjv ὁ YU, πάντως οὐδὲ 6 Πατὴρ 
ἣν ' εἰ οὑχ ἣν τὸ ἁπαύγασμα, οὐδὲ τὸ ἁπαυγάνον fjv 
εἰ οὐχ ἣν ὁ yapaxtnp, πάντως οὐδὲ ἡ ὑπόστασις 
Tv εἰ οὐχ ἦν ἡ δύναµις, οὐκ ἣν ἡ σοφία’ εἰ δὲ ταῦτα 


961 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


503 


οὐχ Tv, ὧν ἄνευ Och; οὐκ ἔστιν, 6 ἐπὶ πάντων θεὸς A erat splendor, ncque id quod splendorem edit, 


πῶς hv; χατασχευάζεται γὰρ διὰ τούτων τὸ εἶναι 
Θεόν. Οὐ γὰρ ἔστιν ἐννοῆσαι δόξαν ἁλαμπῆ, οὐχ 
ὑπόστασιν ἀχαραχτήριστον, οὐχ ἄνευ σοφίας σοφὸν, 
οὖκ ἄνευ δυνάµεως δυνατὸν, οὐχ ἄπαιδα Πατέρα. 
Οὐχοῦν ἁποδέδειχται διὰ τῶν εἰρημένων, ὅτι ὁ τὸν 
Yióv ἀθετῶν, συναθετεῖ xal τὸν Πατέρα. ὅπου δὲ 
οὔτε ὁ Υἱὸς δοξάζεται, οὔτε ὁ Πατ]ὴρ εἶναι πιστεύεται, 
καθόλου ἡ θεότης ἠθέτηται' τὸ δὲ ἀθετεῖν τὴν θεύ- 
τητα, οὑδενὸς ἄλλου f| Ἐπιχούρου ἑστίν. 


erat; si non erat effigies et imago, omnino neque 
substantia erat ; si non erat potentia, non erat sa- 
pientia : quod si hz:ec non erant sine qufbus Deus 
non est, is qui est super omnia, Deus qui erat ? per 
liec enim efficitur Deum non esse. Non enim cogi- 
tari potest nec gloria sine splendore, nec substantia 
sine effigie, nec sine sapientia sapiens, nec absque 
potentia potens, nec absque Filio Pater. Annon 
per modo dicla demonstratum est, eum qui Filium 


negat, simul etiam "negare Patrem? ubi autem neque Filius glorificatur, nec Pater esse creditur, 
Deitas prorsus reprobatur : reprobare vero deitatem nullius alterius alque Epicuri est. 


Οὐχοῦν Ἐπικούρειοι οἱ νῦν δογματισταὶ τῖς ἀἁπά- 
της ἀναπεφήνασι», οἱ διὰ τῆς εἰς τὸν μονογενῆ Yibv 


Ergo Epicurei nobis esse demonstrati suit 
fraudis doctores, qui per contumeliam, qua Filius 


ὄδρεως, τὰς ὑπεροχὰς τῷ Πατρὶ χαριςόµενοι, καὶ B afficitur, pr:stantiam Patri largiuntur, ac dicunt 


λέγοντες ὅτι ὁ μὲν µείζων, 6 δὲ ἑλάττων * ὁ μὲν πἐμ- 
πει, 6 δὲ ἀποστέλλεται, εἰ xal. τινας ῥήσεις Ex τῆς 
Γραφῆς περὶ τούτου παράγοντες οἱ &vóntot προτεί- 
νονται, xal φασιν αὐτὸν ὁμολογεῖν τὸν Κύριον, ὅτι 
ἐπέμςθη παρὰ τοῦ Πατρός. Εἶτα ὅτι μὲν ἐπέμφθη 
γινώσχεις, ὅτι δὲ ὁ πἐµψας μετ) αὐτοῦ ἐστιν οὐκ 
ἀκήχοας; Ὁ πέµψας µε, φταὶ, μετ ἐμοῦ ἐστιν" 
xal οὖκ ἐδιδάχθης διὰ τῶν εἰρημένων, ὅτι xal ἆπο- 
στέλλεται xal οὗ χωρίζεται; ἀποστέλλεται μὲν γὰρ 


διὰ φιλανθρωπίαν, o) χωρίφεται δὲ διὰ τὸ τῆς φύ-ν 


σεως ἄτμητον. Φασὶ δὲ πάλιν παρὰ τοῦ Μονογενοῦς 
ὡμολογῆσθαι, τὸ µείνονα εἶναι αὐτοῦ τὸν Πατέρα, tv 
τῷ λέχειν, ὅτι ' Πατήρ µου psit µου ἑστίν. Οὐκ- 
ouv ἑξετάσωμεν, ἁδελφοὶι, ἄρα μὴ φεύδεται ὁ εἰπὼν, 


ὅτι Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, xal ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί. Et € 


μείζων ὁ Πατ]ρ τοῦ Yloo, πῶς χωρεῖται τὸ μεῖζον ἐν 
τῷ ἑλάττονι: El ἑλάττων ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρὸς, πῶς 
πληροῦται τὸ μεῖζον ὑπὸ τοῦ λείποντος; "O τε γὰρ 
µείξων στενοχωρεῖται πάντως ἓν τῷ ἑλάττονι, καὶ ὁ 
ἑλάττων ἐπεκταθῆναι πρὸς τὸ ὑπερδάλλον οὐ δύνα- 
ται ὥστε ἀνάγχην εἶναι λείπειν μὲν ἐν τῷ Πατρὶ 
τὸν Υἱὸν, περισσεύειν δὲ Ey τῷ Υἱῷ τὸν Πατέρα. Καὶ, 
ψεύδεται ὁ εἰπὼν . ὅτι ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ (δέον 
εἰπεῖν, εἴπερ ἑλάττων ἑἐστὶν, ὅτι "Epio ἐν τῷ μέρει 
τοῦ Πατρὶς), καὶ Ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί. ᾿Αληθέστερον 
yàp ἦν εἰπεῖν, εἴπερ µείζων ὁ Πατὴρ, et Μέρος τι 
τοῦ Πατρὸς ἐν ἐμοί: εἰ 68 ὅλος ὁ Πατὲρ ἐν ὅλῳ τῷ 
Y lo, xaY ὅλος 6 Υἱὸς ἓν ὅλῳ τῷ Πατρὶ, ποῦ τὸ πλέουν 
xai ποῦ τὸ λεῖπον, χαὶ τί χο] πολλὰ λέγειν, δέον 
pud quif πᾶσαν αὐτῶν περιγράψαι τὴν φλυαρίαν ; 
ος Ὃς kv μορφῇ cou ὑπάρχων, οὐχ ἁρπαγ μὸν ἠγήτατο 
τὸ εἶναι ἴσα θεῷ.  Εἰπέ pot, τὸ ἴσον ἀχούσας τὸ μὴ 
σον ἑνόησας; Ὢ χαινῆς διδασχαλίας διὰ τοῦ (oou τὸ 
ἄνισον ἑρμγνευούστς! 'AXX ἴσως εἰχός ἐστι καὶ τῶν 
τοολυµαθεστέρων τινὰ τὸν περὶ τούτων λόγον ἑἐπιζη- 
τεῖν, Πῶς χαὶ μείζων ὁ Πατὴρ τοῦ Yio5, xaX ἴσος ὁ 
Υἱὸς τοῦ Πατρός, Δοχεῖ γάρ πως ih συµθαίνειν ἆλ- 
λήλοις ταῦτα. Οὐχοῦν ἀφεὶς τὸ πρὸς τοὺς πολλοὺς 
ἀντιπάλους διαπληκτίζεσθαι, πατριχῶς ὑμῖν περὶ 
τῶν προχειµένων διαλεχθήσοµαι. Οὐ πάσας ὁμοτί- 
µους οἶδα τὰς τοῦ Εὐαγγελίου φωνὰς, ὅσαι τὰ περὶ 
τοῦ Κυρίου διδάσχουσιν, οὐδὲ ἀπὸ τῆς αὑτΏς δηλου- 


7 Joan. viii, 3). * Joan. xiv, 99. *? ibid. 10. 


D 


hunc quidem majorem, illum vero minorem esse : 
hunc quidem niittere, illum vero mitti : atque etiani 
dicta quzedàm ex Scriptura hac de re proferentes, 
stulte prztenduut, et aiunt Dominum ipsum eonfi- 
leri se missum esse a Patre. Et quod missum qui- 
dem esse intelligis, eum autem qui wisit cutn illo 
esse non audisti ? Qui misit me, inquit, mecum 
est! ; el non per ea dicta edoctus es quod et mit- 
titur et non separatur ? Nam mittitur quidem pro- 
pter humanitatem , non separatur autem propter 
naturz individuitatem. Aiunt item rursus Filium 
rnigenitum confessum esse quod ipso major sit 
Pater, dum dicit, Pater meus major me est *. lgitur 
excutiamus, fratres, nunquid mentiatur qui dixit, 
Ego in Patre sum, et Pater in. me εδ). Si major 
Filio Pater est, qui capitur et locum habet id quod 
majus est in minore? si minor Patre Filius est, qui 
completur id quod majus cst a miaore? Nam ct 
major coarctatur prorsus in minore, εξ minor ex- 
tendi ad exsuperantiam e£ exaggerationem non 
potest : a-leo ut necesse sit deesse quidem in Patre 
Filium, redundare autem in Filio Patrem. Ac 
mentitur qui dixit, Ego sum in Patre ( cum opor- 
teret dicere, si quidem minor est, Ego sum in 


parte Patris ), et Pater in me est : verius eniin erat 


dicere (si quidem major est Pater), pars quzdam 
Patris est in me. Quod si totus Pater in toto Filio 
est, et totus Filius in toto Patre, ubi id quod plus, 
et ubi id quod minus est 2 Et quid opus est multa 
dicere, cum una voce omnem eoruin circumsceri- 
bere oporteat verborum petulantiam atque garru- 
litatem ? qui cum esset in forma Dei, non existi- 
mavit rapinam esse quod Deo par esset !*. Dic wihi 
cum audisti id quod par est, id quod impar est 
intellexisti ? O novam doctrinam, quz per id quod 
par est, id quod inipar est interpretatur. Sed for- 
sitan consentaneum est etiam aliquem discendi 
cupidum harum rerum requirere rationem, qui 
fiat ut et Pater Filio major, et Filius Patri &qua- 
lis et par sit ? Videntur enim hiec inter sese nullo 
niodo convenire. Igitur omissa decertationc cum 
vulgo adversariorum, 49 tebus propositis disseraum 


1? Philipp. t 6. 


565 


S. GREGORII NYSSENI | 564 


vobis more paterno. Non omnes Evangelii voces, A µένας &£íaq* αἱ μὲν γὰρ τὸ ὄψος τῆς θεότητος τοῦ 


quacunque res a Domino gestas ( nos) docent, 
ejusdem arbitror essc conditionis, neque ab cadem 
proferri dignitate; nam alie quidem altitudinem 
Filii Dei divinitatis eum verborum majestate de- 
. clarant ; αἱ vero sese dimittunt et accommodant 
ad humilitatem human: naturx. Nam ubi Dominus 
quidem dicit: Ego precipio tibi ** ; et, Volo, mun- 
dus esto!* ; et, Pater in me est, et ego sum in Pa- 
tre ! ; ct. Qui vidit me, vidit Patrem !** ; οἱ, Ego et 
Pater unum sumus " ; et, Nemo Filium novit nisi 
Pater 1*; ci, Omnia mea tua sunt, et tua mea !! ; et, 
Glorificatus sum in eis'*, et quxecunque sunt. ejus- 
modi, indicant eam polentiam, qua supra omnem 
est οἱ naturam et potestatem. Sed cum ad infir- 
milalem nostre nature sermonem inclinat, illa 
pronuntiat : Pertristis est anima mea ; si fieri potest, 
transeat caliz iste '* : Filius non potest α sese fa- 
cere quidquam *?, Mandatum accepi quid dicam et 
quid loquar *!. Vado ad Patrem meum εἰ Patrem 
vestrum, et ad Deum meum et ad. Deum vestrum **, 
In his pone ctiam lacrymas super Lazaro profusas, 
et lassitudinem ex itinere contractam, et cibi ap- 
petitionem, et aqua petitionem, et cursum ad fi- 
cum, ct quod Dominus ignorabat arborem illam 
fructu carere, et in navigio somnum. Hzc enim 
omnia el. queecunque sunt talia non ejus, quod 


Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ µεγαλόφώνως κηρύσσουσιν' αἱ δὲ 
πρὸς tb ταπεινὺν τῆς ἀνθρωπίνης συγχαταθαΐνουσι 
φύσεως. "Oxav μὲν γὰρ λέγῃ ὁ Κύριος ᾿ΕΤὼ ἐπι- 
τάσσω σοι’ xai, θέλω, καθαρίσθητι καὶ, 'O 
Πατὴρ ἐν ἐμοὶ, κἀγὼ ἐν τῷ Πατρί καὶ, 'O ἕωρα- 
κὼς ἐμὲ, &ópaxs τὸν Πατέρα" xoi, Εγὼ xal ὁ 
Πατὴρ ἕν ἐσμεν ' xa Οὐδεὶς olós τὸν Υἱὸν, εἰ 
μὴ ὁ Πατήρ: χαὶ, Πάντα τὰ ἐμὰ cá ἐστι, καὶ τὰ 
cà àuá* καὶ, Δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς. καὶ ὅσα 
τοιαῦτα τὴν ἐπέχεινα πάσης φὐσεώς τε χαὶ ἐξουσίας 
ἑνδείκνυται δύναμιν. Ἐπειδὰν δὲ πρὸς τὸ ἀσθενὲς 
τῆς ἡμετέρας φύσεως ἐπικλίνῃ τὸν λόγον, ἐχεῖνα 
φθέγγεται: ΠερίΛυπός ἐστιν ἡ ψυχἠ pov* El δυ- 
γατὺν, παρε.ἰθέτω τὸ ποτήριο»' Οὐ δύναται ὁ 
Yióc ἁφ᾽ ἑαυτοῦ τι ποιεῖν' Εντοὴν ἔλαδον τί 
εἴπω, καὶ τί .Ίαλήσω᾽ Πορεύομαι πρὸς τὸν Πατέρα 
µου καὶ Πατέρα ὑμῶν , καὶ Θεύν µου xal θεὸν 
ὑμῶν. Ἐν τούτοις τίθει xai τὸ ἐπὶ Λαζάρου δάχρυον, 
xaX τὸν &x τῆς ὁδοιπορίας χόπον, xai τὴν τῆς τροφῆς 
ἔφεσιν, καὶ τὴν τοῦ ὕδατος αἴτησιν, xal τὸν ἐπὶ τῆς 
συχΏῆς δρόµον, xal τῆς tou φυτοῦ ἀχαρπίας την 
ἄγνοιαν, xa τὸν ἐπὶ τοῦ πλοίου Ümvov. Ταῦτα γὰρ 
πάντα, xal ὅσα τοιαῦτα, οὐχὶ τοῦ ἐν ἀρχῇ ὄντος 
Λόγου θεοῦ τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ τοῦ ταπεινώσαντος ἔαν- 
τὸν ἐν τῇ τοῦ δούλου μορφῇ τὴν πρὸς τὸ ἀσθενὲς της 
φύσεως ἡμῶν παραδηλοϊ συγχατάθασιν. 


erat in. principio, Verbi Dei, dignitatem, sed ejus qui sese in forma servi humiltaverat, ad natura 
nostre imbecillitatem declarant accommodationem atque denissionem. 
Dictum est igitur : Qui misit me, major me est **. C, Εἴρηται τοίνυν, ὅτι Ὁ πἐμγας µε, μείζων µου 


lgitur videamus a quo hzc oratio proferatur. Quo- 
modo missus est ? An' forma Dei praditus, an for- 
ma servi accepta? In plena deitate manens, an 
cum scipsum in forma servili exinanivisset ? Peni- 
tus enim perspicuum esse arbitror, divinam po- 
tentiam atque naturam, cum ubique sit ac per 
omnia pertineat atque pervadat, et res universas 
amplexa sit, mitti haud recle dici ; non enim extra 
eam aliquid vacuum et inane est, quo, cum prius 
ibi non esset, postea quam missa fuerit accedat : 
sed éum conservatrice vi sua res universas coer- 
ceat atque contineat, non habel quo transeat, cum 
ipsa sit rerum universitatis plenitudo. 

Descensus igitur Filii Dei ad nostram bumilitstem 
et infirmitatem, qui voluntate Patris accidit, missio 
dicitur. Nam ab immortali natura ad nostram vi- 
tam migratio non de loco ad locum motum Domini 
significat, sed ab altitudine" glorie ad. humilitatem 
carnis indicat descensum. Descendit jgitur οἱ ap. 
paruit non nudum Verbum, sed caro faetum : non 
Dei forina per sese, sed in forma servi apparens. 
llic igitur est qui dixit se non posse facere quid- 
quam ak seipso, videlicet, in quantum caro factus 
est; nam non posse, imbecillitatis est. Ut enim 
luci tenebrz, et vitae mors, ita potenti: opponitur 
infirmiias : atqui Christus Dei potentia atque Dei. 


1. Marc. ix, 94. 
17 Joan. xvii, 10. 
47. ** Jean. xiv, 28. 


11 Marc. r1, 41. 


! Joan. xtv, 10. 
19 ibid. 10. '* Matth. xxvi, 58, 39. 


ἐστίν. Οὐχοῦν σχοπήσωμεν παρὰ τίνος ὁ λόγος. 
Πῶς ἐπέμφθη; Ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, ἢ μορφὴν 
δούλου λαθών; 'Ev τῷ πληρώματι ὢν τῆς θεέτητος, 
ἡ χενώσας ἑαυτὸν bv τῇ τοῦ δούλου poppf; Πάντη 
γὰρ οἶμαι πρόδηλον εἶναι, ὅτι ἡ θεία δύναμµίς τε xal 
φύσις πανταχοῦ οὖσα, χαὶ διὰ πάντων διῄχουσα, xa 
τοῦ παντὸς περιδεδραγµένη, οὐχ ἂν εἰχότως πέµ- 
πεσθαι λέγοιτο. OO γάρ ἐστί τι χενὸν ἔξω ταύτης, ἓν 
ᾧ πρότερον μὴ οὖσα, ὅταν πεμφθῇ, παραγένηται΄ 
ἀλλὰ τῇ συντηρητικῇ δυνάµει διαχρατοῦσα τὸ πᾶν, 
οὐκ ἔχει εἰς ὃ µεταχωρήσει, αὐτὴ τοῦ παντὸς οὖτα 
πλήρωμα. 


Ἡ τοίνυν πρὸς τὸ ἡμέτερον ταπεινόν τε xal ἆσθε- 


D vig τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ κάθοδος, χατὰ γνώµην τοῦ 


Πατρὸς γεγενηµένη, ἀποστολὴ λέγεται. Ἡ γὰρ ix 
τῆς ἀκηράτου φύσεως πρὸς τὴν ἡμετέραν ζωὴν µετά- 
στασις οὗ τοπικἣν ποιεῖται τοῦ Κυρίου τὴν χίνησιν, 
ἀλλὰ τὴν &nb τοῦ ὄὕψους τῆς δόξης πρὸς τὸ ταπεινὸν 
τῆς σαρχὸς ἑνδείχνυται χάθοδον. Κατέθη τοἰνυν xal 
ἐφάνη οὐ γυμνὸς ὁ Λόγος, ἀλλά σὰρᾶ Ὑενόμενος" οὐχ 
ἡ τοῦ θεοῦ μορφὴ καθ᾽ ἑαυτὴν, ἀλλ᾽ ἐν τῇ τοῦ δούλου 
μορφῇ θεωρούµενος. Οὗτος οὖν ἐστιν, ὁ εἰπὼν μὴ 
δύνασθαἰ τι ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖν, δηλον ὅτι χαθὸ γέγονε 
σάρξ * τὸ γὰρ μὴ δύνασθαι, ἀσθενείας ἐστίν. Ὡς γὰρ 
τῷ φωτὶ τὸ σχότος, xal ὁ θάνατος τῇ ζωῇ, οὕτω τῇ 


εν ibid. 9. 5 Joan. x, 30. 
30 Joan. v, 19. 


'* Matth. χι, 97. 
*! Joan. xit, 49. ** Joan, xx, 


565 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANGTI. 


566 


&vá ust ἀντιδιαστέλλεται ἡ ἀσθένεια" ἀλλὰ μὴν Xpt- À sapientia est: ergo potentia prorsus potentia 1,on 


στὸς θ:οῦ δύναμις, xaX θεοῦ σοφία’ οὐχ ἁδυνατεῖ οὖν. 


ο. πάντως fj δύναμις. El γὰρ fj δύναµις ἀσθενοίη, «t τὸ 
δυνάµενον;, "Όταν οὖν ἀποφήνηται ὁ Λόγος, ὅτι οὐ 
δύναται ποιεῖν, δῆλον ὅτι οὐχὶ τῇ θεότητι τοῦ Μονο- 
γενοὺς τὴν ἀδυναμίαν προστίθησιν, ἀλλὰ τῇ ἀσθενείχ 
τῆς ἡμετέρας φύσεως προσμαρτυρεῖ τὸ ἀδύνατον. 
᾿Ασθενῆς δὲ dj σὰρξ, καθὼς γέγραπται, ὅτι TO μὲν 
Ilrevpa πρόθυμο», ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής. Οὐκοῦν δι 
ἀμφοτέρων ἀληθεύει θεία Γραφὴ, xai τὸ μεῖζον 
ὁμολογοῦσα, καὶ τὸ ἴσον μὴ ἀρνουμένη. "ταν γὰρ 
πρὸς τὸ ἀνθρώπινον ὁ Λόγος Βλέπῃ, μείζονα ὁμολο- 
γεζ τοῦ διὰ σαρχὸς ἑρωμένου τὸν μὴ ὀρώμενον' ὅταν 
δὲ πρὸς τὸ Ostov χειραγωγῇ τὴν διάνοιαν, ἀργεῖ τοῦ 
µείνονος xal τοῦ ἑλάττονος ἡ συγχριτικἡ αὕτη ἀντι- 
παράθεσις, xal ἀντὶ τούτων ἐνότης χηρύττεται, Εγὼ 
xal ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμεν. Τὰ δὲ παρηλλαγμένα κατὰ τὸ 
ἄνισον, ἓν εἶναι οὗ δύναται. "Apa ὑμῖν ὁ λόγος ἡμῶν 
ἱκανῶς ἀπολελόγηται, τὴν αἱρετιχὴν ἀνισότητα τῶν 
της εὐσεθείας ἀφορίζων δογμάτων: 'H ζητεῖτε, 
χαθάπερ kv διχαστηρίῳ, διὰ πλειόνων μαρτύρων βε- 
θαιωθῆναι τὸν λόγον ; Οὐχοῦν δότε pot κατ ἑξουσίαν 
ὑπανιέναι τοῦ λόγου τὸ σύντοµον, μνήμη τινὸς τῶν 
κατὰ τὴν παλαιὰν ἱστορίαν, Ἔσται δὲ ἡμῖν ἴτως οὐχ 
ἀπὸ σχοποῦ τὸ διήγημα. ᾿Ακούσατε τῆς ἀποστολι- 
χῆς ἀναγνώσεως τὴν χατὰ τὸν ᾿Αδραὰμ ἱστορίαν tv 
ὀλίγῳ διηγουµένης, ἓν οἷς φησι" Τῷ Αόραὰμ éxar- 
τει. άμεγος ὁ θεὸς, ἐπεὶ κατ οὐδεν ὃς εἶχε μείζονος 
ὀμόσαι, καθ’ ἑαυτοῦ ὤμοσε «Ἰέγων ἃ εἴρηκεν. 


Ἐτειδὴ τοίνυν εἰχὸς ἄγνωστα εἶναι τοῖς πολλοὶς τὰ 
"le ἱστορίας, δι᾽ ὀλίγων ὑμῖν, ὡς ἂν οἷός τε ὦ, δι- 
ηγήσοµαι. Αποικίδει τὸν ᾿ΑΕραὰμ τῶν οἰκείων συγ- 
γενῶν τε χαὶ τόπιυν διὰ προστάγµατος ὁ θεός xai 
ἂν ἐπὶ τῆς ἀλλοδαπῆς ὁ πατριάρχης, ἐγχαρτερῶν τῇ 
ἐλπίδ. τῆς ὑποσχέσεως. Βάσανος προσάχετα. τῷ ἀν- 
δρὶ τῆς πρὸς τὸν θεὸν βεδαιότητος, f χρονία τῶν ἑλ- 
π.ξοµένων παράτασις'. fj δὲ ὑπόσχεσις ἣν, πατέρα 
ἔθνους γενέσθαι τὸν ᾿Αθραάμ. Χρόνος διέδη πολὺς, 

xal Ἡ φύσις τὸ ἴδιον ἔπασχεν, Ίδη πρὸς τὸ γηραιὸν 
αὐτῷ τῆς ἡλιχίας ἐπικλιθείσης, xal ἔτι ἡ ἑλπὶς παρ- 
εεείνετο' ἀπέσθη κατὰ τὸ εἰκὸς ἐν τῷ γηραιῷ τῆς 
ἠλιχίας αὐτῷ τε xal τῇ ὁμοζύγῳ ἡ πρὸς παιδοποιίαν 
Ισχύς. Καὶ τοῦτο ἀνεπαισχύντως f ἱστορία παραση- 


caret. Nam si potentia imbecilla est, quid est id 
quod potens sit ? Cum igitur Verbum dicit se non 
posse, perspicuum est non deitati unigeniti Filii 
impotentiam attribuere: sed imbecillitatem nostra 
naturz impotentem esse testari. Infirma autem 
caro est, quemadmodum scriptum est: Spiritus 
quidem promptus est, caro autem infirma **. Ergo 
per utraque vera dicit divina Scriptura, dum et 
majoritatem confitetur, et qualitatem non negat. 
Nam ubi Verbum humanam spectat naturam, euin 
qui non videtur majorem eo dicit esse qui per. 
carnem videbatur : sed ubi mentem ad divinitatem 
ducit, cessat hiec. majoris et. minoris ex adverso 
opposita comparatio, atque pro his unitas pr:edi- 
catur, Ego et Pater unum sumus, at ea qui per 
iniequalitatem variant, unum 586 non possunt. 
Utrum oratio nostra respondendo vobis satisfecit, 
liereticam inzequalitatem a pietatis sententiis certis 
Segregans atque secernens ? an, quemadmodum in 
judicio requiritis per plures testes confirmari ora- 
tionem ? Igitur permittite mihi -ut commemorationc 
cujusdam rei geste, quae in historia vetere conti- 
netur, libere ad arbitrium meum nonnihil exten- 
dam et amplificem orationis brevitatem, forsitan 
autem nobis narratio non erit a proposito aliena. 
Audite apostolicam lectionem, Abrahami historiam 
paucis exponentem, dum dieit : Abraliamo pollici- 
tus Deus, quoniam per neminem majorem poterat 


ο jurare, per seipsum jurat dicens ** quz dixit. 


Quoniam igitur verisimile est incognita plerisque 
esse ea qu: continet historia, paucis vobis, quoad 
ejus potero, exponam. Deus jubet Abrahamum 
patria sua, cognatis atque propinquis relictis, 


alibi quaerere sedes ; et erat ille patriarcha in terra 


aliena durans in fide promissionis. Constantia fidei 
viri adversus Deum probatur per diuturnam proro- 
gationem earum rerum, quas sperabat ; promissio 
autem erat, Abraliamum patrem οἱ auctorem fore 
gentis. Multum temporis intercesserat, et jam ad 
geneclutem aetate cjus inclinata, nature id quod 
par est accidebat, atque adhuc spes prorogabatur : 
sicuti consentaneum ac verisimile est in senili 
swiate, vires ad procreandum liberos tum ipsius, 


μαίνεται, ἐκλελοιπέναι φάσχουσα τῆς Σάῤῥας τὰ D tum conjugis ejus erant exstinctm. Atque id 


Υυναικεῖα, δι’ ὧν ἐνεργεῖται ἡ σύλληψις. Καὶ τὸ μὲν 
σίμα τῇ φύσει ὑπήχονε τῆς νεότητος ὑπαναλω - 
θείσης x2i τῷ γήρᾳ ἑχάμπτετο, ἡ δὲ πρὸς τὸν θεὺν 
ἐλαὶς ἀγίρως τις ἣν ἐν αὐτοῖς xal ἀχμάζουσα. Ἐν 
τούτῳ τίχτεται αὐτοῖς ὁ Ἰσαὰκ ἵνα φανῇ οὐχὶ φύσεως 
ἔργον ὁ τόχος, ἀλλὰ θείας δννάµεως ἀποτέλεσμα. Ἐμ- 
περιχαρεῖς σαν, ὡς εἰχὸς, τῇ τοῦ Θεοῦ δωρεᾶ " 
ἀνήδησεν αὐτοῖς διὰ τοῦ παιδὸς πάλιν fj πολιὰ, δα- 
Ψελεῖς αἱ τοῦ γάλακτος πηγαὶ τῇ παρήλιχι πρὸς τὴν 
χρείαν ἐπιῤῥέουσαι” ἐπεῖχεν dj γεγηρακυῖα τῷ παιδὶ 
σὺν θηλἠν πλημμυροῦσαν. Ἐπηγάλλετο τῷ παρὰ φύ- 
δεν θαύματι λέγουσα" Τίς εἴπῃ τῷ Ἀδραὰμ ὅτι θη- 


** Mattb. xxvi, 44. 99 Dlebr, vi, 15. 


amoto pudore historia significat, dum dicit desiis- 
se Sare fieri muliebria per quz? conceptio fit : 
ac corpus quidem consumpta juvenili zetate nature 
parebat ac senectute incurvabatur, sed erga Deum 
spes quasi senectutis expers in eis vigebat. Inter. 
ea nascitur cis Isaac, ut ipse partus non nature 
opus, sed effectus divinz potenti:e videretur. Dono 
Dei admodum leti erant, ut par est: cani corum 
per filium rursus quasi refloruerant, largiter lactis 
scaturigines ad usum decrepitze. affluebant : qua 
senio confecta erat, lacte abundantem mammam 
filio adinovebat. Lazetabatur οἱ exsultabat. miraculo 


αχ] 


S. GAEGORII RYSSENI 


9.8 


quod acciderat przeter naturam, dicens : Quis. di- A «Ίάζει réxvor. ἡ Xdffa; Elsa ἠλρύνετο τὸ νήπιον 


disset Abrahamo Saram filium lactare **? Deinde 
infans grandis evadebat, et ad adolescentulorum 
tendebat zetatem, ac jam puer erat in flore tatis, 
in summo pulehritudinis vigore, jucundum paren- 
tibus spectaculum pulchritudine proficiens, ad 
summum progrediens ztatis vigorem, una cum 
enrporis pulehritudine virtutes augens. Quomodo 
propter eum affectos fuisse parentes verisimile sit, 
vos rem cogitationibus subjectam intra vosipsi 
perpendite atque judicate: ut afficiatur pater lu- 
dentem viJens filium, et palzstr:e, litteris, disci- 
plinis, jucundissimis squalium cetibus operam 
dantem ? Interea exploratur atque periculum fit, 
"trum dilectioni erga Deum patriarcha plus tri- 
buerct, an propensioni erga naturam. llorresco 
dum expono tentationis vehementiam atque peri- 
culi atrocitatem. Deus rursus colloquitur cum illo, 
ac nominatim appellat eumdem ; atque ille haud 


xav ὀλίγον, καὶ εἰς τὴν τῶν µειραχίων ἡλικίαν ἔτρε- 
χεν, xai Ίδη mat; ἣν £v ἄνθει τῆς ἠλιχίας, ἓν ἀχμῆ 
τῆς ὥρας, γλυχὺ θέαμα τοῖς Υεννησαµένοις, εἰς ὥραν 
ἐπιδιδοὺς, εἰς ἀχμὴν προϊών, τὰς τῆς ψυχῆς ἀρετὰς 
συναύξιν τῷ χάλλει τοῦ σώματος. "Ὅπως ἔχειν εἰκὸς 
btw αὐτῷ τοὺς γεννήσαντας, ὑμεῖς τὸ πρᾶγμα τοῖς 
λογισμοῖς ὑποθέντες, ἐν ἑαυτοῖς ἐξετάσατε' ὅπως 
διατίθεται πατ]ρ παἰξοντα βλέπων υἱὸν, xai σπου- 
δάζοντα ἐν παλαίστραις, ἓν παιδιαῖς, £v. µαθήμασιν 
ἡ tv ταῖς ἡδίσταις τῶν ἡλικιωτῶν συνουσίαις. Ἑν 
τούτοις πεῖρα προσάγεται τῷ πατριάρχη xai βάσα- 
vos, τίνι τὸ πλέον νέµει, τῇ πρὸς τὸν Osbv ἀγάπη, f 
τῇ περὶ τὴν φύσιν ῥοπῇ. Φρίττω μεταξὺ διηγούµενος 
τὸ τῆς πείρας ἁπότομον. Χρηματίζει πάλιν ὁ Geb, 
xai προσχαλεῖται τὸν αὐτὸν ἐξ ὀνόματος ' ὁ δὲ προ- 
θύμως ὑπαχούει τῇ χλήσει, ἓξ ὧν ἤδη τετυχίχει 
πάντως προσθήχην δευτέρας χάριτος ἐχδεχόμενος. 
Αλλά τὸ ἐπίταγμα, τί; 


cunctanter dicto audiens est vocanti, ex iis qux jam consecutus erat, secundi doni additamentuui 


prorsus exspectans. Sed jubetur, quid ? 

Accipe mihi, inquit, filium tuum . Nondum for- 
tasse cor patris oratio percutit : plaue enim ejus- 
modi quid suspicatur, nimirum quod nuptiis filium 
copulare jussurus esset et matrimonium accelerare, 
uL eventum sortiretur benedictio super semine fa- 
eta. Sed videamus quid adjiciatur orationi : Accipe 
mihi, inquit, filium (uum istum dilectum , istum 
anigenitum. Vide stimulos orationis, quemadimo- 
dum pungat víscera patris. Ut eliciat. flammam 
nature; ut excitet incendium amoris, et filium 
dilectum et unigenitum vocans ; ut per ejusmodi 
nomina effervesceret erga eum amoris vis. Et ubi 
accepero, quid faciam * Offer mihi, inquit. Λη sa- 
eerdotem constituere jubes, quem offerre przcepi- 
sti ? Non sacerdotem, sed hostiam et victimam, 
qus per sacrificium igni tota absumatur. Offer 
tihi, inquit, in sacrificium holocausti in monte, 
quemcunque tibi monstravero. Quomodo affecti estis 
narrationem audientes, quicunque patres estis et 
amoris erga liberos affectionem ab natura acce- 
ptam habetis * Nostis plane ut accipiant aures 
patern:e. unigeniti filii mactationem. Quis non ob- 
stupuisset et attonitus fuisset ad hanc vocem? 
Quis aures non avertisset ? Quis in jusso accipien- 
do potius emortuus non esset, quam in cor admit- 
teret orationem ? An non merito ac jure cum eo 
expostulasset , ipsam naturam pro se patronam 
opponens , ac dixisset, Cur hac , Domine, jubes ? 
idcircone patrem fecisti, ut filii percussorem red- 
deres ? idcircone me lujus doni duleedinem gustare 
fecisti, ut mundo fabulam me efliceres? Meis 
ipsius manibus filium trucidabo, et cognatum san- 
guinem tibi libabo ? Et tu hec jubes, et talibus 
victimis delectaris? Interficiam filium a quo me 
sepultum iri sperav.? Ejusmodine ei construam 
thalamum ? Talemne ei lztitiam nuptiarum prapa- 


** Gen. xxi, 7... ? Gen, xxii, 2 sqq. 


Λάέε pot, qnoi, τὸν viór σου. Οὕπω visos 
τάχα τοῦ πατρὸς τὴν xapólav ὁ Aóyog* πάντως Υὰρ 
τοιοῦτον ὑπολογίζεται, ὅτι γάμῳ συναρµόσαι δια- 
χελεύεται καὶ ἐπισπεῦσαι τὸν θάλαμον, ὡς ἂν εἰς πέ- 
pac ἔλθοι fj ἐπὶ τοῦ σπέρματος εὐλογία. "AX ἴδιυμεν 
τὴν προσθήκην τοῦ λόγου’ Λάδε uot, qno, τὸν υἱόν 
σου τὸν ἀγαπητὸν, τὸν μονογεγή. "Opa τὰ χέντρα 
τοῦ λόγου, πῶς κεντεῖ τοῦ πατρὺς τὰ σπλάγχνα. πῶς 


: ἀναῤῥιπίδει τὴν τῆς φύσεως φλόγα ' πῶς ἀνεγείρει 


τὸ φίλτρον, xaY υἱὸν ἀγαπητὸν xal μονογενη xaXuv* 
ὡς ἂν διὰ τῶν τοιούτων ὀνομάτων τὸ φίλτρον τὸ πρὸς 
αὐτὸν ἀναζέσειεν. Elsa. λαδὼν τί ποιῄσω; Ἀγένεγκό 
(οι, φησί. Mt. ἱερέα χαταστῆσαι χελεύεις , ὃν ἀν- 
ενεγχεῖν προσέταξας ; Οὐχ ἱερέα, ἀλλὰ θῦμα xal le- 
ρεῖον διὰ Ουσίας ὁλοχαυτούμενον. ᾽Αγέγεγχό jtot, 
qnot», εἰς ὁ.λοκάρπωσιν ἐπὶ τοῦ ὅρους, οὗ édr σοι 
δείξω. Τί πεπόνθατε ἀχούοντες τοῦ Ov yf gatos, ὅσοι 
πατἐρες bath, καὶ τὴν πρὸς τοὺς παΐδας στοργὶν 
παρὰ τῆς φύσεως ἑδιδάχθητε ; Οἴδατε πάντως ὅπως 
δέχεται πατρὸς ἀχοῆ μονογενοῦς τέχνου σφαγ{ν. Τί- 
vo; οὐχ ἣν χαταπλαγΏναι πρὸς τὴν φωνήν; ἆπο- 
στρέφαι τὴν ἀχοήν; ἐναποθανεῖν' τῷ προστάγµατι 
μᾶλλον 1| τῇ xapbla τὸν λόγον δέξασθαι; 0Οὐκ ἂν ἐδι- 


D χαιολογέθη πρὸς αὐτὸν, αὐτὴν τὴν φύσιν συνήγορον 


ἑαυτοῦ προστησάµενος, Τί ταῦτα προστάσσεις, λέ- 
γων, ὦ Κύριε; Διά τοῦτο πατέρα ἑποίησας, ἵνα παι- 
δοχτόνον ἁπεργάσῃ; Διὰ τοῦτό µε τῆς γλυχείας τα”- 
της ἔγενσας δωρεᾶς, ἵνα μῦθόν µε ποιῄσης τῷ βίῳ; 
Tai; ἐμαντοῦ χερσὶ κατασφάξω τὸν παῖδα , xal τοῦ 
συγγενοῦς αἴἵματος σπείσω σοι; Καὶ σὺ ταῦτα x&- 
λεύεις, xal τοιαύταις ἐπιτέρπῃ θυσίαις; ᾽Αποχτείνω 
τὸν υἱὸν, ὑφ' οὗ ταφήσεσθαι προσεδόχησα; Τοιοῦτον 
αὐτῷ πήξω τὸν θάλαµον; Τοιαύτην αὐτῷ τὴν εὔφρο- 
σύνην παρασχευάσω τοῦ Υόμου; Καὶ ἄφω ἐπ᾽ αὐτῷ 
οὐχὶ λαμπάδα γαμήλιον, ἀλλὰ πῦρ ἐπιτάφιον; Oox- 
οὖν ἐπὶ τούτοις xal στεβανώσοµαι; Οὕτως ἔσομαι 


.c 


563 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


970 


πατῃρ ἐθνῶν, ὁ μηδὲ παιδὺς συγχωρούµενος; "Ap& Α rabo? Et ejus nomine accendam non tzedam  nu- 


τι τοιοῦτον εἶπεν ὁ ᾿Αδραὰμ, f] ἐνενόησεν; Ofgzv- 
ουν. Άλλ' ἐπειδὴ τὸν σχοπὺν εἶδε τοῦ ἐπιτάγματος, 
πρὸς thv Ü:lav ἀναθλέψας ἀγάπῃν, εὐθὺς τὴν φύσιν 
ἠγνύησεν, χαὶ οἷόν τι γεῶδες ἄχθος τὰς ἐμπαθεῖς τῆς 
φύσεως διαθέσεις ἁποδυσάμενος, ὅλον ἔδωχεν ἑαυτὸν 
τῷ Θεῷ, xai τοῦ προστάγµατος ἣν" καὶ οὔτε τῇ 
Υαμετῇ περὶ τούτου ἀνεχοιιώσατο, χαλῶς Ys ποιῶν 
χαὶ λυσιτελῶς ἑαυτῷ, ἀναξιόπιστον εἰς συμβουλὴν 
χρίνας τὸ θΏλυ. 0ὐδὲ γὰρ τῷ Αδὰμ συνῄνεγχε τὴν 
συμόουλὲν δεξαμένῳ τῆς Εὔας. Aix τοῦτο ὡς ἂν μὴ 
πάθῃ τι γυναιχεῖον xal μητρῷον ἡ Σάῤῥα, xai τὸ 
σφοβρόν τε xal ἀχραιφνὲς τῆς πρὸς τὸν cby ἀγάπης 
του "A6paku ἐπικλάσειεν, λαθεῖν ἐπετήδευσε τὴν 
ὁμόζυγον. Πόσα γὰρ fv εἰκὸς, e! τι τοιοῦτον ἔγνω 
Υ'νόµενον, ἢ δράσαι τὴν Σάῤῥαν, fj πρὸς αὐτὸν ἆπο- 
δύρασθαι; ofa δ' ἂν ἔπαθε περιχυθεῖσα τῷ παιδὶ καὶ 
ταῖς ἀγχάλαις ἐμπλεξαμένη, εἰ mob; τὴν σφαγὲν 
ἔόλεπεν αὑτὸν βιαίως ἑλχόμενου; olov; δ' ἂν ἐχρί- 
cato λόγοις; Φεῖσαι τῆς φύσεως, ἄνερ, μὴ γένη πο- 
γηρὸν τοῦ βίου διήγημα ᾿ µονογενές pot ὁ τύχος o5- 
τος, μονογενῆς ἓν ὡδῖσιν ὁ Ἰσαὰκ, v ἀγχάλαις µό- 
νος ' οὗτός pot τόχος xal πρῶτος χαὶ ὕστατος. Τίνα 
μετὰ τοῦτον ἐπὶ τραπέζης ὀψόμεθα: Τίς προσερεῖ 
pot τὴν γλυχεῖαν φωνήν; Τίς ὀνομάσει μητέρα; Τίς 
θεραπεύσει τὸ Ὑῆρας; Τίς περιστελεῖ μετὰ «by θά- 
νατον; Τίς ἐπιχώσει τάφον τῷ σώµατι; Ὁρᾶς τὸ 
ἄνλος τοῦ νέου, ὃ καὶ Ev ἐχθρῷ τις βλέπων, πάντως 
ἂν την ὥραν Ἠλέησεν. Οὗτος τῆς μαχρᾶς εὐχῆς ὁ 
χαρτὸς, οὗτος the διαδοχῆς ὁ κλάδος, οὗτος τοῦ γέ- 
νους τὸ λείφανον, οὗτος ἡ βαχτηρἰα τοῦ γήρως. El 
χατὰ τούτου φἑρεις τὸ ξίφος, ταύτην uot δὺς τῇ δει- 
λαίᾳ τὴν χάριν ’ xat' ἐμοῦ πρῶτον χρῆσαι τῷ Εξίφει, 
xal τότε ποίησον 4b δοχοῦν ἐπὶ τούτου ' χοινὸν ἆμ- 
φοτέρων ἕστω τὸ χῶμα, χοινὴ χόνις ἐπιχαλυφάτω τὰ 
σώματα, xowh στήλη διηγείσθω τὰ πάθη μὴ Bo 
λάῤῥας ó ὀφθαλμὸς µήτε ᾿Λθραὰμ παιδοχτονοῦντα, 
µήτε Ἰσαλκ χερσὶ πατρῴαις παιδοχτονοὐµενον. 


ptialem, sed rogum sepu'cralem ? Ergo super his 
etiam coronabor? ltane ero pater gentium , cui 
neque filii unius esse patrem concessum sit ? Nun- 
quid ejusmodi quippe Abralram dixit aut cogitavit? 
Nihil minus. Sed ubi quo praeceptum. spectarct 
animadvertit, Dei respiciens dilectionem, statiin 
natura: oblitus est, et tanquam terrenum pondus 
vitiosos naturz excutiens et exuens affectus, totum 
Deo sese permisit, et id. quod jubebatur exsequi 
parabat: ac ne cum uxore quidem hac de re 
communicavit, recte sane siblque utiliter. faciens, 
qui feminam non idoncam judicaret, quam in 
consilium adhiberet. Nam nec Adamo utile atque 
conducibile fuit, quod consilium Ένα secutus cst. 
Qua:nobrem ne quid Sara muliebrium atque ma- 
ternorum affectuum | impulsione committeret, et 
sincerx adversus Deum dilectionis Abrahami vehe- 
mentiam infringeret, conjugem suam studio fefel- 
lit, ut ea quod agebatur ignoraret. Nam si quid 
tale agi Sarra rescivisset, quam multa verisimile 
est eam vel facturam, vel apud illum conquestu- 
ram ac deploraturam fuisse ? Quam vero misera- 
bilibus affectibus circumfusa filio atque ulnis impli- 
cita fuisset, si eum violenter trahi ad necem anim- 
advertisset ? Quibus item usa verbis esset? Par- 
ce nature, 0 vir, ne prava de te narrandi mundo 
przbeas occasionem : unicus hic mihi partus est, 
unicus in pariendo Isaac, in ulnis solus : hic mihi 
partus οἱ primus et postremus. Quem post hunc 
in mensa conspiciemus * Quis me dulei illa voce 
appellabit? Quis matrem nominabit? Quis colet 
atque curabit senectutem? Quis mortuam obvolvet 
ad sepulturam? Quis corpori addet sepulcrum ? 
Vides florem juvenis, quem si quis in inimico vi- ' 
deret', pulchritudinis omnino  misereretur. llic 
longarum precum fructus, hic ramus est succes- 
sionis, ha generis sunt reliquie, hic baculus est 


senectutis. Si in bunc gladiuin fers, hanc mihi misere veniam da, in me primum wtere gladio, et 
tunc fac quod videtur in hoc: communis amborum tumulus esto, communis contegat corpora pulvis, 
communis titulus utriusque cladem prodat, ne videat oculus Sarre nec Abrahamum filium suum 
interficere. nec Isaacum (lium. manibus paternis trucidari. 


Ταῦτα πάντως ἂν xal τὰ τοιαῦτα παρὰ τῆς Σάῤ- 
ῥᾳς ἐγένετο τῷ ᾿Αῤραὰμ τὰ ῥήματα, εἵπερ τῶν Υινο- 
µένων προῄσθετο. ᾽Αλλ' ὡς ἂν μηδὲν ἐμπόδιον πρὸς 
τὴν ἐγχείρησιν γένοιτο, ὄνῳ τὰς σχίδαχας ἐπιθεὶς, xal 
τινας τῶν παίδων ἑπαγόμενος, ὅλος τοῦ θείου θελἠ- 
µατος fv ’ εἶτα γαταλιπὼν τοὺς παΐδας, ὡς ἂν uf) τι 
ἀγεινέστερον χαὶ ἀνδραποδῶδες ἐχεῖνοι βουλεύσοιντο, 
χωλύσαντες tou παιδὸς τὴν ἱερουργίαν, µόνον ἐπ- 
άγετα: τὸν υἱὸν, ἐκανῶς Ίδη πρὸς τὰ βαρύτερα τῶν 
ἔργων ὑφ' ἠλιχίας ἀνρρικόμενον. Μετατάξας γὰρ ἀπὸ 
εἲς ὄνου ἐπὶ τὸν παΐδα τὸ ἄχῆος, ἐχεῖνον ὑπήγαγε 
τῷ cópttp τῶν ξύλων. Πάλιν δριμύσσει τὰ τοῦ πα- 
τρὺς σπλάγχνα ἡ φωνὴ τοῦ παιδός * ἄλλος οὗτος πει- 
ρασμὸ», «οὐδὲν τοῦ προλαθόντος φιλανθρωπότερος. 
Βροσχαλεῖται τὸν πατέρα ὁ Ἰσαὰκ τῇ γλυχείᾳ ταύτῃ 
φωνή, xal φηΣ., Πάτερ. 'O δὲ οὐ χαταπνίγεται δά- 


Χρυσι, τῷ μικρὸν ὕστερον µηχέτι ἀχούσεσθαι τῆς 


llis prorsus et ejusmodi verbis Sarra adversus 
Abrahamum usa fuisset, si quidem quod agebatur 


D przsensisset. Sed ne quid rem quam agebat im- 


pediret, cum asinum lignis onerasset , et servos 
aliquot assumpsisset, totus divina voluntati dedi- 
tus erat : deinde relictis servis, ne quod illi ser- 
vili su: conditioni conveniens: sordidum consilium 
caperent, probibituri filii immolationem , solum fi- 
lium secum ducit, qui jam ztate satis firmus erat 
ad opera graviora subeunda. Ab asina enim onere 
in filium translato, illum humeris subire onus li- 
guorum jussit. Rursus patris viscera filii vulne- 
rat vox : alia hac est tentatio nihilo mitior priore. 
Appellat patrem Isaac dulci hac voce et ait, Pater. 
At ille non suffocatur lacrymis, ut qui cogitaret 
fore ut paulo post talem non amplius vocem audi- 
ret, neque orationi ingemiscit, ncc lamentabile ac 


bil 


S. GREGORII NYSSENI 


512 


flebile verbum ullum profert, sed sedato, constanti Α τοιαύτης φωνῆς ἑννοῆσας, o55' ἐποιμώσει τῷ λόγῳ 


atque tranquillo animo cum filii vocem accipit , 
tum suam invicem reddit. Ait enim ad eum, Fili, 
quid est? Ilic mihi considera intelligentiam simul 
et prudentem juvenis moderationem , quo pacto 
cum se negligi a patre putaret, ejus rei absque 
ulla animi offensione illum commoncfacit, neque 
dementiam patri neque oblivionem exprobrans , 
sed simulando sese velle scire quid ageretur, ne- 
gligenti:& sui atque despicientiae commonefaciens. 
Ecce enim, inquit, ligna , ignis, gladiws, sed victi- 
ma wbi est ? Αι ille sive animum addere fllio vo- 
lens, sive tanquam vales id quod futurum erat 
spondens, Deus, inquit, fli, providebit sibi ovem 
in holocaustum. EX super his etiam nunc tentatio 


atque exploratio animi patriarch:e  prorogabatur, D 


lervenit tandem ad. locum sibi premonstratum, 
edifleat Deo altare, filius juxta patrem ligna po- 
nebat, parabatur rogus , ac nondum opus prohi- 
betur ne quis pusillanimis dicat, si hucusque 
tentationem consistere ac permauere contigisset , 


non sui similem. in studio sacrificandi Abraba-. 


mum permansurum fuisse , si discrimimi magis 
appropinquasset. 

Post hec pater filium tàngit, nec τοι gerendee 
natura adversatur : tradit sese patri filius traetan- 
dum, quemadmedum ille vellet. Utrum illorum 
duorum plus admirer ? hunc qui propter dilectio- 
nem erga Deum filio manus injecit, an illum qui 
patri usque ad mortem parebat et obediebat ? 
Certant inter sese, hic quidem super naturam 
sese tollens, ille vero morte gravius et atrocius 
esse ducens adversari atque resistere patri. Dein- 
de prius vinculis filium pater constringit. S:rpe- 
nwnero miserabilis hujus rei imaginem in pictura 
vidi , nec absque lacrymis spectaculum  praeterii, 
adeo perspicue atque evidenter ars pingendi oeu- 
lis rem gestam: subjecit. Procumbit Tsoac ante 
patrem propter ipsum altare flexis genibus nixus, 
et manus retrorsum habens adductas : ille vero 
post genuum curvaturam pedibus insistens , οἱ 
sinistra manu capillum cjus ad sese addueens, 
inclinato capite intuetur vullum miserabiliter ad 
Jpsum oculos attollentis, ac dexteram armatam gia- 


οὐδὲ τι θρτηνῶδες xal γοερὸν ἀποφθέγγεται , ἀλλ' 
ἑστώσῃ xal ἀχλινεῖ τῇ Ψυχῆ, καὶ δέχεται τοῦ ma; 
τὴν φωνὴν, χαὶ τὴν ἰδίαν προῖεται. Ono γὰρ πρὸς . 
αὐτόν ' Τί ἐστι, τέχνον; Ἐνταῦθά µοι χατανόησον 
7b συνετὸν ἅμα καὶ λελογισμένον τοῦ νέου, πῶς τὸ 
δοχοῦν παρῶφθαι παρὰ τοῦ πατρὸς, ἀπροσχρούστως 
εἰς ὑπόμνησιν ἄχει, οὔτε παράνοιαν, οὔτε λήθην τῷ 
πατρὶ ὀνειδίζων ' ἁλλ᾽ Ev προσποιήσει δηθεν τοῦ ϐθε- 
λήσαι μαθεῖν, τοῦ παροράµατος ὑπομιμνήσχων. Ἰδοὺ 
γὰρ, φητὶ, τὰ ξύ.λα, τὸ zvp, ἡ µάχαιρα * τὸ lepstor 
ποὺ; 'O δὲ, εἴτε παραθαῤῥύνων τὸν παΐῖδα, εἴτε ὡς 
προφήτης τὸ μέλλον διεγγυώµενος, Ὁ θεὸς, qnot, 
ὄψετωι ἑαυτῷ πρόδατον εἰς ὁ]οκάρπωσιν, τέκνον. 
Καὶ ἐπὶ τούτοις ἔτι dj πεῖρα τῆς τοῦ πατριάρχου ὁν- 
χῆς παρετείνετο. Καταλαμθάνει τὸν προῤῥηθέντα 
χῶρον αὐτῷ, οἰχοδομεῖ τῷ cip τὸ θυσιαατῄήριον, ὁ 
Tal; παρετίθη τῷ πατρὶ τὰς ὕλας, Ἱτοιμάζετο d 
πυρὰ, καὶ οὕπω τὸ ἔργον χωλύεται” ὡς ἂν μή τις 
τῶν μικροψυχοτέρων εἴποι, εἰ µέχρις ἐχείνου αυνέδη 
στῆναι τὴν πεῖραν , οὐχ ἂν αὐτὸς διέμεινε» ὁμοίως, 
εἰ μᾶλλον τῷ πάθει Ίγγισεν. 


"Απτεται μετὰ ταῦτα τοῦ παιδὸς ὁ macho, xal οὐχ 
ἀντιθαίνει τῷ γινοµένῳ dj φύσις ΄ δίδωσιν ἑαυτὸν τῷ 
πατρὶ ὁ παῖς, χρήῄσασθαι Ó τι βούλεται. Τίνα πλέον 
ἐξ ἁμφοτάρων θαυμάσω; τὸν ἐπιδαλόντα διὰ τὴν 
πρὸς Θεὸν ἀγάπην τῷ παιδὶ τὰς χεῖρας, 1) τὸν µέχρι 
θανάτου τῷ πατρὶ ὑπακούσαντα ; Φιλοτιμοῦντα: πρὺς 
ἀλλήλους, ὁ μὸν τῆς φύσεως ἑαυτὸν ὑπεραίρων, ὃ δὲ 
χαλεπώτερον τοῦ θανάτου «b ἀντιτεῖναι τῷ πατρὶ λο- 
γιζόµενος. Ἐντεῦθεν δεσμοῖς πρότερον διαλαμθάνει 
ὁ πατ]ρ τὸν παΐδα. Ἠΐδον πολλάχις ἐπὶ γραφῆς el- 
χόνα τοῦ πάθους, xai οὐχ ἁδακρυτὶ τὴν θέαν παρῇλ- 
θον, ἐναργῶς τῆς τέχνης ὑπ' ὄψιν ἀγούσης τὴν ἱστο- 
ρίαν. Πρόχειται ὁ Ἰσαὰχ τῷ πατρὶ παρ) αὐτῷ τῷ 
θυσιαστηρίῳ, ὀχλάσας ἐπὶ Yóvo, xal περιηγµένας 
ἔχων εἰς τοὐπίσω τὰς χεῖρας * ὁ δὲ ἐπιδεδηχὼς χατό- 
πιν ttp πόδε τῖς ἀγχύλης, xat τῇ λαιᾶ χειρὶ τὴν χό- 
μην τοῦ παιδὸς πρὺς ἑαυτὸν ἀναχλάσας, ἐπιχύπτει 
τῷ προσώπῳ, ἐλεεινῶς πρὸς αὐτὸν ἀναθλέποντι, xal 
τὴν δεξιὰν χαθωπλισμένην τῷ ξίφει πρὺς τὴν aga- 
γἣν κατευθύνει, καὶ ἅπτεται ἤδη τοῦ σώματος ἡ τοῦ 


dio dirigit ad cdem — fàciendam , ac jam gladii p ξίφους ἀκμῆ, xat τότε αὐτῷ Ὑίνεται θεόθεν φωνὴ τὸ 


mucro corpus tangebat, et tunc demüm divinitus 
ad eum editur vox qui? rem agendam prohiberet, 
vox autem ejusmodi quaedam erat, Vix enim quem- 
admodum pullum quemdam equinum contumacem 
et indomitum frenisque et habenis minus obtem- 
perantem, ae de recio itinere declinantem , multis- 
que gyris et anfractibus ex transverso exsultantem 
rursus in viam reetam reduximus orationem. Hoc 
enim nobis propositum erat ut ostenderemus ΑΡρο- 
stolum orationi testimonium perhibere, nempe Pa- 
trem Filio majorem non esse. Hic cnim Scriptura 
cum angelum orationi Dei. przposuisset , subjicit 
voaem : Vocavit enim eum angelus Domini et dixit: 
Propterea. quod fecisti verbum hoc, et non pepercisti 


ἔργον χωλύουσα. 'H δὲ quvh τοιαύτη τις fiv. Μόγις 
γὰρ χαθάπερ πῶλόν τινα δυσπειθή καὶ δυσήνιον, της 
εὐθείας παρατραπέντα, xa πολλοῖς κύχλοις ix πλα- 
γίων διασχιρτήσαντα, πάλιν εἰς τὴν εὐθεῖαν τὸν λόγον 
ἠγάγομεν. Τουτὶ γὰρ ἣν τὸ προχείµενον ἡμῖν, δεῖδαι 
τὸν ᾽ΑἈπόστολον μαρτυροῦντα τῷ λόγῳ, Ott μείζων 
τοῦ Υἱοῦ ὁ Πατὴῆρ οὐκ ἔστιν. Ἑνταῦθα γὰρ ἄγγελον 
τοῦ λόγου τοῦ θεοῦ ἡ γραφἣ προτάξασα, ὁτάγει φωνήν 
ἑφώνησε γὰρ αὐτὸν ἄγγελος Κυρίου xal εἶπεν, ὅτι 
Αφ’ ὧν ὁποίησας có ῥῆμα τοῦτο, καὶ οὐκ ἐφείσω 
τοῦ υἱοῦ σου τοῦ ἀγαπητοῦ, κατ ἑμαυτοῦ ὤμοσα, 
ποιῆσαι ἅπερ καὶ ἐν τῇ éxarreA(g τοῦ λόγου ἔστι 
μαθεῖν. Τίς οὖν ἐστιν ὁ χρηµατίσας τῷ ᾿Αόραάμ; 
"Apa μὴ ὁ Πατήρ; Ἁλλ' οὐκ ἂν εἴποις ἄγγελόν τινος 


DE DEITATE FILII ET SPIRITUS SANCTI. 


by Πατέρα. Ουκοῦν à povorevlys θεὺς, περὶ ob 
ien φησὶν, ὅτι Καῑεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ µε- 
fovAiic "ArreAoc. Τοῦτο δὲ οὐκ ἀγνοεῖ πάν- 
Παῦλος ὁ iv παραδείσῳ μυηθεὶς τὰ ἀπόῤῥητα, 
ρὰ τοῦ Μονογενοῦς ἡ ἔνορχος αὕτη ὑπόσχεσις. 
À ὁ Παῦλος, ὅτι T ᾿Αδραὰμ ἐπαγγε,Ίάμε- 
Θεὸς Λόγος, ἐπεὶ xaz' οὐδενὲς εἶχε μείζονος. 
t, Gpocs xaó' ἑαυτοῦ. 

lus est, prorsus haud ignorat , nempe ab 


5 
A filio tuo dilecto, per me jurari, facturum me esse 
omnia luce, qui etiam in orationis promissione co- 
gnosci possunt. Quis igitur est qui cum Abrahamo 
collocutus est ? Nunquid Pater ? At nequaquam di- 
xeris alicujus angelum esse Patrem. Ergo Filius 
wnigenitus is erat, de quo propheta dicit, Vocatur 
nomen ejus. magni consilii Angelus *^. lloc. autem 
Paulus, qui arcanis sacris in j aradiso initiatus ct 
unigenito filio jurejurando conürmatam hane fa- 





sse promissionem. Dicit autem Paulus, Abrahamo pollicitus Deus (id est, Deus Verbum), quan. 
επι per neminem majorem poterat. jurare , juravit per semetipsum **. 


οὔν οὗτοι λέγουσι μείζονα τοῦ Υἱοῦ τὸν Πα- 
τοῦ Παύλου λέγοντος ὅτι οὐκ ἔχει τὸ μεῖζον : 
Κανέλθωμεν πάλιν ἐπὶ τὸν εὐαγγελικὸν olvov 
Νε ὡς ἂν διξάµενοι διὰ τῆς διδασκαλίας xat 
ν Cow τοῦ Πνεύματος, ἐπιτήδεια δοχεῖα τοῦ 
30 οἴνου γενοίμεθα, µήτε αὐτοὶ διασχιζόµενοι, 
τὴν ἐγκεχρυμμένην ἡμῖν χάριν ἐχχέοντες. 
P τῆς ψαλμῳδίας περὶ τῶν παρόντων, οἶμαι, 
προφητευούσης * λέγει γὰρ. περὶ τῶν ἅμαρ- 
» ὅτι Απη1λοτριώθησα» dx) μήτρας, καὶ 
féncar ἀπὸ γαστρός. Μήτραν οἶμαι τῶν 
Δεὺν Υεννωμένων, τὴν Ἐκκλησίαν λέγεσθαι" 
ἂρ χυοφοροῦσα τῇ lla νηδύῖ τοὺς ἐν αὐτῇ τε- 
ουµένους, εἰς φῶς διὰ τῆς πίστεως ἄγει. Αλλ’ 
Ρτωλοὶ κατὰ τὰ ἀμδλωθρίδια τῶν γεννηµάτων, 
Ίδρας ἡλλοτριώθησαν, xal τῆς Υαστρὸς τῆς 
$ ἀπεπλανήθησαν " οὐχ ὁρῶ γὰρ ἐν τοῖς µη- 
Ἔάλποις τοὺς ἀποστάτας τῆς πίστεως, xal 
Ay προφητείαν περὶ τούτων λέγειν, τῶν διὰ 
ἅτης πεπλανηµένων, ὅτι ἐπλανήθησαν ἀπὸ 
 ἐπλανήθησαν τῷ λαλῆσαι φευδῃ. Θυμὸς 
» Φησὶ, κατὰ τὴν ὁμοίωσι» τοῦ ὄφοως, οὐχ 
ὄφεως, ὡς ἂν μὴ πρὸς τὸ θηρίον τοῦτο τὴν 
τν Gyoley * ἀλλ' ἡ τοῦ ἄρθρου προσθήκη τὸ áp- 
ν χαχὸν δι’ αἰνιγμάτων δείχνυσιν. "XX οὐχ 
5 ἴσως. ἡμῖν fj µνήµη τοῦ ὄφεως, εἰς ἔλεγχον 
πασυστομούντων κατὰ τοῦ Πνεύματος. Ἐπειδὴ 
Όνται ταύτην ἰσχυρὰν ἔχειν κατὰ τοῦ Πνεύμα- 
Θὴν, τὸ μὴ προσειρῆσθαι Θεὺν τὸ Πνεῦμα παρὰ 
lac Γραφῆς (ὡς αὐτοί γε νοµίζουσιν * ob yàp 
συντιθέµεθα)' xal qaot φύσεως μὲν εἶναι ση- 
3v τὴν θεότητα, τοῦ δὲ ὀνόματος τούτου μὴ 
.4νου τῷ Πνεύματι, τὸ μὴ τῆς αὐτῆς φύσεως 
i Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ τὸ Πνεῦμα κατασχευά- 
:λαθέτωσαν τῆς ἀνοήτου αὐτῶν βλασφηµίας 
» κατήγορον. Ὡς γὰρ ἡμεῖς φαµεν ὅτι ἡ θεία 
Ίνομα σημαντικὸν fj οὐκ ἔχει ἑαυτῆς ἢ ἡμῖν 
po * ἀλλ' εἴ τι καὶ λέγεται εἴτε παρὰ τῆς ἀν- 
ης συνηθείας, εἴτε παρὰ τῆς ἁγίας Τραφῆς, 
spl αὐτὴν ἀποσημανθέντων ἐστίν * αὐτὴ δὲ ἡ 
Xm ἄφραστός τε χαὶ ἀνεχφώνητος μένει, 
ΐνουσα πᾶσαν τὴν διὰ φωνῆς σηµασίαν εὔ- 
μαι τοῦτο τῆς Γραφῆς ὑμῖν παραθέσθαι τὸ 
ὃ πρὸς τὴν Εὔαν διεξῆλθεν ὁ ὄφις, δεικνὺς ὅτι 
Θεύτητος ὄνομα τῆς ὁρατικῆς ἑνεργείας τὴν 
Ίαν ἔχει. Συµδουλεύων γὰρ ἄψασθαι τῶν ἁπ- 


a. 1χ, 6. "Hebr. vi, 13. ?* Psal. ἵνα, 4. 


Qui igitur isti dicunt Patrem Filio majorem esse, 
cum Paulus neget eum hahere (aliquid) majus? 
Sed redeamus rursus ad evangelicum illud vinum 
novum, ut et ipsi per doctrinam spiritus accepto 
fervore, idonea vasa atque receptacula talis vini 
fiamus, neque ipsi rumpentes, neque reconditam 
et abditam in nobis gratiam effundentes. Audivi 
scriptorem Psalmorum de presentibus, opinor, 
malis vaticinantem ac przdicentem ; dicit enim de 
peccatoribus his verbis : Abalienati sunt ab utero 
peccatores, et aberraverunt α ventre". Uterum 
opinor eorum qui secundum Deum nascuntur, 
Ecclesiam dici, Hzc enim in utero suo gestans 
eos qui ad perfectionem in ea perveniunt, in lucem 
per fidem producit. Sed peccatores quemadmo- 
dum fetus'abortivi ab utero abalienati sunt, et à 
vero atque germano ventre aberraverunt : non 
enim in materno sinu gremioque video fidei deser- 
tores, et aio prophetiam de his loqui qui per fraudem. 
seducli errant, nempe a ventre illos aberrasse, 
erraverunt eo quod locuti sunt falsa, Furor eis, 
inquit, ad similitudinem illius. serpentis " , non 
plane alque simpliciter serpentis, ne cum bestia 
hac comparari atque assimilari videantur : sed 
adjectio articuli originale atque principale malum 
per snigmata verborumque involucra ostendit. 
Sed fortasse non intempestive a nobis serpentis 
est mentio facta, ad coarguendum eos qui temere 
el inconsiderate adversus Spiritum sanctum lo- 
quuntur. Quoniam enim hanc firmam ac validam 
adversus Spiritum sanctum habere se putant re- 
prehensionem, quod a sancta nimirum Scriptura 
D spiritus sanctus. non appelletur Deus. (ut ipsorum 

saltem opinio fert : non enim nos cum illis con- 

cordamus), et aiunt. natura: quidem sigunificatricem 
esse vocem deitatis; et quod hoc nomen Spiritui 
sancto impositum non sit, non ejusdem cum Patre 
ac Filio nature. Spiritum sanctum esse fingunt, 
accipiant serpentem illum stultze suz vituperatio- 
mis ac imaledicentiz accusatorem : quandoquidem. 
enim nos dicimus divinam naturam nomen que 
significetur, aut non habere, aut nobis non ha- 
bere; sed si quod ctiam dicitur sive a consuetu- 
dine humana, sive a sancta. Scriptura aliquid esse 
eorumqua circa eam notantur et esse animadvertun- 
tur, ipsam vero divinam naturam inexplicabilem et 


C 














? ibid, ὃν 





515 


S. GREGORII NYSSENI 


t6 


ineffabilem nanerc, et omnem que per vocem fit, su- Α ηγορευμένων, τοῦτο τῆς παραχυῆς aütol; τὸ χἐρ᾽ος 


perare significationem : tempestivum videtur hanc 
vobis Seripturas partem proponere, quod ad Evam 
loquitur ille serpens, ostendens deitatis nomen 
videndi efficienti: continere significationem. Sua- 
d-us enim eis ul vetitos fructus gustarent, hoc 
ipsos cx inobedientia commodum ac lucrum con- 
secuturos esse pollicetur. Aperientur , inquit , 
oculi vestri, et eritis sicut dii **. Vides quod vocem 
deitatis in sese cernendi cffieentiz significationem 
continere testatur. Non enim potest aliquid cerui 
nisi oculis apertis. Ergo non naturam, sed facul- 
tatem videndi significat appellatio deitatis. Nonne 
igitur confitentur Spiritum sanctum videre? An 
etiam de hoc contendent? Nam si quidem videt, 
ab eflicientia prorsus cognominatur : sin autem hoc 
etiam ratione atque oratione sese doceri deside- 
rant, etsi supervacuum quidem est confessis iisque 
rebus de quibus constat immorari, verumtamen 
lianc quoque cum animi lenitate ignorantibus ad- 
jiciamus orationem. Quis Anani: sacrilegium de- 
prehendit? Qui Petrus rescivit Ananiam ipsum 
rei sui furem fuisse, quod sacrilegium una cum 
conjuge solus in occulto commiserat? Nonne Spi- 
ritus sanctus οἱ in Petro erat, Anani» Satanas 
aderat? Idcirco dicit Petrus, Cur implevit Satanas 
cor tuum, ut. mentireris Spiritui sancto ? Ποπ men- 
titus es hominibus, sed Deo**. Quemadmodum igitur 
ie qui dicit : Qui animal ratione preditum contu- 


χατεπαγγέλλετα:, ὅτι 'Avocyricorcac ὑμῶν οἱ ὀφθω.Ί- 
pol, καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί. Ὁρᾶς ὅτι θεατιχὴν 
ἑνέργειαν προσμαρτυραὶῖ τῇ φωνῇ τῆς θεότητος. 0 
yàp ἔστ, θεάσασθαί τι μὴ τῶν ὀφθαλμῶν ἀνοιγέντων. 
Ο/χοῦν οὐχὶ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὴν θεατιχὴν δύναμ.ν 

ἡ τῆς θεότητος προσηγορία παρἰστησιν. "Ap' οὖν οὐχ 
ὁμολογοῦσι θεάσασθαι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον; "H καὶ 
περὶ τούτου ζυγομαχήσουσιν; Ei μὲν γὰρ τεθέαται, 
τῇ ἐνεργείᾳ πάντως ἐπονομάζεται΄ εἰ δὲ xal τούτο 
ζητοῦσι λόγῳ μαθεῖν, περιττὸν μὲν τοῖς ὁμολογουμέ- 
νοις ἐνδιατρίθειν’ πλὴν ἀλλὰ προσθῶμεν τοῖς ἀγνοοῦσι 
xaX τοῦτον £v μαχροθυµίᾳ τὸν λόγον. Τίς τοῦ Ἂνα- 
νίου τὴν ἱεροσυλίαν ἐφώρασεν; [loq ἔγνω Πέτρος 
αὐτὸν ἑαυτοῦ τὸν ᾿Ανανίαν χλέπτην Ὑενόμενον, fiv 
ἓν παραθύστῳ μετὰ τῆς ὁμοζύγου μόνος εἰργάσατο: 
O3 τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον χαὶ ἐν Πέτρῳ fjv, χαὶ τῷ 
Ανανίᾳ ὁ Σατανᾶς παρΏν; Διά τοῦτό φησιν ὁ Πέ- 
τρος" Εἰς τί ἐπ.Ίήρωσεν ὁ Σατανᾶς τὴν καρδίαν σου 
ψεύσασθαί σε cà Πγεῦμα τὸ ἅγιον ; Οὐκ ἑφεύσω 
ἀνθρώποις, ἀ.].1ὰ τῷ Θεῷ. Ὥσπερ τοΐνυν 6 λέγων 
ὅτι τὸ λογικὸν ὑθρίσας, τὸν ἄνθρωπον ὕθρισεν, cox εἰς 
δύοτινὰς φέρει τὴν ὕδριν, ἀλλὰ πρὸς Ev ἐστι πρόσωπο» 
1j ἀναφορὰ διαφόροις ἰδιώμασι γνωριζόµενον’ οὕτω χ.ὶ 
ὁ Πέτρος, xai Πνεῦμα καὶ Θεὺν εἰπὼν παρὰ του 
ἸΑνανίου διεψευσµένον, ταὐτὸν τὰ δύο τοῖς νοοῦσιν 
εὐσεβῶς ἀποδείχνυσιν. ᾽Αλλὰ Ὑγενοίµεθα xoX ἡμεῖς 
διορατικοὶ τῆς ἀληθείας, καὶ μέτοχοι τῆς θεότητος, 
κατὰ τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος iv Χριστῷ 


πε[ία afficit, hominem contumelia afficit, non ad ( Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ χράτος εἰς 


duos quosdam refert contumeliam, sed ad unam 


τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 


personam qua diversis proprietatibus cognoscitur relatio fit: ita Petrus quoque, cum et Spiritui 
saucto el Deo dixisset Ananiam esse mentitum, rem eamdem per duo vocabula pie intelligentibus 
demonstrat. Verum efliciamur etiam nos dono Spiritus sancti perspicaces veritatis investigatores 
et participes deitatis, per Christum Jesum Dominum nostrum, cui gloria atque imperium in s2- 


cula seculorum. Amen. 


1: Gen. in, δ. 35 Act. v, 2. 


IN BAPTISMUM CIIRISTI. ! 513 





TOY AYTOY 
EIE ΤΗΝ HMEPAN TON ΦΩΤΩΝ, 


. Ἐν ᾗ ἐθαπτίσθη 6 Κύριος ἡμῶν, 


EJUSDEM 
IN DIEM LUMINUM 


In quo baptizatus est Dominus noster. 


Laurentio Si[ano interpr. 


Nüv γνωρίζω τὴν ἐμὴν ἀγέλην, ofjuepov βλέπω À — Nunc agnosco meum gregem; hodie video for- 


σχΏμα τῖς Ἐκκλησίας τὸ σύνηθες, ἠνίχα xai τῶν 
σαρχικῶν φροντίδων την ἀσχολίαν µισήσαντες , áxe- 
ρσίῳ τῷ πληρώµατι πρὸς τὴν θεραπείαν τοῦ θεοῦ 
᾿συνεδράµετε * xal στενοχωρεῖ μὲν ὁ λαὸς τὸν olxov, 
εἴσω τῶν ἱερῶν ἁδύτων γινόµενος * πληροϊ δὲ τὸν ἔξω 
χῶρον iv τοῖς προτεµενίσμασιν, ὅσον οὗ χωρεῖται 
παρὰ τῶν ἔνδον, χατὰ τὴν εἰχόνα τῶ» μελισσῶν. Al 
μὲν Υὰρ ἔνδον ἑργάξονται, αἱ δὲ ἔξωθεν περιθομθοῦσι 
«ὐ αμῆνος. Οὕτως οὖν ποιεῖτε, ὦ παῖδες, xal µήποτε 
ταύτην τὴν σπονδὴν ἀπολίπητε. Πάθος γὰρ ὁμολογῶ 
φάσχων ποιμαντιχὸν, καὶ βούλομαι ἐπὶ τῆς ὑγηλῆς 
καύτης χαθήµενος σκοπιᾶς , χύχλῳ περὶ τοὺς πρὀπο- 
δας τῆς χορυφῆς βλέπειν Ἱθροισμένον τὸ ποίµνιον * 
xaX οὕτως pot συµθαίνει, προθυµίας τε ἐμπίπλαμαι 
θαωμαστῆς, χαὶ χάµνω τὸν λόγον ἡδέως, ὡς οἱ ποι- 
µένες τὰ µέλη τὰ νομαῖα. "Όταν δὲ ἑτέρως ἔχη, xat 
τὴν ἔξω πλάνην Tice πλανώμενοι, ὡς ὑπόγνιον ἐπὶ τῆς 
παρελθούσες Κυριαχῆς πεποιήκατε, σχετλιάζω πολλὰ, 
καὶ thv σιωπὴν ἁσπάνομαι' βουλεύοµαι δὲ τὴν ἐνθένδε 
χυγὴν, καὶ ζητῶ τὸν Ἠλίου τοῦ προφήτου Κάρμµηλον, 
fj τινα πέτραν ἀοίχητον. Φίλον γάρ πως τοῖς ἀθυμοῦσι 
τὸ ἅμιχτον καὶ φιλέρημον. Nov δὲ ῥλέπων ὑμᾶ; σὺν 
αὐτοῖς τοῖς Υένεσιν ἀθρόως πανηγ»ρίκοντας, ὑπομι- 
μνίσχοµαι λογίου προφητιχοῦ, ὃ πόῤῥωθεν ᾿Ἡσαῖας 
ὀνύμντσε, τὴν εὔτεχνον καὶ πολύπαιδα προαναφωνῶν 
Ἐχχλησίαν. Tív&ec, φησὶν, οἵδε; ὡς vegéAai πέτον- 
ται, καὶ ὡς περιστεραὶ σὺν γεοσσοιῖς éx' àpé. O0 
μὲν ὀλλὰ πρὸς τούτοις χἀχεῖνο, Ζτενός µοι ὁ τόπος ᾽ 


mam Ecclesi: consuetaim, quando ctiam carnalium 
curarum posthabito negotio, justa plenitud»ne ad 
cultum Dei concurristis, atque edem quidem popi- 
lus angustam reddit, intra sacra adyta penetrans 
et irrumpens : quotquot autem ab iis qui intus sunt 
non admittuntur, apum in modum locum exter- 
num in vestibulis implent. Nam apum aliz qui- 
dem intus in opere occupate sunt: alie vero 
foris alveare circumstrepunt. Sic igitur facite, o 
filii, et nunquam hoc studiwun dceseratis. Affectu 
enim me pastorali affici fateor; ac volo in hac subli- 
mi specula sedens circa subjec!os vertici colles 
undique congregatum gregem contueri ; οἱ ubi id mibi 
contigerit, cum mira impleor animi alacritate, tum 
sicuti pastores circa rusticas cantilenas, ita cicca 
orationem operam sumo lubenter. Cum autem aliter 
se res habet, etl externo gentilium errore occupati 
estis, sicut non ita pridem (nempe) przterita Domi- 
nica fecistis: magna molestia afficior, et silentium 
teneo : atque hinc fugere cupio, ac quaro Elie 
propheta: Carnmielum, aut aliquam petram inbabita- 
tàu, Amica enim. quodammodo animi «egritudine 
affectis fuga consuetudinis et captatio solitudinis 
est. Nunc vero cum video vos una cum ipsis fami- 
liis eL cognotionibus catervatim conventum celc- 
brare, venit. mihi in mentem oraculi prophetici : 
quod olim a longe predicavit Isaias, felicitatem 
Ecclesi€ in numerosa atque egregia sobole procre- 


ποΐησόν μοι τόπον, ἴνα κατοικήσω. Ταῦτα γὰρ $ C anda praedicens. Qui sunt, inquit, isti? wt. nubes 


«o9 Πνλύματος δύναμις εἰς τὴν πολυάνθρωπον τοῦ 
Θεοῦ Ἐκχλτσίαν ἑἐθέσπισεν, f) χρόνοις ὕστερον ἔμελ- 
ὰεν ix' ἄχρων τῆς Ὑῆς εἰς ἄκρα πληρώσειν τὴν οἱ- 
χουµένην ἅπασαν. "Hxt τοίνυν ἄγων xaY περιφέρων 
ὁ χρόγος μνήμην ἁγίων μυστηρίων, χαθαιρόντων τὸν 
ἄνθρωπον, ἃ χαὶ tv δυσέχνιπτον ἁμαρτίαν ἀποῤῥύ - 
ετει τῆς ψυχής χαὶ τοῦ σώματος ' ἐπανάγει δὲ mo 


ο Lx,8. *]Isa. τις, 90. 


volant, et ut columbae cum pullis ad me*. (nin etiatn 
his adjicit illud : Angustus est mihi locus, fac mh; 
locum ut inhabitem *. Hac enim virtus Spiritus de 
populosa Ecclesia Dei vaticinata est : quae posterio- 
ribus temporibus ab extremitatibus terr: ad extre 
nitates omnem terrarum orbem repletura. erat. 
Venit jgitur agens et in orbem revolvens tempus 
V 


919 


S. GRECORII NYSSENI 


580 


memoriam sanctorum initiorum, que hominenr A τὸ ἐξ ἀρχῆς χάλλος, ὅπερ 6 ἀριστοτέχνης θεὺς ἐφ᾽ 


purgant, qua etiam peccatum, quod , difficulter 
eluitur, tum ab anima, tum a corpore abstergunt 
atque depellunt que item ad pristinam pulchritu- 
dinem, quam optimus artifex Deus in nobis eflin- 
xerat, reducunt. Atque idcirco vos quidem, qui ex 
lioc populo initiati estis, bona fidci nostrx experti 
convenistis, atque adducitis etiam expertem adhuc et 
imperitam harum rerum multitudinem, tanquam 
boni patres cura atque conciliatione non initiatos 
ad perfectam pietalis comprehensionem  deducen- 
tes. Ego vero gratulor utrisque: initiatis quidem, 
quod magno dono ditati estis ; non initiatis vero, 
quod bona (futura speratis, judicii seilicet οἱ poene 
remissionem, vinculorum solutionem, conciliatio- 
nem et conjunctionem cum Όσο, fiduciam ingenuam 
et aditum liberum loco servilis humilitatis, parem 
cum angelis honoris conditionem. Hzc enim nobis, 
ac si quid his simile est ac affine, lavacri gratia 
spondet et dat. Quamobrem aliis Scripturarum 
materiis οἱ argumentis in alia tempora rejectis in 
proposito argumento permaneamus, pro viribus 
convenientia atque accommódata diei festo dona 


ἡμῖν διεπλάσατο. Καὶ διχ τοῦτο ὁ μύστης λαὺς , οἱ 
πεπειραµένοι τῶν ἀγαθῶν τῆς ἡμετέρας πίστεως ,᾿ 
Ἱ,θροίσθητε: ἐπάγεσθε δὲ χαὶ τὸν ἄπειρον ἔτι, ofa 
πατέρες χρηστοὶ, µελέτῃ καὶ προσαγωγῇ ὁδηγοῦντες 
τοὺς ἀμυήτους πρὸς τὴν τελείαν τῆς εὐσεθείας xa- 
τάληφιν. Ἐγὼ δὲ ἀμφοτέροις συνήδρµαι " τοῖς μὲν 
τελεσθεῖσιν, ὅτι μεγάλην δωρεὰν ἐπλουτήσατε * τοῖς 
δὲ ἀμυήτοις, ὅτι χα) ἣν προσξοκἰαν ἑλπίζετε, ἄφεσιν 
εὐθυνῶν, λύσιν δεσμῶν, οἰχείωσιν πρὸς θςεὸν, παῤ- 
ῥησίαν ἐλευθέριον, ἀντὶ δουλιχῆς ταπεινότητος ἰσοτι- 
µίαν τὴν πρὸς ἀγγέλους. Ταῦτα γὰρ ἡμῖν, καὶ eU τι 
χούτοις ἀχόλουθον, ἡ τοῦ λουτροῦ χάρις ἐγγνυᾶται xal 
δίδωσι. Διὸ τὰς ἄλλας τῶν Γραρῶν ὑποθέσεις ἑτέροις 
χαιροῖς ἀναθέμενοι, τῷ προχε'µένῳ σχοπῷ παραμεί. 


Β νωµεν, τὰ οἰχεῖα καὶ πρόσφορα τῇ ἑορτῇ Otopogo- 


ροῦντες εἰς δύναμιν * φίλον γὰρ ἑκάστῃ πανηγύρει ὁ 
ἴδιον. Οὕτω Yápov μὲν ταῖς ἐπιθαλαμίοις ᾠδαῖς 0:- 

«ξιούμεθα * πένθει δὲ τὰ νενοµισµένα τοῖς ἐπιχηδ[ε]ίοις 
θρήνοις εἰσφέρομεν' ἐν πράγματι σπουδαιολογούµεθα' 
ἐν εὐωχίαις λύομεν τῆς φυχῆς τὸ πεπνχνωμµένον xal 
σύντονον * ἕχαστον δὲ χαιρὸν τηροῦμεν τῶν ἀλλητρίων 
ἀνεπιθόλωτον. 


offerentes: suum enim el proprium cuique celebritati gratum et acceptum est. ]ta nuptias quidem 
epithalamiis cantilenis celebramus; luctu vero funebribusque lamentationibus justa mortuis et inferias 
damus; in negotio serio loquimur; in conviviis contractionem et contentionem animi solvimus, unum- 
quodque tempus ab alienarum rerum confusione atque perturbatione integrum servamus. 


Natus igitur est Cliristus, velut ante paucos dies 
qui ante omnem naturam, tam sensilem quam spi- 
ritualem, natus est. Baptizatur hodie ab Joanne, 


uL sordidatum et contaminatum expurgaret, spiri-.- 


tumque superne adduceret, et hominem in coelos 
extolleret: ut lapsus erigeretur, el qui dejecerat, 
confunderetur et dehonestaretur. Ac ne admireris 
quod Deo res nostrz tanto studio ac curs fuernnt, 
ut etiam ipse per sese hominis salutem praestaret 
ac reprassentaret. Sollicitudine enim adhibita male- 
licus nobis insidiatus est, cum cura item creatoris 
servamur. Atque ille quidem invidus et nequam, 
cum peccatum adversus nos introduceret, dignum 
suo consilio velamentum serpentem nactus est: 
impurus in similem sese insinuans, voluntate ac stu- 
dio terrenus et subterraneus reptili inhabitans. 
Christus vero, cum illius nequitiain et. improbita- 


tem. corrigere, hominem perfectum assumit, et D 


servat hominem, et omnium nostri forma atque Π-- 
gura exsistit, ut uniuscujusque actionis primitias 
$ancUficaret, et studium traditionis haud ambiguum 
servis relinqueret Baptisma igitur peccatoruin 
expiatio est, remissio delictorum, "enovationis et 
regenerationis — causa.  lMegenerationem — autem 
intellige eam qua: cogitatione cernitur, — oculis 
non videtur. Non enim vere quemadmodum 
Mebreus — ille Nicodemus dixit, atque vero 
crassius intellexerat, senem mulabimus in pue- 
run; ueque rugosum et canum in tenerum etl 
juvenem transformabimus, aut iterum hominem in 
uterum matris reducemus, sed compunctum uotis 
peccatorum et malis moribus inveteratum gratia 


Ἐγεννίθη τοίνυν Χριστὸς, ὡς πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν, 
'6 npb πάσης οὐσίας αἰσθητῆς τε xal νοητῆς Τεννη- 


C θείς. Βαπτίζεται ofjuspov παρὰ Ἰωάννου , ἵνα «bv 


ἐῤῥυπωμένον ἁποχαθάρῃ, Πνεῦμα δὲ ἄνωθεν ἁγάγῃ, 
xai τὸν ἄνθρωπον εἰς οὐρανοὺς ἀνυψώσηῃ ΄ ἵνα ὁ πε- 
σὼν διεγερθῇ, καὶ ὁ ῥίψας χαταισχυνθῇ. Καὶ μὴ 9av- 
µάσῃς, εἰ τοσοῦτον ἐγίνετο τῷ θεῷ τὸ xa0' ἡμᾶς πε- 
ρισπούδαστον, ἵνα xat αὐτουργήσῃ τοῦ ἀνθρώπου τὴν 
σωτηρίαν. Μετὰ μερίμνης γὰρ τῆς τοῦ καχουργοῦν- 
τος ἐπεθουλεύθημεν, μετὰ φροντίδος δὲ τοῦ Δημιουρ- 
γοῦ σωζόμεθα. Καὶ ὁ μὲν μοχθηρὸς καὶ βάσκανος 
χατὰ τοῦ γένους ἡμῶν τὴν ἁμαρτίαν χαινοτομῶν, 
ἄξιον τῆς ἑαυτοῦ γνώμης προχάλυµµα τὸν ὄφιν ἐσύ- 
ρετο, ὁ ἀχάθαρτος τῷ ὁμοίῳ ἐπεισελθὼν, ὁ vivo; 
xaV χθόνιος τὴν προαἰρεσιν ἑνοικήσας τῷ ἑρπετῷ. 
Χριστὸὺς δὲ ὁ τὴν ἐχείνου πονηρίαν ἐπανορθῶν, τέλειον 
ἀναλαμθάνει τὸν ἄνθρωπον, χαὶ σώζει τὸν ἄνθρωπον, 
xai γίνεται πάντων ἡμῶν τύπος xal χαρακτὴρ, iv 
ἑχάστης πράξεως ἁγιάσῃ τὴν ἀπαρχὴν, καὶ τὸν ζη- 
ον τῆς παραδόσεως ἀναμφίδολον καταλίπῃ τοῖς δού- 
Ἆοις. Βάπτισμα τοίνυν ἐστὶν ἁμαρτιῶν χάθαραις, 
ἄφετις πλημμεληµάτων, ἀνακαινισμοῦ καὶ ἀναγεννή- 
σεως αἱτία. ᾽Αναγέννησιν δὲ νόησον, ἐννοίᾳ θεωρου- 
pévnv, ὀφθαλμοῖς οὗ βλεπομένην. O0 yàp ὄντως 
κατὰ τὸν ᾿Εθραῖον Νικόδημον, xay τὴν ἐχείνου «* 
χυτέραν διάνοιαν τὸν πρεσθύτην ἑναλλάξομεν elc παι- 
δίον΄ οὔτε τὸν ῥυσὸν χαὶ πεπολιωμένον εἰς ἁπαλὸν 
xai νέον µετασχευάσοµεν, ἂν πάλιν εἰς τὴν Υαστέρα 
τῆς μητρὸς τὸν ἄνθρωπον ἐἑπανάξομεν ΄ ἁλλὰ τὸν χατ- 
εστιγµένον ταῖς ἁμαρτίαις, xal χαχοῖς ἐπιτηδεύμα- 
σιν ἐμπαλαιωθέντα χάριτι βασιλιχῇ ἐπανάγομεν εἰς 
τὸ «οὐ βρέφους ἀνεύθυνον. Ὡς γὰρ τὸ εὐθύτοχον παι- 


IN DAPTISMUM CIIRISTI. 


582 


λεύθερόν ἐστιν ἐγχλημάτων xal τιμωριῶν, A regia eo redigimus, ut innocens sit sicuti infans. 


xalà τῆς ἀναγεννήσεως mal; οὐκ Éyet περὶτίνος 
(ᾖαεται, βασιλικῇ δωρεᾷ τῶν εὐθυνῶν ἀφεθείς, 
ν δὲ τὴν εὑεργεσίαν οὗ τὸ ὕδωρ χαρίζεται (Sv 
ν πάσης τῆς κτίσεως ὑψηλότερον), ἀλλὰ Θεοῦ 
εγμα,, καὶ ἡ τοῦ Πνεύματος ἐπιφοίτησις, µὺ- 
; ἐρχομένη πρὺς τὴν ἡμετέραν ἐλευθερίαν. 
Bb ὑπηρετεῖ πρὸς ἔνδειξιν τῆς καθάρσεως. 
d vào εἰώθαμεν ῥύπῳ καὶ βορθόρῳ τὸ σῶμα 
παθὲν ὕδατι νίπτοντες καθαρὸν ἀποφαίνειν, 
πο καὶ ἐπὶ τῆς μυστικῆς πράξεως αὐτὸ προσ- 
Ἅμεν, τῷ αἰσθητῷ πράγματι τὴν ἀσώματον 
τες λαμπρότητα. Μᾶλλον δὲ, εἰ δοχεῖ, καὶ λε- 
ww προσκαρτερήσωµεν τῇ περὶ τοῦ λουτροῦ 
tt, οἷον Ex πηγῆς τινος ἀρξάμενοι τοῦ Γραφι- 





αραγχέλµατος: Ἐὰν μή τις γε»γηθῇ, φησὶν, ἐξ f veremus in. quaestione lavacri, tanquam 3 fonte 


ς xal Πνεύματος, οὗ δύναται εἰσε.]θεῖν elc 
Ἀσιλοίαν τοῦ Θεοῦ. Διὰ si τὰ δύο, καὶ οὐχὶ 
ϱ) Πνέῦμα αὕταρχες ἐνομίσθη πρὸς τὴν συμπλή- 
τοῦ βαπτίσματος :Σύνθετος ὁ ἄνθρωπος, καὶ οὐχ 
5, ὡς ἀκριδῶς ἐπιστάμεθα: χαὶ διὰ τοῦτο τῷ 
καὶ συνεζευγμένῳ τὰ συγγενῇ xat ὅμοια φάρ- 
πρὸς θεραπείαν ἀπεχληρώθη * σώματι μὲν τῷ 
ww, ὕδωρ τὸ αἰσθητόν" duyf δὲ τῇ ἀοράτῳ, 
a τὸ ἀφανὲς, πίστει καλούµενον, ἁῤῥήτως πα- 
ipsvov. Τὸ γὰρ Πνεῦμα, ὅπου θά1ει, αγεῖ" 
Wr φωγὴν αὐτοῦ ἀκούεις' dA οὐκ οἶδας 
ἔρχεται, καὶ ποῦ ὑπάγει. Εὐλογεῖ τὸ σῶμα 
πτιζόμενον, xal τὸ ὕδωρ τὸ βαπείζον. Aib μὴ 
Ρονήσῃς τοῦ θείου λουτροῦ, μηδὲ ὡς κοινὸν 


Ut enim modo natus puellus a criminibus et ponis 
liber est, ita ctiam regenerationis puer non habet , 
cujus nomine causam dicat, ut qui regio dono 
causa dictióni exemptus, et a rationibus vile 
reddendis liberatus sit. lloc autem beneficium non 
aqua largitur (esset enim omni creatura sublimior) 
sed Dei preceptum et Spiritus, qui mystice ad 
nostram libertatem venit, accessus. Aqua vero 
subservit ad ostendendam puigationem. Quoniam 
enim sordibus et ceno fodatum corpus aqua la- 
vantes purum reddere solemus, propter«a etiam in 
mystica actione eam adlibemus, re sub sensum ^ 
cadenti incorporeum splendorem significantes. Imo 
vero, si videtur, etiam subtilius explicando perse- 





quodam initium przcepti Scriptura facientes. Ni 
quis, inquit, natus fuerit ex aqua et Spiritu, nos 
potest intrare in regnum Dei*. Quare bina illa, «t 
non solus Spiritus sufficiens existimatus est a.l 
completionem baptismatis? Compositus est homo 
et non simplex, ul cerio scimus. Alque idcirco 
duplici conjunctoque cognata similiaque medica- 
menta ad curationem destinata atque attributa 
sunt': corpuri quidem, quod apparet; aqua, quie 
sub sensum cadit ; animz vero, qua: visum effug, 
Spiritus, qui non apparet, qui fide vocatur, qui 
ineffabiliter accedit, Spiritus, enim, ubi eull, spi- 
ral , el vocem ejus audis, aed nescis unde veniat, et 
quo vadai* : corpus quod baptizatur, et aquam quae 





Εκυτελίσῃς, διὰ τὴν χρῆσιν τοῦ ὕδατος. Τὸ γὰρ C baptizat, benedicit. Quare ne contemnas. divinum 


ὧν μέγα, καὶ ἀπ' ἐκείνου θαυμαστὰ γίνεται τὰ 
uya. Ἐπεὶ καὶ τὸ θυσιαστήριον τοῦτο τὸ ἅγιον, 
εστήκαµεν, λίθος ἐστὶ χατὰ τὴν φύσιν χηινὸς, 
διαφέρων τῶν ἄλλων πλαχῶν, al τοὺς τοίχους 
οἰκοδομοῦσι, χαὶ καλλωπίζουσι τὰ ἐδάφη. 
Jh δὲ καθιερώθη τῇ τοῦ Θεοῦ θεραπείχ, xai 
Ἀρτίαν ἐδέξατο, ἔστι τράπεζα ἁγία, θυσιαστή- 
Έχραντον, οὐχέτι παρὰ πάντων ψηλαφώμενον, 
μόνον τῶν ἱερέων, καὶ τούτων εὐλαδουμένων. 
τος πάλιν ἄρτος Eo: τέως χοινός * ἀλλ ὅταν αὐ- 
µωστήριον ἱερουργήσῃ, aga Χριστοῦ λέγεταί 
| γίνεται. Οὕτως τὸ μωστικὸν ἔλαιον" οὕτως ὁ 
ὀλίχου τινὸς ἄξια ὄντα πρὸ τῆς εὐλογίας, μετὰ 
Πμασμὸν τὸν τοῦ ΙΙνεύμφτος, ἑκάτερον αὐτῶν 
Ἡ διαφόρως. 


lavacrum, neque id tarquam commune propter 
usum aquz parvi facias, et levi momento ducas. 
Nam id, quod operatur, magnum est, et ab illo 
mirabiles exsistunt. effectus. Nam et altare hoc 
sanctum, cui assistimus, lapis est natura commu- 
nis, nihil differens ab aliis crustis lapideis, ex qui- 
bus parietes nostri exstruuntur, ct pavimenia 
exornantur. Sed quoniam Dei cultui consecratum 
alque dedicatum est, ac benedictionem accepit, 
mensa sancla, altare immaculatum est, quod non 





amplius ab omnibus, sed a solis sacerdotibus i 
que venerantibus contrectatur. Panis item, panis 





est initio communis ; sed ubi eum mysterium κα: 
crificaverit, corpus Clristi fit et dicitur. Sic my- 


D sticum oleum, sic vinum, cum sint res exigui 


ante henedictionem, post sanctificationem, qua a Spiritu procedit, utrumque eorum excel- 


eperatur. 

αὐτὴ δὲ τοῦ λόγου δύναµις, καὶ τὸν ἱερέα ποιεῖ 
y καὶ τίµιον, τῇ καινότητι τῆς εὐλογίας τῆς 
feb πολλοὺς χοινότητος χωριζόμενον. Χθὲς γὰρ 
βώην εἷς ὑπάρχων τῶν πολλῶν καὶ τοῦ δήμου, 
) Αποδείκνυται καθηχεμὼν, πρόεδρος, διδά- 
5 εὐσεδείας, μυστηρίων λανθανόντων µυσταγω- 
αἱ ταῦτα ποιεῖ, μηδὲν τοῦ σώματος f| τῆς µορ- 
ειφθείς: ἀλλ ὑπάρχων κατὰ τὸ φαινόµενον 
ς ὃς fiv, ἀνράτῳ τοὶ δυνάμει καὶ χάριτι τὴν 












mn. 1, δ. "ibid. 8. 


Eadem item verbi vis etiam sacerdotem aug 
stum et honorandum facit, novilate benedictioi 
a communitate vulgi segregatum. Cum enim heri 
ac tempore superiori unus e multitudine ac plebe 
essel, repente redditur pracceptor, prases, doctor 
pietatis, mysteriorum latentium | prasul : eaque 
contingunt ei, cum nihil vel corpore, vel forma 
mulatus, sed quod ad speciem externam attinet, 
ille sit, qui. erat, invisibili quadam vi ae. gratia, 








[] 


985 


8, GREGORII. NYSSENI 


b84 


invisibilem animam in melius transformatam ge- A àópazov Φυγην μεταμορφωθεὶς πρὺς τὸ βέλτιον. Kc! 


rens. Atque ita ad. multas res animunt advertens, 
contemnenda quidem videbis ea, qua: apparent, 
magna vero, quz ab illis efficiuntur : ac maxime 
cum ex veteri historia cognata atque similia ejus, 
de quo quazritur, argumenti exempla. collegeris. 
Virga Moysis, virga erat e nuce seu corylo. Etenim 
quid aliud atque lignum commune, quod a cujus- 
que manu caeditur el portatur, οἱ concinnatur ad- 
optaturque ad id quod visum fuerit, et igni ad arbi- 
trium traditur? Ubi autem Deus voluit per illam 
efficere sublimia illa, queque nulla vi dicendi ex. 
primi possunt, miracula, mutabatur lignum in 
serpentem *. Et item alihi percutiens aquas, alias 
quidem in sanguinem aquam redigebat* : alias 


οὕτως ἐπὶ πολλὰ τῶν πραγμάτων Φ-ρων τὸν νοῦν, 
εὐχαταφρόνητα μὲν ὄτει τὰ φαινόμενα, μεγάλα δὲ 
τὰ ἀπ᾿ ἑχείνων τελούµενα * xal μάλιστα, ὅταν Ex τῆς 
παλαιᾶς ἱστορίας ἀναλέξη τὰ συγγενη τοῦ ζητουμέ- 
νου xal ὅμοια, "loo. Μωῦσέως fj ῥάθδος Tv xaputvn. 
Καὶ τί γὰρ ἄλλο, ἢ ξύλον χοινὸν, ὃ πᾶσα yetp χόπτει 
xaY φέρει, ῥυθμίζει τε πρὸς τὸ δοχοῦν, xal τῷ πυρὶ 
κατ ἐξουσίαν δίδωσιν; ᾿Ηνίκα δὲ ὁ Geb; {,0έλτσεν 
ἐπιτελέσαι δι) ἐχείνης τὰ ὑψπλὰ xal τοῦ λόγου χρείτ- 
τονα θαύματα, µετεθάλλετο τὸ ξύλον εἰς ὄφιν. Καὶ 
πάλιν ἑτέρωθι τύπτων τὰ ὕδατα, ποτὲ μὲν αἷμα τὸ 
ὕδωρ ἐποίει, ποτ δὲ βατράχων γονὴν ἀνέθλνεεν 
ἄπειρον. Καὶ πάλιν τὴν θάλατταν ἔτεμνε µέχρι βν- 
θῶν διακοπτοµένην xai μὴ συῤῥέουσαν. Ομοίως 


vero ranarum fetum infinitum edebat ac produce- D ἑνὸς τῶν προφητῶν μηλωτὴ, αἰγὸς οὖσα δέρµα, λό- 


bat' : et rursus mare scindebat, quod usque ad 
imum fundum diducebatur, et non conflucbat δ. 
Similiter unius prophete isdumentum , quod erat 
ex pelle caprina, Eliszum per totum terrarum 
orbem fama celebratum effecit. Lignum autem 
crucis omnibus hominibus salutare est, cum sil 
pars, ut audio, arboris vilis, contemptiorisque 
quam alie mult» sint. Et frutex rubi Moysi 
divinas apparitiones ostendit ?. [tem Elismi re- 
liquie mortuum  excitaverunt !'^; et lutum cz- 
cum ex ulero matis nalum illuminavit. Atque 
hxc omnia cum malerie sint inaniimate atque 
sensus expertes, posteaquam vim Dei accepissent, 
magnis miracutis media intercesserunt. Ac simili 
consequerlLia rationum , etiam aqua, cum nihil 
aliud sit quain aqua, superna gralia benedicente 
ei, in eam que mente percipitur, hominem reno- 
vat regenerationeni. Quod si quis 1nihi rursus du- 
litando et ambigendo negotium exhibeat, conti- 
nenter interrogaus εἰ sciscitans, qua ratione aqua, 
ea qui per illam peragitur, initiatione regeneret, 
dicam optimo jure ad eum : Ostende mihi modum 
nativitatis, quae fit secundum carnem ; et ego tibi 
vim regenerationis, qux secundum animam fit, 
exponam. Dices fortasse quasi quamdam rationem 
reddens : Semen causa hominis effectrix est. Au- 
di igitur contra a nobis, quod aqua quz benedi- 
citur, purgat et illuminat. hominem. Quod si mibi 
rursus contra subjicias, quomodo? Clamabo con- 
tra le vehenentius, quomodo humida atque informis 


natura homo fit? Atque de omni creatura ita ora-- 


tio progrediens, in unaquaque re exercebitur, qui 
celum ? qui terra?qui inare?. qui res singulares? 
Ubique enim ratio bominum ad inventionem per- 
plexa hzesitaus ad hanc syllabam confugit, sicuti 
ad sellam, qui ingredi et ambulare non possunt. Kt 
ut rem paucis absolvam, ubique divina vis et effi- 
cacitas incomprebhensibilis est, nullaque vel ratione, 
vel arte ex plorari potest, creans quidem atque pro- 
ducens facile quxecunque vult, subtilem vero co- 
gnitionem efficientiz nos celans. Quare ctiam bea- 


D 


γον τῆς οἰχουμένης τὸν Ἐλισσταῖον clpyácaco. Τὸ δὲ 
τοῦ σταυροῦ ξύλον, πᾶσιν ἀνθρώποις ὲστὶ σωτήριο», 
µέρος ὃν, ὡς ἀχούω, εὐχαταφρονήτου φυτοῦ, xai τῶν 
πολλῶν ἀτιμοτέρου. Kat θάμνος βάτον τῷ Μωῦσεϊ τὰ 
θεοφάνεια ἔδειξε * χαὶ τοῦ Ἐλισσαίου τὰ λείφανα νεχρὺν 
ἀνέστησξ' xal πηλὸς τὸν τυφλὸν τὸν Ex. κοιλίας ἐφώ- 
τισε, Καὶ ταῦτα πάντα Όλαι τυγχάνοντα ἄφνχοι xal 
ἀναίσθητοι τοῖς µεγάλοις θαύμασιν ἑμεσίτευσαν, ctv 
τοῦ θεοῦ δεξάµενα δύναμιν. Κάνὰ δὲ τὴν ὁμοίαν ἆχο- 
λουθίαν τῶν λογισμῶν, xai τὸ ὕδωρ οὐδὲν ἄλλο τυγχά- 
voy ἢ ὕδωρ, ἀνακαινίζει τὸν ἄφθρωπον εἰς τὴν νοητην 
ἀναγένντσιν, τῆς ἄνωθεν χάριτος εὐλογούσης αὗτό, 
"Eàv δὲ ψοι πάλιν διστάζων τις καὶ ἀμφιθάλλων npá-* 
γµατα παρέχη, συνεχῶς ἐρωτῶν xal διαπυνθανόµε- 
νος, πῶς ὕδωρ ἀναγεννᾷ xal ἡ ἐπ᾽ ἐχείνῳ τελουµένὴ 
μυσταγωγία, λέξω πρὸς αὐτὸν διχαιότατα  Στησόν 
μοι τὸν τρόπον τῆς γεννήσεως τῆς κατὰ gápxa* xàyu 
σοι διηγήσοµαι τῆς κατὰ dqoyhv παλιγχενεσίας την 
δύναμιν. ἎἘρεῖς τυχὸν, ὥς τινα λόγον ἁἀποδιδούς' 
Σπέρματος αἰτία ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον. Αὐτάχουε το΄- 
νυν xal παρ) ἡμῶν, ὡς ὕδωρ εὐλογούμενον χαθαίρει 
xai φωτίζει τὸν ἄνθρωπον. Αν δέ pov πάλιν ἀνθ- 
υποχρούσῃς τὸ, πῶς.; ἀντιθοήσομαί σοι σφοδρότε po» 
Πῶς ἡ ὑγρὰ καὶ ἄμορφος οὐσία, ἄνθρωπος vivsta: ; 
Καὶ κατὰ πάσης τῆς χτίσεως οὕτως ὁ λόγος mpo6a:- 
voy ἐφ᾽ ἑχάστῳ πράγματι γυµνασθήσεται’ πῶς οὗ- 
ρανός:; πῶς YT) ; πῶς θάλασσα ; πῶς τὰ χαθἐέχαστον, 
Πανταχοῦ γὰρ ὁ λογισμὸς τῶν ἀνθρώπων ἀπορῶν 
πρὸς τὴν εὕρεσιν, πρὸς ταύτην καταφεύγει τὴν συλ- 
λαθὴν, ὡς πρὸς χαθέδραν οἱ τῷ βαδίζειν ἀδύνατοι. 
Καὶ ἵνα συνελὼν εἴπω, πανταχοῦ 1j τοῦ θεοῦ δύναμις 
xai ἑνέργεια ἀκατάληπτός ἐστι xal IJ UTR 
ὑφιστῶσα μὲν εὐχόλως ἅπερ ἂν ἐθέλῃ, τὴν δὲ 
πτομερῇ Υνῶσιν τῆς ἐνεργείας ἡμῖν ἀποχρύφασα. " 
χαὶ ὁ µαχάριος Δαθὶδ, ἐπιστήσας ποτὲ τὸν vouy τῇ 
µεγαλοπρεπείᾳ τῆς κτίσεως ᾳ καὶ θαύματος ἁπόρο 
πληρωθεὶς τὴν φυχΏν, ἐχεῖνο τὸ παρὰ πάντων ῥδόὸ- ' 
µενον ἀπεφθέγξατο' Ὡς ἐμεγα.ύνθη τὰ ἔργα σου, 
Εύριε ! πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας. Τὴν μὲν γὰρ 
σηφίαν ἐνενόησε την δὲ τέχνην τῆς σοφίας οὐχ 
εὗρεν. 


tus l'avid cum aliquando animum et mentem adhibuisset ad magnificentiam creature, animique per- 


δ Exod. 1v, 2 sqq. 


* Bxod. vii, 17. 
9 JY Rog xin, 9ἱ, 


' Exod. vii, 0. 


* Exod. 11, 2 δι]. 


* Exod. xiv, 30 sqq. 


. IN BAPTISMUM CIIRISTI 


9586 


plexitate ob inscrutabilia miracula repletus esset, illud quod ab omnibus canitur notobile dictum 
pronuntiavit : Quanta magnificentia. perfecta sunt opera tua, Domine ! omnia cum sapientia fecisti **. 
Nam sapientiam quidem aninio concepit, artem vero sapienti: non invenit. 

Ἱαταλιπόντες τοίνυν τὸ ὑπὲρ δύναμιν ἀνθρωπικὴν A — Omittentes igitur inquirere atque scrutari es 


πολυπραγμονεῖν, ἐχεῖνο μᾶλλον ζητήσωμενι, ὃ xal 
µεριχὴν ὑποφαίνει κατάληφιν᾽ Τίνυς Évexsv δι’ ὕδατος 
4j χάθαρσις; χαὶ πρὺς ποίαν χρείαν αἱ τρεῖς χατα- 
δύσεις παραλαμθάνονται; "O τοίνυν καὶ οἱ Πατέρες 
ἐδίδαξαν, xal ὁ ἡμέτερος νοῦς συντιθέμενος χατεδέ- 
ξατο, τοῦτο τυγχάνει’ Τέσσαρα στοιχεῖα γνωρίζοµεν, 
ἀφ᾿ ὧν ὁ χόσµος ἔχει τὴν σύστασιν, γνώριµα πᾶσι, 
x&v σιωπηθῇ τὰ ὀνόματα. El δὲ προσηχε, διὰ τοὺς 
ἁπλουστέρους, xai τὰς προσηγορίας εἰπεῖν. mop xal 
&hp, ΥΠ χαὶ ὕδωρ. 'O τοίνυν θεὸς ἡμῶν xal Σωτὴρ, 
τὴν ὑπὲρ ἡμῶν οἰχονομίαν πληρῶν, τὸ τέταρτον τού- 
των ὑπῆλθε τὴν γῆν, ἵν' ἐχεῖθεν τὴν ζωὴν ἀνατείλη. 
Ἡμεῖς δὲ τὸ βάπτισμα παραλαμόθάνοντες, εἰς µίµη- 
σιν τοῦ Κυρίου xat διδασχἀλου χαὶ καθηγεµόνος ἡμῶν, 
εἰς rrjv μὲν οὐ θαπτόµεθα (αὕτη γὰρ τοῦ νεκχρωθέντος 
παντελῶς σώματος γίνεται σχέπη, τὴν ἀσθένειαν xal 
«θορὰν τῆς φύσεως ἡμῶν περιστέλλουσα) , ἐπὶ δὲ τὸ 
συγχενὲς τῆς γῆς στοιχεῖον,τὸ ὕδωρ,ἑρχόμενοι, ἐχείνῳ 
ἑαυτοὺς ἐγχρύπτομεν, ὡς ὁ Σωτὴρ τῇ γῇ:' χαὶ τρίτον 
τοῦτο ποιῄσαντδς, τὴν τριήμέρον ἑαυτοῖς τῆς ἀνα- 
στάσεως χάριν ἐξεικονίζομεν' xal ταῦτα ποιοῦμεν οὐ 
σιωπῇ παραλαμθάνοντες τὸ μυστήριον, ἀλλὰ τῶν 
τριῶν ἁγίων ὑποστάσεων ἐπιλεγομένων ἡμῖν, εἰς ἃς 
ἐπιστεύσαμεν, ἐφ᾽ al; καὶ ἑλπίζομεν, ἐξ ὧν ἡμῖν 
καὶ τὸ νῦν εἶναι, καὶ τὸ πάλιν ἔσεσθαι περιγίνεται. 
Τάχα ὀυσχεραίνεις ὁ πρὸς τὴν δόξαν τοῦ Πνεύματος 
τολμηρῶς μαχόμενος, xat ζηλοτυπεῖς τὸν Παράκλη- 
τον τοῦ σεθάσµατος, ᾧ παρὰ τῶν εὐσεθῶν σέθεται. 
Καταλιπὼν δὲ ἐμοὶ συµπλέχεσθαι, ἀντίστηθι ταῖς τοῦ 
Κνρίου φωναῖς, εἰ δύνασαι, ad τὴν ἐπίχλησιν τοῦ βα- 
Ἄτίσματος τοῖς ἀνθρώποις ἐνομοθέτησαν. Τί δέ φησι 
οὐ τοῦ Δεσπότου παράγγελµα; Βαπτίζοντες αὐτοὺς 
sic τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς xal τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος. Πῶς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός; 
"Ezech ἀρχὴ τῶν πάντων. Πῶς εἰς «bv Υἱόν; ἐπειδὴ 
δημιουργὸς τῆς κτίσεως. Πῶς εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅγιον; Ἐπειδὴ τελειωτικὸν τῶν πάντων. Ὑ ποχύπτο- 
psv οὖν τῷ Πατρὶ, ἵνα ἁγιασθῶμεν' ὑποχύπτομεν 
xai Ylip, ἵνα αὐτὸ τοῦτο γένηται ΄ ὑποχύπτομεν xat 
ἁγίῳ Πνεύματι, ἵνα τοῦτο γενώµεθα ὅπερ ἑστὶ xal 
λέγεται. Οὐχ ἔστι τοῦ ἁγιασμοῦ διαφορὰ, ὡς πλέον 
του Πατρὸς ἁγιάζοντος, ἔλαττον δὲ τοῦ Yioo , ἧττον 
δὲ «ῶν δύο τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Διὰ τί οὖν τὰς τρεῖς 
ὑποστάσεις χαταχερµατίζεις εἰς διαφόρους φύσεις, 
xai τρεῖς ἐργάζῃ θΘεοὺς ἀνομοίους ἀλλήλων, µίαν 
παρὰ πάντων xal τὴν αὐτὴν χάρ.ν δεχόμενος : 
postases concidis ac dividis in diversas naturas , 
et eamdem ab omnibus etiam gratiam accipias ? 
Ἐπειδὴ δὲ τὰ ὑποδείγματα ἐμφνχότερον ἀεὶ πρὺς 
τοὺς ἀχούοντας τὸν λόγον ἑργάζεται, εἰχόνι βούλομαι 
σεαιδεῦσαι τῶν βλασφημούντων τὴν γνώµην, Ex τῶν 
q7): tov χαὶ ταπεινῶν σαφηνίχων τὰ μεγάλα, χαὶ χατ᾽ 
αἴσλησιν μὴ βλεπόμενα. El γάρ σοι aov£6n συμφορὰν 


5! Psal. cui, 94. !* Matth, εντ, 19. 
Ῥλτκοι., Gn. ΧΙ.) |. 


qu& vires superant humanas, illud potius quzra- 
mus, quod eliam particularem ostendit compre- 
hensionem, cujus rei gratia per aquam purgatio 
fiat ? et cur terne immersiones adhibeantur ? Quod 
igitur et Patres docuerunt, et nostra mens assen- 
sum prabens accepit, hoc est : Quatuor elementa 
nota habemus, ex quibus mundus constitutus est : 
qui eliam si nomina silentio preetereantur , omni- 
bus nota sunt. Quod si propter simpliciores etiam 
nomina (eorum ) edere ad rem pertinet : ignis 
(est) et aer, terra et aqua, Cum igitur Deus et 
servator noster pro nobis susceptam administra- 
tionem impleret , unum ex his quatuor, terram 
(scilicet ) subiit, ut illine vitam excitaret. Nos 
vero baptisma assumentes ad imitationem Domini 
et doctoris et preceptoris nostri , in terra quidem 
non sepelimur ( hec enim infirmitatem el corru- 
ptionem  naturz nosire cooperiens morte penitus 
perempti corporis tegumentum exsistit ), sed ad 
terre cognatum elementum aquam venientes , in 
illa, sicuti Setvator in terra , nos abscondimus , 
ldque cum ter simul fecimus , triduo peractam 
hobis resurrectionis gratiam effingimus , eaque fa- 
cimus, non silentio mysterium assumentes, scd 
trium sanctarum hypostaseon, in quas credidimus, 
in quas ctiam speramus, ex quibus nobis contin- 
git, ut et nunc simus, et rursus futuri simus , no- 
minibus super nos pronuntiatis. Forsitan offen- 
deris, qui advcetsus gloriam Spiritus confidenter 
pugnas, et invides Paracleto venerationein, qua pii 
eum venerantur. Sed omitte mecum confligere, et 
oppone te, si potes, Domini vocibus, qus invoca- 
tionem et cognominationem baptisinatis hominibus 
instituerunt !**. Et quz sunt verba. Dominiei prz- 
cepti * Baptizantes eos in nomen Patris et. Filii ei 
Spiritus sancti. Quomodo in nomen Patris ? quia 
principium est omnium rerum. Qua ratione in Fi- 
lium ? quoniam conditor creaturz est. Quomodo 
in Spiritum sanctum ? quia. vim omnia absoluta 
reddendi habet. Submittimus | igitur nos Patri, ut 
sanctificemur ; subniittimus item nos Filio, ut hoc 
ipsum fiat ; subnittimus nos Spiritui quoque san- 
cto, ut id efficiamur , quod (ille) est 4ο dicitur, 


D Noa est differentia. sanctificationis, quasi Patre 


amplius, Filio minus, et minus quam uterque Spi- 
ritu sancto sanctificante. Cur igitur trinas illas h»- 


46 tres efficis Deos inter se dissimiles, cum unam 


Quoniam autem similitudines semper orationem 
apud auditores magis vividam reddunt : simulacro 
volo inaledicentium mentem erudire, per terrena 
atque humilia, magna, quaque sensu non cer- 
nuntur, declarans. Nam si ejusmodi tibi calami- 


19 


587 


S. GREGORII NYSSENI 


tas accidisset, ut captivus esses apud hostes ; ser- A αἰχμαλωσίας ὑπομείναντι εἶναι παρὰ τοῖς παλεµίοις" 


vus aulem et afflictus cum gemitu antiquam li- 


hertatem , quam habuisses , desiderares ; atque, 


repente noti et cives tres, qui in regionem tuoruin 
dominorum ac tyrannorum advenissent, ex xquis 
partibus dato pretio, quo redimereris , sumptuque 
pecuniario sequaliter inter se diviso , liberassent 
te ab urgente necessitate : an non hoc beneficium 
consecutus , similiter illos tres pro benefactori- 
bus haberes, et pretii quo redemptus esses com- 
peusationem ex quis partibus tribueres : cum οἱ 
studium pro te commune , suimptusque communis 
fuisset, si modo justus beneficii z»stimator esses? 
Atque liec quidem quatenus per exempla rem de- 
monstrare conveniebat : non. enim nunc nobis 


δουλεύειν ὃξ xal ταλαιπωρεῖσθαι, xai στένειν τὴν 
παλαιὰν ἐλευθερίαν ἣν εἶχες ' ἀθρόον δὲ τρεῖς γνώρι- 
pot καὶ πολίται Év τῇ «pq τῶν eov δεσποτῶν xal 
τυράννων γενόµενοι ἠλευθέρωσάν σε τῆς ἐπιχειμένης 
ἀνάγχης, λύτρα δόντες ἑβίσης, xa τὴν δαπάνην τῶν 
χρηµάτων ἐξ ἰσομοιρίας πρὸς ἑαυτοὺς διελόµενοι' 
&pa τῆς χάριτος ἐχείνης τυχὼν, οὐκ ἂν ὁμοίως τοὺς 
τρεῖς ὡς εὑεργέτας ἑώρας, καὶ τῶν λύτρων τὴν ἆμοι- 
θὴν ἐξ ἰσομοιρίας εἰσέφερες, χοινῆς ὑπὲρ σου xal 
τῆς σπουδῆς xal τῆς δαπάνης Ὑεγενημένης, ἄν περ 
δίχαιος ὑπάρχης τῆς εὑεργεσίας κριτής; Καὶ ταῦτα 
μὲν ὅσον ἐν ὑποδείγμασιν' οὐ γὰρ vov ἡμῖν σκοπὸς 
τὸν τῆς πίστεως ἀπευθύνειν λόγον. Πρὸς δὲ τὸν ἓν- 
εστῶτα καιρὸν χαὶ τὴν προχειµένην ὑπόθεσιν áva- 


propositum est, reciz fidei tradere rationem. Sed B bpáptopsv. Εὐ,ίσχω γὰρ ὅτι τὴν τοῦ βαπτίσματος 


ad presens tempus ac propositum argumentum 
Tecurramus. Nam invenio, quod non solum post 
crucem, Evangelia gratiam baptismatis pr:edica- 
verunt , sed ct ante incarnationem Domini ubique 
vetus Scriptura regencrationis nostre imaginem 
prefiguravit : non aperte ct evidenter formain os - 
tendens, sed aniguatibus οἱ involucris humani- 
tatem Dei praemonstrans. Et ut aguus ante pre- 
dicabatur, et crux prophetabatur, ita etiam bapti- 
δι, et verbis et re ipsa indicabatur. At rediga- 
mus honestarum rerum studiosis in memoriam 
figuras ; exigit enim tempus feriarum ( eam) tan- 
quam necessariam commemorationem, Agar an- 
cilla Abrahami 3, cujus etiam Paulus ad Galatas 
verba faciens, allegoricam mentionem facit !**, ab 
domo domini sui propter iram Sarre ablegata 
( molesta enim legitimis uxoribus res est, propter 
dominum suspecta ancilla ), deserta ac destituta 
fercbatur ad terram desertam, lactantem secum lia- 
bens puerum lsmaelem **. Cum autem redacta esset 
ad inopiam rerum necessariarum, ipsaque prope 
mortein, el ante eain adeo puer venisset (quam enim 
in utre aquam habuerat , consumpta erat: quoniam 
ne fieri quidem poterat, ut Synagoga, quz olim in 
figuris perennis fontis versabatur, sufficientiam 
νι haberet ), angelus in insperato apparet, et os- 
tendit οἱ puteum aquis viventis: atque inde cum 
hausissel , servat Ismaelem. Vide igitur figuram 
mysticam , quemadmodum statim ab initio per 
aquam viventem, qu:x non prius esset, sed per an- 
gelum ἀοιιο dàla essct, pereunti salus coniigerit. 
ltem posteriori tempore nuptiis conjungi oporte- 
bat isaacum !^, propter quem etiam lgmael uma 
cum matre paterna sede pulsus erat. Missus autem 
servus Abrahami pronubus et nuptiarum concilia - 
tor, ut. domino suo sponsam adduceret, invenit 
Rebeccam ad puteum : 4ο nuptie, quae Christi 
genus effecture erant, ad aquam initium ac pri- 
mam pactionem conventionemque habuerunt. Quin 
etiam ipse quoque Isaac cum gregilus przfectus 
esset, in omnibus loeis solitudinis, puteos fodie- 


" Gen, xvi, 15. !* Galat. iv, 22 sqq. 


15 Gen, xxi, 9 sqq. 


χάριν οὐ µόνον τὰ μετὰ τὸν ovaupoy ἐχήρυξεν Εὐαγ- 
γέλια, ἀλλὰ xat πρὺ τῆς ἑνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου 
πανταχοῦ fj ΠΗαλαιὰ Γραφὴ τῆς παλιγγενεσίας ἡμῶν 
προετύπωσε τὴν εἰχόνα ' οὗ τηλανγῶς τὴν μορφὶν 
ἑμφανίζουσα, αἰνίγμασι δὲ τοῦ Θεοῦ τὴν φιλανθρω- 
πίαν προῦποφαίνουσα. Καὶ ὡς ὁ ἁμνὸς προεκηρύττετο 
xal ὁ σταυρὸς προεφητεύετο' οὕτω xai τὸ βάπτισμα 
πραχτικῶς xai λογιχῶς ἐμηνύετο. ᾿᾽Αναμνίσωμεν δὲ 
τοὺς φιλοχάλους τῶν τύπων’ ἀπαιτεῖ Yap ὁ τῆς ἑορτῆς 
χαιρὸς ὡς ἀναγχαίαν τὴν μνήμην. Ἡ "ΆἈγαρ ἡ τα!:- 
δίσχη τοῦ Αθρὰμ, ἣν καὶ Παῦλος ἀλληγορεῖ πρὸ: 


Ταλάτας διαλεγόµενος, ἐκπεμφθεῖσα τῆς οἰχίας τοῦ 


χυρίου, διὰ τὴν ὀργὴν τῆς Σάῤῥας ( χαλεπὸν γὰρ ταῖς 


C νομίµοις γυναιξιν ὑποπτευομένη δούλη πρὸς τὸν δε- 


σπότην ) ἔρημος ἐφέρετο πρὸς ἔρημον γῆν, ὑπομάζιον 
ἔχουσα βρέφος τὸν Ἰσμαήλ. Ἐπειδὴ δὲ tv ἁπορίᾳ 
τῶν ἀναγχαίων γέγονεν, αὑτή τε ὀγγὺς Ίλθε θανάτου, 
xai πρὸ vs αὐτῆς τὸ παιδίον (xb γὰρ ὃν ἓν τῷ ἁἀσχῷ 
ὕδωρ ἑδαπανήθη ' ἐπεὶ μηδὲ οἷόν τε τὴν Συναγωγὴν 
αὐτάρχειαν ἔχειν ζωῆς, τὴν τέως ἓν τοῖς τύποις διά - 
γουσαν τῆς ἀξννάου πηγής) * ἄγγελος Ex τοῦ παρα- 
δόξου φαίνεται, xal δείχνυσιν αὐτῇ φρέαρ ὕδατος 
ζῶντος' χἀχεῖθεν ἁρωσαμένη, σώσει τὸν Ἰσμαήλ. 
"Opa τοίνυν τύπον μνστιχόν * ὅπως εὐθὺς ἓξ ἀρχῆς 
δι) ὕδατος ζῶντος τῷ ἀπολλυμένῳ ἡ σωτηρία, οὗ 
πρότερον ὄντος, ἀλλὰ δι ἀγγέλου κατὰ χάριν δοθέν- 
τος. Χρόνοις δὲ ὕστερον πάλιν Υάμοις ἔδει χαταζευ- 
χθῆναι τὸν Ἰσαὰκ, δι) ὃν χαὶ ὁ Ἰσμαὴλ σὺν τῇ μητρὶ 
τῆς πατριχῖς ἑστίας Ἰλάθη. ᾿Αποσταλεὶς δὲ ὁ οἰχέτης 
coU ᾿Αθραὰμ προµνήστωρ, ὥστε τῷ χυρίῳ νυμφεύ- 
σασθαι, εὑρίσχει τὴν Ῥεθέκχαν ἐπὶ τοῦ φρέατος͵ 
καὶ γάμος, ὁ µέλλων ποιεῖν τὸ γένος Χριστοῦ, ἐτὶ 
ὕδατος ἔλαθε τὴν ἀρχὴν xaX τὴν πρώτην συνθἠχτν, 
Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ Ἰσαὰκ, ἠνίχα ταῖς ἀγέλαις 
ἐφεστήχει, πανταχοῦ τῆς ἑρημίας ὥρυσσε φρέατα, 
ἅπερ ἑνέφραττον xal κατεχώννυον οἱ ἀλλόφυλοι * ei 
τύπον τῶν εἰς ὕστερον ἀσεθῶν, ὅσοι τὴν τοῦ βαπτί- 
σµατος χάριν ἐχώλυον xal ἀνεστόμουν, ζυγομαχοῦυν- 
τες πρὸς τὴν ἀλήθειαν. 'AXX ὅμως οἱ μάρτυρες xal 
οἱ ἱερεῖς φρεωρυχοῦντες ἑνίκησαν, xai πᾶσαν τὴν 


'5 Gen. xxiv, ὁ 8qq. 


559 


IN DAPTISMUM CHRISTI. 


590 


οἰχουμένην τὸ τοῦ βαπτίσματος δῶρον ἐπέχλυσε, A bat, quos alienigenz obstruebant, et aggere obrue- 


Κατὰ τὴν αὐτὴν δὲ τοῦ λόγου δύναμιν σπεύδων xaló 
Ἰαχὼθ ἐπὶ µνηστείαν, ἁδοχήτως ἐπὶ τοῦ φρέατος 
συνῄντησε τῇ Ραχήλ. Ἐπέχειτο δὲ λίθος µέγας τῷ 
φρέατι, ὃν πλῆθος ποιμένων συνιὸν ἀπεχύλισεν' εἶθ᾽ 
οὕτως ἑαυτηῖς xal τοῖς προθότοις ὑδρεύοντο. 'O δὲ 
Ἰαχὼδ μόνος ἀποχυλίει τὸν λίθων, xal ποτίζει τῆς 
μνηστῆς τὰ πρύθατα. Αἴνιγμα, οἶμαι, τὸ πρᾶγμα 
xai σχιὰ τοῦ μέλλοντος. Τίς γὰρ ὁ ἐπιχείμενος λίθος, 
$ αὐτὸς ὁ Χριστός; Περὶ οὗ φησιν "Hosta * Καὶ 
ἐμέα]ῷῶ εἰς τὰ θεµέ.Ίια Σιὰνν «Ίίθον ztoAveeAn, ἔγ- 
^ tuper, ἐκ λεκτόν. Καὶ Δανι]λ ὁμοίως' Ετμήθη «Ίίθος 
ἄνευ χειρός  τουτέστιν, Ἐγεννήδη Χριστὸς ἄνευ 
ἀνδρός. Ὡς yàp χαινόν ἔστι xal παράδοξον, λίθον 
πέτρας ἀποτμηθῆναιἄνευλιθοτόμου xaX ὀργάνων λιθ- 


bant οἱ occultabant, ad figuram eorum, qui postea 
fuerunt, impiorum, qui donum baptismatis prohi- 
bebant et impediebant, veritati sese opponeutes. 
Verumtamen martyres et sacerdotes puteos fodien- 
tes vicerunt , omuemque terrarum orbem  bapti- 
smatis donum "inundavit. Per eamdem item Scri- 
pturz vim festinans ad sponsalia etiam Jacob, ino- 
pinato ad puteum obviam factus est Racheli 17. [mpo- 
situm autem erat puteo saxum magnum , quod ubi 
eetus pastorum convenisset, revolvere, ac sic de- 
inde et sibi et ovibus aquam haurire solebant. At' 
Jacob solus amovet saxum, ac potu sponse sum 
reficit oves. /nigma, opinor, ea res ( erat ), οἱ um- 
bra futuri. Quis enim impositus lapis alius atque 


ουργιχῶν' οὕτω παντὸς ἐπέχεινα θαύματος, ἐξ ἄνυμ- B ipse Christus? De quo dicit Isaias: Et immit- 


Φφεύτου παρθένου τόχον ὀφθῆναι. 


lam in fundamenta Sion lapidem pretiosum ,  ho- 


noraluam, electum !*. Et Daniel similiter : Sectus. est lapis absque manu **, id est , Natus cst Christus 
absque viro. Ut enim uovum, inauditum ct inusitatum cst, lapidem ab rupe abscindi sine opera latomi, 
atque instrumentis latomicis : ila superat omne miraculum, videri partum 2x virgine innupta. 


Ἐπέχειτο τοίνυν τῷ φρέατι ὁ λίθος ὁ vonzbg Χρι- 
στὸς, χρύπτων Ey βάθει xat μυστηρίῳ τὸ τῆς παλιγ- 
γενεσίας, λουτρὸν, ἔτι χρόνου πολλοῦ δεόµενον εἰς 
ἁποχάλυψιν ὡς σχοινίου μακροῦ. Οὐδεὶς δὲ τὸν λίθον 
ἀτεχύλισεν, εἰ uh Ἱσραὶλ, ὃς ἐστι vou; ὁρῶν θεόν. 
᾽Αλλὰ xaX ἀνιμᾶται τὸ ὕδωρ, καὶ ποτίζει τὰ πρόθατα 
τῆς Ῥαχὴλ, τουτέστι, μυστήριον χεχρυμμένον ἆπο- 
χαλύψας δίδωσι ζωτικὸν Ὁδωρ τῇ ἀγέλῃ τῆς Ἐκκλησίας. 
Καὶ τὸ τῶν τριῶν ῥάδδων τοῦ Ἰακὼ πρόσθες. Αφ' οὗ 


Impositus igitur erat puteo lapis, qui mente 
cernitur Christus, abscondens in profundo aique 
mysterio lavacrum regenerationis, quod adhuc 
multo tempore, tanquam longo fune, ad revela- 
tionem opus habebat, Nemo autem. lapidem auio- 
vebat, nisi Israel, quz est mens videns Deum. Quin- 
etiam haurit aquam, et potum pr:ebet. ovibus Ra- 
chelis, hoc est, mvsterio, quod absconditum erat, 
revelato, dat aquam vitalem Eecclesix gregi. Adde 


γὰρ αἱ τρεῖς ῥάδδοι τῇ πηγᾗ παρετέθησαν, ix τότε C huc. trium virgarum Jacobi rem gestam. Ex quo 


6 Λάδαν ὁ πολύθεος, πένης ἐγένετο, πλούσιος δὲ xal 
πολύαρνος Ἰακώθ. ᾽Αλληγορηθήτω δὲ ὁ Λάθαν el, 
«)y ὃ:ἀ6ολον, χαὶ 6 Ἰαχὼθ εἰς τὸν Χριστόν. Μετὰ 
γὰρ *b βάπτισµα, Χριστὺς πᾶσαν Ἶρε τὴν ἀγέλην 
409 Σατανᾶ, χαὶ αὐτὸς ἐπλούτησε. Μωῦσῆς δὲ ὁ µέ- 
γας, βρέφος ὑπάρχων ἀστεῖον xal ὑπομάξιον, ὑπο- 
πεσὼν τῇ χοινῇ xal σχυθρωπῇ φήφῳ, ἣν ὁ σχληρὸς 
Φαραὼ χατὰ τῶν βρεφῶν τῶν ἀῤῥένων ἐξήνεγχεν, 
ἐξετέθη mob; ταῖς ὄχθα.ς τοῦ ποταμοῦ, οὗ γυμνὸς, 
ἀλλ᾽ ἐμθληθεὶς λάρναχ,. Ἔδει γὰρ εἶναι τυπικῶς τὸν 
νόμον ἐν χιδωτῷ. Ἐγγὺς δὲ κατετέθη τοῦ ὕδατος. 
Γειτνιᾷ γὰρ ὁ νόμος τῇ χάριτι ^ xa τὰ ἐφήμερα τῶν 
Ἑδραίων ῥαντίσματα, ἃ μικρὸν ὕστερον ἔμελλε τῷ 
τελείῳ xal θαυμαστῷ βαπτίσµατι κχαλυφθῄσεσθαι. Ὡς 
δὲ Παύλῳ τῷ θεσπ:σίῳ δοχεῖ, καὶ ὁ λαὺς αὐτὸς τὴν 
Ἔρυθρὰν περα:ωθεὶς θάλασσαν, τὴν ££ ὕδατος σωτη- 
ρίαν εὑηγγελίσατο. Παρηλῆεν ὁ λαὸς, xal βασιλεὺς 
6 Λἰγύπτιος μετὰ τῖς στρατιᾶς ἐθυθίσθη, xal τοῦτο 
τὸ μυστέριον διὰ τῶν ἔργων προεφητεύετο. Καὶ νῦν 
γὰρ, ἠνίχα ἂν ὁ λαὸς ἓν τῷ τῆς παλιγγενεσίας ὕδατι 
γένηται, φεύγων την Αἴγυπτον, τὴν μοχθηρὰν ἅμαρ- 
τίαν, αὐτὸς μὲν ἐλευθεροῦται χαὶ σώζεται, ὁ δὲ διάθο- 
40s μετὰ τῶν ἰδίων ὑπηρετῶν (λέγω δη τῶν πνευμά- 
των thc; πονηρἰας) ἀπηπνίγεται τῇ λύπῃ καὶ φθεί- 
ρεται, συμπφορὰν ἰδίαν τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν 


' Gen. xxix, 9 sqa 15 Ίρα, xxvin, 16. 
ὅ 6η]. 3) ἰ 6ος. x, 1 sqq.  Exol. xiv, 22 sqq. 


!* Dan. n, 45. 


enim tres ille virgz: fonti apposite sunt, ex eo 
tempore Laban ille multorum deorum superstitione 
implicitus, pauper evasit; Jacob autem ditari et 
agnis abundare ccpit **. Allegorico autem sens: 
Laban ad diabolum, Jacob ad Christum referatur. 
Nam post baptisma Christus omnem diaboli gre- 
gem abstulit, et ipse ditatus est. Moyses autem ille 
magnus, cum puer scitus et elegans, atque ctiam 
nunc sub uberibus esset, communi ac tri:ti senten- 
tig, quam durus ille Pharao adversus infantes 
masculos tulerat, subjectus, expositus est ad ripas 
amnis, non nudus, sed cist:e. impositus 3. Opor- 
tebat enim legem typice ct allegorice esse in arca. 
Prope aquam autem depositus est. Vicina enim 
grati» lex est, et quotidianz Hebr:eorum aspersio- 
nes : quz, paulo post futurum erat. ut. perfecto 
atque. admirando baptismate obtegerentur. Atque 
ut divino Paulo videtur?*, etiam populus ipse, qui 
Rubrum mare transivit, eam, qua ex aqua contin- 
git, salutem annuntiavit. Transivit populus, ct rex 
/Egyptius cum exercitu submersus est **, ct myste- 
rium per opera przdicebatur. Etenim nunc quando 
populus fugiens /Egyptum, improbum (scilicet) 
peccatum, in aqua regenerationis versatur, ipse 
quidem liberatur et servatur ; diabolus vero cum 


* Gen. xxx, 27 sqq. *'' Εχοά. xxu, 


591 


S. GREGORII NYSSENI 


£92 


suis ministris (de spiritibus nimirum improbis lo- A ἠγούμενος, "Ixavà μὲν οὖν xai ταῦτα clo βεδαίωσιν 


quor) animi dolore suffocatur, et conficitur, pro 
$ua calamitate hominum salutem ducens. Atque 
etiam hxc quidem nobis ad confirmationem propo- 
siti tractatus suffecerint. Verumtamen ne sequen- 
tia quidem honestarum rerum studioso negligenda 
sunt. Multis enim incommodis conflictatus, quem- 
admodum didicimus, Hebraeorum populus, et 
laborioso atque molesto solitudinis confecto cit- 
cuitu, non prius terram proiissionis recepit, quam 
ducente Jesu, vitamque ejus gubernante ad Jorda- 
nem pervenit **. Perspicuum est autem, quod etiam 
Jesus, qui duodecim saxa in flumine deposuit, 
duodecim discipulos ministros baptismalis przpa- 
rabat ac predestinabat. Porro sacrificium illud 
admirabile, quodque omnem humanam superat 
mentem, Thesbite illius senis, quid aliud tandein 
atque re ipsa presignificat fidem in Patrem et Fi- 
lium et Spiritum sanctum, atque redemptionem? 
Posteaquam cnim universus Hebraoruim populus 
patria conculcata pietate, in errorem multorum 
deorum cultus prolapsus erat : et rex Acliab ab 
siinulacrorum οι deludebatur, cum malam viue 
sociam scelestissimamque impietatis magistram 
haberet infaustam et exsecrandam Jezabelem : 
repletus propheta gratia spirituali, eL cum Aclabo 
congressus, teste rege, omnique populo sacerdo- 
tibus Baal se opposuit ad certamen ingens et ad- 
mirabile; atque illos, qui proposuerant atque 
professi erant, quod absque igni bovem sacrifica- 


τῆς προχειµένης πραγµατείας fiv. Πλὴν οὐδὲ τῶν ἑξης 
ἀμελητέον τῷ φιλοχἀλῳ. Πολλά γὰρ παθὼν, to; ἔδι- 
δάχθηµεν, ὁ τῶν Ἑδθραίων λαὺς, χαὶ τὴν μοχθηρὰν 
διανύσας τῆς ἑρήμου περίοδον , οὗ πρότερον τὴν γῆν 
τῆς ἐπαγγελίας ἀπέλαθε, πρὶν ὁδηγοῦντος Ἰησοῦ, 
xai τὴν ζωὴν αὐτοῦ κυδερνῶντος, εἰς τὸν Ἰορδάνην 
ἑπεραιώθη. Ἰησοῦς δὲ χαὶ τοὺς δώδεχα λίθους ἆπο- 
θέµενος ἐν τῷ ῥεύματι, πρόδηλόν ἐστιν, ὅτι τοὺς δώ- 
δεχα μαθητὰς, τοὺς ὑπηρέτας τοῦ βαπτίσματος, πρ;- 
ηυτρέπιζεν. Ἡ δὲ θαυμαστὴ ἱερουργία χαὶ πάντα voov 
ἀνθρώπων ὑπερδαίνουσα τοῦ θεσθίτου τοῦ γέροντος, 
τί ποτε ἄλλο, f) πρσχτικῶς προμηνύει τὴν εἰς Πατέρα 
καὶ Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα πίστιν, καὶ ἀπολύτρωσινς 
Ἐπειδὴ γὰρ ἅπας ὁ τῶν Ἑθραίων λαὸς τὴν πατρῴαν 


p πατήσας εὐσέθειαν, εἰς τὴν πολύθεον πλάνην ἐξέπεσε, 


xal ὁ βασιλεὺς ᾿Αχαὰθ παρὰ τῆς εἰδωλολατρείας 
ἐπαίζετο, χαχὴν τοῦ βίου χοινωνὸν xal παμμίαρον 
τῆς ἀσεθείας ἔχων διδάσχαλον τὴν δυδώνυμον Ἰεζά- 
6:.* πλησθεὶς ὁ Προφήτης τῆς πνευματιχῆς χάριτος, 
ἐλθὼν δὲ εἰς συντυχίαν τῷ ᾿Αχαάθ, ὑπὸ µάρτυρι τῷ 
βασιλεϊῖ xai παντὶ τῷ λαῷ, τοῖς τῆς Βάαλ ἱερεῦσιν 
ἀντιχατέστη πρὸς ἀγῶνα θαυμαστὸν xai ἑξαίσιον. 
Καὶ προθαλλόµενος αὐτοῖς τὸ χωρὶς πυρὸς ἱερουργῇ- 
σαι τὸν βοῦν , χαταγελάστους ἔδειξε xal ἀθλίους, μά- 
την εὐχομένους καὶ χράζοντας τοῖς οὐκ οὖσι Οεοῖς. 
Τέλος, ἐπιχαλεσάμενος αὐτὸς τὸν ἴδιον καὶ ἀληθινὺν 
θεὺν, ὑπερθολαῖς πλείοσι χαὶ προσθήχαις, θαυμα- 
στῶς ἐξετέλεσε τὸ προθληθὲν ἀτώνισμα. OU γὰρ 
ἁπλῶς εὐξάμενος Ίγαγε τὸ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ χατὰ τῶν 


turi essent, ridiculos ac miseros ostendit, frustra C ξύλων ξηρῶν ὑπαρχόντων, ἀλλὰ τοῖς ὑπηρέταις ἐγχε- 


precantes et invocantes deos, qui nulli sunt. Tan- 
dem ipse suo ac vero Deo invocato, excessibus plu- 
ribus et adjectionibus mirabiliter propositum cer- 
tamen peregit 15, Non enim simpliciter precatus, 
lignis, qua arida essent, ignem e eclu  superin- 
duxit, sed cum ministros lortatus esset ac jussis- 
set, ut multam aquam afferrent, ac ter in ligna fissa 
aqua, 


λευσάµενος καὶ προστάξας ὕδωρ χοµίσαι πολύ. Τρίτον 
δὲ τῶν σχιδάχων καταχέας τοὺς ἀμφορίσκους, εὐχῇ 
τὸ πῦρ ἀνῖψεν ἐξ ὕδατος" ἵνα Ex τῆς φυσιχῆς τῶν 
στοιχείων ἑναντιότητος, bx τοῦ παραδόξου συνδρα- 
µόντων εἰς φιλίαν xal cuvepylav, μετὰ πολλῆς ὑπερ- 
θολῆς τοῦ ἰδίου Θεοῦ τὴν δύναμιν ἑνδείδηται. 


amphoriscos effudisset, oratione ignem accendii ex 
ut ex repugnantia naturali elementorum, quz preter spem et opinionem ad concordiam et 


mutuum adjumentum concurrerant, cum magua exsuperantia atque excessu nalura, sui Dei poten- 


tiam demonstraret. 

lloc modo Elias quidem aperte eam, qu:e in po- 
Sterum peragenda erat, baptismalis institutionem 
et initiationem, per admirabile illud sacrificium 
nobis praedixit. Aqua ep'm ter superinfusa accen- 


sus est ignis, uL signiflicarevar, quod ubi 96414 mysti- D 


ca est, illic. etiam spiritus est ille vivilicans, ar- 
dens, igneus, qui impios comburit, et fideles illu- 
minat. Quinetiam hujus quoque discipulus Eliszeus, 
cum ad eum supplex venisset Naaman Syrus **, 
qui lepre morbo laborabat, cum lavisset in Jor- 
dane, purgat zgrotum, et generali usu aquis, et 
speciali amnis illius immersione aperte premon- 
£traus futurum. Ex amnibus enim solus Jordanis, 
cum in se recepisset sanctificationis οἱ benedictio- 
uis primitias, tanquam ex quodain fonte suz fgu- 
re in totum mundum don*wm baptismatis, quasi 


** Jos, i, 1 sqq. ?* Ill Πορ. xvin, 22 sqq. 


Ταῦτα μὲν ὁ Ἠλίας σαφῶς τὴν ἐς Όστερον μέλ- 
λουσαν τελεῖσθαι τοῦ βαπτίσματος μυσταγωγίαν διὰ 
τῆς θαυμαστῆς ἐχείνης ἱερουργίας ἡμῖν προανεφώ- 
νησεν. Ὕδατι γὰρ ἀνήφθη τὸ mop τρίτον ἕπαντλη- : 
θέντι: ὥστε δηλοῦσθαι, ὅτι ὅπου ὕδωρ τὸ μυστιχὸν, 
ἐχεῖ χαὶ πνεῦμα τὸ ζωπυροῦν, τὸ θερμὸν, τὸ πνροει- 
δὲς, τὸ τοὺς ἁἀσεθεῖς χαῖον xal τοὺς πιστοὺς φωτί- 
ζον. Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ὁ τούτου µαθητὴς Ἐλισσαῖος, 
ἑλθόντος πρὸς αὐτὸν ἱχέτου Νεεμὰν τοῦ Σύρου τοῦ 
τὴν λέπραν νοσήσαντος, λούσας Ev τῷ Ἱορδάνῃ, xa- 
θαίρει τὸν ἄῤῥωστον  χαὶ τῇ γενινῇ χρήσει τοῦ Όδα- 
τος χαὶ τῷ ἰδιχῷ τοῦ ποταμοῦ βαπτίσµατι σαφῶς 
προὔποφαίνων τὸ μέλλον. Μόνος γὰρ Ἰορδάνης ποτα- 
μῶν kv. ἑαυτῷ δεξάµενος τοῦ ἁγιασμοῦ xa τῆς εὖ- 
λογίας τὴν ἀπαρχὴν, ὥσπερ Ex τινος «nyc τοῦ ἰδίου 
τύπου τῷ xóspup παντὶ τὴν τοῦ βαπτίσματος ἐπωχέ- 


..1Υ Reg. v, 1 $qq. 


IN BAPTISMUM. CHRISTI. 


594 


εευσε χάριν. Ταῦτα μὲν oóv ivspyà καὶ πραχτικὰ Α, per rivum et aquzduetum  transfudit. Atque. haec 


μηνύματα τῆς διὰ τοῦ λουτροῦ παλιγγενεσίας. Κατ- 
ἴδωμεν δὲ λοιπὺὸν τὰς διὰ λόγων xaX φωνῶν προφη- 
τείας. 'O μὲν οὖν 'Huatag xéxpave, λέγων Λούσα- 
σθε, καθαροὶ γόνεσθε * ἀφέ.ετε τὰς πογηρίας ἀπὸ 
τῶν /υχῶν ὑμῶν. Ὁ δὲ Δαθίδ. IlpocéA0sce πρὸς 
αὐτὸν, xal φωτίσθητε, καὶ τὰ πρόσωπα ὑμῶν οὐ 
ui καταισχυνόῇ. Ἰεζεχι]λ δὲ τῶν δύο. σαφέστερον 
καὶ λευχότερον γράφων, ὑπισχνεξται τὴν καλὴν ἑπαγ- 
γελίαν ' Καὶ faro ἐφ᾽ ὑμᾶς καθαρὸν ὕδωρ, xul 
χαθαρισθήσεσθε ἀπὸ πασῶν τῶν ἀκαθαρσιῶρ 
ὑμῶν, καὶ ἀπὸ πάντων τῶν εἰδώλων ὑμῶν χαθα- 
po ὑμᾶς, καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν xam, καὶ 
zrevpa καινὸν δώσω ὑμῖν καὶ ἀρε.1ῶ τὴν xap- 
δίαν τὴν July nv. àx τῆς capxóc ὑμῶν, xal δώσω 
ὑμῖν καρδίαν σαρκίνην * καὶ τὸ πνεῦμάΥ µου δώσω 
ἐν ὑμῖν. Ἐναργέστατα δὲ xal ὁ Ζαχαρίας τόν τε 
Ἰησοῦν προφητεύει τὸν ἐνδεδυμένον τὸ ῥυπαρὸν ἰμά- 
τιον, τὴν δουλιχἠν xal ἡμετέραν σάρκα, ἐκδύων δὲ 
αὐτὸν τῆς σχυθρωπῆς ἐσθῆτος, χοσμεῖ τῇ χαθαρᾷ 
xai λαμπούσῃ στολῇ * διδάσχων ἡμᾶς διὰ τοῦ εἰχονι- 
κοῦ ὑποδείγματος, ὅτι δὴ ἐν τῷ βαπτίσµατι τοῦ "In- 
coU πάντες ἡμεῖς ἐκδυόμενοι τὰς ἁμαρτίας ὡς χι- 
τῶνα πτωχιχόν τε xal πολυχόλλητον, τὸν ἱερὸν xal 
Χάλλιστον τὸν τῆς παλιγγενεσίας µετενδυόµεθα. Ποῦ 
δὲ θήσομεν χἀχεῖνο τοῦ Ἡσαῖου τὸ λόγιον, πρὸς τὴν 
ἔρημον χράζον' Εὐφράνθηει, ἔρημος διγῶσα" dyaA- 
Jidc 0o ἔρημος, καὶ ἀνθείτω ὡς xpivov, καὶ &tay- 
θήσει καὶ ἆγαλλιάσεται τὰ ἔρημα τοῦ ᾿Ιορδάνου. 


quidem opere atque re ipsa designata sunt indicia 
regenerationis, qu: per lavaerum contingit. Videa- 
mus autem deinceps eas, qux per sermones ac 
voces editz? sunt, prophetias. Igitur Isaias quidem 
clamat dicens : Lavamini, puri estote, auferte 16: 
quitias ab animabus vestris . David autem : Acce- 
dite ad eum, et illuminamini, et vultus vestri non 
con[fundentur **. Ezechiel autem utroque eper- 
tius, clarius et candidius scribens, pollicetur bo- 
uam promissionem : Et spargam super vos aquam 
puram, et. purgabimini ab omnibus immunditiis ve-- 
stris, et ab omnibus simulacris vestris mugdabo vos, 
el dabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo 
vobis, et aufesam cor lapideum de carne vestra ; et 
dabo vobis cor carneum , εἰ spiritum meum in vobis 
dabo **, Evidentissime autem eliam Zacharias et 
Jesum prophetat indutum pallio sordido ?*, servili 
scilicet, nostraque carne; et exuens eum tristi veste, 
pura splendidaque stola exornat, docens nos per 
imaginariam similitudinem, quod nimirum in ba- 
ptismate Jesu, omnes nos exuentes peccata , tan- 
quam tunicam mendici vilem et ex multis pannis 
consutam , sacram atque pulcherrimam , nempe 
regenerationis ( vestem ) invicem- induimus. Ubi 
vero ponemus etiam illud [καί oraculum, ad soli- 
tudinem clamantis : Letare, solitudo sitiens; exsul- 
tet solitudo, ac floreat. ut. lilium : et efflorescent. et 
ezsuMabunt deserta Jordanis ?*. lerspicuum est 


Πρόδηλον γὰρ ὡς οὐ τόποις ἀφύχοις καὶ ἀναισθήτοις ϱ enim, quod non locis inanimatis et sensu carentibus 


τὴν εὐφροσύνην εὐαγγελίζεται ' ἀλλὰ τροπολογεῖ διὰ 
τῆς ἑρήμου τὴν αὐχμώδη φυχὴν xaX ἀχόσμητον. Ὢσ- 
περ 6h xal ὁ Δαθὶδ, ὅταν Myr: Ἡ φυχή µον ὡς 
Τη ἄνυδρός σοι. Καὶ πἀλιν' ᾿Εδίψησεν ἡ γυχή 
pov αρὸς τὸν θεὸν ἰσχυρὸν τὸν (orca. Καὶ αὖθις 
ἐν Εὐαγγελίοις ὁ Κύριος’ Εάν τις διΨψᾷ, ἐρχέσθω 
πρός µε, καὶ πινέτω. Καὶ πρὺς τὴν Σαμαρεῖτιν" 
Πας à xivor ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου, διγ'ήσει xd- 
«ἐν ὃς δ' ἂν πίῃ éx τοῦ ὕδωτος, οὗ ἐγὼ δώσω 
αὐτῷ, o0 μὴ διψήσει εἰς τὸν αἰῶνα. Καὶ ἡ «ud 
δὲ τοῦ Καρμήλου δίδοται τῇ yf] τῇ ἐχούσῃ τὴν 
ὁμοίωαιν πρὸς τὴν ἔρημον ' τουτέστιν, ἡ διὰ τοῦ 
Πνεύματος χάρις. Ἐπειδὴ γὰρ Ἠλίας μὲν ὤχει τὸν 
Κάρμηλον (ὀνομαστὸν δὲ τὸ ὄρος ἐγένδτο διὰ τὴν τοῦ 


letitiam annuntiat : sed per solitudinem tropice 
et allegorice squalidam et inornatam animam si- 
gnificat. Quemadmodum sane etiam David, cum 
dicit : Anima mea sitit, sicut terra aquarum penu- 
ria laborans **. EL. rursus : Sitivit anima mea ad 
Deum fortem, vivum **. Itemque Dominus in Evan- 
geliis : Si quis sitit,veniat ad me, ac bibat **. Et ad 
Samaritanam : Quicunque bibit ex aqua hac, sitiet 
rursus : at qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, 
non siliel in Glernum **. Atque honor etiam Car- 
meli 36 datur animae habenti similitudinem cuim 
deserto : lioo est donum, quod contingit per Spiri- 
tum. Quoniam enim Elias quidem Carmelum inco- 
lebat ( elarus.autem mons propter virtutem inha- 


ἐποικοῦντος ἀρετὴν xai ἀοίδιμον), ὁ δὲ γε Ἰωάννης D bitantis et fauna celebratus. est), Joannes autem 


à Βαπτιστὴς Ev τῷ πνεύµατι Ἠλίου διαλάµπων, τὸν 
Ἱορδάνην ἡγίαζε * διὰ τοῦτο ὁ Προφήτης ἐθέσπιζε, 
«hv τ'μὴν τοῦ Καρμήλου τῷ ποταμῷ δοθἠσεσθαι. Καὶ 
την δόξαν δὲ τοῦ Λιδάνου, ἐκ τῆς παραθολῆς τῶν 
ὑφηλῶν δένδρων, ἐπὶ τὸν ποταμὸν µετήνεγχεν. Ὡς 
Tàp ἐχεῖνος 6 Λίδανος ἱχανὴν ἔχει θαύματος ἀφορ- 
μὴν, αὐτὰ τὰ δένδρα ἃ φύει xal τρέφει' οὕτως ὁ 
Ἱορδάνης δοξάξεται, ἀνθρώπους ἀναγεννῶν καὶ φυ- 
τεύων ἓν τῷ τοῦ Θεοῦ παραδείσῳ' ὧν, κατὰ τὴν φαλ- 
μιχὴν φωνὴν, ἀνθούντων ἀεὶ xal ταῖς ἀρεταῖς χοµών- 
των, τὸ μὲν φύ)λον οὐχ ἀποῤῥυήσεται, τὸν δὲ xapnbv 


37 «3. 1, 10. 18 Psal]. xxxii, 6. 


* Ezech. xxvi, 25 sqq. ** Zach. ui, 5. 
οχι, θ. ? Psal. 11,5. ?^ Joan. vu, 57. 35 Joan, iv, 15. ** Isa. xxxv, 2. " Luc. 1, 17. 


Baptista in spiritu Eli: resplendens 37, Jordanem 
sanctificabat : idcirco propheta vaticinabatur ho-. 
uorem Carmeli iHi fluvio datum iri. Atque etiam 
gloriam Libani ex similitudine procerarum arborum 
transtulit ad amnem. Ut enim Libanus ille satis 
magnam causam admirationis ipsas arbores babet, 
quas producit et alit : ita Jordanis celebratur, quod 
homines regeneraret ac planiaret in paradiso Dei, 
quorum, juxta vocem psalmi, semper florentium et 
virtutibus quasi frondentium folium quidem non 
defluct ?* : fructu autem in tempore percepto Deus 


3! [ga, xxxv, A2. ** Psal. 
39 Psal. 1, 3. 


595 


S. GREGORII NYSSENI 


996 


letabitur, tanquam bonus plaptator suis operibus A &v χαιρῷ δεξάµενος ὁ θεὺς εὑφρανθήσεται, ὡς ἀγα- 


gaudens. Porro divinus David etiam vocem pr«edi- 
cens, quam de coelis Pater super Filium, dum bapti- 
zaretur, emisit, ut ad naturalem deitatis dignitatem 
deduceret audientes, qui prius ad eam, quz» sub 
sensum cadebat, humanam vilitatem  respiciebant, 
libro Psalmorum suo dictum illud inscripsit : Vox 
Domini super aquas, vox Domini in magnificentia **. 
Verum testiuioniis quidem, ex divina Scriptura in 
medium afferendis, hic finis esto : (progredietur 
enim oratio ad in(initam prolixitatem, si quis volue- 
rit omnia sigillatim electa uni libro mandare.) 

Vos autem omnes , qui dono regenerationis vo- 
bis placetis , ac pro gloria salutarem renovationem 
habetis, ostendite mihi post mysticam gratiam 
morum inmutationem, et in melius transforma- 
tionis differentiam puritate vitz instituti indicate. 
Nam nibil quidem ex iis rebus, qua sub oculos 
eadunt, imimutatur, corporis item signa integ/» 
manent, ejusque qua videtur nature figura noh 
mutatur. Sed opus est aliqua prorsus evidenti 
demonstratione, per quam agnoscamus hominem 
recens natum , signis quibusdam manifestis, no- 
vum a velere discernentes : hec autem signa esse 
opinor eos , qui secundum propositum fiunt, ani- 
mu molus, per quos sese segregans a vetere con- 
suetudine, ac novum vitz instituti iler ingrediens, 
aperte familiares docebit, quod alia quzdam ex 
alia facta sit, nullum post se veteris nequitiz: ve- 


B 


Btigium ac signum relinquens. Est autem hic trans- C 


formationis modus, si mihi credentes orationem 
pro lege servaveritis : Erat ante baptisma homo 
protervus , avarus et fraudator, raptor rerum alie- 
narum , convitiator et maledicus, mendax , calum- 
niator, ac si quod his simile (vitium ) est ct affine. 
Sit nunc modestus, sobrius, suis contentus, et ex 
his paupertate conflictantibus impartiens , veritatis 
studiosus , honorem libenter aliis deferens , comis 
et affabilis : ut summatim dicam , omnem laude di- 
gnam actionem exercens. Ut enim adventante luce, 
tenebre discutiuntur, et albo colore illito atramen- 
tum aboletur : ita etiam vetus homo justiti:e ope- 
ribus exornatus aboletur. Vides ut etiam Zachzeus 
mutatione vitx instituti publicanum occidit , iis, 
qui damnum injuria acceperant, quadruplum ejus 
quod amiserant , reponens : distribuit item paupe- 
ribus reliqua, quz prius a pauperibus male extorta 
collegerat **. Evangelista Matthzeus alius publica- 
nus * eumdem cum Zachzeo quastuin faciens, 
eamdemque artem exercens, statim post vocatio- 
nem tanquam personam quamdam vite mutavit 
institutum. Persecutor (erat) Paulus, sed post 
gratiam Apostolus **, graves (illas) ferens pro 
Christo catenas ad penitentiam et purgationem in- 
justorum vinculorum , que cum aliquando accepis- 
Set a lege, adversus Evangelia portabat. Talem 
convenit esse regenerationem , ita abolere oportet 


θὸς φυτοχόμος τοῖς ἰδίοις ἔργοις ἑπαγαλλόμενος. Ὁ 
δὲ θεσπέσιος Δαθὶδ χαὶ τὴν φωνὴν προφητεύων, fiv 
ἐξ οὐρανῶν ὁ Πατὴρ ἑπαφῆχε τῷ Yl βαπτιξομένῳ, 
ἵνα πρὸς τὸ φυσιχὸν cfc θεότητος ἀξίωμα τοὺς ἀχούον- 
τας ὁδηγήσῃ, πρὸς τὴν αἰσθητὴν τέως τὴν χατὰ τὸν 
ἄνθρωπον εὐτέλειαν βλάποντας, ἑνέγραφεν ἐχεῖνο τῇ 
βίόλῳ, τὸ, Por) Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων, gorii 
Κυρίου ἕν' µεγα.]οπρεπείᾳ. ᾽Αλλὰ τὰς μὲν Ex τῶν 
θείων Γραφῶν μαρτυρίας, μέχρι τούτου παυστέον ' 
χωρήσοι γὰρ ὁ λόγος εἰς πλῆθος ἄπειρον, εἴ τις Bov- 
ληθῇ τὰ χαθόχαστον ἐχλέγων ἑνὶ παραθέσθαι βιθλἰῳ. 

Ὑμεῖς δὲ πάντες, ὅσοι τῷ δώρῳ τῆς παλιγγενεσίας 
ἐγχαλλωπίζεσθε, χαὶ χαύχηµα φέρετε ἀνακαινισμὸν 
τὸν σωτήριον , δείξατέ µοι μετὰ τὴν μυατιχὴν χάριν 
τὴν τῶν τρόπων ἑναλλαγὴν, xoi τῆς ἐπὶ τὸ κρεΐττον 
µεταχοσμήσεως τὴν διαφορὰν τῇ χαθαρότητι τῆς πο- 
λιτείας γνωρίσατε. Τῶν μὲν γὰρ ὑποπιπτόντων τοῖς 
ὀφοωαλμοῖς οὐδὲν ἀλλοιοῦται, οἱ δὲ τοῦ δώματος χα- 
ραχτῆρες µένουσιν ἀμετάθλητοι, xa ἡ τῆς ὁρωμένης 
φύσεως διάπλασις οὖκ ἀμείδεται. Χρεία δὲ πάντως 
τινὸς ἐναργοῦς ἀποδείξεως, δι ἧς ἐπιγνωσόμεθα τὸν 
ἀρτίτοχον ἄνθρωπον, συµθόλοις τιοὶ φανεροῖς τὸν 
νέον ἁπὺ τοῦ παλαιοῦ διαχρἰίνοντες. Ταῦτα δὲ οἶμαι 
τυγχάνειν τὰ χατὰ πρόθεσιν τῆς φυχῆς κινήματα, 
ἀφ ὧν ἑαυτὴν χωρίζουσα τῆς παλαιᾶς συνηθείας, 
νξωτέραν δὲ τέµνουσα τῆς πολιτείας ὁδὸν, διδάσει σα- 
φῶς τοὺς γνωρίµους, ὡς ἄλλη τις ἐξ ἄλλης γεγέντ- 
ται, οὐδὲν τής παλαιᾶς ἐφελχομένη γνώρισμα. "Ἔστι 
δὲ οὗτος τῆς µεταποιῄσεως ὁ τρόπος, ἄν µοι πεισθέν- 
τες τὸν λόγον ὡς νόµον φυλάξητε’ "Hv ὁ πρὸ τοῦ βα- 
πτίσµατος ἄνθρωπος ἀχόλαστος, πλεονέχτης, ἅρπαξ 
τῶν ἀἁλλοτρίων, λοίδορος, φεύστης, συχοφάντης, xal 
εἴ τι τούτοις ὅμοιον xaX ἀχόλουθον. Γενέσθω νῦν xó- 
σµιος, σώφρων, ἀρκούμενος τοῖς ἰδίοις, καὶ Ex τού- 
των τοῖς &v πενίᾳ μεταδιδοὺς, φιλαλήθης, τικητιχὸς, 
εὐπροσήγορος, πᾶσαν ἁπλῶς ἐπαινουμένην πρᾶξιν 
ἀσχῶν. Ὡς γὰρ τῷ quit τὸ σχότος λύεται, xat ἀφα- 
νίζεται τὸ μέλαν ἐπιχρωσθείσης λευχότητος * οὕτω 
xaX ὁ παλαιὸς ἄνθρωπος τοῖς τῆς δικαιοσύνης ἔργοις 
ἐπιχοσμηθεὶς ἀφανίζεται. Ορᾶς ὅπως χαὶ ó Zaxyalog 
τῇ µεταθολῇ τοῦ βίου τὸν τελώνην ἀπέχτεινε, πρὸς 
μὲν τοὺς ζηµιωθέντας ἁδίχως τετραπλῆν ἑπανάγων 


- thy ἀπόδοσιν * ἁμέριζε δὲ τοῖς πτωχοῖς τὰ κατάλοιπα, 


D ἃ πρότερον παρὰ τῶν πτωχῶν θλιθοµένων xaxüg 


ἐθησαύρισεν. Εὐαγγελιστὴῆς ὁ Ματθαϊῖος ἄλλος τελώ- 
νης, ὁμότεχνος τοῦ Zaxyalou, εὐθέως μετὰ τὸν κλη- 
qw ὥσπερ τι προσωπεῖον ημειψε τὸν βίον. Διώκτης ὁ 
Παῦλος, ἀλλὰ μετὰ τὴν χάριν Απόστολος, βαρείας φέ- 
ρων τὰς ἀλύσεις ὑπὲρ Χριστοῦ, εἰς ἁπολογίαν xat µετά- 
νοιαν τῶν ἀδίχων δεσμῶν, ἃ παρὰ τοῦ vópou mots 
λαθὼν χατὰ τῶν Εὐαγγελίων ἐδάστασε. Τοιαύτην 
προσΏχεν εἶναι τὴν ἀναγέννησιν' οὕτως ἐξαλείφειν 
τὴν πρὸς τὴν ἁμαρτίαν συνἠθειαν' οὕτω πολιτεύε- 
σθαι τοὺς υἱοὺς τοῦ Θεοῦ: τέχνα γὰρ ἑἐχείνου μετὰ 
τὴν χάριν ἀχούομεν. Καὶ διὰ τοῦτο προσῆχεν ἀχρι- 
θῶς ἐπισχοπήσασθαι τὰ τοῦ γεννήτορος ἡμῶν ἰδιώ- 
4 


50 Psal. xxvii, ὅ, ἆ, ** Luc, xix, 8. Matt. ix, 9. Act, ix, d sqq. 


591 


IN BAPTISMUM CHRISTI. 


598 


µατα, ἵνα πρὸς ὁμοιότητα τοῦ πατρὺς ἑαυτοὺς µορ- A consuetudinem cum peccato, ita filios Dei in vita 


φοῦντες xal σχηµατίζοντες, γνήσιοι φαινώμεθα παῖ- 
δες τοῦ πρὸς τὴν εἰσποίησιν ἡμᾶς τὴν χατὰ χάριν 
χαλέσαντος. Φαῦλον γὰρ χατηγόρηµα ὁ νόθος xal 
ὑποδολιμαῖος, τὴν πατρικὴν εὐγένειαν ἐπὶ τῶν ἔργων 
Ψευδόµενος.Διό µοι δοχεῖ καὶ αὐτὸς ὁ Κύριος ἐν Εὐαγ- 
Υελίοις τοὺς τοῦ βίου κανόνας διατάττων ἡμῖν, ἐχεί- 
vot, χρῆσθαι πρὸς τοὺς µαθητευοµένους τοῖς λόγοις, 
Καλώς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν' ὑμᾶς, προσεύχεσθα 
ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόγτων ὑμᾶς xal διωκόντων, 
ὅπως Τένησθε υἱοὶ τοῦ Πωτρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν ob- 
ρανοῖς, ὅτι τὸν ἤ.λιον αὐτοῦ ἀνατέλει ἐπὶ πονη- 
ροὺς καὶ ἁγωθοὺς, xal βρέχει ἐπὶ διχαίους καὶ 
ἀδίκους. Υἱοὺς γὰρ τότε Ὑίνεσθαι λέ-ει, ὅταν τῆς 
πατρικῆς ἀγαθότητος τὴν ὁμοίωσιν ἐν τῇ πρὸς τοὺς 


sese gerere decet : filii enim illius post gratiam vo- 
camur. Atque idcirco exacte convenit inspicere ge- 
nitoris nostri proprietates , ut ad similitudinem pa- 
tris nosmet formantes et effingentes , veri , justique 
ac legitimi filii flamus ejus, qui nos ad adoptio- 
nem, quas per gratiam contingit, vocavit. Grave 
enim probrum est, adulterinus , spurius et subdi- 
titius, qui factis suis paternam nobilitatem fallat 
atque ludificelur : propterea mihi videtur eliam 
ipse Dominus in Evangeliis vivendi regulas nobis 
prescribens, illis ad discipulos uti verbis : Bene- 
[acite odio prosequentibus vos, orate pro iis qui 
ledunt ac persequuntur vos, ut sitis filii Patris 
vestri, qui est in celis , quoniam solem suum exerirí 


ὁμοφύλους φιλανθρωπίᾳ τοῖς olxelot; λογισμοῖς ἐν- p sinit super malos et bonos , εἰ pluviam mittit super 


τυπώσωνται. 


justos εἰ injusios ". Filios enim tunc fleri dicit , 


cum similitudinem patern:z bonitatis, humanitatem erga populares et proximos przstando, sensibus 


suis et cogitationibus impresserint. 

Διὰ τοῦτο xal μετὰ τὸ τῆς υἱοθεσίας ἀξίωμα, xol 
^ διάδολος ἡμῖν ἐπιδουλεύει σφοδρότερον" βασχάνῳ 
τηχόµενος ὀφθαλμῷ, ὅταν βλέπῃ τοῦ νεογενοῦς àv- 
θρώπου τὸ Χχάλλος, σπεύδοντος πρὸς τὴν ἑπουράνιον 
πολιτείαν, ἀφ᾿ fic ἐχεῖνος ἐξέπεσα καὶ πυρώδεις ἡμῖν 
ἑ τεγείρει τοὺς πειρασμοὺς, συλῆσαι σπουδάκων xal 
thv δευτέραν ἐπιχόσμησιν, ὡς τὸν χόσμον τὸν πρό- 
τερον. Αλλ' ὅταν αἰσθώμεθα τῶν &xelvou προσθολῶν, 
fpo3T,xs τὴν ἁἀποστολικὴν ῥῆσιν ἑαυτοῖς ἐπιλέγειν' 
Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐθαπτίσθημε», εἰς τὸν θάνατον 
αὐτοῦ ἐδαπτίσθημεν. El δὲ σύμµορφοι τοῦ θανάτου 


γεγόναµεν, νεχρὰ πάντως λοιπὸν ἐν ἡμῖν dj &pap- C 


sla, τῷ σειροµάστῃ διελαθεῖσα τοῦ βαπτίσματος, ὡς 
ὁ πόρνος ἐκεῖνος ᾿παρὰ ζηλωτοῦ τοῦ Φινεές. Φεῦγε 
τοίνυν ἀφ᾿ ἡμῶν, δυσώνυµε ; νεχρὸν γὰρ θέλεις συ- 
λεύειν, τὸν πάλαι σοι συνταςάµενον, τὸν ἀπολέσαντα 
πάλαι πρὸς τὰς ἡδονὰς τὰς αἰσθήσεις. Νεχρὸς σω- 
µάτων οὐχ ipd, νεκρὸς οὐχ ἁλίσχεται πλούτῳ, νὲ- 
κρὸς οὗ συχοφαντεῖ, νεχρὸς οὐ φεύδεται, οὐχ ἁρπά- 
ει τὰ μὴ προσήχοντα, οὐ λοιδορεῖται τοῖς προστυγχά- 
νουΣ.. Πρὸς ἄλλην pov ζωὴν ὁ βίος ἐχανονίσθη " 
ἐπαιδεύθην τῶν ἑγχοσμίων καταρρονεῖν, τὰ γήἠϊνα 
παρατρέχειν, xal σπεύδειν πρὸς τὰ οὐράνια, χαθὼς 
xaX Παῦλος διαῤῥήδην μαρτύρεται, ὅτι χόσμος 
ἐχείνῳ ἑσταύρωται, χἀκχεῖνος τῷ χόσμῳ. Ταῦτα q- 
xis ἀληθῶς ἀναγεννηθείσης τὰ ῥήματα : αὗται τοῦ 
νεοτελοῦς ἀνθρώπου φωναὶ, τοῦ μεμνημένου τῆς οἱ - 
χείας ὁμολογίας, ἦν ἐν τῇ παραδόσει τοῦ µυστη- 
ρίου πρὸς θεὸὺν ἐποιῄσατο, πάσης xal τιμωρίας xal 
ἡδονης ὑπὲρ τῆς εἰς αὐτὸν ἀγάπης χαταφρονεῖν 
ὑποσχόμενος. Ταῦτα μὲν οὖν αὐτάρχως πρὸς τὴν 
ἱερὰν τῆς ἡμέρας ὑπόθεσιν, ἣν ὁ κυχλωθεὶς ἐνιαυτὸς 
τεταγµέναις πρὸς ἡμᾶς Ίνεγχε περιόδοις. Καλὸν δὲ 
λοεπὸν τῷ φιλανθρώπῳ τῆς τοσαύτης δωρεᾶς χορηγῷ 
προσαναπαῦσαι τὸν λόγον, φωνὴν ὀλίγην ὑπὲρ πρα- 
ἹΥμάτων μεγάλων τὴν ἁμοιδὴν ἀντεισφέροντας. EU 
τρ ἁληθῶς ὑπάρχεις, Δέσποτα, χαθαρὰ xay ἀένναος 
τῆς ἀγαθωσύνης πηγὴ, ὃς ἀπεστράφης ἡμᾶς δικαίως, 
9 


ο Matth. v, 44, 45. 


Ideirco etiam post adoptionis dignitatem , dia- 
bolus nobis vehementius insidiatur, invido oculo 
contabescens, dum recens nati hominis festinan- 
tis ad collestem rempublicam , unde ille excidit, 
pulchritudinem intuetur, et acerbas nobis ae vehé-- 
mentes excitat tentationes , secundum quoque or- 
namentum sicuti priorem ornatum auferre studens. 
Verum ubi senserimus ejus incursus, convenit apo- 
stolicum dietum nobiametipsis subjicere : Quicunque 
in Christum baptizati sumus, in mortem ipsius bapti- 
zati sumus "*. Quod si conformes morti facti su- 
mus, mortuum prersus deinceps in nobis peccatum 
est , lancea baptismatis , sicut ille scortator 2 Phi- 
neeso zelote, qui studio atque amore Dei flagrabat, 
expulsum **. Fuge igitur a nobis, exsecrande atque 
infauste, mortuum enim spoliare vis, qui olim se 
tibi conjunzerat, qui propter voluptates olim sen- 
sum amiserat. Mortuus corpora non amat, nior- 
tuus non capitur divitiis, mortuus non calumnia- 
tur, mortuus non mentitur, non rapit ea qua ad 
se non pertinent , non conviciatur sibi obviam fa- 
ctis. Aliam vite regulam, aliam morum institui 
normam; didicl res muudanas contemnere, terrena 
protercurrere, et ad caelestia festinare, quem- 
admodum ctiain Paulus palam ac diserte testa- 
tur **, quod mundus sibi, et ipse mundo cruci- 
fixus esset. lec anim vere regeneratae verba ; lie 
recens initiati hominis voces, proprium pactuin 
memoria teneutis , quod pactum in tradilione 
mysterii cuin Deo fecit, cum omneu ponam , cru- 
ciatum et voluptatem pro illius dilectione se negle- 
clurum esse promisit. Atque hzc quidem ad sacrum 
diei argumentuin, quem. diem in orbem statis cir- 
cuitibus annus actus ad nos retulit, dicta sufífi- 
ciant. Haud alienum deinceps fuerit, ut ad eum, 
qui tantum nobis donum benigne largitus δὲ, con- 
verso sermone , hoc modo finem dicendi faciamus, 
exiguam vocem magnarum rerum coempensationis 


" Rom. vi,3.. " Num. xv, ὃ sqq, "* Galat. vi, 14. 


599 


S. GREGORII NYSSENI 


600 


loco proferentes. Tu enim revera , Domine, purus A xa ἠλέησας φιλανθρώπως. Ἐμίσησας, xai διηλλά- 


ac perennis fons bonitatis es, qui juste nos aver- 
satus, ac benigne nostri misertus es; odio pro- 
secutus, et reconciliatus es ; exsecratus es, et bene- 
dixisti ; exterminasti ex paradiso, et iterum revo- 
casti; exuisti nos foliis ficulneis, indecoro illo 
legumento , et circeumdedisti pallio pretioso; ape- 
ruisti carcerem, ae dimisisti condemnatos ; asper- 
sisti aqua pura, et a sordibus mundasti. Non si 
posthac a te vocetur Adam , erubescet , neque con- 
scientia coarguente, sub luco paradisi latens pra 
pudore se obvelabit. Neque vero flammeus gladius 
paradisum circumdabit , qui aditu accedentes pro- 
hibeat, et locum efficiat inaccessum, sed omnia 
nobis hzxredibus peccati ad )ztitiam traducta sunt , 
ac paradisus quidem atque ipsum adeo ccelum ho- 
mini patel ; creatura autem iam mundana quam 
supramundana olim inter se dissidens ad amicitiam 
coiit , atque reconciliata est, et homines cum an- 
gelis illorum colentes theologiam concordes facti 
sumus atque consensimus. Propter hzc igitur om- 
nià, gaudii hymnum Deo canamus, quem os Spi- 
ritu obsessum olim prophetice magna voce pronun- 
tiavit: Exsultet anima mea in Domino; induit enim me 
pallio salutari , et tunica letitie circumdedit me; ut 
sponso adaptavit mihi mitram , et ut sponsam exor- 
navit me ornamento "'. Ornator autem sponsz pror- 


γης’ χατηράσω, xal ηὑλόγησας ᾿ ἐξώριαας τοῦ παρα- 
δείσου, xal πάλιν ἀνεχαλέσω * ἐξέδυσας τὰ φύλλα τῆς 
συχῆς τὴν ἀσχήμονα σχέπην, χαὶ περιέθαλες ἱμάτιον 
πολύτιμον * Ίνοιξας τὸ δεσµωτήριον, xaX ἀφῆχας 
τοὺς χαταχεχριµένους  ἑῤῥάντισας ὕδατι χαθαρῷ, 
καὶ τῶν ῥύπων ἐχάθαρας. Οὐχέτι χαλούμενος παρὰ 
σοῦ ὁ ᾿Αδὰμ αἰσχυνθήσεται, οὐδὲ παρὰ τοῦ συνει- 
δότος ἑλεγχόμενος ἐγχαλύψεται, ὑπὸ τῇ λόχμῃη τοῦ 
παραδείσου χρυκτόµενος. Οὔτε μὴν ἡ φλογίνη ῥομ- 
qaía χυχλώσει τὸν παράδεισον, ἀπρόσιτον τοῖς by- 
γίζουσι ποιοῦδα τὴν εἴσοδον πάντα δὲ ἡμῖν τοῖς 
κληρονόμοις τῆς ἁμαρτίας µετεσχευάσθη πρὸς εὖ- 
φροσύνην ’ xai βατὸς μὲν ἀνθρώπῳ παράδεισος, xat 
οὐρανὸς αὑτός ΄ συνηρµόσθη δὲ εἰς φιλίαν ἡ χτίσις, 
ἡ ἐγχόσμιός τε xa ὑπερχόαμιος, πάλαι πρὸς ἑαυτὴν 
στασιάζουσα xal ἀγγέλοις οἱ ἄνθρωποι ἐγενόμεθα 
σύμφωνοι, τὴν ἐχείνων εὐσεδοῦντες θεολογίαν. Auk 
6h ταῦτα πάντα, τὸν τῆς χαρᾶς ὕμνον ἄσωμεν τῷ 
8eip, ὃν στόµα τῷ Πνεύματι χάτοχον πάλαι προφη- 
πιχῶς ἑἐξεθόησεν ' ᾿Αγα1Λιάσθω ἡ γυχἠή µου ἐπὶ 
τῷ Κυρίῳ, ἐνόδυσε }άρ µε ἱμάτιον σωτηρίον, καὶ 
χιτῶνα εὐφροσύνης περιέθαλέ µοι' ὡς νυμϕίφ 
περιέθηκέ µοι µίτραν, καὶ óc »ύμφην κατεκό- 
c'uncé us κόσµφ. Κοσμήτωρ δὲ πάντως τῆς νύμφης 
ὃ Χριστὸς, 6 ὧν, καὶ προὼν, καὶ ἑσόμενος, εὐλογητὸς 
νῦν xal εἰς τοὺς αἰῶνας. Αμήν. 


sus est Christus, qui est, et ante erat, et futurus est, benedictus nunc et in szcula. Amen. 


* Isa. Lxi, 30, 





TOY AYTOY 
ΗΣ TO ATION ΠΑΣΧΑ 


ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ TPIHMEPOY ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ AOTOI IIENTE. 


a 


EJUSDEM 
IN SANCTUM PASCHA 


. ET DE TRIDUANO FESTO RESURRECTIONIS CHRISTI ORATIONES QUINQUE. 


Quarum interpretes fuere, prima Petrus Fr. Zinus, secundo, (εις et (e Laurentius Sifanus inia 
t [ Federicus Morellus.] Tur fona, qui 


ORATIO PRIMA. 


ΛΟΓΟΣ A'. 


Bi qua patriarcharum benedictio divino Spiritu C — Et τις πατριαρχῶν εὐλογία θείῳ Πνεύματι τὸ βέ- 


confirmata est, si quod in lege premium vitam ex 
virtute instituentibus promissum, si quid veritatis 
veterum historiarum :nigmata portenderunt, si 
quid boni quod supra naturam sit, prophetarum 
oracula prenuntiarunt, ea omnia hodierno munere 
cogtineptur. Quo nobis non aliter quam si specta- 


6αιον ἔχουσα, εἴ τι τῆς πνευματικῆς vopolicalac 
ἀγαθὸν δι ἐπαγγελίας τοῖς χατορθοῦσιν ἑλπίζεται, cf 
φις διὰ τῶν ἱστοριχῶν αἰνιγμάτων τῆς ἀἁληθείας 
προδιατύπωσις εἶναι πιστεύεται, εἴ τις προφητικὴ 
φωνὴ τὰ ὑπὲρ φύσιν εὐαγγελίζεται, πάντα ἐχεῖνα 
τῆς παρούσης χἀριτός εἰσι. Καὶ ὥσπερ χατὰ τὸ 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 


602 


κροχείµενον τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν θέαµα, ἓν φῶς A culo nobis aliquo proposito lumen unum ex innu- 


περ.αστράπτει τὸ τὰς ὄψεις ἐχ µυρίων λαμπάδων 
ἐρανιξόμενον' οὕτω πᾶσα ἡ τοῦ Χριστοῦ εὑλογία, 
τευρσοῦ δίχην xa0' ἑαυτὴν λάμπουσα, τοῦτο ἡμῖν τὸ 
μέγα φῶς ἀπεργάζεται, τὸ Ex πολλῶν τε χαὶ ποικί- 
λων τῆς Γραφῆς ἀκτίνων συγχεραννύµενον. Ἔξεστι 
γὰρ λαδεῖν ἀφ᾽ ἑχάστου τῶν θεοπνεύστων ἀποδειγμά- 
των τὸ τῆς παρούσης ἱερομηνίᾶς κατάλληλον. Ζητεῖς 
τὴν τοῦ ᾿Αόραὰμ εὐλογίαν;» Ἔχεις τὸ ζητούμενον, εἰς 
τὰ παρόντα βλέπων. Ὁρᾶς τὰ ἄστρα τοῦ obpavoU, 
ταῦτα λέγω τὰ ἄστρα, τὰ ix τοῦ Πατρὸς ἡμῶν ἀρ- 
τίως ἀνατείλαντα, χαὶ οὑρανὺν ἀθρόως τὴν "ExxAn- 
σίαν ποιῄσαντα, ὧν ἡ τῆς φυχῆς ἀστράπτουσα χάρις, 
ταῖς τῶν πυρσῶν ἀχτῖσι διασηµαίνεται; χαὶ ταῦτά 
τις εἰπὼν ὄντως τοῦ ᾿Αδραὰμ εἶναι τέχνα ἐξ ἔπαγ- 
γελίας αὐτῷ γεγενηµένα, τὰ τοῖς ἄστροις τοῦ οὖρα- 
νοῦ ὁμοιούμενα, τῆς ἁληθείας οὐχ ἁμαρτήσεται. Καὶ 
θαυμάζεις τὸν ὑψηλὸν Μωῦσέα, τὸν πᾶσαν τὴν τοῦ 
Θεοῦ Χτίσιν διαλαθόντα τῇ δυνάμει τῆς Υνώσεως; 
Ιδού σοι τῆς πρώτης χοσµογενείας τὸ εὐλογημένον 
Σάῤδατον. Γνώρισον δι ἐκείνου τοῦ Σαδδάτου 
φοῦτο τὸ Σάδδατον, τὴν τῆς χαταπαύσεως ἡμέραν, 
fj» εὐλόγησεν 6 θεὸς ὑπὲρ τὰς ἄλλας ἡμέρας. Ἐν 
ταύτῃ Υὰρ χατέπανσεν ἀληθῶς ἀπὸ πάντων τῶν 
ἔργων αὐτοῦ ὁ Μονογενὴς θεὸς, διὰ τῆς χατὰ τὸν 
θάνατον οἰχονομίας τῇ σαρχὶ σαδδατίσας * καὶ εἰς ὃ 
ἣν πάλιν ἐπανελθὼν, διὰ τῆς ἁναστάσεως ἅπαν τὸ 
πείµενον ἑαυτῷ συνανέστησε, ζωὴ, χαὶ ἀνάστασις, 
xai ἀνατολὴ, "xaV ἡμέρα τοῖς ἓν σχότει xal σχιᾷ 
θανάτου χαθηµέναις γενόμενος. Πλήρης τοι ἡ ἰστο» 
ρία τῆς συγγενοῦς εὐλογίας * ὁ πατὴρ τοῦ Ἰσαὰκ 
&xe(vou τοῦ ἀγαπητοῦ μὴ φειδόµενος, καὶ ὁ µονογε- 
νὴς προσφορὰ xal θυσία γενόμενος, xal ἁμνὸς ἀντὶ 
τούτου σφαγιαζόµενος. Ἔξεσγι γὰρ ἰδεῖν Ev τῇ ἱστο- 
pla πᾶν τὸ τῆς εὐσεθείας μυστήριον. 'O ἀμνὸς τοῦ 
ξύλου ἑξήρτηται, Ex τῶν χεράτων χατεχόµενος * ὁ δὲ 
μρνογενὴς βαστάζει ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὰ τῆς ὁλοχαρπώσεως 
ξύλα. Ορᾶς, ὁ πάντα φέρων τῷ ῥήματι τῆς δυνά- 
pao, 6 αὐτὸς xal τὸ φορτίον φἑρει τῶν Ἡμετέρων 
ξύλων, καὶ ὑπὺ τοῦ ξύλου ἀναλαμθάνεται, βαστάκων 
ὡς θεὸς , xaX ἁμνὸς βασταζόμενος ' οὕτω τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος τὸ μέγα µυστήριον τυπικῶς ἀμφοτέροις 
ἐπιμερίσαντος, τῷ τε ἠγαπημένῳ ΥἸῷ, καὶ τῷ συµ- 
παραδειχθέντι προδάτῳ ὥστε δειχθῆναι ἓν μὲν τῷ 


merabilibus facibus conflatum prazstringeret aciem 
oculorum, omnis Christi benedictio tanquam lux 
per se fulgens, magnum hunc animis nostris splen- 
dorem ex multis et variis Scripture radiis prove- 
nientem emittit. Licet enim ex singulis cjus divinis 
exemplis mutuum hujusce celebritatis testimonium 
colligere. Quzris Abrah:x benedictionem? Presen- 
tia contemplare, et habebis id quod requiris. Coeli 
stellas non vides'!? Has, inquam, stellas, quz nu- 
per ex spiritu nobis exortz, statim ccelum Eecle- 
siam reddiderunt : stellarum euim radiis preclara 
virorum virtute pietateque prestantium gratia si- 
gniücatur : quos si quis Abrahz filios ex promis- 
sione natos coli sideribus similes dixerit, a veri- 
tate non aberrabit. Mosem illum eximium admira- 
ris, qui scientie cognitionisque praestantia res 
omnes a Deo procreatas comprehendit? Ecce tibi 
prim: mundi procreationis Sabbatum, cui bene- 
dixit Deus. Ex illo Sabbato presens hoc Sabba- 
tum agnosce, quietis hunc diem, cui supra dies 
alios Dominus benedixit. In hoc enim vere ab om- 
nibus operibus suis Deus Unigenitus conquievit, 
qui divino salutis humanae curand:ze consilio, cum 
per mortem carni quietem przbuisset, et in id, 
quod erat, per resurrectionem revertisset, quid- 
quid jacebat secum exsuscitans, vita, et resurre- 
ctio, et aurora, et mane, et dies in tenebris et 
umbra mortis degentibus factus est *. Simili bene- 


C dictione historia item referta est *. Pater 18816 dilc- 


cto filio non parcens suo, et unigenitus oblatio, et 
victima factus, et agnus loco illius qui immolaba- 
tur. Licet enim totum in hac historia pietatis my- 
sterium intueri. Agnus e ligno cornibus hzrens 
pendebat. Unigenitus autem holocausti ligna gesta- 
bat. Cernis quo modo qui cuncta fert verbo virtu- 
tis suz, is et lignorum nostrorum fert onus, et su- 
per lignum extollitur, ferens quidem ut Deus, suh- 
latus autem tanquam agnus? Sic enim Spiritus 
Sanctus utraque re magni mysterii figuram parti- 
tus est, tum dilecto filio, tum simul ostenso agno; 
ut per agnum mortis sacramentum significaret, per 
unigenitum autem vitam morte non ereptam osten- 
deret. Si vis et Mosem ipsum considerare, ma- 


προδάτῳ τὸ τοῦ θανάτου µυστήριον, ἓν δὲ τῷ µο- D nuum extensione crucem describentem , eaque 


ϱογενεῖ τὴν ζωὴν, τὴν μὴ διαχοπτοµένην τῷ θανάτῳ. 
Ei δὶ βούλει xal αὐτὸν τὸν Μωῦσέα λαθεῖν, τῇ τῶν 
χειρῶν ἑχτάσει τὸν σταυρὸν διαγράφοντα, xai ὡς 
τῷ σχήµατι τούτῳ τὸν ᾽Αμαλ]χ χαταστρεφόµενον, 
ἔξεστί σοι βλέπειν Ev. τῇ ἀληθείᾳ τὸν τύπον, καὶ τῷ 
σταυρῷ τὸν 'Apa)hy ὑποπίπτοντα. "Ἔχεις xat τὸν 
Ἡσαῖαν, οὐ µιχρἀ σοι πρὸς τὴν παροῦσαν συνεισ- 
φέροντα χάριν. Παρ) αὐτοῦ γὰρ προεδιδάχθης τὴν 
ἀνύμφευτον μητέρα, τὴν ἁπάτορα σάρχα, τὴν ἀνώδυ- 
voy ὠδῖνα, τὸν ἀμόλυντον τόχον οὕτως εἰπόντος 
φοῦ Ἡροφήτου, Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ «1ήψε- 
ταε,καὶ τέξεταιυἰόν’ καὶ xaAécovot τὸ ὄνομα αὐτοῦ 


5 Gon. xxvi, 4. * Isa. Ισ, 2. 


! Gen. xxii, 1 ρα. 


forma Amalecitas in fugam vertentem, veritate 
figuram expressam, οἱ Amalech cruci cedentem 
animadvertes*. llabes et lsaiam, qui gratiam ho- 
diernam non parum illustrat. Ab ipso enim ma- 
trem innuptam, sine patre carnem, sine dolore 
puerperium, sine labe partum ante didicisti. Sic 
enim loquitur propheta : Ecce virgo in utero conci- 
piet, ει pariet filium : et vocabunt nomen ejus Em- 
manuel, qux: vox significat, Nobiscum  Deus*. Et- 
enim sine dolore partum exstitisse, ipsa rei zqui- 
tas tc docebit. Nam cum omnis voluptas dolorem 
conjunctum habeat, necesse est, ut in iis, qua ita 


* Exod. xvii, 14... 5 Ἴρα. vu,l4. 


6Co 


S. GREGORII NYSSENI 


604 


copulata sunt, cum unum abest, allerum etiam A "Eppavoviyt, 0 ἐστι Mg0" ἡμῶν d Θεός. Ὅτι δὲ ἀπό- 


absit. 


νως Yéyovey ἡ ὧδὶς, πρῶτον μὲν σε τὸ εἰχὸς Bua dtu. 


Ἐπειδὴ ykp πᾶσα ἡδονὴ συνηµµένων ἔχει τὸν πόνον, ἀνάγχη πᾶσα ἐπὶ τῶν συνηµµένως θεωρουµένων, 


τοῦ ἑνὸς μὴ ὄντος, μτδὲ τὸ ἕτερον εἶναι. 

Itaque cum nulla concipiendi voluptas antecesse- 
rit, ne pariendi quidem dolor est consecutus. Hoc 
autem prophetze verbis etiam comprobatur, quze sic 
liabent : Antequam veniret dolor partus ejus, effu- 
git, el peperit masculum *. Aut, quemadmodum alius 
interpres ait : Antequam dolores sentiret, peperit. 
Ex hac, inquit, Virgine matre Puer natus est nobis, 
et filius datus est nobis. Cujus imperium super hu- 
merum ejus, et vocatur nomen ejus magni consilii 
angelus, Deus forlis, potens, princeps pacis, pater 
futuri seculi. lic puer, bic (ilius, Ut ovis ad occi- 
sionem ductus est, et tanquam agnus coram tondente 
8e, obmutuit*. Vel potius, inquit Jeremias, Hic est 
agnus ille mansuetus, qui ad victimam ducitur?*. Hic 
est ille panis cui lignum injiciunt, qui panis ligni- 
que sunt hostes '?^, Imo vero illud e propheta, quod 
apertissimum et clarissimum est, et quo inyste- 
rium planissime declaratur, accipiamus, Jon: ni- 
mirum exemplum'!, qui sine offensione in cetum 
ingressus, et sine molestia rursum egréssus, cum 
in ejus visceribus tribus diebus et totidem ποοιί- 
bus permansisset, Domini apud inferos commora- 
tionem indicavit '*. Πως et borum similia oportet 
ex singulis Scripturz locis indagare, atque seli- 
gere. Omnia enim illa ex presentibus cernis. Et ος 
hodierna letitia, ut in Evangelio legimus, Tota lex 
pendet, et propheta . Et, quemadmodum Paulus 
ait, omnis Scripture, divino Spiritu dictante 
exarat, legisque summa in hac gratia concludi- 
tur. Hzc enim et malorum est linis, et bonorum 
principium. Nam exempli causa, Mors regnavit ab 
Adam '*, imperii pestiferi ducens initium, et impo- 
tens illius dominatus ad Mosem usque permansit, 
cum cjus vis a lege minime reprimeretur. Venit 
vit: regnum, et solutum «est mortis imperium, 
Apparuit alia generatio, alia vito, alius vivendi 
modus, ipsius naturz nostr:e commutatio. Quzenam 
generatio? Que non ez sanguinibus, neque ex vo- 
luntate viri, neque ez voluntate carnis, sed ex Deo 
. facta. est !*. Quinam, inquies, hoc fieri potest? Au- 
di, nam paucis explicabo. Fetus hic per fidem con- 
cipitur, per baptismatis regenerationem in lucem 
editur, nutricem habet Ecclesiam, hujus doctrinam 
et instituta sugil tanquam ubera, illi ccelestis pa- 
nis est cibus : zetatis perfectio est sublimis vivendi 
ratio, nuptiz consuetudo sapienti: : liberi, spes; 
domus, regnuin; hzreditas et opulentia, delicize 
"paradisi; finis non mors, sed vita illa, quz dignis 
parata est, beatissima et sempiterna. Hoc in melius 
commutationis initium videns magnus ille Zacha- 
rias ambigit, quod illi nomeu imponat, quomodo 
presentem gratiam appellct. Etenim, cum ea quz 


* ]|sa. Lxvt, 7. 7 fsa. 1x, 6. 


40. '* Matth. xxiv, 40. !* HE Tünotb. in, 46. 


5 [sa. Uit, 7. ? Jerem. xi, 19. 
!5 Rom, v, 14. 


"Q7ou *oívuy ἡδονὴ τοῦ τόχου ob xaÜrrísate, 
υὐδὲ ὁ πόνος ἑἐπηχολούθησἒν. Ἔπειτα δὲ καὶ ἡ τοῦ 
Προφήτου λέξις βεβαιοῖ τὸν λόγον, ἔχουσα οὕτω" 
Πρὶν εἰσε.θεῖν τὸν πόνον τῶν oÓirov abe, 
ἐξέφνυγε, καὶ ἔτεκεν ἄρσεν. "H, ὥς φῆσιν ἕτερος 
τῶν ἑρμηνέων, Πρὶν ὡδιω'ήσει, ἔτεχεν. Ἐκ ταύτης, | 
φησὶ, τῆς παρθένου μητρὸς Παιδίον ἆγεννήθη 
ἡμῖν, xal υἱὸς ἐδόθη ἡμῖν. οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγεγήθη 
ἐπὶ τοῦ ὤμον αὐτοῦ, ueyá Anc BovAnc "Apyreoc, 
xaY τὰ ἑξῆς. Τοῦτο τὸ παιδίον, οὗτος ὁ υἱὸς, Ὡς 


B πρόδατον ἐπὶ σφαγἡν ἤχθη, xal ὡς ἁμινὸς &rar- 


tíov τοῦ κδίροντος αὐτὸν üpuwroc' μᾶλλον δὲ, ὥς 
φησιν Ἱερεμίας, Τοῦτό ἐστι τὸ ἁἀργίον τὸ ἅχαχον, 
τὸ ἀγόμενον τοῦ θύεσθαι. Οὗτος ὁ ἄρτος, ᾧ τὸ 
ξύλον ἐμθάλλουσιν οἱ xal τοῦ ἄρτου xal τοῦ ξύλου 
πολέμιοι. Μᾶλλον δὲ τὸ πάντων γνωριμώτερόν τε xal 
φανερώτερον Ex τοῦ Προφήτου λάδωµεν, δι οὗ προ- 
γράφεται σαφῶς τὸ µυστήριον, τὸν Ἰωνᾶν λέγω, τὸν 
ἀπαθῶς χατὰ τοῦ χήτους χαταδυόµενον, xat δίχα πἀ- 
θους ἐκ τοῦ χήτους ἀναδνόμενον, τὸν xgX τρισὶν ἡμέ- 
pate xal τοσαύταις νυξὶν ἓν τοῖς χητφοις σπλάγχνοις 
εἣν £y ἆδου διατριθὴν τοῦ Κυρίου προδιαγράψαντος. 
Ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα δεῖ σε παρ ἑχάστης Ὀραφῆς 
ἀναξητεῖν xal ἐχλέγεσθαι. Πάντα γὰρ ἐχεῖνα, διὰ 
τῶν παρόντων ὁρᾷς ' χαὶ ἓν τῇ παρούσῃ φαιδρότητι, 


C Ὅ.ος à νόμος κρέµαται καὶ οἱ προφῆται, καθώς 


φησί που τὸ Εὐαγγέλιον' χαὶ πᾶς θεόπνευστος λόγος 
xaX νόμος ἐν ταύτῃ ἀναχεφαλαιοῦται τῇ χάριτι, χατὰ 
την τοῦ Παύλου φωνἠν. Τοῦτο Υάρ ἐστι, xai τῶν 
σχυθρωπῶν τὸ πέρας, xal τῶν ἀγαθῶν ἡ ἀρχή. Οἷόν 
τι λέγω; Ἐδασίευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ ᾿Αδὰμ, τῆς 
φθοροποιοῦ δυνάµεως λαβὼν τὴν àpyhv, ἀλλὰ xol 
µέχρι Μωῦσέως αὐτοῦ τὸ πονηρὸν χράτος διέµεινεν, 
οὐδὲν τοῦ νόµου τὴν xaxhv τοῦ θανάτου δυναστείαν 
ἀμθλύναντος. "Ἠλθεν ἡ τῆς ζωῆς βασιλεία, xe 
κατελύθη τοῦ θανάτου τὸ χράτος. Καὶ γέγονεν ἄλλη 
γέννησις, βίος ἕτέρος, ἄλλο ζωῆς εἶδος, αὐτῆς τῆς 
φύσεως ἡμῶν µεταστοιχείωσις. Τούτου ἡ γέννησις 
Ovx ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ éx θεἸήματος ἀγδρὸς, οὐδ. 

ἐκ θε Ίήματος capxóc, ἆ.1.ἳ ἐκ θεοῦ γενομένη.Πῶς 
τοῦτο; Σαφῶς σοι παραστῄσω διὰ τοῦ λόγου τὴν χάριν. 
Οὗτος ὁ τόχος διὰ πίστεως χυοφορεῖται * διὰ τῆς τοῦ 
βαπτίσματος ἀναγεννήσεως εἰς φῶς ἄγεται τροφὸς 
τούτου ἡ Ἐκκλησία γίνεται’ μαζὸς, τὰ διδάγματα 
τροφὴ, ὁ ἄνωθεν ἄρτος * ἡλικίας τελείωσις, ἡ ὑψηλὴ 
πολιτεία ' γάμος, ἡ τῆς σοφίας συµθίωσις ' τέχνα,͵ al 
ἐλπίδες ’ οἶχοι, ἡ βασιλεία’ κλῆρος xal πλοῦτος, $ 
ἐν τῷ παραδείσῳ τρυφή’ τέλος δὲ, ἀντὶ θανάτου, ἡ 
ἀῑδ.ος ζωὴ, ἐν τῇ ὑποκειμένῃ τοῖς ἁγίοις µακαριότητι. 
Ταύτην ὁρᾷ xaX ὁ μέγας Ζαχαρίας τὴν ἀρχὴν πρὸς «b 
ἀγαθὸν ἀλλοιώσεως, xa ἀμφιθάλλει περὶ τῆς τοῦ 
ὀνόματος χλήσεως, tl χρῆ χνρίως προσειπεῖν τὴν 


'jbid. !'Jjon.mn, ! sqq. !* Matth. xiij, 


!* Joan. 1, 15 


0ο 


θαύματα διεςελθὼν, xal τοῦτό φησι περὶ τοῦ χαιροῦ 
τούτου , ὅτι Οὐχ ἠἡμέρα, καὶ οὐχὶ νύξ. Av. ὧν ἓν- 
δείχνυται, ὅτι ἡμέρα μὲν χληθῆναι οὐ δύναται, ἡλίου 
ph ὄντος, νὺξ δὲ οὐχ ἔστι τῷ μηδὲ σχότος εἶναι. Τὸ 
Υὰρ σχότος ἐχάλεσεν ὁ θεὺς νύχτα, καθώς φησι 
Μωῦσῆς. 

Ἔπεὶ οὖν xatà μὲν τὺν χρόνον, νὺξ, κατὰ 
ο. δὲ τὸ φῶς, ἡμέρα * τούτου ἕνεχέν φησιν ὁ Προφή- 
ττς᾽ Καὶ Οὐχ ἡμέρα, καὶ οὐχὶ vo£. El οὖν μήτε 
νὺξ, κατὰ τὸν Προφήτου λόγον, ὁ χαιρὸς οὗτός ἐστιν, 
ἄλλο τι παρὰ ταῦτα πάντως ἡ παροῦσα χάρις 
ἑστὶ xal ὀνομάνεται. Βούλεσθε εἴπω ὃ ἐντεθύμημαι ; 
Αὔὕτη é&ctlv ἡμέρα fiv ἐποίησεν ὁ Κύριος ' ἄλλη 
παρὰ τὰς ky ἀρχῃ ἁστιν αὕτη. "Ev ταύτη γὰρ ποιεῖ ὁ 
Θεὸς τῇ ἡμέρᾳ οὑὐρανὸν χαινὸν, χαὶ γῆν xa:vhv, 
καθώς φησιν ὁ Προφήτης. Ποῖον οὐρανόν; τὸ στε- 
ῥέωμα τῆς εἰς Χριστὺν πίστεως * ποίαν γῆν; τὴν 
ἁγαθὴν καρδίαν φημὶ, καθὼς εἶπεν ὁ Κύριος, τὴν 
γην τὴν πίνουσαν τὸν ἐπ αὑτῃ ἑρχόμενον ὑετὸν, xal 
τὸν πολύχουν στάχυν ἀδρύνουσαν. Ἐν ταύτῃ τῇ κτί- 
σει, Ἆλιος μέν ἔστιν ὁ χαθαρὺς βίος * ἄστρα δὲ, αἱ 
ἀρεταί' &bp δὲ, f$ διαφανῆς πολιτεία * θάλασσα δὲ, τὸ 
βάθος ἐστὶ τοῦ πλούτου τῆς σοφίας τε χαὶ Υνώσεως ' 
zai xal βλαστήµατα, ἡ ἀγαθὴ διδασχαλία xal τὰ 
θεῖα δόγµατα, ἅπερ ὁ λαὺς τῖς νομῆς, τουτέστιν ἡ 
ποίµνη τοῦ θεοῦ ἐπινέμεται ' δένδρα δὲ ποιοῦντα xap- 
Shu, ἡ τῶν ἐντολῶν ἐργασία. Ἐν ταύτῃ χτίζεται ὁ 
ἀλτθινὸὺς ἄνθρωπος, 6 χατ᾽ εἰχόνα γενόμενος θεοῦ 
καὶ ὁμοίωσιν. Αρά σοι οὗ xócpog Ὑίνεται ἡ ἀρχὴ 


αὕτη, Ἡ ἡμέρα, |y. ἐποίησεν ὁ Κύριος; Περὶ ἧς C 


eus ὁ προφήτης Ζαχαρίας, ὅτι οὔτε ἡμέρα χατὰ 
τὰς ἄλλας ἡμέρας, οὔτε νὺξ χατὰ τὰς ἄλλας νύχτας. 
Καὶ οὕπω τὸ ἐξαίρετον τῆς παρούσης χάριτος ὁ λόγος 
ἐχήρυξεν. Αὕτη ἔλυσε τὴν τοῦ θανάτου ὠδῖνα. Αὕτη 
τὸν τῶν νεχρῶν πρωτότοχον ἐμαιεύσατο. Ἐν ταύτῃ 
συνετρίθησαν αἱ σιδηραῖ τοῦ θανάτου πύλαι. "Ev 
ταύτῃ οἱ χαλχοῖ τοῦ ἆδου μοχλοὶ συνεθλάσθησαν. 
Νῦν ἀνοίγεται τοῦ θανάτου τὸ δεσµωτέριον. Nov χη- 
ρύσσεται τοῖς αἰχμαλώτοις ἡ ἄφεσις. Νῦν γίνεται 
τοῖς τυφλοῖς ἡ ἀνάθλεψις. Nov τοῖς ἐν σχότει xal 
ex:d θανάτου χαθηµένοις, ἡ ἐξ Όψους ἀνατολὴ ἐπι- 
σχέπτεται. Βούλεσθέ τι xal περὶ τῆς τριημέρου προ- 
θεσµίας μαθεῖν ; ᾽Αρχεῖ τοσοῦτον μαθεῖν, ὅτι Ev οὕτω 
ὀλίγῳ τῷ χρονιχῷ διαστήµατι, fipxesev fj παντοδύνα- 
poc σοφία àv τῇ χαρδίᾳ τῆς γῆς γενοµένη ὁ Κύριος, 
«bv µέγαν ἐχεῖνον vous. τὸν ἐν αὐτῇ διαιτώµενον χα- 
ταμωρᾶναι. Οὕτω γὰρ ὁ Προφήτις αὐτὸν χατονοµά- 
ζει, μέγαν νοῦν αὐτὸν ἁποκαλῶν xal ᾿Ασσύριον 
Ἐπιεὶ οὖν ἑστία τίς ἐστι τοῦ νοῦ dj χαρδία (ἐν ταύτῃ 
γὰρ τὸ ἡγεμονιχὸν εἶναι πιστεύεται), διὰ τοῦτο γίνε- 
και Ev τῇῃ χαρδίᾳ τῆς γῆς ὁ Κύριος, Ἶτις ἑστὶ τοῦ 
νοῦ ἐχείνου οὑράνιον ἑνδιαίτημα * ὥστε τὴν βουλὴν 
αὐτοῦ μωρᾶναι, χαθὼς ὁ Προφήτης qnoi, χαὶ δράξα- 
οθαι τὸν σοφὺν Ev τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ χαὶ περιτρέ- 
de: αὐτῷ πρὶᾳ τὸ ἑναντίον τὰ σοφὰ ἐγχειρήματα. 
Ἐκειδὴ γὰρ ἀμήχανον ἣν τὸν ἄρχοντα τοῦ σχότους 


9?! Zach. xwv, Ἱ. | Gen. 1, 5, 
5119. xxix, 12. ** Job v, 15. 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1. 
Ινεστῶσαν χάριν. Τὰ yàp ἄλλα τὰ περὶ τὸ πάθος A ad cruciatus mortemque pertinent, percuirrisset, 


! Psal, cxviri, 94. 


600 


de tempore hoc, Neque dies, inquit, neque nox. 
Quibus verbis ostendit, neque diem, cum sol non 
adsit, vocari posse, neque noctem, cum absint te- 


nebrz, quas Deus, ut Moses scribit, noctem nomi- 
navit'?, 


Quamobrem, cum et nox tenebris, et dies sole 
priscribatur, propheta, Neque dies, inquit, ne- 
que noz. Quod si neque nox , neque dies, tempus 
hoc dici potest, alio nomine profecto prassens 
gratia est appellanda. Vultis exponam vobis, 
quid ipse sentiam? Hec est dies illa, quam fecit 
Dominus!?, a diebus illis longe diversa, qui 
mundi procreationis initio sunt constituti , [ quos 
temporis cursus dimetitur. Alterius hac est pro- 
crealionis initium. ] In hac enim die coelum no- 
vum facit Deus et terram novam, ut ait Pro- 
pheta **. Ecquod cocum? firmamentum ejus que 
in Christo est fidei. Ecquam terram ? cor bonum, 
inquam , ut dixit Dominus , terram quz bibit su- 
per se venientem imbrem , et spicam multiplicem 
parit?**, In hac creatione, sol quidem est vita 
munda, stelle, virtutes ; aer, preclara conversa- 
tio; mare, altitudo divitiarum, sapientiz οἱ scien - 
ti: ; herb: et germina , bona doctrina, divina- 
que documenta, qux populus pascue, hoc est, 
Dei. grex carpit, atque depascitur ; arbores feren- 
tes fructum , rnandatorum observatio. In hac die 
verus homo procreatur ad imaginem et similitu- 
dinem Dei. Annon mundus tibi tit hoc principium, 
H«c dies, quam fecit Dominus ?* Quam neque diem 
esse dicit propheta diebus aliis, neque noctem 
aliis noctibus similem? Sed quod in hae gratia 
pr:estantissimuim est , nondum explicavimus. Hzc 
mortis dolores dissolvit. Hz:€ mortuorum  primo- 
genitum edidit, In hac ferree mortis portz con- 
(ταδε sunt. In. hac. 2rei inferorum vectes com- 
minuti. Nunc mortis carcer aperitur. Nunc capti- 
vis libertas denuntiatur. Nunc czcis videndi facul- 
tas przbetur. Nunc. oriens ex alto invisit eos qui 
in tenebris et umbra mortis considebant. Vultis 
etiam de tridui pradinito termino aliquid intelli- 
gere ? lllud dixisse contenti simus, tam exiguum 
temporis spatium fuisse satis, ut omnipotens sà- 


D pientia in corde terrz exsistens magnam illam 


mentem in eo habitantem stultam redderet. Sic 
enim illum nominat Propleta, magnam mentem 
illum et Assyrium appellans **. Quoniam igitur 
domicilium quoddam mentis est cor; in eo enim 
principatus animi esse creditur : idcirco Dominus 
manet in corde terrzs, ubi est mentis illius coele- 
ste domicilium, ut consilium ejus stultum reddat, 
ut ait propheta, et apprehendat sapientes in 
astutia eorum **, et sapientes ipsorum conalus in 
contrarium vertat. Nam quia fieri non potcrat ut 
princeps tenebrarum meram lucis presentiam 
15 δα, x, 12; 


1» [s3, Lxv, 17... *! Ίνα. χι, 11. 


| 


601 ) 


S. GREGORII. NYSSEN? 


608 


attingeret, nis] partem aliquam carnis in ipsa Α ἀχράτῳ προσμἰδαι τῇ τοῦ φωτὸς παρουσἰᾳ, uh cap- 


consperisset, idcirco, posteaquam divinam car- 
nem vidit, et res admirandas quiz per ipsam a 
divinitate efficiebantur, aspexit, speravit, se, si 
morte carnem affecisset, omnem etiam virtutem , 
quae in ipsa erat, superaturum. Itaque dum in- 
hiansad carnis escam aspirat, divinitatis hamo 
transfixus est, atque ita draco per hamum ductus 
est, utait Job, qui per se, quod futurum erat, 
prenuntians, Παπιο, inquit, draconem duces **. 
Audiamus autem a propheta, quxnam erant ea, 
que cor istud terrx: adversus universum inibat 
consilia, cum adversus Domini carnem fauces 
aperuit. Quid in eum dicit 1saias, illius redar- 
tuens cogitata? Tu dixisti in corde tuo : In coelum 
ascendam , super astra celi ponam solium meum 
(sedeboin monte excelso supra nubes conscendam), 
et ero similis Altissimo **. Hxc secum sceleratum 
cor cogitabat. Ante vero, quid magna illa mens 
in malitia, quid improbus ille Assyrius secum 
ipse loqueretur , ex lsaize item verbis intelligamus: 
Dixi, Fortitudine manus mee faciam , et prudentia 
sapientie mec terminos gentium auferam , εἰ forti- 
tudinem. eorum predabor , et concutiam. urbes ha- 
bitatas , et orbem terrarum universum tanquam ni- 
cum comprehendam , et tanquam ova derelicta tol- 
lam, et non erit qui effugiat me, aut contradicat 
mihi*'*. lac ille spe deceptus, eum qui propter 
$uam erga genus humanum benevolentiam in terris 
noBiscum versabatur, in se suscepit. Verum quze- 
nam illi eorum loco, quz sperabat, evenerint, 
propheta calamitatem ipsius declarans aperte si- 
gnificat, Quomodo, inquiens, cecidit e celo Lucifer, 
qui mane oriebatur ? Quomodo contritus est. in ter- 
ram? Super eum strata. est. putredo , indumentum 
ipsius esi vermium operimentum?! , et. cetera, qui- 
bus interitus ejus describitur, quz cuilibet licet 
ex prophete scriptis intelligere; mihi enim ad 


P propositum redeundum est. 


Ob id igitur vera sapientia in arroganti corde 
terra versatur, ut inagnam illam in malitia mentem 
deleat, ut tenebrz discutiantur a luce, ut, quod 
mortale est, absorbeatur a vita **, et extrenio ini- 
mico, morte nimirum, destructo, malum evertatur. 


κός τινα μοῖραν θεωρῄσαντα Ev ἑαυτῷ * διὰ τοῦτο 
ὡς εἶδε τὴν θεοφόρον σάρχα, εἶδε δὲ xat τὰ παρ αὖ - 
τῆς ἐνεργούμενα τῆς θεότητος θαύματα, Ίλπισεν. el 
τῆς σαρχὸς διὰ τοῦ θανάτου κρατήσειε, χαὶ πάσης 
τῆς £v abi] χρατῄσειν δυνάµεως. Καὶ τούτου χάριΙ 
τὸ τῆς σαρχὸς δέλεαρ περιχανὼν, τῷ τῆς θεότητος 
ἀγχίστρῳ περιεπάρη, xai οὕτως Ίχθη ὁ δράκων διὰ 
τοῦ ἀγχίστρου, χαθώς φησιν 6. Ἰὼδ, 6 προαναφωνή- 
σας δι αὐτοῦ τὸ ἐσόμενον , λέγων, ὅτι "Αξεις τὸν 
δράκοντα ἐν ἀγκίστρῳ. ᾽Αχούσωμεν δὲ παρὰ τὶς 
τοῦ Προφήτου φωνῆς , viva ἣν, & ἡ καρδία τῆς re 
αὕτη κατὰ τοῦ παντὸς ἐθουλεύσατο, ὅτε χατὰ τῆς 
σαρχὸς τοῦ Κυρίου τὸ στόµα Ίνοιξε. Τί λέγει mp 
αὐτὸν Ἡσαῖας .ἐλέγχων αὐτόν; Σὺ εἶπας ἐν τῇ xap- 


D δίᾳ cov* Εἰς τὸν οὐρανὸὺν ἀναδήσομαι , éxáro 


τῶν νεφεῶν θήσω τὸν θρόνον µου, καὶ ἔσομαι 
ὅμοιος τῷ ΥνΝἰστφ. Ταῦτα ἡ πονηρὰ χαρδία xat 
ἑαυτῆς ἐθουλεύσατο. Καὶ ἔτι πρὸ τούτων, ὁ μέγας Ev 
χαχίᾳ νοῦς, ὁ πονηρὸς ᾿Ασσύριος, οἷα πρὸς αὐτὸν δι- 
εξῄει, ἀχούσωμεν πάλιν ix τῆς "Hoatou φωνῆς : 4 
elxe* Τῇ loxot τῆς χειρός µου ποιήσω, καὶ τῃ 
σοφἰᾳ τῆς συνέσεως ἀφελῶ ὅρια ἐθνῶν, xal τὴν 
ἰσχὺν αὐτῶν προνομεύσω, καὶ σείσω πόλεις κατ- 
οιχουµένας, xal τὴν οἰκουμένην ÓAny. καταλή- 
γοµαι ὡς νοσσίαν , καὶ ὡς καταλεἐειµµένα ὡὰ 
ἀρῶ, xal οὐκ ἔστιν ὃς διαρεύξεταί pe, ἢ ἀντείπῃ 
μοι. Μετὰ ταύτης τῆς ἐλπίδος δέχεται ἓν ἑαυτῷ τὸν 
διὰ φιλανθρωπίαν τοῖς κάτω ἐπιδημήσαντα. Τί δὲ 


C αὐτῷ ἀντὶ τῶν ἐλπισθέντων γ/νεται, διηγεῖται σαφῶς 


ἡ προφητεία τὸ χατ ἐχείνου πάθος λέγουσα. Πῶς 
ἐξέπεσεν àx τοῦ οὐρανοῦ ὁ ἑωσφόρος; Πῶς συν» 
ετρίδη ἐπὶ τὴν γῆν, ᾧ ὑπεστρώθη ἡ σῆψις, ᾧ 
ἔνδυμα γίνεται ἡ περιθοῖἡ τῶν σκωλήκων; χαὶ 
ὅσα ἄλλα περὶ τοῦ ἀφανιαμοῦ αὐτοῦ διεξέρχεται, 
ἅπερ ἔξεστι τῷ βουλομένῳ ἐξ αὐτῶν τῶν γεγραμμέ- 
νων δι’ ἀχριθείας μαθεῖν. Ἑμοὶ δὲ πρὺς τὸν σχοπὸν 
ἑπαναχτέον τὸν λόγον. 


Διὰ τοῦτο γίνεται ἡ ἀληθινὴ σοφία, tv τῇ µεγα- 
λοῤῥήμονι ταύτῃ καρδίᾳ τῆς γῆς, ἵνα ἐξαφανίσῃ ἐν 
αὐτῆς τὸν µέγαν ἐν χαχίᾳ νοῦν, καὶ φωτισθῇ «b σκό- 
τος, xai χαταποθῇ «b θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς, xat τὸ 
xaxbw εἰς ἀνυπαρξίαν µεταχωρήσῃ, τοῦ ἐσχάτο 


Hzc tibi prescripto tridui spatio confecta sunt. D ἐχθροῦ χαταργηθέντος, ὃς ἐστιν ὁ θάνατος. Ταῦτά 


Num tarda videlur hzc gratia? Num nimis longo 
intervallo tantum bonum partum est? Vis eximiam 
virtutem agnoscere, qua tam exiguo temporis spa- 
tio Ίιῶο gesta sunt? Omnes mihi hominum states 
enumera, qua jam inde ab ipso primo malorum 
ortu usque ad eorum interitum exstiterunt, quot 
singulis statibus homines, quam multa cunctis 
setatibus bominum millia fuerunt. Iniri non poterit 
numerus multitudinis eorum, per quos malitia jure 
quodammodo hzreditario sic propagata est, ut 
male improbitatis divitis in singulos dispertitze 
singulorum studio et opera auct sint, atque ita 


** Job xL, 19. 35 ]ga, xiv, 15, 14. ** Isa. x, li 


σοι fj τριηµερος προθεσµία κατείρχασται. Mh βρα- 
δεῖα ἡ χάρις; μὴ δυ ἄχρας περιόδου τοσοῦτον ἀγα- 
θὸν χατώρθωται ; Βούλει γνῶναι τὸ ὑπερδάλλον «f; 
δυνάµεως, τῶν ἐν οὕτω βραχεῖ χρόνῳ χατορθωθέν- 
των; ᾿Αρίθμησόν µοι πάσας τὰς μεταξὺ γενεὰς τῶν 
ἀνθρώπων, ἀπὸ τῆς πρώτης τῶν χαχῶν εἰσόδου xai 
μέχρι τῆς ἀναλύσεως, πόσοι xa0' ἑκάστην γενεὰν ἄν- 
θρωποι ἓν πόσαις ἀριθμούμενοι μυριάσιν. ᾿Αδύνατόν 
ἐστιν ἀριθμῷ διαλειφθῆναι τὸ πλῆθος, ὧν ἓν ταῖς δια- 
δοχαῖς ἡ xaxía συνεπλατύνετο , xat ὁ xaxbe τῆς 
πονηρίας πλοῦτος slg τοὺς χαθ᾽ ἔχαστον µεριζόμε- 
vog, δι ἑχάστου μείζων ἐγίνετο, καὶ οὕτω πολυγο- 


. [sa xiv, 12 sqq... 3 Hl Cor. v, 3. 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. |. 


610 


νοῦσα συνδιεζῄει ταῖς ἀεὶ «ἐπιγενομέναις γενεαῖς ἡ A fecunda malitia tatibus ordine succedentibus per- 


καχία χεομένη τῷ πλήθει πρὸς ἄπειρον, ἕως εἰς τὸ 
ἀχρύτατον τοῦ χαχοῦ προελθοῦσα , πάσης xatsxpá- 
τησε τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως * οὕτω τοῦ Προφήτου 
χαθολιχῶς ἀποφηναμένου, ὅτι Πάντες ἐξέχ.1ιναν, 
ἅμα ἠχρειώθησαν, καὶ οὐχ ἣν ἐν τοῖς οὖσιν οὐδὲν, 
ὃ μὴ χαχίας ὄργανον ἦν. Τὴν οὖν τοσαύτην τοῦ χα- 
χοῦ σωρείαν τὴν ἀπὸ καταθολῆς χόσµου μµἐχοι τῆς 
χατὰ τὸ πάθος τοῦ Κυρίου οἰχονομίας συναθροισθεῖ- 
σαν, ὁ iv τριοὶ διαχἑέας ἡμέραις, μικράν gov πεποίη- 
ται τῆς ὑπερθαλλούσης δυνάµεως τὴν ἐπίδειξιν; ἢ 
οὐχὶ πασῶν τῶν Ey ταῖς ἱστορίαις θαυματοποιῶν 
ἰσχυροτέραν ; Ὥσπερ γὰρ πλεονάζει τοῦ Σαμφὼν τὸ 
θαὔμα, οὗ χατὰ τὸ χατισχύσαι µόνον τοῦ λέοντος, 
ἁλλὰ χαὶ «b ἀπόνως αὐτὸν διαχειρἰσασθαι γυμναῖς 
xaX ἁόπλοις χερσὶ τὸν θηρα χαταπαἰζοντα διασπάσα- 
αθαι- οὕτω xal τοῦ δίχα πάσης ἑργωδίας τὸν Κύριον 
τὴν τοσαύτην ἀφανίσαι χαχίαν, ἀπόδειξις µείζων 
ἑστὶ τοῦ τῆς δυνάµεως ὑπερθάλλοντος. Οὐχ ὑδάτων 
ἀπείρων ἐπιῤῥοαὶ Ex τῶν ἄνωθεν χαταραχτῶν τῷ 
ὑποχειμένῳ ὀἑγχαταπίπτουσαι, οὐδὲ ἄθυσσοι τῶν 
ἰδίων ὄρων ὑπεροιδαίνουσαι, καὶ τοῖς πελάγεσι τὴν 
Υην ἐπιχλύζουσαι, οὐδὲ πᾶσα f) οἰχουμένη νηὸς δίχην 
αὔτανδρος τῷ βυθῷ χαλυπτοµένη, οὐδὸ ὄρη γινόμενα 
βύθια, χαὶ χορυφαὶ τῶν ὁρῶν ὑποθρύχιοι:' οὐδὲ καθ᾽ 
ὁμοιότητα Σοδόµων αἱ τῆς φλογὸς ἑπομθρίαι τῷ πυρὶ 
τὸ διεφθορὸς ἐχχαθαίρουσαι. οὐδὰ ἄλλο τι τοιοῦτον 
οὐδέν ' ἀλλὰ ἁπλῆ τις xal ἀχατάληπτος ἐπιδημία 
μόνη ζωῆς , xat φωτὸς παρουσία , τοῖς àv σχότει xal 
σχιᾷ θανάτου χαθηµένοις, ἔχλειψφιν παντελῆ xol 
ἀφανισμὸν τοῦ τε σχότους χαὶ τοῦ θανάτου πεποίηται. 
Εἴπω τι πρὸς τοῖς εἰρημένοις xai ἕτερον; Ἐφύη τὸ 
xaxby iv τῷ ὄφει ' ἠττήθη ἡ vov τῆς πείρας τοῦ 
δράκοντος * ἠττήθη μετὰ ταῦτα τῆς Ὑγυναιχὸς 6 
imo. Διὰ τριῶν ἔσχε τὸ χαχὺν τὴν γένεσιν. Πρὸς «i 
pot βλέπει τούτων ἡ µνήµη; Ἔστι τινὰ τοῦ ἀγαθοῦ 
τάξιν διὰ τῆς ἓν τῷ καχῷ τάξεως χατανοῆσαι. Τρία 
βλέπω ταῦτα τοῦ χαχοῦ δοχεῖα * πρῶτον μὲν, ἐν i 
τὸ πρῶτον συνέστη * δεύτερον, εἰς ὃ µετεῤῥύη: τρί- 
τον, ἓν ᾧ μετὰ ταῦτα ἐπεγένετο. Ἐπειδὴ τοίνυν ἓν 
τοῖς τρισὶ τούτοις ἡ χαχία ἐπλήμμυρε, τῇ διαδολιχῇ, 
λέγω, φύσει, xal τῷ τῶν γυναικῶν γένει, xal τῷ 
πληρώματι τῶν ἀνδρῶν * τούτου χάριν ἀχολούθως Ev 
ερισὶν ἡμέραις ἡ νόσος ἑξαφανίζεται, ἑχάστῳ γένει 


fusa creverit in infinitum, donec ad summum mali 
cumulum perveniens totam naturan humanam 
occupavit? Sic enim sine exceptione Propheta sen- 
tentiam tulit, Omnes, inquiens **, declinaverunt, 
simul inutiles facti sunt, adeo ut nihil inveniretur, 
quod πια] non esset instrumentum. Tantum 
igitur malorum acervum, ab ipsa mundi constitu- 
tione ad mortem usque Domini cumulatum et au- 
ctum, qui tribus diebus dissolvit, et evertit, par- 
vamne tibi prastantis potentia, virtutisque suize 
signiicationem dedit ? Nonne vis ejus, rerum om- 
nium, qu» monumentis historiarum admiranda: 
coinmemorantur, apparuit excellentissima ? Quem- 
admodum enim Samsonis facinus eo magis admira- 
mur, quod non solum leonem vicit, sed eum sine 
labore superavit, quodque nuda inermique manu 
tantam feram, tanquam ludens occidit et dilacera- 
vit **' : sic ea re Domini virtus excelluit, quod nullo 
negotio malitiam delevit. Neque enim superioribus 
cataractis patefactis, abyssisque proprios terminos 
transilientibus, et tumefactis, aquarum iuunensa 
vis ingruit, qu:e terram obruens universam, mon- 
tesque transcendens, et montium fastigia superans, 
orbem tanquam navigium simul cum ipsis nautis 
atque vectoribus demerserit. Neque, ut Sodomita- 
rum temporibus contigit, ignis, et flaumarum 
imber, quod corruptum erat, purgans expiavil. 
Neque aliud quidquam accidit ejusmodi. Sed sii- 
plex quzdam et incomprehensa peregrinatio, sola 
vit lucisque presentia in tenebris, et regione um- 
bre mortis considentibus tenebras omnes dispulit, 
et mortem ipsam interfecit, Aliudne quidquam 
adjungam iis qua dicia sunt? In serpente malum 
exortum est. Mulier draconis insidiis decepta fuit. 
Mulieris illecebris vir ipse cessit. Tribus hisce 
gradibus malum emersit. Quorsum liec spectat 
cominemoratio ? Licet ex hoc mali ordine quemdaimn 
boni ordinem illi respondentem animadvertere. lla:c 
tria cerno mali receptacula : primum, in quo primo 
constitit: alterum, in quod deflaxit; tertium, in 
quo postea inhzsit. Quare cum in his tribus imali- 
tia redundarit, nempe in natura diabolica, et in 
genere mulierum, ct in virorum plenitudine ; con- 


τῶν ky χαχίᾳ νενοσηχότων μιᾶς ἡμέρας ἀποχληοω- p sentaneupi fuit, ut trium dierum spatio morbus 
expelleretur, singulis generibus malitia laboranti- : 


θείσης πρὸς ἴασιν ' ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ οἱ ἄνδρες τῆς vó- 
6ου χαθαίρονται. ἐν τῇ δευτέρᾳ, τὸ τῶν γυναικῶν 
Ὀεραπεύεται γένος’ Ey 7] τελευταίᾳ, ἔσχατος ἐχθρὸς 
καταργεῖται ὁ θάνατος, xal περὶ αὐτὸν ἀρχαί τε, καὶ 
ἑξουσίαι, xaX δυνάµεις τῶν ἀντιχειμένων δυνάµεων 
τῶν τε προχαθηµένων συναφανἰζονται. Mt) θαυμάσῃς 
δὲ εἶ χρονιχοῖς διαστήµασιν dq τοῦ ἀγαθοῦ χτίσις 
ἐπιμερίζεται. Καὶ γὰρ παρὰ τὴν πρώτην τοῦ xó- 
σµου γένεσιν, οὐχ ἡτόνει ἡ θεία δύναµις ἅπαντα ἓν 
ἀχαρεῖ τελειῶσαι τὰ ὄντα, ἀλλ᾽ ὅμως συµπαραλαμ- 
Φάνει τῇ δηµιουργίᾳ τῶν ὄντων χαὶ τὰ χρονικὰ δια- 
ετήµατα ' ὡς τόὸς µέν τι χατὰ τὴν πρώτην ἡμέραν 


ο Ps3]. xin, 9. *** Judic. xiv, 6. 


bus tributo curationis die, ut uno quidem viri cura- 
rentur, altero feminarum genus, extremo autem 
extremus hostis, mors, destrueretur, et qui mortis 
ministri sunt principes, et potestates virtutum ad- 
versariarum et imperantium profligarentur. Nec 
adinireris boni proventum fieri temporis intervallo. 
Nam el in prima mundi procreatione momento 
poterat divina virtus cuncta perflcere, attamcn 
rerum fabricationi tempora distribuit ; ut primo 
quidem die pars earum una constitueretur, secundo 
autem altera, atque ita deinceps relique, donec 


611 


S. GREGORII NYSSENI 


612 


omnia perfecta sunt, et absoluta, eo dierum nu- Α τελειωθῆναι τὸ µέρος τῆς κτίσεως, ἓν δὲ τῇ δευτέρᾳ 


mero, qui scriptus est, Deo cuneta perficiente : sic 
etiam hic ea sapientiz ratione, qu: verbis explicari 
non potest, tribus diebus malum ejicitur, et er- 
cluditur ab hominibus, mulieribus, et a serpen- 
lium genere, in quibus primis natura vitii ortum 
liabuit. 


Που de trium dierum numeri causa cogitavimus : 
recte, necne, auditorum judicium esto. Neque 
enim verba nostra certam demonstrationis ratio- 
nem habere volumus, sed ita quaerendo nos exer- 
cemus. Quod si re ipsa prefinitum horum dierum 
numerum plane vis perspicere (neque enim illi 
parum deest, si post horam nonam parascevae 
tempus consideres, qua quidem hora Dominus Pa- 
tris manibus spiritum commendavit), paulisper at- 
tende, et fortasse, quod quzris, invenies. Quonam, 
inquies, pacto ? Divin:e potenti: magnitudinem con- 
sidera, et quod scire cupis, intelliges. Recordare, 
quid de se Dominus pronvuntiarit, et eam ipsius 
esse virtutem cognosces, ut voluntate, non autem 
naturg necessitate animam a corpore disjungat. 
Nemo enim, inquit, tollit animam meam a 116. sed 
ego pono illam a meipso. Potestatem enim habeo 
ponendi eam, et potestatem habeo iterum. assumen- 
di 59. lloc nobis ita constituto, perspicue patebit id 
quod quesitum est. 


Qui enim polestate sua cuncta disponit, non ex ς 


proditione sibi impendentem necessitatem, nom 
Judz»orum quasi predonum impetum, non iniquam 
Pilati sententiam exspectat, ut eorum malitia sit 
communis hominum salutis principium ei causa ; 
sed consilio suo anteverlit , et arcano sacrificii 
geaere, quod ab hominibus cerni non poterat, se- 
ipsum pro nobis hostiam offert, et victimam iimn- 
molat, sacerdos simul exsistens, οἱ ognus Dei, ille 
qui mundi peccatum tollit, Quando id prestitit ? 
cum corpus suum discipulis congregatis edendum, 
et sanguinem bibendum praebuit, tunc aperte de- 
claravit agni sacrificium jam esse perfectum. Nam 
victimie corpus non est ad. edendum idoneum, si 
animatum sit. Quare cum corpus edendum, et 


τὸ ἕτερον * καὶ ἐφεξῆς ὁμοίως ἑπεραιώθη τὰ ὄντα, 
ῥηταῖς ἡμέραις τοῦ Θεοῦ τὴν χτίσιν ἅπασαν συναρ- 
µόσαντος. Οὕτω xal ἐνταῦθα χατὰ τὸν ἄῤῥητον αὑτοῦ 
τῆς σοφίας λόγον, tv. τρισὶν Ἡμέραις τῶν ὄντων τὸ 
καχὸν ἐξοιχίξεται, ἐξ ἀνδρῶν, ἐχ γυναιχῶν, xal τοῦ 
γένους τῶν ὄφεων, Ev ofc πρώτοις f) τῆς χαχίας oi 
σις ἔσχε τὴν Υένεσιν. 

Αλλά περὶ μὲν τῆς τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἡμερῶν αἱ 
τίας, ταῦτα ὑπεναίσαμεν ' εἴτε δὲ ὀρθῶς, εἴτε xal 
ph, ἓν τῇ χρίσει τῶν ἀχροατῶν καταλεἰφομεν. 05 
γὰρ ἀπόφασις ὁ λόγος ἐστὶν, ἀλλὰ γυµνασία xal ζ- 
τησις. El δὲ ζητεῖς 0v ἀχριβείας ἰδεῖν Ev τῷ πάθει 
τῶν ἡμερῶν τούτων τὴν προθεσμίαν (λείπει γὰρ τῷ 
ἀριθμῷ οὐχ ὀλίγον, εἰ μετὰ τὴν ἑννάτην τῆς παρα. 
σχευῆς ὥραν ἀριθμοίης τὸν χρόνον, ἀφ᾽ ἧς ταῖς zz 
τριχαϊῖς χεροὶ τὸ πνεῦμα παρέθετο), μ.κρὸν ἐπίσχες, 


B xai παρέξει σοι τυχὸν ὁ λόγος τὴν περὶ τούτου σα- 


φήνειαν. Τίς οὖν ὁ λόγος; ᾿Ανάθλεψον εἰς τὸ µεγα- 
λεῖον τῆς θείας δωνάµεως, καὶ οὐχ ἀγνοῄῆσεις τὸ iv 
τόπῳ ζητούμενον. Μνήσθητι τῆς Δεσποτικῆς ἀποφά- 
σεως, τί περὶ αὑτοῦ ἀποφαίνεται ὁ τοῦ παντὸς ἔξημ- 
μένος τὸ κράτος * πῶς αὐτοχρατοριχῇ ἑξουσίᾳ, xal 
οὗ φύσεως ἀνάγχῃ διαζεύγνυσι τὴν φυχὴν ix τοῦ 
σώματος, iv og φησιν, ὅτι Οὐδεὶς αἷρει τὴν vrv- 
χήν µου, ἁν. ἐγὼ τίθηµι αὐτὴν ág' ἑαυτοῦ. Ἐξ- 
ουσἰαν ἔχω θεῖγαι αὐτὴν, xal ἑξουσίαν ἔχω xd- 
Aur «λαθεῖν αὐτήν. Τοῦτό µοι στήτω, χαὶ τὸ ζητού- 
µενον σεσαφἠνισται. 

Ὅ γὰρ πάντα χατὰ τὴν δεσποτιχὴν αὐθεντίαν 
οἰχονομῶν, οὐκ ἀναμένει τὴν ix τῆς προδοσίας 
ἀνάγχην, xaX τὴν λῃστριχὴν ἔφοδον τῶν Ἰουδαίων, 
καὶ τὴν τοῦ Πιλάτου παράνοµον χρίσιν, ὥστε τὴν 
ἐχείνων καχίαν ἀρχηγὺν καὶ αἰτίαν τῆς χοινῆς 
τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας γενέσθαι" ἀλλὰ προλαµ- ᾽ 
θάνει τῇ οἰχονομίᾳ τὴν ἔφοδον, κατὰ *bv ἄῤῥητον 
τῆς ἱερουργίας τρόπον, xaX τοῖς ἀνθρώποις ἀόρατον, 
καὶ ἑαυτὸν προσήνεγχε προσφορὰν xal θυσίαν ὑπὲρ 
ἡμῶν, ὁ ἱερεὺς ἅμα, xat ὁ ἁμνὺς τοῦ Θεοῦ, 6 αἴρων 
τὶν ἁμαρτίαν τοῦ χόσµου. Πότε τοῦτο; Ὅτε βρωτὺν 
ἑαυτοῦ τὸ σῶμα εἰς βρῶσιν σαφῶς ἑνδείχνυται τῷ 
ἤδη γεγενῆσθαι ἑντελῆ τοῦ ἀμνοῦ τὴν θυσίαν. Οὐ γὰρ 
ἂν ἦν τὸ σῶμα τοῦ ἱερείου πρὸς ἑδωδὴν ἐπιτήδειον, 
εἴπερ ἔμφυχον fy. Οὐχοῦν ὅτε παρέσχε τοῖς μαθηταὶς 


sanguinem bibendum discipulis exhibuit, jam ar- D ἐμφαγεῖν τοῦ σώματος, xaX τοῦ αἵματος ἐμπιεῖν, Ίδη 


cana et. non aspectabili ratione corpus erat im- 
móolatum, ut ipsius inysterium peragentis potestati 
collibuerat. Et anima in illis erat, in quibus eadem 
ipsa potestas illam deposuit, simulque cum divina 
virtute, quz? cum illa erat conjuncta, in ea regione 
cordis versata est. ltaque si quis inde tempus in- 
cipiat dimetiri, cum sacrificium Deo factum est a 
magiioillo Principe sacerdotum, qui ratione, qua 
nec verbis explicari, nec oculis perspici potuit, se- 
ipsun pro communi hominum salute tanquam 
agnum obtulit, non recedet a veritate. Erat enim 
vespora, cum sacrum illud corpus comederunt : 
quam, quidem vesperam nox, qui parasceven an- 
? Joan. x, 19. 


χατὰ τὸ θελητὸν τῇ ἑξουσίᾳ τοῦ τὸ µυστήριον olxo- 
νομοῦντος ἁῤῥήτως τε xal ἁοράτως τὸ copa ἑτέθυτο. . 
Καὶ ij ψυχὴ ἐν ἐχείνοις Tv, ἐν of; αὐτὴν ἡ ἐξουσία 
τοῦ οἰχονομοῦντος ἐναπέθξετο μετὰ τῆς ἐγχεχραμένης 
αὐτῇ θείας δυνάµεως, τὸν ἐν καρδίᾳ ἐχεῖνον χῶρου 
περιπολοῦσα. Οὐχοῦν ἀφ᾿ οὗ προσήχθη τῷ θεῷ ἡ 
θυσία παρὰ τοῦ μεγάλου ᾿Αρχιερέως, τοῦ τὸν ἑαυτοῦ 
ἁμνὸν ὑπὲρ τῆς χοινῆς ἁμαρτίας ἁῤόήτως τε xat ἀορά- 
τως ἱερουργήσαντος, ἀπὸ τότε τις ἀριθμῶν τὸν χρόνον 
τῆς ἀληθείας οὐχ ἁμαρτήσεται. Ἑσπέρα μὲν γὰρ ἂν 
ὅτε ἑδρώθη τὸ ἱερὸν ἐχεῖνο καὶ ἅγιον σῶμα. Νὺξ 
δὲ τὴν ἑσπέραν ἐχείνην ἡ πρὸ τῆς παραακενῆς διεδέ- 
ξατο. Eixa ἡ τῆς παρασχευῆς ἡμέρα, τῇ ἐπεισάχτῳ 


$13 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. |. 


644 


νυχτὶ διατμηθεῖσα, εἰς µίαν νύχτα xai εἰς ἡμέρας A tecedit, excepit. Huic successit Parascevze dies, qux» 


δύο χαταφηφίζεται. El γὰρ τὸ σχότος ὁ θεὺς ἐχάλεσε 
νύχτα, iv δὲ ταῖς τρισὶν ὥραις ἐγένετο σχότος ἐπὶ 
πᾶσαν τὴν οἰχουμένην * αὕτη ἐστὶν dj χατὰ τὸ μέσον 
τῆς ἡμέρας χαινοτομηθεῖσα νὺξ, τὰ δύο τμήματα 
τῶν ἡμερῶν δι ἑαυτῆς περιγράφουσα, τὸ μὲν ἀπὸ 
τοῦ ὄρθρου ἐπὶ τὴν ἕχτην ὥραν, τὸ δὲ ἀπὸ τῆς ἑννά- 
της ἐπὶ τὴν ἑσπέραν. στε εἶναι µέχρι τούτου, 50e 
νύχτας xai ἡμέρας δύο. Εἶτα, πρὸ τοῦ Σαθθάτου νὺς, 
xai μετὰ ταύτην dj τοῦ Σαθθάτου ἡμέρα, ἔχεις τὰς 
τρεῖς vacas. Ζἠτησόν µοι λοιπὸὺν τὴν ἀνασ-άσιμον 
ὥραν, xai εὑρήσεις τὴν ἓν τοῖς εἰρημένοις ἀλήθειαν. 
Πότε οὖν τοῦτο, Οψὲ Σαέθάτων, Ματθαϊῖος Bod. Αὕτη 
τοι ἡ ὥρα τῆς Αναστάσεως κατὰ τὴν τοῦ ἀγγέλου φω- 
νην. Οὗτος ὄρος vt; ἐν χαρδίᾳ τῆς γῆς διαγωγῆς τοῦ 


nocte illa propter solis obscurationem interjecta in 
dies duos et noctem unam divisa est. Nam, si 
Deus noctem tenebras appellavit *', tribus autem 
horis tenebrz factz: sunt super universam terram 33, 
spatium illud in diei medio constitutum nox fuit, 
qus singulis illius ex utraque parte seclionibus 
hinos dies definivit : unum quidem ab ortu solis 
usque ad sextam horam, alterum autem ab hora 
nona usque ad vesperam. Atque ita duas jam no- 
etes habemus, et totidem dies. Hinc Sabbati nox 
est subsecuta, et Sabbati dies. Ex quibus tresdies, . 
et noctes itidem tres conficiuntur. Reliquum est 
ut resurrectionis horam inquiramus : qua quidem 
inventa, veritas exstabit. Quando igitur surrexit 


Κυρίου. 'Eazépa γὰρ ἤδη βαθείας γεγενηµένης (ἀρχὴ B Dominus ? Vespere Sabbatorum , tibi Matthzeus cla- 


δὲ hv τῆς νυκτὸς ἐχείνης ἡ ἑσπέρα, ἣν διαδέχεται ἡ 
µία τῶν Σαδθάτων ἡμέρα), τότε ὁ σεισμὸς Υίνεται. 
Τότε ὁ χαταστράπτων τοῖς ἐνδύμασιν ἄγγελος ἁπο- 
Χυλίει τὸν λίθον τοῦ μνημείου. AL δὲ γυναῖχες μικρὸν 
ἑπορθρίσασαι, ὑποφαινούσης Ίδη τῆς ἐμέρας τὸ φέγ- 
γος, ὡς xal τινα ἡλιαχὴν αὐγὴν τῆς ἀνατολῆς ὑπερ- 
φαίνεσθαι, τότε ἱστοροῦσι τὴν δη γεγενηµένην ἀνά- 
στασιν  αἳ τὸ μὲν θαῦμα ἔγνωσαν, τὴν δὲ ὥραν οὔκ 
ἐδ.δάχθησαν. "Οτι μὲν γὰρ ἠγέρθη, εἶπε πρὸς αὐτὰς 
ὃ ἄγγελος * τὸ δὲ πότε, τῷ ῥήματι οὗ προσέθηχεν. 
'AXÀ' ὁ µέχας Ματθαῖος μόνος τῶν εὐαγγελιστῶν 
πάντων τὸν καιρὸν OU. ἀχριθείας ἐπεσημήνατο, εἰπὼν 
vh» ἑσπέραν εἶναι τοῦ Σαθθάτου, τὴν ὥραν τῆς Άνα- 
στάσεως. 


ra voce denuntiat 13. [ο est resurrectionis hora, 
secundum angeli vocem. Hic terminus fuit com- 
morationis Domini in corde terre. Vespera enim 


. jam profunda, qux: quidem vespera noctis, quam 


una Sabbatorum dies consequitur, principium erat, 
terremotus factus est. Tunc angelus in vestimen- 
tis fulgens revolvit lapidem monumenti. Mulieres 
autem mane surgentes, cut diei jam lux appareret, 
et orientis solis splendor cerneretur, tum visum 
pergunt resurrectionem, quz janr facta erat: et 
miraculum quideni cognoverunt, horam autem qua 
contigisset, non didicerunt. Angelus enim surre- 
xisse quidom Dominum nuntiavit ; quando autem 
surrexerit, non patefecit. Λί magnus Matthaus so- 


jus ex omnibus evangelistis tempus accurate descripsit, dicens Resurrectionis horam fuisse Sab- 


bati vesperam. 


Et δὲ ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, Écvrxevtjulv C Qua cum ita se habeant, constat nobis prafini- 


$ χροθεσµία, ἀπὸ τῆς μετὰ τὴν πέµπτην ἑσπέρας, 
elc τὴν tou Σαθθάτου ἑσπέραν διαµετρουµένου τοῦ 
χρόνου, τῆς ἁμόολίμου νυχτὸς, χαθὼς εἴρηται, την 
παρασχευὴν εἰς ἡμέρας δύο xal νύχτα µίαν χερµα- 
τιζούσης. δει γὰρ ἐπὶ τοῦ δεσπόζοντος Ev τῇ δυνα- 
στείφ αὑτοῦ τοῦ αἰῶνος, μὴ τοῖς συντεταγµένοις τοῦ 
χβόνου µέτροις τὰ ἔργα χατ ἀνάγχην συµπαρατεί- 
νεσθαι * ἀλλὰ πρὸς τὴν τῶν ὄντων χρείαν χαινοτομεῖ- 
σθαι τοῦ χρόνου τὰ µέτρα, χαὶ συντομώτερον τὴν τῶν 
ἀγαθῶν ἑνέργειαν τῆς θείας δυνάµεως ἐπιτελούσης, 
χολοδώτερα τοῦ χρόνου σχεδιασθῖναι τὰ µέτρα ' ὡς 
pits ἑλάττονα τῶν τριῶν ἡμερῶν xal τῶν τοσούτων 
νυχτῶν ἀριθμηθῆναι τὸν χρόνον. Ἐπειδὴ τοῦτον τὸν 
ἀριθμὸν ὁ μυστιχὸς xal ἀπόῤῥητος ἐπις ητεῖ λόγος, 
µή-ε τὰ συν/θη τῶν ἡμερῶν τε xaX νυχτῶν ἀναμέ- 
νουσαν διαστήματα πρὸς τὸ τάχος τῆς ἑνεργείας τὴν 
θείαν ἐμποδίζεσθαι δύναμιν, Ὁ γὰρ ἐξουσίαν ἔχων 
xai θεῖναι ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὴν ψυχὴν καὶ ἀναλαθεῖν ὅτε 
ἐθούλετο, ἑξουτίαν εἶχεν ὡς ποιητῆς τῶν αἰώνων, 
οὐχὶ δουλεῦσαι διὰ τῶν ἔργων τῷ χρόνῳ, ἀλλὰ ποιῇ- 
σαι χατὰ τὰ ἔργα τὸν χρόνον. ἸΑλλ' οὕπω τοῦ µεγί- 
στου τῶν χεφαλαίων ὁ λόγος ἠφατο. Ζητεῖν γὰρ τοὺς 
φΦιλομαθεστέρους εἰχὸς, πῶς ἐν τῷ χρόνῳ τρισὶν ἑαυ- 
bv ὁ Κύριος δίδωσι, 7f] τε καρδία τῆς Ὑῆς xal τῷ 


9 Gen. 1, ο. ?* Μαι], xxvit, 45. 


tum tridui spatium a vespera post quintam usque 
ad vesperam Sabbati tempus resurrectionis ita 
dimelientibus, ut interjecta nox, quemadmodum 
dictum est, connumeretur, quie parasceven in dies 
duos et noctem unam partitur. Decebat enim, ut 
in ejus imperio, qui szculis dominatur, nova ra- 
tione spatia temporis accommodarentur ad rerum 
utilitatem, non autem res necessario statulis tem- 
poris terminis extenderentur, ct divina potentia 
celerius bona nobis ad exitum perducente, termini 
teniporis ita contraherentur, ut non pauciores ta- 
men, quam tres dies et totidem noctes continc- 
rent. liunc enim numerum mystica οἱ arcana ratio 
postulabat, ne solita dierum et noctium spatia cele- 


Drem divine virtutis actionem retardarent,. Qui 


enim et ponendz et rursum sumenda animse, cuim 
vellet, habebat potestatem, poterat etiam, tanquam 
&eculorum auctor, efficere, ut actionibus suis tem- 
pus inservivcet, non autem actiones tempori. Sed 
rerum maximarum caput nondum attigimus. lllud 
enim a studiosis oportuit investigari, quomodo uno 
eodemque tempore Dominus se tribus his dederit, 
cordi terre, paradiso cum latrone, Patrisque ma- 
nibus. Nam ad phariseos quidem, quemadmodum, 


7 Matth, xxvii, 4. 


6015 


S. GREGORII NYSSENI 


616 


inquit, Jonas fuit in ventre celi. tribus diebus: sic A παραδείσῳ σὺν τῷ λῃστῇ xal ταῖς πατρφαις yepot, 


erit et Filius hominis in corde terre triduano tempo- 
ris spatio **. Ad latronem autem, Hodie mecum eris in 
paradiso** ; ad Patrem vero, Jn manus tuas commendo 
spiritum meum **. Nemo enim aut paradisum apud 
inferos esse dixerit, aut inferos in paradiso, uteodem 
tempore utrobique fuerit, aut his Patris manus 
indicari. At hec pie considerantibus ne quaestione 
quidem fortasse videantur digna. Qui enim divina 
potentia sua ubique est, is et rebus adest omnibus, 
et nullo excluditur loco. Verum ego rationem aliam 
praterea memini me didicisse, quam vobis, si pla- 
cet, breviter explicabo. Quando Spiritus sanctus 
in Virginem venit, eique Altissimi virtus obum- 
bravit, ut homo novus in ipsa gigneretur, qui 
propterea vocatus est novus, quod a Deo preter 
hominum consuetudinein creatus est, ut Dei esset 
domicilium non manufactum ; neque enim in ma- 
nuíactis, hoc est, bominum opera constructis Al- 
tissimus habitat 34, tunc Sapientia sibi domum ex- 
adificante**, obumbratione tanquam signi forma 
intus zdificio constituto, duabus illis partibus, ex 
quibus humana constat natura ( animum et corpus 
intelligo ), potentia divina conjuncta est, sese 
utrique pariter cominiscens. Oportebat enim, ut, 
cum utraque pars propter peccatum supplicio 
mortis esset obnoxia ( siquidem anima mors est a 
vera vita sejunctio, corporis autem mors est ipsa 
corruptio et dissolutio ), oportebat, inquam, ut 
vitze conjunctio ab utraque parte mortem expelle- 
ret. ltaque divinitate utrique hominis parti copu- 
lata, in utraque perspicua excellentis nature indi- 
cia patuerunt. Corpus enim attactu suo morbos 
curans, divinitatem prz se ferebat ; animus autem 
potenti illa voluntate divinam virtutem indicabat. 
Quemadinodum enim tangendi sensus est corporis 
proprius, sic animi proprius est voluntatis motus. 
Accedit leprosus corpore jam dissolutus atque 
confectus. Quomodo curatur a Domino? Animus 
vult, corpus [ attingit, Utroque modo expellitur 
morbus. Statim enim, ut scriptum est *^, discessit 
ab eo] lepra. Rursum cum tot hominum millia 
apud se considerent in solitudine, noluit eos jeju- 
nos dimittere. Manibus igitur panes fregit. 


Πρὸς τοὺς Φαρισαίους μὲν γάρ φησιν, ὅτι "Dosxep 
Ἱωνᾶς μὲν Tw év τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους, οὕτως 
ἔσται καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳτης 
γῆς, κατὰ τὸ τριήµερον τοῦ χρόνου διάστηµα * πρὸς 
τὸν λῃστὴν, ὅτι Σήµερο» μετ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ πα- 
ραδείσῳ * πρὺς δὲ τὸν Πατέρα, ὅτι Elec χεῖρἆς σου 
παρατίθηµι τὸ πγεῦμά µου. Οὔτε γὰρ Ev ὑποχδο- 
νίοις τις ἂν τὸν παράδεισον, οὔτε ἓν παραδείσω τὰ 
ὑποχθόνια * ὥστε κατὰ ταὐτὸν bv ἀμφοτέροις εἶναι, 
1| χεῖρα τοῦ Πατρὸς λέγεσθαι ταῦτα. ᾽Αλλάκοῦτο μὲν, 
ἐν τοῖς εὐσεδῶς λογιζομένοις τυχὸν οὐδὲ δητήσεως 
ἄξιον. 'O γὰρ πανταχοῦ ὧν διὰ τῆς θείας δυνάµεως, 
xai παντὶ πάρεστι xal οὑδενὸς ἀπολείπεται. Ἐγὼ δὲ 
καὶ ἕτερον οἶδα. λόγον περὶ τούτου μαθὼν, ὃν βουλο- 
μένοις ὑμῖν δι᾽ ὀλίγων ἐχθήσομαι. "Oxe ᾖλθεν ἐπὶ τὴν 
Παρθένον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, xaX dj τοῦ Ὑψίστου 
δύναµις αὐτῇ ἑπεσχίασεν, ἐπὶ τῷ τὸν χαινὸν ἄνθρω- 
πον ἓν αὑτῇ συστῆναι (τὸν διὰ τοῦτο χαινὸν ὦνομα- 
σµένον, ὅτι χατὰ θεὸν ἐχτίσθη, οὐ χατὰ ἀνθρωπίνην 
συνήθειαν, ὥστε γενέσθαι θεοῦ δοχεῖον ἀχειροποίη- 
τον * οὗ γὰρ χατοιχεῖ Ev χειῤοποιήτοις, τοῖς ὑπὸ &v- 
θρώπων, λέγω, κατεσχευασµένοις, ὁ Ὑψιότος) * τότε 
αὐτοῖς tbv οἶχον τῆς Σοφίας οἰχοδομούσης, χαὶ τῷ 
τῆς δυνάµεως ἁποσχιάσματι οἱονεὶ τύπῳ σφραγΏος 
ἔνδοθεν χαταµορφωθέντος, τότε ἀμφοτέροις, δι ὧν 
ἡ ἀνθρωπίνη φύσις συνέστηχε (Φνχῇ τε, λέγω, xal 
σώματι), fj θεία χαταχιρνᾶται δύναμις, ἑχατέρῳ 
καταλλήλως ἑαυτὴν χαταµίξασα. "δει γὰρ τῶν 
δύο τούτων διὰ τῆς παρακοῆς νεκρωθέντων (ἐπειδὴ 
νέκρωσις Tv, τῆς μὲν ψυχῆς ἡ τῆς ὄντως ζωῆς 
ἀλλοτρίωσις * τοῦ σώματος δὲ ἡ φθορά τε xal διάλυ- 
σις), ἁμφοτέρων τούτων τῇ ἐπιμιξίᾳ τῆς ζωῆς ἔξοι- 
χισθῆναι τὸν θάνατον. Πρὸς ἑχάτερον τοίνυν τῶν τοῦ 
ἀνθρώπου τμημάτων χαταλλήλως τῆς θεότητος ἑμμι- 
χθείσης, δι᾽ ἀμφοτέρων ἐπίδηλα τῆς ὑπερεχούσης 
φύσεως tà Ὑνωρίσματα fjv. Tb μὲν yàp σῶμα τὴν 
ἓν αὐτῷ θεότητα διὰ τῆς ἀφῆς τὰς ἰάσεις ἐνεργοῦν 
ἐπεσήμαινε" ἡ δὲ doy τῷ δυνατῷ ἐχείνῳ θελήµατι τὲν 
θείαν ἑνεδείχνυτο δύναμιν. Ὥσπερ γὰρ ἡ χατὰ τὴν 
ἀφὴν αἴσθησις τοῦ σώματός ἐστιν ἰδία, οὕτω χαὶ τῆς 
ΨυχΏης ἡ χατὰ προαἰρεσιν Χίνησις. ἹἩροσέρχεται ὁ 
λεπρὸς διεῤῥνηχὼς Ίδη xai ἡχρειωμένος τῷ σώμµατι. 
Πῶς γίνεται ἐπὶ τούτου παρὰ τοῦ Κυρίου d ἴασις; 


Ἡ quy θέλει xal τὸ σῶμα ... ἡ λέπρα. Πάλιν τοὺς ἓν πολλαῖς χιλιάσι κατὰ τὴν ἔρημον αὐτῷ προσεδρεύ 
σαντᾶας, ἀπολῦσαι μὲν νήστεις οὗ θέλει» ταῖς χεραὶ δὲ διαχκλᾶται τοὺς ἄρτους. 


Vides quomodo divinitas utrique parti conjun- D 


cta per utramque declaratur, cui et corpus agat, 
ei animus velit? Verum non est necesse ut res 
omnes admirandas eodem pacto perfectas recen- 
seauus, Sunt enim omnibus noLx. Quaniobrem ad 
id, cujus gratia Ίο commemoramus , revertemur. 
Quomodo | eodem tempore εἰ apud inferos, et in 
paradiso Dominus fuerit, quaritur. Cujus quidem 
qu;estionis una solutio est, ut dicamus, nihil avium 
aut inaccessum esse Deo, in quo omnia consistunt, 


?* Matth. xni, 40. 
* Matth. vini, 9. 


9 Luc. xxi, 45. 
*! Matth. xv, 32 sqq. 


96 ipad., 46. 


'Opàc πῶς δι ἀμφοτέρων ἡ £v ἑκατέρῳ συµπαρ- 
οµαρτουσα θεότης δημοσιεύεται, τῷ τε ἐνεργοῦντι 
σώµατι, καὶ τῇ ὁρμῇῆ τοῦ ἐν τῇ duy] Υινοµένου ϐε- 
λήµατος. Καὶ τί χρὴ πάντα διεξιέναι αὐτὰ θαύματα 
ὁμοιοτρόπως ἐπιτελούμενα, τοῖς προδήλοις ἕἔνασχο- 
λοῦντα τὸν λόγον; ᾽Αλλ' οὗ χάριν τῶν εἰρημένων 
ἐμνήσθην, πρὸς ἐχεῖνο χαὶ µεταθήσομαι. Πῶς χατὰ 
ταὐτὸν xal iv τῷ ἄδῃ xal ἓν τῷ παραδείσῳ ὁ K5- 
ριος; O0 ζητήματος λύσις ἐστὶ µία, τὸ μηδὲν ἄδατον 
εἶναι θεῷ, ἐν ᾧ τὰ πάντα συνέστηχεν. Ἑτέρα 6t 
9? Prov. Ισ, dl. 


? Luc. 1, 55. ?* Act. xvii, 94. 


611 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1. 


61$ 


πρὸς ἣν vov ὁ λόγος βλέπει» ὅτι ὅλον τὸν ἄνθρωπον A Altera solutio est illa, ad quam nunc oratio nostra 


τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς πρὸς ἑαυτὸν ἀνακράσεως εἰς «hv 
θείαν φύσιν µετασχευάσαντος, ἓν τῷ xatpip τῆς κατὰ 
4) πάθος οἰχονομίας οὐ θατέρου μέρους «b ἅπαξ ἐγ- 
χραθὲν ἀνεχώρησεν (ἀμεταμέλητα γὰο τοῦ θεοῦ τὰ 
χαρίσματα) ἀλλὰ τὴν μὲν ψυχὴν τοῦ σώματος, ἡ 
θεότης ἑχουσίως διέζευξεν, ἑαυτὴν δὲ ἐν ἁμ- οτέροις 
µένουσαν ἔδειξεν. Διὰ μὲν γὰρ τοῦ σώματος, ἓν ᾧ 
τὴν ix τοῦ θανάτου καταφθορὰν οὐκ Σδέξατο, κατήρ- 
Υησε τὸν ἔχοντα τοῦ θανάτου τὸ χράτος, διὰ δὲ τῆς 
φυχῆς ὡδοποίησε τῷ λῃστῇ τὴν ἐπὶ τὸν παράδεισον 
εἴσοδον * καὶ τὰ δύο χατ᾽ αὐτὸν ἐνεργεῖται, δι ἆμφο- 
τέρων τῆς θεότητος τὸ ἀγαθὸν χατορθούσης' διὰ μὲν 
τῆς τοῦ σώματος ἀφθαρσίας, τὴν τοῦ θανάτου xazá- 
λυσιν * διὰ δὲ τῆς Φυχῖς πρὸς τὴν ἰδίαν ἑστίαν ἔπει- 


γοµένης, τὴν ἐπὶ τὸν παράδεισον τῶν ἀνθρώπων ἑἐπ- D 


ἀνοδον. Ἐπεὶ οὖν διπλοῦν μὲν τὸ ἀνθρώπινον cór- 
xpapa, ἁπλη δὲ xai µονοειδὴς ἡ τῆς θεότητος φύσις, 
ἐν «ip χαιρῷ τῆς τοῦ σώματος ἀπὸ τῆς ψυγῆς διαζεύ- 
ξεως, οὗ συνδιασχίζεται τῷ συνθέτῳ cb. ἁδιαίρετον, 
ἁλλὰ τὸ ἔμπαλιν γίνεται. TT, γὰρ ἑνότητι τῆς θείας 
φύσεως τῆς χατὰ τὸ ἴσον Ev ἀμφοτέροις οὔσης, máy 
πρὸς ἄλληλα τὰ διεστῶτα συμφύεται. Καὶ οὕτω vlve- 
ται, 6 θάνατος μὲν, £x τῆς τῶν συμπεφυχότων διαιρέ- 
σεως᾽ Ἡ ἀνάστασις δὲ, Ex τῆς τῶν διαιρεθέντων ἑνώ- 
σεω-. El δὲ ζητεῖς πῶς Ev τῷ παραδεἰσῳ ὧν, ἓν 
ταῖς yepot τοῦ Πατρὺς ἑαυτὸν παρατίθετα!, ἑρμηνεύ- 
σει σοι ὁ ὑψηλὸς Ἡσαῖας τὸ περὶ τούτων Φητούμενον. 
Εἶπε γὰρ ἐχεῖνος ix προσώπου τοῦ θεοῦ περὶ τῆς 
ἄνω Ἱερουσαλὴμ, ἂν οὐχ ἄλλην παρὰ τὸν παράδει- 
σου εἶναι πιστεύοµεν, ὅτι "Ex τῶν χειρῶν pov ἐζω- 
γράφησά σου τὰ τείχη. El οὖν ἓν ταῖς χεροὶ τοῦ 
Πατρὸς περιγέγραπται fj Ἱερουσαλὴμ, ἥτις ἐστὶν 6 
παράδεισος, δηλονότι ὁ ἓν παραδείσῳ γενόμενος ταῖς 
πατρῴαις πάντως ἑνδιαιτᾶται παλάμαις, ἓν αἷς ἡ 
θεία πόλις τὴν περιγραφὴν ἔχει. Καὶ ταῦτα μὲν εἰς 
τοσοῦτον. 

"Oca δὲ τῶν Ἰουδαίων ἀχούομεν χατατρεχόντων 
bv σφοδρᾷ χατηγορίᾳ τοῦ δόγµατος, ἄξιον ἂν εἴη 
προσθεῖναι διὰ βραχέων τῷ λόγῳ. Λέγουσι γὰρ ἓν τῷ 
περὶ τοῦ Πάσχα λόγῳ τοῖς Ἰουδαίοις νενομοθετῆσθαι 
παρὰ τοῦ Μωῦσέως τὴν τεασαρξσχαιδεχάτην τοῦ σὲ- 
ληναίου δρόμου περίοδον, χαὶ τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν τὴν 
ἀζυμοφαγίαν, xaX yov ἐπὶ τοῖς ἀδύμοις ποιεῖσθαι 


αροοιαῖ: nempe Deum qui totum hominem per 
suam cum illo conjunctionem in naturam divinam 
mutaverat, mortis tempore a neutra illius, quem 
semel assumpserat, parte recessisse. Nunquam 
enim illum suorum munerum ponitet 93. Divinitas 
ergo voluntate quidem animum a corpore disjunxit, 
sed in utroque tamen se manere demonstravit. 
Nam per corpus, in quo corruptionem ex morle 
provenientem non admisit **, evertit eum, qui ha- 
bebat mortis imperium ** : per animum autem |8- 
troni patefecit aditum in paradisum : utrumque 
autem eodem tempore perfectum est, divinitate per 
utramque hominis partem hzc bona prestante, ut 
per corporis incorruptionem mortem ipsam dis- 
solveret, per animi vero in sede propria con- 
stitutionem hominibus aditum in paradisum aperi- 
ret. Quoniam igitur duplex est hutinis concretio, 
simplex autem atque una divihitatis natura, cum 
homo dirimatur atque distrahatur, divinitas ipsa 
qua individua est, non separatur, sed contra potius 
propter unitatem nature divinse, qu: utrique ho- 
minis parti ex equo inest, qui? sejuncta separata- 
que erant, rursum coeunt et. conjunguntur. Atque 
ita ex partium conjunctarum divisione mors se- 
quitur, ex divisarum autem conjunctione resur- 
rectio. Quod si quaxris quomodo in paradiso se 
Patris manibus commendarit, tibi sublimis Isaias 
respondebit de coelesti Jerusalem, quam nihil aliud 
nisi paradisum esse credimus ex Dei persona : De- 
scripsi muros, inquiens, (uos in manibus meis V. 
Quare si Jerusalem, hoc est, paradisus, in manibus 
Patris descripta est, constat eum, qui in paradiso 
sit, in Patris manibus, in quibus descriptionem 
liabet divina civitas, conimorari. Ac de his quidem 
hactenus. 


Verum quia Judaei vehementer institutum no- 
strum accusant, non alienum erit, ut, qux nobis 
objiciunt , breviter refellamus. Dicunt igitur in 
Paschate celebrando sic a Mose quartumdecimum 
lune cursus eircuitum in lege prescriptum esse, 
ut septem diebus pane sine fermento, et herbis 
amaris pro obsonio vescerentur **, Quapropter, si 


τῶν πικρίδων τὴν πόαν. El οὖν ἐπιμελὴς ὑμῖν ἡ τῆς D quartumdecimum , inquiunt, diem observatis, si- 


τεασσαρεσχαιδεχάτης ἁστὶ παρατἠρησις, συµπαραφυ- 
λαττέσθω, φησὶν ὁ Ἰουδαῖος, xai dj πικρὶς xat τὸ 
ἄξυμον. El δὶ ταῦτα τοῦ παρορᾶσθαι ἄξια, τίς d) 
περὶ ἑχείνης σπουδή, Οὐ γὰρ δἳ τοῦ αὐτοῦ νοµο- 
θέτον, τὸ μέν τι δίχαιον χαὶ ψΨυχωφελὲς, τὸ δὲ ἄχρη- 
στον χρίνεται χαὶ ἁπόθλητον * ὡς ἐἑπάναγχες εἶναι, fj 
πάντα χατορθοῦσθαι xap' ἡμῶν, ὅσα περὶ τοῦ Πάσχα 
&myópsusas, ἢ μηδενὸς ἡμᾶς περιἐχεσθαι. Τί οὖν 
ἡμεῖς; Μνησθῶμεν τοῦ παραγγείλαντος , μὴ φοθεζ- 
ela. «bv ὀνειδισμὸν τῶν ἀνθρώπων, xaX τῷ φανλισμῷ 
αὐτῶν μὴ ἠττᾶσθαι. Οἵἴδαμεν γὰρ τῶν ἀδύμων τὴν 
ΨΦιχωφελῃῆ παρατἠρησιν, καὶ τῶν πικρίδων τὸ x£p- 


* Rom. 131,29, 9 Act. 1,97 
Ρλταοι.. Ga. XLVI. 


^ Hebr. n, 14. Isa. τιν, 12. 


mul etiam hos cibos comedite. Sin illos respuitis , 
cur in die observando studium ponitis ? Neque 
enim dicendum est, qux ab eodem legislatore sunt 
constituta, partim esse tanquam justa atque animis 
utilia comprobanda , partim ut injusta et. inutilia 
repudianda. His argumentis concludunt, aut om- 
nia, quse in Paschate celebrando jussa sunt , aut 
nibil observare nos oportere. Quid autem nos ad 
hzc ? Meminerimus nobis esse mandatum, ne ho- 
minum ialedictis et contumeliis succumbamus ο. 
Novimus utilem panis sine fermento confecti ob- 
servationem, nec amararum herbarum lucrum, aut 
^ Kxod. xu, 8." Matth. v, 99 sqq. 
20 


615 


δ. GREGORII NYSSENI 


620 


diei quart:edecimze usum ignoramus. Lex , ut pau- Α δος, xal τῆς τεσσαρεσχαιδεχάτης τὸ χρἠσιµον. Ὁ δὲ 


eis rationem hanc explicemus , futurorum bono- 
rum umbram continens *, unum illud propositum 
habet, ut variis mandatis homo ab immista natu- 
resuze malitia purgetur. Huc spectat circumcisio, 
Auc Sabbati , huc ciborum, huc varize animalium 
immolationis, luc omnium denique legis cxremo- 
niarum et institutorum observatio. Longum autem 
esset, ea quz lex per xnigmata praescribit, mun- 
ditiam animi significantia , sigillatim recensere. 
Quemadmodum igitur per cireumcisionem , quas spi- 
ritu peragitur, natura cupiditates abjicit, vitam car- 
ni obnoxiam amputaps et circumcidens , per Sab- 
batum autem instituimur, ut quiescentes a peccatis 
abstineamus, et animalium mactatio nos docet, 
ut perturbationes et vitia, mactemus, et ciborum 
immundorum interdictio nos nionet, ut ab impura 
immundaque vita recedamus : sic et hxc celebri- 
tas illam indicat celebritatem, ad quam animus 
per azyma przparatur, dum septem diebus a fer- 
.mento jubet abstinere. Septem enim dicrum numc- 
rus pretereuntem hunc temporis cursum signifi- 
cat, qui per llebdomadas circumvolvitur. Diligenter 
enim quotidie cavendum est, ne dies instans ullas 
hesternz ηλ reliquias conservet , ne quid 
acerbitatis aut amaritudinis hodierno fermento 
vetreris improbitatis mistio pariat. Sol ne occidat 
super iracundiam vestram, inquit Apostolus **, qui 
precipit, ut diem festum celebremus, won in fer- 
sento veleri, nec fermento malitia et nequitic, sed 
in azymis sinceritatis εί veritatis"**, Quod autem 
de uno malitiz genere didicimus, id simili ratiune 
de reliquis maliti: generibus dictum existime- 
mus. Ámaritudo enim e vita torporem et igna- 
viain expellit, et illius loco lortem et duram et 
asperam vivendi rationem introducit, siquidem 
omnis disciplina principio videlur non letitiam, 
sed molestiam afferre. 


Quare qui vita: totius hebdomadem nulla veteri 
malitia commistam, sed ab ipsius fermento libe- 
Tam transigil , temperantiam iu victu tanquam 
X9)bsonium adhibens, is ab omni tenebricosa mi- 
4lione se ipsum avocat. Huc enim quartedecimz 


lunz cursus significat. Nam cum totum ipsius D 


cursum novem el viginti dies cum dimidio confi- 
ciant, quo quidein spatio luna tum crescendo cir- 
culum per(íicit, tum decrescendo minuitur , ut om- 
«i prorgus luce deficiat, fit, ut. horum dierum di- 
anidium numeri quatuordecim dies et paulo amplius 
contineat. Cum igitur proprio cursu progrediens 
nocturno spatio sic orbem suum luce compleverit, 
ut diei splendori nitorem adjungat suum, sequi- 
tur, ut neque vesperi, neque mane tenebras ullas 
sinat interponi, quibus continua lucis series in- 
terrumpatur, cum in elementis perpetua luminis 


* Hebr. x, 1. ** Ephes. iv, 30. ** I Cor. v, 8. 


λόγος οὗτός ἐστιν, ὃν δι᾽ ὀλίγων Extaxedópsto: Ὁ την 
σχιὰν τῶν µελλόντων ἀγαθῶν ἔχων νόμος, αρὺς ἕνα 
χατὰ «b προηγούµενον βλέπει σχοπὸν , ὅπως ἂν διὰ 
τῶν ποικίλων παραγγελµάτων χαθαρθείη τῆς ἑμμι- 
χθείσης χαχίας ὁ ἄνθρωπος. Τοῦτο ἐν τῇ περιτομῇ, 
τοῦτο ἐν τῷ Σαθθάτῳ, τοῦτο Ev τῇ τῶν ἑδωδίμων πα- 
ρατηρῄήσει, τοῦτο ἐν τῇ ποιχίλῃ ζωοθυσίᾳ, τοῦτο iy 
τοῖς καθ) ἕχαστον παρατηρῄµασι χατορθοῦται τοῦ 
νόµου. Καὶ μαχρὸν ἂν cp τὰ περὶ ἑχάστου ἡμῖν 
αἰνιγματωδῶς εἰς τὸ τοῦ βίου χαθάρσιον παρὰ τοῦ 
νόµου δηλούμενα δι ἀχρ.θείας ἐχτίθεσθσι. Ὥσπερ 
τοίνυν διὰ τῆς περιτομῆς τῆς πνευματικῶς ἔπιτελου- 
µένης fj φύσις τὸ ἐμπαθὲς ἀποτίθεται, περιαιρουµένη 
τὸν σαρχώδη βίον ᾽ διὰ δὲ τοῦ Σαθδατισμοῦ, τὴν iv 


B τῷ xaxip ἀπραξίαν διδάσχεται ' ἡ δὲ ζωοθυσία κατα- 


σφάτει τὰ πάθη, xal fj νενοµισµένη περὶ τὰ βρώμα- 
τα τῶν ἀχαθάρτων διάχρισις συμδουλεύει σοι τοῦ 
ρυποῦντός τε xal ἀχαθάρτου βίου τὴν ἀἁλλοτρίωσιν' 
οὕτω xai) ἑορτή σοι αὕτη τὴν ἑορτὴν ὀχείνην ἓν- 
δείχνυται, πρὸς ἣν dj quyt) διὰ τῶν ἀκύμων παρα- 
σχενάξεται, bv ἑπτὰ ἡμέραις τῆς τοῦ ζυμωτοῦ βρώ- 
σεως καθαρεύουσα, ὧν τὸ αἴνιγμα τοιοῦτόν ἐστιν 
'O τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν ἁριθμὸς τὸν παροδιχόν σοι 
τοῦτον χρόνον ἐχδείχνυται, τὸν DU ἑθδομάδων &vaxv- 
χλούμενον. "Ev i χρὴ 6v ἐπιμελείας εἰς τὴν ἐνεστῶ- 
σαν ἡμέραν μηδὲν τῆς χθιζης καχίας λείφανον ὅδ-α- 
σώξεσθαι, ὡς ἂν pf) τινα στύψιν καὶ ὀξίδα τῷ ση- 
μερινῷ φυράµατι ἡ τῆς ἑώλου xax(ac ποιῄσειεν. Ὁ 
foc μὴ ἀτιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισμῷ ὑμῶν, 
φησὶν ὁ ᾿Απόστολος, ὁ μὴ ἐν (pm πα΄αιᾷ, μηδὲ 
ἐν ζύμῃ καχίας καὶ πογηρίας, àAA' ἓν ἀζύμοις εἷ- 
«ικριγείας xal ἀ.ηθείας ἑορτάζειν ἐγχελευόμενος. 
Ὅ δὲ περὶ τοῦ ἑνὸς τῆς χαχίας εἴδους ἔγνωμεν, ἄνα- 
λόγως τοῦτο περὶ τῶν λοιπῶν τῆς χακίας εἰδῶν διδα- 
σχόµεθα ' ἡ δὲ πιχρὶς ἐχθάλλει τὸ χαταδεδθλαχευ- 
µένον ἐν τῷ βίῳ xal ἔχλυτον. ἀντεισάχει δὲ civ 
ἑγχρατη xal χατεσχληχότα, xal τῇ αἰσθήσει δύσλι- 
πτον βίον. Ἐπειδὴ πᾶσα παιδεία οὐ δοχεῖ πρὸς τὸ 
παρὸν χαρᾶς εἶναι, ἀλλὰ λύπης. 

Ὁ τοίνυν διὰ πάσης τῇ, τοῦ βίου τούτου ἑ6δομά- 
δος ἀνεπίμιχτον παλαιᾶς xaxíag xai ἄζυμον τὴν ἀεὶ 
ἐνεστῶσαν κατορθῶν ἡμέραν, ὄψον τῆς ζωῆς ποιού- 
µενος τὴν ἐγχράτειαν, οὗτος ἑαυτὸν πάσης σκοτεινῆς 
ἐπιμιξίας χωρίζει. Τοῦτο γὰρ ἡ τεσσαρεσχαιδεκάτη 
τοῦ σεληναίου δρόμου ἐνδείχνυται. Ἐπειδὴ γὰρ ἑννέα 
εἰσὶν αἱ πᾶσαι τοῦ σεληναίου δρόµου, xal εἴχοσι xol 
Ἠμίσεια , £v aT; ἐκ νεοµηνίας ἡ σελήνη δι αὐξήσεως 
τελειωθεῖσα τῷ κύχλῳ, πάλιν διὰ µειώσεως εἰς τὴν 
παντελη τοῦ φωτὸς ἔχλειψιν ἑπανέρχεται, δηλονότι v 
μισυ τοῦ μνημονευθέντος ἀριθμοῦ ceacapsaxadi- 
κάτη ἐστὶ, καὶ μιχρὸν ἔτι πρός. Οὐχοῦν, ὅταν v τούτῳ 
τύχῃ οὖσα fj σελήνη τῷ σχήµατι, ἐπειδὴ συμτεροϊοῦσα 
κατὰ τὸν ἴδιον δρόμον τῷ νυκτερινῷ διαστήµατι, προσ- 
τίθησι τὸ λεῖπον τῷ χύχλῳ, ὥστε πληρωθεῖσαν φω- 
τὸς ταῖς αὐγαῖς τῆς ἡμέρας τὰς παρ ἑαυτῆς λαμπη- 
δόνας συµπαραχαταμίξαι, ὡς µήτε xav τὴν ἑσπέ- 


IN CIIRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1. 


622 


pav, µήτε χατὰ τὸν ὄρθρον, σχότους τινὰ παρενθή- A successio maneat. Priusquam enim solis occiden- 


χην διαχόφαι τοῦ φωτὸς τὴν συνέχειαν. Ey τῇ διαδοχῇ 
οῶν στοιχείων, ἁδιαιρέτου τῆς αὐγῆς μενούσης. Πρὶν 
Υὰρ ἀχριθῶς τὴν ἡλιαχὴν ἀχτῖνα χαταδύναι, ἀντι- 
Φαίνεται δι’ εὐθείας ἡ σελήνη τῷ ἡλίῳ χατὰ τὸ διά- 
µετρον, xai τῷ ἱδίῳ φωτὶ καταλάμπει τὸ ὑποχείμε- 


voy. Καὶ πάλιν πρὶν πάντως τὸν χύχλον αὑτῆς ὑπελ- . 


θεἵν τὸν ὀρίζοντα, τοῖς λειψάνοις τοῦ σεληναίου φωτὸς 
$ τῆς ἡμέρας αὐγὴ καταχιρνᾶται. Καὶ οὕτω τῆς 
πανσελήνου ἐχείνης ἡμέρας τὸ σχότος ἑξαφανίδεται, 
χατά τε τὸν ὄρθρον xal τὴν ἑσπέραν, τῇ τῶν φω- 
στήρων διαδοχή λαμπρυνόμενο». "Όπερ τοίνυν τῷ 
αἱσθητῷ φωτὶ κατὰ «hv τεσσαρεσκαιδεχάτην συµ- 
θαΐνει, τὸ διὰ πάσης νυκτός τε χαὶ ἡμέρας ἁπαρά- 
δεχτον εἶναι τῆς ἐπιμιξίας τοῦ σχότους, τοῦτο βού- 
λεται ὁ πνευματιχὸς νόμος , σύμθολον γενέσθαι τοῖς 
πνευματιχῶς ἑορτάκουσιν, ὥστε διὰ πάστς τῆς χατὰ 
€&hv ζωὴν ἑθδομάδος, ἓν Πάσχα φωτεινὸν χαὶ &oxó- 
τιατον ὅλον τὸν χρόνον αὐτοῖς τῆς ζωῆς ἑργάζεσθαι. 
Αὕτη γὰρ τῶν περὶ τὸ Πάσχα παραγγελµάτων τοῖς 
Χριστιανοῖς fj χατάστασις. Διὰ τοῦτο πρὸς τὴν τεσ- 
σαρεσχαιδεχάτην βλέπομεν, δ.ὰ τοῦ αἱσθητοῦ τούτου 
xaX ὑλικοῦ φωτὸς, τοῦ ἆθλου τε xai νοητοῦ τὴν φαν- 
τασίαν ἀναλαμθάνοντες, ὡς τὸ μὲν δοχεῖν σελήνην 
πλήθουσαν ἐπιζητεῖν, τὸ παρ) ἑαυτῆς φέγγος διαρχὲς 
παρεχομένην ἡμῖν παννύχιον, τῇ δὲ ἀληθείᾳ, vópov 
ἡμῖν εἶναι τὸ παρατήρηµα τοῦ πάντα τὸν χρόνον, τὸν 


tis radii plane deficiant, e regione cernitur luna, 
qua luce sua mundum illustrat. Et rursum antce- 
quam hinc cursu confecto luna discedat, lucis 
ejus reliquiis diei splendor adjungitur. Átque ita 
ex illa nocte, qua luna plena est, tenebre penitus 
excluduntur, mutua solis et lune tum vesperi 
tum mane successione. Quod igitur luci. sensibus 
expositae quartadecima die contingit, uL per totam 
noctem atque diem nullam tenebrarum mistionenm 
adwittat, id spiritualis lex vult esse documentum, 
ut per totam vitze hebdomadam prxclarum ΙΙ 
Pascha et a tenebris remotissimum celebrantes , 
omne temporis spatium in luce transigainus. llzc 
est celebrandi Paschatis apud Christianos insti- 
tutio atque observatio. ldcirco quartamdecimam 
hanc diem attendimus, ut ex hac luce, quz? sensu 
percipitur et in materia sita est , lucem a mate- 
ria sejunctam et qua sola mente comprehenditur, 
intelligamus, et, dum videmur iunam plenam in- 
quirere, qui perpetuum ex se lumen tota nocte 
praebeat, nihil aliud nobis ca re legem przscri- 
bere existiniemus , nisi ut omne tempus , quod 
nox diesque dimetitur , virtutibus illustratum et 
splendidum, et nullis tenebrosis actionibus per- 
mistum inquinatuinve traducamus. Ας de his qui- 
dem satis. 


νυχτὶ xai ἡμέρᾳ διαµετρούμενον, λαμπρὸν ἡμῖν διαρχῶς elvat, xal τῶν ἔργων τῶν σκοτεινῶν ἀνεπί- 


μιχτον. Καὶ περὶ μὲν τούτων, τοσαῦτα. 


"Oca δὲ ὁ σταυρὸς ἐμπεριέχει νοήµατα, Ov ob (1 — Quo vero ad crucem pertinent , per quàm pas- 


τελειοῦται τὸ περὶ τὸ πάθος µυστήριον, τίς ἂν ῥᾳ- 
δίως τῷ λόγῳ σαφηνίσειε; Μὴ Υὰρ οὐχ Ίσαν poplot 
τρόποι πρὸς θάνατον φέροντες, δι ὧν ἣν δυνατὺν 
πληρωθήῆναι τὴν ὑπὲρ ἡμῶν τοῦ θανάτου οἰχονομίαν: 
Αλλ' kx πάντων οὗτος ὡρίσθη παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἑαυτῷ 
x1t' ἐξουσίαν τὸ πάθος ὁρίσαντος. Δεῖ γὰρ, φησὶ, τὸν 
Yló* tov ἀνθρώπου. Οὐκ εἶπε, Τὰ καὶ τὰ πείσεται 
^ Yibc τοῦ ἀνθρώπου, ὡς ἄν τις ἁπλῶς εἴποι προαγο- 
ῥεύων τὸ λεγόµενον, ἀλλὰ τὸ ἀναγχαῖον xazá τινα 
λόγον ἀπόῤῥῥητον γενέσθαι ὀφεῖλον δογµατίζει τῷ 
ῥήματι, ἐν τῷ εἰπεῖν, ὅτι Δεῖ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀγθρώ- 
που Zo.l4à za0eiv xal ἁἀποδοκιμασθηναι, καὶ 
σταυρωθήναι, xal τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήῆγαι. 
Κατανόησόν pot γὰρ τοῦ Aet την διάνοιαν, δι ἧς 
εὑρίσχεται τὸ μὴ δεῖν ἄλλως fj διὰ τοῦ σταυροῦ }γε- 
νέσθαι πάντως τὸ πάθος τὸ δογματιζόμενον. Τίς οὖν 
ὁ περὶ τούτου λόγος; Μόνου τοῦ μεγάλου Παύλου 
i0, τοῦ ἐχ τῶν ἀῤῥήτων ῥημάτων παιδευθέντος, 
ἃ ἐν τοῖς ἁδύτοις τοῦ παραδείσου μυηθεὶς ἠκροάσατο, 
xaX τὸ περὶ τούτου μυστήριον διασαφῆσαι, καθὼς Ev 
μέρει διὰ τῶν πρὸς Ἐφεσίους λόγων τὸ χρυπτὸν 
ὑπῃνίξατο λέγων" "Ira ἐξισχύσητε κατα.]αθέσθαι 
σὺ» απᾶσι τοῖς ἁγίοις, τί τὸ π.ἰάτος καὶ µῆκος, 
τὸ Βάθος καὶ ὕψος, mTvoral ce civ ὑπερθά αχ 1ουσαν 
ἁγάκπην τῆς pyrocsoc τοῦ Χριστοῦ, ἵνα π.ϊηρω- 
θῆτεα εἰς πᾶν τὸ π.ἱήρωμα τοῦ θεοῦ. Οὐ γὰρ àp- 
Té ὁ θεῖος ἐχεῖνός ὀφθαλμὸς τοῦ Αποστόλου, τὸ 


sionis mysterium perficitur, quis ea facile dicendo 
queat explicare ? Annon enim innumerabiles erant 
moriendi rationes, quibus mortis pro nobis obeun- 
de consilium expleri poterat ? Hanc. tamen ex 
omnibus unam is, qui mortis, quam vellet, opi- 
nionem habebat, sibi delegit atque prescripsit. 
Oportet enim, inquit , Filium hominis. Non dixit, 
hac et hzc Filius hominis patietur, ut aliquis 
futura prenuntians simpliciter dixisset, sed ne- 
cessarium arcana quadam ratione ac debitum 
esse significat, dum, Oportet , inquit, Filium homi- 
nis multa paii, et reprobari, et crucifigi, et ter- 
lia die resurgere 5. Vim enim illius verbi, oportet, 
mihi considera, et invenies id in ea contineri, ut 


D significet, fieri aliter non oportere, nisi ut per 


crucem mors oppetatur. Qua bujusce rei causa? 
Pauli solius est eam exponere, per arcana illa verba, 
quz in adytis paradisi constitutus audivit : solius in- 
quam, Pauli est, hoc crucis mysterium explanare , 
quemadmodum etiam ex parte aliqua in epistola ad 
Ephesios facit, dum arcanum hoc patefaciens , Ut 
possitis, inquit, comprehendere cum omnibus sanctis, 
que sit latitudo, et longitudo, et sublimitas, et pro- 
fundum, scire eliam supereminentem scientic chari- 
tatem — Christi, ud impleamini in omnem  plenitudi- 
nem Dei **. Neque enim frustra divinus ille Apostoli 
oculus crucis figuram excogitavit. Sed ea item re 


ει Matth, xvi, 21 ; Marc. vir, 51; Luc. 13, 22; Joan. xn, 51 sqq. " Ephes. wi, 18, 19. 


625 


S. GREGORII NYSSENI 


625 


facile ostendit, se omnibus ignoranti: squamis ab A cyfjua τοῦ σταυροῦ κατενόησεν * ἀλλ’ ἔδειξε χαὶ διὰ 


oculis mentis excussis , ipsam rerum veritatem 
clare perspexisse. Novit enim, ea figura , quatuor 
cornibus e medio provenientibus descripta, poten- 
tiam per omnia commeantem et providentiam 
illius, qui in ipsa manifestatus est , significari, et 
idcirco partes illius singulas propriis nominibus 
appellavit. Eam enim , qu: a medio deorsum ver- 
git, profundum vocat ; qux autem sursum, subli- 
imitatem ; latitudinem vero etlongitudinem illas , 
que utrinque transverse protenduntur, ul, que 
hinc a medio producitur , latitudo , qux» autem 
illinc, longitudo nominetur : quibus aperte mihi 
videtur sermone declarare, nihil in rebus creatis 
esse, quod non divina natura incolume tueatur , 


quod est supra coelos, quod sub terra, quodque ad B 


exirema mundi transversum undique protenditur. 
Nam per altitudinem, id quod est sursum ; per pro- 
fundum, quod subterraneuni ; per longitudinem et 
latitudinem in medio posita extrema significat , 
qua a virtute totum hoc universum tuente conti- 
nentur. Potes autem ex iis quz in anima tua (fiunt, 
ea qui de Deo cogitanda sunt declarata contem- 
plari. Ceelum enim suspice, et partes infimas ani- 
mo complectere, extremosque ac summos orbis 
terminos cogitaljone comprehende, atque consi- 
dera, quaenam potentia tanquan universitatis vin- 
culum hac omnia devinciat atque contineat : vi- 
debisque sponte sua in ea divin: potentie contem- 
platione crucis figuram exprimi in animo ac mente 
tua, a superis ad infera, ab extremis ad ex!rema 
protentam atque descriptam. 

'Figuram hanc magnus etiam David de se loquens 
expressit : Quo ibo, inquit, a spiritu tuo, et quo a 
facie tua (ugiam ? Si. ascendero in. celum (hzc est 
sublimitas), tu illic es. Si descendero in infernum 
(hoc est profundum), ades. Si sumpsero pennas meas 
diluculo, id est, ad ortum solis (1ο eat latitudo), 
et habitavero in extremis maris  ; sic enim occa- 
sum appeliat (hzec est longitudo). Gernis quo modo 
crucis figuram describat? Tu es, inquit, qui per 
omnia commeas, qui cuncta devincis, qui in teipso 
comprehendis universa. Tu supra es, tu es infra. 
In hac extrema parte manus est tua, et in altera 


τούτου σαφῶς, ὅτι πᾶς τῆς ἀγνοίας λεπίδας ἀποδαλὼν 
τῶν ὀμμάτων, πρὸς αὐτὴν ὁρᾷ χαθαρῶς τὴν ἀλήθειαν. 
Οἵδε γὰρ ὅτι τὸ σχΏμα τοῦτο τέτταρσι προθολαῖς ἀνὸ 
τῆς ἓν τῷ µέσῳ συμθολῆς µεριζόµενον, τὴν διὰ πάν 

των Ίχουσαν τοῦ ἓν αὐτῷ φανέντος δύναμίν τε xal 
πρόνοιαν διασηµαίνει, xal τούτου χάριν ἑχάστην 
προέολὴν ἰδιαζούσαις χατονοµάζει φωναῖς βάθος λέ- 
γων τὸ Éx τοῦ µέσου κάτω, xaX ὕψος τὸ ὑπερχείμε- 
yov* πλάτος δὲ xal µῆχος, τὸ Ex πλαγίου παρατεινό- 
µενον μετὰ τὴν συμθολὴν ἑχατέρωθεν * ὡς τὸ μὲν 
ἔνθεν τοῦ µέσου, πλάτος, τὸ δὲ ἑτέρωθεν, μΏχος προσ- 
αγορεῦσαι:. δι ὧν voUtÓ qot δοχεῖ σαφῶς διαση- 
p.alvety τῷ λόγῳ, ὅτι οὐδὲν τῶν ὄντων ἐστὶν, ὃ μὴ 
tjj θείᾳ διακρατεῖται φύσει, τὸ ὑπερουράνιον, τὸ 
ὑποχθόνιον, τὸ ἐπὶ τὰ πέρατα τῶν ὄντων πάντοθεν 
ἐχ πλαγίου παρατεινόµενον. Σημαίνει γὰρ διὰ μὲν 
τοῦ ὕψους, τὸ ὑπερχείμενον' διὰ δὲ τοῦ βάθους, «b 
ὑποχθόνιον τῷ µήχει δὲ χαὶ τῷ πλάτει, τὰ διὰ µέ- 
σου πέρατα, τὰ ὑπὸ τῆς πᾶν διαχρατούσης δυνάµεως 
συνεχόμενα. Ἔστω δὲ διὰ τῶν ἓν τῇ σῇ φυχῇ Υινοµέ- 
νων ἓν τῇ περὶ θεοῦ ἑννοίᾳ fj τῶν λεγομένων ἀπό- 
δειξις. ᾿Ανάθλεφον γὰρ εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ τὰ χάτω 
βάθη τῷ λογισμῷ χατανόησον, ἔχτεινον ἐπὶ τὰ πλάγια 
καὶ τὰ ἄχρα τῆς τοῦ παντὸς συστάσεως τὴν διάνοιαν, 
xal λόγισαι τίς ἐστιν fj ταῦτα συνέχουσα δύναμες, 
οἷόν τις σύνδεσμος τοῦ παντὸς γινοµένη. Καὶ ὄφει ὡς 
αὐτομάτως ἐν τῇ διανοίᾳ ἡ περὶ τῆς θείας δυνάµεως 
ἔννοια τὸ σχῆμα τοῦ σταυροῦ ἐγχαράσσεται, Ex τῶν 
ὑψηλοτέρων ἐπὶ τὰ βάθη καθῆχον, xai ἐπὶ τὰ πέρατα 
τῶν ἄχρων ἑἐγχαρσίως παρατεινόµενον, 


Τοῦτο τὸ σχΏμα xai ὁ μέγας Δαθὶδ Lv τῷ καθ 
ἑαυτὸν ὕμνησε λόγῳ' Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύ- 
µατός σου, xal ἁπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω; 
'Eàr ἀναέῶ εἰς τὸν οὗρανὸγ (τοῦτο τὸ ὕψος ). 
'Eáv καταθῷ εἰς τὸν ᾷδην (τοῦτο τὸ βάβος ). Κάν' 
ἀνα.1άδοιμι τὰς πτἐρυγάς µου xat' ὄρθρον, ὃ ἐστιν 
ἡ ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου (τοῦτο τὸ πλάτος). El κατα- 
σκηγώσαιµ: εἷς τὰ ἔσχατα τῆς θα]άσσης (οὕτω 
γὰρ τὰς δυσμὰς ὀνομάξει)' τοῦτο τὸ µῆχος. Ορᾷς 
πῶς διαζωγραφεῖ τὺ τοῦ σταυροῦ σχΏμα διὰ τῶν 
λογομένων; Xu el, φησὶν, ὁ διὰ πάντων ἥχων, xal 
σύνδεσμος τῶν Ytvopéyoy, καὶ πάντα ἐν ἑαυτῷ δια- 


vie dux est dextera tua. Ob id magnus item Apo- D λαµθάνων τὰ πέρατα. "Ανω σὺ ct, κάτω σὺ πάρει, 


stolus, cum omnia fide et cognitiene repleta fue- 
rint, fore dicit, ut is, qui super omnia est, in no- 
imine Jesu Christi adoretur, et a coelestibus, et a 
terrestribus, et ab infernis "^: quibus verbis per 
crucis figuram dividit Christi adorationem. Coelestis 
cnim regio in sublimi crucis parte adoraltionis cul- 
tuni exhibet, mundana in mediis, iuferna ad pro- 
fundum pertinet. Idem mea quidem sententia si- 
gnificat etiam iota illud, si cum apice conjunctum 
consideretur,quod et coelo stabilius, et terra firmi- 
us, et omni rerum constitutione certius est. Ce- 
lum enim et. terra transibunt ", et, Hujus mundi 


93 Psal, cxxxvini, 7 sqq. "^ Philipp. t1, 10. 


ἐν τῷ πέρατι τούτῳ ἡ χείρ aou ἐστιν, xal kv τῷ 
ἑτέρῳ fj δεξιά oou ὁδηγεί. Διὰ τοῦτο xal ὁ μέγας 
Απόστολος, ἔνθα πληρωθῇ τὰ πάντα τῆς πίστεως xal 
ἐπιγνώσεως, προσχωνεῖΐσθαι λέγει τὸν ὑπὲρ πᾶν 
ὄνομα ὄντα ἓν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὑπό τε 
τῶν οὐρανίων xai τῶν ἐπιγείων καὶ τῶν χαταχθονίων’ 
πάλιν xal διὰ τούτων κατὰ τὸ σχΏμα τοῦ σταυροῦ 
µερίζει τοῦ σταυροῦ τὴν προσχύνησιν. Ἡ μὲν γὰρ 
ὑπερχόσμιος λῆξις ἐν τῷ ἄνω τοῦ ατανροῦ μέρει τῷ 
Δεσπότῃ πληροϊ τὴν προσχύνησιν΄ ἡ δὲ ἑγχόσμιος, ἐν 
τοῖς µέσοις ἡ δὲ ὑποχθόνιος, τοῦ βάθους ἔχεια;. 
Τοῦτο xai τὸ ᾿]ῶτά ἐστι χατὰ «bv ἐμὸν λόγον, τὸ 


55 Matth, xxiv, 99. 


625 


μονιμώτερον , καὶ τῆς γῆς σταθερώτερον, xat πάσης 
τῆς τῶν ὄντων συστάσεως διαρχέστερον. 'O οὐρανὸς 
καὶ ἡ γή παρρλεύσεται " xal, "OAov τοῦ κόσμου 
παράγει τὸ σχῆμα ' τὸ δὲ loca ἐκ τοῦ νόµου, xal 
ἡ χερᾶία οὐ παραδέχεται. Ἡ ἐγχάθετος γραμμὴ. f) 
ἄνωθεν ἐπὶ τὸ βάθος χαθήχουσα, ἰῶτα λέγεται ' fj δὲ 
ἐγχαρσίως ἀγομένη διὰ πλαγίου, χεραία ὀνομάζεται, 
καθὼς ἔστι xal παρὰ τῶν ναυτιλλοµένων τοῦτο µα- 
θεῖν. Τὸ γὰρ ξύλον τὸ διὰ πλαγίου τῷ lop ἐπιχείμε- 
vov, οὗ καὶ τὴν ὀθόνην ἐξαπλοῦσι, xspalav λέγουσιν, 
Ex τοῦ σχήµατος ὀνομάζοντες. Διό µοι δοχεῖ πρὸς τοῦτο 
βλέπειν ἡ θεία τοῦ Εὐαγγελίου φωνή’ ὅτι ἐχεῖνό ἐστιν 
ἐν ᾧ τὰ πάντα συνέστηχε, τὸ τῶν tv αὐτῷ περιχρα- 
τουµένών ἀῑδιώτερον, ὃ τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν τῶν συν- 
τηρητιχὴν πάντων τῶν ὄντων, olov δι αἰνίγματος 
xa ἑσόπτρου τινὸς τοῦ κατὰ τὸν σταυρὸν τχάµατος 
ὑποδείχνυσι. Διὰ δη τοῦτό φησιν, ὅτι δεῖ τὸν Ylov 
τοῦ ἀνθρώπου, οὐχ ἁπλῶς ἀποθανεῖν, ἀλλὰ σταυρω- 
θῆναι, ἵνα γένηται τοῖς διορατικωτέροις θεολόγος ὁ 
σταυρὸς τὴν παντοδύναμον ἐξουσίαν τοῦ ἐπ αὑτῷ 
δειχθέντος, xal πάντα ἓν πᾶσιν ὄντος, ἀναχτρύσσων 
τῷ σχἡµατι. Mf) παρασιωπήσωμεν, ἁδελφοὶ, μηδὲ τὸν 
εὐσχήμονα βουλευτὴν ἐχεῖνον, τὸν ἀπὸ ᾿Αριμαθίας 
Ἰωσὴφ, ὃς δῶὣρον τὸ ἄχραντον xaX ἅγιον ἐχεῖνο σῶμα 
λαδὼν, χαθαρὰν περιτίθησιν αὐτῷ σινδόνα, χαὶ χαθα- 
pP μνημείῳ ἑναποτίθεται. Nópog ἡμῖν ἕστω τὸ τοῦ 
εὐσχήμονος ἐχείνου βουλευτοῦ ἔργον τοῦ xal ἡμᾶς 
ὁμοίως βουλεύεσθαι, ὅταν λάδωµεν ἐκεῖνο τὸ δῶρον 


IN CIIRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 


μετὰ τῆς χεραίας Ὀεωρούμενον, ὃ xaX τῶν οὐρανῶν A figura praterit 59, iota autem ex lege, et apex. unus 


626 


non preterit ", Linea recta e sublimi in imum de- 
scendens iota dicitur. Oblique autem ad latera 
pertingens apex nominatur, id quod ab ipsis na- 
vigantibus licet discere, qui lignum illud transver- 
sum malo adjacens, cui vela suspendunt, Grece 
eodem nomine quo apicem nominant, nempe ce- 
ream, Quamobrem divina liz:c Evangelii verba mihi 
videntur in crucis figura tanquam «nigmate et spe- 
culo quodam illud ostendere, in quo omn:a con- 
stiterunt, quod omnibus, qus in ipso continéntur, 
stabilius est, atque zternum, cujus potentia cun- 
eta moderatur. Proinde Dominus ait, oportere Fi. 


. lium hominis, non simpliciter mori, sed  crucifigi, 


ut crux Deum gestans adversariis omnipotentem illi- 
us,qui in ipsa penderet, vim, quique omnia in omni- 
bus est 55, figura sua patefaceret. Nobilis ille senator 
Joseph, fratres, ab Arimatliea mon est nobissilen- 
tio prztereundus, qui cum immaculati sanctique 
illius corporis muuus accepisset, sindone murido 
illud involvit, et in uóriuniento novo: ae. puro col- 
locavit. Quod ab honesto hocsenatore gestutri est, 
nobis sit tanquam lex, ut idem nos quoque pr£- 
stemus, cum illud corporis munus suscipimus, ne 
id sordido conscientiz linteo involvamus, neve in 
cordis monumento mortuorum ossibus omnique 
immunditia pleno reponamus, Sed unusquisque, ut 
scribit Apostolus , se ipsum probet, né munus in. 
digne suscipienti sit in judicium ?. Verum, dum hac 


τοῦ σώματος, ph ἑῤῥυπωμένῃ τῇ τῆς συνειδήσεως ( loquor, lucida angeli stola mentis aciem mihi per- 


σινδόνι λαµθάνειν, μηδὲ ὁδωδότι ἐξ ὁστέων νεχρῶν 
χαὶ πάσης ἀκαθαρσίας τῷ μµνήῆµατι τΆς χαβδίας 
ἑναποτίθεσθαι ' ἀλλὰ, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, 
δοχιµάγειν ἔκαδτον ἑαυτὸν, ἵνα μὴ χρῖμα dj χάρις 
γένηται τῷ ἀναξίως δεχοµένῳ τὴν χάριν. ᾽Αλλὰ γὰρ 
μεταςὺ λέγων αἰσθάνομαι τῇ φωτεινῇ στολῇ τοῦ àáy- 
Υέλου χαταστραπτόµενος, xal µου διασείει ὑφ᾽ ἡδονῆς 
τὴν χαρδίαν ὁ γλυχὺς ἐχεῖνος σεισμὸς, ὁ τὸν βαρὺν 
λίθον τοῦ ἀνθρωπίνου μνήματος ἀποχυλίων, δι οὗ 
ἀνοίγεται πᾶσιν df; θύρα τῆς ἀναστάσεως. Δράμωμεν 
xal ἡμεῖς ἐπὶ τὴν θέαν τοῦ παραδόξου θεάµατος" 
διαγέγονε γὰρ Ίδη τὸ Σἀῤδατον' μὴ «κατόπιν τῶν 
γυναιχὼν ἁπαντήσωμεν: Ἔσται xal ἐν ταῖς ἡμετέ- 
pat; χερσὶ τὰ ἀρώματα, dj πίστις xal ἡ συνείδησις. 


stringit, et dulcis ille terrze motus, quo gravis ille 
humani monumenti lapis revolutus est, omnibus- 
que resurrectionis fores patefaetze sunt, prwe volu- 
ptate cur meum concutit. Curramus et nos ad con- 
spiciendunr spectaculum hoc. novum et admirabile. 
Sabbatum enim jam illuxit. Ne permittamus, ut 
mulieres antevertant. Sint etiam in manibus nostris 
aromata fidei pure.jue counscientie. In his enim 
consistit bonus odor Christi. Nequaramus amplius 
viventem cum mortuis. Dominus enim eum a quo 
sic requiritur, rejicit el arcet, diceus : Noli me 
langere **. Cum autem ascendero ad Patrem, tunc 
me licebit attingere. |ld est, cum non corpoream 
amplius servilemque (ormani, sed eum, qui est. in 


Αὕτη γὰρ τοῦ Χριστοῦ ἐστιν ἡ εὐωδία. Μηχέτ: μετὰ D gloria Patris, qui est in forma Dei, et Deum Ver- 


τῶν νεχρῶν τὸν ζῶντα ζητήσωμεν. Τὸν γὰρ οὕτως 
αὐτὸν ζητοῦντα, ἁπωθεῖται ὁ Κύριος, λέγων Mi] µου 
ὕἅπτου * ἀλλ' ὅταν ἀναθῶ πρὸς τὸν Πατέρα, τότε σοι 
ἔξεστιν Ἅπτεσθα,. ᾽Αχηύσωμεν τί εὐαγγελίζεται xai 
ἡ vov ἡ προ)αθοῦσα τὸν ἄνδρα διὰ τῆς πίστεως, xat 
καλῶς τοῦτο ποιῄσασα, (va διὰ τοῦ κατάρεασθαι 
πρὸς τὸ ἀγαθὸν περὶ τῆς τοῦ χαχοῦ αἰτίας ἁπολογη- 

ται. Tl οὖν ἐστι τὸ τῆς γυναιχὸς Εὐαγγέλιον; ᾿"Όν. 
tto; οὐκ ἐξ ἀνθρώπων, οὐδὲ δι’ ἀνθρώπων, ἀλλὰ διά 
Ἰησοῦ Χριστοῦ. ΄Αχουε Υὰρ, φηαὶν, ὃ ἑντέταλται 
ἑμῖν ὁ Κύριος πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν, ὑμᾶς οὓς xal ἁδελ- 
«οὓς αὐτοῦ κατονοµάζει, ὅτι Πορεύομαι πρὸς τὸν 


3* | Cor. vit, 9l... 7 Matth. v, 18. 


95 [ Cor. xv, 28. 


bum, fide conceperitis, (πο me, non autem sim- 
plicem servi formam, adoretis.] Audiamus bonum 
nuntium, quem nobis mulier affert, quz fide prior, 
quam vir, accedit, ac merito quidem, ut incipiens 
ipsa ad bonum currere, diluat crimen, in quod in- 
cidit, cum ahte cucurrit ad malum. Ecquod igitur 
est hoc mulieris Evangelium? Non ex hominibus 
profecto, neque per homines, sed per Jesum Chri- 
stum. Audite, inquit, quod mihi Dominus, ut vo- 
bis quos fratres etiam nominat, nuntiarem, ipse 
mandavit. Ascendo, inquit, ad Patrem meum, et 
Patrem. vestrum, Deum meum, et Deum vesirum *'. 
*! ibid. 


5 | Cor. x1, 28. 5* Joan. xv, 17. 


627 


S. GREGORII NYSSENI 


623 


O nuntium przclarum οἱ bonum! Qui pro nobis A Πατέρα µου, καὶ Πατέρα ὑμῶν, xal Θεόν µου, xal 


factus est liomo, is cum sit Unigenitus, quo nos 
fratres efficiat suos, se hominem ad verum Patrem 
adducit, ut per se ipsum omnes cognatos secum 
ιγα]ιαί, ne possit ilis amplius objici, quod eos, 
qui natura dii pon sunt, adoraverint. Etenim cum 
ad viventem et verum Deum adorandum revocati 
sint, ab lhizreditate paterna tanquam rejecti repro- 
batique non possunt excludi, quoniam Filium ve- 
rum ipsi per adoptionem filii seculi sunt. Qui multis 
in fratribus primogenitum creature se per carnem 
efficiens, omnem naturam humanam, cujus parti- 
ceps esse voluit, assumpta? carnis necessitudine sibi 
conjunxit, Sed quia panis azymus ante Pascha pro 
obsonio herbas amaras habet, videamus qua ju- 
cunditate posl resurrectionem panis efficiatur dul- 
cis. Cernis in manibus Domini Petro piscante pa- 
nem et favum mellis? Inde considera, in quid ama- 
ritudo vit commutelur. Quare nos item ex pisca- 
tu verborum Dei jai ad panem illum coelestem 
üccurramus, quem spei favus dulcem reddit in 
Christo Jesu Domino nostro, cui gloria et poten- 
tia una cum Patre et Spiritu sancto, nunc et sem- 
per, et in secula szculorum. Amen. 


ORATIO 1I. 


De resurrectione Domini nostri Jesu Christi, et quod 
nullo modo inter se contrarii evangeliste  diver- 
sis modis memorie prodiderint ea qua acciderunt 
in resurrectione Emmanuelis. 


Quanquam omnes quidem propemodum, dilecti, 
eam qua a nobis in Dominica nocte commode at- 
que competenter introducta est, Evangeliorum ap- 
probant lectionem de resurrectione magni Dei et 
Servatoris nostri Jesu Christi : nonnulli tamen uti- 
litatem quidem se sensisse non negant, sed quod 
putent se aliquando tectius et obscurius doctos 
esse, de eadem re non eadem, sed contraria et au- 
ditorem magis ad incredulitatem inducentia dicenti- 
bus evangelistis, perturbari se aiunt. Cui enim cre- 
dendum est ? Matthaeo, qui vesperi Sabbatorum re- 
surrectionem accidisse scribit? an Joanni, qui hoc 
idem mane, cum adhuc tenebra essent, contigisse 
memorie prodidit? An Luce et Marco : quorum 
hic ortum solis, ille profundum diluculum eumdem 
articulum temporis, quo illa contigerint, nominavit ? 
Ad solutionem igitur propositi duhii, aliarumque 
circa scrutationem dictorum exorientium quaestio- 
num, excitari nos, licetinfirmos, a Deo, qui resur- 
rexit, et. planam adhibere interpretationem  opor- 
tet. Etenim eum qui semen lectionis dejecit, eam- 
que in auribus universorum sparsit, :quum est 
inde quoque ortarum quastionum reddere ratio- 
nem. Hoc itaque facere etiam, atque ex illis ipsis, 
que super his dubitantes dicebant, rationem 
inferre conabor. Neque enim sacri Evangeliorum 
scriptores, vel vesperi Sabbatorum, vel majori 
parte noctis praeterita, vel diluculo rursus, vel post 
solaris radii emersum, resurrexisse Dominum di- 


8sóv ὑμῶν. Ὢ καλῶν τε χα) ἀγαθῶν εὐαγγελίων ! 
'O δι ἡμᾶς γενόμενος χαθ᾽ ἡμᾶς, ἵνα διὰ τοῦ γενέ- 
σθαι ἡμῖν ὁμογενῆς, ἁδελφοὺς ἡμᾶς ἑαυτοῦ ποιῄσῃ, 
προσάγει τὸν ἑαυτοῦ ἄνθρωπον τῷ ἀληθινῷ Πατρὶ, ἵνα 
δι) αὐτοῦ ἅπαν τὸ ὁμογενὲς ἐφελχύσηται, ὡς µηχέτι 
ὄνειδος εἶναι τοῖς δουλεύσαδι τοῖς μὴ φύσει οὖσι θεοῖς. 
Διὰ τὸ προσαχθῆναι πάλιν τῷ ζῶντι χαὶ ἀληθινῷ 
θεῷ, μηδ ἀποθλήτους xa ἀποχηρύχτους τῆς πα- 
τρφας Χληρονομίας γενέσθαι, τοὺς τῷ Ylp διὰ τῆς 
υἱοθεσίας ἀχολουθῆσαντας * ὁ Ev πολλοῖς ἁδελφοῖς 
πρωτότοχον διὰ τῆς σαρχὸς πο.ἠσας ἑαυτὸν, πᾶσαν 
τὴν κτίσιν Te ἑχοινώνησε διὰ τῖς ἀναχραθείσης αἎὓ- 
τῷ σαρχὸς ἐπεσπάσατο. ᾽Αλλ' ἐπειδὴ ὁ πρὺ τοῦ Πάσχα 
σἵτος ὁ ἄτυμος, ὄψον τὴν πιχρίδα ἔχει, ἴδωμεν tivi 


B ἠδύσματι ὁ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄρτος ἡδύνεται. ὉΟρᾶς 


τοῦ Πέτρου ἁλιεύοντος ἓν ταῖς χερσὶ τοῦ Κυρίου 
ἄρτην xai χηρῖον μέλιτος; νόησον τί σοι ἡ πιχρία 
τοῦ βίου χατασχευάζεται. Οὐκοῦν ἁναστάντες xol 
ἡμεῖς £x. τῆς τῶν λόγων ἀλείας, Ίδη τῷ ἄρτῳ προσ- 
δράµωμµεν, ὃν χαταγλυκαίνει τὸ κηρίον τῆς ἀγαθῆς 
ἑλπίδος, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, dp fj δόξα 
χαὶ τὸ χράτος σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, 
νῦν xaY ἀεὶ xal εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 
ΛΟΓΟΣ B. 


Περὶ τῆς ἁναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ , xal ὅτι κατὰ μηδὲν ἀ.ἰλή.ΐοις ἐγαν- 
τιωθέντες οἱ εὐαγγελισταὶ, διαφόρως τὰ συµ- 
θεθηκότα τῇ ἀναστάσει cov Εμμανουὴ.ὶ locó- 


C ρησαν. 


Πάντες μὲν, ἀγαπητοὶ, ὡς εἰπεῖν, ἁπ'δέχονται 
τὴν ἐν τῇ Κυριαχῇ νυχτὶ παρ) ἡμῶν εἰστγπθεῖσαν 
ἁρμοδίως τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων ἀνάγνωσιν , περὶ 
τῆς ἀναστάσεως τοῦ μεγάλου Θεοῦ xai Σωττρος 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τινὲς μέντοι τὸ μὲν ὠφελεῖ- 
σθαι ὁμολογοῦσι * πυχνότερον δέ πως ἀχροᾶσθαι δο. 
κοῦντες, ταράττεσθαί φασι, τῶν εὐαγγελιστῶν μὴ τὰ 
αὐτὰ λεγόντων περὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος, ἁλλ᾽ ἕναν- 
tla, xaX τὸν ἀχροατὴν μᾶλλον mpbo τὴν ἀπιστίαν ἓν- 
αγόντων. Τίνι γὰρ πιστευτέον; Ματθαίῳ γράφοντι 
τὴν ἀνάστασιν ὀψὲ γεγενῆσθαι Σαθθάτων, ?) Ἰωάννῃ 
ταὺτὸ τοῦτο συµθεθηχέναι πρω] ἔτι σχοτίας οὔσης, 
ἱστορηχότι, ἡ Λουχᾷ xo Μάρχῳ' τῷ μὲν ὕὄρθρον 
βαθὺν , τῷ δὲ ἀνατολὴν ἡλίου τὸν αὐτὸν χαιρὸν ὀνο- 


D µάσαντι; Πρὸς οὖν τὴν τοῦ ὑποκειμένου προδλἠµα- 


τος λύσιν, xal τῶν ἄλλων τῶν χατὰ τὴν ἐξέτασιν τῶν 
ῥητῶν ἀναφυομένων ζητήσεων, διεγερθΏναι δεῖ παρὰ 
τοῦ ἀναστάντος θεοῦ, χαίπερ ἁἀσθενεῖς ὄντας ἡμᾶς, 
xai τὴν ἑρμηνείαν παραστῆσαι σαφῆῃ. Καὶ γὰρ ὁ τὸ 
σπέρµα τῆς ἀναγνώσεως χαταθαλόµενος , xaX ταύτην 
πλατύνας ἐν ταῖς ἁπάντων ἀγοαῖς , δἰχαιός ἐστι xal 
τῶν φύντων ἐντεῦθεν ἐρωτημάτων ἀποδοῦναι τὸν aó- 
γον. Τοὔῦτο δη xai ποιῆσαι πειράσοµαι, ἐξ αὐτῶν ὧν 
οἱ ἑπαπορῄσαντες ἔφασαν τὴν λύσιν ἐπαγαχεῖν. 0ὐδὲ 
γὰρ εἶπον οἱ τῶν Εὐαγγελίων ἱεροὶ συγγραφεῖς , ὀψὲ 
Σαθθάτων, Ἡ παρῳχηχότος τοῦ πλείονος τῆς vuxtik, 
f] ὄρθρου πάλιν, ἡ μετὰ τὴν τῆς ἡλιακῆς ἀχτῖνος βο- 
λὴν ἐγηγέρθαι τὸν Κύριον ' οὕτω γὰρ ἂν ἑναντίωσις 
ἣν, τὸ ἓν πρᾶγμα τῶν συγγεγραφότων οὐχ ἑνὶ μᾶλ- 


023 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. ΙΙ. 


03U 


λον, ἀλλ᾽ ἓν διαφόροις ἱστορησάντων γεγενῆσθαι xat- A xerunt. Sic enim contrarietas essct, si unum fac- 


ροῖς * ἀλλὰ τὰς γυναῖχας ἔγραφαν , ἄλλοτε ἄλλως 
ἐπιπαραγενέσθαι τῷ τάφῳ, καὶ οὗ χατὰ τὸν αὐτὸν 
xatgóv: πῶς γὰρ τὰς διαφόρως ἑλθούσας , πάσας δὲ 
ὁμοίως ἀχηχοέναι παρὰ τῶν ἀγγέλων περὶ τοῦ Σωτῇ- 
pos. ὅτι ᾿Ηγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε, μὴ προστεθέντος 
φοῦ πότε; ὡς xav ἑχείνην μὲν ὁμολογουμένως xol 
συμφώνως τὴν θείαν νύχτα τῆς ἀναστάσεως Tevopé- 
vnc: μηδενὸς δὲ τὴν ὥραν ἐπισημηναμένου , τὴν 
πᾶσιν ἄγνωστον, πλὴν τοῦ ἀναστάντος θεοῦ, xal τοῦ 
Πατρὸς τιῶ μόνου γινώσχοντος οὕτω τὸν Υἱὸν, ὡς 
αὑτὸς ἔγνωσται τῷ Πατρὶ.... Καὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ 
πάντα ἑρευνῶντος , xai τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. Ματθαῖης 
γὰρ ἔφη Μαρίαν τὴν Μαγδαληνὴν xal τὴν ἄλλην 
Μαρίαν ὀψὶ Σαθδάτων ἐπὶ τὴν θέαν ἑληλυθέναι τοῦ 


tum, non in uno potius, 568 in diversis temporibus 
accidisse scriptores memori» prodidissent. Sed 
mulieres scripserunt, alio temporc alias ad sepul- 
crum venisse, et non circa eumdem temporis arti- 
culum, (quomodo enim eas, quie diversis tempori- 
bus venerunt ?) omnes vero similiter audivisse ab 
angelis de Servatore, Surrexit, non est hic ! : non 
adjecto quando. Quasi in illa divina nocte absque 
controversia, et in hoc omnibus consentientibus 
resurrectio quidem acciderit, nemo vero lioram 
notaverit, qu: omnibus ignota erat, preterquam 
cum Deo, qui resurrexit, tum Patri, qui solus ita 
noscit Filium, uL ipse cognitus est a Filio: tum 
Spiritui, qui omnia scrutatur, etiam profunditates 


τάφου. σεισµόν τε γεγενῆσθαι µέγαν * ἄγγελον δὲ B pei, Matthzeus enim dixit * Mariam Magdalenam et 


χαταθεθηχἑναι ἐξ οὐρανοῦ, τὸ μὲν cibo; ἀστραπῇ, 
χιόνι δὲ τὴν στολὴν παραπλἠσιον’ ἵνα τῷ μὲν φοδερῷ 
χαταπλήξῃη τοὺς φύλαχας (ol xai τὴν θέαν οὐκ ἐνεγ- 
πόντες, μιχροῦ καὶ ἁπώλοντο χαταστάντες τῷ δἑει 
νεχροὶ], τῷ φαιδρῷ δὲ προσκαλέστται τὰς γυναῖχας, 
χαὶ θάρσος ἐμποιήσῃ ταῖς τὴν φύσιν εὐπτοήτοις xal 
δειλαῖς, xaX τὴν ἀνάστασιν δι αὐτοῦ τοῦ σχήµατος 
ἀναγγεῖλῃ περιχαρῶς. Ἐπεὶ xal τούτων χάριν ἁπ- 
έσταλτο. Τὸν γὰρ λίθον ἀποχυλίσας, εὗρεν ἐγηγερμέ- 
vov τὸν Κύριον, χεχλεισμένον τὸν τάφον, xa ταῖς 
σφραγΐσι χατησφαλισμένου, xai τῇ στρατιωτιχῇ 
φρουρᾷ πεφυλαγμένον, ἀπολιπόντα θεοπρεπῶς , ὃν 
ερόπον χαὶ τῶν θυρῶν χεχλεισµένων εἴσω τοῦ δωµα- 
τίου γενόμενος τοῖς μαθηταῖς ἐπεφοίτησε. Διὸ xal 
Εεγχεν ' Οὐκ ἔστιν ὧδε, ÀAA. ἠγέρθη * μηνύων ὁ 
ἄγχελο; τῆς οἰχείας ἀφίξεως προτεθαυματουργῆσθαι 
thv τοῦ Σωτῆρος ἀνάστασιν, ἣν ὡς θεὸς ἰδίᾳ δυνάµει 
πληρώτας, τὴν οἰχονομίαν ἑνήργησεν , ἀγγελιχῆς 
συμμαχίας οὗ δεηθείς. El γὰρ τοῦτο μὴ ἦν, εἶπεν 
ἂν, Ἰδου ἐγείρεται, δηλῶν τὸ παραυτίχα Ὑινόμενον ’ 
ἐπειδὴ δὲ προεγεγόνει τῷ παρεληλυθότι χρόνῳφ χρη- 
σάµενος, ἔφησεν ' Oüx ἔστιν ὧδε, ἀ.11 ἠγέρθη. 


C 


aliam Mariam vesperi Sabbatorum venissead vi- 
dendum sepulcrum : terre motum autem factum 
esse inagnum : atque avgelum de ccelo descendisse, 
cujus aspectus quidem fulguri, stola vero nivi haud 
dissimilis fuerit, ut ipso terribili quidem habitu 
perterrefaceret custodes, qui etiam non ferentes 
visionem, parum abfuit quin perirent, mortui facti 
metu : candore vero invitaret mulieres, et fiduciam 
injiceret natura timidis ac formidolosis, resurre- 
ctionemque per ipsum liabitum cuim ingenti latitía: 
annuntiaret. His enim de causis missus erat. Cutu. 
enim lapidem revolvisset, reperit resurrexisse Do- 
minum, sepulcro quod sigillis munitum fuerat, ac- 
praesidio militum custodiebatur, sicut Deum dece- 
bat, clauso relicto, quemadmodum clausis quoque: 
januis penetrans in domicilium ad discipulos ac- 
cessit. Quare etiam dicebat : Non est hic, sed sur- 
rexit : significans angelus ante suum adventum 
admirabiliter accidisse resurrectionem Servatoris, 
quam ut Deus propria virtute exsequens in iis, qu;e 
disposita ac destinata erant, peragendis nullum 
angelorum auxilium desideravit. Nisi enim hoc ita 


esset, dixisset : Ecce resurgit, significans id, quod statim fleret; sed quoniam ante factum erat, pras- 
terito lempore utens dixit : Non est hic, sed. sttrrezit. 


Κάχεῖ δὲ ἐχ τούτου δείχνυται σαφῶς, ὡς οἱ ἁπόστο- 
àv χηρύττοντες τὸ Εὐαγγέλιον , ἔλεγον τὸν Χριστὸν 
ἐγηγέρθαι ὑπὸ τοῦ Πατρὸς, διὰ τὸ τῶν ἀχουόντων 
ἀσθενὲς, εὐπαράδεχτον τὸν λόγον ταύτῃ χατασχευά- 
ζοντες. Ὁ δὲ ἄγγελος τὴν εὐαγγελιζομένην τὴν ἀνά- 
στασιν ῥῆδα; φωνὴν, γυμνὴν ἐχφαίνων τὴν θεοπρε- 
πεστάτην ἐξουσίαν τοῦ ἀναστάντος ἐδόα ' Οὐκ ἔστιν' 
ὧδε, d. ἠγέρθη. Καὶ τὸ ἐγηχέρθαι δὲ αὐτὸν ὑπὸ 
τοῦ Πατρὸὺς λέγεσθαι, τῶν μὲν ἀχονόντων, ὡς ἔφην, 
οἰχονομεῖ τὸ ἀσθενές ΄ τὸν δὲ αὐτὸν ἔχει νοῦν, xal 
οὐχ ἕτερον. Ἐν τίνι γὰρ ὁ Πατὴρ ἑνεργεῖ; Ἐν τῇ 
οἰχείᾳ δυνάµει δηλονότι. Τίς δέ ἐστιν ἡ δύναμις τοῦ 
Πατρός; Οὐδεὶς ἄλλος, | 6 Χριστός ' Χριστὸς γὰρ 
θεοῦ δύναμις, χαὶ Θεοῦ σοφία. Οὐχοῦν ἑαυτὸν ἀν- 
έστησεν ὁ Σωτὴρ, εἰ xa ὑπὸ τοῦ Πατρὸς ἐγηγέρθαι 
Ἀένεται. Τὸ δὲ 'ΟΥἑ Σαθδάτων, οὗ τὴν ἑσπέραν τὴν 
χατὰ τὸν δύσιν τοῦ ἡλίου δηλοῖ ' οὐδὲ Υὰρ ἑἐνικῶς 


"Mattb. axein, 6. * ibid. {δη. 


Atque illud etiam ex hoc aperte demonstratur, 
quod apostoli, cum pradicarent Evangelium,propter 
infirmitatem audientium dicebant Christum resus- 
cilatum esse a Patre, acceptabilem ét commenda- 
bilem hoc modo sermonem reddentes. Sed angelus, 
qui primus resurrectionis annuntiatricein vocem ru- 
pit, nudam designans ac majestatis plenissimam 
ideoque maxime convenientem ejus, qui resurrexc- 
rat, potestatem, clamabat : Non est hic, sed surre- 
zit. taque quod dicitur eum resuscitatum esse a 
Patre, audientium quidem, ut dixi, disponebat at- 
que moderabatur infirmitatem, eumdem vero conti- 
net, ei non alium intellectum. Nam in quo operatur 
Pater? In. propria potentia videlicet et virtutc. 
Quznam est autem virtus ac potentia Patris? Nemo 
alius prterquam Christus : Christus enim Dei 
virtus ac potentia, Deique sapientia cst. Ergo seip- 


$91 


S. GREGORII NYSSENI 


632 


sum resuscitavit Cbristus, etsi a Patre dicilur esse A εἶπεν Οψὲ Za66árou, ἀλλά πληθυντιχῶς, Ové Σαῦ- 


resuscitatus. Caeterum ὀγὲ Σαθθάτων, id; est, sero. 
vel vesperi Sabbatorum,non significat vesperum, qui 


post occasum solis fuit : neque enim singulariter. 


dixit, sero Sabbati, sed pluraliter, sero Sabbalorum. 
Sabbata vero. omnen septimanam, vocare solent He- 
brzi. Nam ne longius abeas, evangeliste, uno. Sab- 
batorum, inquiunt : cum. dicendum fuisset, Primo 
die seplimanz. Sie nimirum etiam in communi 
consuetudine utimur, secundum Sabbatoruim et 
tertium | Sabbatorum appellantes secundum οἱ ter- 
tium diem septimana. Non dixit igitur, sero Sabba- 
li, aut vesperi Sabbati, ut vesperum illius diei si- 
gnificaret : sed Sero Sabbatorum, ut tardius, el 
multum distans indicaret. Etenim aliquando nos 
vjuoque ita dicere solemus, ὀψὲ τοῦ καιροῦ παραγέ- 
γονας, id eat, sero vel tardius ad tempus venisti : ὀψὲ 
τῆς ὥρας, id est, sero vel tardius ad horam : ὀψὲ 
τῆς χρείας, id est, sero ac tardius, quam usus et 
necessitas postulassel : non vesperam, neque tem - 
pus, quod post occasum solis est, significantes, sed 
tardius, οἱ post quai usus οἱ necessilas postulave- 
rit aut post tempus commodum et opportunum fa- 
clum esse quippiam loc modo indicantes. Atque ὀψὲ 
X566át10», id est, sero vel vesperi Sabbatorum, lon- 
gius et tardius praeterite septiman tempus signi- 
ficat. hnpletur. qualibet septimana occasu solis 
Sabbatum excipiente. Nam etiam  Mattlieus cum 


θάτων. Σάθθατα δὲ τὴν πᾶσαν ἑθδομάδα χαλεῖν 
Ἑθραίοις ἔθος. Αὐτίχα γοῦν ob εὐαγγελισταὶ τῇ Μιᾷ 
τῶν Σαθδἀάτων φασὶ δὲ, ΤἙῇῃ πρώτη ἡμέρᾳ τῆς 
ἑθδομάδος, εἰπεῖν. θὕτω δὴ xal kv τῇ συνηθείᾳ χε- 
χρήµεθα , δευτέραν Σαθθάτων, xaX τρίτην Σαθθάτων 
προσαγορεύοντες τὴν δευτέραν xal τρίτην τῆς ἐδδο- 
µάδος ἡμέραν. Οὐκ εἶπεν οὖν, Οψὲ Σαθθάτου , Ἡ, 
Ἑσπέρας Σαθθάτου , ἵνα τὴν ἑσπέραν τῆς ἡμέρας 
ἑχείνης δηλώσῃ. 302, Ὃψὲ Ea66ácov, ἵνα τὸ βρά- 
διον xai πολὺ. διεστηχὸς ἐμφήνῃ. Καὶ γάρ που xal 
οὕτως ἡμῖν σύνηθες λέγειν θψὲ τοῦ χαιροῦ παραγέ- 
ονας, ὀψὲ τῆς ὥρας, ὀψὲ τῆς xpslac* οὐχν τὴν 
ἑσπέραν, xaX τὸν μετὰ ἡλίου δυσμὰς χρόνον δηλοῦ- 
σιν ' ἀλλὰ vb βράδιον, καὶ χατόπιν τῆς χρείας, 1 
τοῦ χαιροῦ Ὑενέσθαι τὸν τρόπον τοῦτον μηνύουσι, 
Καὶ τὸ 'Osrà Σαθόἀάτωκ,τὸ πόῤῥω καὶ βράδιον τῆς πε- 
ραιωθείσης ἑθδομάδος δηλοῖ. Πληροῦται δὲ ἑβδομὰς 
ἑκάστη , ταῖς μετὰ τὸ Σάδθατον ἡλίου δυαμαῖς. 'Αμέ- 
Aet xal τὸ πολὺ διεστηχὸς τοῦ χαιροῦ πρὺς τὸ τέλος 
τῆς πληρωθείσης ἑθδομάδος ὁ Ματθαῖος δηλῶν , χαὶ 
ὥσπερ ἑρμηνεύων ἑαυτὸν, ἐπήγαγε, Τῇ ἐπιρωσκυὺ- 
cn εἰς µίαν Σωθθάτων. Παρφχήχει, φησὶν, ἡ vos 
τοσοῦτον , ὡς εἶναι τὸν καιρὸν τῆς τῶν ἀλεκτρυόνω» 
Bone, ἥτις τὸ φῶς τῆς µελλούσης ἡμέρας mpoava- 
χρούεται. Ταύτή τοι , xal τῷ χαιρῷ τούτῳ, xal οὐ τῇ 
μετὰ τὸ Σάθθατον ἑσπέρᾳ καταλύοντες τὰς νηστείας, 
τῆς εὐφροσύνης ἀρχόμεθα, τῆς κατὰ πάντων xpatn- 


temporis articulum, qui multum distabat a fine  σάσης συνηθείας συνηγορούσης τῷ πράγµατι.. 
explete seplimanz, signilicarel, ct quasi seipsum interpretaretur, adjecit, Que | illucescit in unam Sab. 


batlorum. — Praterierat, 


inquit, iu tantum nox ut esset. tempus gallorum cantus, qui cantus lucem 


futuri diei praecedit. Tunc. nimirum atque in hoc articulo temporis, non autem vespera qux? Sabba- 
tum insequitur, finientes jejunia, incipimus nos Ooblectare atque tari, consuetudine, qua apud 


omnes obtinuit, hanc rem comprobante. 

» Cum igitur hic temporis csset articulus, Maria 
Magdalena atque altera ejusdem nominis ad se- 
pulerum venerunt, et angelum, qui de coelo de- 
scenderat, qucmadmodum dictum est, viderunt : 
qui, revoluto lapide, super eum sedebat : a quo 
etiam invitabe viderunt locum, ubi positus erat 
Dominus : et currere jussz, quaque acceperant, 
mandata discipulis edere, egressa celeriter e mo- 
nunmento currebant : itaque currentibus obviam 
factus Jesus appellavit eas, diceus, Avete?*. Etenim 
oportebat primum muliebrem sexum et ab angelo 
bonum resurrectionis accipere nuntium, et Domi- 
num videre, et primam ab eo vocem audire, 
Avete. Quoniam mulier quoque prima audiverat 
fraudem sergentis, οἱ contra preceptum viderat 
ligni interdicti fructum, et poena tristitiz ac dolo 
ris condemnata fuerat. Quapropter etjam adorare 
Servator et pedes apprehendere et contrectare per- 
mittebat, ut iis quze primae desciverant et alienata 
erant ab eo, et discipulis gaudium annuntiare ju- 
bebat, cum mulierem, quz tLristitis ministra 
Adamo fuerat, gaudii nuntiam viris esse vellet, 
contrariis contraria curans, Euntibus autem illis, 


? Matth. xxviii, 9 sqq. 


Τοῦ χαιροῦ τοίνυν ὄντος τούτο, ἡ Μαγδαληνὴ 
Μαρία xai ἡ ὁμώνυμος ἐπὶ τάφον fov , xal τὸν 


ἄγγελον τὸν ἐξ οὐρανοῦ καταθεθηχότα τὸν mpostpr- 


µένον ἐθεάσαντο τρόπον, ἁἀποχυλίσαντα τὸν λίθον 
xai ἐπ᾽ αὐτὸν χαθεζόµενον, ὑφ' οὗ καὶ προκληθεῖσαι, 
τὸν τόπον εἶδον, ὅπου ἔχειτο ὁ Κύριος, χαὶ προστα- 
χθεῖσαι τοῖς μαθηταϊῖς δραμεῖν καὶ ἀπαγγεῖλαι, ἐξελ- 
θοῦσαι ταχὺ τοῦ µνήµατος ἕδραμον * xa δὴ τρεχού- 
σαις προσαπαντήσας ὁ Ἰησοῦς προσεφώνησε" Xal- 


p £5t5. Καὶ yàp ἔδει πρῶτον τὸ γυναιχῶν γένος xal 


τὴν ἀνάστασιν εὐαγγελισθῆναι παρὰ τοῦ ἀγγέλον, 
xai τὸν Κύριον ἰδεῖν, xal πρώτην παρ᾽ αὐτοῦ φωνὴν | 
ἀχοῦσαι, vb, Χαίΐρετε. Ἐπεὶ καὶ γυνὴ πρώτη τῆς | 
ἁπάτης τοῦ ὄφεως ἤχουσε, xai εἶδε παρανόμως τὸν 
τοῦ ἀπηγορευμένου ξύλου χαρπὸν, xai λύπῃ κατεδι- 
χάζετο: διὸ xal προσχυνεῖν ὁ Σωτὴρ xal κχρατεῖν 
τοὺς πόδας συνεχώρει, ὡς πρώταις ἀποπεσούσαις 
καὶ ἀλλοτριωθείσαις αὐτοῦ , καὶ τοῖς μαθηταϊῖς τν 
χαρὰν διαγγέλλειν ἐκέλευσε, χαρᾶς ἄγγελον ἀνδράσι 
γυναῖκα γενέσθαι βουλόμενος, τῆς λύπης τῷ Αδὰμ 
γενοµένην διάχονον, τὰ ἑναντία διὰ τῶν ὄναντίων 
ἰώμενος. Πορευομέγων δὲ αὐτῶν, φησὶν, ἀπαγγεῖλαι 
τοῖς μαθηταῖς, ἰδού τινες τῆς χουστωδίας ἐδόγ- 


655 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1l. 


634 


τες εἰς την πόλων, ἀπήγγει]αν τοῖς ἀρχιερεῦσιν A inquit, ut mandata. referrent discipulis, ecce qui- 


ἅπαντα τὰ γενόµενα. Καὶ συναχθέντες μετὰ τῶν 
«ερεσέυτόρων,. συμδού.Ίιόν τε .Ἰαδόντες, ἀργύρια 
ἑκανὰ ἔδωχαν τοῖς στρατιώταις έγοντες ' Εἴπατε 
ὅτι οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ νυκτὸς ἐλθόντες ἔχ.Ίεύαν 
αὑτὸν ἡμῶν κοιµωµέγων, xal ἑὰν' ἀχουσθῇ τοῦτο 
&xl τοῦ ἡγε[ιιόνος , ἡμεῖς πείσοµεν αὐτὺν . καὶ 
ὑμας ἁἀμερίμνους ποιήσοµεν * αἱ δὲ αθόντες 
τὰ ἀργύρια, ἐποίησαν ὡς ἐδιδάχθησαν, καὶ δι- 
εφηµίσθη ὁ «Ἰόγος οὗτος παρὰ Ἰονδαίοις μέχρι 
σης σήμερον. 


Ἡ μὲν οὖν ἄλλη Μαρία (ταύτην δὲ εἶναι τὴν Θεο- 
τύχον πιστεύειν ἀχόλουθον, ὅτι μηδὲ ἀπελείφθη τοῦ 
πάθους , ἀλλ᾽ ἵστατο παρὰ τῷ σταυρῷ, ὡς Ἰωάννης 
ἱστόρησεν , ᾗ χαὶ ἕπρεπε τὰ τῆς χαρᾶς εὐαγγελίσα- 
σθαι, ῥίζῃ τῆς χαρᾶς οὕσῃ, xal χαλῶς ἀχουσάσῃ τὸ, 
Xaips, χεχαριτωµέγη , ὁ Κύριος μετὰ cov), τὸ 
πρόόταγμα τοῦ Κυρίου πληροῦσα, τοῖς μαθηταῖς 
πάντως ἀπήγγειλεν. Οὐ γὰρ ἣν θέμις μὴ πληρωθῆ- 
ναι τὸ οὕτω σοφῶς οἰκονομηθέν τε xol προσταχθΣν, 
&l xol ἡπίστησαν οἱ ἀχούσαντες. Ἐπεὶ χαὶ ἔπεται 
τοῦτο πολλάχις τῇ τῶν ἀπαγγελλομένων θαυμάτων 
ὑπερθολῇ. OG γὰρ ἂν ἀργοὶ δ.έμειναν, εἰ ἑπίστευσαν. 
Ἡ δὲ Μαγδαληνὴ συμπορευοµένη τῇ θεοτόχῳ , xat 
αρὸς τὴν ἁπαγγελίαν ὁμρίως ἐπειγομένη , πἐπονθέ τι 
xai ἀνθρώπινον * xa ὥσπερ ὁ Πέτρος ὑπὸ ᾿Ἡρώδου 
συλληφθεὶς, xat διὰ. τοῦ ἀγγέλου τῶν ἁλύσεων λυ- 
θεὶς αὑτομάτως, καὶ τῆς φυλακῆς ἔξω γενόμενος, καὶ 
ἐπιπολὺ βαδίσας, ὡς xal τὴν τῆς πόλεως πύλτν 


dam de custodia in urbem venerunt, ac renuntiave- 
runl principibus sacerdotum omnia, que acciderant, 
Atque illi coacti, unaque cum senioribus habito con- 
silio satis magnam pecuniam dederunt militibus di- 
centes : Dicite, quod. discipuli ejus nocte venerint, 
et. subripuerint eum vobis dormientibus. Et si hoc 
delatum fuerit ad praesidem, nos persuadebimus ei, 
el vos securos reddemus. lili autem accepta pecunia, 
fecerunt. quemadmodum erant edocti : εἰ divulgatus 
est hic rumor apud Judaeos usque in hodiernum 
diem *. 

Atque altera quidem Maria (hanc autem Deipa- 
ram fuisse credere censentaneum est : quoniam 
nec a passione quidem abfuit, sed stabat juxta 


D crucem, ut Joannes meworie prodidit *, quam 


etiam decebat ea, qui» ad gaudium pertinebant, 
annuntiare, ut qu:e radix gaudii esset, ac praeclare 
audivisset illud, Ave, gratia plena, Dominus te- 
cum *), mandatum Domini exsequens discipulis 
omnino exposuit. Non enim fas erat non adim- 
pleri id, quod ita clare dispositum, adininistra- 
tum, ei preceptum erat, tametsi non crederent 
qui audiebant. Quoniam hoc quoque sxpe acci- 
dere solet, dum immensa miracula annuntiantur. 
Neque euim otiosi permansissent, si credidissent. 
At Magdalenz una cum Deipara abeunti et simili- 
ter ad annuntiandum properanti accidit, quiddain 
more humano : οἱ quemadinodum Petrus. ab lHe- 
rode comprehensus, et per angelum solutis ultro 


διελθεῖν , ἀληθὲς υὐχ ὥετο τὸ γινόµενον , ἀλλ᾽ ἑνόμι- C catenis ex custodia educlus, multumque spatii 


ζεν ópapa βλέπειν * οὕτω καὶ αὕτη «hv ὑπερβολὴν 
τοῦ θαύματος οἱονεὶ ἄχαιρόν τινα λογισαµένη, xal 
ἅμα τῶν φυλάχων ἐπιφθασάντων xaX ἀρξαμένων 
μετὰ τῶν ἀρχιερέων τὴν συχοφαντίαν ὑφαίνειν κατὰ 
τῆς ἀναστάσεως ' αἰσθομένη πάντως πτοιούτου τινὸς 
ἐπιφιθυριξομένου , τοὺς τῆς ἀμφιθολίας παρεδέξατο 
λογισμοὺς, καὶ τῆς ἁπαγγελίας ὁλιγωρήσας, xai τοῦ 
σωτηρίου προστάγµατος, πρὸς τὸν τάφον ἑχώρει 
πρωῖ, σχοτίας ἔτι οὔσης , ὡς Ἰωάννης φησίν. 
Ὥσπερ γὰρ συνεχώρησεν ὁ Κύριος τὸν θωμᾶν ἐξ 
ἀπιστίας εἰπεῖν, ᾿Εὰν μὴ ἴδω ἓν ταῖς χερσὶν αὐ- 
τοῦ τὺν cóaor τῶν Aur, καὶ βάλω τὸν δάκτυ.ἰόν 
µου εἰς τὸν εὐπον τῶν ἤ-λων, xal BáAo τὴν χεῖρά 
{ου εἰς τὴν π.τευρὰν αὐτοῦ, οὗ μὴ πιστεύσω’ xal 
διὰ τῆς ἐχείνου πολυπράγµονος ἀπιστίας xat ἐπαφῆς, 
fui εἰς hv πίστιν ἐθεθαιώθημεν , ἓν ᾧ σώματι 
κέπονθεν, bv αὑτῷ xav. ἐγηγέρθαι πιστεύσαντες τὸν 
Ἐμμανονὴλ, τοὺς τῆς δοκἠσέως μύθους ἀποπεμ-ά- 
μαενοι” τὸν αὐτὸν τρόπον xal τὴν Μαγδαληνὴν Μαρίαν 
πρὸς ἀπιστίας ὑπονοστήσασαν , xal μεγαλευχερῶς 
τοῦτο παθοῦσαν ( οὐκ ἄδηλον γὰρ τὸ τῆς γυναιχείας 
εὐόλισθον φύσεως ), συνεχώρει διὰ τῆς περιέργου 
ζξητήσεως, Πιστότερον ἑργάσασθαι τὸ θαῦμα τῆς 
ὑναστάσιως, πίστεως ὑπάρχον πέρα xai παντὺς 
λαγισμοῦ. Καὶ μετὰ ταῦτα τῆς ἀμφιδθόλου διανοίας 
ἑλθοῦσα , xai ἰδοῦσα µόνον τὸν λίθον ἀποχυλισθέντα 


* Maul. xxvii, 11-08... δουν. xix, 25. 


* Luc. 1, 98. 


progressus, quo ad portam quoque urbis transiis- 
sel, non putabat verum esse quod agebatur, sed 
visionem se videre existimabat : ita etiam hire 
cum excellentiam miraculi veluti importunum et 
intempestivum quiddam esse reputaret, et simul, 
posteaquam custodes antevertissent, et cum pon- 
tificibus ccepissent texere calumniam adversus re- 
surrectionem, prorsus tale quiddam subsusurrari 
sensisset, ambiguilatis ac dubitationis cogitationes 
admisit : neglectaque renuntiatione atque salutari 
mandato, ad sepulcrum tehdebat mane, Cum adhuc 
ienebre essent, ut Joannes ait". Quemadmodum 
enim permisit Dominus, ut ex incredulitate Tho- 
mas diceret, Nisi videro in manibus cjus vestigium 
clavorum, εἰ miuam digitum meum in. vestigium 
clavorum, mittam item manum meum in latus ejus, 
non credam? : ac per curiosam iliius incredulita- 
tem et contrectationem, nos in eam fidem confir- 
mati sumus, ul omissis opinionum ac suspicio- 
num fabulis, quo corpore passus est, codem etiam 
resuscitalum esse credamus Emmanuelem : codem 
modo Mariam quoque Magdalenam ad increduli- 
tatem reversam, cum hoc etiam facilius ei acci- 
disset (non ignota est enim inuliebris sexus fragi- 
litas et facilitas ad lapsum), per curiosam et su- 
pervacuam inquisitionem, miraculum resurrectio- 


* Joan. ix, 1. ? ibid. 25. 


655 


8. GREGORII NYSSENI 


636 


ni$, quod omnem fidem cogitationemque superat A τῆς θύρας τοῦ µνήµατος, οὗ μὴν ἄγγελον ἐπ' αὐτῷ 


atque excedit, credibilius efficere permittebat. Cum 
bac igitur ambigua mente accedens, cum lapidem 
duntaxat ab ostio monumenti revolutum vidisset, 
angelum autem non aimplius super eo, ut paulo 
ante, sedentem; ab incredulitate vinci se passa 
est, imaginationem et alienationem mentis ex pa- 


χαθάπερ ἤδη χαθήµενον, δέδωχε τῇ ἀπιστείᾳ τὸ xpa- 
τεῖν, φαντασίαν οἰηθεῖσα τὴν θέαν xal ἕχστασιν, 
xai οὐχ ὡς ἀληθῇ , ἁλλ᾽ ὡς deubn-: χαὶ ὁνδραμοῦσα 
πρὸς τὸν Πέτρον χαὶ τὸν ἄλλον μαθητὴν , ὃν ἐφίλει 
Ἰησοῦς, ἐθόα λέγουσα ' "Hpav τὸν Κύριον ἓκ τοῦ 
ύηµείου, καὶ οὐκ οἶδα ποῦ ἔθηκαν αὐτόν. 


vore repentino contractam esse existimans id, quod prius viderat, idque non pro vero, sed pro 
falso ducebat : cumque accurrisset ad Petrum et ad alium discipulum, quem diligebat Jesus, cla- 
mabat, dicens : Sustulerunt. Dominum ex. monumento, et nescio ubi posuerint eum?. 


Vides quod cum ex iis quz post relationem cu- 
stodum noctu apud Judzos conficta erant, aliquid 
tale ad aures ejus pervenisset, mente immutata 
atque depravata est : ac putavit adversarios fura- 
Los esse corpus Jesu, ut furtum in apostolos con- 
ferrent. At Petrus et Joannes sine mora surrexe- 
runt, et ad sepulcrum cucurrerunt. Non enim 
novum et inopinatum erat quod dicebatur, ut, 
quod ad resurrectionem attinet, fidem non habe- 
rent : imo vero etiam credibile et non discordans 
ct alienum erat a malitia Judaica. Intrepide autem 
οἱ absque metu id agebant, cum silentium esset, 
tenebris nondum discussis, Deoque flduciam eis 
atque animi przsentiam subministrante, Sed cum 
eo venissent, manifesta atque evidentia signa re- 
surrectionis invenerunt. Vident enim in sepulcro 
linteamina jacentia: quod nequaquam accidisset, 
si corpus furto sublatum fuisset. Primum enim 


furibus mos est vestes detrahere atque spoliare : C 


deinde admodum celeriter committere furtum, ne 
ín ipso facinore deprehensi pessime mulctentur. 
De corpore autem Jesu in hunc fere modum scri- 
psit Joannes : Obviuzerunt eum linteis cum aroma- 
Libus, prout mos erat Judmis sepelire '*. Quomodo 
igitur non multi negotii res furantibus fuissel vin- 
cula solvere, corpusque nudare linteaminibus, quz 
jam adhzsissent, et facile avelli non potuissent, 
ac priusquam detracta essent rumperentur? Mistura 
enim aloes et myrrhze, quam attulerat Nicodemus, 
conserta et implicata erant. Quin etiam sudarium, 
quod fuerat in capite ejus, non cum linteaminibus 
positum, sed separatin? iuvolutum in unum lo- 
cum, nullius trepidationis, quasi furto sublatum 
corpus fuisset, indicium erat. Qui enim otium, ta- 
lisque securitas furibus (uisset, ut tegumentum 
etiam capitis apte involverent, εἰ separatim de- 
ponerent? [taque hoc etiam manifesto veritatem 
resurrectionis ostendebat : siinul autem etiam my- 
sterium a divina majestate baud alienum innue- 
bat : nimirum quod caput deitatis locum obtinens 
(juxta illud, Caput Christi Deus '') εἰ qui de co 
exstant sermones, manent circa carnis humans 
assumptionem quasi involuti atque indissolubiles : 
etiamsi inferiora, quz circa dispositionem et ad- 
ministralioneimn, quam in carne peregit, el circa 
eam, quam cum bominibus in terra conversatio- 
nem habuit (quarum rerum figura, linteamina 


* Joan. xx, 15. '* Joan. xix, 10. 


!! J Cor. xi, 2. 


'Opd; ὡς ix τῶν λογοποιηθέντων νύχτωρ παρὰ 
Ἰουδαίοις μετὰ τὴν τῶν φυλάχων παραγγελίαν πε- 
ριηχ|ηθ]εῖσά τι τοιοῦτον, παρηνέἐχθη τὸν λογισμόν' 


p χαὶ φήθη τοὺς ἑναντίους χλέψαι τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ, 


ἵνα τὴν κλοπὴν τοῖς ἀποστόλοις ἐπιφημίσωαι. Πλην ὁ 
Πέτρος xaX Ἰωάννης ἑτοίμως διανέστησαν , xai ἐπὶ 
τὸν τάφον ἕδραμον. O0 γὰρ ἣν παράδοξον xb λεγόμε- 
νον, ἵν ὡς ἐπὶ τῆς ἀναστάσεως ἀπιστίσωσι ' μᾶλ- 
λον δὲ xal πιστὸν χαὶ οὐκ ἁπᾷδον τῆς Ἰουδαϊχῆς 
χαχουργίας. ᾿ΑἈφόθως δὲ τοῦτο ἐποίουν , καὶ ἡσυχ-ας 
ὑπαρχούσης xai ἔτι σκότους ὄντος, xal πρὲς τοῦ 
θεοῦ τὸ θαῤῥεῖν λαθόντες. ᾽Αλλὰ ἑλθόντες εὗρον 
ἑναργὴῃ τὰ σημεῖα τῆς ἀναστάσεως. ὉΟρῶσι Υὰρ iv 
τῷ µνήµατι τὰ ὁθόνια χείµενα ' τοῦτο δὲ οὖχ ἄν voc 
ἐγένετο, χλαπέντος τοῦ σώματος. Πρῶτον μὲν γὰρ 
τοῖς χλέπταις φίλον τὸ λωποδυτεῖν ' ἔπειτα δὲ, τὸ 
ταχέως ἑνεργεῖν ἄγαν τὴν χλοπὴν, ἵνα μὴ φωραθῶσι 
xai τὰ πάνδεινα πάθωσι. Περὶ δὲ τοῦ σώματος τοῦ 
Ἰησοῦ γἐγραφεν ὁ Ἰωάννης ὧδέ πως" Ἔδησαν αὐ- 
τὺ àv ὀθονίοις μετὰ τῶν ἀρωμάτων, καθὼς ἔθος 
dj» τοῖς Ἰουδαίοις ἐνταφριάζειν. Πῶς οὖν obx ἑρ- 
γῶδες τοῖς χλέπτουσι τὸ λύειν τοὺς δεσμοὺς , χαὶ τὸ 
σῶμα τῶν ὀθονίων ἀπογυμνοῦν, προσχεχολλημένων 
xai δυσαποσπάστως ἑχόντων, καὶ πρὶν ἁπαμφιασθῇ- 
ναι ῥηγνυμένων ; Μίγματι γὰρ ἁλόης xat σμύρνης 
συνεπλέχησαν, ὅπερ ἑχόμισε Νικόδημος. Αλλὰ xal 
«b σουδάριον , ὃ ἣν ἐπὶ τῆς χεφαλῖις αὐτοῦ , οὗ μετὰ 
τῶν ὁθονίων κείµενον, ἀλλὰ χωρὶς ἐντετυλιγμένον εἰς 
ἕνα τόπον, οὐδένα θόρυθον ὡς ἐπὶ χλεπτῶν ἑἐδήλου 
λαθόντων τὸ σῶμα. Ποῦ γὰρ σχολὴν εἶχον οἱ χλέπται 


"ai τοιαύτην ἄδειαν, ὡς καὶ τὸ τῆς χεφαλῆς χάλυµ- 


pa χατὰ τάξιν εἰλεῖν xal τιθέναι χωρίς; "Docs xai 
τοῦτο αυνίστησι σαφῶς τῆς ἁἀναστάσεως τὴν ἁλῆ- 
θειαν' ἅμα δὲ xa* µυστήριον παρεδήλου θεοπρεπὲς, 
ὡς ἡ χεφαλὴ τῆς θεότητος τάξιν ἐπέχουσα (κατὰ τὸ, 
Ἡ xega.li] τυῦ Χριστοῦ ὁ θεὸς) , καὶ οἱ περὶ αὐτῆς 
λόγοι µένουσι xai μετὰ τὴν ἐνανθρώζησιν οἱονεὶ 
ἑνειλημ[μ]ένοι χαὶ ἁδιάλυτοι ^ x&v τὰ χάτω τὰ περὶ 
τὴν ἔνσαρχον οἰχονομίαν , καὶ τὴν ἐπὶ γῆς μετὰ ἀν- 
θρώπων ἀναστροφὴν (ὧν τύπος ἣν τὰ ὁθόνια) , κατὰ 
τὸ δυνατὸν ἡμῖν διαλέλυταί τε xal ἐφηλάφηται. Καὶ 
ταῦτα ἱδόντες οἱ περὶ τὸν Πέτρον ἐπίστευσαν , οὗχ 
ἁπλῶς µόνον, ἁλλὰ xal χρείττονι vip. xai ἁποστολικῷ 
θεασάµενοι. Πλήρης γὰρ ἣν ὁ τάφος φωτὸς, ὥστε 
xa νυχτὸς oboe ἔτι, διπλῶς θεάσασθαι τὰ ἕνδον, 
χαὶ αἰσθητῶς xai πνευματιχῶς. El γὰρ que διχαίοις, 
χατὰ τὸ Υξγραμιένον , διὰ παντὸς, πολλῷ μᾶλλον 


651 


ἐπεὶ µηδέπω ᾖδεισαν τὴν Γραφὴν, ὅτι δεῖ αὐτὸν 
ἐπ r&xpor ἀγαστῆναι. Καὶ μὴν ᾖδεισαν τοῦ Σχυτῆ- 
poc αὗτοῖς πολλάκις προειρηχότος , ὡς ἀναστῆσεται' 
ἀλλ᾽ οὐχ ὡς ἀπὺ τῆς Γραφῆς πεπεισμένοι xal τῶν 
ἐχεῖθεν φερομένων χρησμῶν ( οὓς μὴ ἐχθῆναι τῶν 
ἀδύνατων ἣν ) , ἀλλ’ ἔτι περὶ τῶν πίστιν ὀχλάζοντες. 


tualiter viderent ea. quz intus erant. Nam si lux justis perpetuo, prout scriptum est, 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. I. 38 
«p τῶν διχαίων θεῷ. Οὐκ ἑπίστευσαν δὲ, φησὶν, À erant) acciderunt, quantum ejus fleri potuit 4 no- 


bis dissoluta atque contrectata sint. Atque his 
visis Petrus ct comes ejus crediderunt, cum non 
simpliciter solum, verumetiam przstantiori mente 
ac sensu apostolico rem spectassent. Plenum enim 
luminis erat sepulcrum, ut etiamsi nox adhuc es- 
set, dupliciter tamen, tum sensibiliter, tum spiri- 
multo magis 


justorum Deo. Non crediderunt. autem, inquit, quia nondum noverant Scripturam, quod oporteret eum a 
mortuis resurgere |. Atqui sciebant, quia Servator eis s:pe przdixerat, quod resurrecturus esset : 
sed non tanquam a Scriptura, atque inde petitis oraculis (qu:e fleri non poterat, quin evenirent) 


adducti, sed tanquam circa fidem adhuc labascentes atque claudicantes. 


Παρίστησι δὲ τὸ γυμνὸν τὸν Ἰησοῦν ἀναστῆναι, 


Cieterum quod. nudus Jesus absque linteaminibus 


τῶν ὀθονίων χωρὶς, τὸ μηδαμῶς αὐτὸν ἔτι χατὰ D resurrexit, significat eum nequaquam posthac cibi 


σάρχα γνωσθήσεσθαι τροφῆς f| ποτοῦ δεηθησόµενον, 
3| ἑνδυμάτων περιθολῆς. El καὶ τὴν οἰχονομίαν πλη- 
pov, τούτοις ἑχὼν ὑπέθηχεν ἑαυτὸν , ὡς τῆς αὐτῆς 
φύσεως χοινωνῄσας ἡμῖν , ἔπειτα δὲ δηλοῖ xal τὴν 
τοῦ ᾿Αδὰμ εἰς τὸ ἀρχαῖον ἁποχατάστασιν, ὅτε γυμνὸς 
fjv ἓν τῷ παραδείσῳ χαὶ οὐχ Ἰσχύνετο. Λοιπὸὺν γὰρ 
ὡς θεὺς , εἰ χαὶ σεσαρχωµένος, δόξῃ τῇ θεοπρεπε- 
στάτῃ περιεθέθλητο, αὐτὸς ὧν ὁ ἀναδαλλόμενος qiue 
ὡς ἱμάτιον, ᾗ φησιν ὁ προφήτης Δαθίδ. ᾽Αλλ’ ὁ μὲν 
Πέτρος xal Ἰωάννης πιστωθέντες Ex τῶν τεθεαµέ- 
νων, ἀνεχώρουν olxaós* τῇ Μαρίᾳ δὲ εἶπον οὐδέν, 
Ὡχονόμει yàp 6 µόνος σοφὸς, ὡς ἀπιστοῦσαν ix 
θέας αὐτὴν προσάχεσθαι μᾶλλον, f) ἀχοῖς. Εἰστήχει 
κοίνυν πρὸς τῷ µνήματι ἔξω xAalovca, καὶ πα- 
ραχύνασα εἶδεν ἀγγέ.Ίους δύο «ἰευχοὺς xal φαι- 
δροὺς τῇ στο.ῇ., χαθεζοµέγους ἕνα πρὺς τῇ xe- 
gaJg, καὶ ἕνα πρὸς τοῖς ποσὶν, ὅπου ἔχειτο τὸ 
σῶμα τοῦ Ἰησοῦ ' xai δἐέον τὸν ὁδὺρμὸν εἰς εὖ- 
φροσύνην μεταθαλεῖν, τῶν δαχρύων οὐχ ἔληγεν, ὥστε 
τοὺς ἀγγέλους οἱονεὶ μετ’ ἐπιτιμήσεως εἰπεῖν: Γύ- 
ναι, εἰ xJaísic; ὡσανεὶ ἔλεγον: Γυναικεῖα ταῦτα 
τὰ δάχρυα, 2ὐχ εὔφρονος vou. Ποῦ γὰρ χώραν ἔχει 
«ὸ μετὰ τοιαύτην θέαν ὀδύρεσθαι; Κάχείνη τῆς αὖ- 
€^; ἀπιστίας ἐχομένη ( παρετείνετο γὰρ τὸ πάθος, 
ἵνα τοῖς χατὰ μιχρὸν προτιθεµένοις εἰς πίστιν τε- 
λείως ἐχχαθαρθείη), πρὸς αὐτοὺς εἶπεν ὅτι Ηραν 
τὐν KÜpir µου ἐκ τοῦ μνημείου, καὶ οὐκ οἶδα 
zov ἔθηκαν αὐτόν. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα ἑστράφη 


potusve, aut indumentorum gestaminis atque ope- 
rimenti egentem in carne cognitum iri. Et si id, 
quod decretum, dispositum ac destinatum erat, 
exsequeis et administrans sponte sua se his rebus 
subjecit, ut qui ejusdem noliscum naturz parti- 
ceps esset : deinde significat etiom Adami in pri- 
stinum statum restitutionem, in quo nudus erat in 
paradiso, et non erubescebat. Nam de cztero tan- 
quam Deus, licet incarnatus, gloria, qux: Deum 
maxime decet, circumdatus erat, cum ipse sit is, 
«ui lumine tanquam pallio induitur, ut inquit pro- 
plieta David !*. Ac Petrus quidem et Joannes, flde 
ipsis ex iis qux viderant facta, domum reverte- 
runt; Mariz vero nihil dixerunt. Curabat enim et 
operam dabat is, qui solus sapiens est, ut fidem 
nou babens per ea qu: videret potius, quam quse 
audiret, ad credendum adduceretur. Stabat igitur 
juxta monumentum foris plorans, et cum inclinasset 
se, vidit angelos duos veste candida insignes et illu- 
&tres, sedentes unum ad caput, alterum ad pedes, 
ubi jacueral corpus Jesu'* : et cum lamentationem 
letitia commutare oporteret, lacrvmari non desi- 
stebat, adeo ut angeli quasi cum increpatione di- 
cerent : Mulier, quid fles? perinde ac si dicerent : 
Muliebres hz» sunt lacrymz , non leti animi. 
Qui enim locum habet lamentatio post tale spe- 
ctaculuin ? Atque illa in eadem incrédulitate per- 
severans (prorogabatur enim οἱ extendebatur per- 


εἰς τὰ ὀπίσω, xal θεωρεῖ τὸν Ιησοῦν ἑστώτα, p turbatio, ut per ea quas paulatim adjiciebantur, ad 


xalobx ᾖδει ὅτι Ἰησοῦς ἐστι τοῦτο μὲν 6x τῶν 
δαχρύων ἐπισχοτουμένη, καὶ οἷον ἀχλύῖ βεβαρηµένη, 
τοῦτο δὲ τοῦ Ἰησοῦ οἰχονομοῦντος τὸ μὴ Υνωσθῆναι 
αὑτῇ - 6 xa εἶπε' Γύναι, τί κ.Ἰαίΐεις; Τΐνα ὅη- 
τεῖς; Ἐκείνη δοκοῦσα ὅτι ὁ κηπουρός ἐστι, 4&- 
qec αὐτῷ * Κύριε, εἰ σὺ ἐδάστασας αὐτὸν, elaé 
µοι ποὺ BÓnxac αὐτὸν, χκἀγὼ αὐτὸν dpo. Táya 
& οὐχ ἔξω τοῦ πρέποντος χηπουρὸν ὑπέλαδεν εἶναι 
ὧν Ἰησοῦν ’ τῷ ὄντι γὰρ ἣν αὐτὸς ὁ τοῦ παραδείσου 
Τιωργὸς ἁληθὴς xal ἀθάνατος, Ev τῷ τοῦ µνήµατος 
χάπι, χαθάπερ iv τῷ παραδείσῳ τὴν γυναῖχα, τὴν 
ἐξ ἀπιστίας τὸν ᾽Αδὰμ τὸν πρῶτον χκηπουρὸν ἁπατή- 
εαφαν, διορθούµενος. θὕτως οὖν ἅπαντα μυστηριώδη, 
xai λόγων ἔμπλεα θειοτέρων xol ὑψηλῶν. 


credendum perfecte expurgarctur) αἆ eos dixit ; 
Sustulerunt. Dominum meum ex monumento, et ne- 
$cio ubi posuerint eum, Atque hec locuta concersa 
est reirorsum, et videt. Jesum stantem, nec. sciebat 
quod Jesus esset. Partim quod pre lacrymis offusa 
tenebris, el quasi caligine gravata esset ; partim 
quod ctiam Jesus. interea rem ita disponeret, ut 
ab ea non agnosceretur. Quamobrem ctiam dixit : 
Mulier, quid ploras? Quem queris ? llla existimans 
quod Mhoriulanus esset, dicit ei : Domine, si. tu 
asportasti eum, dic mihi, ubi posueris eum, atque 
ego eum tollam. Forsitan autem non abs Το, neque 
exira decorum, hortulanum esse putabat Jesum : 
sane enim ipse verus et immortalis agricola para- 


disi erat, in. horto monumenti, sicut in. paradiso mulierem, quz: Adamum primum liortulanum per- 


"jear.xx,9. |) Peal. cii, 2. 


'* Joan. xx, 11 sqq. 


659 


S. GREGORII NYSSENt 


640 


incredulitatem deceperat, lapsam corrigens atque cmendans. Sie igitur universa mysteriorum plena, 


rationibusque divinis ac sublimibus referta sunt. 


Cseterum cum liec dixisset Maria, et circa scru- A 


tationem corporis sollicita hzreret, ac jam etiam 
magis conversa esset ut abiret, satis territam et 
exanimatam conspicatus is, qui penetrat usque ad 
divisionem animz atque spiritus, artuum quoque 
ac medullarum 15, qui judicare quoque scit de cogi- 
tationibus cordis ac mentis agitationibus, unica 
voce incredulitatem exemit, visumque mulieris 
acuit ad agnitionem, cum dixisse solum ut ipse 
sciebat, cum redargutione et motu ad reverentiam, 
Maria. Atque. illa extemplo conversa, et. Rabouni, 
quod dicitur magister, eum appellabat, ct divinos 
illus pedes conabatur apprehendere: ct audivit, 
Ne me tangas. Nondum enim ascendi ad Patrem 
meum? hoc, inquit, donum jam consecuta, qua 
una cum altera Maria et contrectasti me et adora- 
visti, pedesque tenuisti, contempsisti adeo ut ctiam 
non credideris, ac nihil magnum de me in animo 
concepisti, sed adhuc circa monumentum quzrebas, 
qui divinitus supra apud Patrem eram. Λο nunc 
ne me altingas, si eadem mentis agitatione ad 
Patrem. ascensionem deesse mihi existimas. Λοπ- 
dum enim, ut tu cogitas, ascendi ad Patrem meum ; 
scd vade ad fralres meos, et dic eis : Ascendo ad 
Patrem meum, et Patrem vesirum, el Deum meun, 
az Deum vesirum. Quoniam, inquit, secundum 
carnem primogenitus fui inter multos fratres, non 
mibi nunc, sed vobis fratribus, corporaliter ascen- 
dam ad Patrem meum, et Patrem vestrum, et Deum 
meum, ae Deum vestrum. Nisi enim Deus meus 
appellatus esset, cum innocentiam humanz naturz, 
propterea quod, sicut in principio generis, peeca- 
tum ignorabam, in me vidit : vester Pater vel Deus, 
utpote corum qui ab eo abalienati eratis, appella- 
tus non esset. Quapropter etiam Paulus Ilobreis 
scribens dicebit : Non enim in manwfacta sancta 
introivit Christus, ad similitudinem facta verorum : 
sed in ipsum celum, ut appareat nunc. in conspeciu 
Dei pro nobis !*. Venit igitur Magdalena Maria, et 
annuntiat discipulis, quod vidisset Dominum qui 
lec dixisset sibi. Cum venisset autem, atque ea 
annunliasset, rursus invenit Mariam Jacobi, ct 
Joaunam, et alias nonnullas cum ipsis, cum appa- 
ratu aroinatu:i et unguentorum ad sepulerum pro- 
perantes '', discussis tenebris, ac profundo dilu- 
culo (loc est, justo ac vero, et nunc primum in- 
cipiente), ut. inquit Lucas !*, et adjungens se una 
cum eis ibat, ae propter ardens erga Jesum deside- 
rium dux earum videbatur, ac propter hanc clari- 
tatem, quam ex facto adepta est, prima apud evan- 

elistas numeratur. Cupiebat enim ctiam illis non 
t lis, qux? ab sese et ab altera María audivissent, 
sed ex illis, ipsis, qu: vidissent, vel angelorum 
presentia fidem fieri resurrectionis: et erat cum 
eis prudenter ac dedita opera tacens, nihilque di- 


Αλλά ταῦτα τῆς Μαρίας εἰπούσης. xai περὶ civ 
ἔρευναν ἁπτοημένης τοῦ σώματος, καὶ μᾶλλον ἔπι- 
στραφείσης, ὥστε xoi πορευθῆναι, βασανισθεῖσαν 
κανῶς θεασάµενος ὁ διιχνούµενος ἄχρι μερισμοῦφυ- 
χῆς xal πνεύματος, ἁρμῶν τε καὶ μυελῶν, καὶ xpt- 
τιχὸς ἐνθυμήσεων καὶ ἐννοιῶν xapblac  φωνῇ uud 
τὴν ἀπιστίαν ἐξέχοφε, val τὸ βλέμμα τῆς γυναιχὸς 
ὤπυνε πρὸς ἐπίγνωσιν, εἰπὼν μόνον,ὡς αὐτὸς ἑγίνω- 
σχε, ἐντροπιχῶς ' Μαριάμ. Καὶ παραχρΏημα im 
στραφεῖσα, xat, Ραθουνὶ, προσηγόρενσεν, ὃ λέγεται, 
Διδάσκα-ε, xaX τῶν θείων ποδῶν ἐχείνων ἐζῆτει 
λαθέσθαι, καὶ ἤχουσε' Μή µου ἅπτου. Οὕπω Tàp 
ἁτ αέέέηχα πρὸς τὸν Πατέρα µου. Ταύτης, φησὶν, 
ἤδη τῆς φωνῆς τυχοῦσα τῆς δωρεᾶς, χαὶ ἀφψαμένη 
μου μετὰ τῆς ἄλλης Μαρίας, χαὶ προσχυνἠσασα, καὶ 


B τοὺς πόδας πρατήσασα χατηφρόνησας, ὡς καὶ ἀτι- 


στησαι, xal οὐδὲν µέγα διενοήθης περὶ ἐμοῦ, ἀλλ 
ἔτι περὶ τὸ μνῆμα ἑζήτεις τὸν ἄνωβεν θεϊχῶς πρὺς 
τὸν Πατέρα ὑπάρχοντα. Καὶ νῦν µή µου ἅπτου, εἰ 
μετὰ τῆς αὑτῆς διανοίας τὸ πρὸς τὸν Πατέρα ἆνα- 
θἤναι νομίζεις ἑλλείπειν µοι. Οὕπω γὰρ ἀναδέδηκα 
κατὰ σὲ πρὸς τὺν» Πατέρα µου * zd» πορεύου 
πρὸς τοὺς ἆδε.ἰρούς µου, xal εἰπὲ αὐτοῖς ' Ἄνα- 
€alv« πρὸς τὸν Πατέρα µου, xal Πατέρα ὑμῶν, καὶ 
Θεόν µου, xal Θεὸν ὑμῶν. Ἐπειδὴ γέγονα, qol, 
χατὰ σάρχα πρωτότοχος ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς., οὖχ 
ἐμαυτῷ νῦν, ἀλλ ὑμῖν τοῖς ἁδελφοῖς, σωματιχῶς 
ἀναθίσομα: πρὸς τὸν Πατέρα µου, χαὶ Πατέρα ὑμῶν, 
xai Θεόν µου, καὶ θεὸν ὑμῶν. El μὴ. γὰρ ἐμοῦ θεὸς 
ἐχρημάτισας, Ev ἐμοὶ τὸ ἅμωμον τῆς ἀνθρωπίνης 
φύσεως διὰ τὸ ἀγνοεῖν ἁμαρτίαν, ὡς ἓν ἀπαρχῇ τοῦ 
γένους ἰδὼν, οὐχ ἂν ὑμῶν ἐκλήθη Πατὴρ, fj 665; τῶν 
ἁπηλλοτριωμένων αὐτοῦ. Διὸ xal Παῦλος ᾿Εδθραίοις 
ἐπιστέλλων ἔλεγεν OD γὰρ χειροποίηεα ἅγια slo mi 
θε» ὁ Χριστὸς dvc(cuxa τῶν ἀληθινῶὼν, d AA εἷς 
αὐτὸν τὸν οὗραν ὀν νῦν ἐ[μ]φανισθηγαιτῷ προσώπφ 
θεοῦ ὑπὲρ ἡμῶν. Ἔρχεται οὖν ἡ Μαγδαληνὴ Macla 
ἀπαγγέλλουσα τοῖς μαθηταῖς, ὅτι ἑώραχε τὸν Κύριον, 
χαὶ ταῦτα εἶπεν αὐτῇῃ. Παραγενοµένη δὲ χαὶ ἁπαγ- 
1:032, πάλιν εὑρίσχει Μαρίαν τὴν Ἰακώδου , xal 
Ἰωάνναν , xai ἄλλας σὺν αὐταῖς μετὰ παρασχευῆς 
ἀρωμάτων χαὶ µύρων πρὸς τὸν τάφον ἐπέιγομᾶένας, 
τοῦ σχότους ὑποχωρήσαντας, xa ὄρθρου βαθέος ὄντος 
(τουτέστι», ἀκρ.βῶς, χα) ἄρτι πρῶτου ἀρξαμέναυ), 
χαθώς φησιν ὁ Λουχᾶς, xoi ἀναμίξασα ἑαυτὴν cw 


D αὐταῖς, ἑπορεύετο, διὰ τὸ θερμὸν τοῦ πόθου τοῦ τερὶ 


τὸν Ἰησοῦν, ἐξάρχειν αὐτῶν δοχοῦσα, xal πρώτη 
παρὰ τοῖς εὐαγγελισταῖς ἀριθμουμένη, διὰ τὸ ἐν- 
τεῦθεν ἐπίσημον. Ἐπεθύμει γὰρ xaV αὐτὰς, οὐκ ἐξ 
ὧν παρ) αὑτῆς xoi τῆς ἄλλης Μαρίας ἤχονον, ἑλλ' 
ἐξ αὐτῆς τῆς θείας, f) ἀγγέλων ἐπιστασίας πιστωθή- 
ναι πρὸς τὴν ἀνάστασιν ' xal συνῆν αὑταῖς συνετῶς 
σιωπῶσα, καὶ μηδὲν λέγουσα διαπορευοµέναις, ἀλλὰ 
την τῶν πραγμάτων ἀναμένουσα Μαρίαν, xai πι- 
στεύουσα καὶ αὑταῖς αὐτοῖς ὄμμασιν ἰδίαν τινὰ πλη- 
ροφορίαν δοθήσεσθαι, Καὶ δὴ τὸν λίθον ἁ ποχεχυλισµέ- 


"5 [lebr. 1v, 19. !* Hebr. ix, 34. |] Luc. xxv, 10 sqq.; Marc. xvi, 1 sqq... !* Luc. xxiv, {. 


IN CIRRISTI RESURRECTIONEM ORAT. If. 


542 


ἐδοῦσαι τοῦ µνήµατος, ἔνδον ἐγένοντο, χαὶ οὐχ A cens, cum admirantes atque dubitantes eam inter- 


Ucat τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ, xai ἀπορούμεναι, βλέ- 
tw ἐπιστάντας αὑταῖς ἄνδρας δύο ταῖς στολαῖς 
τράπτοντας, xal Έχουον παρ) αὐτῶν * Ti ζητεῖτε 
ζῶντα μετὰ τῶν γεχρῶν ; Οὐκ ἔστιν ὧδε, AA. 
£n, xal τὰ ἑξῆς. Καὶ ὑποστρέφασαι, φησὶν, 
«09 μνημείου, ἀπήγγειλαν ταῦτα πάντα τοῖς 
ta, xai πᾶσι τοῖς λοιποῖς. 
verunt : Quid quaritis viventem cum mortuis ? 
»pumento nuntiaverunt hxc omnia undecim 
λλ᾽ ὡς πλῆθος ὄντες, μᾶλλον Ἡπίστησαν xal τὸ 
γελθὲν ἔσχωφαν xal διέπτυσαν. Ἐφάνησαν γὰρ 
λῆρος τὰ ῥήματα αὑτῶν, καὶ ἡπίστουν αὐταῖς, 
τὺν Πέτρον πρὸς τὴν ἐχείνων ἀπιστίαν διανα- 
τα, xai ἠρέμα πως xat αὐτὸν θορυθτηθέντα xai 
υθέντα, πάλιν ἐπὶ τὸ μνημεῖον δραμεῖν καὶ πα- 
pet, xal ἰδεῖν πάλιν τὰ ὀθόνια χείµενα, ἅπερ 
δὼν ἤδη xal θεασάµενος ἀκριθέστερον , ὅθεν 
αθεὶς τῷ παρακύψαι µόνον, xaX μηδὲν ἰδὼν ἆλ- 
προν, ἀπῆλθε θαυμάζων xoi ἐχπληττόμενος τὸ 
We, xai δοξάζων τὸν ταῦτα οἰχονομήσαντα. Kal 
v ἡ Μαγδαληνὴ Μαρία, χκαθάπερ ταῖς περὶ 
ννην ὄρθρου βαθέος συνεπορεύθη φερούσαις ἃ 
ἑτοιμάσασαι mph τοῦ Σαθθάτου μύρα τε xol 
µατα * τὺν αὐτὸν τρόπον xai τῇ Σαλώμῃ, ξένῃ 
ιχὶ παρὰ τὰς ἄλλας τὰς ὠνομασμένας, βραδέως 
ὠνησαμένη δὲ ὅμως ἀρώματα, ἀλλὰ μετὰ τὸ 
ατον, ἀόχνως μετὰ τῆς αὐτῆς διανοίας συνέτρε- 
παραλαθοῦσα xai Μαρίαν τὴν Ἰακώδου μεθ᾽ 
je,» ὥστε χαὶ τῇ ἀγορασίᾳ τῶν ἀρωμάτων xe- 
υνηχέναι δοχεῖν. Κοινωνήσασαι γὰρ τῆς ὁδοῦ, τὸ 
εοινῶς ἑλογίσαντο σπούδασµα ' Καὶ Alar πρωῖ 
μιᾶς Σαδόἀάτων ἔρχονται ἐπὶ τὺ μνήμα. Ἔτι 
ἀχριθεστέροις τῶν ἀντιγράφων ἐμφέρεται δη- 
ὧς πρὸς ταῖς ἤδη γεγενηµέναις, χαὶ αὕτη τῶν 
μεῶν ἡ ἐπὶ τὸ μνῆμα ἄφιξις γἐγονενιτὸ 05, Λία 
»σαρτνίζων ὁ Μάρχος, 'AvacciAartoctov 1 4lov, 
έφηχεν. Καὶ Σ.ΙΕΥΟΥ, φησὶ, πρὸς ἑαυτάς' Τίς 
ευίσει ἡμῖν τὸν Al0or ἁ τὸ τῆς θύρας τοῦ 
ψείου; Καὶ ἀγαθ.λέψασαι θεωροῦσι ὅτι ἆπο- 
Jura ὁ Aíüoc. Ἡν γὰρ µέγας σᾳόδρα. Tt« 
Σαλώμης διχαίως ἀπορουμένης, ὡς τὸ παράπαν 
πιδηµησάσης τῷ τάφῳ, xal ταῦτα πρὺς τὰς 
αδιωούσας λεγούσης, ἐχεῖναι σιωπὴν ἄγουσαι 
&bv εἰρημένον ἀνωτέρω τρόπον, καὶ τοὺς ὀφ- 
sug ἄρασαι, τῷ βλέμματι τὴν ἀπύχρισιν ἑποιῆ- 
) xai γὰρ ὁ λίθος ἀποχεχυλισμένος ov ὄψιν 
το. Διὰ δὲ τὴν χοινὴν χαὶ µίαν ὁδοιπορίαν πρὸς 
us αὐτὰς Ἱπορηχέναι xaX διτιλἐχθαι γέγραπται, 
ληθείᾳ τῆς ἱστορίας καὶ τῇ «ὖσει τῶν πραγµά- 
ἡμῶν προσεχόντων, xal διαχρινόντων τίνος ἴδιον 
χε τὸ διαπορεῖν. Τὰς yàp fion πολλάχις ἄποκε- 
Ιμένον θεασαµένας τὸν λίθον, περὶ τούτου φρον- 
) ἀπίθανον. AX! ἐπειδὴ ταῖς παρὰ τῷ Μάρχῳ 
t€ Υυναιξὶν, ἀγνοοῦν τὸ τῖς Σαλώµης ἐμφέρε- 
ῥόσωπον, ἁμάχως ὁ λόγος ἔχει τὸ πιθανόν. Ἐπεὶ 
νων οὐχ ἀχόλουθον τὸ λέχειν' Tic ἁποχυ.]ίσει 


uuc. xxiv, 5. ** Morc. xvi, 2 «qq. 


rogaret ; sed exspectabat rerum gestarum testimo- 
nium, et credebat fore ut etiam illis sigillatim certa 
fides plenaque persuasio per oculorum fieerct inspe- 
ctionem. itaque cum lapidem a monumento revolu- 
ium vidissent, ingresse sunt, el non invento cor- 
pore Jesu, anxia; atque hzsitantes vident astantes 
sibi viros duos stolis quasi effulgurantes : a quibus 


non est hic, sed surrexit !*, elc. El reversz, — inguit, 
illis viris, et cateris omnibus. 


Sed ut erant vulgus et multitudo confusa, magis 
ad incredulitatem deflexerunt, atque id quod rela- 
tum erat, cavillabantur, respuebant et aversaban- 
tur. Videbantur enim verba earum quasi delira- 


B menta, neque fidem illis habebant, adeo ut Petrus 


etiam ipse paulatim propter illorum incredulitatem 
aliquo modo perturbatus ct fluctuans. surrexerit, 
ac rursus ad monumenium cucurrerit, atque pro- 
spicieus iterum quoque viderit linteamina jacentia, 
qu;e jam antea ingressus plenius et exactius inspe- 
xerat, unde solum prospesisse contentus, ac nihil 
a priore statu immutatum conspicatus, abiit con- 
sternatus οἱ admirans id quod acciderat : ac glori- 
ficans eum qui li»c ita ordinasset et administrasset. 
Ac Maria Magdalena rursus, quemadmodum una 
cum- iis, qua: cum Joanna erant, mulieribus por- 
tantibus que ante Sabbatum praparaverant, un- 
guenta atque aromata, profundo diluculo profecta 
erat: ita cum Salome quoque muliere peregrina, 
quae preter nouinalas licet tarde, emerat tamen 
aromata, sed post Sabbatum, eadem mente impigre 
currebat, assumpta secum etiam Maria Jacobi, ita 
ul etiam in coemptione aromatum sociz fuisse vi- 
deantur.Cum enim soci: essent itineris, totam rem 
gestam commune studium esse existimabant : Et 
valde mane una Sabbatorum veniunt ad monumen- 
(um **. Praterea in exactioribus ac plenioribus 
exemplaribus continetur id, quod significatur, prze- 
ter jam factas visitationes etiam hunc niulierum ad 
monumentum contigisse accessum. Quid autem 
λίαν mput, id est, valde mane, hic explicans Mar- 
cus, adjecit, orto sole. Et dicebant, inquit, ad invi- 
cem : (uis revolvet nobis lapidem ab ostio monw- 
menti? el sublatis oculis vident lapidem revolulum, 
Erat enim magnus valde. Cum enim Salome merito 
dubitaret, ut que omnino ad sepulcrum non acces- 
sisset, atque lizc ad comiles suas diceret, illze ta- 
centes, prout superius dictum es!, cum sustulis- 
sent oculos, aspectu ipso responsum dederunt: 
elenim lapis revolutus in conspectu apparebat. 
Quoniam autem una ibant, et commune eis | iter 
erat, idcirco inter se dixisse ac dubitasse scriptum 
est, si rerum naturam atque historie veritatem 
consideremus, ac discernamus, cujus earum pro- 
prium fuerit dubitare. Nam eas, quis jam s:pe 
lapidem revolutum vidissent, de hoc sollicitas esse, 
probabile non erat. Sed quoniam inter has mulie- 


045 


S. GREGORII NYSSENM 


644 


res, de quibus cst apud Marcum, persona Salome A αμῖν τὸν’ Alüov, τῶν '"lovbzlov σφραγισάντων τὴν 


ignara infertur, absque controversia, oratio proba- 
bilis ac verisimilis est. Nam nec illas consentaneum 
est dixisse, (Quis revolvet nobis lapidem, propterea 
quod Judxi obsignassent aditum sepulcri, adhibita 
custodia militum, et tertius dies instaret. Dixerant 
enim scelerati illi ad Pilatum : flecordati sumus, 
quod impostor ille dixit, cum adhuc viveret : Post tres 
dies resurgam *'*. Si mulieres igitur sciebant mira- 
culum, quod per angelum factum erat, et quod 
lapis remotus csset, et custodes expavefacti. mor- 
tuisque similes facti recessissent, quomo:lo sollicite 
et anxix de revolutione lapidis erant? Sin autem 
miraculum igaoorabant, custodiam militum consi- 
derare ac nou de aperiendo monumento cogitare 
oportebat. Verum, ut dixi, Saloine et hoc ignora- 
bat, οἱ ipsius solius ea verba erant. Nam Maria 
Magdalena atque altera Maria cum sedissent e re- 
gione sepulcri, quemadmodum memoris prodidit 
Matthzus **, magnoque studio atque industria assi- 
dentes id egissent, tum signacula Judzorum, tum 
armatorum custodiam oculis suis conspexerant. 
Ingressa autem Salome cum utraque Maria, vide- 
runt juvenem sedentem a dextris, amictum stola 
candida, et expaverunt omnes 13: li:ec quidem, quod 
fide indigeret, ac magis humano more affecta esset : 
ille vero quod sepius ad monumentum venissent, 
curioseque ac supra quam necesse atque opus 
esset, deinceps explorare atque investigare resur- 
rectionem viderentur. Nam ideirco etiam juvenis 
apparuit, qui magnitudine perterrefaoere ac metum 
injicere posset, ae terrori alacritatem et lxtitiam 
miscens, per candorem stole, cum propter diem 
scilicet festum, tum ne metu obticescerent, acer- 
bius eas alloquitur, castigans verbis et admonens, 
ne post tot spectationes curiose essent, sed potius 
firme manerent in iis, qu: vidissent : Jte enim, 
iuquit, dicite discipulis ejus et Petro (discipulis 
quidem, utpote iis qui spe non crediderunt : Petro 
vero, ul qui iterum eadem vobiscum curiositate 
adductus ad monumentum venit) quod precedet 
vos in Gulileam : ibi eum videbitis sicul dixit vo- 
bis **, vobis mulieribus sero Sabbatorum, ea die quae 
lucescit in primam Sabbatorum, ut Matthzeus ** 


εἴσοδον τοῦ τάφου, xai τὴν τῶν στρατιωτῶν παρα- 
χαταστησάντων φρουρὰν, xal τῆς τρίτης ἡμέρας ἐν- 
εστώσης. Πρὸς γὰρ τὸν Πιλάτον εἶπον οἱ µιαροί; 
Ἐιωήσθημεν ὅτι ὁ π.Ἰάνος éxsivoc εἶπεν ἔτι 
(ov: Μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐγείρομαι. El μὲν οὖν 
δεισαν al γυναῖχες τὸ διὰ τοῦ ἀγγέλου γενόμενον 
θαΌμα, τὴν τε ἀποχίνησιν τοῦ λίθου, xal thv τῶν 
φυλάχων Ex τοῦ φόδου νἐχρωσίν τε καὶ ἀναχώρησιν, 
πῶς διηπόρουν περὶ τοῦ ἀποχνλισθηναι τὸν λί0ον ; 
Ei δὲ ἠγνόουν τὸ θαῦμα, τὴν στρατιωτιχὴν φρουρὰν 
ἐννοεῖν ἔδει, χαὶ τὴν ἄνοιξιν τοῦ µνήμµατος μὴ φαντά- 
ζεσθαι. ᾽Αλλ', ὡς ἔφτν, fj Σαλώμη xai τοῦτο ἡγνόει, 
καὶ αὑτῆς µόνης τὰ ῥήματα ἣν. Μαρία γὰρ tj Ma- 
γδαληνὴ χαὶ ἡ ἄλλη Μαρία, χαθεσθεῖσαι τοῦ µνήμα- 
τος ἐξ ἑναντίας, ὡς ὁ Ματθαῖος ἱστόρησε, xai φιλο- 
πόνως προσεδρεύσασαι, xal τὰς σφραγίδας τῶν "lov- 
δαίων, καὶ τὴν τῶν ὁπλιτῶν φυλαχὴν ὄψει παρέλαθον. 
Εἰσελθοῦσα δὲ ἡ Σαλώμη σὺν ταῖς Μαρίαις ἀμφοαῖν, 
νεανίσχον εἶδον χαθήµενον ἓν τοῖς δεξιοῖς, Ππεριθε- 
θληµένον στολὴν λευχὴν, xal ἑπτοήθησαν ἅπασαι ᾽ 
ἡ μὲνὼς ἑνδεῶς ἔχουσα πίστεως χαὶ ἀνθρωπινώτερον 
διαχειµένη * αἱ δὲ, ὡς ἐπιχωριάτουσαι συχνῶς τῷ 
μνήµατι, xal πολυπραγμονεῖν δοκοῦσαι λοιπὺν πέρα 
τοῦ δέοντος τὴν ἀνάστασιν. Διὰ γὰρ τοῦτο xal weavi- 
σχος ὤφθη χαταπλῆξαι τῷ µεγέθευ xat φόδον ἐμποιτ- 
σαι δυνάµενος, xal μιγνὺς τῷ φοδερῷ τὸ φαιδρὸν, διὰ 
τοῦ λευχοῦ τῆς στολῆς, καὶ ὡς ἓν ἑορτῇ, xat ἵνα ul 
παγῶσι τῷ δέει, σφοδρότερον αὗταῖς διαλέγετα:, 
παιδεύων αὑτὰς δι ὧν ἔλεγε μετὰ τοσαύτας 06a; 
μὴ περιέργως διαχεῖσθαι, βεδαίως δὲ μᾶλλον ἐἑφ' o; 
εἶδον ἑστάναι. Ὑπάγετε Υὰρ, φησὶν, εἶπατε τοῖς 
μαθηταῖς αὐτοῦ xal τῷ Πέτρῳ (τοῖς μὲν μαθηταῖς, 
ὡς πολλάκις Ἱπιστηκόσι ' τῷ δὲ Πέτρῳ. ὡς μετὰ της 
αὐτῆς ὑμῖν πολυπραγμοσύνης δεύτερον ἐπὶ τὸ μνημα 
ἑλθόντι), ὅτι προάγει ὑμᾶς elc τὴν lP'adclaíar, 
ἐχεῖ αὐτὸν ὄψεσθε, καθὼς εἶπεν ὑμῦ * ὑμῖν ταῖς 
γυναιξὶν, 'Oyrà Σαδδάτων, τῇ ἐπιφωσχούσῃ εἰς μίαν 
Σαθθάτων ἐπιφανεὶς, ὡς ὁ Ματθαῖος συνἐγραφεν. 
Τοῖς γὰρ μαθηταῖς οὐδέποτε Φαίνεται φῆσας, ὡς 
μετὰ τὴν ἔγερσιν αὐτοῖς iv τῇ Γαλιλαίᾳ φανῄσεται " 
εἰ µήτι γε ἐχεῖνο ἐρεῖ τις, ὅπερ ὁ Ματθαϊος, xai 
Μάρχος ἔγραψε, μετὰ τὸ δεῖπνον τὸ μυστιχὸν ἑξελ- 
θόντων αὐτῶν εἰς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν μετὰ τὸ ὑμνη- 


conscripsit. Discipulis enim nunquam apparet eum jp σαι, ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος εἰρημένον ὧδέ πως * Μοτὰ δὲ 


dixisse, quod post resurrectionem ipsis in Galilea 


τὸ ἐγερθῆναί με,προάξω ὑμᾶς slc τὴν Γαλι.λ]αἰαν. 


appariturus esset, nisi forte quis illud dixerit, quod εἰ Mattheus, et Marcus scripserunt post cenam 
mysticam exeuntibus ipsis dicto hymno in montem Olivarum, ab Servatore sic quodammodo dietum, 
Postquam autem resurrexero, precedam vos in Galileam **, 


Egress: autem e monumento Mari:e et Salome, 
tremore atque terrore correpte profugiebant, ac 
nemini quidquam dicebant : timebant enim, partim 
quidem »ropter terrorem adolescentis, partim verc 
quod jam dies progressus esset, οἱ Judzi (ut est 
verisimile) sursum deorsum obambulantes ad cz- 
dem parati essent. In exemplaribus paulo diligen- 


? Matth. xxvii, 65, *? Matth. xxvii, ἆ sqq. 
15 Matth, xxvi, 32; Marc. xiv, 21. 


1* Marc. xvi, 5. 


Ἑξελθοῦσαι δὲ ἐχ τοῦ µνήµατος αἱ Μαρίαι xal ἡ 


“Σαλώμη, τρόμῳ χαὶ ἐχπλήξει συνεχόµεναι, φυγόάξες 


ἐγένοντο, xaX οὐδενὶ οὐδὲν «ιπον’ Ἐφοδοῦντο Tip, 
τοῦτο μὲν διὰ τὸ φοθερὸν τοῦ νεανίσχκον, τοῦτο δὲ là 
τὸ τὴν ἡμέραν ἤδη προελθεῖν, xal τοὺς Ἰουδαίος, 
ὡς εἰχὸς, φονῶντας ἄνω xal χάτω περ.νοστεῖν. Ἐν 
μὲν τοῖς ἀχριθεστέροις ἀντιγράφοις τὸ μετά Μάρχον 


** jbid. 7.  ?**Matth.. xxvm Ἱ. 


615 


IN 6ΠΠΙΡΤΙ RESURAECTIONEM ORAT, 1l. 


646 


Εὐαγγέλιον µέχρι τοῦ, Εφοθοῦντο γὰρ. ἔχει τὸ A tius. et. exactius scriptis. Evangelium secundum 


τέλος. Ἐν δέ τισι πρόσχειται xal ταῦτα" 'Avactác 
δὲ πρω! πρώτῃ Σαθθάτων ἑφάνη πρῶτον Μαρίᾳ 
τῇ Μαγδα.ηνῇ, dp' ἧς ἐχθεθ.λήκει ἑπτὰ δαιµόγια. 
Τοῦτο δὲ ἑναντίωσέν τινα δοχεῖ ἔχειν πρὸς τὰ ἕμ- 
πρ2σθεν ἡμῖν εἰρημένα. Τῆς yàp ὥρας τῆς νυχτὸς 
ἁγνώστου τυγχανούσης, καθ) fjv ὁ Σωτὴρ ἀνέστη, πῶς 
ἐνταῦθα ἀναστῆναι πρωῖ γέἐγρβαπται; ᾽Αλλ' οὐδὲ ἑν- 
αντίον φανήσεται τὸ ῥητὸν, εἰ pev! ἐπιστήμης ἀνα- 
γνωσόµεθα. Καὶ γὰρ ὑποστίξαι χρῃ συνετῶς, ἀναστὰς 
δὲ, xal οὕτως ἐπαγαγεῖν, Πρωϊ Za66drov ἐφάνη 
πρῶτον Maplg τῇ Μαγδα.Ίη» n, iva τὸ μὲν ᾽᾿Αγαστὰς, 
Ey» τὴν ἀναφορὰν συμφώνως τῷ Ματθαίῳ πρὸς τὸν 
προλαδόντα χαιρόν * τὸ δὲ, Πρωῖ, πρὸς τὴν τῇ Μαρίᾳ 
γενοµένην ἐπιφάνειαν ἀποδοθείη, πρώτῃ σὺν τῇ ἄλλῃ 
Μαρία, xai πάλιν μόνη Ὀεασαμένη τὸν Κύριον " 
post γὰρ ἐστιν ἅπαν τὸ διάστηµα, τὸ μετὰ τὴν τῶν 
ἁλεχτρυόνων Bof,v. Τεσσάρων τοίνυν ὄντων χαιρῶν, 
xài τοσούτων ἀφίξεων, χαθ᾽ ἃς αἱ γυναῖκες ἐπὶ τὸ 
μνῆμα ᾖλθον, ἕχαστον εὐαγγελιστὴν ἕνα χαιρὸν 
ᾠχονόμησε γράψαι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Καὶ ὁ μὲν 
Ματθαῖος, τὰ; ὀψὲ Σαθθάτων παραγενοµένας ἐπὶ τὸ 
μνῆμα ἱστόρησε, xal ἄγγελον ἕνα χαταθεθηχότα ἐς 
οὐρανοῦ xal τὸν λίθον ἀποχυλίσαντα * ὁ δὲ Ἰωάννης, 
Μαρίαν την Μαάγδαληνὴν ἑἐληλυθέναι µόνην ἐν τῷ 
αχότει πρὺ τῆς ἕω σνγγέγραφε, xal δύο ἀγγέλους 
ἔνδον τοῦ τάφου θεάσασθαι * Λουχᾶς δὲ, ἄλλας χατὰ 
καὐτὸν «bv ὕρθρον Μάρχος δὲ, ἑτέραν ἀνίσχοντος 
ἡλίου, συναναμεμιγµένων τινῶν xal τῶν ἤδη παρα- 
γενοµένων. Καὶ ταῖς μὲν δύο ἄνδρας ἐπιστάντας αὖ- 
ταῖς «al; δὲ χαθήµενον ἐν τοῖς δεξιοῖς νεανίσχον 
ἐδεῖν * στολαῖς δὲ ἅπαντας Ἠμφιεσμένους λευχαῖς. 
ὝὭστε δύνασθαί τινα χατὰ την τῶν χαιρῶν τάξιν τὰ 
παρ᾽ ἑχάστου γεγραμμένα συνθέντα, μίαν &ppoviav 
παὶ ἓν σῶμα πάσης τῆς ἱστορίας ἑργάσασθαι  χαθά- 
περ ἑνὸς τὸ πᾶν γεγραφότος χαὶ οὐ πολλῶν. Ei 
μὲν γὰρ pid; ἀφίξεως τῶν γυναικῶν Ev ἑνὶ καιρῷ 
γενομένης οἱ τέσσαρες ἐμνημόνευσαν, χαὶ οὐ τοὺς 
αὑτοὺς εἶκον ἀγγέλους ἐπιφανῖναι, Tj µίαν xaX τὴν 
αὐτὴν ὑπιφάνειαν, ἤγουν ὁπτασίαν, ἅπαντες εἰπόντες, 
καύτην ἔφασαν tv διαφόροις γεγενῆσθαι χαιροῖς, οὐχ 
ἑνὸς μνημονεύσαντες ἕχαστος χρόνου, διαφωνίας εἶχε 
μέμφιν ὁ λόγος. El δὲ χαὶ οἱ χαιροὶ διάφοροι xai τὰ 
αρόσωπα, xal αἱ τῶν ἐπιφανέντων ὄψεις οὐχ αἱ αὖ- 


Marcum hactenus, Timebant enim, fiuem habet. In 
nonnullis adjecta sunt etiam hzc, Cum surrexisset 
autem mane primo die Sabbatorum apparuit primum 
Marie Magdalene, ex qua ejecerat septem daemonia. 
lloc autem contrarium quiddain iis, que a. nobis 
supra dicta sunt, continere videtur. Cum enim 
hora noctis, qua Servator surrexit, ignota sit, qui 
fit, ut in hoc loco, mane eum resurrexisse, scri- 
ptum sit? Sed hoc dictum nullo modo contrarium 
apparebit, si apte atque scienter legerimus. Et- 
enim subnotare et subdistinguere docte atque in- 
telligenter oportet. Cum surrexisset autem : atque 
ita subjungere consequenter, mane primo die Sa*5- 
bati apparuit primum Marice Magdalena : ut verbum 
quidem ἀναστάς, id esl, cum surrezisset, conve- 
nientem cum Matthzeo ad. superius tempus relatio- 
nem habeat: verbum vero, πρωῖ, id est, mane, 
ei que Marie facta est, apparitioni attribuatur : 
quae prima cum altera Maria, aique iterum sola 


viderat Dominum : πρωί enim, id est, mane, vel 


diluculo, universum illud spatium est, quod post 
gallorum cantum intercedit. Cum igitur quaterna 
temporum sint vices, tolidemque accessus, quibus 
mulieres ad monumentum venerunt, Spiritus san- 
ctus rem ila dispensavit atque ordinavit, ut singuli 
evangelistz:e singulos temporum articulos conscri- 
berent. Λο Mattheus quidem illas, qua vesperi 
Sabbatorum venerunt ad monumentum, historia 


C comprehendit, et angelum unum descendisse de 


calo, qui lapidem revolvisset 7; Joannes autem, 
Mariam Magdalenam venisse solam in tenebiis 
ante lucem conscripsit, atque angelos duos intra 
monumentuin vidisse 35: Lucaa alias circa ipsum 
diluculum **; Marcus vero aliam oriente sole, adjun- 
ctis nonnullis, quz jam etiam antea ad monumen- 
tum fuissent **, Atque illas quidem duos viros qui 
ipsis astitissent ; has vero sedentem a dextris ju- 
venem vidisse; atque omnes stolis albis indutos 
fuisse memorie prodiderunt. Itaque sl quis ea, 
quz singuli secundum ordinem temporum scripse- 
runt, composuerit, possit. unam consonantiam , 
concordantiauque et unum corpus historie totius 
efliecre : perinde ac si unus totam rem geslam, et 


aX ( οῦ Θεοῦ βουληθέντος διὰ πολλῶν τρόπων πι- D non complures scripsissent, Nam si unius quidem 


στώσασθαι τὸ ἄπιστον θαῦμα τῆς ἀναστάσεως) xat 


«b τῷ ἅλλῳ μὴ λεχθὲν ἕτερος ἱστέρησεν εὐαγγελιστής, 
«ioc οὐχ ἔστιν f; διήγησις ὅλη χαθαρὰ xal ἑλευθέρα 


πάσης λαθῆς ; 


adventus mulierum, qui in uno temporis articulo 
accidisset, oinnes quatuor mentionem fecissent, et 
eosdem angelos dixissent apparuisse: vel una at- 
que eadem apparitione sive visione ab universis 


edita, banc in diversis temporibus accidisse dixissent, et non unius quisque temporis mentionem 
fecissent, discrepantiz atque dissensionis reprehensionem effugere narratio mon posset. Sin autem 
et persone et tempora diversa fuerunt, et eorum qui apparuerunt, facies non ezdem: cum Deus 
compluribus modis fidem facere voluerit incredibili miraculo resurrectionis; et quod unus  prztermisit, 
alius historia persecutus est evangelista : qui fleri' potest, ub. non tota narratio pura et ab omni re- 
peebensione libera sit ? 

Ἐπειδὴ δὲ πολλῶν Μαριῶν ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις 
φέρεται µνήµη, τρεῖς εἶναι τὰς πάσας Υινώσχειν 


Quoniam autem multarum Mariarum in Evange- 
liis mentio fit, tres numero omnes csse statuere 


* Mauh. xxvi, 1 sqq. ** Juan. xx. d sqq. 7? Luc. xxiv, 1 5qq.. ** Marc. xvi, 1 8qq. 


641 


S. GREGORII NYSSENI 


648 


debemus : quas Joannes compreliensim numeravit, A ὀφείλομεν, ἃς 6 Ἰωάννῆς συλλἠδδην ἠρίθμησε φῄσας: 


eum diceret : Stabant aulem. juxta crucem Jesu 
maler ejus, et soror matris ejus, Maria Cleopha, et 
Maria Magdalena *'. Nam Marism Jacobi et Josse 
matrem apud alios evangelistas nominatam, Dei- 
param et non aliam esse credimus. Quoniam enim 
ita dispositum et destinatum erat, ut οἱ divinus 
partus obumbraretur, et sanguinariis Judois non 
manifestaretur, quod circa ipsum tempus, quo ad 
lectum jugalem ducenda erat, virgo ex Spiritn 
sancto concepisset : quemadmodum Litteris man- 
datum est, quod et vir hujus et pater Jesu **-*! 
vocatus sit Joseph : eodein modo Jos ct Jacobi 
filiorum Joseph fabri ex prioribus nuptiis et prz 
mortua uxore puerilem 2tatem agentium mater 


Εἰστήχεισαν δὲ παρὰ τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ, 1 
µήτηρ αὑτοῦ, xal ἡ ἀδεῖφᾗ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, 
Μαρία ἡ τοῦ KAsóga καὶ Μαρία ἡ Μαγδαληνή. 
Μαριὰμ γὰρ τὴν Ἰαχώθδου, xai Ἰωσῃη μητέρα παρὰ 
τοῖς ἄλλοις εὑαγγελισταῖς ὠνομασμένην, τὴν θεοτό- 
xov εἶναι, xat οὐχ ἄλλην, πεπιστεύχαμεν. Καθάπερ 
γὰρ διὰ τὴν οἰχονομίαν καὶ τῷ ἐπισχιασθῆναί τὸν 
θεῖον τόχον, καὶ ph φανερωθῆναι τοῖς µιαιφόνοις 
Ἰουδαίοις παρ᾽ αὑτὺ τὸ µέλλειν ἐπὶ τὴν παστάδα 
ἄγεσθαι τὴν Παρθένον ἐκ Πνεύματος ἁγίου συλλαθεῖν 
ἀναγέγραπται' ὡς ἄνδρα ταύτης χρηµατίσαι τὸν 
Ἰωσὴφ, xai πατέρα τοῦ Ἰησοῦ * τὸν αὐτὸν τρόπον 
τοῦ Ἰωση xaX τοῦ Ἰαχώθου παἰδων ὄντων τοῦ τέχτο- 
νος "lusto, παιδιχὴν ἁγόντων τὴν ἡλιχίαν Ex προ- 


Deipara et appellabatur et nominabatur : Ίος ni- B ηγησαµένων γάμων xai προτετελευτηχυίας γυναιχ»ς, 


mirum obirectantes etiam Judzi de Servatore di- 
cebant : Án non hic est filius fabri ? Nonne mater 
ejus vocatur Maria, et fratres ejus Jacobus, et Jo- 


ses, el Simon, et Judas?* ? Atque. ideirco Joannes. 


quidem, ut qui libere divinam historiam conscri- 
beret, cam, quz stabat juxta crucem, id quod rc- 
ipsa erat, matrem Jesu appellavit : ceteri vero 
evangelist», qui multum circa dispositionem labo- 
raverunt, certo consilio matrem eam Jacobi et Jose 
appellaverunt ( hi enim primi erant, et insignes, 
filii Josephi ) hoc aperte significante Scriptura, 
quod liac dispositione et ordinatione atque inde 
eoncepta opinione absque periculo Maria passioni 
salutari intererat. Nam si vulgus cam esse virginem 
grivisset, perdita forsitan fuisset ab invidis Judzis. 
MReperias autem eam ,etiam unius solius filiorum 
Josephi matrem apud evangelistas nominatam esse 
Mariam Jacobi, et Mariam 3058. Marcus autem 
Jacobi parvi, et 4058 matrem cam vocavit, quoniam 
alter erat Jacobus Alphzi, magnus idcirco, quia 
duodecim apostolis connumeratus erat, Nam par- 
vus non erat de numero eorum. 


De illo autem aliquis fortassis haud immerito 
addubitaverit : quo pacto Servator discipulis par- 
tin per angelos, partim sua ipsius voce pollicitus, 
quod profectus in Galilieam eis appariturus esset **, 


µήτηρ ἡ Θεοτόκος προσηγορεύετό τε χαὶ ὠνομάζετο, 
Ταῦτά τοι xai βλασφημοῦντες χατὰ τοῦ Σωτῆρος 
Έλεγον οἱ Ἰουδαῖοι' Obx οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ céxto- 
voc vióc; οὐχ ἡ µήτηρ αὑτοῦ «Ἰόγεται Μαρία, xal 
οἱ áógAgzol αὐτοῦ, ᾽Ιάκωέος,χαὶ Toc, xal Σίμων, 
καὶ Ιούδας; Καὶ διὰ τοῦτο ὁ μὲν Ἰωάννης, xai 
παρὰ τῷ σταυρῷ ἑστῶσαν, ota. δῇ μετὰ παῤῥησίας 
θεολογῶν, ἐκ τῆς ἀληθείας αὐτῆς µπτέρα τοῦ Ἰτσοῦ 
προσηγόρευσεν * οἱ δὲ λοιποὶ τῶν εὐαγγελιστῶν τὰ 
πολλὰ περὶ τἣν οἰκονομίαν ἀσχοληθέντες, οἰχονομιχᾶς 
αὐτὴν μητέρα Ἰαχώδου χαὶ Ἰωσῃη προσηγόρευσαν : 
(οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ πρῶτοι xal ἐπίσημοι παἶδες τοῦ 
Ἰωσήφ)’ τοῦτο δηλοῦντος τοῦ λόγου σαφῶς, ὅτι μετὰ 
ταύτης τῆς οἰχονομίας, χαὶ τῆς ἐἑντεῦθεν ὑπονοίας, 
ὀχινδύνως ἡ Μαρία τῷ σωτηρἰῳ πάθει παρην. Ei γὰρ 
παρθένος ὑπεγινώσχετο τοῖς πολλοῖς, ὑπὸ τῶν βα- 
σχάνων Ἱουδαίων ἀπώλετο ἄν. "Εστι 6b αὐτὴν παρὰ 
τοῖς εὐαγγελισταῖς xal του ἑνὸς µόνου τῶν παίδων 
τοῦ Ἰωσὴῆφ ὠνομασμένην εὑρεῖν Μαρίαν τὴν Ἰαχώ- 
6ου, χαὶ Μαρίαν τὴν Ἰωση. 'Θ δὲ Μάρχος, Ἰαχώδου 
τοῦ μικροῦ καὶ Ἰωσῆ µητέρα αὐτὴν εἶπεν, ἐπείπερ 
ἦν ἄλλος Ἰάχωθος ὁ τοῦ ᾿Αλφαίου, διὰ τοῦτο μέγας, 
ὅτι τοῖς ἀποστόλοις τοῖς δώδεχα σννηρίθµητο. Ὁ γὰρ 
μιχρὸς οὐχ fiv αὐτοῖς ἐναρίθμιος. 

Ἐκεῖνο δὲ ἄν τις εἰχότως ἑπαπορήσειεν, πῶς ὁ 
Σιυτηρ ὑποσχόμενος τοῖς μαθηταῖς, τοῦτο μὲν xal 
διὰ τῶν ἀγγέλων, τοῦτο δὲ καὶ διὰ τῆς οἰχείας φωνῆν, 
ὅτι εἰς τὴν 1αλιλαίαν ἀφικόμενος ὀφθήσεται, ἑφάνη 


visus sit. Jerosolymis quoque promissum prestare. p τὴν ἐπαγγελίαν καὶ ἐν Ἱερουσαλὴμ πληρῶν. Κατὰ 


Nam secundum Lucam quidem in ipsa die resur- 
rectionis ipsis undecim congregatis 29: ut Joannes 
autem scribit, et in hoc ipso, et octavo die przsstat 
apparitionem stans in medio ac dicens, Pax vo- 
bis *', atque etiam Thoms se contrectandum prze- 
bens. Verum hoc liberalitatis et humanitatis divi- 
tias ostendit, non mendacii crimen continet. Non 
enim dixit, In Galilzea duntaxat me videbunt, ne- 
que verc ,erosolymis visus, nou apparuit in Galilea 
Sicuti promiserat ( hoc enim esset &tuos ser;nones 
falsos reddere mentiendo ), sed si et in Jerusalem 


*! Joan. xix, 95. 


96 sqq. ?' Joan. xx, 21 sqq. 


μὲν τὸν Λουχκᾶν ἐν αὑτῇ τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀναστάσεως — 
συνηθροισµένοις τοῖς ἔνδεχα * κατὰ δὲ τὸν Ἰωάννην, 
xal ἐν αὐτῇ xal ἐν τῇ ὀγδόῃ ἡμέρᾳ ποιεῖται τὴν ἐπι- 
φάνειαν, στὰς ἓν µέσῳ, καὶ λέγων, Εἱρήνη ὁμῖ», καὶ 
τῷ θωμᾷ φηλαφᾷν ἑνδιδοὺς ἑαυτόν. ᾽Αλλὰ τοῦτο φιλ- 
ανθρώπου φιλοτιμίας πλοῦτον παρίστησιν, οὐ φεύ- 
δονς ἔχει κατηγορίαν. Οὐ γὰρ εἶπεν, Ἐν τῇ Ταλ- 
λαΐᾳ µε ὄψονται µόνον, οὔτε μὴν ἓν Ἱερουσαλὴμ ge- 
γεὶς, οὐχ ὤφθη κατὰ τὴν Γαλιλαίαν ὡς ἐπηγγείλατο 
( τοῦτο γὰρ ἣν τὸ τοὺς οἰχείους ψεύσασθαι λόγους Y 
εἰ δὲ xa ἓν Ἱερουσαλὴμ ἀποχεχκλεισμένοις ἓν δωµα- 


11115 Matth, xvi, 39; Luc. iu, 48. ?* Marc, vi, 5... 35 Mattb. xxvi, Ἱ. 9* Luc, xxiv, 


649 


IN CIIRISTI RESURRECTIONEM ORAT. IT. 


65) 


τίῳ διὰ τὸν φόθον τῶν Ἰουδαίων ἐπεφάνη δεοµένοις A propter metum Judaorum conclusis in domicilio 


ςῆς αὐτοῦ παρουσίας, xal τὴν ἐπαγγελίαν ἐπλίρω- 
σεν ἓν τῇ Γαλιλαίᾳ φανεὶς, ἐχφυγεῖν ἔστι πᾶσαν χατ- 
ηγορίαν, ἀμφότερα γινόμενα φιλανθρώπως ἅμα xal 
ἀληθῶς. "Ego δὲ δοχεῖ πολλὴν ἔμφασιν ἔχειν τὸ el- 
ῥημένον παρὰ τῷ Ματθαίῳ περὶ τῶν μαθητῶν, τὸ, 
Ἵνα ἀπέλθωσυ εἰς τὴν D'aAclalay, χἀχεῖ µε 6yrov- 
ται. Πολλῶν γὰρ αὑτοῖς ἔσεσθαι ἐπιφανειῶν, πρὸς 
píav ὡς ἑξαίρετον παρὰ τὰς ἄλλας ἀποθλέπει τὰ 
tfc ἐπαγγελίας, καθ) fiv ἔμελλεν αὐτοῖς ἐπὶ τοῦ ὄρους 
φανῄσεσθαι. Τότε γὰρ προσεληλυθόσιν αὐτῷ καὶ προσ- 
κεχυγηχόσι, τινῶν ἀμφιδαλλόντων , μετ ἑξουσίας 
ἔφη θεοποεποῦς, ᾿Εδόθη µοι πᾶσα éCovcía ἐν οὐὗ- 
ρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς. "A γὰρ εἶχε φυσιχῶς ὡς θεὸς , 
ταῦτα λέγεται λαμθάνειν ὡς Ὑενόμενος ἄνθρωπος 


adventuque et praesentia sua opus habentibus ap- 
paruit, et promissum prastitit in Galilea quoque 
visus, cum utraque benigne juxta ac vere accide- 
rint, effugere licet omnem criminationem. Mihi au- 
tem magnam ac latentem videtur in se continere 
significationem, quod apud Matthzeum dictum est 
de discipulis, nempe, Ut abeant in Galilgam, atque 
ibi me videbunt**. Cum enim futurum esset, ut $2- 
pius eis appareret, ad unam tanquam pracipuam 
et prater czteras eximiam opparitionem spectant 
verba promissionis, juxta quam appariturus erat 
eis in monte. Nam tunc cum accessissent et ado- 
rassent eum , quibusdam ambigentibus, cum au- 
ctoritate plena majestatis divine dixit : Data est 


οἰχονομιχῶς. Διὸ xal ἔλεγε' Δόξασόν µε cv, Πάτερ, B wihi potestas omnis in coo etin terra, Nam quz 


παρὰ σεαυτῷ τῇ δόξῃ, ᾗ εἶχον πρὸ τοῦ τὸν κό- 
σµον εἶναι παρὰ col. El γὰρ μὴ εἶχεν αὐτὴν ἰδίαν 
ὡς θεὸς, τῶν ἀδυνάτων ἣν αὐτὸν ταύτην, ὡς ἆλλο- 
τρίαν λαθεῖν, τοῦ θεοῦ χαὶ Πατρὸς διὰ του Προφήτου 
λέγοντος, Th» δόξαν µου écép οὗ δώσω. Καὶ ἔπι- 
Φέρει λοιπὸν τὰ ῥήματα, δι ὧν ἔμελλον thy οἰχουμέ - 
νην ὅλην σαγηνεύειν, χαὶ by. οἷς ἐστιν ἅπαν τὸ τῆς 
εὐσεδείας µυστήριων. Πορευθέντες γὰρ, φησὶ, pa- 
θητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς 
τὸ ὄνομα τοῦ Παερὸς, xal τοῦ Yicv, xul τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα 
ὅσα ἐν ετειλάμην ὑμῖν. Καὶ προστίθησι λοιπὸν «à 
οὐ τέλος τῶν ῥημάτων τούτων xal τὴν ἔχδασιν ἐγ- 
γυώµενα; Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς 


naturaliter habebat tanquam Deus, hzc dicitur 
accipere tanquam homo certo consilio fectus. 
Quamobrem etiam dicebat : Glorifica me, Pater, 
apud temetipsum gloria, quam habebam antequam 
mundus esset apud te **. Nisi enim hanc propriam 
haberet, ut Deus, fieri non posset, ut eam tan- 
quam alienam acciperet, Deo et Patre per prophe- 
tam dicente: Gloriam meam alieri non dabo *!. Ac 
deinde adjungit verba, quibus totum orbem terra - 
rum babitatum capturi et quasi irretituri erant, et in 
quibus consistit universum mysterium pietatis. Εκ - 
tes enim, inquit, docete omnes gentes, baptizantes eos 
in nomine Patris, εἰ Filii, et Spiritus sancii, docentes 
eos servare omnia, qua praecepi vobis **. Ac dein- 


ἡμέρας, ἕως τῆς cvresAslac τοῦ αἰῶνγος. Ἁμήν. C ceps adjicit ea quibus finem horum verborum et 


AX ταῦτα ἔλεχεν, ᾽Απαγγείατε εοῖς ἆδ'ιΊφοις 
pov, Ίνα ἁπέλύωσιν εἰς τὴν l'aAulalar, κἀχεῖ pe 
ὄγψονται. Πρὸς ταύτην τὴν ὅψιν, ὡς ἰδίαν τινὰ καὶ 
ἐξαίρετον, ὡς ἔφην, ἀποτεινόμενος, fjv αὐτοῖς μᾶλλον 
xai δι ἑτέρων ῥημάτων προεµήννεν, à τοῖς εὐαγγε- 
λιχοῖς γράµµασιν οὐκ ἐμφέρεται. El γὰρ μὴ τούτο 
Rv, οὐχ ἂν εἶπεν ὁ Ματθαῖος - Οἱ δὲ &rÓexa μαθηταὶ 
ἐπορεύθησαν εἰς τὴν Γα.1ιλαίαν εἰς τὸ ὄρος, οὗ 
ἑτάξατο αὐτοῖς ὁ 'IncoUc: οὖδα μοῦ τῶν Εὐαγγελίων 
ἐπὶ τοῦ ὄρους ὑποσχομένου τοῦ Κυρίου ποιεῖσθαι τὴν 
ἐπιφάνειαν. Ἐπεὶ πρὺ ταύτης τῆς θέας τῆς bv τῷ 
δρει, καὶ ἐπὶ τῆς θαλάττης αὑτοῖς τῆς Τιδεριάδος, 
ἔτις ket τῆς Ι αλιλαίας, ἑφάνη τὸν ἀριθμὸν οὖσιν 
ὑπτά : Πέτρῳ χαὶ θωμᾶ, xai Ναθαναὴἡλ, xai τοῖς 
υἱοῖς Ζεθεδαίου, xaX ἄλλοις δύο τῶν μαθητῶν, ὡς 
Ἰωάννης συνέγραφεν. ᾽Αλλὰ πρὸς τὸ ὄρος ἀπέθλεπεν, 
OD ἐτάξατο αὐτοῖς d Ἰησοῦς, τὸ, Káxsi µε ὄψονται, 
ἑηλαδὴ θεοκρεπῶς ἐντελλόμενος, Πορευθέντες pa- 
θηεεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζογτες αὐτοὺς εἰς 
τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος. Καὶ γὰρ οὐδὲ ἀπὸ σχοποῦ µοι δοχεῖ τὸ 
ἐν τῷ ὄρει τῆς Γαλιλαίας xaX μὴ ἑτέρωθέ που ταῦτα 
εἰρῆσθαι τὰ ῥήματα. Γαλιλαία γὰρ, ἡ Καταχυιστὴ 
τὴ Ἑλλάδι γλώττῃ ἑρμηνεύεται. Διὸ καὶ Τελγὲλ ὁ 
τροχὸς ὀνομάζεται. Καθάπερ οὖν ἐξ ὄρους ὑψηλοῦ 


* Matth. xxviii, 7. 
5 μμ. 16. 


ῬΘλτνοι. Οκ. XLVI. 


Τρια. 18. ** Joan. xvii, 5. 


eventum spondet. Kt ecce ego vobiscum sum omni- 
bus diebus usque ad consummationem seculi. Amen. 
Propterea dicebat : HRenuntiate fratribus meis ut 
abeant in. Galileam, atque ibi me videbunt 9. Ad 
hanc apparitionem, tanquam propriam quamdam 
atque precipuam, ut dixi, respiciens : quam magis 
eliam eis per alia verba predixerat , qux in evar. 
gelicis scriptis non continentur. Nisi enim hoc ita 
essct, non dixisset Matthzeus : Undecim autem apo- 
stoli abierunt in Galileam, in montem ubi  consti- 
tuerat. eis Jesus** : cum nusquam in Evangeliis 
pollicitus sit Dominus in monte se facturum esse 
apparitionem. Nam ante hanc apparitionem quz in 
monte accidit, etiam ad mare quoque Tiberiadis, 
quod est Galile:e, apparuit illis, qui septem nu- 
mero una erant , Petro nimirum, Thomz, Natba- 
naeli, et filiis Zebedai, aliisque duobus ex disci- 
pulis, ut Joannes scriptum reliquit. Verum ad 
montem, ubi constiluerat eis Jesus, respiciebat illud 
verbum, Ibi me videbunt, divine majestatis plena 
videlicet oratione mandans et przcipiens. Euntes, 
docele omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, 
ει Filii, εἰ Spiritus sancii. Etenim nec abs re qui- 
dem mihi, nec extra propositum videtur, quod in 
monte Galilxze, et non aliquo alio loco hzc verba 


* fsa. χε, 5... '* Mattn. xxvi, 19, 90. ** ibid. 7. 


9X 


631 


S. GREGOHIL NYSSENI 


652 


dicta fuerunt. Nam Galilaea lingua Graeca xavaxu- A τοῦ Σωτηρίου στόµατος προενεχθέντα ταῦτα τὰ ῥή- 


λιστή, id est, devoluta, sive devolubilis interpreta- 
tur, unde etiam Gelgel Ποία nominatur. lgitur velut 
ex monte excelso, Salvatoris videlicet ore prolata 
haec verba, το in. modum, in orbem terrarum 


pata, δίχην τροχοῦ χατὰ τῆς οἰχουμένης ἐχυλίσθη, 
xai πᾶσαν ἑπέδραμεν  χαὶ ἑδαπτίσθησαν ἅπαντες, 
xaX τὰ ἔθνη καὶ πόλεις, Elc τὸ ὄγομα τοῦ Πατρὸς 
xal τοῦ Ylov καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 


habitatam devolata sunt, et omnem percurrerunt ; atque universi baptizati sunt, et gentes, οἱ civitates, in 


nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 
Caeterum his verbis auditis, discipuli ad nullam 
gentem statim profecti sunt, sed manserunt Jeru- 
salem usque ad Pentecosten, exspectantes adven- 
rum et praesentiam Spiritus sancti, qui in igneis 
linguis: ad eos accessit. Nam cum ita variis modis 
cis ad quadraginta dics apparerct, et congregaret 
in unum, quemadmodum Lucas ait in principio 
libri Actorum *5, przcipiebat et mandabat ne ab 


Αλλά τούτων ἀχούσαντες τῶν ῥημᾶτων οἱ µαθη- 
cai, πρὸς οὐδὲν ἔθνος ἐπορεύθησαν εὐθέως, ἀλλ) 
ἔμενον ἐν Ἱερουσαλὴμ µέχρι τῆς Πεντηχοστῆς, 
ἀναμένοντες τὴν ἑνδημίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ficu; 
αὐτοῖς kv πυρἰναις ἐπεφοίτησε γλὠσσαις. Ob γὰρ 
αὑὐτοῖς ἐπὶ τεσσαράχοντα ἡμέρας διαφόρως φαινόµε- 
vog xal συνανλιζόµενος, Ti φησιν kv ἀρχῃ τοῦ βιθλίο 
τῶν Πράξεων ὁ Λουχᾶς Ἐνετέλλετο καὶ παρήγγελλε 


Jerosolymis discederent , sed ut exspeciarent promis- py λέγων, 'Azó Ἱεροσοξύμων μὴ χωρίᾷσθαι, ἁλ]ὰ 


sum Patris, de quo (inquit) audistis ex me, quoniam 
Joahnes quidem aqua baptizavit , vos autem bapti- 
zabimiui Spiritu sancto. Admudum autem puichre , 
μὴ χωρίζεσθαι (id sonat Latine ne separarentsr vel 
disjangereniur ), hoc est, ne longe distarent, neu 
procul abessent, non autem dixit, ne prorsus 
exirent ex Jerusalem. Nam qua ratione hoc dictu- 
rus fuisset, qui praeceperat eis, ut in Galileam 
venirent * Quod autem in line Evangelii Luce di- 
ctum est : Et accidit dum óenediceret eis, discessit 
ab eis, et tollebatur in celum **. ltemque quod 
apud Marcum scriptum est : Ac Dominus quidem, 
postquam locutus fuisset eis, assumptus est in cat- 
ium , et sedit a dextris Dei "' : intelligendum est, 
accidisse quadragesimo die, secundum id quod in 
Actis memorie proditum cst. Quz enim breviter et 
eoncisiin in Evangeliis dixerunt , hzc latiore narra- 
tione explicantur et declarantur. Hzc sunt , que in 
evangelicis lectionibus Dominic noctis continen- 
tur, quz ignorantem perturbare possint, quz etiam 
vobis tanquam debitum dependimus : vos autetn quie 
facturi sitis hzec audientes , erubesco dicere, con- 
siderans concursum ad spectaculum , rabien«que 
multitudinis. Prebeat autem nobis Dominys virtu- 
tem ad declinandum a malo' et ad bonum facien- 
dum per gratiam atque benignitatem Domini οἱ Dei 
et Servatoris nostri Jesu Christi : cui gloria et im- 
perium cum [Patre et ] Spiritu sancto, nonc et 
semper, et in saecula seculorum. Amen. 


ORATIO ΠΙ. 


De sacro [esto Pascha et de Resurrectione , habita in 
magna die Dominica. 


Pauperes homines, qui dies festos amant , et cum 
lubenti ac parato animo, tum habitu cultuque splen- 
dido conventus ac celebritates frequentant , etsi de 
àuo sibi suppeditare sumptus ad eam, cui stu- 
dent, elegantiam non possunt, 4 notis tamen alque 
propinquis omnem magnificum ac pretiosum — or- 
natum corrogantes, efficiunt, ut nihil sibi desit 
ad presentem usum. Quod mihi quoque praesenti 


*5 Act. 1, 4, 5... "* Luc. xxiv, οἱ. 


Marc. xvi, 19. 


περιµένειν τὴν éxarreA(av τοῦ Παερὸς, ἣν ἡκοέ- 
σατέµου, ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐδάπτισεν ὕδαει, ὑμεῖς 
δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πγεύματι ἁγίῳ. Καλῶς δὲ 
ἄγαν τὸ μὴ χωρίζεσθαι, τοῦτό ἐστι μὴ μαχρὰν àg- 
ἱστασθαι, μηδὲ πόῤῥω γίνεσθαι, καὶ οὐχ εἶπε ph. 
ἐξιέναι τὸ παράπαν τῆς Ἱερουσαλὴήμ. Πῶς Υδρ 
ἔμελλε τοῦτο εἰπεῖν, ὁ προστάξας αὐτοῖς εἰς τὴν 
Γαλιλαίαν ἐλθεῖν; Καὶ τὸ εἰρημένον δὲ kv τῷ τέλει 
τοῦ Εὐαγγελίου τῷ Aouxd- Καὶ ἐγένετο àv τῷ εὖ- 
Joreiv αὐτὸν αὐτοὺς, διέστη ἁπ' αὐεῶν, καὶ dr- 
εφέρετο &lc τὸν οὐρανόν. Ὁμοίως δὲ χαὶ τὸ παρὰ 
τῷ Μάρχῳ γεγραμμένον᾽ Ὁ μὲν οὗν Κύριος μετὰ 
τὸ «ἑαλΐῆσαι αὐτοῖς, ἀνελήφθη slc τὸν οὐρανὸν, 
καὶ ἐκάθισεν ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ. νοητέον ἐν τῇ 


C τεσσαραχοστῇ ἡμέρᾳ Υεγενῆσθαι, κατὰ τὸ ἐν ταῖς 


Πράξεσιν ἱστορημένον. *À γάρ ἐπιτεμόντες ἓν Εὐαγ- 
γελίοις εἰρήκασι, ταῦτα τῷ πλάτει τῆς ἱστορίας 
ἑξαπλοῦται xal σαφηνίζεται. Ταῦτά ἐστι τὰ cu 
εὐαγγελιχοῖς ἀναγνώσμασι τῆς Κυριαχῆς νυκτὺς 
περιεχόμενα, xal θορυδεῖν τὸν ἀγνοοῦντα δυνάµενε, 
ἃ xai ὡς χρέος ὑμῖν χατεθέμεθα. ὑμεῖς δὲ «ive 
ποιεῖν ὀφείλετε τούτων ἀκούοντες., ἐρυθριῶ λέχειν, 
τὸν ἐπὶ τὰς θέας δρόµον xaX «ἣν λύσσαν τῶν πολλῶν 
λογιζόμενος. Παράσχοι δὲ ἡμῖν ὁ Κύρυος δύναμιν, εἰς 
τὸ ἐχχλίνειν ἀπὸ κακοῦ, xal ποιεῖν ἀγαθὸν, χάριτι 
καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου xal θεοῦ καὶ Zwthpo; 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ’ i dj δόξα xaX τὸ χράτος σὺν 
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xai ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας 
τῶν αἰώνων. Αμήν, 


ΛΟύΓΟΣ.Ὀ 

Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, xal πθρὶ τῆς ἀἁναστάσεως, 

* UIT CI perdi Κυριακή 

Οἱ πένητες τῶν ἀνθρώπων, φιλἐορτοί τε χαὶ κρο- 
θύμῳ τῇ ψυχῇ, καὶ γαύρῳ τῷ σχήµατι, τὰς κενη” 
γύρεις χατασπαξόµενοι, χἂν ἑαυτοῖς μὲ ἑπερχῶσιν 
εἰς τὴν σπουδαξοµένην φαιδρότητα, παρὰ τῶν οἰκείων 
xai γνωρίµων πᾶσαν πολυτέλειαν ἑρανιζόμενοι, ἆνεν- 
δσεῖς ἑαυτοὺς εἰς τὴν προχειµένην χρείαν παρεσχευά- 
ζουσιν. Ὅπερ δοχῶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἡμέραν πό 
σχειν ἐγώ. Οὐδὲν γὰρ ἔχων μεγαλοπρεπὲς tv ταῖ 





6^5 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. πι. 


651 


περοχειµέναις εὐφημίαις map' ἐμαυτοῦ συντελεῖν πρὸς A, die accidere videtur. Cum enim ipse nibil pracla- 


τὴν ἱερὰν ᾠδὴν, fiv ἁρτίως fioxpsv, χαταφεύξομαι. 
Ἐχεῖθεν δὲ, ταῖς ἀφορμαῖς χρησάµενος, ἁποτίσω τὸ 
χρέος τῇ Γραφιχῇ λέξει προσυφἠνας χαὶ τὰ ἐμὰ, 
εἴ τινα ἄρα xaX τυγχάνει παρὰ τῷ πένητι δούλῳ τῆς 
εἷς τὸν Δεσπότην εὐχαριστίας ἐγχώμια. Ἔλεγε τοί- 
νυν ἀρτίως ὁ Δαθὶδ, καὶ ἡμεῖς μετ ἐχείνου Alvercs 
τὸν Κύριον, πάντα τὰ ἔθνη, ἐπαινέσατε αὐτὸν, 
πάντες οἱ «Ἰαοί. Πάντα τὸν ἐξ ᾿Αδὰμ ἄνθρωπον πρὸς 
τὸν Όμνον χαλεῖ, µηδένα χαταλιμπάνων ἔξω τῆς 
χλήσεως * ἀλλά τοὺς Ἑσπερίους, τοὺς Ἑφους, τοὺς 
παρ᾽ ἑχάτερα, εἴ τις ἄρχτου γείτων χαὶ τῆς µεσημ- 
6ρίας ἔνοιχος, ὁμοῦ πάντας δημαγωχεῖ τῷ φαλμῷ. 
Καὶ ἀλλαχοῦ μὲν ἀπὸ µέρους τισὶ τῶν ἀνθρώπων 
προσδιαλέγεται, ἢ τοὺς ὁσίους χαλῶν, ἣ τοὺς παΐδας 


rum atque magnificum a me ipso possim ad pro- 
positas laudes concelebrandas conferre, ad sacram 
cantionem , quam paulo ante concinuimus, coi- 
fugiam : atque inde argumento atque occasione 
sumpta dictioni Scripture mea quoque conjungens 
et quasi attexens, solvam zs alienum : 8i modo 
etiam aliqu: pauperi servo ex animi gratitudine 
erga dominum suum profectae laudes suppetunt. 
Dicebat igitur paulo ante David , et nos una cum 
illo : Laudate Dominum, omnes gentes, laudate 
eum , omnes populi *. Omnem hominem ab Adanio 
usque, neminem prztermittens quem non invitet , 
ad hymnum vocat; sed occidentales , orientales , 
et si quis cirea alterutros, vel septentrionibus 


«ρὺς ὕμνον Eyelpuv* ἐπὶ δὲ τοῦ παρόντος ἔθνη xoi p vicinus, vel meridianarum partium incola est, 


λαοὺς τῷ φαλτηρίῳ συνάχει. "Όταν γὰρ, χατὰ τὸν 
Ἱλπόστολον, παρελύθη τὸ σχΏμµα τοῦ χόσµου τούτου, 
βασιλεὺς δὲ xa Geb; ἐπεφάνη πᾶσιν ὁ Χριστὶς, πᾶ- 
σαν φυχὴν ἄπιστον πληροφορήσας, xat γλῶσσαν βλάσ” 
Φημον χαλινώσας, στήση δὲ Ἑλλήνων τὴν µαταιό- 
«ητα, χαὶ Ἰουδαίων τὴν πλάνην, καὶ τῶν αἱρέσεων 
«hv ἁδάμαστον γλωσσαλγίαν  τὀτε δη, τότε πάντα 
τὰ ἔθνη καὶ οἱ ἁπ᾿ αἰῶνος λαοὶ ὑποχύψαντες, ἅμα- 
yov τὴν προσχύνησιν ἀναπέμψφουσιν , xat θαυμαστή 
€t; ἔσται συμφωνία δοξολογίας, τῶν μὲν ὁσίων συν- 
4θως ὁμνούντων, τῶν δὲ ἀσεθῶν, ££ ἀνάγχης ἴχε- 
- τενόντων. Καὶ τότε ἀληθῶς ὁ ἐπινίχιος ὄμνος συµ- 
Φφώνως παρὰ πάντων ἀσθήσεται, xal τῶν χρατη- 
Φέντων xaX τῶν νικησάντων ' τότε xal ὁ τῆς ταραχῆς 


simul omnes allicit et invitat hoc psalmo. Atque 
alias quidem speciatim nonnullos homines appel- 
lat, aut sanctos vocans, aut pueros ad bymnum 
excitans : in przsenti vero gentes ac populos psal- 
terio cogit in unum. Cum enim, ut Apostolus ait *, 
figura hujus mundi transierit, rex vero ac Deus 
Christus, omni anima incredula ad plenam fidein 
ac certam cognitionem traducta, linguaque male- 
dica cohibita atque frenata, omnibus apparuerit ; 
inhibuerit item Grecorum vanitatem , et Judzo- 
TUm errorem, et hereseon indomitum lingue mor- 
bum. Tunc nimirum, tunc omnes gentes , et qui a 
seculo usque sunt populi procumbentes consen- 
tientem et concordem adorationem przstabunt , et 


ὁκαίτιος ὁ «kv τοῦ Δεσπότου φαντασθεὶς ἀξίαν, µα- C admirabilis quidam concentus et consensus glorifi- 


στιγίας οἰχέτης ὀφθήσεται πᾶσι, rap! ἀγγέλων πρὺς 
«ἣν τιµωρίαν συρόµενος, xal πάντες οἱ τῆς ἐχείνου 
παχίας ὑπηρέται καὶ συνεργοὶ, ταῖς πρεπούσαις xo- 
λάβεσι χαὶ δίχαις ὑποθληθήσονται/ εἷς δὲ φανήσεται 
βασιλεὺς xat χριτὴς, χοινὸς Δεσπότης παρὰ πάντων 
ὁμολογούμενος * ἡσυχία δὲ ἔσται κατεσταλµένη, ὥσ- 
περ ὅταν ἄρχοντος ἐπὶ βήματος καθηµένου , ὁ μὲν 
κήρυξ ὑποσημαίνῃ τὴν ᾿σιωπὴν, οἱ λαοὶ δὲ καὶ ὄψιν 
xai ἀχοὴν αυντείναντες,τὴν τῆς δηµηγορίας ἀκρόασιν 
ἀναμένωσιν. Διὰ τοῦτο, Αἰνεἴεετὸν Κύριον, πάντα τὰ 
ὄθνη, éxawécace αὐτὸν, πάντες οἱ Aaot. Αἰνέσατε 
ὥς δυνατὺν͵, ἑπαινέσατε ὡς φ,λάνθρωπον ὅτι πεσόντας 
χαὶ νεχροὺς ὄντας αὖθις ἑζωοποίησε, xal τὸ πονῆη- 
σαν σχεῦος ἀνενεώσατο πάλιν, xal τὴν ἐν τοῖς τάφοις 
τῶν λειψάνων ἀηδίαν εἰς ζῶον ἄφθαρτον φιλανθρώ- 
πως ἑμόρφωσε, καὶ φυχὴν τὴν πρὸ τεσσάρων χι- 
λιάδων ἑτῶν χαταλιποῦσαν τὸ σῶμα, ὡς éx μακρᾶς 
ἀποδημίας, εἰς ἰδίαν οἰχίαν ἁπανήῆγαγεν, οὐδὲν ἀπὸ 
χρόνου xaX λήθης ξενιζομένην πρὸς τὸ ἴδιον ὄργανον, 
ἀλλὰ θᾶττον ἐπ᾽ αὐτὸ χωροῦσαν, ἡ ὄρνις ἐπὶ τὴν xa- 
λιὰν τὴν οἰχείαν καθίπταται. 


cationis erit, sanctis quidem more solito laudes 
dicentibus , impiis: autem ex necessitate suppli- 
cantibus. Et tunc revera victori: carmen consen- 
tienter ab omnibus canetur tam victis, quam vi- 
etoribus, tum etiam servus ille verbero ος au- 
ctor, qui sibi domini sui dignitatem imaginatione 
swnpserat et arrogaverat, videbitur omnes admo- 
nens, dum ab angelis ad supplicium trabetur, et 
emnes illius nequitiz: ministri et socii debitis sup- 
viciis ac ponis afficientur : unus autem rex ac 
judex apparebit, quem omnes communem Domi- 
num esse confiteantur : quies item erit atque si- 
lentium , quemadmodum fieri solet, cum pro tri- 
bunali sedente praetore przco silentium indicit, et 


D populi auribus et oculis simul intenti concionantis 


vocem exspectant. ldcireo , Laudate Dominum , 
emnes gentes , laudate eum , omnes populi. Laudate 
tanquam potentem, laudate tanquam benignum et 
humanum : quoniam eos qui cecidezant et mortui 
fuerant, rursus vite restituit, vas fractum de in- 
tegro renovavit, situm atque injucunditatem reli- 


quiarum, que in sepulcris erant, ad animal incorruptibile benigne redegit, animam quz ante 
quatuor millia annorum corpus reliquerat, veluti ex longa peregrinatione ad suum domicilium reduxit, 


eamque non pra spatio temporis et oblivione quasi peregrinam erga suum instrumentum affectam, sed 
eius ad id tendentem, quam avis ad nidum suum devolat. 


Εἴπωμεν γὰρ τὰ οἰχεῖα τῆς ἑορτῆς, ἵνα ἀχολούθως Dicamus enim ea αι proprie ad festum per. 


-5 Psal. cxvi, 1... * 1 Cor. vu, 91. 


655 


S. GREGORII NYSSENI 


656 


tinent, ut ad ipsas res accommodate et conve- A xal προσφυῶς τοῖς πράγµασιν ἑορτάσωμεν. Τὸ γὰρ 


nienter feriemur. Nam quod iniproprium est οἱ 
alienum , praeterquam quod nihil prodest , res est 
inordinata, incomposita atque absurda, mon so- 
lum in iis orationibus , qux? de religione ac pietate 
habentur, verum etiam in externis, et iis quz ad 
mundanam pertinent sapientiam. Quis enim estora- 
tor ita stultus adeoque ridiculus, qui ad nuptias 
hilaritate οἱ jucunditate plenas vocatus, relicto 
apto et jucundo genere orationis, quod .accommo- 
.datum sit, ac quasi congratuletur hilaritati ac fe- 
slivitati conventus, tristia quadam carmina alque 
lugubria pronuntiet, et ex tragoedia pelitas cala- 
mitates in convivio nuptiali οἱ in thalamo occinat ? 
Aut ex contrario mortuo alicui justa exsequi et 


ἀνοίκειον χαὶ ἀλλότριον πρὸς τῷ μηδὲν ὠφελεῖν, 
ἅταχτόν ἐστι xal ἀλλόχοτον, οὖκ ἓν τοῖς περὶ θρτ- 
σχείας χαὶ εὐσεθείας λόγοις, ἀλλὰ χαὶ ἐπὶ τῶν ἔξωθεν 
καὶ τῆς τοῦ κόσμου σοφίας. Τίς γὰρ οὕτως ἀνόητος 
ἡ ὑπερχγελοῖος ῥήτωρ, ὡς χληθεὶς εἰς φαιδρότητα 
γάμου ἀποστῆναι μὲν τῶν ἁρμηδίων λόγων χαὶ γλα- 
φυρῶν συνευπαθούντων ταῖς τῆς πανηγύρεως χάριαι, 
Υπερὰ δὲ µέλη θρηνεῖν καὶ τὰ Ex τραγῳδίας χαχὰ 
τῶν παστάδων κατολοφύρεσθαι; ἢ τὸ ἔμπαλιν ἑπι- 
ταχθεὶς Ev τῶν τετελεντηχότων τὰ νενοµισµένα τε- 
λεῖν, ἐπιλαθέσθαι μὲν τοῦ πάθους, φαιδρύνεσθαι δὲ 
πρὸς τὸν χατηφείας γἐέµοντα σύλλοχον; El δὲ ἐν τυῖς 
ἐγχοσμίοις xaXbv ἡ τάξις χαὶ ἐπιστήμη, πολλῷ δήπου 
πλέον bv. τοῖς µεγάλοις χαὶ οὐρανίοις ἁρμοδιώτερον. 


orationem funebrem babere jussus, oblitus pr P Χριστὸς τοίνυν ἀνέστη σήμερον ὁ 8ebc, 6 ἁπαθὴς, ὁ 


sentis casus, jucundum se praebeat cet hilarem 
apud moestitia plenum conventum? Quod si in rebus 
mundanis res decora est ordo atque scientia, 
multo profecto magis eam observari convenit in 
rebus magnis atque coelestibus. Christus igitur 
nobis resurrexit hodie Deus, calamitatibus et ca- 
sibus amplius non obnoxius, immortalis (Ac sub- 
siste parumper tu, ethnice, omisso .petulanti ac pro- 
Aervo risu, quoad omnia audiveris) non ad neces- 
sitatem casuum , vel de colo descendere coactus, 
vel resurrectionem tanquam inexspectatum ino- 
;pinatumve beneficium preter spem adeptus, sed 
qui novisset -omnium rerum finem , atque ita ini- 
tium fecisset, ut qui in oculis divinitatis haberet 
propositorum cognitionem , et priusquam de coelo 
descenderet, videret et gentium perturbationem et 
duritiam Israelis, et Pilatum pro tribunali sedere , 
et Caipham vestem sibi discindere, et seditiosam 
plebem ira inflammari, et Judam prodere, et Pe- 
irum propugnare, et paulo post seipsum per resur- 
Tectionem ad gloriam immortalitatis transformare: 
ac quidquid futurum erat, cognitione prascri- 
ptum habens, nou distulit beneficium homini prz- 
slare, neque in longiorem diem contulit earum 
rerum adininistrationem , sed quemadmodum illi, 
qui debilem aliquem ab impetu torrentis δὲ vora- 
ginis rapi vident, licet haud ignorantes quod fleri 
possit, uL «πο torrentis ipsi quoque involvantur, 
et lapidum, Quos secum aqua rapit atque provebit, 
ictibus ledantur, tamen pra misericordia periclitan- 
tis ingredi non gravantur : ita Servator noster hu- 
manus ultro ac sponte sua contumeliosa et ignomi- 


ἀθάνατος (xaX μικρὸν ἐπίσχες 6 ἐθνιχὸς, παρεὶς xbv 
προπετῃη γέλωτα, μέχρις ἂν πάντων ἀκούσῃς)λ, οὐ 
πρὸς ἀνάγχην παθὼν, οὐδὲ τὴν ἐξ οὐρανῶν χάθοδον 
βιασθεὶς, οὐδὲ τὴν ἀνάστασιν ὡς ἀπροσδόχητον εὗερ- 
γεσίαν παρ᾽ ἑλπίδας εὑρὼν, ἀλλ᾽ εἰδὼς πάντων τῶν 
πραγμάτων τὸ τέλος, xat οὕτω τὴν ἀρχὴν ποιησά- 
µενος, ἔχων ἐν ὀφθαλμοῖς τῆς θεότητος τῶν προχει- 
µένων τὴν γνῶσιν, xal πρὶν ££ οὐρανῶν κατελθεῖν, 
βλέπων xal τῶν ἐθνῶν τὴν ταραχὴν, καὶ τοῦ "Iapatà 
τὴν σχληρότητα, xal Πιλάτον προχαθήµενον, xai 
Καϊάμαν αὐτῷ τὴν ἐσθῆτα περισπαράσσοντα, καὶ τὸν 
στασιώδη δῆμον φλεγμµαίνοντα, xal Ἰούδαν προδι- 
δόντα, xal Πέτρον ὑπερμαχόμενον, xai μετ ὀλίγον 
ἑαυτὸν τῇ ἀναστάσει εἰς δόξαν ἀφθαρσίας µεταµορ- 
φούμενον * xal πᾶν τὸ μέλλον ἔχων ὑπογεγραμμένον 
τῇ Υνώσει, οὐχ ἀνεδάλετο τὴν cl, τὸν ἄνθρωπον 
χάριν, οὐδὲ ὑπερέθετο τὴν οἰκονομίαν ' ἀλλ ὥσπερ 
οἱ τὸν ἀσθενη παρὰ χαράδρας συρόµενον βλέποντες, 
εἰδότες ὡς ἔστι καὶ βορδόρῳ τοῦ χειµάβῤῥου ἔνειλη- 
θῆναι, xai τῆς πληγῆς ἀνασχέσθαι τῶν λίθων τῶν 
συνωθουµένων παρὰ τοῦ ὕδατος, ὅμως διὰ τὸ συµ- 
παθὲς τὸ περὶ τὸν χινδυνεύοντα οὐχ ὀχνοῦσι τὴν 
εἴσοδον" οὕτω xal ὁ φιλάνθρωπος ἡμῶν Σωτὴρ, 
ἐθελοντῆς ὑδριστικὰ xaX ἄτιμα χατεδέξατο, ἵνα τὸν 
ἐξ ἁπάτης ἀπολλύμενον σώσῃ, χκατηλθεν εἰς sb 
βίον, ἔπειδῃ προῄδει καὶ τὴν ἄνοδον ἔνδοξον. ἸΑπο- 
Üavety τῷ ἀνθρωπίνῳ ἑαυτὸν συνεχώρησεν, ἐπειδὴ 
xal τὴν ἔγερσιν πρλεγἰνιωσχεν. 00 γὰρ ὡς εἷς τῶν 
κοινῶν ἀνθρώπων, ῥιψοχκινδύνως ἑτόλμα τῇ ἁδηλίᾳ 
τοῦ μέλλοντος ἐπιτρέπων τὴν ἔχδασιν, ἀλλ ὡς θεὺς 
ᾠκονόμει τὸ προχείµενον, ἐπὶ ῥητῷ xal ἐγνωσμένφ 
τῷ τέλει. 


niosa suscepit, ut eum qui (raude perierat, servaret, descendit in mundum, quoniam previdebat etiam glo 
riosum ascensum. Mori se generi humano permisit, quoniam resurrectionem quoque przsentiebat, et animo 
praevidebat. Non enim sicuti unus ex vulgaribus bominibus temere sese periculis objiciebat, incertitudisi 


futuri eventus rem committens , sed tanquam Deus rem propositam certo destinatoque fine regebat. 


Hec igitur est dies , quam fecit Dominus, exsul- 
{επικ et. letemur in ea*, non ebrietatibus et co- 
messationibus, nou choris et debacchationibus 
insanis, sed divinis ac Deo convenientibus cogita- 
liombus. Iodie universum orbem terrarum videre 


* Psal. cxvii, 94. 


Abtn τοίνυν ἡ ἡμέρα, ἦν ἐποίησεν ὁ Κύριος 
ἁγα.λλιασώμεθα xal εὐφρα»θῶμεν» ἐν αὐτῇ, μὴ 
µέθαις καὶ χώµοις, μὴ χοροῖς χαὶ παροινίαις, ἀλλά 
ταῖς θεοειδέσιν ἑννοίαις. Σηµερον ἅπασαν τὴν οἴχου- 
µένην ἔστιν ἰδεῖν ὡς ulav οἰχίαν εἰς σωμφωνίαν Evi 


657 


IN CRRISTT RESURRECTIONEM. ORAT. iif. 


C28 


πράγματος συγχυθεῖσαν. τοῦ κατὰ συν/θειαν πρά- A licet, perinde acsi una domus esset , in unius rei 


Υµατος, βετασχευασθεῖσαν δὲ ἑνὶ συνθήματι εἰς τὴν 
απουδὴν τῆς εὐχῆς. AL λεωφόροι τοὺς ὁδοιπόρους οὐκ 
ἔχουσι᾽ θάλασσα σήμερον ναυτῶν xal πλωτήρων 
ἔρημος ' γεωργὸς τὴν σχαπάνην χαὶ τὸ ἄροτρον-ῥίφας, 
εἰς τὸ τοῦ ἑορτάζοντος σχῆμα. ἑχαλλωπίσατο΄ αἱ χα- 
πηλαῖαι τῆς ἐμπορίας σχολάρουσιν’ αἱ ὀχλήσεις ἑλύ- 
θησαν, ὡς χειμῶν ἐπιφανέντος ἔαρος' θόρυθοι xol 
ταραχαὶ xai ζάλαι τοῦ βίου, τῇ εἰρήνῃ τῆς ἑορτῆς 
ὑπεξέατησαν ' ὁ πένης ὡς πλούσιος χαλλωπίζεται; ὁ 
πλούσιος τῆς συνηθείας περιφανέστερος δείχνυται ' 
ὁ πρεσθύτης ὡς νέος τρέχει πρὸς τὴν µετουσίαν τῆς 
εὐφροσύνης * ὁ ἀσθενῆς, xat τὴν νόσον βιάξεται ' τὸ 
παιδίον τῇ ἐξαλλαγῇ τῆς ἐσθῆτος αἱσθητῶ: ἑορτά- 
ζει, ἐπειδὴ νοητῶς οὐδέπω δύναται. Ἡ παρθένος 


de more fieri solite. consensum ac quasi conso- 
nantiam coilisse atque coaluisse, unoque signo, 
quasi tessera aecepta ad studium orationis tra- 
ductum. Vi: publicze viatoribus carent, mare ho- 
die a nautis et vectoribus desertum : agricola ara- 
tro ac ligene prejecto in habitum feriantis com- 
positus et exornatus-est, cauponx a quastu vacant : 
strepitus tanquam hiems appetente vere cessant: 
tumultus, turbx, vit: procell:xe paci et quieti. dici 
fes decesserunt, pauper ut dives exornatur, 
dives solito splendidior eonspicitur ; senex perinde 
ac juvenis accurrit , ut particeps latitie fiat, in- 
firmus quoque vim morbo affert : puellus infans 
mutatione vestis sensu externo festum colit, quando- 


ὑπεργάνννται τὴν ψυχὴν, ὅτι τῆς ἰδίας ἑλπίδος λαμ- B quidem interiori animi sensu nondum potest. Virgo 


πρὰν xai οὕτω τιμωμµένην τὴν ὑπόμνησιν βλέπει; 
ἡ ἔγγαμος ὅλῳ τῷ πληρώματι τῆς οἰχίας ἑορτάζουσα 
χαίρει’ vov γὰρ αὐτὴ, xal ὁ σύνοιχος, xal οἱ παΐδες, 
xaX οἱ οἰχέται, xai πάντες ἑφέστιοι ἀγάλλονται. Καὶ 
ὥσπερ τὸ σµῆνος τῶν μελισσῶν τὸ νέον xat áp:l- 
εοχον, πρῶτον τῆς χαταδύσεως jj τῶν χαλαθίσχων 
«pb; τὸν ἀέρα χαὶ τὸ φῶς ἐξιπτάμενον, ἄθρουν ὁμοῦ 
xai συνηγµένον ἑνὶ χλάδῳ δένδρου προσπλάσσεται; 
οὕτως ἐπὶ ταύτης τῆς ἑορτῆς ὁλόχληρα τὰ γένη 
πρὺς τὰς ἑστίας συντρέχει. Καὶ ἀληθῶς τῇ µιµήσει 
πρὸς τὴν μµέλλουσαν ἡμέραν f) παροῦσα χαλῶς áva- 
Ψέρεται. ᾿Αθροιστιχκαὶ γὰρ ἀνθρώπων ἀμφότεραι., 
ἑνείνη τῶν καθόλου, αὕτη τῶν ἐπὶ μέρους: ἵνα δὲ 
τὸ ἀληθέστερον εἴπωμεν, ὅσον εἰς φαιδρότητα φέρει 
xai εὐθυμίαν, αὕτη τῆς προσδοχωµένης χαριεστέρα, 
ἐπειδὴ τότε μὲν ἑπάναγχες xoi τοὺς ὀδυρομένους 
ὁρᾶσθαι, ὧν αἱ ἁμαρτίαι ἀποχαλύπτονται' νῦν δὲ 
ἀνεπίδεχτος vuv σχυθρωπῶν ἐστιν f) εὐπάθεια. "O τε 
γὰρ δίχαιος εὐφραίνεται, χαὶ ὁ τὸ συνειδὸς μὴ χαθα- 
ῥεύων ἀναμένει τὴν ἐκ τῆς µετανοίας διόρθωσιν, xat 
πᾶτα fj λύπη ἐπὶ τῆς παρούσης ἡμέρας χοιµίζεται 
οὖδεὶς δὶ οὕτω χατώδυνος, ὡς ἄνεσιν μὴ εὑρέσθαι τῇ 
µεγαλοκρεπείᾳ τῆς ἑορτῆς ' νῦν ὁ δεσµώτης λύεται * 


ὁ χρεώστης ἀφίεται” ὁ δοῦλος ἐλευθεροῦται τῷ ἀγαθῷ. 


xai φιλανθρώπῳτῆς Ἐκκλησίας κηρύγµατι, οὐ ῥαπι- 
ζόμενος ἀσχημόνως κατὰ τῆς παρειᾶς, xat πληγῃ 
τῆς πληγῆς ἀφιέμενος, οὐδὲ ὥσπερ Ev πομπῇ τῷ 
δήµῳψ δειχνύµενος ἐφ᾽ ὑψηλῷ βήµατε, ὕδριν δὲ ἔχων 
xai ἐρυθριασμὸν τὴν ἀρχὴν τῆς ἐλευθερίας' ἀλλ 
οὕτω χοσµίως ἀφιέμενος, ὡς γινώσχεται, εὐερχε- 
τεῖται χαὶ ὁ µένων ἐπὶ τῆς δουλείας ἔτι. El γὰρ xal 
πολλὰ xai βαρέα τὰ ἁμαρτήματα, παραίτησιν ὑπερ- 
θαΐνοντα χαὶ συγγνώµην, αἰδούμενος ὁ Δεσπύτης τὸ 
τῆς ἡμέρας γαληνὸν χαὶ φιλάνθρωπον, δέχεται τὸν 
ἀπεῤῥιμμένον, xaX ἓν τοῖς ἀτίμοις ὀρώμενον, ὡς ὁ 
Φαραὼ τὸν olvoyóoy Ex τοῦ δεσµωτηρίου. Οἴδε γὰρ 
ὥς xatk τὴν προθεσµίαν τῆς ἀναστάσεως, ἧς χαθ' 
ὁμοιότητα τὴν παροῦσαν τιμῶμεν, χρῄνει xat αὐτὸς 
τῆς ἀνιξιχαχίας xaX τῆς ἀγαθότητος τοῦ Δεσπότου, χαὶ 
ξανείζων ἐνταῦθα τὸν ἔλεον, προσδοκᾷ τὴν ἁἀπόδοσιν 
ἓν χαιρῷ. Ἠκούσατε, οἱ δεσπόται;, Φυλάξατε civ 
λόγον ὡς ἀγαθὸν, μὴ διαθάλητέ µε παρὰ τοῖς δούλοις 
" ec ψενζῶς thv fuipay ἐγχωμιάζοντα' ἀφέλετς τὴν 


in aninio suo vehementer letatur , quod su: spei 
recordationem adeo splendide honorari cernit ; 
materfamilias cum toto grege doinus , nemine fa- 
miliarium atque domesticorum absente, festum 
celebrans Iztatur : nunc enim ipsa atque niaritus 
et liberi, et servi , omnesque domestici letantur. 
Àc veluti novum ac. recens editum examen apuin 
ex latibulis primum et alvearibus simul eoactuin 
atque confertum in aerem ac Jucem evolans ramo 
alicujus arboris sese applicat οἱ considit : haud 
aliter in hoc festo integrae familie ad sedes quz- 
que suas confluunt. Ac profecto ipsa imitatione 
preseus dies ad futurum recte refertur atque com- 
paratur. Uterque enim bominum congregator est : 
ille universorum, hic singularium : ut autem verius 
dicamus, quantum ad' lzetitiam pertinet et hilari- 
tatem: hzc quam illa, qus exspectatur, gratior 
ac jucundior est, quippe tunc quidem necesse 
est etiam lamentantes videri, quorum videlicet pec- 
cata deteguntur; presentis vero diei jucunditas 
nullos admittit tristes et animo demissos. Nam ct 
justus lztatur, et is qui conscientiam puram nou 
habet , ex resipiscentia sui correctionem sperat , 
atque omnis in praesenti die tristitia sopita est: 
nullus autem adeo zgritudine pressus et obnoxius 
est, quin per hujus festi magnificentiam mali 
sui remissionem sentiat atque levamen : hoc die 
mexi solvuntur : debitor dimittitur ; servus bono 


p €t humano preconio atque edicto Ecclesi: manu- 


mittitur, nec tamen alapis fede os ejus czedilur, 
plagaque a plaga liberatur : nec, quemadmodum 
in pompa fleri solet, in edito atque sublimi sug- 
gesto populo ostentatur, a rubore et contume- 
lia libertatem suam exorsus : sed ita decore 4ο ho- 
neste dimittitur, ut notum est; beneficio item 
afficitur is, qui adhuc in servitute manet. Nam 
etiamsi multa ac gravia sint delicta, quee venian 
ac deprecationem excedant , hujus diei serenitatis 
et lumanitatis veneratione Dominus recipit aljje- 
ctum, et inter viles et. ignominiosos conspicuum , 
quemadmodum Pharao ex carcere pincernam. No- 
vit enim ipse tempore resurrectioni destinato , ad 
cujus similitudinem przsentem diem cehoncstav us, 


659 


S. GREGORII NYSSENI 


060 


etian seipsum opus habere lenitate ac bonitate A λύπην τῶν θλιδοµένων ψυχῶν, ὡς ὁ Κύριος τῶν 


Domini , et quasi mutuo misericordiam hic dans 
exspectat in tempore suo relationem et compensa- 
tionem. Audistis, domini : Custodite sermonem 
pro bono, ne traducatis me apud servos, quasi 
falso ac non sincere laudibus celebrem diem, 
dimittite egritudinem afllictis et anxiis animis, 
quemadmodum Dominus corporibus mortificatio- 
nem : traducite infames ad honestatem; restituite 
ignominia notatos in fan integritatem ; traducite 
ad gaudium afflictos , ad libertatem sermonis fi- 
ducia ac libertate carentes. Educite ex angulo 
tanquam ex sepulcris projectos. Efllorescat et emi- 
neat in omnibus sicuti flos, decor diei festi. Nam 
si natalis dies hominis regis carcerem aperit : dies 


σωμάτων τὴν νέχρωσιν' μεταμορφώσατε τοὺς ἁτί- 
µους εἰς ἐπιτιμίαν, τοὺς θλιθοµένους εἰς χαρὰν, 
touc ἀπαῤῥησιάστους εἰς παῤῥησίαν. Ἐξαγάγετε 
τῆς γωνίας τοὺς ῥιφέντας, ὡς τάφων * ἑπανθησάτω 
τὸ τῆς ἑορτῆς κάλλος ὡς ἄνθος τοῖς πᾶσιν. El γὰρ 
βασιλέως ἀνθρώπου γενέθλιος ἡμέρα ἀνοίγει δεσµω- 
τήριον, dj ἐπινίκιος ἡμέρα Χριστὸς ἀναστὰς cox 
ἀφήσει τοὺς τεθλιµµένους; Οἱ πτωχοὶ, τὴν ὑμετέραν 
τροφὸν ἀσπάσασθε * οἱ διεῤῥνηχότες καὶ λελωθημένοι 
τὰ σώματα, τὴν ἰωμένην ὑμῶν τὰς συμφοράς. Διὰ 
γὰρ τὴν ἀπὺ τῆς ἀναστάσεως ἑἐλπίδα καὶ ἀρετὴ 
σπουδάζεται xal xaxía μισεῖται, ἐπεὶ ἀναστάσςυς 
ἀνηρημένης, εἷς παρὰ πᾶσι χρατῶν εὑρεθήσεται 
λόγος Φάγωμεν καὶ πἰωµεν' αὔριον γὰρ ἁποθνή- 


γὶοιοτγία celebris et illustris , Christus resurgens B σχοµε». 

afflictos, oppressos et constrictos non dimittet? Pauperes, amplectimini vestram nutricem : qui 
oblesa, vitiata, corrupta mutilatave corpora liabeiis, curatricem vestrarum calamitatum ( diem) 
salutate, quippe propter spem resurrectionis virtuti studetur, et vitium odio habetur, quoniam sublata 
resurrectione unus apud omnes obtinens sermo reperietur. Edamus et bibamus : cras enim moriemur *. 


Ad hune diem respiciens Apostolus tempora- 
riam vitam contemnit, εἰ futuram desiderat et af- 
fectat, extenuans autem. ea, quae videntur, Si in 
hac, inquit, vita spem posuimus, mazriue omnium 
hominum  miserabiliores sumus *. Propter hanc 
diem homines haeredes Dei et colieredes Christi 
exsistunt. Propter hunc diem pars corporis, quam 
ante mille annos carnivorze aves comederint, inte- 
gra reperietur, et quam vel canes, vel cete czte- 


Πρὸς ταύτην βλέπων ὁ Απάστολος τὴν ἡμόραν, τῆς 
ζωῆς τῆς ἐπιχαίρου καταφρονεῖ" ἐπιθυμεῖ δὲ τῆς 
µελλούσης, ἐξευτελίζων δὲ τὰ ὀρώμενά φησιν El 
ἐπὶ τῇ ζωῇ ταύτῃ ἡ.ϊπικότες ἐσμὲν, ἐ.λεειγότεροι 
πάντων ἀνθρώπων ἐσμέν. Διὰ ταύτην τὴν ἡμέραν 
κληρονόμοι θεοῦ ἄνθρωποι, xai συγχληρονόµοι Χρι- 
ατοῦ. Διὰ ταύτην τὴν ἡμέραν ὅπερ οἱ σαρκοδόροι 
ὄρνιθες ἔφαγον πρὸ χιλίων ἀνιαυτῶν µέρος τοῦ 
σώματος, εὑρεθήσεται μὴ Asinov* xal ὅπερ χῄτη, 


raque animalia marina devoraverint, una cum ho- C xai χύνες, xat τὰ ἐνάλια Qoa χατεθοσχήθησαν, kyet- 


mine suscitato resurget : quinetiam quod ignis 
eoncremaverit, quod vermis in sepulcris assum- 
pserit ; οἱ ut rem in suaumnam conferam, omnia de- 
nique corpora, quotquot post generationem corru- 
ptio aboleverit et e medio sustulerit, integra nulla- 
que sui paric carentia reddentur e terra, et ut 


Paulus docet*, in momento oculi perficietur resur- 


rectio. lctus autem seu momentum oculi clausio 
palpebrarum est. Atque bac velocitate nulla res 
alia celerior esse possit. Neque humano more pro 
captu tuo reputans descripseris in animo tuo quot 
sint temporum intervalla, primum ut ossa putre- 
facta et in terram redacta in pristinam duritiem et 
levitatem compingantur : unita vero ex ipsa fra- 
ctione rursus in aptam et convenientem compagem 
el naturalem coeant juncturam et commissuram ; 
neque vero deinde animadverteres carnium obdu- 
ctionem, et nervorum productas conjunctiones, ve- 
narum arteriarumque tenues et exiles ductus, et 
quasi alveos sub cute explicatos; animarum ine- 
narrabilium et innumerabilium multitudinem ex 
arcanis quibusdam habitationibus (evolantem) ca- 
rumque unamquamque suum corpus tanquam ve- 
stem peculiarem agnoscentem, et jn hoc rursus 
celeriter inhabitantem, certoque discrimine uten- 
tem in tanta multitudine spirituum generis ejus- 
dem. Cogita enim ab Adam auimas, et ab illo 


*[ Cor. τν, 52. "ibid 10. νά. 59. 


ροµένῳ τῷ ἀνθρώπῳ συναναστήσεται’ xal ὅπερ 
διέφλεξε πῦρ, xal σχώληξ £v τάφοις χατεδαπάνησε, 
καὶ ἁπλῶς πάντα τὰ σώματα, ὅσα μετὰ τὴν γένεσιν 
ἡφάνισεν ἡ φθορὰ, ἀνελλιπῆ xat ἀχέραια δοθήσεται iy 
τῆς γῆς, xaX ὡς Παῦλος διδάσκει, ἐν ῥοπῇ ὀφθαλμοῦ 
τελεσθήσεται ἡ ἀνάστασις. "Porh δὲ ὀφθαλμοῦ, ἓπί- 
μυσις βλεφάρων Eccl, Καὶ τούτου τοῦ τάχους οὖχ 
ἂν ἕτερον ὀξύτερον γένοιτο οὐδὲ ἀνθρωπικῶς χατὰ 
τὴν δύναμιν τὴν σαυτοῦ λογιζόµενος, πόσα διαστή- 
pata χρόνων διαγράφεις ἐν τῇ duyfi 4ου’ πρῶτον, 
ἵνα τὰ διασαπέντα τῶν ὁστέων xal γεωθέντα εἰς τὴν 
σκληρότητα xal λειότητασυμπαγῇ, ἑνωθέντα δὲ ἐχ τῆς 
θρύψεως πάλιν εἰς ῥυθμὸν ἁρμονίας, καὶ τὴν φυσιχὴν 
συνέλθῃ συνάφειαν. Εἶτα ἐπινοεῖς τὴν τῶν σαρχῶν 
περίπλασιν, xai νεύρων ἁποτεταμένας συνδέσεις, 
xai φλεθῶν xal ἀρτηριῶν λεπτοὺυς ὀχετοὺς ὑφ- 
ηπλωμένους τῷ δἐρµατι' φυχῶν δὲ ἀμύθητον xol 
ἀναρίθμητον πλῆθος Éx τινων ἀποῤῥήτων οἰχήσεων 
γνωρίζουσαν δὲ ἑχάστην ὡς ἱμάτιον ἐξαίρετον ὁ 
ἴδιον σῶμα, xai τούτῳ πἀλιν ἑνοιχοῦσαν ὀξέως, 
ἁπλανη δὲ ἔχουσαν τὴν διάχρισιν κατὰ πλήθους «e 
σούτου ὁμοφύλων πνευμάτων. Ἐννόησον γὰρ τὰς 
ἀπὸ ᾿Αδὰμ ψυχὰς, xaX τὰ ἀπ' ἐχείνου σώματα πληθα 
τοσούτων οἰχιῶν λυθεισῶν, xal οἰχοδεαποτῶν Ex µε- 
χρᾶς τῆς ἀποδημίας ὑποστρεφόντων, πάντα δὲ maps- - 
ῥόξως τελούµενα" οὔτε γὰρ οἰχία ἀναχτιζομένη 
βραδύνει, οὔτε ὁ ἔνοιχος πλανᾶται xal θυρανλεῖ, ζη- 


661 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. ΙΗ. 662 


τῶν ποῦ τὰ ἴδια xal ijaipsza* εὐθὺς δὲ ἐπ᾽ αὐτὴν À usque corpora tot numero domibus solutis ac de- 


χωρεξ, ὡσεὶ περιστερὰ πρὸς τὸν ἴδιον πύργον, x3v πολ- 
λοὶ καὶ σννεχεῖς περὶ τὸν αὐτὸν τόπον Got δι ὁμοίων 
σχημάτων ἐχλάμποντες. Πόθεν πάλιν ἡ ἀνάμνησις 
καὶ ὁ ἀναλογισμὸς τοῦ προτέρου βίου, xat ἑκάστης 
πράξεως ἔννοια, οὕτως ὀξέως συναπαρτιζοµένη τῷ 
ζώφψ πρὸ τοσούτων αἰώνων διαλυθέντι; Καΐτοι γε 
καὶ ἐξ ὕπνου ἄνθρωπος ἀνεγερθεὶς βαθυτέρον, ἐπ 
ὀλίγον ἀγνοεῖ ὅστις ἐστὶ xal ὅποι διάχει, xal τῶν 
συνήθων ἐπιλανθάνεται, μέχρις ἂν f) ἐγρήγορσις τὴν 
νάρχην ἀποσχεδάσασα, πάλιν τὸ μνημανιχὸν xal 
ἐνεργὲς ἀναξωπνυρήσῃ. Ταῦτα χαὶ τὰ τοιαῦτα τοὺς 
λογισμοὺς τῶν πολλῶν ὑποτρέχοντα θαύματας ὑπερ- 
ϐάλλοντος πληροί τὴν διάνοιαν, αννεισάχει δὲ τὴν 
ἀλιστίαν τῷ θαύματι. Ἐπειδὴ γὰρ ὁ νοῦς οὐχ εὑρί- 
σχει τῶν ἀπορουμένων xai ζητουµένων τὴν λύσιν, 
οὐδὲ δύναται τὴν ἑαυτοῦ πολυπραγμοσύνην εὑρῄήσει 
παὶ καταλύσει προσαναπαῦσαι, χωρεῖ πρὸς ἀπιστίαν 
λοιπὸν kv τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἰδίων λογισμῶν, ἑχδάλλων 
xai ἀθετῶν «hv τῶν πραγμάτων ἀλήθειαν. Μᾶλλον 
δὲ ἐπειδῇ ὁδῷ προδαίνων ὁ λόγος πρὸς τὸ συνεχῶς 
λαλούμεναν ἀφίχετο ζήτημα, καὶ τῆς παρούσης ἐορ- 
τῆς ὑπόθεσις οἰχεία xal συγγενὴς, φέρε μικρὸν εἰς 
ἀρχὴν πρέπουσαν ἀναγαγάντες τὸ προχείµενον, πλη- 
povoplav ἐμποιῆσαι πειραθῶμεν τοῖς πρὸς τὰ φα- 
νερὰ χαχῶς ἀμφιδάλλουσιν, Ὁ τῶν ὅλων δημιουργὸς 
θελήσας χτίσαι «bv ἄνθρωπον, οὐχ ὡς εὐκαταφρό- 
νητον ζῶον, ἀλλ ὡς τιµιώτερον πάντων εἰς τὸ εἶναι 
παρήγαχε, xal τῆς ὑπ οὑρανὸν κτίσεως ἀνέδειξε 


sertis, patribusque familias ex longa quasi peregri- 
nalione reverlentibus, eaque ounia perfici adwi- 
rabiliter et extra commuaem captum : neque enim 
vel domus tarde renovatur οἱ instauratur, vel in- 
cola oberrat, ac quasi sub dio manet, dum propria 
ac peculiaria quaerit, sed protinus ad eam tendit, 
tauquam columba ad suam turrim, etiamsi multae 
atque frequentes cirea eumdem locum fuerint iis- 
dem netis insignes. Unde rursus reeordatio et 
prioris vit: expensio retractatioque, atque cujus- 
que actionis cogitatio, quae adeo celeriter una cum 
animali ante tot szecula dissoluto absolvitur atque 
perficitur? Atqui vel ex somno profundiori excita- 
tus homo paulisper ignorat qui sit, et ubi degat ; 
familiarumque et consuetarum rerum obliviscitur, 
donec vigilia discusso torpore rursus vim memo- 
rie conservatricem et eflicaciam recreaverit, el 
redintegraverit. Hxc οἱ similia cogitationes vulgi 
subeuntia ingenti mentem implent admiratione, el 
una cum admiratione inducunt incredulitatem. 
Quoniam enim mens eorum de quibus dubitat et 
quarit, solutionem non invenit, neque suam curio- 
sitatem inventione ac dissolutione sedare potest, 
deinceps propter inürmitatem suarum cojgilatio- 
nun et sensuum tendit ad incrudelitatem, ejiciens 
et reprobans rerum veritatem. Enimvero quoniam 
cursu suo progrediens oratio ad eam, que [re- 
quenter tractatur, quaationem pervenit, atque ar- 


βασιλέα. Τοῦτο προελόμενος, xal τοιοῦτον ἀπαρτίσας c, gumentum non alienum, sed proprium hujus diei 


οοφὸν xat θεοειδῆ, καὶ πολλῇ χαταχοσµήῄσας τῇ χάριτι, 
ἄρα μετὰ γνώμης τοιαύτης εἰς τὸ εἶναι παρἠγαγεν, 
ἵνα Τεννηθεὶς φθαρῇ, καὶ τελείαν ὑποστῇ τὴν ἁπ- 
ώλειαν; "AX µάταιος ὁ σχοπὸς, χαὶ σφόδρα ἀνάξιον 
τὴν. τοιαύτην ἔννοιαν εἰς θεὺν ἀναφέρειν. Παιδίοις 
γὰρ οὕτως ἀπειχάζεται, οἰχοδομοῦσι σπουδᾗ, xal 
λύουαι ταχέως τὸ χατασχεύασµα, πρὸς οὐδὲν πέρας 
εὔχρθατον τῆς διανοίας αὐτῶν χαταληγούσης. Πᾶν 
δὲ τοὐναντίον ἐδιδάχθημεν ' ὅτι τὸν πρωτόπλαστον 
ἀθάνατον ἔχτισεν. Ἐπισνμθάσης δὲ τῆς παραδάσεως 
καὶ τῆς ἁμαρτίας, εἰς δίχην τοῦ πλημμελήματος 
τής ἀθανασίας ἱστέρησεν' εἶτα ἡ πηγὴ τῆς ἀγαθό- 
«ητος ὑπερθλύζουσα τὴν φιλανθρωπίαν, χαὶ πρὸς τὸ 
ἔρτον ἐπικλασθεῖσα τῶν ἰδίων χειρῶν, σοφίᾳ xal 


festi est; age paululum ad initium buic disputa- 
tioni aptum atque conveniens quastionem proposi- 
tam revocantes, certam persuasionem inducere ac 
fidem facere conemur iis, qui perperam ambigunt 
de rebus inanifestis. Creator rerum universarum 
cum statuisset hominem creare, non quod facile 
contemni posset, sed quod caeteris omnibus digni- 
tate praestaret, animal in rerum naturam produ- 
xit, ejusque qua sub colo est, creature re- 
gem designavit. Hoc cum animo destinasset, et 
talem perfecisset sapientia formaque divina praedi- 
tum, ac multa gratia atque decore ornatum, num- 
quid eo consilio illum in rerum naturam produ- 
xit, ut genitus. corrumperetur, et extremuin subi- 


ἐπιστήμῃ κατεχόσμησεν, ὃς εἰς τὴν ἀρχαίαν ἡμᾶς D τει interitum? At vanum id. consilium, ineptuu 
εὐδόκησεν ἀναχαινίσαι χατάστασιν. propositum et absurda fuisset intentio : ac vehe- 
menter sane indigna res est talem cogitationem ad Deum referre, et hujusmodi quidquam de co sentire. 
Puerulis enim bac ratione assimilatur studiose :zedificantibus, et celeriter structuraui solventibus : quippe 
nullum finem utilem mente eorum spectante. Contrarium autem prorsus edocti sumus, quoniam eum quem 
primem ánzit, immortalem creavit; verum cum postea accidisset transgressio atque peccatum, in poenam 
delicti eum immortalitate privavit : deinde fons bonitatis exundans humanitate, et ad opus manuum 
suarum flexus, sapientia atque scientia adornavit, donec ita factu commodum οἱ visum est esse, ut. in 
pristinum nos statum restitueret ac renovaret. 


Ταὔτα χαὶ ἀληθῇ τυγχάνει, xal τῆς περὶ θεοῦ ὑπο- 
λήήεως ἄξια. Προσμαρτυρεῖ Υὰρ αὐτῷ μετὰ τῆς 
ἀγεθότηξος χαὶ τὴν δύναμιν. Τὸ δὲ ἀπαθῶς ἔχειν 
παὶ σχληρῶς πρὸς τὰ ἀρχόμενά τε xal ποιµαινόµενα, 
οὐδὲ ἀνθρώπων ἐστὶ χρηστῶν xat βελτίστων. Οὕτως 
6 ποιμὴν βούλεται ἑῤῥῶσθαι τὸ ποίµνιον αὐτῷ, καὶ 


llc et vera sunt, et. digna ea quam de Deo ha- 
bere par est opinione. Testantur enim cjus non 
bonitatem solum, verum etiam potentiam. Nam 
non moveri ac durum csse adversus subjecta no- 
sireque curz commissa, nec hominum quidem be- 
nignorum οἱ optimorum est. lta opilio vult valere 


663 


S. GREGORII] NYSSENI 


604 


Sibi gregem, ac propemodum immortalem esse : À σχεδὸν ὑπάρχειν ἀθάνατον * xal ὁ βουχόλος παντοδα- 


item bubulcus variis curis boves auget : caprarius 
item capras fetus gemellos quoquo tempore parere 
optat : et in summa, omnis pastor pecorisque ma- 
gister ad finem quemdam utilem respiciens, cum 
durare atque permanere sibi gregem atque ar- 
mentum desiderat, tum fetura feliciter propagari 
cupit. IIoc cum ita sit, et ex iis quz a nobis modo 
dicta sunt ostensum sit, maxime decere artificem 
ac creatorem generis nostri reformare et instau- 
rare corruptum opus : palam est, quod qui czte- 
ris fidem non habeni, non ex aliqua causa pu- 
gnant et adversantur, quam quod arbitrantur fleri 
non posse, ut Deus id, quod mortuum ac dissolu- 
tum est, resuscitet. Mortuorum revera sensuque ca- 
rentium cogitatie, qui existimant aliquid esse, 
quod a Deo perfici et expediri non possit, et suam 
ipsorum infirmitatem majestati omnipotenti assi- 
gnant. Sed ut. argumentig et probationibus eorum 
reprehendamus amentiam, ex presentibus et prz- 
teritis ostendatur id quod futurum quidem est, sed 
futurum esse non creditur. Audisti quod pulvis ad 
formam redactusethomo factus est. Doceigitur me, 
quaso, tu qui tua sapientia omnia complecti vis, 
qua ratione 4enuis pulvis dissipatus coactus sit ; 
quomodo terra caro facta sit, atque eadem materia, 
qua ratione et ossa, et cutem, et adipem, et pilos 
confeeerit; quomodo cum una sit caro, diverse 
cum forma membrorum, tum qualitates et tactus 


sint ; quomodo pulmo tactu mollis, colore lividus, C 


jeeur solidum, firmum et non cedens ac rubeum; 
cor constrictum ae durissima particula carnis; lien 
rarus et niger, omentum album et instar piscato- 
ris retis 4 natura complicatum. Consideremus et 
Hla, quo pacto prima mulier ex parva parte late- 
ris integrum animal simile perfecto ac primo facta 
est; et pars ad omnia suffecit, et exiguum totuni 
constituit, costa facta est caput, manus et pedes, 
viscerum et intestinorum flexuosa tortuosaque ac 
varia figura atque distinctio : caro, pili, oculus, 
na8US, OS, omnia denique ( ne longius orationem 
producam), omnia admirabilia, abhorrentia a com- 
muni opinione et sensu, ac mentis nostre, qui Deo 
comparati universi exigua quzpiam  portiuncula 


mal; θεραπείαις αὔξει τὰς βοῦς' χαὶ τὰς αἶγας διδυ- 
µοτόχους ὑπάρχειν ὁ αἱπόλος εὔχεται ' xal πᾶς ἀγελ- 
άρχης ἁπλῶς διαµένειν αὑτῷ xal εὐθηνεῖσθαι ποθεῖ 
τὴν ἀγέλην, πρός τι τέλος εὔχρηστον ἀφορῶν. Τού- 
του δὲ οὕτως ἔχοντος, καὶ Ex τῶν ἁρτίως ἡμῖν elpn- 
µένων δειχθέντος πρεπωδέστατον ὑπάρχειν τῷ δη- 
μιουργῷ xat τεχνίτῃ τοῦ Yévouc ἡμῶν ἀναπλάσαι τὸ 
φθαρὲν ποἰηµα, πρόδηλον ὡς οἱ τοῖς ἑξῆς ἀπειθοῦντες 
οὐκ ἄλλοθέν ποθεν ἀπομάχονται, ἢ διὰ τὸ νοµίζειν 
ἀδύνατον εἶναι τῷ θεῷ τὸ τεθνηχὸς καὶ διαλυθὲν àv- 
εγεῖραι. Νεχρῶν ἀληθῶς καὶ ἀναισθήτων τὸ φρόνημα, 
τὸ ἀδύνατον xal ἀμήχανον ἐπὶ θεοῦ λογιξοµένων, xal 
τὰ τῆς ἰδίας ἀσθενείας ἐπὶ τὴν παντοδύναμον φε- 
ρόντων µεγαλοπρέπειαν. "Iva δὲ λόγοις ἐλεγχτικοῖς 
τῆς ἀνοίας αὐτῶν καθιχώµεθα, Ex. τῶν γεγονότων 
xaX ὄντων ἀποδειχθήτω τὸ µέλλον xat ἀπιστούμενον. 
Ἠχουσας ὅτι ὁ χοῦς ἐπλάσθη, xaX ἐγένετο ἄνθρωπος. 
Δίδαξον οὖν µε, παραχαλῶ, ὁ πάντα ἀξιῶν τῇ σοφίᾳ 
τῇ ἑαυτοῦ περιδράσσεσθαι, πῶς ὁ λεπτὸς χοὺς ὁ 
ἑσχεδασμένος συνήχθη, πῶς fj yr, σὰρξ ἐγένετο, xal 
ἡ αὐτὴ Όλη, xa ὁστέα ἐποίησε, xal δέρµα, xal πι- 
μελὴν, χαὶ τρίχας πῶς μιᾶς οὔσης τῆς σαρχὸς διά- 
φοροι αἱ ἰδέαι τῶν μελῶν xat αἱ ποιότητες xol ἀφαί * 
πῶς ὁ πνεύµων ἁπαλὸς τὴν ἀφὴν, πελιδνὸς ctv 
χρόαν ' τὸ ἦπαρ στριφ[ν]ὸν καὶ ἐρυθρὸν, ἡ χαρδία πε- 
πιληµένη xat σχληρότατον µόριον bv aa pxt, ó σπλὴν 
ἀραιὸς xal µέλας" ὁ ἑπίπλους λευχὸς, xa δίχτνον 
ἁλιευτιχὸν συμπεπλεγμένον παρὰ τῆς Φύσεως. Exe- 
φώμεθα κἀχεῖνα πῶς ἡ πρώτη vovh, ἀπὸ μιχροῦ 
μέρους τῆς πλευρᾶς, ὑπέστη ζῶον ὀλόχληρον, ὅμοιον 
τῷ τελείῳ xal πρὠτῳ, καὶ τὸ µέρος πρὸς πάντα δι{ρ- 
χεσε xai τὸ ὀλίγον τὸ πᾶν συνεστῄσατο, ἡ πλευρὰ, 
ἐγένετο χεφαλὴ, χεῖρες xai πόδες , ἱγχάτων σχολιὰ 
καὶ ποιχίλη διάπλασις, σὰρξ, χαὶ τρίχες, ὀφθαλμὸς, 
καὶ ῥὶς, χαὶ στόμα, χαὶ πάντα ἁπλῶς, ἵνα μὴ pa- 
κρὺν ἀπαγάχω τὸν λόγον, πάντα θαυμαστὰ xal παρά- 
δοξα ἡμῖν τοῖς ὀλίγοις, πρόχειροι δὲ παρὰ θεῷ τῆς 
κατασχευῆς ol λόγοι xoi λίαν ὁμολογούμενοι. Πῶς 
οὖν σωφρονεῖν δόξουσιν οἱ την μὲν μίαν πλευρὰν 
συγχωροῦντες γενέσθαι ἄνθρωπον, ἀπὸ δὲ ὁλοχλήρον 
τῆς τοῦ ἀνθρώπου Όλης ἀπιστοῦντες τὸν αὐτὸν ἀνα- 
χτίζεσθαι» Οὐκ ἔστιν, οὐχ ἔστιν ἐπινοίαις ἀνθρωπι- 
xalg Θεοῦ πολυπραγμονεῖν ἑνεργείας. El γὰρ πάντα 


sumus, captum excedentia : apud Deum vero ra- D ἣν ἡμῖν καταληπτὰ , οὐχ ἂν χρεΐττων ἣν ἡμῶν ὁ 


tiones fabricationis in promptu sunt et faciles, 
omnemque dubitationem excludentes, et admodum 
cert». Quo igitur pacto sana mente prediti esse 
videbuntur, qui concedunt ex una quidem costa 
hominem esse factum, non autem credunt ος in- 
tegri hominis materia eumdem renovari ? Non po- 
test fleri, non potest, ut buman:e mentis agitatio- 


χρείττων. Τί λέγω περὶ soU ; Οὐδὲ πρὸς τὰ ἅλογα 
τῶν ζώων ἐπί τινων δυνάµεων σύὐγχρισίν τινα ἔχο- 
pev, ἀλλὰ κἀκείνων ἀπολειπόμεθα. Αὐτίχα ὀρόμῳ 
μὲν ἡμᾶς ὑπερδάλλονται ἵπποι , καὶ xóvec , xaX ἄλλα 
πολλά" δυνάµει δὲ χάµηλοι χαὶ ἡμίονοι σημειώσει 
δὲ ὁδῶν, οἱ ὄνοι' καὶ τὸ τῆς δορχάδος ὀξυωπὺν ἐν 
ἡμετέροις ὀρθαλμοῖς οὐχ εὑρίσχεται. 


nibus divina vis in rebus efficiendis inquirendo explorari et investigari possit. Nam si ommis 3 
nobis percipi comprehendique possent, non prestaret nobis is qui praestat. Quid loquor de Deo? 
Nec cum brutis quidem animalibus, quod ad quasdam attinet potentias et facultates, comparandi 
aliquo modo, sed et illis quoque inferiores sumus. Ne longius abeas, cursu quidem mos cqui, canes, 
aliaque animalia multa precedunt: viribus item cameli et muli, notationes vero viarum, asini no- . 

bis antecellunt , et acumen visus οἱ acies oculorum, qua capree praJite sunt, in oculis mosiris noa . 


reperitur. 9 


605 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1ll. 


606 


Διὸ εὐγνωμόνων xal σωφρονούντων bati πιστεύειν Α Quocirca candidos, gratos et sanos homines 


τοῖς παρὰ τοῦ θεοῦ λεγοµένοις * τοὺς δὲ τρόπους xol 
τὰς αἰτίας τῶν ἐνεργειῶν, ὡς ὑπερθαινούσας, μὴ 
ἀπαιτεῖν. Ἐπεὶ λεχθήσεται ἑνὶ τῶν πολυπραγµόνων" 
Δεϊξόν yox τῷ λόγῳ σου τὴν τῶν ὁρωμένων οὐσίωσιν. 
Εἰπὲ ποίᾳ τέχνη τὴν πολύμορφον ταύτην ἐργασίαν 
ἑδημιούργησεν. "Av γὰρ ταῦτα ἑξεύρῃς, εἰχότως 
ἀμηχανεῖς καὶ ἀσχάλλεις, διότι τὴν τῆς παλιγγενε- 
cla; µεταχόσμησιν ἀγνοεῖς, ὁ τῆς γενέσεως τὸν λό- 
Τον εἰδώς. Ei δὲ ὄναρ σοι ἐχεῖνα χαὶ φαντασία, xal 
πανταχόθεν ἡ ἑπίγνωσις ἄπορος, μὴ ἀγανάχτει, el 
εὺν λόγον τῆς χατασχευῆς ἀγνοῶν, xal τὴν διόρθωσιν 
τοῦ φθαρέντος οὗ συνορᾷς. Ὁ αὐτὸς τεχνίτης iori 
xai τῆς πρώτης κτίσεως, xal τῆς δευτέρας µεταχο- 
σµήσεως. Οἶδεν ὅπως τὸ ἴδιον ἔργον διάλυσιν ὑπομεῖ- 
vay συναρµόσει πάλιν εἰς «hv. ἀρχαίαν κατάστασιν. 
El σοφίας χρεία, ἡ πηγη τῆς σοφίας map! ἐκείνῳ" 
εἰ δυνάµεως, οὐ χρῄδξει συνεργοῦ xal συλλήπτορος. 
Οὗτός ἐστιν ὁ χατὰ τὴν φωνὴν τοῦ σοφωτάτου Προ- 
Φήτου µετρήῄσας τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ, xaX τὸν µέγαν 
xal ἄπλετον οὐρανὸν σπιθαμῆ , xat τὴν γῆν 6paxi. 
Θεώρησον εἰχόνας, ἑνερχείας σημεῖα παρεχοµένας 
τῆς ἀῤῥήτου δυνάμεως , ἀπόγνωσιν ἐμποιούσας τοῖς 
λογισμοῖς ἡμῶν, τοῦ μηδὲν δύνασθαι ἄπιον τῆς τοῦ 
θεοῦ φύσεως φαντασθῆναι, Παντοδύναµος καὶ ἔστι 
καὶ λέγεται. Τάχα γὰρ οὐ ζυγομαχίσεις πρὸς τοῦτο, 
ἀλλὰ δώσεις ὡς συγχεχωρηµένον χρατεῖν. Tq δὲ 
πάντα δυναµένῳ, οὐδὲν &ropoy 3) ἀμῄήχανον. Ἔχεις 
φολλὰ τῆς πίστεως ἑνέχυρα ἀναγχαστικῶς σε συν- 


fidem habere decet iis, quae a Deo dicuntur : mo- 
dos autem et causas actionum et operum, tanquam 
nostram intelligentiam excedentes, exquirere nou 
oportet. Dicetur enim cuilibet istorum curiosorum : 
Ostende mihi ratione atque oratione tua, quomodo 
ha re$, quas videmus, ad essentiam productze sint. 


. Dic qua arte multiforine opus hoc creaverit. Nam si 


hzc excogitaveris et compereris, merito perplexus 
et implicitus hzsitas , et succenses el indignaris, 
quod regenerationis transformationem nescis, qui 


' generationis rationem haud ignores. Quod si illa 


tibi nihil aliud quam somnium et imaginatio sunt 
atque undique cognitio perplexa, inexplicabilis 
et investigabilis est, ne indigneris, si cum ra- 
tionem fabricationis ignores, etiam correctio- 
nem atque reparationem corrupti non intelligis. 
Idem artifex est οἱ primz creationis et secunda 
transformationis. Novit quomodo suum opus dis- 
solutum rursus concinnet, et ad pristinum statum 
reducat. Si sapientia opus est, fons sapientiz est 
apud illum : si potentia et viribus opus est, non 
indiget socio atque adjutore. Hic est qui juxta vo- 
cem sapientissimi prophetze ", manu sua dimensus 
est aquam, et magnum et immensum celum palmo, 
et terram pugno. Contemplare imagines, evidentia 
signa prebentes ineffabilis potentiz, cogitationibus 
nostris desperationem inducentes, nihil dignum Dei 
natura posse nos imaginari. Omnipotens el est et 


ελαύνοντα πρὸς τὸ συντίθεσθαι τοῖς παρ᾽ ἡμῶν λε- q dicitur. Forsitan enim non adversaberis in hoc, 


γοµένοις πρῶτον μὲν πᾶσαν τὴν ποιχίλην καὶ πο- 
λνσύνθετον χτίσιν BoOsav παντὸς κηρύγματος εὔση- 
µότερον, ὅτι ὁ μέγας xal σοφὸς τεχνίτης, ὁ πάντα 
«à βλεπόµενα τεχνησάµενος. Πρὸς δὲ ταύτην προ- 
µηθὴς Qv ὁ θεὺς, χαὶ τὰ τῶν ἀπίστων ψυχάρια 
φόῤῥωθεν κχαθορῶν, ἔργῳ τὴν τῶν νεχρῶν ἔγερσιν 
ἐθεδαίωσεν, πολλὰ σώματα τῶν τετελευτηχότων qu- 
χώσας. Διὰ τοῦτο Λάζαρος τετραήµερος νεχρὸς τῆς 
θήχης ἐξήλατο * xai τῆς χήρας ὁ μονογενῆς ἀπεδόθη 
«fj μητρὶ, ἐκ τῆς χλίνης καὶ τῆς ἐχφορᾶς πρὸς τοὺς 
ζῶντας ἀναλυθεὶς, xai ἄλλοι μυρἰοι οὓς ἀπαριθμεῖ- 
σθαι νῦν ὀχληρόν. Τί λέγω περὶ τοῦ Θεοῦ xat Σω- 
«ὕρος, ὁπότε, ἵνα ἐπιπλέον δυσωπηθῶσιν ol. ἀμφι- 
6άλλοντες, καὶ τοῖς δούλοις αὐτοῦ τοῖς ἁποστόλοις 


εὖν τοῦ ἐγείρειν νεχροὺς ἐχαρίσατο δύναμιν; "Ἔστιν D 


οὖν ἡ ἀπόδειξις ἑναργής. Καὶ διὰ τί, ol φιλόνεικοι, 
πράγματα ἡμῖν παρέχετε, ὡς ἀναποδείχτων λόγων 
ἐξητηταῖς; Ὡς εἷς ἠγέρθη , οὕτω xal δέχα᾽ ὡς οἱ 
δέχα, xoi τριαχόσιοι’ ὡς τριαχόσιοι, χαὶ πολλοί. 
*O vàp ἑνὸς ἀνδριάντος τεχνίτης, ἔσται ῥᾳδίωφ 
καὶ µυρίων δημιουργός. Οὐκ εἴδετε τοὺς μηχανι- 
κοὺς, ὅπως τῶν μεγάλων xai ἐξαισίων οἰχοδομη- 
µάτων ἓν ὀλίγῳ xnpip τὰς μορφὰς xat τοὺς τύπους 
προσαναπλάττουσιν; Καὶ ὁ £v τῷ μικρῷ λόγος τὴν αὐ- 
thv ἔχει δύναμιν ἐν ταῖς πολλαῖς xal µεγάλαις χατα- 
εχεναῖς. Μέγας ὁ οὐρανὸς, τεχνιχὸν τοῦ θεοῦ δημιούρ- 
Tnpa. Ἐπειδὴ δὲ λογιχὸν ζῶον ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον 

? [s3. xL, 12. 


'* Joan. ài, 45... " Luc. vii, 15. 


sed dabis tanquam concessum obtinere, atque ita 
se habere. At ei qui omnia potest, nihil est per- 
plexum, nihil quod explicari aut expeliri perficive 
non possit. Multa fidei pignora habes, qua neces- 
sario te compellant, ut assentiaris iis, que a nohis 
dicuntur : primum quidem universam creaturam 
variam et multiplicem, cujusvis praconis voce cla- 
rius et significantius proclamantem, quod etmagnis 
et sapiens artifex sit is, qui ea qua videntur, fa- 
bricatus est. Cum autem adversus hanc creaturam 
Deus providus ait, atque eliam procul infideliuin 
animnulas intueatur, ipso opere resurrectionem 
mortuorum con(irmavit, multis corporibus mortuo- 
rum anima restituta. llac de causa Lazarus quar- 
tum jam diem mortuus exsiluit e sepulcro "*. Uni- 
cus item ille viduze filius ex lectica, qua effereba- 
tur, ad vivos revocatus matri συ redditus est * : 
atque alii sexcenti, quos enumerare nunc molc- 
stum fuerit. Quid dico de Deo ac Servatore? quan- 
doquidem, ut magis flectantur et moveantur illi 
qui ambigunt, etiam servis suis apostolis mortuos 
excitandi virtutem largitus est. Demonstratio igitur 
evideus est ac manifesta. Et cur nobis negotium exbi- 
betis, contentiosi, quasi sermonum, qui demonstrari 
non possint, ouctoribus? Quemadmodum unus ex- 
citatus est, eodem modo decem, ila et trecenti; ut 
trecenti, ita etiam plures. Unius enim statuae arti- 


667 


S. GREGORII NYSSENI 


6€3 


fex vel sexcentarum facile opifex erit. Annon vi- A ἐποίησεν, ἵνα τῇ χαταλήψει τῶν ποιημάτων δυξάσῃ 


detis mechanicos, quemadmodum magnorum et 
ingentium :ediflciorum formas et figuras in exigua 
cera speciminis loco effüngunt atque designant ? 
Λο ταιίο qua in parvoest, eamdem vitm babet in 
multis ac magnis structuris. Magnum e«elum, ar- 
tificiosum Dei opiflcium est. Ac quoniam Deus 
hominem animal rationale fecit, ut comprehensione 
operum glorificet sapientem et solertem eorum fa- 
bricatorem, videas astronomi sphaeram parvam 
quidem, sed in manu scientis ita moveri, queimad- 
modum a Deo colum movetur. Ac miniwa siru- 
ctura magni illius opificii simulacrum est : et 
ratio, quie in parvis est, declarat immensa, qua 
nostrum sensum et intellectum exsuperant et exce- 


τὸν σοφὸν xal εὐμήχανον ποιητὴν, ὄψει τὸ τοῦ ἆστρο- 

νόµου σφαιρἰον μικρὸν μὲν, Ev δὲ τῇ χειρὶ χινούµενον 
τοῦ ἐπιστήμονος οὕτως ὡς οὐρανὸς παρὰ τοῦ Θεοῦ, 
xai τὸ ἐλάχιστον χατασκεύασµα τοῦ μεγάλον δηµιουρ- 
γήµατος εἰχὼν γίνεται * χαὶ ἓν τοῖς μιχροῖς ὁ λόγος 
ἑρμηνεύει τὰ ὑπέροχα καὶ τὰ τὴν αἴσθησιν ἡμῶν 
ὑπερθαίνοντα. Ταῦτα δὲ πρὸς τί διῆλθον ; ἵνα γινώ- 
σχῃς ὅτι κἂν ἑρωτήσῇς µε πῶς Ésxat τῶν ἀπ' αἱῶ- 
voc σωµάτων.ἡ ἀνάστασις, ἀνταχούσῃ ταχέως, Πῶς 
ὃ τετραήµερος Ἰγέρθη Λάζαρος ; Πρόδηλον γὰρ ὡς 
τὴν ἐπὶ τῷ ἑνὶ πληραφαρίαν, xàv τοῖς πολλοῖς ὁμοίως 
σωφρονῶν παραδέξεται. θεὸὺν ὑπατιθέμενας τὸν or 
οῦντα, μηδὲν εἴπῃς ἀδύνατον, μηδὲ «fj σαυτοῦ ἓν- 
volg. χαταληπτὴν νοµίσῃς τὴν ταῦ ἀχαταλήπτου σο- 


dunt. Sed cur hae exposui? ut intelligas, quod si B φρίαν. Οὔτε γὰρ ἑχείνῳ τι ἄπειρου, καὶ ao τὰ τοῦ. 
me quoque interrogaveris, quomodo corporum, ἀπείρου ἀνεξερεύνηῖαο 

quz ab sxculo usque fuerunt, resurrectio futura 

erit, contra statim audies : quomodo Lazarus, qui quartum jam diem sepultus erot, resuscitatus est? 
Perspicuum enim est, quod eam fidem et probationem quz iu υπο fit, etiam in multis similiter homo 
sanus admiserit, Posito quod Deus sit, qui faciat, nihil dixeris esse, quod fleri non possit : neque 
tua cogitatione percipi posse putes illius, qui comprebendi non potest, sapientiam. Neque enim ille 
quidquam infinitum : at tibi ea, qux pertinent ad infiniti quastionem, inscrutabilia et investigabilia 


Videbimus autem hanc rationem pulchre, si 
praeter ea quze dicta sunt, scrutemur et exquiramus 
modum generationis nostre, non primum et anti- 
quissimum illum, a Deo proditum et institutum, de 
quo in superioribus dicta sunt hzc; sed eum qui 
usque ad hoc tempus consimil'iter a natura perflci- 


tur. lnexplicabilis enim hic est, et cogitationi hu- ϱ 


manz inaccessus. Nam qua ratione, cum res hu- 
mida, rudis et informis sit, semen in caput con- 
crescit, tibias et costas durescit et consolidatur, 
cerebrum efficit tenerum rarunmque, el 0s quo con- 
tinetur, adeo durum ac rigidum, variam denique 
animalis fabricationem οἱ compositionem, ut bre- 
viter dicam, ac nimius ne sim minutatim singula 
persequendo. Quemadmodum igitur semen, quod 
Initio informe est, dum occulta et ineffabili arte 
Dei tractatur, in speciem redigitur, et in. corpora 
grandescit et adolescit : ità non modo non est 
Sbsonum et absurdum, verum etiam admodum 
consentaneum atque probabile materiam quz est 
in sepulcris, quze quondam erat in forma, rursus 


'Oxóps0a δὲ τοῦτον τὸν λόγον χαλῶς, ἂν πρὸς τοῖς 
εἰρημένοις χαὶ τὸν τρόπον τῆς Υενέσεως ἡμῶν δοχι- 
µάσωμεν, οὗ τὸν πρῶτον xat πρεσθύτατον ἐχεῖνον 
τὸν παρὰ θεοῦ, περὶ οὗ ἓν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται 
ταῦτα, ὀλλὰ τὸν µέχρι νῦν ἀχηλούθως παρὰ τῆς 
φύσεως ἐκτελούμενον. ΄Απορος γὰρ οὗτος xat λογισμῷ 
ἀνθρωπίνῳ ἁπρόσιτος. Πῶς γὰρ τὸ σπέρμα οὖσία 
οὖσα ὑγρὰ xai ἅπλαστος xal ἀνειδῆς, εἰς κεφαλὴν 
πήγνυται, xat εἰς ἀντιχγήμια xal πλευρὰς στερεοῦ- 
ται, xai ποιεῖ ἐγχέφαλον ἁπαλὸν xai μανᾶν, xal τὸ 
περιέχον αὐτὸν ὁατέον οὕτω σχληρὸν xal ἀντιτυπὲς, 
xaX τὴν ποιχίλην τοῦ ζώου χατασκενὴν. ἵνα συντόμως 
εἴπω, xal μὴ παρέλχω λεπτομερῶς ἐπεξιὼν τοῖς χαθ- 
&xacta; Ὡς οὖν τὸ σπέρμα ὑπάρχον ἄμορφον iv 
ἀρχαῖς, εἰς σχημα τυποῦται, xal εἰς ὄγχους ἀδρύνο- 
ται, τῇ ἀποῤῥήτῳ τοῦ Θεοῦ χατασχευαζόµενον τέχνῃ᾽ 
οὕτως οὐδὲν ἀπειχὸς, ἀλλὰ xal πάνυ ἀχόλουθον, τὸν 
ἐν τοῖς τάφοις ὕλην, «fjv ποτε οὖσαν Ev. εἴδει, αὖθις 
εἰς τὴν παλαιὰν ἀναχαινισθῆναι διάπλασιν, xal ná- 
λιν γενέσθαι τὸν χοῦν ἄνθρωπον * ὥσπερ δὴ xal «b 


In pristinam renovari flguram ac rursus pulverem D πρῶτον ἐχεῖθεν ἔσχε τὴν Υένεαιν. Συγχωρήσωμεν 


fleri hominem : quemadmodum nimirum etiam 
Initio naetus est inde generationem. Concedamus 
Deo, quod tantum possit, quantum valet figulus : 
et quid hie faciat, consideremus. Rude atque in- 
forme lutum acceptum ad formam vasis redigit, 
idque radiis solis expositum siccat ac durat. Est 
autem, verbi gratia, id quod fingitur atque forma- 
tur urceolus, vel scutella, vel dolium, sed sí quid 
temere. inciderit et subverterit, collapsam coufrin- 
gitur, et rudis et informis terra fit, suamque spe- 
clem amittit. At artifex, si voluerit, celeriter cor- 
Tigit ac reficit id quod casu corruptum est, ac rursus 


τῷ θεῷ δύνασθαι τοσοῦτον, ὅσον ὁ χεραμεὺς ἰσχύει ’ 
τί γὰρ οὗτος ποιεῖ, λογισώμεθα. Πηλὸν λαθὼν ἅμορ- 
φον, εἰς σκεῦος ὁδοποιεῖ, χαὶ τοῦτα πρὸς τὴν ἀχτῖνα 
τὴν ἡλιαχὴν προθέµενος ξηραίνει καὶ στερεὸν ἅπερ- 
γάζεται. Ἔστι δὲ ἀμφορίσχος, fj πίναξ, f) πίθος « 
πλαττόμενον ἀλλ ἐμπεσόντος τινὸς ἁτάκτως xel 
ἀνατρέγαντος, συντρίδεται καταπεσὼν , καὶ γίνεται 
ἀμόρφωτος γη. Ὁ δὲ τεχνίτης βουληθεὶς ὀξέως is- 
ανορθοῖ τὸ συμθὰν, xal πάλιν πηλὸν σχηµατίσας τῇ 
τἐχνῃ, οὐδὲν χεῖρον τοῦ ποτε ὄντος ἀπεργάζεται τὸ 
σχεῦος. Καὶ ὁ μὲν χεραμεὺς οὗτος, μικρὸὺν τῆς τοῦ 
θεοῦ δυνάµεως κτίσμα, ὁ δὲ θεὺς ἀπιστεῖται ὑπ- 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. Ill. 


070 


νος ἀναχαινίζειν τὸν τεθνγχότα ; Πολλῆς A arte lutum fingens nihilo priore deterius vas efficit. 


€ ἀνοίας ἐστί. 


6ωµεν χαὶ τὸ τοῦ σίτου ὑπόδειγμα, ᾧ Παῦ- 
ρσοφος παιδεύει τοὺς ἄφρονας, λέγων, Ἄφρον, 
είρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γεγησόμεγον σπεί- 
μὰ Υυμνὸν χόκκον, εἰ τύχοι, σίτου, fi 
WM .Ἰοιπῶν σπερµάτων * d δὲ θεὸς δἰδωσιν’ 
"pua, καθὼς ἠθέλ]ησε». ᾽Αχβιθῶς προσ- 
Hj Υενέσει τοῦ σίτου, χαὶ τάχα τὸν ἀναστά- 
yov διδαχθησόµεθα. Ὁ cito; ῥίπτεται εἰς 

Διασατεὶς δὲ ἓν τῇ νοτίδι, χαὶ ὡς ἂν εἴποι 
/ῆσας, ἀπολήγει εἴς τινα γαλαχτώδη οὐσίαν, 
εχεῖσα μιχρὸν, 660. χαὶ λευχὸν γίνεται x£v- 
Εμθεῖτα δὲ ὅσον προχύψαι τῆς γῆς, ἐκ τοῦ 
τρὸς ρέμα χλοαινόµενον µεταθάλλεται. Elea, 
φόα xai χόµη τῶν βώλων * ἐφαπλωθεῖσα δὲ 
8i σχεδασθεῖσα µετρίως, πολυσχιδη χάτωθεν 
ει τὴν ῥίζαν, τῷ μέλλοντι βάρει τὴν ὑποθά- 
ῥοευτρεπίσουσα. Καὶ ὥσπερ οἱ loto τῶν 
ελείστοις πανταχόθεν διατε/νονται χάλοις, ἵνα 
μένωσιν ἰσοῤῥόποις ταῖς ὀλχαῖς ἀντισπώμενοι, 
À σχοινοειδεῖς ἀποφύσεις τῆς ῥίζης, άντιλα- 
ἁσταχύων γίνονται καὶ ἐρείσματα. Ἐπειδὰν 
Μον ὁ σῖτος διαναστῇ, xal πρὸς τὸ ὕψος ἐπεί- 
[όνασιν αὑτὸν xal χόµθοις ὁ θεὸς ὑπερείδει, 
[αν τινὰ συνδέσµοις ἀσφαλιζόμενος διὰ τὴν 
ωομένην τῆς χόµης βαρύτητα. Εἶτα, τῆς ἰσχύος 
Μείσης , τὴν χάλυχα σχίσας, προσάχει τὸν 
» Kai πάλιν ἐχεῖ θαύματα χρείττονα. Στοιχη- 
à οἵτος αὐτῷ περιφύεταε, καὶ τῶν χόχχων 
ἑἐξαίρετον ἔχει τὴν ἀποθήχην * καὶ τελευταῖοι 
ηνται οἱ ἀνθέριχες ὀξεῖς xal λεπτοὶ, ὅπλα, 
μετὰ τῶν σπερµολόγων ὀρνίθων, ἵνα ταῖς 
ἁκμαῖς νυττόµενοι, τῷ χαρπῷ μὴ λυμµαίνων- 
ᾷς ὅσην εἷς χόχχος διασαπεὶς θαυματουργίαν 
ἡ μόνος πεσὼν μεθ) ὅσων ἐγείρεται; "Av- 

οὐδὲν προσλαµθάνει πλέον * ὃ δὲ εἶχεν 
θάνει, καὶ διὰ τοῦτο τῆς γεωργίας τοῦ σίτου, 
qo; ἀναχαινισμὸς εὐχολώτερος ἀναφαίνεται. 
εν µετάθηθι πρὸς τὴν ἔννοιαν τῶν δένδρων, 
χειμών αὑτοῖς χαθ) ἕχαστον ἔτος ἀντὶ θανά» 
tat. ᾽Αποῤῥύεται γὰρ ἡ ὁπώρα, χαὶ τὸ φύλ- 


* 
4 


Atque hic quidem figulus parva potentize Dei crea- 
tura est, et Deo non creditur pollicenti se mortuos 
renovaturum ? Multum amentis est ista pronuntiare. 

Consideremus item similitudinem tritici, qua sa- 
pientissimus Paulus insipientes corripit et instituit, 
dicens, Stulte, tu quod seminas, non id quod nasce- 
tur corpus seminas, sed nudum granum, exempli 
gralia, tritici aut alicujus. reliquorum seminum : 
Deus autem dat ei corpus, quemadmodum voluit *. 
Diligenter attendamus generationi tritici, et cele- 
riter resurrectionis rationem discemus. Triticum 
in terram projicitur, computrefactum autem hu- 
more, et ut ita dicam, mortuum desinit in lacteam 
quamdam naturam, qua paulatim concreta atque 


B coalita, quasi stimulus quidam fit albus et acutus ; 


aucta deinde in eam magnitudinem, ut terra pro- 
minere et exstare possit, ex albo sensim in lierbe- 
scentem viriditatem mutatur; postea fit herba et 
coma glebarum : quibus infusa et leviter sparsa 
compluribus nixam fibris radicem subtus alit, fu- 
turo ponderi sustentaculum et adminiculum prze- 
parans; ac quemadmodum navium mali plurimis 
undique funibus distenduntur, ui firmi stabilesque 
permaneant, squilibribus tractibus obnixi : ila 
funium in modum ex radice enat:e fibre sustenta- 
menta spicarum et retinacula fiunt. Postquam au- 
tem in culmum erectum triticum in altum tendere 
coeperit, geniculis et nodis Deus id firmat, veluti 
domum aliquam conjuncturis muniens, propter 
eam, que speratur εοπιῷ gravitatem : post. hzc 
maturis jam viribus, diduetis vaginis, quibus in- 
cludebatur, producil spicam. Atque illic ruraus mi- 
racuia majora. Ordine enim porreeto &tructam un- 
dique videre licel ei frugem adnascendo quasi cir- 
cumfudi ; et singula grana peculiarem et proprium 
folliculum et quasi cellam habent; postremo prz- 
tenduntur ariste graciles quaedam el acute, arma, 
opinor, adversus aviculas seminibus insidiari soli- 
tas, ut dum illarum quasi spiculis punguntur, íru- 
gem carpere atque vastare desinant. Vides quantum 
unum,grannm putrefactum miraculorum effectum 
in se contineat, ac eum solum ceciderit, quam mul- 
tiplex resurgat. At homo nihil insuper accipit am- 


τει, xai ξηρὰ μένει τὰ ξύλα πάσης χάριτος D plius; sed. recipit id quod habebat, ac propterea 


μένα. Ἐπειδὰν δε τοῦ ἔαρος ὁ χαιρὸς ἐπιλάθοι, 
τοῖς χαριέστατον ὑπερφύεται , xal μετὰ τὸ 
κιγίνεται τῶν φύλλων ἡ σχέπη. xai τότε ὡς 
Maya ἀνθρώπων τε τὰς ὄψεις ἐφέλχεται, xol 
' φδικῶν ἑργαστήρια Ὑίνεται, τοῖς πετάλοις 
µένων, χαὶ θαυμαστή τις περὶ αὐτὰ χάρις 
St* ὥστε πολλοὶ xal οἶχον ἀφῆχαν χρυσῷ 
Πημένον, xat λίθῳ τῷ θεσσαλῷ xaX Λάχωνι, 
Ρ & μᾶλλον ἑαυτοῖς ἔθεντο τὴν ὑπὸ δένδρα 
ἐν. Aib χαὶ ὁ πατριάρχης Αθραὰμ ὑπὸ δρυϊ 
ηνην ἐπήξατο, οὑχ οἰχίας πάντως ἀπορῶν, 
$e Cni τῶν κλάδων ἐπαγαλλόμενος τέρφεως. 


Or. AY, 96-58. 


nostri renovatio vidctur esse facilior, quam id 
quod in agricultura accidit frumento. Trausi hinc 
ad considerationem arborum, ut hiems eis omnibus 
annis loco morlis sit, Decidunt enim poma, folia 
defluunt, arida remanent ligna omni decore spo- 
liata. Postquam autem tempus veris appetierit, 
flos eis gratissimus innascitur : florem foliorum 
tegumentum excipit : at. tunc veluti pulchrum et 
amoenum spectazulum cum bominum oculos in se 
convertunt, tum avium cantatricum frondibus in- 
sidentium quasi officinz exsistunt, οἱ admirabilis 
quadam circa eas amonitas ac gratia relucet, adeo 


671 


5. GREGORII NYSSENI 


673 


"t multi zdes auro et lapide tum Thessalico, tum A Ὁδηγεῖ µε πρὸς συγχατάθεσιν τοῦ προχειµένου λόγου 


Laconico exornatas deseruerint , et jucundiorem 
sihi sub arboribus habitationem esse duxerint, Id- 
circo patriarcha quoque Abraham sub quercu ta- 
bernaculum fixit, non prorsus inopia domicilii, sed 
quia tenebatur ea, qux ex ramis edebatur, volu- 
ptate. Etiam vita serpentium me deducit ad com- 
probationem propositz rationis. lllorum enim vi- 
vida virtus hiberno tempore mortificatur, ac men- 
865 sex in cavernis delitescunt penitus immobiles. 
Cum autem statutum tempus advenerit, et tonitrua 
iu mundo exaudita fuerint, quasi quoddam signum 
fragorem (tonitruum) accipientes, celeriter exsi- 
liunt, et longo interval!o consueta agunt. Quenam 
hujus rei ratio est? Dicat mihi quzsitor arbiter et 


xai τῶν ἑρπετῶν ἡ ζωή. Νεχροῦται γὰρ ἑχείνων ὥρφ 
χειμῶνος ἡ ζώπνρος δύναμις , xal τὸν χρόνον τῶν 
ἓξ μηνῶν ἐν τοῖς φωλεοῖς χατάχειται, παντελῶς ἀχί- 
νητα. Ἐπειδὰν δὲ ὁ τεταγµένος ἔλθῃ χαιρὸς, xai 
βροντὴ κατηχηθῇ τοῦ χόσµου, ὥσπερ τι σύνθημα τῆς 
ζωῆς τὸν χτύπον δεχόµενα ὀξέως ἀναπηδᾷ, xai διὰ 
μαχροῦ τοῦ χρόνου ἐνεργεῖ τὰ συνήθη..Τίς 6 λόγος 
οὗτος; Λεγέτω µοι ὁ τῶν πράξεων τοῦ Θεοῦ βασανι- 
στῆς καὶ ἐπιγνώμων, xa διδασχέτω µε, πῶς βροντὴ 
μὲν τοὺς ὄφεις διεγείρεσθαι συγχωρεῖ νεχροὺς Ón- 
άρχοντας, ἀνθρώπους δὲ οὗ δίδωσι ἀυχοῦσθαι, τῆς 
τοῦ θεοῦ σάλπιγγος ἐξ οὐρανῶν ἐπηχούσης, χαθὼς ὁ 
θεῖος λόγος φησί’ ΣαΊαπίσει γὰρ, καὶ ol νεκροὶ ἁνα- 
στήσονται. Καὶ ἀλλαχοῦ πἄλιν σαφέἑστερον, Kal ἆπο- 


explorator operum Dei, doceatque me, qua ratione D στελεῖ τοὺς dyyélovc αὐτοῦ μετὰ σάἀ.πιγγος 


con^edat angues quidem fragore tonitrui mortuos 
resuscitari, homines vero non admittat tuba Dei 


φωνῆς usydAnc, xal ἐπισυγάξει τοὺς &xAextobc 
avtov. 


de colo resonantc animam recipere et vivilicari, quemadmodum divina Scriptura dicit, Canet enim 
tuba, et mortui resurgent !*. Et alibi apertius, Et emittet angelos suos cum tuba toce magna, et. congregabit 


electos suos '*., 


Ne igitur (idem detrahamus mutationibus et re- 
novationibus. Etenim plantarum et animalium di- 
versorum, atque ipsorum adeo hominum vita nos 
edocet, quod nihil eorum, qux generationi et cor- 
ruptioni obnoxia sunt, in eodem stalu subsistat, sed 
in alium subinde vertatur atque mutetur. Ας primum 
quidem, si placet, eam, qu;e in statibus nostris 
fit, mutationem perpendamus et consideremus. Puel- 
lum lactentem, qualis sit, baud difficuiter agno- 
scimus. Exiguo spatio temporis preterito, vires ad 
rependum adipiscitur, 96 nihil a parvulis catulis 
differt, nisuquaterno sese sustentans. Circa annum 
tertium accidit, ut erectus et arduus ingrediatur, et 
vocem aliquo modo vel balbutientem vel blzesam, 
et titubantem impeditamque emittat : deinde arti- 
culate atque perfecte verba pronuntiat, et lepidus 
adolescentulus et pusio fit : ex illa zetate in impu- 
berem adolescentem evadit: lanugine vero maxil- 
las ac mentum vestiente, barbatus et hirsutus pau- 
latim, et alius ex alio: deinde jam plene adultus 
vir, asper laboriosusque exsistit. Cum autem pre- 
terierint anni quadraginta, initium flexionis adest, 
canitiesque paulatim caput dealbat, et robur adin- 
firmitatem declinat, ct tandem senectus accedit, 
extrema virium abolitio. Corpus autem flectitdr 
et ad terram curvatur, quemadmodum spicz, quie 
nimium exaruerunt: quod exporrectum ac Leve fu- 
erat, rugosum et contractum efficitur, et is qui quox- 
dam vigore :etatis ac virium praestabat, infans rur- 
sus evadit, balbutiens, ineptiens, delirans, manibis 
8c pedibus similiter, ut olim, repens. Hiec omnia 
quid tibi esse videntur ?* Annon alteratio? Num va- 
riz mutationes? Num diverse novitates, quz mor- 
tale animal etiam ante mortem transformant? Quin- 
etiam somnus noster εἰ vigilia quomodo sapienti 


! 1 Cor. xv, 53. ' Matth. axiv, 31. 


M1 τοίνυν ταῖς ἀλλοιώσεαι xal τοῖς ἀναχαινισμοῖς 
ἀπιστῶμεν. Καὶ γὰρ φυτῶν χαὶ ζώων διαφόρων ὁ 
βίος, χαὶ αὐτῶν γε τῶν ἀνθρώπων ἡμᾶς ἐκπαιδεύει, 
ὡς οὐδὲν ἓν ταὐτότητι τῶν ἓν φθορᾷ, καὶ γενέσει, ἐν 
ἀλλοιώσει δὲ χαὶ τροπῇ. Καὶ πρῶτόν γε. εἰ δοχεῖ, τὴν 
ἐν ταῖς ἡλιχίαις ἡμῶν μεταθολὴν χαταµάθωμεν; Τὸ 
παιδίον τὸ ὑπομάζιον, οἷόν ἐστι γνωρίζοµεν. Ὀλίγοωυ 
χρόνου παρελθόντος, τὴν ἑρπυστιχὴν λαμδάνει δύ- 
ναµιν, χαὶ οὐδὲν διαφέρει τῶν μικρῶν σχυλάχων, 
τέταρσιν ἐρειδόμενον βάσεσιν. Περὶ τὸν τρίτον ἓνι- 
αυτὸν ὄρθιον γίνεται, xal φωνὴν ὑποτραυλιζομένην 
xai ψελλιζομένην προῖεται' εἶτα διαρθροῖ τὸν λόγον, 
xaX χαρίεν ἀποτελεῖται µειράχιων ' ἀπ ἑχείνης τῆς 
ἡλιχίας πρὸς τὸν ἔφηδον xaX νεανίσχον ἐχδαίνει" 
ἰούλου δὲ τὴν παρειὰν χαλύψαντος, Ὑενειὰς Ἀάσιος 
μετ' ὀλίγον, xa ἄλλος ἐξ ἄλλου’ εἶτα, ἂνὴρ ἀχμά- 
ζων, τραχὺς xa τληπαθής. Ἐπειδὰν δὲ παρέλθωσι 
τέσσαρες δεχάδες ἐνιαντῶν, ἀρχὴ τῆς ὑποστροφῆ: 
χαΐνει * τὴν χεφαλὴν, xa fj ῥώμη πρὸς ἀσθένειαν 
ἀποχλίνει, xal παραγίνεται τελευταῖον τὸ γηρας, τὲ- 
λειος ἀφανισμὸς τῆς ἰσχύος. Κλίνεται δὰ τὸ σῶμα 
καὶ χυοτοῦται πρὸς γῆν, ὡς ni λίαν ὑπερξηρανθέντες 


p τῶν ἀσταχύων, xal τὸ λεῖον ἀποτελεῖται ῥυσὸν, χαὶ 


πάλιν βρέφος ὅ ποτε νεανίσχος χαὶ ἀριστεὺς, ψελλι- 
ζόμενος, ἀνοηταίνων, ἐπὶ χειρῶν xal ποδῶν ὁμοίως 
ἕρπων, ὡς πάλαι. Ταῦτα πάντα τί σοι δοχεῖ ; Oix 
ἀλλοίωσις; Οὐ μεταθολαὶ πολύτροποι; Οὐ διάφοροι 
καινότητες τὸ θνητὸν ζῶον μεταμορφοῦσαι χαὶ ap 
θανάτου; Ὁ δὲ ὕπνος ἡμῶν xat fj ἐγρήγορσις, 9h 
οὐχ ἂν τῷ σοφῷ γένοιτο διδασχἀλιον τοῦ δητουμένου ; 
ὍὉ μὲν γὰρ, εἰχών ἐστι τοῦ θανάτου’ ἡ δὲ, τῆς ἆνα- 
στάσεως µίµηµα. Ac xal τινες τῶν ἔξωθεν aequ, 
ἁδελφὸν προσεῖπον τοῦ θανάτου τὸν ὕπνον, διὰ τὴν 
ὁμοιότητα τῶν dp' ἑχατέρου συµδαινόντων παθῶν. 
Λήθη γὰρ ὁμοίως ἐπ ἁμφοτέρων xal ἄγνοα τῶν 


——MM 


στό IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. III. 674 


παρελθόντων καὶ τῶν µελλόντων, xat τὸ σῶμα χεῖται 
ἀναίσθητον, φίλον οὐκ εἰδὸς, ἐχθρὸν οὐ γινῶσχον, τοὺς 
περιεστῦτας χαὶ θεωροῦντας ph βλέπον, παρειµέ- 
wow, νεκρὸν, πάσης ἁμοιροῦν ἑνεργείας, οὐδὲν δια- 
φέρον τῶν ἀποχειμένων Ev τάφοις καὶ θήἠχαις. Οὕτω 
*o& συλᾷς ὡς νεχρὸν, εἰ θέλοις, τὸν χαθεύδοντα, χενοῖς 
thv οἰχίαν, δεσμὰ προσάχεις, xal οὐδεμία τῶν πρατ- 
τοµένων αἴσθησις ἑπιχίνεται. Ὁλίχον δὲ ὕστερον, 
ὅταν ἀνοχὴ τις χαὶ λώφησις Ὑένηται τοῦ πάθους, 
ὥσπερ ἄρτι ζωοποιηθεὶς ὁ ἄνθρωπος διανίσταται, 
χατὰ μιχρὺν εἰς σνναἰσθησιν ἑαυτοῦ xol τῶν πρα- 
Ὑγμάτων ἐρχόμενος, xat σχολῇ τὰς ἑνεργείας ἀναλαμ- 
Φάνων, χαὶ otov φυχούμενος τῇ ζωπυρέσει τῆς ἔγρη- 
Ὑόρσεως. Εἰ δὲ ὑφεστῶτος ἔτι τοῦ ζώου καὶ περι- 
όντος τσαῦται νύχτωρ xal μεθ) ἡμέραν ἑχστάτεις, 
ἁλλοιώσεις, μεταθολαὶ, λῆθαι xal μνῆμαι τῷ Ρίῳ 
παρατεπχήγασι, λίαν ἀνόητον xaX φιλόνειχον, θεῷ μὴ 
πιστεύειν τὸν ἔσχατον ἀναχαινισμὸν ἑπαγγελλομένῳ, 
τῷ καὶ τὴν πρώτην πλάσιν δηµιουργήσαντι. *O δὲ 
μάλιστα φράττει τοὺς ἀντιλέγοντας, xal ἀπιστεῖν 
παρασχευάξει, τοῦτο πρὸ πάντων, ὡς οἶμαι, τὸ 
νοµίνειν ἀφανισμὸν παντελῆ γίνεσθαι τῶν σωμάτων. 
Ἔχει δὲ οὐχ οὕτως. Οὐ γὰρ τέλεον ἀφανίζεται, ἀλλὰ 
διαλύεται εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη' χαὶ ἔστιν iv Όδατι, 
xal ἀέρι, xai yfj, xai Tupl. Toy δὲ πρωτοτύπων 
στοιχείων µενόντων, xal τῶν ἀπ᾿ ἐχείνων μετὰ τὴν 
ξιάλυσιν ἐχείνοις προσχωρησάντων, bv olg καθόλου 
θώζεται xal τὰ µέρη θεῷ δὲ μάλιστα μὲν εὔπορον 
ἐξ οὐχ ὄντων δημιουργεῖν (καὶ γὰρ οὕτως ἓν ἀρχαῖς 
Bate τὰ πάντα τὴν γένεσιν)' τὸ δὲ ἐξ ἀρχῶν τῶν 
«ὐσῶν γενεσιουργεῖν πολλῷ δήπου ῥᾷστον xaX εὐχολώ- 
«ατον. Mh τοίνυν τὴν χαλὴν ἑλπίδα τῶν ἀνθρώπων 
ἀνέλωμεν, τἣν ἐπανόρθωσιν τῆς ἁσθενείας ἡμῶν, 
«αἱ τὴν δευτέραν, ὡς ἂν εἴποι τις, Ὑένεσιν τὴν 
ἐλευθέραν θανάτου, μηδὲ φιληδονίας ὑπερθολῇ τὴν 
ἀγαθὴν χαὶ φιλάνθρωπον τοῦ Θεοῦ ὑπόσχεσιν xa0- 
υθρίσωµεν. Ἐμοὶ γὰρ δοχοῦσιν ol τῆς προχειµένης 
ὑποθέσεως ἑναντίοι, ἄνδρες εἶναι χαχίας ἑταῖροι xal 
ἀρετῆς ἑχθροὶ, λάγνοι xal πλεονέχται, xal ἀχρατεῖς 
ὁρθαλμαῖς, xaX ἀχοῃ χαὶ ὀσφρήσει, xat πάσαις ταῖς 
αἱσθήσεσιν ῥέουσαν ἐπ αὑτοῖς «hv ἡδονην εἰσδεχό- 
psvot. Ἐπειδὴ 6t ὁ τῆς ἁναστάσεως λόγος προχειµέ- 
νην ἔχει τὴν χρίσιν, καὶ τῶν ἱερῶν βίθλων ἀχούουσι 
λεγουσῶν διαῤῥήδην, ὡς οὐκ ἀνεύθυνος ἡμῶν à βίος 
ἀλλ’ ὅταν πρὺς τὴν δευτέραν ἀναχαινισθῶμεν ζωὴν, 
πάντες παραστησόµεθα τῷ βήµατι τοῦ Χριστοῦ, ὡς 
ὑπὶ ἐχείνῳψ χριτῇ τὰς πρὸς ἀξίαν ἁμοιθὰς τῶν βεδιω- 
µένων χοµίσασθαι * συνειδότες ἑαυτοῖς πράξεις αἰσχί- 
etus, πολλῶν ἀξίας τιμωριῶν, µίσει τῆς κρίσεως 
ἀναιροῦσι xal τὴν ἀνάστασιν. Ὥσπερ οἱ πυνηροὶ τῶν 
δούλων, οἱ τὴν οὐσίαν τοῦ γυρίου δαπανῄσαντες, 
θανᾶτου δὲ τοῦ δεσπότου xai ἁπωλείας ἑαυτοῖς ὑπο- 
γ2άφοντες, καὶ πρὸς τὴν ἰδίαν ἐπιθυμίαν δ.αχένους 
Ἰογισμοὺς ἀνα]λάσσοντες. 


Α οἱ acuto homini documentum propositze quzstionis 
esse non possunt ? llle enim mortis imago, hec 
resurrectionis imitamertum est. Quocirca etiam 
nonnulli externi sapientes germanum mortis som- 
num vocarunt, propler similitudinem eorum, qui 
in utroque accidunt, aífectus et perturbationes. 
Oblivio namque pariter et ignorantia praeteritorum 
et futurorum in utroque contiugit, corpus sine sensu 
jacet, amicum non novit, inimicum ignorat, cir- 
cumstantes et spectantes nen videt, tabidum, fra- 
ctum, languidum, solutum, remissum, modo non 
mortuum, omnis expers efficaciz, nibil differens ab 
iis, qus: in loculis et sepulcris reposita sunt. Pe- 
rinde nimirum dormientem, si velis, compilas, ac 
si inortuus esset, evacuas et exhauris zdes, vincula 

D injicis, ac nullus eorum quz fiunt sensus | interve- 
nit. Paulo post ubi intermissio aliqua aut laxamen- 
tum affectus advenerit, quasi modo vitx redditus 
bomo surgit, paulatim ad sui ipsius rerumque re- 
diens sensum, pedetentim efficacias recipit, tan- 
quam animatus vigiliz recreatione. Quod si exetante 
etiam nunc in rerum natura atque superstite ani- 
mali, tam multe nocte et interdiu mentis aliena- 
tiones, alterationes, mutationes, obliviones et me- 
mori: vitae conjuncte sunt : valde stultum et. con- 
tentiosum est Deo non credere ultimam renova- 
tionem promittenti, cum etiam primzva formatio- 
nis auctor sit. Quod autem maxime contradicen- 
tes armat, οἱ incredulitatis eorum causa efficiens 
est: hoc, ut opinor, praecipuum est, quod corpo- 
rum extremam fleri abolitionem et interitum exi- 
stimant. Sed res ita se non habet. Mon enim om- 
nino intereunt et abolentur, sed dissolvuntur in 
eas res, ex quibus composita sunt : etsunt in aqua, 
in aere, in terra et in igne. Manentibus autem. 
principalibus elementis, et iis, que ex illis con- 
stant, post dissolutionem ad ea accedentibus, in 
quibus prorsus salve manent etiam partes : cum 
Deo maxime quidem facile est vel ex iis, quze non 
sunt, creare (etenim sic in principijs rerum universa 
naturam et originem sumpserunt) tum ex principiis 
suppetentibus naturam efficere longe certe facilli- 
mum et cexpeditissimum. Ne igitur preclaram 
spem hominum, correctionem εἰ emendationem 

D videlicet inürmitatis ac fragilitatis nostre, et 
secundam, ut ita dicam, generationem a morte 
liberam tollamus, neque nimio studio voluptatis 
benignam, studioque et amore hominum factam 
promissionem Dei sugillemus atque dehonestemus. 
Mihi enim pra'sentis argumenti adversarii videntur - 
esse homines vitii atque nequitiz amici, virtutis 
inimici, libidinosi, avari, et oculis intemperantes, 
tum auditu et olfactu, omnibus denique sensibus 
influentem et obrepentem ipsis voluptatem in scse 


adwiittentes. Quoniam autem tractatus resurrectionis judicium propositum habet, et sacros libros au- 
diunt, in quibus expresse ac diserte continetur, quod nostra vita quastioni et ezxaminationi exempta non sit, 
sed cum ad alteram vitam renovati fuerimus, futurum, ut omnes ad tribunal Christi sistamur, ut illo judice 
Jignas acta vitze retributiones et compensationes recipiamus : quod sibi conscii sunt turpissimarum “ο 
[2dissimarum actionum, quibus multas poenas ueriti sunt, odio judicii tollunt etiam resurrectionem : quem» 


075 


8. GREGORII NYSSENI 


076 


admodum servi mali, qui facultates et bona domini consumpserunt, et mortem et interitum (Interim) do- 
mini eibi proponunt, et pro eo quod cupiunt eL optant, vanas cogitationes sibi fingunt. 


Verum nemo sanus ita sentiet. Qua est enim A 


utilitas justitia ? Quod commodum veritatis, boni- 
tatis et oinnis honestatis? Cujus rei gratia homi- 
nes laborant, et studio sapientize dediti sunt? Ven- 
tris voluptatem sibi subjagantes, centinentiam 
temprerantiamque amplexantes, somno ad exiguum 
tempus indulgentes, tempestatem et wstum tole- 
rantes, si resurrectio non est? Dieamus juxta verba 
Pauli : Edamus et bibamus, cras enim morimur 3". 
Si resurrectio nulla, finis vero vite mors est, tolle 
mihi accusationes atque reprehensiones ; permitte 
howicid:ze, ut absque impedimento sua licentia uta- 
tur ; sine adulterum libere insidiari matrimoniis ; 
insultet adversariis dives avarus et alieni usurpa- 
tor, nemo oonviciatorem coerceat, juret assidue 


perjurus: manet enim mors etiam justum, religio- B 


sum, ac pium, jurisque jurandi observantem. Men- 
tiatur quivis alius quantum velit : nullus enim ve- 
ritatis fructus, nemo pauperis misereatur ; expers 
enim misericordia mercedis est. llujusmodi sen- 
sus οἱ cogitationes pejorem diluvio inducunt con- 
Íusionem, ei omnem sanam quidem rationem ex- 
pellunt ; furiosorum aulem et latronum quaslibet 
cogilaliones οἱ consilia acuunt atque confirmant. 
Nam 5i resurrectio non est, ne judicium quidem 
erii; sublato autem judicio, etiam timor Dei siimnul 
ejicitur. Ubi autem timor non cohibet, nec in officio 
homines continet, ibi cum peccato diabolus tripu- 
diat, atque choreas ducit. Atque admodum copve- 
nienter et apte adversus tales David illum psal- 
mum scripsit : Dixit amens in corde suo: Non est 
Deus. Corrupti et abominabiles facti sunt in studiis 
et exercitiis suis '*. Quod si resurrectio non est, fa- 
bula Lazarus et dives ille est : item forinidabilis et 
horrendus ille hiatus; et ille intolerabilis ardor 
ignis et inflammatio; lingua item ardens: ad hec 
desiderata gutta aqua, digitusque mendici. Palam 
enim est, quod hxc omnia nobis futuram signifi- 
cant resurrectionem. Lingua enim ac digitus non 
incorporea: membra aniniz intelliguntur, sed partes 
corporis. ΑΟ nemo putet bxc jam contigisse, sed 
predictionem esse futuri: evenient autem tunc, 
cum renovatio animam mortuis reddiderit, et ad 


reddendam acta vitae rationem unumquemque re- ΄ 


duxerit, compositum eodem modo quo prius, ex 
anima et corpore constantem. Porro Ezechiel divino 
spiritu raptus !**, οἱ magnarum visionum  spectae 
tor,ad quain utique sententiam et intellectum 
deducebatur, cum vidit magnum illum, ac longe 
lateque patentem campum humanis ossibus comple- 


tum, de quibus jubebatur prophetare ? Carnes qui- : 


dem illis statim obducebantur : quz? autem soluta ac 
temere nulloque ordine disjecta erant, in aptum con- 
venienteinque sibi invicem ordinem et compagem re- 
digebantur atque coalescebant. Annon perspicuum 


" f Cor, xv, 32. '* Psal. xui, 4. 


'AXÀ' οὐδεὶς οὕτω φρονήσει τῶν σωφρονούντων. 
Τί γὰρ ὄφελος δικαιοσύνης, καὶ ἁληθείας, χαὶ χρηστό- 
τητος, χαὶ παντὸς τοῦ καλοῦ; ὑπὲρ τίνος 6k µο- 
χθοῦσι χαὶ φιλοσοφοῦσιν ἄνθρωποι, Ὑαστρὺς ἡδονὴν 
δουλαγωγοῦντες, xal ἀγαπῶντες ἐγχράτειαν, xal 
ὕπνου πρὸς ὀλίγον µεταλαγχάνοντες, xal παραταττό- 
µενοι πρὸς χειμῶνα xal mviyoc, εἰ ἀνάστασις οὐχ 
ἔστιν; Εἴπωμεν πρὸς αὐτὰ, τὰ ῥήματα Παύλου; éd- 
γωµεν xal z(ousv* αὔριον γὰρ ἁἀποθν ῄσκομεν. 
Ei ἀνάστασις οὐχ ἔστιν, ἀλλὰ πέρας τοῦ βίου θάνα- 
τος. ἄνελό pot χατηγορἰας xaX ψόγους’ δὺς ἀχώλυτον 
τῷ ἀνδροφόνῳ τὴν ἐξουσίαν ἄφες τὸν μοιχὸν μετὲ 
παῤῥησίας ἐπιθουλεύειν τοῖς γάμοις, τερυφάτω κατὰ 
τῶν ἑναντίων πλεονέχτης, μηδεὶς ἐπιχοπτέτω cw 
λοίδορον, ὀμνύτω συνεχῶς ὁ Exlopxoc* µένει γὰρ θ4- 
νατος xai τὸν εὔορκον. Ῥενυδέσοθω ἄλλος ὅσα βούλε- 
ται” οὐδεὶς γὰρ τῆς ἀληθείας καρπός. Μηδεὶς ἐλεείτω 
«bv πένητα" ἅμισθος Υάρ ἐστιν ὁ ἔλεος. Tausa τὰ 
φρονήματα, χείρονα ποιεῖ τοῦ χατακλυσμοῦ σύγχν- 
σιν * καὶ πάντα μὲν ἐχθάλλει σώφρονα λόγρν, πᾶν δὲ 
νόηµα μανιχὸν χαὶ λῃστριχὸν ἐπιθήχει. El γὰρ ἀνά- 
στασις οὐκ ἔστιν, οὐδὲ χρίσις ’ εἰ δὲ χρίσις ἀνῄρηται, 
χαὶ φόδος Θεοῦ συνεχθάλλεται. Ὅπον δὲ φόδος οὗ — 
σωφρονίζει, ἐχεῖ χορεύει μετὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ διά- 
6ολος. Καὶ λίαν ἁρμοδίως πρὸς τοιούτους ὁ Δαθὶδ 
ἐχεῖνον ἀνέγραψε τὸν φαλμόν' Εἶπεν ἄφρων ἐν xap- 
δίᾳ αὐτοῦ ' Οὐκ ἔστι θεός. Διεφθάρησαν καὶ 
ἐδδεᾖύχθησαν év ἐπιεηδεύμασι. El ἀνάστασις 
οὖχ ἔστι, μῦθος ὁ Λάκαρος, xat 6 πλούσιος, xal τὸ 
φρ.χῶδες χάσμα, xai f) τοῦ πυρὸς ἄσχετος φλόγωσις, 
xa Jj 6.axatc γλῶσσα, xai ἡ ποθουµένη σταγὼν τοῦ 
ὕδατος, xai ὁ δάχτυλος τοῦ πτωχοῦ. Πρόδηλον γὰρ ὅτι 
«auta πάντα, τὸ μέλλον ἐξειχονίζει τῆς ἀναστάσεως. 
Γλῶσσα γὰρ xai δάχτυλος, οὐ τῆς ἀσωμάτου µέλη 
ψυχῆς νοεῖται, ἁλλὰ µέρη τοῦ σώματος. Καὶ μηδεὶς 
οἰέσθω ταῦτα Ίδη πεπράχθαι, ἀλλὰ προαναφώνησιν 
εἶναι τοῦ μέλλοντος: ἔσται δὲ τότε, ὅταν Ἡ µεταχύ- 
σµησις, Ψυχώσασα τοὺς νεχροὺς, πρὸς τὰς εὐθύνα; 
ἕκαστον τῶν βεδιωμένων ἀναγάγῃ, σύνθετον ὄντα 
καθὼς πρότερον, χαὶ διὰ φνχῆς xal σώματας ουν- 
εστῶτα. Ὁ δὲ θεοφορούµενως Ἰεζεχιλλ, καὶ οῶν µε- 
γάλων ὁπτασιῶν θεωρὺς, πρὺς ποἰαν ἄρα διάνοιαν 
ἐδηγούμενος ἔθλεπε τὸ µέγα xal ἀνηπλωμένον ἐχεῖνο 
πεδίον, τὸ γέµον τῶν ἀνθρωπίνων ὁστέων, καθ ὧν 
ἐχελεύετο προφητεύειν; Καὶ σάρχες μὲν ἐχείνοις εὖ- 
θὺς περιεφύοντο, τὰ δὲ λελυμένα καὶ ἁτάκτως à 
εῤῥιμμένα, εἰς τάξιν xat ἁρμονίαν ἀλλήῆλοις συν- 
εκολλᾶτο. "H πρόδηλον, ὡς διὰ τῶν -«τοιούσων λόγων 
την τῆς σαρχὸς ταύτης ἀναθίωσιν ἡμῖν ἰχανῶς ὑπο- 
δείχνυσιν; Ἐμοὶ δὲ δοχοῦσιν οἱ πρὸς τοῦτον τὸν λό- 
γον ἐριστιχῶς ἔχοντες, οὐ δυσσεθεῖς µόνον, ἀλλὰ καὶ 
παραπαἰοντες εἶναι. ᾿Ανάστασις γὰρ xai ἀναδθίωσις 
xai µεταχόσμτσις xai πάντα τὰ τοιαῦτα ὀνόματα, 
πρὸς τὸ σῶμα τὸ τῇ φθορᾷ ὑποχείμενον τοῦ dxpon- 
µένου φέρει τὴν ἔννοιαν. Ὡς fj ve doy αὑτὴ xa9' 


!'* Ezech. xxxvii, 1 sqq. 


671 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. 1l. 


678 


ἑαυτὴν ἐξεταδομένη, οὕποτε ἀναστήστται, ἐπειδὴ μὴ A est quod per hujusmodi nobis scripta carnis hujusre- 


σελευτᾷ, ἀλλ' ἄφθαρτός ἐστι xal ἀνώλεθρος. ᾿Αθάνατος 
δὲ ὑπάρχουσα, θνητὸν ἔχει τὸ χοινωνὸν τῶν πραγµά- 
των ΄ xal διὰ τοῦτο παρὰ τῷ δικαίῳ κριτῇ ἐν τῷ 
χαιρῷ τῶν εὐθυνῶν ἑνοιχήσει πάλιν τῷ συνεργῷ, 
ἵνα ust! ἐχείνου χοινὰς δέξηται τὰς χολάσεις f) τὰς 
τιµάς. Μᾶλλον δὲ ἵνα xa πλέον ἡμῖν ὁ λόγος &xo- 
λουθότερος Ὑένηται, οὕτω σχοπῄσωμεν' Τὸν ἄνθρω- 
mov τί φαµεν ; τὸ συναµφότερον, ἡ τὸ ἕτερον; ᾽Αλλὰ 
πρόδηλον ὣς 1j συζυγία τῶν δύο χαρακτηρίτει τὸ 
ζῶον. Οὐ γὰρ προσῖχεν Ev τοῖς ἀναμφισθητήτοις xal 
τνωρίμοις παρέλχειν. Τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, xà- 
χεῖνο προσλογισώμεθα, πότερον, à πράττουσιν ἄν- 
θρωποι, οἷον µοιχείαν, φόνον, χλοπὴν, καὶ πᾶν εἴ τι 
τούτοις ἑπόμενον, f) τοὐναντίον, σωφροσύνην, ἐγκρά- 


suscitationem abunde satis demonstrat? Mihi vero qui 
adversus hunc sermonem pertinaciter contendunt, 
non impii solum, verumetiam insani esse videntur, 
Resurrectio enim et reditus ad vitam, et transforma- 
tio, et omnia talia vocabula ad corpus corruptioni 
obnoxium cogitationem audientis ducunt. Nam ani- 
ma quidem, si ipsa per sese examinetlur el excutia- 
tur, nunquam resurget, quando quidem non mori- 
(ur, sed interitus el corruptionis est expers. Cum 
autem sit immortalis, mortalecorpus socium babet 
actionum : aique idcirco apud justum judicem, 
tempore reddendarum rationum, rursus socio suo 
inhabitabit, ut. cum illo communes recipiat vel 
poenas vel premia. Enim vero quo magis nobis ora- 


τειαν, xal πᾶσαν thv ἀντίθετον τῆς xaxíaq ἐνέργειαν B tio consentanea sit, lioc modo rem consideremus. 


τῶν δύο φαμὲν ὑπάρχειν ἀποτελέσματα, 3) τῇ dyf 
µόνῃ τὰς πράξεις περιορίζοµεν; 


liominem quid esse dicimus, utrumque simul, an 
alterum separatim ? At manifestum est, quod con. 


junctio amborum designat animal. Non enim convenit in rebus notis, ac nibil controversie in se conti- 
pentibus, superfluo uti sermone. Cum hoc ita sit, illud quoque insuper consideremus, utrum ea, qua com- 
fnittunt ac perpetrant homines, verbi gratia, adulteriurh, cedem, furtum ac quidquid liis affine est : aut ex 
contrario, sobrictatem, continentiam, et omnem vitio oppositam actionem, utriusque dicimus esse elle- 


etus, an anima solum circumscribimus actiones ? 
Αλλά x&v οὕτω πρόδηλος ἡ ἀλήθεια. Οὐδαμοῦ γὰρ 
ἀποσχίζουσα τοῦ σώματος ἡ φνχὴ, f| τὴν χλοπὴν 
ἐπιτηδεύει, f) τὴν τοιχωρυχίαν ἑργάκεται: οὐδ' aU 
μόνη τῷ πεινῶντι τὸν ἄρτον δίδωαιν, f) πητίζει τὸν 
διφῶντα, f) πρὸς τὸ δεσμωτήριον ἀόχνως ἐπείγεται, 
ἵνα θεραπεύσῃ τὸν δεσµωτηρίῳ χεχαχωμένον΄ ἁλλ᾽ 


At etiam in hoc manifesta veritas est. Nuaquam 
enim a corpore separata auima vel furtum comtuit- 
tit, vel parietes perrumpit ; neque contra sola vel 
panem esurienti dat, vel potum sitienti praebet, vel 
in carcerem haud gravatim concedit ut officium et 
ministerium prestet ei qui carcere affligitur ; sed in 


ἐπὶ πάσης πράξεως ἀλλήλοις ἁμφότερα συνεςάπτε- C omni actione ambo sibi invicein conjuncta simul et 


φδι xai συναποτελεῖ τὰ γινόμενα. Πῶς τοίνυν τούτων 
οὕτως ἑχόντων, xai χρίσιν τῶν βεθιωµένων ἔσεσθαι 
συγχωρῶν, ἀποσπᾷς τοῦ ἑτέρου τὸ ἕτερον; Καὶ χοι- 
νῶν ὄντων τῶν εἰργασμένων, τῇ Ψυχῄ µόνῃ περιορί- 
ζεις τὸ διχαστἠριον; El δέ τις ἀχριθῆς Υένοιτο διχα- 
στὴς τῶν ἀνθρωπίνων πλημμεληµάτων, xat σχοπή- 
σιιεν ἐπιμελῶς, πὀθεν φύονται αἱ πρῶται τῆς ἆμαρ- 
τίας αἰτίαι, τάχα πρῶτον ἀτακτοῦν Ev τοῖς ἐγχλήμα- 
ev εὑρῆσιι τὸ σῶμα. Ἠρεμούσης γὰρ πολλάχις τῆς 
(roy je, xal γαλήνην ἐχούσης ἁτάραχον, εἶδεν ὁ ὀφθαλ- 
μὸς ἐμπαθῶς ἃ μὴ θεάσασθαι βέλτιον ἣν, xal τῇ duy] 
παραπέµψας τὴν νόσον, εἰς χειμῶνα xai χλύδωνα 
φὴν ἠἡσυχίαν µετέβαλεν. Ὁμοίως αἱ ἀχοαὶ ἀσχημό- 
νων τινῶν f| παροξυντιχῶν ἐπαχούσασαι λόγων, otov 
διά τινων σωλήνων ἑαυτῶν τὸν τῆς ταραχῖς, T] τὸν 
σῆς ἁχοσμίας βόρδορον τοῖς λογισμοῖς ἐπεισρέουσιν. 
Ἔστι δὲ ὅτε xai dj (i; διὰ τῆς αἱσθήσεως καὶ τῶν 
ἀτμῶν μεγάλα τε xal ἀνείχαστα xaxà διατίθησι τὸν 
ἔσωθεν ἄνθρωπον. Οἴδασι xat χεῖρες διὰ τῆς ἑπαφῆς 
χαρτερᾶς ψυχῆς ἐκθηλύνειν στεῤῥότητα. Kal pot 
xztà μικρὸν οὕτως ἐπιόντι xal σχοπουµένῳ ὑπαίτιον 
εὑρίσχεται τῶν πολλῶν ἁμαρτιῶν τὸ σωµάτιον. Φέρει 
δ καὶ τοὺς ὑπὲρ ἀρετῆς πόνους, xai τοῖς ἀγῶσιν 
ἀμμοχθεῖ τῶν xaXov, τεμνόμµενον σιδήρῳ, xal πνυρὶ 
φλεγόµενον, καὶ ξαινόμενον µάστιξι, χαὶ βαρυνήμενον 
ἀργαλέοις δεσμοῖς, χαὶ πᾶσαν ὑπομένον λώδην, ἵνα 
μὴ προδῷ «ἡν ἱερὰν φιλοσοφίαν, ὥσπερ τινὰ πόλιν 
χσλίπυργον χεχυχλωμένην τῷ τῆς χαχίας πολέμῳ. 
€i τοίνυν tv. χατορθώµασι συμμοχθεῖ τῇ duy , καὶ 


capessunt οἱ perficiunt ea qua aguntar. Qua ratione 
igitur cum hsc ita sint, et ante actorum judicium 
fore concedas, alterum ab altero divellis ? et cuin 
alterum alteri in commissis el perpetratis socium 
esse des, anima sola judicium deierininas atque 
circumscribis? Quod si quis verus delictorum hu- 
manorum judex fuerit, οἱ diligenter perpenderit,. 
unde primi peccati causz oriantur, fortasse prius 
in culpa atque crimine corpus inveuiet oflicii et 
honestatis flnes excedere. Nain quiescente s&rpenu- 
mero anima, et in tranquillo statu siae ulla pcr- 
turbatione constitula, oculus cowmotus videt ea 


«qua non eonspexisse melius fuisset, et in animam 
morbum transmiltens, in tempestatem ac turbinem 
quietem aectranquillitatem convertit. Similiter aures 
inverecundis quibusdam atque exacerbantibus ver- 
bis exceptis, per quasdam quasi sui ipsarum fi- 
Stulas, perturbationis aut inverecundis conum 
cogitationibus inferunt atque inducunt. Nonnun- 
quam etiam nasus olfactu et attractu. vaporum 
magnis el inconcessis vitiis bominem inficit interio- 
rei. Solent item manus contrectatione validae 
anim: robur effeminare. Atque ego paulatiin ita 
progrediens atquecousiderans, magnz peccatorum 
partis corpusculum cesse causam invenio. Tolerat 
autem etiam pro virtute labores, et in certaminibus 
honestarum rerum laborat et affligitur, dum vcl 
ferro secatur, vel igni crematur, vel flagris caedi- 
tur, vel gravibus vinculis oneratur, et omnem sus 


679 


S. GREGOMNII NYSSENI 


050 


tinet adversitatem οἱ afflictionem, ne sacram pro- A ἐν ἁμαρτήμασιν οὐκ ἀπολιμπάνεται' πόθεν ὁρμώμε- 


dat philosophiam, tanquam egregiis turribus orna- 
tam urbem quamdam bello vitiorum atque nequitize 
circumsessam. Si igitur in praeclaris factis una cum 
anima laborat οἱ offligitur, et in peccatis non 
abest : quibus rationibus et argumentis motus so- 
lam incorpoream in judicium adducis? AL neque 
justa neque sanorum howinum oratio est. Si sula et 
nuda peccavit, solatn etiam puniet : sin autem ma- 
nifestum babet adjutorem, non hunc justus judex 
dimittet. Ego autem etiam hoc Scripturam audio 
prodentem, quod condemnati justis afficientur sup- 
pliciis, igne, tenebris, verme. Qu:e omnia composi- 
torum, ac maierialium corporum p«en:e crucia- 
tusque sant : animam vero per sese separatim ignis 
nunquam attigerit : nec tenebrze quidem ei molestze 
fuerint, utpote quae oculis caret, et videndi instru- 
mentorum expers est. (Quid autem vermis effecerit, 
qui corporum non spirituum corruptricem vim ha- 
bet? Atque idcirco consentaneis his considerationi- 
]:us et ratiocinationibus undique compellimur, ad 
comprobandam resurrectionem mortuorum, quam 
convenientibus temporibus Deus perflciet, rebus ipsis 
$uas promissiones confirmans. Credamus igitur di- 
centi : Canet enim (tuba, el mortui resurgent '* ; ac rur- 
$U8, Venit hora, inqua omues qui in monumentis suut, 
audient vocem ejus, et prodibunt, hi qui bona fecerunt, 
in resurreciionem vite ; qui aulem mala (faciunt, in 
resurrectionem judicii '*, Non enim promittit solum, 
verum eliam operibus, qua quotidie facit, aperte 
docet quod sit omnipotens. Neque enim in initio 
dum crearet, laboravit ac defatigatus est, nequc in 
transformando sapientia indigebit. Praesentia con- 
sideremus, et rei futurz fidem non detrahemus. 
Cum enim omnis efficacia divina comitem babeat 
stuporem οἱ consternationem : tuin. magnum et 
inexplicabile miraculum est, cum patrum et proa- 
vorum similitudines plene transire animadvertimus 
in forinasliberorum, ac posteros majorum suorum 
quasi exprimere atque referre figuras. Tunc nimirum 
artem pr:zstantissimi opilicis ac servatoris Dei om- 
nem solertiam in sese complexam cum ingenti 
stupore admiror, quomodo eorum, qua nec exstent, 
nec appareant, primorum illorum exemplarium imi- 
tamenta arcano myslerio creentur οἱ eflingantur, 
quasi alteros quosdam eos, qui mortui sunt,per 
efücaciam formarum excitantia. Sepe autem mul- 
tarum etiam personaruni proprietates simul in uno 
corpore exprimuntur et. effinguntur. Patris nasus, 
avi oculus, patrui incessus, matris sonus vocis et 
loquel:v. Atque unus hono spectatur tanquam plan- 
ta quedam, que multarum arborum surculis insi- 
titiis in se receptis innumera quoque fructuum ge- 
nera decerpentibus et colligentibus prebet. Hiec 
omnia adinirabilia quidem sunt, sed quo pacto fiant, 
nolis ignotum est : opifici autem facilia atque ex- 
pedita, et ab eo nullo negotio, ut scimus, perficiun- 


5 1 Cor. xv, 52. |! Joan. v, 38, 39. 


vo; µόνην τὴν ἀσώματον ἐπὶ τὸ διχαστήριον ἄγεις ; 
Αλλ οὐχ ἔστιν οὔτε δίχαιος οὔτε σωφρονούντων ὁ 
λόγος. El µόνη xaX γυμνὴ διήµαρτε, µόνην χαὶ xo- 
λάσει’ εἰ δὲ φανερὸν ἔχει τὸν συνεργὸν, οὐχ ἀφήσει 
τοῦτον ὁ χριτῆς δίχαιος (v. Ἐγὼ δὲ xal τοῦτο τῆς 
Γραφῆς ἀχούω λεγούσης, ὅτι τοῖς χατεγνωσμµένοις 
ἐπιτεθίσονται δίχαιαι τιµωρίαι, mop, χαὶ σχότος, xal 
σχώληξ. "A πάντα τῶν συνθέτων xal ὑλιχῶν σωµά- 
των χολάσεις εἰσίν' φυχῆς δὲ xa0' ἑαυτὴν οὔποτ ἂν 
ἄφαιτο πὺρ' οὐδ' ἂν σχότος αὐτὴν λνπῄσειεν ἁμοιροῦ- 
σαν ὀφθαλμῶν xol τῶν βλεπτικῶν ὀργάνων. Τί 8 
ἂν χαὶ σχώληξ πράξειε, σωμάτων ὑπάρχων φθαρτι- 
χὸς, οὗ πνευμάτων; Καὶ διὰ τοῦτο τοῖς ἀχολούθοις 
λογισμοῖΐς πανταχόθεν συνελαυνόµεθα πρὸς συγχατά- 
θεσιν τῆς ἑγέρσεως τῶν νεχκρῶν, fjv τοῖς χαθήχουσι 
χρόνοις ἑχτελέσει ὁ θΘεὸς, ἔργοις βεθαιῶν τὰς ἰδίας 
ἐπαγγελίας. Πιστεύσωμεν τοίνυν τῷ λέγοντι’ Σα. 
πίσει γὰρ, xal οἱ νεκροὶ ἁναστήσογται" xai 
πάλιν Ἔρχεται ὥρα, ἐν jj πάντες οἱ ἐν τοῖς 
µνηµείοις ἀχούσονται τῆς φωνῆς αὐτοῦ, καὶ 
ἑκπορεύσονται οἱ τὰ ἁἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς 
ἀνάστασιν ζωῆς. οἱ δὲ τὰ gavJa πράσσορτες 
εἷς ἀγάστασυ χρίσεως. Οὐ γὰρ ὑπισχνεῖται µό- 
vov, ἀλλὰ xai τοῖς ἔργοις, οἷς ἐχτελεῖ xa0' ἡμέ- 
pav, διδάσχει σαφῶς ὡς ἔστι παντοδύναµος. Οὔτε 
γὰρ ἓν ἀρχῇ δημιουργῶν ἔχαμεν, οὔτε μεταμορφῶν 
ἀπορήσει σοφίας. Τὰ παρόντα θεωρῄσωµεν, xai τῷ 
μέλλοντι οὐχ ἀπιστήσομεν. Πάσης γὰρ ἑνεργείας 
τοῦ Θεοῦ ἀχόλουθον ἐχούσης τὴν ἔκπληξιν, xal 
πολὺ τὸ θαῦμα χαὶ ἄφραστον, ὅταν τὰς τῶν πατέ- 
ρων xal προπάππων ὁμοιότητας κχατίδωμεν µετα- 
θαινούσας ἀκριθῶς εἰς τὰς τῶν ἀπογόνων μοργφὰς, 
xaX ἐχμαγεῖα Ὑινοµένους τοὺς παΐδας ἀπὸ τῶν προ- 
πατόρων. Τότε δὴ τὴν πάνσοφον τέχνην τοῦ ἀριστο- 
τέχνου θεοῦ xal Σωτῆρος ὑπερεχκπλήττομαι, πῶς 
τῶν µήτε ὄντων μήτε φαινομένων ἀρχετύπων al. µι- 
µήσεις Ev ἀποῤῥήτῳ μυστηρίῳ δημιουρχγοῦνται xoi 
ἀναπλάσσονταν, ἄλλους τινὰς τοὺς τεθνεῶτας διὰ τῆς 
ἑνεργείας τῶν τύπων ἐγείρουσαι. Ἠολλάχις δὲ xal 
πολλῶν ὁμοῦ προσώπων τὰ ἱδιώματα ἐν ἑνὶ ἐξειχονί- 
ζεται σώματι ' τοῦ πατρὸς dj Du, τοῦ πάππου ὁ 
ὀφθαλμὸς, τοῦ θείον τὸ βάδισµα, τῆς μητρὸς τὸ φθέ- 
γµα * xal εἷς ἄνθρωπος θεωρεῖται χαθάπερ τι φυτὸν 
πολλῶν δένδρων τὰς ἐπιθολὰς δεξάµενον, xal μµυρία 
χαρποφοροῦν γένη τοῖς ὁπωρίζουσιν. Ταῦτα πάντα 
θαυμαστὰ μὲν, xai ὅπως Τίνεται ἡμῖν ἀγνοούμενα, 
πρόχειρα δὲ τῷ Δημιουργῷ xat μετὰ πολλῆς, ὡς 
ἴσμον, τῆς ῥᾳστώνης ἐπιτελούμενα. "Άτοπον δὲ λίαν 
xal ἁμαθὲς., τὰ μὲν τῶν σαπέντων xal φθαρέντων 
£5 σωμάτων γνωρίσματα Ey τοῖς νῦν καθ) ἡμέραν 
φυοµένοις ἐγείρεσθαι, καὶ τὰ ἀἁλλότρια µεταδαίνειν 
εἰς ἄλλους, τὰ δὲ ἴδια καὶ ἑξαίρετα, περὶ αὐτῶν τῶν 
ποτε χεχτηµένων ἀνανεοῦσθαι xai ἀναδιώσκεσθαι 
μὴ συνομολογεῖν, ἀλλὰ τοὐναντίον ἀχυροῦν xal δια: 
µάχεσθαι, xat μῦθον, οὐ λόγον τὴν ἐπαγγελίαν νοµί- 
ζειν, τοῦ πᾶν τόδε τὸ ὀρώμενον συστησαµένου καὶ 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. iV. 682 


τος ὡς ἠθέλησεν, Αλλ᾽ ἡμεῖς μὲν πεπι- A tur. Valde autem absurdum eL cum multa imperitia 
! τῇ ἀναστάσει, δύξαν ἀναπέμποντες τῷ — conjunctum fuerit, si quis putrefactorum quidem et 
(Sip Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xal — corruptorum jam corporum insignia οοπεσάαί in 
i$ τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. iis, qui nunc quotidie nascuntur, excitari, et aliena 
1 alios; propria autem ac peculiaria in iis qui alias ea habuerunt, renovari ac reviviscere, nun 
ml assentiatur, sed contra improbet atque impugnet, ac fabulam, non verum sermonem 
esse promissionem ejus, qui hoc omne quod videtur, constituit, et ut voluit, ornavit. Nos 
imus resurrectioni, gloriam reddentes Patri et Filio et Spiritui sancto, nunc et semper et in 
culorum. Amen. 


ΛΟΓΟΣ A. ORATIO IV. 
' tó ἅγιον καὶ σωτήριον Πάσχα, De sancto et salutari festo Pascha. 
ἀληθινὴ τοῦ Σαθθάτου κατάπαυσις, ἡ τὴν Vera quidem Sabbati requies, qux benediclionem 


οὗ θεοῦ δεξαµένη, bv f] κατέπανσεν ἀπὸ — Dei accepit, in qua requievit Dominus ab operibus 
) ἔργων ὁ Κύριος ὑπὲρ τῆς τοῦ χόσµου σω- D suis, pro salute mundi mortis efficacia fracta feriatus, 
ἀπραξίᾳ τοῦ θανάτου ἐνσαθθατίσας, Ίδη jam finem habet, et gratiam suam cum oculis, tum 
» Καὶ τὴν ἰδίαν ἔδειξε χάριν καὶ ὀφθαλμοῖς X auribus, tum cordi demonstravit, per h:ec omnia, 
xa xapbla: διὰ πάντων τούτων τῆς ἑορτῆς — qua vidimus, qua audivimus, per qui corde lititiam 
Φείσης, oí; εἴδομεν, οἷς ἡχούσαμεν, οἷς «fj, recepimus, a nobis festo peracto. Nam quod oculis 
ν εὐφροσύνην ὑπεδεξάμεθα. Τὸ μὲν yàp cernitur, lumen nocte nobis per lampades in nube 
tolg ὀφθαλμοῖς, φῶς fv τῇ τοῦ πυρὸς νε- -ignis praeferebatur, Sermo autem per totam noctem 
ὢν λαμπάδων ἡμῖν ἐν τῇ νυχτὶ δᾳδουχού- ^ aures nostras circumsonans in psalmis, hymnis 
δὲ παννύχιος ταῖς ἀχοαῖς προσηχῶν λόγος  cantionibusque spiritualibus tanquam flumen quod- 
'χαὶ ὄμνοις xai ὡδαῖς πνευματικαῖς, οἷόν — dam gaudii per aures in animum influens, nos op- 
Xie δι’ ἀχοῆς εἰς τὴν φυχὴν εἰσρέων, πλἠ-  timaspereplevit. Cor vero, dum et iis qua diceban- 
τῶν ἀγαθῶν ἐλπίδων ἐποίησεν. 'H δὲ xap- tur et videbantur oblectaretur, inexplicabilis beati- 
fopévot; τε χαὶ βλεπημένοις εὐφραινομένη, — tudinis figuram accipiebat, dum per ea quz appare- 
toy ἐτυποῦτο µαχαριότητα, διὰ τῶν φαινο- — bant, quasi manu duceretur ad eum, qui videri non 
αγωγουμένη πρὸς τὸ ἁόρατον. Ὥστε τῶν — potest. Itaque hujus requietis bona per sese fldem fa- 
εείνων, & οὔτε ὀφθαλμὸς εἶδεν, οὔτε οὓς O cientia ineffabili spei eorum, αυ destinata atque 
ὕτε ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου áv£6r, εἰχόνα — reposita sunt, imago sunt illorum bonorum,quz ne- 
je χαταπαύσεως ταύτης ἀγαθὰ, δι ἑαυτῶν — que oculus vidit, neque auris audivit, neque in cor 
ώνητον ἐλπίδα τῶν ἀποχειμένων πιστού- — hominis ascenderunt ! . Quoniam igitur hzec lucida 
ttl τοίνυν φωτεινὴ νὺξ αὕτη, τὰς Ex τῶν 0X commistis lampadum luminibus cum matutinis 
αὐγὰς ὀρθριναῖς ἀκτῖσι τοῦ ἡλίου συµμί- radiis solis unum continuum nullarum interpositio- 
'xatà τὸ συνεχὲς ἡμέραν ἐποίησε, μὴ δδια- € tenebrarum diremptum diem effecit, considere- 
; €f παρενθήχῃ τοῦ σχότους, νοῄσωµεν, "US el intelligamus, fratres, prophetiam quz di. 
bv προφητείαν τὴν λέγρυσαν, ὅτι Λὕτη cit* : Hic est dies, quem [fecit Dominus. In quo opus 
Μάρα, iv ἐποίησεν ὁ Κύριος. Ἑν ᾗ ἔργον propositum est non grave aliquod et effectu difficile, 
Ιαρύ τι xaX δ»σχατόρθωτον, ἀλλὰ yap xat sed gaudium, seu lztitia, sed exsultatio, ita dicente 
xal ἀγαλλίαμα * οὕτως εἰπόντος τοῦ λόγου" Seriptura, Exsultemus et lctemur in eo. O mandata 
«ἑ9ιασώμεθα καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὑτῇ. preclara ! O dulcem constitutionem ! Quis sine 
πραγμάτων ! ὢ γλυχείας νομοθεσίας | Τίς — mora atque procrastinatione talibus praeceptis non 
t mph, τὸ ὑπαχοῦσαι zoto)zotg προστά- , Obtemperabit? lmo quis non in damno ponet vel 
δὲ οὐχὶ ζηµίαν ἡγεῖται xaX vy ἐν ὁλίγῳ ΄ exiguam jussorum dilationem ? Lzetitia est opus, et 
ιάτων ἀναδολήν ; Εὐφροσύνη τὸ ἔργον, καὶ — exsultatio est id quod pracipitur, per qu:& propter 
ἐστι τὸ ἑπίταγμα. δι ὧν ἀναλύεται dj peccatum facta condemnatio rescinditur, et in gau- 
itla χατάχρισις, καὶ εἰς χαρὰν τὰ λυπηρὰ — dium tristitia convertitur. 
ται. 
πι τὸ cf; σοφίας ἀπόφθεγμα, ὃτι ἐν ἡμέρᾳ Που est sapientiz notabile dictum, in die lxtitize 
;, ἀμνηστία χαχῶν. Λήθην ἐποίησε τῆς — oblivio atque abolitio malorum. Oblivionem prima 
V ἡμῶν ἀποφάσεως, fj ἡμέρα a9n* μᾶλ- — contra nos sententie pronuntiatze dies hic induxit : 
"Spy, οὐχὶ λήθην. Ἑξήλειφε γὰρ χαθό- — imo vero abolitionem, non oblivionem. Delevit 
Ινημόσυνον τῆς xa0' ἡμῶν xataxplseo;. cnim et quasi erasit omnem penitus memoriam 
Καις ὁ τοχετός ' νῦν χωρὶς ὠδίνων ἡ Yévvn- — contra nos facte. condemnationis. Tunc in dolori- 
X σαρχὸς EyvevutOrusv σάρχες' νῦν τὸ γὲν- bus partus edebatur: nunc absque parturitiónis 
pá ἐστιν ἐχ πνεύματος. Τότε υἱο; ἀνθρώ- — cruciatibus nativitas exsistit. Tunc ex carne carnes 
ἴχνα Θεοῦ ἐγεννήθημεν. Τότε εἰς γῆν àn'— nati sumus 7 nunc quod natum est spiritus est ex 


1,9, '* Psal. cxvii, 24. 
oL. Gn. XLVI. 23, 


6835 


S. GREGORII NYSSENI 


68s 


spiritu. Tunc filii hominum, nunc (ilii Dei nati su- A οὐρανῶν ἀπελύθημεν, vov ὁ Emoupiviog xai ἡμᾶς 


mus. Tunc in terram de coelis relegati sumus : 
nunc is qui celestis est, etiam nos celestes fecit. 


οὑὐρανίους ἑποίησε. Τότε διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος 
ἐδασίλενσε: νῦν ἀντιμεταλαμθάνει διὰ τῆς ζωῆς d) 


Tunc per peccatum mors regnabat : nunc invicem , διχαιοσύνη τὸ χράτος. E!g ἤνοιξε τότε τοῦ θανάτου 


justitia per vitam recipit imperium. Tunc unus 
morti locum .introeundi dedit : per unum etiam nunc 
contra vita introducitur. Tunc per mortem vita 
excidimus : nunc a vita mors deletur. Tunc pre 
pudore sub ficu occultati fuimus : nune per glo- 
riam ligno vita appropinquamus. Tunc propter 
inobedientiam ex paradiso expulsi sumus : nune 
per fidem in paradisum admittimur. Rursus fru- 
ctus vite ad delicias nobis propositus est ad arbi- 
trium. Rursus fons paradisi quadripartito diductus 
per evangelicos amnes universam Ecclesiz faciem 


irrigat, adeo ut etiam sulci animarum nostrarum B 


inebrientur, quos is quiscmenteim sermonis facit 
aratro doctrine proseidit, ac multiplicentur germina 
fructusque virtutis. Quid igitur ob hzc facere con- 
venit? Quid aliud,quam iniitari montes propheticos et 
colles exsultationibus? Montes enim, inquit, exsul- 
taverunt ut arietes, et colles sicut agni ovium *. Ve- 
nite igitur, exsullemus Domino, qui fregit vires ct 
potentiam hostis εἰ magnum pro nobis crucis 
trophaeum in ruina adversarii erexit. Αλαλάξωμεν, 
id est, jubilemus, ἁλαλαγμός autem, sive jubilus, 
est in victoria fausta ac lata acclamatio, qus a 
victoribus adversus victos excitatur. Quoniam igitur 
prostrata est acies hostis, atque ille ipse, qui im- 


perium nefarii exercitus demonum obtinebat, periit, C 


deletus εἰ ad nihilum jam redactus est : dicamus 
quod Deus sit magnus Dominus, et rex magnus 
super omnem terram, qui benedixit. corone anni 
benignitatis sue, et conduxit nos in hunc choruin 
et coetum spiritualem per Christum Jesum Domi- 
num nosirum, cui gloria in secula. Amen. 


ORATIO V. 


In illustrem ei sanclam. Domini Deique nostri re- 
surrectionem. 


Benedietus Deus. Dicamus bona verba, οἱ cele- 
bremus hodie unigenam Dei Filium,verum coelestium 
procreatorem : qui ος occultis terre sinibus 


τὴν εἴσοδον' δι ἑνὸς xaX νῦν ἡ ζωὴ ἀντεισάγεται. Τότε 
διὰ τοῦ θανάτου τῆς ζωῆς ἐξεπέσαμεν' vov ὑπὸ τῆς 
ζωῆς ἀναιρεῖται ὁ θάνατος. Τότε ὑπ' αἰσχύνης τῇ συχῇ 
ὑπεχρύδημεν' νῦν διὰ δόξης τὸ ξύλον τῆς ζωῆς προσ- 
εγγίζοµεν. Τότε διὰ τῆς παραχοΏς τοῦ παραδείσου 
ἐξῳχίσθημεν νῦν διὰ πίστεως τοῦ παραδείσου εἴσω 
γινόµεθα. Πάλιν ὁ καρπὺς τῆς ζωῆς εἰς τρυφὴν ἡμῖν 
πρόχειται κατ ἐξουσίαν. Πάλιν ἡ τοῦ παραδείσου 
Tq, f] τετραχή διὰ τῶν εὐαγγελιχῶν ποταμῶν us- 
ριζοµένη, ἅπαν ποτίζει τὸ πρόσωπον τῆς Ἐκκλη- 
σίας ὡς καὶ μεθύσχειν ἡμῶν τὰς αὕλακας τῶν ὁν- 
χῶν, ἃς ὁ σπείρων τὸν λόγον τῷ ἀρότρῳ τῆς διδασχα» 
λίας ἀνέτεμε, xaX πληθύνειν τῆς ἀρετῆς τὰ Ὑεννί- 
µατα. Τί οὖν ἐπὶ τούτοις προσήχει ποιεῖν; Τί ἄλλο, 
3| μµιµεῖσθαι τὰ ὄρη.τὰ προφητικἁ καὶ τοὺς βουνοὺς 
τοῖς σχιρτήµασι; Τὰ. ὄρη γὰρ, φησὶν, ἐσχίρτησαν 
ὡσεὶ κριοὶ, καὶ οἱ βουνοὶ ὡς ápría προδάτων. 
Οὐχοῦν δεῦτε, ἀγαλλιασώμεθα τῷ Kuplp, τῷ xa0- 
ελόντι τοῦ πολεµίου τὴν δύναμιν, xal τὸ μέγα τρόπαιον 
τοῦ σταυροῦ ὑπὲρ ἡμῶν ἀναστήσαντι Ev zip πτώµατι 
τοῦ ἀντιχειμένου, ᾽Αλαλάζωμεν. ᾽Αλαλαγμὸς δέ ἐστιν 
ἐπινίχιος εὐφημία, παρὰ τῶν χεκρατηχότων ἔχειρο- 
µένη κατὰ τῶν ἠττημένων. Ἐπεὶ οὖν πέπτωχεν ἡ 
τοῦ πολεμίου παράταξις, xal αὐτὸς ἐχεῖνος ὁ τὸ χρά- 
τος ἔχων τῆς πονηρᾶς τῶν δαιμόνων στρατιᾶς οἴχεται 
καὶ Ἠφάνισται, καὶ εἰς τὸ μὴ ὃν ἤδη µεταχεχώρηκεν’ 
εἴπωμεν, ὅτι θεὺς µέγας Κύριος, xat βασιλεὺς µέγας 
ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν, ὁ εὐλογήσας τὸν στέφανον τοῦ 
ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητος αὐτοῦ ' xal συναγαγὼν 
ἡμᾶς εἰς τὴν πνευματιχὴν ταύτην χοροστασίαν, ἓν 
Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 
Αμήν. " 


ΛΟΓΟΣ FE. 


Elc τὴν φωτοφόρο» xal dylax ἀνάστασιν τοῦ Kv- 
ρίου xal θεοῦὺ ἡμῶν. 


Εὐλόγητὸς ὁ θεός. Εὐφημήσωμεν τήµερον τὸν Mo- 
νογενη Θεὸν, τὸν τῶν οὑρανίων Ὑεννήτορα, τὸν τῶν 
κρυφίων λαγόνων τῆς γῆς ὑπερχύψφαντα, xa ταῖς 


emersit , et clarissimis radiis orbem terrarum ope- D φαοσφόρυις ἀχτῖσι τὴν ὅλην οἰχουμένην ἐπισχιάσαντα. 


ruit. Gelebremus hodic sepulturam Unigeniti, re- 
surrectionem victoris, gaudium mundi et vitam 
gentium mundi. Ccelebremas hodie eum qui pec- 
catum induerat. Celebremus hodie Dei Verbum, 
quod mundi sapientiam arguit , prophetarum pra- 
dictionem confirmavit , apostolorum vinculum 
connexuiL, Ecclesi: vocationem, Spiritus gratiam 
explicavit. Ecce enim nos qui olim alieni a Dei no- 
titia eramus, Deum agnovimus, et olim scriptum 
perfectum est : Pleminiscentur, ct convertentur ad Do- 
minum omnes [ines terra : et adorabunt in conspe- 
ctu ejus universa familie gentium **. Cujus rei me- 


* Psal. CYns 4. ** Ῥδας, AzX! 28. 


Εὐφημήσωμεν τήµερον τὴν ταφὴν τοῦ Μονογενοῦς, 
τὴν ἀνάστασιν τοῦ νιχητοῦ, τὴν χαρὰν τοῦ κόσμου, 
τὴν ζωὴν τῶν ἐθνῶν τοῦ χόσµου. Εὐφημήσωμεν τἡ- 
µερον τὸν τὴν ἁμαρτίαν ἑνδυσάμενον. Εὐφημήσωμεν 
τήµερον τὸν Θεὸν Aóyov, ὃς «hy τοῦ κόσμου σοφἰαν 
Ίλεγξε" τῶν προφητῶν τὴν πρόῤῥησιν ἑχύρωσε΄ 
τῶν ἀποστόλων τὸν σύνδεσμον συνήθροισε» τῆς "Ex- 
χλησίας τὴν κχλῆσιν, τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν ig- 
ἠπλωσε. Ἰδοὺ γὰρ ἡμεῖς ot ποτε ξένοι τῆς τοῦ θεού 
ἐπιγνώσεως, τὸν Θεὸν ἑπέγνωμεν ' xaX τὸ γεγραμ.- 
pévoy πεπλήρωται’ Μγησθήσονται καὶ ἐπιστρα” 
Φήσονται πρὺς Κύριον πάντα τὰ πἑραέἑα τῆς Της. 


685 


IN CHRISTI RESURRECTIONEM ORAT. V. 


636 


xal προσκυγἠσουσω ἐγώπιον αὐτοῦ πᾶσαι αἱ A mores erunt? Antiqui lapsus, et nove resurrectio- 


πατριαὶ τῶν ἐθνῶν. Τί µνησθήῄήσονται, Τὴν πα- 


λαιὰν πτῶσιν, τὴν νέαν ἀνάστασιν, thv ἀρχαίαν . 


παράδασιν, xaY τὴν ὕστερον διόρθωσιν * τὴν θνῆσιν 
τῆς Εὔας, τῆς Παρθένου τὴν γέννησιν, τῶν ἐθνῶν 
«hv ἐπανόρθωσιν, τῶν ἁμαρτωλῶν τὴν ἄφεσιν, τῶν 
προφητῶν τὴν πρόῤῥησιν, τῶν ἀποστόλων τὸ xfjpu- 
γµα, τῆς χολυµθήθρας «hv ἀναγέννησιν, τοῦ παρα- 
δείσου τὴν εἰσοίχησιν, τῶν οὐρανῶν τὴν ἐπάνοδον, 
τὸν Δημιουργὸν ἀνιστάμενον, τὸν τὴν ἀπρέπειαν ἆπο- 
δυσάµενον, τὸν τῇ θειχῇ µεγαλουργίᾳ τὸ φθαρτὸν 
εἰς ἀφθαρσίαν µεταλλάξαντα. Καὶ ποἰαν ἀπρέπειαν 
ἀπέθετο; "Hv ᾿Πσαῖας εἶπε, Καὶ εἴδομεν αὐτὸν, 
φτοὶν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος οὐδὲ xdAAoc. 'AAAA 
τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμογ, ἑχ.Ίεῖπον παρὰ τοὺς υἱοὺς 
τῶν ἀνθρώπων. Πότε ἣν ἄτιμος; "Occ τοῖς ἁλιτη- 
ρίοις ἹἸουδαίοις προσωμἰλειὲ xa Σαµαρείτης, xal 
δαιµόνιον ἔχων ἐχαλεῖτο * ὅτε Ἰούδας ὁ Ἰσχαριώτης 
xai τὰ τοῦ σχύτους γεννήµατα, πρὸς φόνον ἐχράτουν 
τὸν ἀχώρητον. Üox ἀσχόπως ἔλεγεν αὐτοῖς Ἰωάννης" 
Γεννήματα ὀχιδγῶν, cic ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν 
ἁπὸ τῆς με. ούσης ἁργῆς; "Όντως γὰρ d ὀργὴ 
τοῦ Θεοῦ μενεῖ ἐπ αὑτούς. Πότε ἣν ἄτιμος: "Οτέ 
4b βλάστηµα τῆς ἐπιειχείας ῥάπισμα διελάµθανεν, 
xai μεθ) ὄρχων Ἱρώτων τῶν ὄρχων δικαστὴν ὑπάρ:- 
χοντα. Πότε ἣν ἄτιμοςρ "Ότε ἑδιχάζετο ὁ διχαστὴς, 
xaX ἐχρίνετο ὁ χριτῆς τοῦ xóspou * ὁ οἰχέτης Πρώτα, 
δεσπύτης ἑαιώπα, χαὶ τὸ φῶς ἠσύχαξε, xal σχότος 
ἑγαυρία ' τὸ πλάσμα ἑθρασύνετο, xaX ὁ δημιουργὸς 
ἑχαρτέρει. Πότε jv ἄτιμος; κε οἱ ταῦροι ἑχεράτι- 
ζον, xal ὁ µόσχος παρίστατο" ὅτε ὁ λέων ὠρυᾶτο, 
καὶ οἱ ταῦρηι ἐγαυρύνοντο, ναθὼς γέγραπται' Περιε- 
πύχ.Ἰωσάν µε µόσχοι zoAAol, ταῦροι πίονες πε- 
βιέσχον µε. "Hroi£av ἐπ᾽ ἐμὲ τὸ στόμα αὐτῶν, 
ὣς «Ίέων ἁρτάζων καὶ ὠρυόμενος. Πότε ἣν ἄτιμος : 
Ὅτε οἱ χύνες ὑλάχτουν, xai ὁ Δεσπότης Ἱνείχετο" 
ὅτε οἱ Ἀύχοι ἤρπαζον, xaX τὸ πρόθατον παρίστατο - 
ὅτε Ἀῃστῆς εἰς ζωὴν ἐχαλεῖτο, fj δὲ ζωὴ τοῦ χόσµου 
εἰς θάνατον εἶλκετο" ὅτε Σθόων ἐχείνην τὴν ἄταχτον 
xai ὀλέθριο, φωνὴν, " Apor, dpor, σταύρωσον αὐ- 
τόν. Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἑἐφ᾽ ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ céxva 
ἡμῶν. Οἱ Κυριοκτόνοι, οἱ προφητοχτόνοι, οἱ θεοµά- 
xot, ol µισόθεοι, οἱ τοῦ νόµου ὑθρισταὶ, οἱ τῆς χά- 
ριτος πολέμιοι, οἱ ἀλλότριοι τῆς πίστεως τῶν πατέ- 


ῥρων, ol συνήγοροι τοῦ διαθόλου, τὰ γεννήµατα τῶν D 


ἐχιδνῶν, οἱ φιθυρισταὶ, οἱ κατάλαλοι, οἱ ἑσκοτισμένοι 
«f; διανοίᾳ, ἡ ζύμη τῶν Φαρισαίων, τὸ συνέδριον 
τῶν δαιμόνων, οἱ ἁλάστορες, οἱ πάμφανλοι, οἱ λιθα- 
αταὶ, οἱ µισόχαλοι. Εἰχότως γὰρ ἔχραζον "Apor, 
ἆρον, σταύρωσον αὐτόν. Ἑθάρει γὰρ αὐτοὺς ἡ 
ἑπ.δημία τῆς θεότητος μετὰ σαρχκὸς, χαὶ ἑλύπει 
τῶν ἑλέγχων ὁ τρόπος " ἔθος γὰρ ἁμαρτωλοῖς μισεῖν 
thv τῶν δικαίων συντυχίαν. 

Πότε fj» ἄτιμος; "Orc αὐτὸν ἐφραγέλλωσαν, xat 
τὸ σῶμα αὐτοῦ τὸ ἅγιον ἐθασάνιξον, φέροντα ἔχου- 
Glue πάθος, ἵνα τοὺς παλαιοὺς µώλωπας τῶν ἡμετέ- 
gw» ἁμαρτημάτων θεραπεύσῃ' ὅτε τὸ ξύλον τοῦ 


nis, et emendationis quz: postea secuta est: Evae 
interitus, virginis ortus, gentium restitutionis, de- 
linquentium absolutionis, prophetarum pr:edictio- 
nis; apostolorum pr:edicationis, piscine regenera- 
tionis, in paradisum introductionis , reditus in c«- 
los, rerum Opificis ad vitam redeuntis, cum inde- 
centiam exuisset, ac divina magnificentia quod 
erat mortale et corruptum, in immortale et incor- 
ruptum commutasset. Qualem vero indecentiam 
deposuit? eam quam dixit Isaias his verbis : Et 
vidimus ipsum, et non. erat species, nec decor. Sed 
facies ejus erat ignobilis, inferior forma pre filiis 
hominum *. Quando ignobilis erat? quando cum 
sceleratis Judzis conversabatur, et Samaritanus et 
dzmonio exagitatus dicebatur. Quando Judas Is- 
cariotes et tenebrarum progenies tenebant ad cae- 
dem eum, quem nullus locus capere potest. Non 
abs re dicebat ipsis Joannes; Genimina viperarum, 
quis ostendit vobis fugere a [utura ira ** ? Vere enim 
ira Dei mauebit super ipsis. Quando fuit ignobilis ? 
Tum cum nobile germen aequitatis gravi colapho 
c:sum est , et cum verum jurisjurandi prasidem, 
cum sacramento juramenti interrogarent. Quando 
sine honore fuit? Cum judiearetur judex, et arbi- 
ter mundi damnaretur ; cum servus inquireret, et 
herus conticesceret ; cum lux quiesceret, et caligo 
exsultaret ; cum figmentum audaciam prz se fer- 
ret, et rerum opifex perpeteretur. Quando fuit in- 


C glorius ? Cum tauri cornibus impeterent, et juven- 


cus se submitteret ; cum rugiret leo, et superbirent 
tauri : sicut scriptuin est : Circumdederunt me vi- 
tuli multi, tauri pingues obsederunt πιο. Aperue- 


.runt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens". 


Quando fuit inhonoratus? Cum canes latrarent ; et 
Dominus patienter ferret; cum lupi diriperent, ct 
ovis consisteret; cum latro vocaretur ad vitam, 
al vita mundi traheretur ad mortem ; cum incon- 
ciuna et exitiosa voce clamarent : Tolle , tolle, cru- 
cifige eum". Sanguis ipsius super nos el super [i- 
lios nostros 5. Domini cxsores, prophetarum occi- 
sores, Dei hostes: Dei osoros, in legem injurii, 
gratie adversarii , alieni a fide parentum , patroni 
diaboli, progenies viperarum , susurrones, blatero- 
nes , mente involuta tenebris, fermentum Phari- 
szeorum, consessus dz:emonum. Facinorosi, deterri- 
mi, lapidatores, honestatis osores. Atenim merito 
clamabant : Tolle , tolle, crucifige eum. Gravis eniin 
ipsis erat divinitatis cum carne conversatio ; et cor- 
suetudo. repreheudendi, infesta erat : uam in mor- 
te positum cst peccatoribus, odisse justorum cd- 
tum et successur. 


Quando fuit ignobilis ? Cum ipsum flagris inse- 
ctati sunt, et sanctum ejus. corpus torserunt, qui 
lubenter cruciatum perferebat, ut antiguos. vibi- 
Ces nostrorum animi vulnerum sanmaret; quando 


* ]sa. L1, 2, 5. 3’ Luc. in, vii. * Psal. xxi, 19, 15. * Luc. xvin, 19. * Mattb, xxvii, 28. 


Cal 


S. CREGORH NYSSENI 


688 


ligoum crucis super humeris gestabat, ut tropz- A σταυροῦ ἐπὶ τῶν (pov ἑθάστασε τὸ χατὰ τοῦ δια- 


um adversus diabolum; cum coronam e spinis 
imposuerunt ei, qui corona donat eos qui coufl- 
dunt in ipso; quando purpura induerunt eum, 
qui immortalitatem largitur iis, qui regenerantur 
ex aqua et Spiritu sancto * ; quando suffixerunt li- 
gno vit:e necisque Dominum *. Quando fuit inglo- 
rius? Cum milites, celestis exercitus imperato- 
rem illudents triumpharent. Quando (uit ignomi- 
niosus? Cum adjuncta arundini spongia, eaque 
aceto madefacta potum ei dederunt, οἱ fel obtule- 
runt ei qui manna abunde ipsis infuderat ; quando 
petrae diruptx* sunt, et velum templi scissum est, 
quasi flagitiosorum audaciam stuperent ; quando 
luxit sol, et caliginem tanquam saccum induit, Ju- 
d::orum ruinam deplorans: dies enim ipse lamen- 
tabatur Judeorum s»rumnas; cum in medio latro- 
num vita penderet : altero quidem conviciante, et 
obloquente, altero vero poenitentia paradisum de- 
predante. Quando fuit inglorius * Quando corpus 
ejus sepulturae traditum eat. Quando fuit ignobi- 
lis ? Cum milites ipsum custodierunt, et terra eum 
abscondit, qui super aquis terram fundaverat : et 
cum apostoli occultarent se, et tentationum magni- 
tudinem ferre non possent. Sed vide , charissime, 
Dei miracula, et post passionem , letitiz:e succes- 
sus profectusque. lgnobilis in claritatis decus 
inutatus est, et mundi gaudium immortale excita- 
tum est cum corpore. Tunc parturiit terra, et dies 
concepit, et mors regessit omnium vitam. Non enim 
fieri poterat ut is a morte detineretur, qui verbo 
teuet. omnia. Celebremus igitur resurrectionem 
terlio die factam , setern:e vit:e conciliatricem, Ut 
enim Maria Dei parens, virginalibus atque iunuptis 
partubus non solutis, Dei voluntate et sancti Spi- 
rilus gratia genuit seculorum opificem , ex Deo 
Deum Verbum : sic etiam terra ex propriis pene- 
tralibus, fetu mortis edito, herum Judzorum jussa 
est exserere. Etenim detinere non poterat corpus , 
quod immortalitatis vehiculum exstiterat. Quocirca 
cum propheta David decentis status constitutio- 
nem, mortis solutionem, et quondam servorum li- 
bertatem consideraret, exclamat et enuntiat, Do- 
minus regnavit , decorem indulus est *. Qualem ce- 


6όλου vpóratov* ὅτε στέφανον ἐξ ἀχανθῶν περιέθαλ- 
λον τῷ στεφανοῦντι τοὺς πεποιθότας ἐπ) αὐτόν ' ὅτε 
πορφύραν ἑνέδυσαν τὸν ἀφθαρσίαν τοῖς ἀναγεννωμέ- 
νοις δι᾽ ὕδατος καὶ Πνεύματος ἁγίου χαριζόμενον; 
ὅτε προσήλωσαν τῷ ξύλῳ τὸν ζωῆς xal τοῦ θανάτου 
Κύριον ὑπάρχοντα. Πότε ἣν ἄτιμος;, Ὅτε ἑθριάμ- 
θευον ἑμπαίζοντες οἱ στρατιῶται τὸν τῆς στροατιᾶς 
τῶν οὐρανῶν δεσπότην. Πότε ἣν ἄτιμος; "Oct xa- 
λάμῳ περιθέντες σπόγγον, ἐμπλήσαντες ὄξους ἐπό- 
τιζον αὐτὸν, xal χολὴν ἐδίδουν τὸν τὸ μάννα αὐτοῖς 
ἑπομθρήσαντα" ὅτε αἱ πέτραι ἑῤῥήγνυντο, χαὶ τὸ 
χαταπέτασµα τοῦ vao) ἐσχίζετο , τῶν ἁλιτηρίων τὴν 
τόλμαν ἐκπληττόμενα ' ὅτε ὁ fto; ἑπένθει καὶ τὸ 
σχότος ὡς G&xxov ἑνεδύετο, πενθῶν τὴν τῶν Ἰουδαίων 


B ἁπόπτωσιν. Ἑθρήνει γὰρ ἡ ἡμέρα τὰς ἹἸουδαίων 


συμφορὰς, ὅτε bv µέσῳ λῃηστῶν ἡ ζωὴ ἐχρέματο: 
τοῦ μὲν ὀνειδίσοντος xal καταλαλοῦντος, τοῦ δὲ τῇ 
µετανοίᾳ ληστεύοντος τὸν παρόδεισον. Πότε Ἡν ἅτι- 
µος; "Ove τὸ σῶμα πρὸς ταφὴν ἑδίδοτο. Πότε ἣν ἅτι- 
poc ; Ὅτε στρατιῶται ἐφύλαττον, xal ἡ v χατέχρυ- 
πτεν τὸν τὴν γην ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἑδράσαντα - ὅτε οἱ 
ἀπόστολοι ἐχρύπτοντο, τῶν πειρασμῶν τὸν ὄγχον οὐ 
δυνάµενοι φέρειν. ᾽Αλλὰ ὅρα, ἀγαπητὲ, τοῦ Θεοῦ τὰ 
θαύματα, xal μετὰ τὸ πάθος τῆς χαρᾶς τὰ κατορθώ- 
µατα. 'O ἄτιμος εἰς εὐδοξίαν µετεθάλλετο, xai ἡ 
τοῦ χόσµου χαρὰ ἄ-ρθαρτος ἐγήγερται μετὰ τοῦ σώ- 
µατος. Τότε ὥδινεν dj γῆ, xaX. ἐκνοφόρησεν fj ἡμέρα, 
xal ἀπέπτυσεν ὁ θάνατος τὴν πάντων ζωήν. Οὐ γὰρ 


σ ἦν ὀννατὸν χρατεῖσθαι ὑπὸ τοῦ θανάτου τὸν πάντα 


λόγῳ χρατοῦντα. Ἑορτάσωμεν τοίνυν τριήµερον ἀνά- 
στασι»ν, ζωῆς αἰωνίου πρόςενον. Ὥσπερ γὰρ Μαρία 
1$ θεοτόχος, παρθενικὰς xal ἀνυμφεύτους ὠδίνας οὐ 
λύσασα βουλήσει Θεοῦ xol Πνεύματος χάριτι ἐγέν- 
νησε τὸν τῶν αἰώνων ποιητὴν, τὸν ἓχ Θεοῦ Θεὸν Λό- 
qovw οὕτως wal ἡ y5, Ex τῶν οἰχείων λαγόνων τὰς 
ὠδίνας τοῦ θανάτου λύσασα, ἁπέπτυσε χελευσοθεῖσα 
τὸν τῶν Ἰουδαίων δεσπότην' o) γὰρ ἠδύνατο κατ- 
έχειν σῶμα, φορεῖον ἀθανασίας γενόμενον. Σχοπῶν 
τοίνυν ὁ προφήτης Aa610 τῆς εὐπρεπείας τὴν διόρ- 
θωσιν, τοῦ θανάτου τὴν λύσιν, τῶν ποτε δούλων τὴν 
ἐλευθερίαν, βοᾷ xal λέγει 'Ο Εύριος ἐδασίλευσεν, 
εὐπρέπειαν ἑνεδύσατο. Ἠοίαν εὐπρέπειαν ἑνεδύ- 
σατο; Thv ἀφθαραίαν, τὴν ἀθανασίαν, τῶν ἆ ποστόλων 


do decorem induit ? Perpetuam integritatem, atque D τὴν σύγχλητον, τῆς Ἐκκλησίας τὸν στέφανον. Οὐχέτι 


wmmortalitatem , apostolorum coetum , Ecclesie 
coronam. Non amplius Judas prodit. Nun amplius 
Caiphas minitatur. Non amplius Herodes ad puero- 
rum czdem armatur. Non judicat amplius Pilatus ; 
neque amplius Israelitae ipso potiuntur. Enimvero 
quod fragile et caducum erat, factum est incorru- 
ptum. Tum qui apud eos censebatur homo nudus, 
Deus verus est demonstratus. Idcirco nos etiam 
clamamus : Übinam tuus est, o mors, aculeus ? Ubi 
(wa est, inferne, victoria !* ? Decorem induit: In- 
duit Dominus potentiam , et accinxit se**. Poten- 
tiam dicit salutis dispensationem per carnem fac- 


* Tit. 15, 5. * Act. n1, 415, 


* Psi. xcu, 1. ** I Cor. xv, 55. 


Ἰούδας προδίδωσιν * οὐχέτι Katzag ἀπειλεξ: οὐχέτι 
Πιλάτος δικάζει, οὔτε Ἱσραηλῖται χρατοῦσι. Τὸ γὰρ 
φθαρτὸν Υέγονεν ἄφθαρτον, καὶ ὁ παρ᾽ αὐτοῖς νοµι- 
ζόμενος ἄνθρωπος ψιλὸς, θεὸς ἀποδέδειχται ἀληθινός. 
Διὸ χαὶ ἡμεῖς βοῶμεν Ποῦ σου, θάνατε, τὸ κἐν- 
tpov; ποὺ σου, δη, τὸ vixoc; Ὁ Κύριος ἐδσ- 
σίἼευσεν», εὐπρέπεια» ἐγεδύσατο. ἐνεδύσατο 
Πύριος δύναμιν, καὶ περιεζώσατο. Δύναμιν λέγει 
τὴν διὰ σαρχὸς οἰχονομίαν. "Ovs γὰρ ἑχείνης δυνα- 
τώτερον οὐδὲν, διὰ σώματος ὁ ἀσώβατος δαίμονας 
χατέθαλε' διὰ σταυρὸν τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις 
ἐξεπολιόρχησεν. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ πρῶτα ἐχλόνει τὴν 


1. Psal. xci, 4. 


050 


IN CHRISTI ΑΞΟΕΝΡΙΟΝΕΝΜ. 


690 


γῆν fj ἁμαρτία, ἀναστὰς 6 Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς A tam. Quandoquidem nihil illa potentius. Per corpus 


Χριστὸς, χαθὼς προεῖπεν, ἑστερέωσεν αὐτὴν τῷ 
ξύλῳ τοῦ σταυροῦ, µηχέτι πρὸς ὅλισθον ἀπωλείας 
βαδίδειν, μήτε χειμῶσι τῆς πλάνης ῥιπίζεσθαε, 
Μάρτυρα δὲ τοῦ λόγου τὸν µαχάριον Παῦλον ἀγάγω- 
μεν, λέγοντα ἁπλῶς ' Así γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο 
ἐνδύσασθαι ἀρθαρσίαν. Διὸ xax ὁ Ῥαλμωδὸς λέγει’ 
"Ἔτοιμος ὁ θρόνος σου ἀπὸ τότε * ἀπὸ τοῦ αἰῶνος 
σὺ el: καὶ, Ἡ βασιλεία σου, βασιλεία αἰώνιος, 
ἥτις οὗ διαφθαρήσεται. Καὶ πάλιν' Ἡ βασιλεία 
σου, βασωεία πάντων τῶν αἰώνων. Καὶ πάλιν. 
"0 Κύριος ἐδασίΊευσεν, ἀγαλλιασθήτω ἡ mij, 
εὐφρανθήτωσαν νησοι xoA4al. Ὅτι αὐτῷ ἡ δόξα 
xa τὸ χράτος. Αμήν. 


enim liber a corpore ἀφπιοπας depulit. ler crucem 
oppositas potestates obsedit. Nam quoniam pri- 
mum terram concusserat peccatum, resurgens Do- 
minus noster Jesus Christus, ut praedixerat, stabi- 
livit ipsam ligno crucis, ne ullo unquam lapsu 
preceps im perniciem rueret , neque erroris tem- 
pestatibus agitaretur. Testem vero dictorum pro- 
ducamus beatum Paulum aientem : Oportet. enim 
corruptibile hoc induere incorruptibilitatem, et mor- 
tale hoc induere immortalitatem !*. Ideoque Psalmo- 
graphus ait, Parata est sedes tua ex tunc ; a seculo 
(u es !*: et, Regnum tuum, regnum sempiternum '^; 


quod non corrumpelur !* ; et iterum , Regnum tuum, 
1T. 


regnum omnium seculorum 1*; ac rursus, Dominus regnavit , exsultet. terra; letentur. insule multe ''; 


Quia ipsi gloria et fortitudo convenit. Amen. 


** ] Cor. xv, 55. 


15 Psal. xcit, 2. 
xcvi, 1. 


!* Psal. cxtLiv, 12. 


15 Dan. xu, 14. :* Psal. cxriv, 15. | Psál. 





TOY 


AYTOY 


ΕΙΣ ΤΗΝ TOY ΧΡΙΣΤΟΥ ANAAHVIN 


ΤΗΝ AETOMENHN TQ ΕΠΙΧΩΡΙΩ ΤΩΝ ΚΑΠΠΑΔύΚΩΝ ΕΘΕΙ 


ΤΗΝ ΕΠΙΣΩΖΟΜΕΝΗΝ. 


EJUSDEM 
IN ASCENSIONEM CHRISTI 


QUJE DIES FESTA CAPPADOCIBUS DICTA EST 


CONSECRATA. 


Francisco Zino interprete. 


Ὡς γλυχὺς cuvép.mopog τοῦ ἀνθρωπίνου βίου 6 C Quam dulcis hominum comes propleta David In 


προφήτης Δαθὶδ, ty πάσαις ταῖς ὁδοῖς τῆς ζωῆς εὖ- 
ῥισχόµενος , xal πάσαις ταῖς πνευματικαῖς ἡλιχίαις 
φροσφόρως χαταμιγνύμενος, παντὸς τάγµατος τῶν 
προχοπτόντων συνεφαπτόμενος! Tolg κατὰ θεὸν 
νηπίοις συµπαίξει, τοῖς ἀνδράσι συναγωνίζεται, παι- 
δαγωχεῖ τὴν νεότητα, ὑποστηρίζει τὸ γῆρας, τοῖς πᾶσι 
γάντα Ὑίνεται, στρατιωτῶν ὅπλον, ἀθλητῶν παιδο- 
ερίδης, Υυμναξομένων παλαίστρα, νικώντων στέφα- 
vos, ἑ πιτραπέζιος εὐφροσύνη, ἐπιχβδειος παραμνθία. 
Ox ἔστι τι τῶν κατὰ τὸν βίον ἡμῶν τῆς χάριτος 
ταύτης ἀμέτοχον. Τίς προσευχής δύναµις, fi μὴ 
Δαθὶδ συνεφάπτεται;, τἰς ἑορτῆς εὐφροσύνη, μὴ 
τοῦ Προφήτου ταύτην φαιδρύνοντος; "O δη xal 
νῦν ἴστιν ἰδεῖν ' ὅτι xal ἄλλως μεγάλην ἡμῖν οὖσαν 
τὴν ἑορτὴν, μείζονα δι ἑαυτοῦ ὁ Προφήτης ἐποίη- 
σεν, προσφόρως τῇ ὑποθέσει τὴν ἐχ τῶν ψαλμῶν 


omnibus vitz itineribus ! quam aptus spiritualibus 
cunctis zetatibus! quam omni proficientium ordini 
conditionique commodus invenitur ! Cum illis, qui 
apud Deum pueri infantesque sunt, colludit. Viris 
in certamine et pugua se socium praebet, juven- 
tutem erudit, senectutem confirmat, omnibus om- 
nia fit, militum arma, magister pugilum, palestra 
certantium, corona victorum, in conviviis hilaritas, 
in funere lugentium consolatio. Nulla denique 
pars humanz vitz illius munere et gratia vacat. 
Quznam est precationis facultas quam David non 
subministret? Qux celebritas laetitie, quam non 
exornet Propheta ?* id quod in praesentia quoque 
licet intueri. Hodiernam enim celebritatem, satis 


D per se magnan, ipse majorem efficit, dum ilii gau- 


dium e psalmis apposite adjungit. In uno enim 


691 


S. GREGORII NYSSENI 


692 


illorum ovem te jubet esse, qu:e a Deo pascaris, el A συνεισενεγκὼν εὐφροσύνην. Ἑν μὲν γὰρ τῷ Ev, πρό- 


omnibus bonorum copiis affluas, ut cui εἰ herba, 
et pabulum, et aqua reírigerii suppetat !. Tibi et 
cibum, et tabernaculum, et viam, et ducem, et 
omnia se przbet pastor egregius, gratiamque suam 
ad omnem usum apte distribuit. Ex quibus omni- 
bus Ecclesiam instruit, oportere te primum boni 
pastoris ovem fieri per bonam catechesim et initia- 
tionem ad divinse doctrinz pascua fontesque de- 
ductum, ut cum illo sepeliaris per baptismum in 
mortem, neque tamen mortem ejusmodi reformi- 
dare. Non enim mors est ista, sed mortis umbra et 
similitudo. Nam si ambulavero, inquit, in medio um- 
bro mortis, non timebo, ut malum, id quod accide- 
rit, quoniam tu mecum es **. Deinde spiritus virga 
consolatur. Spiritus enim consolator est. Tum 
mensam mysticam proponit ex adverso mense dz- 
monum instructam. Per idololatriam enim homi- 
num vilam afflixerunt d:imones, quibus contraria 
est Spiritus mensa. Ad hzc oleo spiritus caput un- 
git, et vinum, quod lztitia cor afficit *, addens, 
sobriam illam animo ebrietatem injicit, et e cadu- 
cis fluxisque rebus mentem trahit ad sempiternas. 
Etenim qui tali est affectus ebrietate, brevem vitam 
cum immortalitate commutat, et in longitudine 
dierum habitat in domo Domini. Ηιος nobis in uno 
Psalmorum elargitus, ad majorem et perfectiorem 
in altero, qui proxime sequitur, voluptatem animum 
excitat, cujus sententiam vobis, si videtur, paucis 


explicabo. Domini est terra εἰ plenitudo ejus ?*. Quid ϱ 


igitar. novi contingit, homo, si Deus noster in terra 
visus est, si cum hominibus vixit? Ipse terram 
creavit et condidit., Quare nec inusitatum nec ab- 


surdum est, ut ad propria Dominus veniat. Neque. 


enim in orbe versatur alieno, sed in co quem ipse 
constituit et fabricatus est, qui super maria terram 
fundavit et cffecit, ut secus fluminum decursum 
optime collocata esset. Quam autem ob causam ad- 
venit, nisi ut te ex peccali voragine liberatum, et 
regni currum, id est, virtutis institutum in ipso 
ascensu adhibentem, in montem adduceret ? Neque 
enim licet in montem illum ascendere, nisi virtu- 
tes tihi comites adjunxeris, el. innocens manibus 
fucris, et nullo scelere coinquinatus, sed mundo 


6a1óv σε χελεύει γενέσθαι παρὰ τοῦ Θεοῦ ποιµαλνό- 
µενον , xa οὐδενὸς τῶν ἀγαθῶν ὑστερούμενον΄ ᾧ χα) 
πόα νομῆΏς, xaX ὕδωρ ἀναπαύσεως, xai τροφῇ, xai 
σχηνἡ, xai τρίθος, xai ὁδτηγία, καὶ πάντα γίνεται 
ὁ ποιμὴν ὁ χαλὸς, πρὺς πᾶσαν χρείαν τὴν ἑαυτοῦ 
χάριν προσφόρως καταµερίζων. Δι ὧν ἁπάντων 
παιδεύει thv Ἐκχλησίαν, ὅτι χρή σε πρὀθατον 
πρῶτον γενέσθαι τοῦ χαλοῦ ποιµένος, διὰ τῆς ἆγαθτς 
κατηχήσεως πρὺς τὰς θείας τῶν διδαγµάτων νοµάς 
τε χαὶ πηγὰς ὁδηγούμενον, εἰς τὸ συνταφῆναι αὐτῷ 
διὰ τοῦ βαπτισμοὺ εἰς τὸν θάνατον, χαὶ μὴ φοθηθήνα», 
τὸν τοιοῦτον θάνατον. Οὺ γὰρ θάνατος οὗτός ἔστιν, 
ἀλλά θανάτου σχιὰ χαὶ ἑκτρπωμα. Εὰν γὰρ πορευθω, 
φησὶν, ἑγ' μέσῳ σχιᾶς θανάτου, οὐ φοξηθήσομαι 
ὡς κακὸν τὸ γιέμενον ' ὅτι σὺ μετ ἐμοῦ &l. 
Μετὰ ταῦτα παρακαλέσας τῇ βαχτηρίᾳ τοῦ Πνε᾽- 
patog* ὁ γὰρ παράκλητος τὸ Ηνεῦμά ἔστι' τὴν 
μυστιχὴν προτίθησι τράπεζαν, thv ἐξ ἑναντίου τῆς 
τῶν δαιμόνων τραπέζης ἑτοιμασθεῖσαν. Ἐχεῖνοι vip 
ἦσαν οἱ διὰ τῆς εἰδωλολατρείας τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώ- 
πων ἐχθλίθοντες ' ὧν ἐξ ἐναντίου 1j τοῦ Πνεύματος 
τράπεζα. Εἶτα μυρίζει τὴν κεφαλὴν τῷ ἐλαίῳ τοῦ 
Πνεύματος, xai προαθεὶς αὐτῷ olvoy τὸν τὴν καρδίαν 
εὐφραίνοντα, τὴν νήφουσαν ἑἐχείνην µέθην ἐμποιεῖ 
τῇ φυχῇ. στήσας τοὺς λογισμοὺς ἀπὸ τῶν προσκαίρων 
πρὸς τὸ ἀῑδιον ’ ὁ γὰρ τῆς τοιαύτης γευσάµενος µέθτς» 
διαµείθεται τοῦ ὠχυμόρου τὸ ἀτελεύτητον, el; μα- 
χρότητα ἡμερῶν τὴν Ev τῷ οἴχῳ τοῦ θεοῦ διαγωγῖν 
παρατείνων. Τοιαῦτα ἡμῖν iv τῷ ἑνὶ τῶν φαλμῶν 
χαρισάµενος, πρὸς μείζονα χαὶ τελεωτέραν εὐφροσύ- 
νην ἐν τῷ ἑξῆς φαλμῷ τὴν φυχὴν ἐπεγείρει ' xal, el 
δοχεῖ, xal τούτου τὴν διάνοιαν ὑμῖν παραθώμεθα, 
6v ὀλίγων ἐπιτεμόμενοι. ToU Κυρίου ἡ γή xal τὸ 
πλήρωμα αὐτῆς. Τί οὖν ξενίζη, ὦ ἄνθρωπε, el ὁ 
Geb; ἡμῶν ἐπὶ γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συναν- 
εστράφη; χτίσµα γὰρ ἐχείνου f) rf, διότι καὶ ποίηµα. 
Οὐχοῦν ὀὐδὲν καινὸν, οὐδὲ ἔξω τοῦ πρέποντος, τὸ 
εἰς τὰ ἴδια ἐλθεῖν τὸν Δεσπότην' οὗ γὰρ ἐν ἀλλοτρίῳ 
γίνεται xóspup, ἀλλ ὃν αὐτὸς συνεστῄσατο, ὁ ἐπὶ 
θαλασσῶν θεμελιώσας τὴν γῆν, καὶ πρὸς τὴν τῶν 
ποταμῶν δίοξον εὔθετον αὐτὴν εἶναι παχρασχευάσας. 
Ὑπὲρ τίνος οὖν ἡ παρουσία; "Iva σε τῶν βαράθρων 
τῆς ἁμαρτίας ἐκθάλὼν, ἐπὶ τὸ ὄρος ἀγάγπ, βασιλείας 


corde ad nullam vanitatem animum tuum appli- D ὀχήματι πρὸς τὴν ἄνοδον τῇ κατ’ ἀρετὴν πολιτείᾷ 


cueris, nec dolo proximum tuum deceperis. Istius 
ascensus premium est benedictio, buic repositam 
Deus misericordiam largitur. Hac est generatio 
quarentium eum, per virtutem in sublime conscen- 
: dentium, εἰ querentium faciem Dei Jacob. 


χρησάµενον. Οὐ γὰρ ἔστιν ἀνελθεῖν ἐπὶ τὸ δρος 
ἐχεῖνο, el μὴ ταῖς ἀρεταῖς συνοδεύσειε" ταῖς μὲν 
χεραὶν ἀθῶος γενόμενος, xal μηδεμιᾷ πονηρᾷ πράξει 
ῥυπούμενος, καθαρὸς δὲ τῇ χαρδίᾳ, πρὸς οὐδὲν µά- 
ταιον τὴν ψυχἠν ἑαυτοῦ φέρων, μηδέ τινα δόλον τῷ 


πλησίον ἑξαρτυόμενος. Ταύτης τῆς ἀναθάσεως ἔπαθλόν ἐστιν dj εὑλογία" τούτῳ δίδωσι τὸν ἀποχειμένην 
ἑλεημοσύνην ὁ Κύριος’ Αὕτη ἐστὶν ἡ τῶν ζητούντων αὐτὸν γεγεὰ, τῶν δι ἀρετῆς πρὺς ὕψος ἀναθαινόν-. 


των, χαὶ ζητούντων τὸ πρόσωπο» τοῦ θεοῦ Ἱακώθδ. 


Hujusce psalmi pors reliqua forsitan evangelica 
etiam voce doctrinaque sublimior est. Nam £van- 
gelium Domini consuetudinem οἱ vitam, quam 
egit in terra, et ejus reditum in ccelum narrat. Hic 


Τὸ δὲ ἔφεξτς τῆς Ψαλμωδίας, xaY αὐτῆς τάχα τῖς 
εὐαγγελικῆς διδασχαλίἰας ἐστὶν ὑφηλότερον. Τὸ μὲν 
γὰρ Εὐαγγέλιον, τὴν ἐπὶ γῆς τοῦ Κυρίου δ.αγωγὶν, 
xat τὴν ἀναστροφῆν διηγἠσατο. 'O δὲ ὑψηλὸς οὗτος 


'! Psal. xxii, d sqq. !** Psal. zxu, ᾱ. ? Psal. ciu, 45. ? Psal. xxii, 1 sqq. 


693 


IN CHRISTI ASCENSIONEM. 


694 


προφήτης, ἐχθὸς αὐτὸς ἑαυτὸν, ὡς ἂν ph βαρύνοιτο A autem excelsus Propheta supra seipsum egrediens, 


τῷ ἑφολχίῳ τοῦ σώματος, xai ταῖς ὑπερχοσμίοις 
δυνάµεσιν ἑαυτὸν χαταµίξδας, τὰς ἐχείνων ἡμῖν φω- 
νὰς διεξέρχεται, ὅτε προπομπεύουσαι τοῦ Δεσπότου 
ἐπὶ τὴν χάθοδον, ἐπαρθῆναι κελεύουσι τῶν περιγείων 
ἀγγέλων, τῶν τὴν ἀνθρωπίνην ζωὴν πεπιστευµένων, 
τὰς εἰσόδους, λἐγουσαι’ Ἄρατε πύ.ας, οἱ ἄρχοντες, 
ὑμῶν», xal ἐπάρθητε, πύ.Ίαι αἰώγιοι, καὶ εἰσε.εύ- 
σεται ὁ Βασι.εὺς τῆς δόξης. Καὶ ἐπειδὴ εἰς ὃ ἂν 
γένηται ὁ τὸ πᾶν ἐν ἑαυτῷ περιέχων, σύμμετρον Eav- 
τὸν τῷ δεχοµένῳ motel * οὐ γὰρ µόνον ἐν ἀνθρώποις 
ἄνθρωπος γίνεται, ἀλλὰ χατὰ τὸ ἀχόλουθον πάντως 
xal ἓν ἁγγέλοις Υινόμενος, πρὺς τὴν ἐχείνων φύσιν 
ἑαυτὸν συγχατάγχει ' διὰ τοῦτο χρῄξουσιν οἱ πυλωροὶ 
τοῦ δειχνύντος" Τίς ἐστιν οὗτος ὁ Βασιῖεὺς τῆς δό- 
ξης; OU χάριν τὸν χραταιὸν absol, xal δυνατὸν ἐν 
πολέμῳ ὑποδειχνύουσι, τὸν μέλλοντα πρὸς τὸν αἶχμα- 
λωτίσαντα τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν συµπλέκεσθαι, xai 
χαταλύειν τὸν ἔχοντα τοῦ θανάτου «b χράτοφ' ἵνα 
τοῦ ἑσχάτου ἐχθροῦ ἀφανισθέντος, εἰς ἐλευθερίαν τε 
xat εἰρῆνην ἀναχληθῇ τὸ ἀνθρώπινον. Πάλιν διεξἑρ- 
χεται τὰς ὁμοίας φωνάς' πεπλήρωται γὰρ ἤδη τὸ τοῦ 
θανάτου µυστήριον , xal χατώρθωται κατὰ τῶν πο- 
λεµίων dj νίχη, καὶ ἐγήγερται τὸ xav αὐτῶν τρό- 
παιον ὁ σταυρός Καὶ πἀ.1ιν áré6n εἰς ὕψος, αἰχμα- 
Ίωτεύων τὴν αἰχμαν]ωσίαν, ὁ δοὺς τὴν ζωήν τε xat 
τὴν βασιλείαν, τὰ ἀγαθὰ ταῦτα δόµατα τοῖς ἀνθρώ- 
ποις. Καὶ δεῖ πάλιν ἀνοιχθῆναι τὰς ὑπερχειμένας 
πύλας αὐτῷ. ᾽Αντιμεταλαμθάνουσι τὴν προπομπὴν 
. ol ἡμέτεροι φύλαχες, xa ἀνοιχθῆναι αὐτῷ τὰς ὑπερ- 
χειµένας πύλας παραχελεύονται, ἵνα πάλιν ἐν αὐταῖς 
δοξασθῇ. ᾽Αλλ’ ἀγνοεῖται ὁ τὴν ῥυπαρὰν στολὴν τοῦ 
ἡμετέρου βίου περιθαλόµενος, οὗ τὸ ἐρύθημα τῶν 
ἱματίων Ex τῆς ληνοῦ τῶν ἀνθρωπίνων χαχῶν. Διὰ 
τοῦτο παρ) ἑχείνων fj ἑρωτηματιχὴ αὕτη φωνὴ πρὸς 
κοὺς προπομπεύοντας Ylvevav Τίς ἐστιν οὗτος ὁ 
Βασιλεὺς τῆς δόξης; εἶτα, fj τούτων ἀπόχρισις, 
οὐχέτι, Ὁ xpacaióc καὶ δυγατὸς ἐν πο.έμῳ, ἀλλὰ, 
Κύριος τῶν δυνάµεων, ὁ τοῦ παντὸς ἐξημμένος τὸ 
χράτος, ὁ ἀναχεφαλαιώσας τὰ πάντα ἓν ἑαυτῷ, ὁ ἓν 
πᾶσι πρωτεύων, ὁ εἰς τὴν πρώτην χτίσιν ἀποχατα- 
στήσας τὰ πάντα , αὐτός ἐστιν ὁ Βασιλεὺς τῆς δόξης. 
Ὅρᾶτε ὅπως ἡμῖν γλυχυτέραν τὴν ἑορτὴν ὁ Δαθὶδ 
ἀπειργάσατο, τὴν, ἰδίαν χάριν τῇ φαιδρότητι τῆς 


tanquam corporis onere nibil prematur, infert se 
celestibus potestatibus, et voces earum nobis ex- 
ponit, cum in ccelum redeuntem Dominum ipse 
comitantes, angelis, qui versantur in terris, qui- 
busque in humanam vitam ingressus commissus 
est, imperant ad hunc modum : Tollite portas, 
principes, vestras, et elevamini, porta clernales, et 
introibit Rex 4lorie. Et quoniam, ubicunque fuerit 
ille, qui in seipso omnia continet, pro suscipien- 
tium captu se ipsum dimetitur ; neque enim solum 
inter homines homo fit, verumetiam, dum inter 
angelos versatur, ad illorum naturam sese demit- 
tit : idcirco narrantem janitores interrogant : Quis 
est iste Rex glorie ? Respondent ipsis demonstrant- 
que fortem et potentem in proelio, qui pugnaturus 
erat contra illum, qui naturam humanam in servi- 
tute captivam detinebat, et eversurus eum qui 
mortis habebat imperium *, ut gravissimo hoste 
superato, genus hominum in libertatem et pacem 
vindicaret. Rursum repetit easdeni voces. Comple- 
tum enim jam est mortis mysterium, et victoria de 
hostibus reportata, et contra ipsos excitatum crucis 
tropreum. Ascendit ín altum, captivam ducens capti- 
vitatem 5, qui vitam, et regnum, et preclara hzc dona 
hominibus tribuit. Impositze illi rursus patefaciende 
sunt portze. Occurrunt ei nostri custodes, et por- 
tas jubent recludi, ut in ipsis rursum gloriam asse- 
quatur. Verum non agnoscunt eum, qui sordidai ν 


viti? mostra stolam indutus est, cujus rubra sunt 
C 


vestimenta ex humanorum malorum torculari 5. 
Itaque rursus comites ejus vocibus illis interrogan- 
tur. Quis est iste Rex. glorie ? Respondetur autem 
non amplius : Fortis, et potens in prelio : sed Do- 
minus virtutum, qui mundi principatum obtinuit, 
qui summatim oronia in se collegit, qui in omnibus 
primas tenet, qui pristinum in statum cuncta re- 
stituit, ipse est Rex gloriz. Cernitis, quomodo dul- 
ciorem nobis celebritatem David effecerit, dum 
Ecclesie hilaritati gratiam immiscet suam. Proinde 
nos item, quantum possumus, imitemur Prophetam 
in charitate erga Deum, in mansuetudine vitze, in 
tolerantia erga illos qui nos odio prosequuntur, ut 
Prophete doctrina nobis ad bene beateque viven- 


'Exxinsiag ἐγχαταμίξας. Οὐχοῦν μιμησώμεθα καὶ D dum dux magistraque sit, in Christo Jesu Domino 


ἡμεῖς τὸν Προφήτην, ἐν οἷς δυνατόν ἐστι χατορθῶσαι 


nostro, cui gloria in secula sseeeulorum. Amen. 


τὴν µίµησιν, Ev τῇ πρὸς Geby ἀγάπῃ, kv τῇ τοῦ βίου πρᾳότητι, ἓν τῇ πρὸς τοὺς μισοῦντας paxpotiuula * 
ἵνα γένηται ἡ τοῦ Προφήτου διδασκαλία τῆς χατὰ Θεὺν πολιτείας χειραγωγία, ἓν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ 


ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


* Heb. i, 14. "Psal. Lxviui, {9. * Isa. χι, 2. 


S. GREGORII NYSSENI 











-- 


ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ 
. AOTOX EIX TO ATION ΠΝΕΥΜΑ. 


EJUSDEM 
ORATIO DE SPIRITU SANCTO 


SIYE IN PENTECOSTEN (1). 


Interprete et scholiaste Laurentio Zacagnio Y. ,. 


Quodlibet festive celebritatis argumentum per se A — Ilácav ἑορτῆς ὑπόθεσιν φαιδροτἐραν ὃ Δαθὶδ 8r 


ipse illustrius eflicit David, dum suavissimam illam 
citharam ad id, quod usui est, apte semper accom- 
modat. Quapropter sapientiz fidibus Spiritus ple- 
ctro pulsatis, cantum edens, idem nobis Propheta 
magnam quoque Pentecostes celebritatem illustret. 
Dicat proinde ex divina illa modulatione sua psal- 
mum illum hodierno Dei beneficio congruum : Ve- 
nite, exsuliemus Domino *. Primum autem nosse 
oporlet quodnam sit hoc Dei beneficium, deinde 
orationis argumento apianda sunt verba prophetize; 
perque vos mihi liceat, qux ad liec pertinent, ali- 
quo ordine pro viribus explicare. Initio aberrave- 
rant homines a cognitione Dei, relictoque rerum 
omnium Domino, alii mundi colebant elementa, 
-lii daemones venerandos censebant, plerisque vero 
manufacte etiam simulacrorum imagines numina 
esse videbantur, quibus colendis aras, et templa, et 
sacra , et victimas , et fana, et delubra aliaque id 
genus dedicaverant. Benignis igitur oculis naturz 
Dominus corruptam hominum naturam respexit, et 
humauam vitam ab errore ad veritatis cognitionem 
quibusdam quasi gradibus revocavit, Quemadmo- 
dum enim qui diuturna fame confectos ex medic 
facultatis prescripto re(iciunt, eorumdem imbecil- 
litasi prospicientes , haud illico eis ad satietatem 
cibos suppeditant ; sed posteaquam victu moderato 
yires recuperarunt, tuin demum ipsis ad arbitrium 
sese explendi, potestatem faciunt : sic etiam cum 
horrenda veluti fame humanum genus absumptum 
esset , mysteriorum escam divina illis providentia 
hac ratione dispensavit, ut iu dies paulatim, atque 


* Psal. xciv, 1. 


(1) Ga.LaNp., Vl, 601. — Edita est hzc oratio 
Latine tantum ex versione Francisci Zini : cum 
autem Grace haberetur in tribus perantiquis Va- 
tican:ze bibliothecze. codicibus signatis num. 564, 
1433 et 1907, in quibus omnia fere Gregorii Nvys- 
seni opera continentur, opportunum nobis visum 
οδί, cam quoque Οἱ ο edere ex codice 1455, ad 


ἑαυτοῦ ἀπεργάζεται, τὴν πολυαρμµόνιον ἐχείνην χιθά- 
pav προσφόρως ἀεὶ τῇ χρείᾳ µεθαρμοζόµενος. Οὐκχ- 
οῦν xai τὴν μεγάλην τῆς Πεντηκοστῆς ἑορτὴν φαι- 
δρυνέτω ἡμῖν ὁ αὐτὸς Προφήτης, τῷ πλήχτρῳ «o0 
Πνεύματος ἐν ταῖς χορδαῖς τῆς σοφίας τὸ µέλος 
ἀναχρουόμενος. Εἰπάτω τοἰνυν ἐκ τῆς ἑνθέου μελ- 
ᾠδίας ἐχείνης, τὸ τῇ παρούσῃ χάριτι πρόσφορον (2), 
ὅτι Δεῦτε, ἆγα.λ λιασώμεθα τῷ Κυρίῳ. Πρότερον 
χρὴ γνῶναι τὴν χάριν, fci ἐστὶν, εἶθ᾽ οὕτως τὴν 
χατάλληλον ἐχ τῆς προφητείας ἐφαρμόσαι τῇ ὑποθέ- 
σει φωνήν * xal po: ξότε, χαθὼς ἂν ᾗ δυνατὸν, διά 
τινος ἀχολούθου τάξεως διασαφῆσαι τὸν περὶ τούτων 
λόγον Πεπλάνητο xat' ἀρχὰς τὸ ἀνθρώτινον, πρὸς 
τὴν τοῦ Θεοῦ χατανόησιν, xol χαταλιπόντες τὸν τῆς 
κτίσεως Κύριον, οἱ μὲν τοῖς τοῦ κόσμου στοιχείοις 
δι ἁπάτην (5) ὑπέκυπτον, ἄλλοι δὲ τὴν τῶν δαιµό- 
νων φύσιν ἐποιοῦντο σεθάσµιον, πολλοῖς δὲ τὸ θεῖον 
ἰδόχει xal dj χειροποίητος τῶν εἰδώλων μορφὴ, οἷς 
βωμοί τε, xat vaot, καὶ τελεταὶ, xal θυσίαι, xaX τε- 
µένη, xal ἁφριδρύματα., καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα παρ 
αὐτῶν ἀνετίθετο εἰς θξραπεἰαν τῶν ψευδωνύμων 
θεῶν. Εἶδε τοίνυν τῷ τῆς φιλανθρωπίας ὀφθαλμῷ τὴν 
ες φύσεως τῶν ἀνθρώπων διαφθορὰν ὁ Δεσπότης τῆς 
φύσεως, xal διά τινος ἀχολουθίας ἀπὸ τῆς πλάνης 
ἐπανάγει τὴν ἀνθρωπίνην κωὺν πρὸς τὴν τῆς ἆλπ- 
θείας ἐπίγνωσιν. Ὥσπερ γὰρ οἱ τοὺς Ev λιμῷ χρονίῳ 
συντετηχότας, µετά τινος ἰατριχῖς ἐπιστήμης áva- 
λαμθάνοντες, οὐκ ἀθρόως ἐπὶ τὸν χόρον προάγου- 
σι (4), φειδοῖ τῆς ἀσθενείας αὐτῶν ΄ ἀλλὰ διὰ τῆς 
συμµέτρου τροφῆς ἀναληφθείσης αὐτοῖς τῆς δυνά- 
µεως, τότε συγχωροῦσι κατ ἐβουσίαν ἐμφορεῖσθαι 


alios codices collato, addita insuper versione no- 
stra, ut inelius eruditi dignoscere possint, an genui- 
nus sit Nysseni fetus. 

(2) Alius cedex, πρόσφορα. 

(3) Alius codex, δι ἁπάτης. 

(4) Alius codex, προσάγουσι, 


DE SPIRITU SANCTO. 


C98 


ρου’ κατὰ τὺν αὐτὸν τρόπον τῷ φοθερῷ λιμῷ A ordine proficientes, ad perfectionis tandem apicem 


Βρωπίνης φύσεως δαπανηθείσης, τεταμµιευµένη 
t αὑτοῖς καρὰ τῆς οἰχονομίας ἡ τῆς τῶν µυστη» 
εροφῆς µετουσία΄ ὥστε διά τινος ἀχολούθου 
; ἀεὶ τὸ τέλειον προσλαµθάνοντας, οὕτως ἐπὶ 
ας φθάσαι τῆς τελειότητος. Τὸ μὲν γὰρ σῶζον 
| ζωοποιός ἐστι δύναμις, ἓν ὀνόματι Πατρὸς, 
οὔ, xai ἁγίου Πνεύματος πιστευοµένη. Οἱ δὲ 
ιντὸς ἀχώρητοι διὰ τὴν γεγενηµένην αὑτοῖς ex 
μοῦ τῶν φυχῶν ἀσθένειαν, πρότερον ἐκ τῆς 
tac ὑπὸ τῶν προφητῶν τε, xal τοῦ νόµου µε- 
ντες, εἰς µίαν θεότητα βλέπειν ἐθίζονται, xal 
μιᾷ θεότητι µόνην τὴν τοῦ Πατρὸς δύναμιν χα- 
σιν, ἀχώρητοι, χαθὼς εἶπον, ὄντες τῆς τελείας 
» Ἐἶτα διὰ τοῦ Εὐαγγελίου xai ὁ μονογενῆς 


pervenirent. Quod enim nobis salutem impertit , 
vitalis est i)Ja virtus, in quam in nomine Patris, et 
Filii, et Spiritus sancti credimus. At cum propter 
animarum imbecillitatem , ex quadam veluti fame 
contractam, ad percipiendum mysterium'illud ho- 
mines nequaquam essent idonei, a multorum prius 
deorum cultu per prophetas, et legem sic revocati 
sunt, ut unam cernere divinitatem, et in una divi- 
nitate solam Patris potentiam agnoscere assuesce- 
rent, quippe qui solidiori, ut diximus, cibo non 
essent idonei. Deinde quos ad pleniorem divinitatis 
cognitionem lex przeparaverat, iis revelatus est per 
Evangelium unigenitus Filius : ac postremo datus est 
nobis perfectus naturz nostrz cibus, in quo vita est, 


5) τοῖς δ.ὰ τοῦ νόµου προτετελειωµένοις ἀπο- p Spiritus sanctus. Hoc hodiernz celebritatis est ar- 


εεται, μετὰ τοῦτο παραγίνεται ἡμῖν ἡ τελεία 
ἴσεως ἡμῶν cogn, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἐν ᾧ 
| ζωή. Αὕτη τῆς ἑορτῆς ἡ ὑπόθεσις' διὰ ταῦτα 
ἔχει, χορευτὰς ἡμᾶς γενοµένους τοῦ Πνεύμα- 
Ηθεσθαι τῷ χορυφαίῳ τῆς πνευματιχῆς ταύ- 


gumentum ; quamobrem zquum est, ut cum ad cho- 
ros in sancti Spiritus festivitate celebrandos con- 
venerimus , spiritualis hujus chori principi Davidi 
pareamus , dicenti, Venite, exsultemus Domino; 
Dominus autem, ut. inquit Apostolus, Spiritus est *. 


χοροστασίας Δαθὶδ τῷ Aévovtt* Δεῦτε, dpyaA.uacouse0a τῷ Κυρίφ Ὁ δὲ Κύριος τὸ πγεῦμά 


ιαθώς φησιν ὁ Απόστολος. 

ερον γὰρ χατὰ τὴν ἐτήσιον τοῦ ἔτους περ/οδον 
ντηχοστῆς συμπληρουµένης., κατὰ τὴν ὥραν 
» Εἴγε περὶ τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας ἑσμὲν, 
) dj ἀνεχδιβγητος χάρις. Κατεμίχθη γὰρ πάλιν 
θρώποις τὸ Πνεῦμα, ὅπερ (T) πρότερον διὰ τὸ 
πι σάρχα τὸν ἄνθρωπον τῆς φύσεως ἡμῶν 
τησε ΄ χαὶ διὰ τῆς βιαίας ἑκείνης πνοῆς, τῶν 
ιτικῶν tT; ποντρἰας δυνάµεων, xal πάντων 
παρῶν δαιµονίων ἀποσχεδασθέντων ἀπὸ τοῦ 
ἓν τῇ χαθόδῳ τοῦ Ἠνεύματος, πλήρεις τῆς 
δυνάμεως, ἓν εἶδει πυρὸς, οἱ ἓν t6 ὑπερῴῳ 
εφθέντες ἐγένοντο' οὐδὲ γάρ ἐστι δυνατὸν ἄλλως 
y Πνεύματος ἁγίου γενέσθαι τινὰ, ud τῷ ὑπερ- 
€ ζωῆς ταύτης ἑἐνδιαιτώμενον. "Όσοι γὰρ τὰ 
ρονοῦσ:, µεταθέντες ἑαυτῶν ἀπὸ γης εἰς οὐ- 
9b πολίτευμα, τοῦ ὑπερφου τῆς ὑμηλῆς πολι- 
ὄντες οἰχήτορες, ἓν µετουσίᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύ- 
Τίνονται. Οὕτω γάρ φησιν dj ἱστορία τῶν Πρά- 
ὅτι συνηγµένων αὐτῶν Ev τῷ ὑπερώῳ, τὸ xa- 
μκεῖνο xat ἄθλον πῦρ εἰς εἴδη γλωσσῶν, κατὰ 
εμὸν τῶν μαθητῶν, διασχίζεται. Ἐκεῖνοι μὲν 
ἴρθοις, χαὶ Ἀϊήδοις, xat Ἐλαμίταις, χαὶ τοῖς 
: ἔθνεσι διελέγοντο, κατ’ ἐξουσίαν πρὸς πᾶσαν 
y γλῶσσαν τὰς ἑαυτῶν φωνὰς µεθαρμόξοντες * 
δὲ, καθώς φησιν ὁ Απόστολος, θέ.Ίω πέντε 
c ἐν "Exx.inc(g τῷ vot µου «Ία1ῇσαι, Ίνα 
Jove ὦςε.1ήσω, ἢ µυρίους Aóyove éx γλὠσ- 
ὅτε μὲν χρήσ,μον τὸ ὁμόφωνον Ὑίνεσθαι τοῖς 
ώσσοις, ὡς ἂν μὴ ἀνενέργητον εἴη τὸ χ”ρυγµα 
(νουῦσι, τῇ φωνῇ τῶν χηρυσσόντων ἑποδιςό- 
| VUv μέντοι τῆς χατὰ τὴν γλῶσσαν ὁμοφωνίας 


Cor. 1j, 17. ? I Cor. xiv, 19. 
"inus legit θεός, atque ita etiam alter Vatic. 


legit. 
Prouomen ταύτης non erat in Zini codice, 


Hodie enim transactis , juxta. annui orbis stata 
tempora , quinquaginta a Paschatis festivitate die- 
bus, hac ipsa, tertia scilicet diei hora, donum illud 
bominibus largitus est Deus, quod omnem dicendi 
vim superat. Rursus enim homini admistus est ille 
Spiritus, qui antea, propterea quod homo esset 
caro, a natura nostra recesserat, et spiritualibus 
nequitix€ potestatibus per vehementem illum spi- 
ritum disjectis, cunctisque fedis d:emonibus ejus- 
dem adventu ex aere expulsis, divina virtute, spe- 
ciem ignis prze se ferente, repleti sunt, qui in su- 
periore domus parte degebant; neque euim fleri 
potest, ut quis sancti Spiritus particeps flat , nisi 
in sublimiori liujus vitse instituto. versetur. Nam 
qui ea, qua sursum sunt, sapiunt, elt vit:e conver- 
satione e terra in cadum translata, in ceenaculo 
sublimis illius vit:e rationis habitant , hi sancti Spi- 
ritus participes fiunt, Congregatis enim in coema- 
culo discipulis, ut in Actuum apostolorum historia 
narratur, ignis ille divinus omnisque malerici ex- 
pers, ad linguarum instar, pro eorumdem discipulo- 


p rum numero, divisus est. Illi ergo Parthos, Medos, ct 


Elamitas, ac reliquas gentes alloquebantur, ad qua- 
rumlibet earum linguas voces suas pro libitu ac- 
eoinmodantes. Af ego, ut inquit. Apostolus , malo, 
sensu meo quinque verba loqui in Ecclesia , ut aliis 
etiam prosim, quam decem millia verborum in lin- 
gua ?. Verum tunc quidem multum profuit, aposto- 
lurum vocem aliarum gentium linguis aptari, ne 
preconum linguam ignorantibus Evangelii promul- 
gatio incassum fieret; nunc autem quoniam una 


nec exstat. in nno ex Vaticanis, in cujus tamen 
margine additur manu diversa. 
(7) Alius codex, 9. 


699 


S. GREGORII NYSSENI 


700 


eademque lingna utimur, igneam debemus Spiritus A οὕὔσης, ἐπιζητῆσαι yph τὴν πυρίνην γλῶσσαν τοῦ 


liuguam exquirere, qua eos qui per errorem in te- 
nebris versantur, illuminemus. Et hic etiam nobis 
prieeat David, sociumque sibi adjungat Apostolum. 
In hoc enim psalmo, cujus initium nobis exsultandi 
in Domino formam suppeditat , inquiens, Venite, 
ezsullemus Domino, non solum ad Spiritus sancti 
laudes celebrandas adducimur; sed potius ex iis, 
quà postca sequuntur, de ejusdem divinitate edo- 
cemur. ]psa autem Prophetze verba vobis proferam, 
quibus magnus item Apostolus adstipulatur, sunt 
autem hzc : fJodic si vocem ejus audieritis, nolite 
obdurare corda vestra, sicut in exacerbatione secun- 
dum diem lentalionis in deserto , ubi tentaverunt me 
patres vestri *. Horum quippe mentionem faciens 
divinus Apostolus, sic ait, Quapropter sicut dicit 
Spiritus sanctus" ; atque ita praefatus, hiec Prophetze 
verba statim affert, Spiritus sancti persons illa 
attribuens. Quis igitur est, quem patres ipsorum 
tentaverunt in deserto? Quis est , quem irritave- 
runt? Disce ab eodem Propheta dicente, Tentaverunt 
Deum excelsum *. Atqui Apostolus cum Spiritus 
personx mentionem injecisset, has easdem illi voces 
Iribuit, inyuiens : Quapropter, sicut. dicil. Spiritus 
senctus : Secundum diem tentationis in deserto , ubi 
texlaverunl me patres vestri. 


Quem igitur Deum excelsum nuncupavit Pro- 
pheta, hunc divinus Apostolus sanctum esse Spiri- 


lum asserit. Quod si autem verum id esse non cre- ς 


dis, rursum quze dicta sunt considera : Quapropter, 
sicut dicit. Spiritus sanctus, Nolite obdurare corda 
vestra, sicul in exacerbatione secundum diem tenta- 
tionis in deserto, ubi tentaverunt me patres vestri. Si 
ergo Spiritus sanctus dicit, Tentaverunt me patres 
vestri in deserto; Propheta vero testatur, eum qui 
tentatus est, excelsum esse Deum; obstructa ergo 
sunt illorum ora, qui Spiritum sanctum temere 
oppugnant, et loquuntur iniquitatem adversus Deum, 
cem perspicue tum Apostolus, tum Propheta, in iis 
que diximus, Spiritus sancti divinitatem pradi- 
cent. Propheta quidem dum ait, Tentaverunt Deum 
excelsum, et tanquam Dei personam indutus Israeli- 
tas verbis illis alloquitur, In deserto: tentaverunt me 
patres vestri: magnus vero Paulus, dum lizc ea- 
dem verba Spiritui sancto attribuit ; ut ex his evi- 
denter pateat, Spiritum sanctum esse Deum excel- 
sum. Videntne ergo qui glorix* Spiritus adversan- 
tur, igneam sacrorum eloquiorum linguam, quie 
obscura erant, illustrantem? An nos, ut musto 


* Psal. xciv, δ, 9. * IIeb. iu, 7. 


(8) Πτεο est vera hujus loci lectio, quam Vatica- 
nus codex num. 564 exhibet. ln altero Vaticanz 
itidem Bibliothecze codice num. 1097 male legitur, 
οὗ Exclpacáv µε οἱ πατέρες ὑμῶν * ὁ δὲ Προφήτης 
διαμαρτύρεται, ὅτι ὁ by τῇ ἐρήμῳ πειρασθεὶς Όψι- 
στός ἐστι θεός. Hc autem lectio in Zini quoque 
codice reperiebatur; vertit enim,  Prophela vero 
testatur, eum qui tentatus est in deserto, esse Deum 
excelsum. Male etiam in altere Vaticano codice 


Πνεύματος εἰς φωτισμὸν τῶν bv ἁπάτης ἑσχοτισμέ- 
νων. Οὐχοῦν xal πρὸς τοῦτο ἡμᾶς ὁδηγησάτω Δαθὶδ, 
συγχορεύονζα λαθὼν ἑαυτῷ τὸν ᾿Απόστολον. "Ev γὰρ 
τῇ φαλμῳδίᾳ ταύτῃ, ἧς ἡ ἀρχὴ τὸ ἀγαλλίαμα ἡμῖν 
τὸ ἐπὶ τῷ Κυρίῳ χαρίζεται, AMyouca* Δεῦτε, ἆγα.ὶ- 
«{ιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, οὐ διὰ τούτου πρὸς τὴν τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος ὁδηγούμεθα δοξολογίαν " ἀλλὰ πολὺ 
μᾶλλον ἓν τοῖς ὑπολοίποις τὰ πεοὶ τῆς θεύτητος αὖ- 
τοῦ διδασχόµεθα. Λέξω δὲ ὑμῖν αὐτὰ τοῦ Προφήτου 
τὰ ῥήματα, οἷς συντίθεται xal ὁ μέγας Απόστολος 
ἔχει δὲ ἡ ῥῆσις οὕτως' Σήµερον ἐὰν τῆς φωνηῆς αὐ- 
τοῦ ἀχούσητε, µη σκ.ληρύγητε τὰς καρδίας ὑμῶν, 
ὡς ἐν cQ παραπικρασμῷ κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ 
πειρασμοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν. µε οἱ xa- 


B τέρες ὑμῶν. Τούτων μεμνημένος ὁ θεῖος ᾽Απόστολος, 


οὕτω φησί’ Au καθὼς «Ίέγει τὸ Πγεῦμα τὸ dtr: 
καὶ τοῦτο εἰπὼν, ταύτας τοῦ Προφήτου τὰς (fotu 
ἐπήγαγεν, ἐφαρμόζων αὐτὰς τῷ προσώπῳ τοῦ Πνεύ- 
µατος. Τίς οὖν ἐστιν, ὃν ἐπείρασαν οἱ πατέρες αὐτῶν 
ἐν τῇ ἐρήμῳ ; τίς, ὃν παρώργισαν;, Μάθε παρ) αὐτοῦ 
τοῦ Προφήτου, ὃς φησιν, ὅτι ᾿Επείρασαν τὸν θεὺν 
τὸν Ὕψιστον». Αλλά μὴν ὁ Απόστολος προτάξας τὸ 
πρόσωπον τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἐχείνῳ ταύτας τὰς 
φωνὰς ἀνατίθησι, λέγων’ Διὸ, χαθὼς.Ίέγει τὸ Πγεῦμα 
τὸ ἅγιον, ὅτι κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ πειρασμοὺ ἐν 
τῇ ἐρήμῳ, οὗ ἐπείρασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν. 
Οὐχοῦν ὃν ὕψιστον Θεὸν ὁ Προφήτης χατωνόµασε, 
τοῦτον ὁ θεῖος ᾽Απόστολος τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον εἶναι 
λέγει. El δὲ ἀπιστεῖς, πάλιν τὸ εἰρημένον ἐπίσχεφαι' 
Διὸ, καθὼς «Ἰέγει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * Mi) σχ.Ίη- 
ρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν, ὡς ἐν τῷ zapaxuxpa- 
σμῷ κατὰ cv ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ ἑρή- 
p, οὗ ἐπείρασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν. El οὖν τὸ 
Πνεύμα «b ἅγιον λέγει, ὅτι Ἐπείρασάν µε οἱ πατά- 
pec ὑμῶν ἐν τῇ ἑρήμῳ : ὁ 55 Προφήτης διαμαρτύρε- 
ται, ὅτι ὁ ἓν τῇ ἑρήμῳ πειρσσθεὶς, ὑψιστός ἐστι 
0:6; (8) ἑνεφράγη τὰ στόµατα τῶν Πνευματοµά- 
yov, τὰ λαλοῦντα (9) χατὰ τοῦ θεοῦ ἁδιχίαν, σαφῶς 
τοῦ τε ᾿Αποστόλου xa τοῦ Προφήτου διὰ τῶν εἰρη- 
µένων τὴν θεότητα χηρυσσόντων τοῦ Πνεύματος * τοῦ 
μὲν εἰπόντος, ὅτι, Ἐπείρασα» τὸν θεὺν τὸν Ὕψι- 
στο», xal ὡς παρὰ τοῦ θεοῦ τοῖς Ἰσραηλίταις προ- 
φέροντος τὴν ῥῆσιν ἑχείνην (10), ὅτι, Ἐν τῇ àpripo 


D ἐπείρασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν ' τοῦ δὲ μεγάλου 


Παύλου τῷ ἁγίῳ Πνεύματι ταύτας τὰς φωνὰς ἔφαρ- 
µόσαντος, ὡς διὰ τούτων ἑναργῶς ἀποδειχθῆναι, 
ὅτι θεὺς Όψιστος τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ ἅγιον. "Apa βλέ- 
πουσιν οἱ ἐχθροὶ τῆς δόξης τοῦ Πνεύματος (11) τὴν 
πυρίνην γλῶσσαν τῶν θείων λογίων τὴν τὰ xexpup- 


* Psal. Lxx vi, 56. 


scribitur, Ei οὖν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον λέγει , ὅτι ἐπεί- 
ασάν µε οἱ πατέρες ὑμῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ, ὁ πειρασθεὶς 
Υψιστός ἐστι θεός. 

(9) Alius codex, τῶν λαλούντων. 

(10) Zinus aliter legit; nam interpretatus est, 
lpso Deo verbis illis lsraelitas alloquente : In de- 
δεγίο, ctc. 

(11) Verbum τοῦ Πνεύματος omisit Zinus, nec 
habetur in alio codice. 


701 


IN 5. STEPHANUM. 


"C3 


piva φωτίζουσαν, ἢ ὡς πεπληρωµένων τοῦ γλεύ- A plenos, irridebunt * Ego vero, quamvis hzc contra 


xou; χαταχελάσουσιν;, Ἑγὼ δὲ κἂν ταῦτα λέγωσι 
χαθ) ἡμῶν, συµθουλεύω ὑμῖν, ἀδελφοὶ, μὴ φοθηθῆ- 
ναι τὸν ὀνειδισμὸν τῶν τοιούτων, μηδὲ τῷ φαυλισμῷ 
αὐτῶν ἠττηθῆναι. Είθε γὰρ γἐνοιτὸ (12) ποτε xal 
ἐχείνοις τὸ γλεῦχος τοῦτο, ὁ νεοθλιθὴς οὗτος οἵνος, ὁ 
kx τῆς ληνοῦ προχεθεὶς, ἣν ἑπάτησε διὰ τοῦ Εὐαγ- 
γελίου ὁ Κύριος, ἵνα σοι πότιμον τοῦ iblou βότρυος τὸ 
αἷμα ποιῄσῃ (15). Eie γὰρ ἐπλπρώθησαν κἀχεῖνοι 
τοῦ νέου τούτου οἵνου, ὃν γλεῦχος ὠνόμασαν, ὃς τὴν 
διὰ τοῦ αἱρετιχοῦ (14) ὕδατος ἐπιμιξίαν παρὰ τῶν 
χαπήλων οὐκ ἔπαθε * πάντως γὰρ xal τοῦ Πνεύματος 
πλήρεις ἐγένοντο, δι) οὗ τὸ παχύ τε xal ἱλυῶδες τῆς 
ἀπιστίας οἱ ΠΗνεύματι ζέοντες d! ἑαυτῶν ἑξαφρί- 
ζουσιν (13). 'AXX οὐ δύνανται οἱ τοιοῦτοι ἐν ἑαυτοῖς 
τὸ γλεῦχος δέξασθαι, ἔτι τὸν παλαιὸν ἀσχὸν περιφἑ- 
ῥοντες, ὃς περικρατεῖν τὸν τοιοῦτον uh δυνάµενος οἵ- 
vow, αἱρετικῶς ἀποῤῥηγνυται. ἸΑλλ ἡμεῖς (106), 
ἁδελφοὶ, καθώς φησιν ὁ Προφήτης, Δεῦτε, ἀγα.1.Ί(α- 
σώμεθα τῷ Κυρίῳ, πίνοντες, καὶ τὰ τῆς εὐσεβείας 
γλυχάσματα, χαθὼς ὁ "ἜἛσδρας διαχελεύεται, xa 
ταῖς τῶν ἁποστόλων τε xal προφηιῶν χοροστασίαις 
ἐμφαιδρυνόμενοι, κατὰ τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύ- 
µατος ἀγαλλιασώμεθα χαὶ εὐφρανθῶμεν ἐπὶ τῇ (17) 
ἡμέρᾳ ταύτῃ, ἣν ἑκοίησεν ὁ Κύριος, ἐν Χριστῷ 
Αμίν. 


* Isa. 1x v, 9... * 1 Esdr. ix. 52. 


αν Linus videtur legisse, γένοιντο, refraganti- 
bus Vaticanis omnibus codicibus; vertit enim, At- 
que utinam ipsi quoque degustent hoc mustum. 

(13) Videtur aliam lectionem secutus esse Zinus, 
qui interpretatur, Ut nobis tanquam racemi proprii 
corporis sanguinem propinaret. 

(14) Omisit Zinus vocem, τοῦ αἱρετικοῦ. 


nos dicant, nihilominus auctor vobis sum, fratres, 
ut eorum dicteria nil timeatis, neve eorumdem de- 
risionibus succumbatis. Utinam enim et ipsis ali- 
quando foret hoc mustum, recens, inquam, effusum 
hoc vinum, ac ex torculari profusum, quod per 
Evangelium Dominus calcavit?, ut tibi proprii ra- 
cemi sanguinem potandum daret. Utinam et ipsi 
repleti fuerint novo hoc vino, quod mustum appel- 
laverunt, quod hzretic:e aquae admistione non est 
a cauponibus adulteratum : prorsus enim Spiritu 
etiam repleti fuissent, cujus opera, qui co fervent, 
crassam perlidize fecem ex ipsorum animis despu- 
mant. Verum istius generis homines in se ipsis mu- 
stun, illud capere non possunt , cum adhuc veterem 


B utrem circumferant, qui cum ejusmodi vinum cor 


tinere non valeat, hixretica fractura. disrumpitur. 
Νας autem, fratres, ut ait Propheta, Venite, exsul- 
lemus Domito. Dibamus pietatis dulcedinem, ut 
Esdras precipit 5, et in apostolorum et propheta- 
rum choris gaudentes, pro sancti Spiritus dono 
exsultemus, et letemur in hac die quam fecit Do- 
minus, in Christo Jesu Domino nostro, cui gloria 
in secula. Amen. 


Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 


(15) Videtur aliter legisse Zinus, vel potius vim 
Greci textus non esse assecutus ; nam vertit, Quo 
quidem ferventes, | crassam  limosamque perfide 
spumam ex animis suis e(fundereut, et abjicerent. 

16) Zinus legit, ὑμεῖς. 
μὴ Alius codex Vaticanus. ἐν τῇ. 


I—m—————M————M———————————————————M——MÁÁmm 


TOY 


AYTOY 


ETKQMION 


Ei TON ATION ΣΤΕΦΑΝΟΝ TON IIPOTOMAPTYPA. 


EJUSDEM 


ENCOMIUM 


IN SANCTUM STEPHANUM PROTOMARTYREM. 


Laurentio Sifano interprete. 


et 


Ὡς καλὴ τῶν ἀγαθῶν ἡ àxokou0íx! ὡς γλυνεῖα 6 Quam pulchra bonorum consequentia est ! Quam 


εἲς εὑφροσύνης ἡ διαδοχή ! 'Ióo) Υὰρ ἑορτὴν ἓς 
deo:r;, xaX χάριν ἀντιλαμθάνομεν χάριτος. Χθὲς 
 αᾶς ὁ τοῦ παντὺς ἁςγπότης εἱστίασε, gf uiQoy, ὁ 


jucunda Lztitize successio! Ecce enim diem festum 
ex die festo, et gratiam pro gratia accipimus. Ileri 
Domiuus universi nos pavit, bodie Domui imitator. 


705 


S. GREGORII NYSSENI 


101 


Quomodo hic, aut. quomodo ille? Ille hominem A μιμητὴς τοῦ Δεσπότου. Πῶς οὗτος, ἡ πῶς ἐχεῖνος ; 


pro nobis induens, hic pro illo hominem exuens. 
[lle vite speluncan i propter nos subiens, hic pro- 
pier illum ex spelunca excedens. Ille pro nobis 
fasciis involutus, hic pro illo lapidatus. Ille mor- 
tem interimens, hic morti jacenti insultans. Enim 
vero, fratres, concurramus etiam nos sermone ad 
theatrum, quo magnus ille athleta laborat, et ad- 
versus improbum humane vitae adversarium ad 
cerlamen accingitur in stadio confessionis. Revera 
enim, juxta vocem Pauli!, mundo et angelis οἱ ho- 
minibus spectaculo fuit magnus ille Stephauus, 
qui primus Stephano, id est, corona confessionis 
redimitus et. ornatus est, martyrum coetui aditum 
lecit; qui primus usque ad sanguinem peccato 


adversatus est. Ac mihi videtur supramundanorum B 


exercitus omnis, et oinnes angelorum legiones, tam 
ministrantium quam assistentium : ac si quid aliud 
dignitate przditum in supernis partibus audimus, 
quod in principatibus, et virtutibus et thronis et 
potestatibus οἱ dominationibus versetur, et ouis 
celestis conventus tunc athletam cum adversario 
confligentein. spectaculo sibi proposuisse. Patebat 
enim veluti stadium quoddam decertantibus hu- 
mána vita, tendebant autem uterque aller alteri 
infesti, hinc. quidem improbus humane vitx ad- 
versarius, jam inde a lapsu primo conditoruin ho- 
minum , usque ad tempora Stephani, victoriis de 
hominibus partis exercitatus : illiuc vero magnus 


ille filei athleta, nihili faciens adversarii incursum. C 


Arma autem ambobus alteri adversus alterum erant; 
inventori quidem mortis, mortis terror; discipulo 
autem vita, confessio fidei. Quis enim non admira- 
tus esset novam hanc certaminis formam, cum ve- 
ritas vita ac morte dijudicabatur, ac documentum 
veritatis mors fuit? Nam praeco fidei abscondita 
ac vite, quie ignorabatur, reipsa praedicationem 
hominibus divulgabat : per hoc enim qnod haud 
gravate neque cunctanter banc vitam deseruit, 
recte rem zstimantibus demonstrabatur, quod ea, 
quz relinquebatur vita, przstantiori commutaretur. 
Verum liaud. incominodum fuerit, tanquam in ta- 
bula, oratione exacte quasi depingere concertatio- 
nem, ut per rerum gestarum seriem commode iumi- 
raculorum ratio demonstretur. Nuper enim violeu- 
tus ille ac vehemens flatus superne delatus, dissipatis 
atque disjectis omnibus aeriis ac fallacibus dzemo- 
num copiis, domicilium apostolorum repleverat ; 
et linguarum in modum ignearum divisus pro nu- 
mero donum accipientium Spiritus in unoquoque 
resederat. Ac jam ad inopinatum et inauditum 
vocis ac lingux miraculum eos qui ex omni gente 
profecti, Jerosolymis versabantur, consternatio 
confusioque invaserat, omnibus qui in varias ac 
diversas linguarum formas divisi fuerant, repente 
cum discipulis ejusdem lingua factis; cum nulla 
precedente disciplina atque exercitatione, sed ex 


! | Cor. iv, 9. 


Ἐχεῖνος, τὸν ἄνθρωπον ὑπὲρ ἡμῶν ἐνδυσάμενος, 
οὗτος, τὸν ἄνθρωπον ὑπὲρ ἑἐχείνου ἀποδυσάμενος. 
Ἐκεῖνος, τὸ τοῦ βίου σπΊλαιον δι’ ἡμᾶς ὑπερχόμενος, 
οὗτος, τοῦ σπηλαίου δι ἐχεῖνον ὑπεξερχόμενος. Ἐχεῖ. 
vog, ὑπὲρ ἡμῶν σπαργανούµενος, οὗτος,ὑπὲρ ἐχείνου 
καταλιθούµενος. Ἐχεῖνος ἀναιρῶν τὸν θάνατον, οὗτος 
ἐπεμθαίνων τῷ θανάτῳ χειµένῳ. Αλλά γὰρ συν- 
δρἁάμωμεν, ἀδελφοὶ, xal ἡμεῖς τῷ λόγῳ πρὸς τὸ 
θέατρον, ὡς ὁ ἀθλητῆς ὁ μέγας ἑναγωνίσηται, «pk 
τὸν πονηρὸν ἀντίπαλον τῆς ἀνθρωπίνης ζωῖς Ev τῷ 
σταδίῳ τῆς ὁμολογίας ἁἀποδυόμενος. ᾽Αληθὼς γὰρ, 
χατὰ τὴν Παύλου φωνὴν, θέατρον ἐγενήθη τῷ χόσμῳ 
χαὶ ἀγγέλοις χαὶ ἀνθρώποις ὁ µέγας Στέφανος, πρῶ- 
τος τὸν στἐφανον τῆς ὁμολογίας ἀναδησαμενος, πρῶ- 
τος τῷ χορῷ τῶν μαρτύρων ὁδοποιῆσας τὴν εἴσοδον, 
πρῶτος ἀντιχαταστὰς πρὸς τὴν ἁμαρτίαν μέχρις at- 
µατος. Kal µοι δοχεῖ πᾶσα τῶν ὑπερχοσμίων ἡ 
στρατιὰ, χαὶ πᾶσα: τῶν ἀγγέλων αἱ μυριάδες τῶν τε 
λειτουργούντων xal τῶν παρεστηχότων, xal εἴ τι 
χατὰ τὴν ἄνω λήξιν τῶν τιµίων ἀχούομεν, Ey ἀργαῖς 
τε xa δυνάµεσι καὶ θρόνοις xat ἐξουσίαις xal χυριό- 
τησι, xal πᾶσα d οὗρανία πανῄγνρις, θέαµα ποιεῖ- 
σθαι τότε τὸν ἀθλητὴν, τῷ ἀνταγωνιστῇ συμµπλεχό- 
µενον. Ἐφηπλώσατο μὲν γὰρ οἷόν τι στάδιον τοῖς 
ἀνταγωνιζομένοις ὁ ἀνθρώπινος βίος ἀντεφώρμων 
δὲ ἀλλήλοις ἀμφότεροι ὅτε ποντρὺς ἀντίπαλος τῆς 
ἀνθρωπίνης ζωῆς ἀπὸ τοῦ πτώματος τῶν πρωτοπλά- 
στων μέχρι τῶν χατὰ Στέφανον χρόνων τῇ χατὰ uv 
ἀνθρώπων ἐγγυμνασάμενος νίχῃ, xai ὁ μέγας τῆς 
πίστεως ἀγωνιστῆς, ἀντ οὐδενὸς χρίνων τοῦ ἀντι- 
πάλου τὴν ἔφοδον. "Ora δὲ κατ ἀλλήλων ἀμφοτέροις 
fw, τῷ μὲν εὑρετῇ τοῦ θανάτου ἀπειλὴ, τῷ δὲ µα- 
θητῇ τῆς ζωῆς, f) ὁμολογία τῆς πίστεως. Τίς γὰρ οὐχ 
ἂν ἠγάσθη τὸ καινὸν τοῦτο της ἀγωνίας εἶδος, ὅτε 
ζωῇ xal θανάτῳ ἡ ἀλήθεια διεχρίνετο, xal ἁπόδειξις 
ἐγίνετο τῆς ἁληθείας ὁ θάνατος; 'O γὰρ χήρυς ττς 
χεκρυµµένης πίστεως καὶ ἀγνοουμένης ζωῆς, ἔρυῳ 
διήγΎελλε τοῖς ἀνθρώποις τὸ xfipuypa * τὸ γὰρ Esot- 
pug τοῦτον χαταλιπεῖν τὸν βίον, ἀπόδεισις τοῖς ὀρθῶς 
χρίνουσιν ἣν, τοῦ τὴν προτιμοτέραν ζωὴν ἀντὶ τῆς 
χαταλειποµένης ἀλλάξασθαι. ᾽Αλλὰ χαλὸν ἄν str xz- 
θάπερ ἐπὶ πίναχκος ἀκριθῶς τῷ λόγῳ διανωγραφἤησαι 
τἣν ἄθλησιν, ὡς ἂν καθ ὁδὸν ἡμῖν διὰ τῆς τῶν YE- 


D γονότων ἀχολουθίας dj τῶν θαυμάτων τάξις ἐπιδει- 


χνύηται. "Αρτι μὲν γὰρ dj ἄνωθεν βιαία πνοὴ, πᾶσαν 
τὴν Evaéptoy xal ἀπατηλὴν τῶν δαιµόνων διασχεδά- 
caca δύναμιν, ἐπλήρωσε τῶν ἀποστόλων τὸν cixov* 
καὶ πυροειδῶς εἰς γλὠσσας διαμερισθὲν τὸ Πνεῦμα, 
χατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν Δεχομένων τὴν χάριν Ev. ἐχά- 

zo ἐγίνετο. "Ηδη δὲ, πρὸς τὸ παρᾶδοξον τοῦ χατὰ 
τὴν φωνὴν xal τὴν γλῶσσαν θαύματος, τοὺς Ex παντὸς 
ἔθνους 'Ἱεροσολύμοις ἐπιδημοῦντας, ἔχπληξίς τε 
χατειλήφει χαὶ σύγχυσις' τῶν εἰς ποιχίλας τε χαὶ δια- 
φόρους γλωσσῶν ἰδέας δ.εσχισµένων, πάντων ἀθρόως 
ὁμογλώασων τοῖς μαθηταϊς γεγενηµένων * ὅτε οὐκ Ex 
προπαιδεύσεως xal μελέτης τινὸς, ἀλλ᾽ ἐξ ἐπιπνοίας 


705 


IN S. STEPHANUM. 


166 


τοῦ Πνεύματος, ἀθρόως τοῖς ἀποστόλοις ταύτις ἓν- A inspiratione Spiritus atque repente ex tempore hoc 


σχεδασθείσης τῆς χάριτος, ἡ τοῦ φθέγγεσθαι δύναµις 
προσεγένετο. '"Έδει γὰρ τοὺς ἐπὶ τῇ Υπῖνη πνργο- 
ποιίᾳ τὴν ὁμοφωνίαν λύσαντας, ἐπὶ τῇ πνευματικῇ 
πάλιν τῆς Ἐκχλησίας οἰχοδομῇ, εἰς ὁμοφωνίαν ἑλθεῖν' 
xa διὰ τοῦτο χαλῶς ἐντεῦθεν f) τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
οἰκονομία τῆς χάριτος ἄρχεται ὥστε τὴν χοινὴν τῶν 
ἀνθρώπων εὐεργεσίαν, εἰς πᾶσαν διάνοιαν τῖς ἀν- 
θρωπίνης καταµερίσαι φωνῆς, ἵνα μὴ μιᾷ γλώσσῃ 
póvn τὸ χήρυγμα τῆς εὐσεθείας ἐναποχλειόμενον, 
ἄπρακτον τοῖς ἀλλογλώσσοις µείνῃ xal ἀνενέργητον. 


"Ἠδη τοίνυν τῶν μὲν Φαρισαίων καὶ ταῖς ἰδίαις 
ἀχοαῖς ἀπιστούντων, xai τοὺς ἐχπεπληγμένους τὴν 
θαυματουργίαν διεσφάλθαι χαταχλεναζόντων, ὡς 
γλεύχους αὐτοῖς τὴν τοιαύτην παραφορὰν ἐμποιζ- 
σαντος * τοῦ δὲ Πέτρου μιᾷ τοῦ λόγου περιθολᾖ τρ:σ- 
χιλίας φυχὰς τῷ Χριστῷ σαγηνεύσαντος, xai xa- 
θεξῆς ἀεὶ τῇ προσθήχῃ τῶν σωζοµένων τῆς Ἐκχλη- 
σίας εἰς πλῆθος ἐπιδιδούσης * καὶ τοῦ Ex γενετῆς χω- 
λοῦ πάλιν τὴν ὡραίαν τοῦ ἱεροῦ πύλην τοῖς σωζοµέ - 
νοις ἀνοίξαντος, ᾗ προσχαθήµενος τῷ καθ) ἑαυτὸν 
θαύματι τῆς ἰάσεως, τοὺς χατὰ duyty χωλεύοντας 
ἐπὶ τὴν πίστιν ἐχειραγώγησε. Πολλῶν τοίνυν πρὸς τὸ 
xfoviga τῆς πίστεως αυῤῥεόντων, xal τῆς χρείας 
πλείονα τὶν πολυχειρίαν ἐπιζητούσης τῶν διαχονούν- 
των τῇ χάριτι’ τότε χαλεῖται πρὸς ἐπιχουρίαν τῶν 
ἁποστύλων ὑπὸ τοῦ Πνεύματος ὁ πολὺς τῇ σορίᾳ xal 
τῇ χάριτι Στέφανος. Καὶ μηδεὶς τῷ τῆς διακονίας 
ὀνόματι, δευτερεύειν αὑτὸν παρὰ τὴν ἀποστολικῆν 
ἀξίαν ὑπονοείτω * ἐπεὶ χαὶ Παῦλος ἑαυτὸν οἵδε διάχο- 
voy μυστηρίων Χριστοῦ, καὶ ὁ τοῦ παντὸς Kop:os, ὁ 
διὰ σαρχὸς τὴν ἀνθρωπίνην σωτηρίαν οἰχονομῶν, οὐχ 
ἐπῃσχύνθη τῷ τῆς διακο)ίας ὀνάματι, εἰπών ' iy 
µέσοις εἶναι, ὡς ὁ διακονῶν, ὁ τὰς διχιρέσεις τῶν 
διακονιῶν ἐνεργῶν, ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολος. Καθάπερ 
γὰρ τὸ Up τῆς ἐπιτηδείας Όλης δραξάµενον , εἰς 
ὕψος αἴρει τὴν φλόγα, xai περιφανεστέραν τὴν αὐγὴν 
ἀπεργάξιται ' οὕτω τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἓν τῇ τοῦ 
Στεφάνου μεγαλοφυΐα γενόµενον, ἑχδηλοτέρας ἑἐποίει 
τὰς ἀκτῖνας τῆς χάριτος. Δι πάντες πρὸς αὐτὸν 
ἀφεώρων, Ev ὅσοις ἣν γνώσεώς τινος µετουσία χαὶ 
παιδεύσεως * xai χατὰ συστάσεις οἱ τῶν λοιπῶν δο- 
χοῦντες πλέον ἔχειν, olov εἰς φἀλαγγάς τινας δι ἆλ- 
λήλων καταπυχνούµενοι, οὕτως ὑπομένειν ἐπειρῶντο 
τοῦ Στεφάνου τὴν προσθολἠν. ὍὉ δὲ πᾶσιν ἐπίσης 
ἅμαχος ἣν, χαὶ πολλοῖς συμμίσγων χατ αὐτὸν xal 
ἑλάττοσιν. Ἐν τούτῳ τοίνυν, τὸ μὲν φαινόμενον, 
Ἀλεξανδρεῖς xal Λιθερτῖνοι xal Κυρηναῖοι xat οἱ 
πανταχόθεν Ἴσαν ἄνθρωποι mph; τὸν τῆς ἁληθείας 
ἁγωνιστὴν συμπλεχόμενοι ΄ ὁ δὲ διὰ τοῦ φαινομένου 
νοούµενος, ὁ πατὶρ τοῦ ψεύδους ἣν, δι ἀνθρωπίνων 
προσώπων πρὸς τὴν Ev τῷ Στεφάνῳ λαλουμένην ἁλῆ- 
θειαν ἑαυτὸν ἀντεγείρων. 'AXX ἡ μὲν ἀλήθεια κατὰ 
τοῦ Ψψεύδους τροπαιορόρος qv, χαλῶς τρεφαµένου 
τοῦ ἀριστέως πάντας τοὺς προαγωνιστὰς τῆς ἁπά- 
«ης * ὁ δὲ δίακονος τῆς ἀληθείας παρὰ τοῦ ἐχθροῦ 

* Act. i1, 11. 


* Act. n, sqq. *. Act. vi, 5. 


5 [ Cor. iv, 4. 


dono reprzsentato. facultas loquendi apostolis ac- 
cessisset. Oportebat enim eos, qui in terrenz turris 
exstructione communionem lingua, vocisque con- 
cordiam solverant, in spirituali Ecclesix :edifica- 
tione rursus ad commercium linguz venire, atque 
idcirco sancti Spiritus dispensatio recte gratiam 
hinc orditur, ut conmune hominum beneficium iu 
omnem intellectum human: vocis dispertirelur, 
ne si in unam linguam solam praedicatio pietatis 
includeretur, inefficax et inutilis bominibus diversae 
linguz maneret. 

Jam igitur cum Phariszei quidem suis etiam ip- 
sorum auribus non crederent, ac niiraculo rei ob- 
stupefactos caeteros errare contenderent irridentes, 
quasi mustum talein vecordiam atque furorem apo- 
stolis ingenerasset ; Petrus autem uno orationis 
complexu, animarum millia tria quasi verriculo 
captas Christo lucrifecisset *, ac deinceps semper 
adjectione eorum, qui salvi fierent, Ecclesia numero 
ac multitudine cresceret : itemque is, qui a nati- 
vitate claudus fuerat, speciosam portam templi 
rursus iis, qui salvi fierent, aperuisset *, cui assi- 
deus sux sanationis miraculo anima claudicantes 
ad fidem adduxerat. Cum multi igitur ad praxdica- 
tionem fidei confluerent, atque majorem manum 
gratie ministrantium res postularet, tunc sapientia 
ac gratia abundans Stephanus a Spiritu in auxilium 
apostolorum vocatur *. Ac nemo nomine miuisterii 
motus, secundum eum: ab apostolica dignitate lo- 
cum obtinere suspicetur : quoniam etiam Paulus 
sese ministrum mysteriorum Christi agnoscit* : nec 
universarum rerum Dominum qui per. carnem hu- 
manam salutem administrabat, ministerii nominis 
puduit, cum diceret sese in 1nedio esse tanquam 
ministrum, qui divisiones ministeriorum efficit, ut 
inquit Apostolus *. Quemadmodum enim ignis apta 
comprehensa materia, flamm:in in altum tollit, ct 
illustriorem splendorem efficit : ita etiam Spiritus 
Sanctus, cum in magna illa Stephani animi indole 
versaretur, gratix radios clariores cfliciebat. Quam- 
obrem omnes, in quibus eruditiouis alque scientiae 
nonnihil inert, in sese convertebat : ex iis qui cz- 


D teris prxstare videbantur, coitione atque conspira- 


tione facta, vcluti in phalangas quasdam constipati, 
sic impetum Stephani sustinere nitebantur. At ille 
ouibus pariter invictus erat, sive cum multis so- 
lus, sive cum paucis congrederetur. Tunc igitur 
in speciem quidem Alexandrini, Libertinique ct 
Cyrenenses, quique undique convenerant liomines, 
cum veritatis athleta. confligebant. Qui autem per 
id quod apparebat intelligitur, is pater mendacii 
eral, per figuras humanas adversus eam, quiza 
Stephano proferebatur, veritatem  insurgens. Sed 
veritas quidem de mondacio tropzxum reportabat, 
cum vir ille strenuus omnes propugnatores fraudis 
in fugam cgregie vertisset : minister autem veri- 


* Ephes. 1v, 11,1! Cor. xii, 4 sqq. 


101 


S. GREGORII NYSSENI 103 


tatis ab hoste veritatis insidiis petebatur, quasi non A τῆς ἁληθείας ἐπεθουλεύετο, ὡς οὐχὶ φανερῶν τὴ, 


patefaceret eam, quie revera esset, sed eam, quz 
non esset, fingeret veritatem. Quid hxc moliris 
adversus praeconem , ad diabolum dixerim? Si tibi 
aliqu: sunt vires, incommoda veritati, qua: in Stc- 
phano elucet ; sin autem illa tuis machinationibus 
sublimior est, quid circa veritatis vas malignitatem 
exerces, atque oniisso co quod continetur, tollis e 
medio id quod continet, non secus ac facere solent 
canes, qui lapides quibus petuntur rictu invadunt, 
et eum a quo petuntur, non attingunt ? Posteaquam 
igitur mendacium per ca qua opponebantur, con- 
futatum atque convictum erat, nec quemquam alium 
improbus ille postea propugnatorem fraudis inve- 
nire poterat, omnibus ad patefactam veritatem 


respicientibus , non obliviscitur sui certaminis, B 


atque efficaciam suam tam in accusatores quam in 
judices partitur, cum utrisque sese insinuasset, hos 
quidem, ut falsa adversus Stephanum dicerent, im- 
pulit, illos vero, ut animo irato calumniam admit- 
terent, induxit. Cumque variis modis etiam Judzis 
sesc inseruisset, omuium adversus Stephanum fun- 
gitur officio, accusatoris, judicis, carnificis, et re- 
liqui Lotius ministerii mortis, ignorans cum quanta 
ruina post talem adversus Stephanum sententiam, 
praeceps abiturus esset. Quemadmodum enim periti 
athletae subeuntes corpus adversariorum per quam- 
dam artificiosam agilitatem atque habilitatem, gra- 
viorem lapsum eis struunt: ita magnus quoque 
Stephanus lumi prostratus ", gravem illam contu- 
sionem adversarii confecit. 

Hinc enim in orbem terrarum apostoli currere cee- 
perunt, hoc in omnes partes sermonis divulgationis 
initium est. Nam nisi ab illius czede populus Judzo- 
rum in apostolos sxvissel 5, forsitan solis Jerosolymis 
Evangelii gratia inclusa esset, nunc vero agitati a 
Jud:is, alius alio gentium per orbem terrarum dis- 
persi sunt, undique per mysteriorum doctrinam 
diabolum exturbantes. Hoc modo Samaria sermo- 
nem recipit ; hoc modo obiter in via salus eunuchi 
a Pliilippo conficitur ? : ità magnum illud Ecclesize 
instrumentum Paulus ira minisque a diabolo arma- 
tus adversus ipsum armatorem tela vertit 19, ex 
omni eum exlerminans orbe terrarum, ut nullum 


οὖσαν, ἀλλὰ ποιῶν τὴν μὴ οὖσαν ἀλήθειαν. Τί ταῦτ; 
συσκευάζῃ χατὰ τοῦ χήρυχος, πρὸς τὸν διάδολον, εἴ- 
ποιµι ἄν ; El col τίς ἐστι δύναμµις, τὴν ἓν τῷ Στς. 
φάνῳ βλάγον ἀλήθειαν * εἰ δὲ ἐκείνη τῶν σῶν µη- 
χανηµάτων ὑψηλοτέρα, τί περὶ τὸ σχεῦος τῆς ἀἁλτ- 
θείας ἁπασχολεῖς τὴν χαχόνοιαν, xai ἀναιρεῖς τὸ 
περιέχον, καταλιπὼν τὸ ἐγχείμενον; οἷόν τι ποιοῦσιν 
οἱ χύνες, τοὺς λίθους οἷς βάλλονται περιχαἰνοντες, τοῦ 
βάλλοντος οὐχ ἁπτόμενοι, Ἐπειδὴ τοίνυν ἁπηλέγχέη 
διὰ τῶν ἀνθισταμένων τὸ ψεῦδος, καὶ οὐχέτι οἷός «c 
ἦν 6 Πονηρὸς ἄλλον τινὰ προαγωνιστὴν τῆς ἁπάτης 
εὑρεῖν, πάντων πρὺς τὴν φανέρωσιν τῆς ἁληθείας 
ἀποθλεπόντων, ἀναμέμνηται τοῦ ἰδίου παλαίσματος, 
xai χαταµερίσας ἑαυτοῦ τὴν ἑνέρχειαν εἴς τε τοὺς 
χατηγόρους xal τοὺς δικαστάς ' xai Ev ἀμφοτέροι 
γενόμενος, τοὺς μὲν λέγειν τὰ dub) xatà τοῦ Στε- 
φάνου προῄχετο, τοὺς δὲ μετ ὀργῆς τὴν cuxogrr 
τίαν προσδἐχεσθαι. Καὶ ποικίλως ἑαυτὺν τοῖς Ἰου- 
δαίοις ἐγχατασπείρας, πάντα γίνεται τῷ Στεφάνῳ, 
καὶ κατήγορος xaX δικαστὴς, xal δήµιος, xal πᾶσα f 
λοιπη τοῦ θανάτου ὑπηρεσία ' οὐχ εἰδὼς οἵῳ πτώ- 
ματι μετὰ τὴν τοιαύτην ἐπὶ Στεφάνῳ φῆφον χατενε- 
χθήσεται. Καθάπερ γὰρ ol ἔμπειροι τῶν ἀθλητῶν 
ὑποθάντες τῷ σώματι τῶν προσπαλαιόντων, χαλε- 
πώὠτερον αὐτοῖς διά τινος τεχνικχῆς εὐστροφίας τὸ 
πτῶμα χατασχενάζουσιν * οὕτω καὶ ὁ µέζας Στέ- 
Φανος, εἰς γῆν χλιθεὶς, τὸ χαλεπὺν σύντριμμα τοῦ &v- 
τιχειµένου εἰργάσατο. 


Ἐντεῦθεν γὰρ γίνεται τοῖς ἁποστόλοις ἐπὶ τὴν ol- 
κουµένην ὁ δρόμος αὕτη τῆς πανταχοῦ τοῦ λόγου 
διαφοιτήσεως dj ἀρχή. El γὰρ ph τῇ xav' ἐχείνου 
μιαιφονίᾳ ὁ δηµος τῶν Ἰουδαίων κατὰ τῶν ἀποστέ- 
λων ἑμάνη, µόνοις ἂν τάχα Ἱεροσολύμοις ἡ τοῦ 
Εὐαγγελίου χάρις ἑναπεχλείετο  νυνὶ δὲ διωχθέντες 
παρὰ τῶν Ἰουδαίων, ἄλλος ἀλλαχὴή τῶν χατὰ τὴν οἵ- 
κουµένην ἐθνῶν διεσπάρη, πανταχόθεν τὸν διάδολον 
διὰ τῆς τῶν μυστηρίων διδασχαλίας ἐξείργοντες. Οὕτω 
δέχεται τὸν λόγον ἡ Σαµάρεια * οὕτως ὁδοῦ πάρεργον 
ἡ τοῦ εὐνούχου σωτηρία παρὰ τοῦ Φιλίππου γίνεται’ 
οὕτω τὸ µέγα σκεῦος τῆς Ἐχκλησίας Παῦλος, θυμῷ 
καὶ ἀπειλῇ παρὰ τοῦ διαθόλου χαθοπλισθεὶς, ἐπ αὖ- 


relinqueret locum fidei Christi inaccessum. Hinc D τὸν τρέπει τὸν ὁπλίτην τὰς ἀχίδας, πάσης αὐτὸν 


AEgyptii, Syri, Parthi, et Mesopotamitz, Itali et 
Galli, Hlyrii, Macedones Christum agnoscunt, et 
omnes undique gentes sermo percurrens ad fidem 
adducit. Vides Stepliani athleticam scientiam? quam 
multis ruinis obtritus sil adversarius, cum per ca- 
jumniam adversario superior fuisse videretur? Ve- 
rum ad stadium denuo revertamur. Quibus verbis 
populum concitant calumniatores ? Non desinit, in- 
quiunt, verba contumeliosa loqui adversus locum 
hunc sanctum et legem : audivimus enim ex eo, cum 
dicere, Jesus Nazarenus hic demolietur locum hunc, 
ei mutabit instituta, que nobis tradidit Moyses!'. Ac- 


* Act, vin, 59. * Ibid. ? Act. νι, 27 sqq. 


19 Act, vit, 57. 


ὑπερορίζων τῆς οἰκουμένης, ὡς µηδένα τόπον χατα- 
λιπεῖν τῇ πίστει τοῦ Χριστοῦ ἀνεπίθατον. Ἐντεῦθεν 
Αἰγύπτιοι, Σ0ρο., Πάρθοι xaX Μεσοποταμῖται, Ίτα- 
^ot καὶ Γαλάται, Ἰλλνριοὶλ, Μακεδόνες , καὶ τὰ παν- 
ταχόθεν ἔθνη προσάγει τῇ πίστει διατρέχων ὁ λόγος. 
Ορᾶς τοῦ Στεφάνου τὴν ἀθλητικὴν ἐπιστήμην ; πόσοις 
συνετρἰθη πτώµασιν ὁ ἀντίπαλος, δόξας διὰ τῆς 
συχοφαντίας ὑπέρτερος τοῦ προσπαλα[οντος γενέσθαι; 
"AXA" ἐπανέλθωμεν πάλιν ἐπ) τὸ στάδιον. Τίΐσι λόγοις 
ἀνακινοῦσι τὸν δῆμον οἱ συχοφάνται; OO παύεται, 
φασὶ, «Ίαῶ» ῥήματα βάσφηµα xacà τοῦ τύπου 
τοῦ ἁγίου τούτου καὶ τοῦ }όμου * ἁκηκόαμεν γὰρ 


! 1ριά, 11 sqq. 


739 


IN S. STEPHANUM. 


710 


αὐτοῦ «ἰέγοντος, ὅτι Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος οὗτος Α cusatio quidem diaboli oratorum talis est. Sed 


κατα.ύσει τὸν τόπον τοῦτον, xal ἁ..Ἰάξει τὰ ἔθη 
d παρέδωκεν ἡμῖν Μωῦσῆς. Ἡ μὲν οὖν κατηγορία 
τῶν τοῦ διαθόλου ῥητόρων τοιαύτη. Ἡ δὲ τῶν 
ἁχουόντων ἄνοια τίς; Ἐπὶ τίνι χαλεπαίνουαι τῷ 
χατηγορηθέντι; iva xaxiav Ev τοῖς εἰρημένοις 
ἑφώρασαν; Τὰ μὲν γὰρ προφερόµενα xav' αὐτοῦ, τῶν 
ἑσύστερον ἐχθησομένων Tv. ΄Ἔφησαν γὰρ αὐτὸν cl- 
ῥηχέναι, τὸν τόπον χαταλυθήῄσεσθαι, xaX τὰ νόµιµα 
κοῦ Μωῦσέως µετατεθήσεσθαι. TL οὖν ἐν τούτοις ἐστὶ 
τὸ ἀδίχημα, χᾶν ἀληθεύῃ, χᾶν ψεύδηται; El μὲν γὰρ 
φεύδεται, τὸ λυποῦν οὗ», ἐχθήσεται ' εἰ δὲ ἀληθεύει, 
τί ἁδιχεῖ ὁ λόγος προμηνύων τὴν ἔχδασιν; Τὰ γὰρ 
γινόμενα, πάντως ἐχθήσεται καὶ σιωπώντων, xal uf) 
ὁ 6k φόνος τοῦ προμηνύσαντος, τίνα φέρει τῶν λυ: 
πούντων διόρθωσιν; Εἶτα, χατηγορεῖται μὲν Ἰησοῦς 
ὁ Ναζωραῖος * ἡ δὲ τῆς τιμωρίας ψῆφος, ἐπὶ τὸν 
Στέφανον φέρεται. Καΐ τοι εἰ ὁ ἀδικῶν χινεῖ τὴν 
ὀργὴν, ἀδίχημα δέ ἐστιν, ἡ τοῦ τόπου καὶ τῶν ἐθῶν 
µεταποίησις * ταῦτα δὲ οὗ παρὰ Στεφάνου, ἀλλὰ παρὰ 
Ἰησοῦ Υίνεσθαἰ φησιν 6 χατήγορος, ἐπὶ τὸν κατ- 
ηγορτθέντα πάντως ἔδει συγχινεῖσθαι τὸ δικαστἡριον. 
Ὢ τῆς ἀδίχου τῶν ἀχουόντων φἠφου! Ἐπειδὴ, φησὶν, 
ὁ Ἰησοῦς ῃεταποιέσει τοὺς νόμους, καταλευσθήτω ὁ 
Στέφανος. Πῶς δὲ καταλύσει τὸν νόμον ὁ Ἰησοῦς, ὁ 
οὕτως ἔχων περὶ τὸν νόµον, ὁ πάντα πρὺς βεθαίωσιν 
τῶν ἀρχαίων νοµοθετήσας, ὁ εἰπών.' Οὐκ TA00v 
κατα.1ῦσαι τὸν νόµο», ἀ.Ί.1ὰ z.Anpocai ὁ τὸν περὶ 
τοῦ uh φονεῦσαι νόµον , διὰ τοῦ μτδὲ τὴν ἀρχὴν 


ὀργισθῆναι τοῖς μαθηταϊῖς βεθαιώσας, ὁ τῇ ἐπιθυμίᾳ C 


συνεχθαλὼν τὴν µοιχείαν, ὁ διὰ τοῦ ph ἀμύνασθαι 
τὺν προλελυπηχότα χελεῦσαι, τὸ μηδὲ ἄρχειν χειρῶν 
ἀδίχων νοµοθετῄσας, ὁ διὰ τῆς τῶν προσόντων µετα- 
δόσεως τὸ κατὰ πλεονεξίαν πάθος ὑπερορίσας ; 

Πῶς οὖν οὔτε ἐμνημονεύθη ταῦτα, οὔτε συνεξητά- 
σθη τῇ χρίσει; Ἐβουλόμην νῦν παρεῖναί pov τῶν 
µιαιφόνων ἑχείνων δικαστῶν τὸ συνέδριον, xal µα- 
θεῖν περὶ τῶν τόπων ὑπὲρ ὧν χαλεπαίνουσι, ποῦ ὁ 
διώνυµος ἐχεῖνος ναὸς, oU τὰ ἀπιστούμενα τῶν λίθων 
μεγέθη, ποῦ τὸ χρυσἰον &xslvo τὸ τῇ λοιπῇ ὕλῃ περὶ 
τὸν ναὺν μιχροῦ δεῖν ἰσοστάσ.ον, ποῦ αἱ νόµιμµοι 
ἱερουργίαι, ὁ χριὸς, ὁ µόσχος, ὁ ἁμνὸς, ἡ δάµαλις, ἡ 
περιστερὰ, à τρυγὼν, ὁ ἀποπομπαῖος ylpapoz ; El 
διὰ τοῦτο θάνατον τοῦ Στεφάνου χαταφηφίζονται, ἵνα 
μηδὲν τῶν σχυθρωπῶν ἑἐχείνων εἰς πέρας ἕλθο:, δει- 
ξάτωσαν ὅσα διὰ τῆς µιαιφονίας ἑαυτοῖς δ,εσώσαντο. 
Εἰ δὲ οὐδὲν τούτων ἐστὶν, ὑπὲρ οὗ τὴν ψῆφον ἐχείνην 
ἐξένεγχεν ΄ ἀντὶ τίνος ὁ φόνος: εἰπάτωσαν. 'AXY 
ἴδωμεν ἓν τοῖς ἔφεξης τῶν ἀγώνων, ὅπως ἀμύνεται 
τοὺς µιαιφόνους, ὁ ταῖς νιφάσι τῶν λίθων χαταχων- 
νύµενος ποίας ἀντιπέμπει βολὰς xazà τῶν ἀφιέντων 
τὰς τῶν λίθων βολίδας. Μαθέτωσαν Ἰουδαίων παϊῖδες 
τὰ τῶν Χριςτιανῶν ὅπλα, ofc mph; ἄμυναν τῶν λν- 
πυύντων χρησάµενος ὁ μέγας Στέφανος, νόµον τῷ 
Bip τὸ ἔργον πεποίηται. Οἱ μὲν γὰρ θπριώδει «o 
καὶ ἀπτνεῖ τῇ 12337) χύχλῳ περιστάντες τὸν ἅγιον, 
τρὸς ἕνα σχοπὺν οἱ πάντες ἔθλετιον, πᾶν τὺ Ur qsipa 


1? Matth, ν, 407. 


quaenam est audientium ainentia? Cujus criminis 
nomine in accusatum saeviunt? quam nequitiam in 
his verbis deprehenderunt? Nam qua quidem ad- 
versus euim proferebantur, in posterum eventura 
erant. Aiebant enim eum dixisse locum eversun iri, et 
instituta Mosis commutatum irí. Quod igitur male- 
fieium iu his verbis continetur, sive vera, sive falsa 
loquatur ? Nam si quidem mentitur, id quod angit 
el male habet, non eveniet : sin autem vera dicit, 
quaenam inest injuria 'sermoni, quo pradicitur id 
quod eventurum sit? Nam quz fiunt, prorsus eve- 
nient, sive sileamus, sive loquamur : αἱ cxdes pra- 
dicentis quam affert incommodorum correctionem ? 
Deinde accusatur quidem Jesus Nazarenus : sen- 


D tentia autem, qua poena atque supplicium decernitur, 


adversus Stephanum fertur. Atqui si is, qui delin- 
quit, iram movet οἱ crimini datur loci et instituto- 
rum mutatio; atque hzcaccusator non a Stephano, 
sed ab Jesu fieri dicit : adversus accusatum pror- 
sus commoveri judices oportebat. Ο injustam au- 
dientium sententiam! Quoniam, inquit, Jesus mutabit 


leges, lapidetur Stephanus. Quomodo autem legem 


Jesus abrogabit, qui ita affectus erat erga legem, 
qui omnia ad confirmationem antiquarum leguin 
instituit, qui dixit : Non veni dissoluturus legeut, 
sed inpleiurus !*? qui legem de non interficiendo, per 
hoc, quod nec prorsus quidem irasci quemquaiu 
voluit, discipulis confirmavit ? qui adulterium una 
cum libidine atque concupiscentia ejecit? qui per 
id, quod noluit, ut quisquam ulciscatur eum, a quo 
ante lesus esset, ne lacessendum quidem injuria 
quemquam esse sanxit? qui per communi-ationem 
facultatum, avaritiz vitium exterminavit ? 

Qui fit igitur, ut haec neque commemorata, neque 
in cognoscendo simul 'quisita atque examinata 
sint? Vellem nunc adesse mihi sanguinariorum il- 
lorum judicum consilium, ac de locis, quorum 
noinine szeviunt infensi, sciscitari, ubi celebre illud 
templum , ubi incredibiles Japidum magnitudines, 
ubi aurum illud , quod reliquam templi materiam 
pretio propemodum zquabat , ubi legitima sacri- 
ficia, aries, vitulus, agnus, juvenca, columba, tur- 
tur, avertendis malis sacrificari solitus caper ? Si 


D idcirco Stephanum capitis condemnant, ut ne quid 


tristium illarum rerum eveniat, ostendant quacun- 
que per cedem illam nefariam sibi conservarint. 
Quod si nihil horum rcliquum est, quorum nomine 
sententiam illam tulerunt , dicant cujus rei gratia 
cxdes ab ipsis perpetrata sit? Verum videamus in 
reliquo certamine, qua ratione sanguinarios ulci- 
scatur is, qui veluti nivalibus floccis crebris inei- 
deutibus, ita lapidum quasi grandinis imbre obrue- 
batur, quibus contra jaculis petat eos, qui lapidum 
in eum tela enmittebant.. Cognoscant Judzi arma 
Christianorum, quibus injuriam ulciscendo magnus 
Stephanus usus, sui facti exemplo legem vito 


13 


S. GREGORII NYSSENI 


112 


sanxit. Nam illi quidem ferina quadam atque im- A Υενόµενον, ὅπλον χατὰ τοῦ Στεφάνου ποιούµενοι * ὁ 


mani rabie undique sanctum circumstantes, in 
unum illum tanquam scopum omnes intenti erant , 
quidquid ad manum esset, eo vice teli adversus 
Sieplianum utentes : hic vero tanquam sacerdos 
quidem, juxta legem spiritualem , puram hostiam 
iiumolans, non alienum, sed suum altaribus admo- 
vens corpus, et loco libaminis sanguinem spargens, 
per sese Deum, quem in. coelestibus adytis cerne- 
bat, delinquentibus placabat, beneficio nefariam 
cxdem eorum compensans, clamans audientibus 
homnicidis, ac dicens : Domine, ne imputes eis hoc pec- 
catum 5. Atque hic quidem oratione peccatum eo- 
rum, quod sceleratis manibus suis sanguinarii quasi 
exarabant, delebat; illi vero etiam ad orationem exa- 
sperabantur : 3€ non prius eum impetere remiserunt, 
quam magnus Stephanus veluti teneris floribus vel 
rore quodam levi cireuinfusus in dulcem simul ac 
beatum somnum delatus est. Verum victoria cer- 
lamen pr:evenit, et ante certamen. athiletam corona 
victuriz:: decoratuim videmus. Antequam enim cer- 
.Jamen spectaveriinus, ad finem certaminis oratione 
provecti sumus. Oportebat enim, opinor, oratione 
non praeterire ea, per quae maxime inartyris virtus 
osteadebatur, qualis ad cedem propensorum con- 
sessus, et quomodo omnilhus ex equo animus ad 
cadem concitatus, quanta congregatis ad malum 
conspiratio, qualis cujusque obtutus, qualis habi- 
tus , qualis dentium motus et affectus esset , sicut 
divina Scriptura significat, quod dissecarentur 
cordibus suis, et frenderent dentibus suis in eum '*^ : 
qui in medio tot ac talium stans, contraque omnem 
vim adversariam , qua a sanguinariis illis reprz- 
sentabatur, scse contra exsuscitans, per omnia 
magnitudine animi atque indolis excellebat, ira 
quidem lenitatem : minis vero, despicientiam; mor- 
tis terrori, vit: contemptum ; odio, dilectionem ; 
malevolentiv , benevolentiam ; caluinniz, veritatis 
praedicationem opponens. Non enim uno modo 
victor declarabatur, sed adversus omnem malitiz 
speciem , qua tunc ab Judxis reprasentabatur, 
sese per varias virtutes distribuens cum omnibus 
et conflixit οἱ omnes superavit, lta audio in gym- 
nicis quoque certaminibus eos, qui viribus cateros 
antecedunt, adversus totum szpe stadium gymui- 
cum sese certamini offerentes et accingentes , de 
omnibus vicLorive praemia reportare. Talis marty- 
rum stadii princeps erat : qui adversus omnes 
adversarii copias cum se opposuisset, adversus 
omnes victoria clarus designatur. Nam falsam 
sapientiam per Libertinos, Cyrenenses, et Alexan- 
drinos sapientes adversus se luctantem, per veram 
sapientiam devicit; terrorem , per libertatem lo- 
quendi , et ingenuam increpandi fiduciam ; minas, 
per despicientiam ; szvitiam , per beneficentiam ; 
mendacium , per veritatem. Illi quidem ad czdem 
Spectabant, et jam manus lapidibus armabaut, 


" Act, vu, 09. '* Did, 54. 


δὲ, χαθάπερ τις ἱερεὺς, χατὰ τὸν πνευματιχὸν νόµον 
εὐαγῃ θυσίἰαν ἱερουργῶν, οὐκ ἀλλότριον, ἀλλὰ τὸ 
ἴδιον προσάγων σῶμα, xal ἀντὶ τῆς σπονδΏς &vo- 
ῥαίνων τοῦ αἵματος, δι ἑαυτοῦ τὸν θεὸν, ὃν Ev ol; 
οὐρανίοις ἁδύτοις ἔθλεπεν, ὑπὲρ τῶν πλημμελούντων 
ἐξιλεοῦτο. Εὐεργεσίχ τὴν µιαιφονίαν αὐτῶν ἀμειθό- 
ενος, βοῶν ἐν ταῖς τῶν φονευτῶν ἀκοαῖς, χαὶ λέγων * 
Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρείαν ταύτη;. 
Καὶ ὁ μὲν, ἐξήλειφεν αὐτῶν δι εὐχῆς τὴν ἁμαρτίαν, 
ἣν ταῖς παρανόµοις αὐτῶν χερσὶν οἱ µιαιφόνοι ἔχει 
ρογράφουν * οἱ δὲ xaX πρὸς τὴν εὐχὴν παρωξύνοντο, 
καὶ οὐ πρότερον ἀνίεσαν βάλλοντες, ἕως οὗ ὁ μέγας 
Στέφανος χαθάπερ ἄνθεσιν ἁπαλοῖς, f| ὁρόσῳ τι] 
χούφῃ περιῤῥεόμενος εἰς τὸν γλυχὺν καὶ µαχάριον 


B ὕπνον ἐχλίθη. "AXX ἔφθασεν ἡ νίχη τοὺς ἄθλους, xa 


mpb τῶν ἀγώνων ὁρῶμεν τὸν στεφανίτην. Πρὶν γὰρ 
θεωρΏσα. τὴν ἀγωνίαν, πρὸς τὸ πέρας τῶν ἅθλων 
ὑπὸ τοῦ λόγου παρίχθηµεν. Ἔδει γὰρ, οἶμαι, μὴ 
παραδραμεῖν ἐχεῖνα τῷ λόγῳ, δι’ ὧν μάλιστα ἡ τοῦ 
μάρτυρος ἀρετὴ διεδείκνυτο * οἷον fjv τὸ τῶν φονών- 
των συνέδριον, xal πῶς χατὰ τὸ loov πᾶσι, πρὸς 
τὸν φόνον ὁ θυμὸς διεγήγερτο * ὅση αρὸς τὸ χακὸν 
ἣν τοῖς συνειλεγµένοις ἡ σύμπνοια * oTov. ἑχάστου τὸ 
βλέμμα, οἷον τὸ σχΏμα, olov τὸ περὶ τοὺς ὀδόντας 
πάθος, χαθὼς παρασηµαίνεται dj θεία Τραφὴ, ὅτι 
διεπρἰοντο ταῖς χαρδίαις αὐτῶν, xai ἕθρυχον τοὺς 
ὁδόντας £v αὐτόν. Καὶ ἓν µέσῳ τοιούτων xal τοσού- 
των ἑστὼς, χα) πάση τῇ ἀντιχειμένῃ δυνάµει τῇ Ev 


c τοῖς µιαιφόνοις ἐνεργουμένῃ ἑαυτὸν ἀντεγείρων, διὰ 


πάντων ὑπερέσχε τῷ μεγαλοφυεῖ τοῦ φρονήµατος" 
ἀντιτιθεὶς τῷ μὲν θυμῷ τὴν μαχροθυμίαν, ταῖς δὲ 
ἀπειλαῖς τὴν ὑπερογίαν, τῷ δὲ τοῦ θανάτου φόδῳ 
τὴν τῆς ζωῆς καταφρόνησιν, τῷ δὲ µίσει τὴν ἀγά- 
πην΄ τῇ δυσµενείχ, τὴν εὐμένειαν" τῇ συχοφαντίαᾳ, 
τὴν τῆς ἀληθείας φανέρωσιν. Οὐ γὰρ δι) ἑνὸς τρόπου 
νικητὴς ὁ τῆς ἁληθείας ἁγωνιστῆς ἀπεδείχνυτο" 
ἀλλὰ πρὸς πᾶν εἶδος xaxlag τῆς τότε τοῖς Ἰουδαίοις 
ἑνεργουμένης ἑαυτὸν δ.ὰ τῆς ποιχίλης ἀρετης χατα- 
µερίσας, καὶ πᾶσι συνεπλάχη. καὶ καθυπερέσχε τῶν 
πάντων. Οὕτως ἀκούω χαὶ ἐν τοῖς γυμνιχοῖς ἀγζσι 
τοὺς πλεονεχτοῦντας χατὰ «iv δύναμιν, πρὸς ὅ-ον 
πολλάκις ἀποδυομένους τὸ γυμνιχὸν στάδιον, κατὰ 
πάντων φέρεσθαι τῶν ἀντιπάλων τὰ νικητήρια. 


D Τοιοῦτος ὁ τοῦ σταδίου τῶν μαρτύρων χαθηγησά- 


µενος' ὃς πρὸς πᾶσαν τοῦ ἀντιχειμένου τὴν δύναμιν 
ἑαυτὸν ἀντιτάξας, λαμπρὺς τῇ κατὰ πάντων ἀναδεί- 
χνυται víixn. Την γὰρ ψευδώνυμον σοφίαν, τὴν διὰ 
Λιθερτίνων χαὶ Κυρηναίων χαὶ τῶν ἀπὺ τῆς ᾿Αλεξάν- 
δρου πόλεως σοφῶν αὐτῷ προσπαλαίουσαν, διὰ τῆς 
ἀληθοῦς σοφίας κχατηγωνίσατο" τὸν φόδον, διὰ 
τῆς παῤῥηαίας * τὴν ἀπειλὴν, διὰ τῆς ὑπερο- 
ψίας την πικρίαν, διὰ τῖς εὐποιίας' τὸ ᾧτῦ- 
δος, διὰ τῆς ἁληθείας. Οἱ μὲν πρὸς τὸν φόνον 
ἔθλεπον, xai ἤδη τὰς χεῖρας τοῖς λίθοις ἐξώπλι- 
(ov, καὶ τῷ βλέμματι xal τῷ ἄσθματι xo τῇ 
τῶν ὁδόντων συμπτώσει τὴν πικρίαν ἐπισημαί- 


IN 5. ΡΤΕΡΠΑΝΟΝ. 


71$ 


6 δὲ ὡς ἁἀδελφοὺς ἑώρα, καὶ ὡς πατέρας A obtutu, anhelatione , dentium coilisione szvitiam 


κς Υὰρ, φησὶν, ἀδε.φοὶ xal «ἁπατόρες, 
ré µου. Οἱ μὲν τὴν συχοφαντίαν πιθανῶς 
κον. τῷ 65 «b τῶν φονώντων συνἑδριον, τῆς 
; Φροντιστήριον Tiv. Οὐχ ἀπέχοπτε φόδῳ τὸν 
Φδὲ πάρετος πρὸς τὴν ἑλπίδα τῶν κινδύνων 

οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον ἔθλεπεν ' ἀλλ ἐπὶ τὸ 
y φυχὴν ἔχων, χαὶ τὰ Ev ποσὶ πάντα περι. 
€ παιδία µάτην ἀφραίνοντα, ἐπαιδαγώγει τῷ 
elg παρ) αὐτῶν ἐχείνων πιστευοµένοις εἰς 
y τοῦ πεπλανῆσθαι αὐτοὺς περὶ τῶν δογµά- 
χβώμενος. ᾿Αόραὰμ τῷ λόγῳ παράχεται καὶ 
εὐτὸν ἱστορία πᾶσα δι) ὀλίγων ὑπ' ὄψιν ἄγε- 
& dj τῶν ἑφεξῆς ἁγίων διαδοχή. Μωῦσῆης ἐπὶ 
«ικτόµενος, ἀνατρεφόμενος, παιδενόµενος, 
ὅρους µυσταγωγούµενος' µαστίζων τὴν 
y, τὸν "Iopatà διασώζων, τὸ χατὰ τὸν Κὺ- 
Μηνύων µυστήριον. Ὁ καὶ μάλιστα συγχινεῖ 
oy, χαὶ ἀναθερμαίνει τὴν νόσον, ὅτι καὶ 
, οὗ δὴ προσεποιοῦντο ὑπερσπουδάζειν, συν- 
toU δόγματος ἀπεδείχνυτο. Ἐφ ip καὶ διανα- 
, τὸ πέβας ἐπάγουσιν ἄξιον χαὶ τῆς ἰδίας πι- 
eai τῆς τοῦ Στεφάνου ἐπιθυμίας. 'O μὲν γὰρ 
ἣν φύσιν, xal πρὶν ἐχθῆναι τοῦ σώματος 
tol; χαθαροῖς ὀφθαλμοῖς τὰς οὑρανίας αὑτῷ 
κσταµένας, xal τὸ ἑντὸς τῶν ἁδύτων διαφαι- 
, αὐτήν τε θείαν. δόξαν, καὶ τὸ τῆς δόξης 
μα’ καὶ τῆς μὲν Πατριχῆς δόξης, οὐδεὶς ὑπο- 
µ χαραχτὴρ διὰ τοῦ λόγου * τὸ δὲ ἀπαύγασμα, 
ῥθέντι τοῖς ἀνθρώποις εἶδει, τῷ ἀθλητῇ χαθ- 
ὡς ἣν χωρητὸν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, οὕτω 
vov. Ὁ μὲν οὖν ἔξω γεγονὼς τῆς ἀνθρωπίνης 
xai πρὸς τὴν ἀγγελιχὴν μεταποιηθεὶς χάριν, 
αὐτοῖς εἶναι τοῖς µιαιφόνοις ἐν θαύματι, 
v τῶν ἀγγέλων ἀξίαν τοῦ περὶ τὸ πρόσωπον 
λλοιωθέντος, καὶ εἶδε τὰ ἀθέατα, καὶ τὴν 
ν αὐτῷ χάριν ἐξεθόησεν. Οἱ δὲ συνέσχον τὰ 
ἃ «b διήγημα τῆς ὁπτασίας οὐ παρεδέχοντο, 
τοῦτο γοῦν ἐν «dot ποιῄσαντες * οὐδὲ γὰρ ἣν 
δήλων ἀχοὴ, θείας ἐμφανείας διηγήματα 
&. ᾿Ἐχεῖνος μὲν οὖν ἑχοινώνησε τοῖς παρουσι 
ενος, εἰς τὸ χοινὸν ἐχεῖνα προτιθεὶς τῷ δι- 


prz se ferentes : hic vero tanquam fratres aspicie- 
bat, et tanquam patres salutabat. 

Viri enim fratres, inquit, et patres, audite **. lli 
quidem calumniam probabiliter confingebant : huíc 
vero consilium ad ez:dem propensiorum pro curia 
veritatis erat. Non metu przcidebat orationem, nor 
languidus fractusque ac remissus metu periculo- 
rum erat, non mors ei ante oculos versabatur ; sed 
erecto animo omnia qus ante pedes erant contem- 
nens, tanquam puerulos misere insipientes regebat 
ac moderabatur oratione , ad demonstrandum eos 
in errore doctrinarum versari, simul etiam iis do- 
cumentis, quibus ab illis ipsis fides derogari non 
poterat , utens. Abraham orationi adlibetur, tota- 


B que illius bistoria paucis ante oculos ponitur : 


deinde ceteri sancti, qui successerunt. Ad h«c 
Moyscs ut natus, ut educatus, ut eruditus et insti- 
tutus, ut in monte sacrisinitiatus et instructus sit, 
ut AEgyptum flagellaret, Israelem servaret, myste- 
rium Domini przdicerct. Quod etiam maxime con. 
citat concilium , et morbum incendit, quod etiam 
Moyses, cujus se nimirum vehementer studiosos 
esse videri volebant, patronus doctrine bujus de- 
monstratur : quamobrem ctiam surgentes finem 
imponunt, qualem et Stephanus desiderabat, et il- 
lorum crudelitatem decebat. Nam ille quidem na- 
turam egressus,etiam antequam corpore excessisset, 
puris oculis coelestes sibi portas apertas videt et id 
quod intra adyta apparebat, cum ipsam divinam glo- 
riam, tam glorie splendorem conspicatur, ac paterna 
quidem glorie nulla describitur oratione figura : 
splendor vero in ea, qua ab hominibus visus erat, 
forma ab athleta conspicitur, sic apparens, ut hu- 
mana capere poterat natura. Atque bic quidem 
extra naturam humanam constitutus, el in angelicum 
decorem transformatus, ut ipsis, etiam nefariis ho- 
micidis miraculo esset, in angelicam dignitatem 
forma faciei mutata, cum vidit effugientia aspoctum, 
tum eam, quz sibi apparebat, gratiam sublato cla- 
more signiücavit. llli vero continuerunt aures, et 
narrationem visionis non admiserunt, hoc saltem 
ex omnibus recto facientes ; neque enim dignae erant 
profanorum et impurorum aures, que divinse ap- 


t, ὧν χατὰ póvag ti&lozo, 8eupo, λέγων, p paritionis acciperent narrationes, atque ille quidem 


ρανοὺς ἀνεφγμένους, καὶ τὸν Ylór τοῦ ἀν- 
' dx δεξιῶν ἑστῶτα τοῦ θεοὺ. Οἱ δὲ, χράξαν- 
rfj µεγάλῃ, xal συσχόντες τὰ ὥτα, ὥρμησαν 
εὖδν ἐπ᾽ αὐτόν. Καλῶς προσέθηχεν ἡ περὶ 
ἱστορία τὴν χραυγὴν τοῖς ἔργοις, ἵνα δείξῃ 
οαιρέσεως αὑτῶν τὴν πρὸς τοὺς Σοδηµίτας 
wav. Koi yàp τὸ ἐχείνων ἀνόμημα χρανγὴ 
ϱῦ χρίνοντος ὠνομάσθη. Kpavrh) yàp, φησὶ, 
» καὶ Γομόῤῥας ἀνῆ.1θε πρός µε. Ἔχραξαν 
tak οὗτοι, ἵνα ἀχουσθῇ xat αὐτῶν ἡ ἐπὶ Στε- 
κραυγή. O0 μὲν Ἠγνόει ὁ ἀθλητῆς διὰ τῆς 
τῶν μιαιφονούντων εὐεργετούμενος. TO γὰρ 


1. τη, 4 sqq. 
PaTROL. Gn. XLVI. 


1$ ibid. 55. '" Gen. xvii, 20. 


gratiam presentibus communicabat narrando, in 
commune proponens ea quorum contemplatione 
solus dignus judicatus erat , Video, inquiens, caos 
apertos, εἰ Filium hominis stantem a dexiris Dei !*. 
Hi vero exclaniantes voce magna, et continentes 
aures suas, impetum unanimiter in eum fecerunt. 
Ποείο adjecit eorum factis historia clamorem , ut 
ostenderet destinate voluntatis eorum cum Sodo- 
mitis cognationem. Etenim illorum scelus clamor 
a judicante nominatus est. Clamor enim, inquit , 
Sodomorum εἰ Gomorrha ad me ascendit '' . Clama- 
verunt igitur hi quoque, ut etiam eorum adversus 


23 


Το 


S. GREGORII NYSSENI 


116 


Stephanum clamor audiretur. Non ignorabat auteni Α περὶ αὐτὸν τῶν καταλενόντων κύχλῳ στεφανωθεὶς, 


athleta se per crudelitatem czdem nefariam perpe- 
trantium benelicium accipere. Nam orbe lapides 
undique conjicienlium quasi corona cinctus, ita 
accepit id quod agebatur, quasi corona victoria 
premium in manibus adversariorum necleretur. 
Quare eliain benigna precatione sanguinarios com- 
pensat, rogans ne in contrarios eventus facinus, 
quod in ipso perpetrabatur, divideretur, ut sibi 
quidem vitam, adversariis autem exitium afferret : 
sed quibus ipse dignus judicatus esset, ab iis ne 
hostes quidem, quasi bonorum sibi aliqua ex parte 
auctores, excluderentur. Sic is, qui Christum cer- 
nit, adversus hostes sese gerere novit. Quoniam 
enim patientiz legislatorem videbat, recordatus 
est legum ab eo latarum inimicos diligere juben- 
Hum, οἱ benefacere odio prosequentibus , el pro 
hostilia facientibus orare '*. Verum athleta αυἱ- 
dem non humanis laudibus celebratur, neque in 


οὕτως ἐδέξατο τὸ γινόµενον, ὡς στέφανην νιχητήριον 
ἐν ταῖς χερσὶ τῶν ἑναντίων πλεχόμενον. Διὸ καὶ εὖ - 
λογίᾳ τοὺς µιαιφόνους ἀμύνεται, οὐχ ἀξιῶν πρὸς τὰς 
ἑναντίας ἐχθδάσεις τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ πρᾶξιν καταρερίζε- 
σθαι, ὡς ἐχείνῳ μὲν τὴν ζωὴν, τοῖς δὲ ἀντιχειμένοις 
φέρειν τὸν ὄλεθρον * ἀλλ᾽ ὧν αὐτὸς ἠξίωτο xal τοὺς πι- 
λεµίους ὡς ἀγαθῶν αὐτῷ συναιτίους μὴ ἐχπεσεῖν. Οὔ - 
τως οἶδεν ὁ Χριστὸν βλέπων τοῖς πολεμοῦσι προσφέ- 
ρεσθαι. Ἐπειδὴ γὰρ εἶδε τῆς µαχροθυμίας τὸν νοµο- 
θέτην, ὑπεμνήσθη τῶν νόμων τῶν ἀγαπᾶν τοὺς ἐχθροὺς 
χελευόντων, xai χαλῶς ποιεῖν τοῖς μισοῦσι, xal ὑπὲρ 
τῶν πολεμούντων προσεύχεσθαι. Αλλ' ὁ μὲν ἀθλητὴς, 
οὐκ ἐξ ἀνθρωπίνων ἐπαίνων δοξάξεται. Οὐδὲ γὰρ ὁ 
σχοπὸς αὐτῷ τῆς ἀθλήσεως πρὸς τὴν ἓξ ἀνθρώπων 
ἔθλεπε δόξαν ' ἀλλ ὑπερθὰς πάντα τὸν χόσμον τῇ 
μεγαλοφυῖᾳ τοῦ χατορθώµατος, xai τὰ µέτρα της 
ἀνθρωπίνης δυνάµεως συµπαρέδραµε, πᾶσαν ἔγχω- 
μιαστιχὴν δύναμιν χατόπιν ἑαυτοῦ ῥίψας. 


ceriando gloriam ex hominibus conflatam sibi propositam habebat: sed cum magnificentia facinoris 
egregii totum mundum  superaverit , humanarum 


omni laudativa facultate post se abjecta. 

Igitur ille quidem in omni humano sermone victo- 
'rie praemia obtineat ; nos autem historia sua adju- 
το ad animarum salutem. Quemadmodum enim 
inter corporeos athletas ii, qui in publicis certa- 
minibus contendere desierunt, juvenes athleticis 
exercitationibus per artificiosam quamdam agilitatem 
et habilitatem assuefaciunt, prehensiones adver- 
sariorum frustrari atque eludere docentes : ita που 
quoque opinor oportere per magnum Stephanum 
exerceri et assuefleri ad pietatem , ut per eum fu- 
giamus atque evitemus Pneumatomachorum, id est, 
Spiritus sancti hostium , correpliones atque vexalio- 
nes. Aiunt enim illi qui adversus gloriam sancti 
Spiritus insaniunt, suz absurditati et importuni- 
tati Stephanum patrocinari, qui colum intentis 
oculis contuitus, vidit gloriam Dei et Jesum stan- 
tem a dextris Dei '*. Ad eversionem igitur pietatis 
doctrinz in hunc modum dicunt : Si cum Patre et 
Filio Spiritum omnino numerari oportet, qui fit 
ut Stephanus in apparitione una cum Filio Spiri- 
tum quoque non viderit? Quomodo igitur iis, qui 
per hsec ipsa verba supplantantur, manum Stepha- 
nus porriget ? Quo pacto certandi arte labascentes 
.eriget ? Sane ex eodem loco exsistit auxilium quod 
.evertat adversarii incredulitatem. Quaeris , ο pncu- 
matomache , si gloria Patris apparuit, et Filius a 
dextris stationem obtinens , ubi Spiritus ?* Quod si 
in te Spiritus esset , non propositum de 60. verbum 
ie pretériisset : quemadmodum ii, qui capti sunt 
Oculis, durum ante pedes objectum ignorantes 
pretereunt. At nune saltem audi, nisi aures forte 
contines , sicuti Judzi faciebant : Quomodo Stepha- 
nus supercoedlestem gloriam vidit ? Quis οἱ portas 
eeelorum patefecit? Nunquid humanarum virium 
id opus erat? Num quis ex angeli; ad illam subli- 


- 


1^ Matth. v, 44. Ὁ Act, vin, 5à 


C 


quoque virium modos simul przetergressus est, 


Οὐχοῦν, ὁ μὲν ἐχέτω χατὰ παντὸς ἀνθρωπίνον 
λόγου τὰ νιχητήρια * ἡμῖν δὲ συναγωνιξέσθω τῇ xav 
αὐτὸν ἱστορίᾳ πρὸς τὴν τῶν ψυχῶν σωτηρίαν. Καθά- 
περ yàp ἓν τοῖς σωματιχοῖς ἀθληταῖς, οἱ τῶν 
ἀγώνων παυσάµενοι, παιδοτριθοῦσι τοὺς νέους ταῖς 
ἀθλητιχαῖς γυµνασαίαις, διά τινος τεχνιχῆς εὐστροφίας 
ἐχδύνειν τὰς λαθὰς τῶν ἀντιπαλαιόντων διδάσκοντες * 
οὕτως οἶμαι δεῖν xal ἡμᾶς διὰ τοῦ μεγάλου Στεφάνου 
παιδοτριδηθΏναι τὴν εὐσέδειαν, ὡς ἂν δι αὗτου 
φύγωμεν τὰς τῶν Πνευμα:οµάχων λαθάς. Φασὶ γὰρ 
οἱ λυσσῶντες χατὰ τῆς δόξης τοῦ Πνεύματος, συν- 
ἠγορον εἶναι τῆς ἐἑχείνων ἀτοπίας τὸν Στέφανον, ὃς 
ἑνατενίσας τῷ οὐρανῷ εἶδε δόξαν Θεοῦ χαὶ Ἰησουν 
ἑστῶτα ἐχ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ. Λέγουσι τοίνυν ἐπ' 
ἀνατροπῇ τῶν τῆς εὑσεθείας δογμάτων, ὅτι, El μετὰ 
Πατρὸς xai χἱοῦ δεῖ πάντως ἀριθμεῖσθαι τὸ Πνεύμα, 
πῶς οὐκ εἶδεν ὁ Στέφανος ἐν τῇ ὁπτασίᾳ μετὰ τοῦ 
Υἱοῦ xai τὸ Πνεῦμα ; Πῶς οὖν ὀρέξει τὴν χεῖρα τοῖς 
διὰ τῶν τοιούτων λόγων ὑποσχελιζομένοις ὁ Στέφα- 
voc; πῶς ἀνυρθώσει τῇ ἀγωνιστικχῇ τέχνη τοὺς 
ὑποχλάζοντας; Ἡ αὐὑτόθεν ἐστὶν dj βοήθεια fj ἀνατρέ- 
πουσα τὴν ἀπιστίαν τοῦ προσπαλαίοντος. Ζητεῖς, à 
Πνευματομάχε, ὅτι, Ei ἡ δόξα τοῦ Πατρὸς ὤφθη, xai 
ὁ Υἱὸς τὴν &x δεξιῶν στάσιν ἔχων, ποῦ τὸ Πνευμα; 
Ei ἣν ἓν σοὶ τὸ Πνεῦμα, οὐχ ἂν προχείµενον τὸν περὶ 
αὐτοῦ λόγον παρέδραµες, ὥσπερ οἱ πηροὶ τὰς ὄψεις. 
τὺ πρὸ τῶν ποδῶν χείµενον χρυσίον ἀγνοοῦντες Tapit- 
χονται. "AXA& νῦν γοῦν ἄχουσον, eU γε μὴ συνέχευ 
χατὰ τοὺς Ἰουδαίους τὴν ἀχοήν. Πῶς εἶδε τὴν ὑπερα-- 
páviov δόξαν ὁ Στέφανος» τίς αὐτῷ τὰς πύλας τῶν 
οὐρανῶν διεπέτασεν; "Ap! ἀνθρωπίνης δυνάµεως Tv 
τὸ κατόρθωμα; ἄρά τινος τῶν ἁγγέλων πρὺς τὸ 
ὕψος ἐχεῖνο τὴν χάτω χειµένην φύσιν ἀναθιθάσαν - 
τος; Οὐκ ἔστι ταῦτα. οὐ γὰρ οὕτως f] χατ᾽ αὐτὸν 
ἱστορία φησὶν, ὅτι Στέφανος δὲ πολὺς χατὰ τν δύ- 


717 


IN S. STEPITANUM. 


18 


ναμῖν ὃν, ἡ en; ἀγγελιχῆς βοηθείας πλήρης vevó- A mitatem infernam naturam evexit? Non hzc ita 


ενος, εἶδεν ἃ εἶδεν. ᾽Αλλὰ vl λέγει; Στέφανος δὲν 
π.λήρης àv Πνεύματος ἁγίου, εἶδε τὴν δόξαν τοῦ 
Θεοῦ xal τὸν .µονογεγῆ τοῦ θεοῦ Ylóv. Οὐ γὰρ 
ἔστι, χαθώς φησιν ὁ Προφήτης, τὸ φῶς ὀφθηναι, 
μὴ ἐν τῷ qutt χαθορώμενον. Εν γὰρ τῷ φωτίσου, 
φησὶν, ὀγόμεθα φῶς. El οὖν οὐχ ἑνδέχεται μὴ ἓν 
τῷ φωτὶ γενέσθαι τὴν τοῦ φωτὸς θεωρίαν ' πῶς γὰρ 
ἔστιν ἀπιδεῖν εἰς τὸν fiov ἔξω τῶν ἀχτίνων γενό- 
µενον;, ἐπεὶ οὖν ἐν τῷ φωτὶ τοῦ Πατρὸς, τουτέστιν 
ἓν τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ τῷ ἐχεῖθεν ἐκπορευομένῳ, 
τὸ Μονογενὲς χαθορᾶται quo^ διὰ τοῦτο προχαταυ” 
γασθεὶς τῇ δόξῃ τοῦ Πνεύματος, ἐν περινοίᾳ τῆς τοῦ 
Πατρὺς xaX τοῦ Υἱοῦ δόξης γίνεται. Ἐπεὶ, πῶς thv 
εὐαγγελιχὴν ἀπόφασιν ἀληθεύειν φῆσομεν, ὅτι θεὸν 


οὐδεὶς ἑώραχε πώὠποτε; Πῶς δὲ τὸν ᾿Απόστολον μὴ D 


ἑναντία τοῖς ἱστορηθεῖσι βοᾷν, ὅταν λέγει. Οὔτε τις 
εἶδεν αὐτὸν ἀνθρώπων, οὔτε ἰδεῖν δύναται; El γὰρ 
ἀνθρωπίνῃ φύσει τε καὶ δυνάµει, dj τοῦ Πατρός τε 
xa τοῦ Yiou δόξα χωρητὴ χατέστη * φευδῆς πάντως, 
ὁ ἀχώρητον ἀνθρώποις ἀποφηνάμενος εἶναι τὸ θεῖον 
θέαμα. ᾽Αλλὰ μὴν οὔτε ἐχεῖνον φεύδεσθαι, καὶ τὴν 
ἑστορίαν ἀληθεύειν ἑπάναγχες. "Apa φανερῶς dj xa- 
χουρχγία τῶν Πνευματομάχων πεφώραται, ὅτι τῷ 
ὁμοίῳ χαθορᾶσθαι τὰ ὅμοια παρὰ τῆς Γραφὴς µε- 
μαρτύρηται. Ὁ γὰρ Στέφανος οὐκ ἐν τῇ ἀνθρωπίνῃ 
Φύσει τε xaY δυνάµει µένων τὸ θεῖον βλέπει’ ἀλλὰ 
πρὺς τὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάριν ἀναχραθεὶς, 
δι ἐχείνου ὑψώθη πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ κατανόησιν, 
Οὐχοῦν el χωρὶς τοῦ Πνεύματος οὔτε Κύριον Ἰησοῦν 
ἔστιν εἰπεῖν, χαθώς quot ὁ ᾿Απόστολος, οὔτε τὴν 
Πατριχὴν δόξαν χατανοῆσαι ' δέδειχται σαφῶς, ὅτι 
ὅπου τὸ Πνεῦμά ἐστιν, Excel χαὶ ὁ Υἱὸς καθορᾶται, 
xai ἡ Παξριχὴ δόξα χαταλαμθάνεται. Αλλ᾽ ἕτερον 
ἡμῖν ἐκ τῶν ἱετορηθέντων ὅπλον ἀσεθείας παρὰ τῶν 
Χριστομάχων προθάλλεται. Φασὶ γὰρ τὸ χαταδεὲς 
«99 ἨἩονοχενοῦς διὰ τούτου σηµαίνεσθαι. Τὸ γὰρ 
«ιααρεστᾶναι αὐτὸν τῇ δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς, ἀπόδειξιν 
ποιοῦνται τοῦ ὑποχείριον εἶναι τῇ τοῦ Πατρὸς ἐξουσίᾳ. 
Τί οὖν ὁ Παῦλος, πρὸς αὐτοὺς εἴποιμι ἄν ; τί δὲ xal 
πρὸ xsivou ὁ προφήτης Δαθὶδ, ἀμφότεροι τῇ δι- 
δασχαλίᾳ τοῦ Πνεύματος τὴν τοῦ Μονογενοῦς δόξαν 
ἐχδιηγούμενοι; "O τε γὰρ Δαδίδ φησιν, Εἶπεν ὁ Κύ- 
ριος τῷ Κυρίφ µου" Κάθου éx δεξιῶν µου. Ὁ δὲ 


sunt, non enim ita de co historia dicit, nempe: 
Stephanus autem cum viribus polleret, aut. cum 
abunde ei suppeteret angelicum auxilium, vidit 
ca qua vidit. Sed quid dicit? Stephanus autem cum 
essel plenus Spiritu sancto, vidit gloriam Dei et uni- 
genitum Dei Filium *?. Non enim fieri potest , ut in- 
quit Propheta, ut lumen videatur, nisi per lumen 
conspiciatur. In lumine enim, inquit, tuo videbi- 
mus lumen *!, Si igilur non nisi per lumen fleri 
luminis contemplatio potest, quomodo si quis extra 
radios versetur, solem contueri potest ? Quoniam 
igitur per lumen Patris, hoc est, per Spiritum 
sanctum illinc procedentem Unigenitum conspicitur 
lumen : idcirco gloria Spiritus prius illuminatus 
plena mentis comprehensione, et Patris et Filii 
gloriam percipit εἰ animadvertit. Nam quomodo 
alioqui dictum evangelicum, Deum nemo vidit un- 
quam 3, verum esse dicemus ? qua ratione item 
Apostolum non contraria iis quz memoriz pro- 
dita ac litteris mandata sunt, clamare ? cum dicit , 


«Νες quisquam hominum vidit , neque videre potest 331 


Nam si ab humana vi atque natura, et Patris et 
Filii gloria percipi posset, mendax et vanus pror- 
sus esset is, qui dixit, homines divini spectaculi 
capaces non esse. Atqui neque ilium mentiri et 
historiam veram esse necesse est, Ergo malitia Spi- 
ritus sancti hostium manifesto deprebensa appa- 
ret, quia testimonio Scriptur: probatum est a si- 
mili similia cerni. Nam non in humana natura ac vi 
manens Stepbanus numen divinum cernit : sed cum 
gratia sancti Spiritus permistus et contemperatus, 
per illum sublatus et evectus est ad Dei contempla- 
tionem. Quocirca si absque Spiritu neque Domi- 
num Jesum dicere licet , ut inquit Apostolus **, ne- 
que paternam gloriam contemplari : demonstratum 
est aperte, quod ubi Spiritus sit, illic etiam Fi- 
lius cernitur, et paterna gloria comprehenditur. 
Verum aliud nobis ex iis, qux in historia conti- 
nentur, impietatis telum a Christomachis, id est 
Christi hostibus , objicitur. Aiunt enim inferiorem 
Unigeniti dignitatem per hzc significari. Nam per 
boc, quod assistat ad dexteram Patris, demon- 
strare conantur, eum subditum esse Patris pote- 


Ἰλκόστολος tv δεξιᾷ τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ κεχαθιχέναι D stati. Quid igitur Paulus ? Dicam ad eos: Quid 


λέχει τὸν Κύριον. El οὖν ἡ στάσις τῆς ἑλαττώσεως, 
ἡ χαθέδρα πάντως τῆς ὁμοτιμίας ἑἐστὶ σημεῖον, 1) 
τοίνυν παραγραφέσθωσαν τὰς θευπρεπεῖς μαρτυρίας, 
δι ὧν τὸ ὑφηλὸν τῆς δεξιᾶς διασηµαίνεται, f) xal 
ταύτην εὐσεθῶς ἐχδεχέσθωσαν. Et; γὰρ ἐφ᾽ ἑκάστου 
τῶν εἰρημένων διδάσχαλος, ἡ του Πνεύματος χάρις. 
Ὁ μὲν γὰρ Στέφανος, πλήρης v Πνεύματος ἁγίου, 
εἶδέ τε ἃ εἶδε: χαὶ ἃ εἶδεν, ἑφθένξατο. 'O δὲ Δαθὶδ, 
ἓν Πνεύματι αὐτὸν χαλεῖ Κύριον, χαθὼς λέγει τὸ 
Εὐαγγέλιον. Παῦλος δὲ, χαθὼς αὐτὸς ἐχεϊῖνός φησιν, 
ἐν Πνεύματι λαλεῖ τὰ μυστήρια. Ei οὖν εἷς ὁ δι- 
δάσχαλος, οὐδεμίαν πρὸς ἑαυτὸν διαφωνίαν ἔχων 


*0 Act. vij, 55. 3 Psal. xxxv, 10. 
ον Coloss. 11, 1; Hebr. i, 5. 


*! Joan. 1, 8. 
1! Act. vi, ὃ seqq. 


? ] Tinoth. vi, 10. ** I Cor. xii, 3. 


item ante illum etiam propheta David, ambo per 
doctrinam sancti Spiritus Unigeniti gloriam expo- 
nentes ? Naim et David ait : Dixit Dominus Domino 
meo : Sede a dextris meis ** : el Apostolus ifi dextera 
solii Dei sedere Dominum dicit **. Si igitur statio 
diminutionis, sessio prorsus ejusdem sortis, condi- 
tionis el honoris signum est. Αι igitur augusta 
ac divina rejiciant Lestimonia, per qua sublimitas 
dextre significatur : aut etiam hoc pie recipiant. 
Una enim cujusque dicti magistra ac doctrix gratia 
sancti Spiritus est. Nam Stephanus ** quidem cum 
plenus esset Spiritu sancto, eL vidit ea, qu: vidit , 


*5 Psal. cix, 4. 


419 


S. GREGORII NYSSENI 


720 


et quz vidit, locutus est: David autem in spiritu A (ὁ γὰρ διδἀσκαλός ἐστι τὸ Ἠνεῦμα τής ἀληθείας «o tv 


Dominum cum vocat, ut inquit Evangelium**, Paulus 
"wero, sicnt ille ipse dicit, per spiritum loquitur 
mysteria **, Si igitur unus magister est, qui nullam 
-secum discrepantiam habel (magister enim spiri- 
tus veritatis est, qui fuit in lis qui numine afflati 
atque divinitate rapti fuerunt), qua ratione quis diver- 
:Sitatem et discrepantiam doctrinarum suspicari pos- 
-sit? At aliam sessio, inquit, et aliam statio, prout in 
prompta.ac facile est intelligere, sententiam indicat. 
Nec ego nego. Verum non id quod in corporibus ver- 
borum significatio ostendit, hoc etiam in incorporea 
natura fas est existimare. Nam in homine quidem 
sessio, in natibus corporis positionem designat, ne 
seinper contentio genuum ac poplitum in sese cor- 
poris pondus sustinens laboret : et contra statio, 
arduum et erecium super genua hominem signifl- 
cat, non in natibus sedendo quiescentem. In su- 
perna autem et excellente natura ab hujusmodi 
intellectibus et sessio et statio vacua atque oliena 
est, utraque pariter ab ea, quam expedite atque in 
promptu est, intelligere, significatione separata. 
Nequeenim in poplitibus stationem ejus, quod incor- 
poreum est nequein natibus sessionem ejus, quod ex- 
pers figurze est, acciplemus : sed per utramque vocem 
id quod in omni bono stabile, et in omni bono im- 
mutabile est, pie intelligemus. Namtam is qui stare, 
quam qui sedere numen divinum dicunt, nihil, 
quod ad sententiam attinet, diversitate verborum 
inter se differunt: illequidem firmiter stare, hic vero 
immutabiliter constitutum et in bono fundatum esse 
numen divinum censentes. Quemadmodum autem 
propheta David** et apostolus Paulus ?! in suisuter- 
que scriptis Unigeniti sessionem memorantes, non in- 
dicarunt, quod Patre stante Filius insede sit, licet so- 
lius sessionis Filii menGonem fecissent : eodem modo 
cum etiam in Stephani historia fllii stationem audi- 
veris **, nulla de causa nec recte de Patris ses- 
sione suspicatus fueris. Quemadmodum enim ín 
Paulo atque Davide sedere Patrem ex eo quod Fi- 
lius sedeat a dextris simul constat : tametsi $ermo 
nihil ante de Patre docuisset : ad eumdein modum 
eliam in historia Stephani , Filii statio idem etiam 
in gloria Patris siinul indicat. Sic enim imaginis 
vatio conservari possit, ut quidquid in hac tam 
intelligitur quam conspicitur, idem etiam in origi- 
nali ac principali forma esse credatur, et ut in bono 
bonum, et in Jumine lumen, et in omnibus primi- 
Aiva ac principalis pulchritudo per proprias notas in 
imagine designatur: ita eliam in sessione Filii, 
quemcunque tandem hoc nomen intellectum prze- 
bet, Patris quoque sessio comprehenditur, simi- 
liter et in statione statio, ne ratio imaginis per 
abolitionem proprietatum ab originali ac primitivo 
alienata intercidat atque dilabatur. Hzc a nobis, 
fratres, ad propositam quaestionem, cum visio 
Stepliani talem speculationem in orationem intu- 


33 Mattb. xxn, 4b seqq... 3 I Cor, xiv, 9. 


*? Psa3], cix, 1. 


τοῖς θεοφορουµένοις γενόµενον)’ πῶς ἄν τις δια- 
φωνίαν τινὰ τῶν δογμάτων χαθυποπτεύσειεν; "AAX 
ἕτερον ἡ χαθέδρα, qnoi, xal ἕτερον dj στάσις ἔνδεί- 
χνυται νοῦν, χατὰ τὸ προχείρως νοούµενον. nul 
χἀγώ; ἀλλ οὐχ ὅπερ ἐπὶ τῶν σωμάτων ἡ τῶν ῥη- 
µάτων ἔμφασις δείχνυσι, τοῦτο xal ἐπὶ της ἆσω- 
µάτου φύσεως εὐαγές ἔστι λογίζεσθαι. Ἐπ᾽ áv- 
θρώπου μὲν γὰρ ἡ καθέδρα, τὴν ἐπὶ τῷ ἰσχίῳ τοῦ 
σώματος ὑπογράφει Ofow: ὡς ἂν μὴ διὰ παντὸς 
«ápvot τῆς ἀγχύλης ὁ τόνος, ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὸ βάρος 
ἀνέχων τοῦ σώματος. Καὶ τὸ ἔμπαλιν fj στάσις, bp- 
θιον ἐπὶ γονάτων ἑρμηνεύει τὸν ἄνθρωπον, οὐκ iv 
ἰσχίῳ διὰ χκαθέδρας ἀναπανόμενον. Ἐπὶ δὲ ὑπερ- 
εχούσης φύσεως, καθαρεύει τῶν τοιούτων νοημάτων 
fj καθἐδρα τε xoi ἡ στάσις, ἐπίσης ἑχατέρα τῆς χατὰ 
τὸ πρόχειρον νοουµέτης ἑμφάσεως χεχωρισμένη. 
Οὔτε γὰρ τὴν bm ἀγκύλῃ στάσιν τοῦ ἁσωμάτου, οὔτε 
τὴν ἐπὶ ἰσχίῳ καθίδρυσιν τοῦ ἀσχηματίστου παραλη- 
φόμεθα. Αλλὰ δι ἑχατέρας φωνῆς τὸ ἓν παντὶ 
ἀγαθῷ στάσιµον, xal ἓν παντὶ ἀμετάθετον, εὐσεδῶς 
νοήτομεν. "O τε γὰρ ἑστάναι χαὶ ὁ καθῆσθαι τὸ θεῖον 
λέγων, οὐδὲν πρὸς ἀλλήλους ἓν τῇ τῶν ῥημάτων ἔτε- 
ρότητι περὶ τὸν «νοῦν διαφέρονται ὁ μὲν βεθηχέναι 
παγίως, ὁ δὲ χαθιδρύσθαι ἀμεταθέτως τὸ Θεῖον iv 
τῷ ἀγαθῷ δογµατἰζοντες. Ὥσπερ δὲ ὁ προφήτης 
Δαθὶδ, χαὶ ὁ ἁπόστολος Παῦλος, τὴν τοῦ Μονογενοῦς 
καθέδραν kv τοῖς καθ) ἑαυτὸν ἑχάτερος λόγοις δι-. 
ηγούμενοι οὐκ ἔδωκαν νοεῖν, ὅτι τοῦ Πατρὸς ἑστῶτος, 
ὁ Yl; ἐν χαθέδρα Lact, χαίτοι ve µόνης µνησθέντες 
τῆς τοῦ Υἱοῦ χαθιζήσεως ᾽ τὸν αὐτὸν τρόπον xai ἐπὶ 
τοῦ Στεφάνου, τοῦ Υἱοῦ τὴν στάσιν ἀχούσας, οὐχέτ 
ἂν εὐλόγως περὶ τῆς τοῦ Πατρὸς χαθέδρας ὑπονοί- 
σειας. Ὡς γὰρ ἐπὶ τοῦ Παύλου xai τοῦ Δαθὶδ τὸ χαθ- 
ἧσθαι τὸν Πατέρα, διὰ τοῦ χαθίσαι τὸν Υἱὸν ix 
δεξιῶν συνωµολόγηται, xafffot τοῦ λόγου μηδὲν περὶ 
τοῦ Πατρὸς προδιδάξαντος ' κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον 
καὶ ἐπὶ τοῦ Στεφάνου, ἡ τοῦ Υἱοῦ στάσις τὸ ἴσον 
καὶ ἐπὶ τῆς δόξης τοῦ Πατρὸς συνενδείχνυται. Οὕτω 
γὰρ ἂν ὁ τῆς εἰχόνος διασωθείη λόγος, el πᾶν ὃ τί 
πὲρ ἐστιν Ev. τούτῳ νοούὐμενόν τε xal χαθορώµενον, 
«b αὐτὸ xa Ev τῷ ἀρχετύπῳ πιστεύοιτο. Καὶ ὡς iv 
τῷ ἀγαθῷ τὸ ἀγαθὸν, xal bv τῷ φωτὶ τὸ φῶς, xol 
by πᾶσι τὸ πρωτότυπον χάλλος διὰ τῶν οἰχείων iv 


D τῇ εἰχόνι χαρακτηρίζεται οὕτω χαὶ ἐν τῇ χαθέδρᾳ 


τοῦ Υἱοῦ, ὅ τί ποτε νοεῖν τοῦτο τὸ ὄνομα δίδωσι, xal 
ἡ τοῦ Πατρὸς χαθέδρα χαταλαμθάνεται, ὁμοίως xal 
ἐν τῇ στάσει ἡ στάσις’ ὡς ἂν p διαπἑσοι τῆς εἰχόνος 
ὁ λόγος, ἐν τῇ ἀπαλλάξει τῶν ἰδιωμάτων τοῦ ἀρχετύ- 
που ἀλλοτριούμενος. Ταῦτα ἡμῖν, ἀδελφοὶ, χατὰ 
πάροδον πρὸς τὸ προχείµενον ζήτημα τεθεωρἠσθω, 
τῆς τοῦ Στεφάνου ὁπτασίας τὴν ποιαύτην θεωρίαν 
ἐπεισενεγχούσης τῷ λόγῳ. Γένοιτο δὲ ἡμᾶς, μὴ 
θεατὰς µόνον γενέσθαι τῆς τοῦ Στεφάνου ἀθλῄήσεως, 
ἀλλὰ xal μετόχους τῆς χάριτος, πληρωθέντας οῦ 
ἁγίου Πνεύματος, εἰς χαθαίρεσιν τῶν ἀντιδίχων, sic 
δόξαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἸἹησώ Ἀριστοῦ, d ἡ ὃὅκα 


ει Πυῦρ, 1, 15. ?* Λα. vit, 55. 


731 ALTERA LAUDATIO S. STEPHANI. τοῦ. 


καὶ τὺ χράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. lisset , obiter considerata , discussa atque explicata. 
sit. Contmgal autein nobis, ut non solum spectatores Stephani certaminis, verumetiam repleti Spi- 
yitu sancto gratize participes simus, ad eversionem adversariorum, ad gloriam Demini nostri Jesu Chri- 


sii , cui gloria, potentia atque imperium in szcula sxculorum. Amen. 
LI 








TOY AYTOY 


ETEPON ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


ΕΙΣ TON ATION ΣΤΕΦΑΝΟΝ TON IIPOTOMAPTYPA. 


EJUSDEM 


LAUDATIO ALTERA 


S. STEPHANI PROTOMARTYRIS ". 


Ἐπεδήμησε Χριστὸς τῷ χόσμῳ εἰς σωτηρίαν, xaX A — Christus in mundi salutem advenit, et illico Eo- 


psv αὑτὺν ἐθλάστησαν οἱ xapro τῆς Ἐκκλησίας. 
Ἔλαμψεν ὁ μάρτυς τῆς ἁληθείας, xai συνἐλαμφαν 
el μάρτυρες τῆς μεγάλης οἰχονομίας. Ἠχολούθησαν 
ol μαθηταὶ τῷ Διδασχάλῳ, τοῖς Κυριακοῖς Üyveoty 
ὀδεύοντες ' μετὰ Χριστὸν οἱ Χριστοφόροι * μετὰ «bv 
Ίλιον τῆς δικαιοσύνης ol. φωστῆρες τῆς οἰχουμένης' 
xai πρῶτος μὲν ἡμῖν ὁ Στέφανος ἤνθησεν, οὐκ ix 
τῶν Ἰουδαϊχῶν ἀχανθῶν πλαχεὶς, ἁλλ᾽ Ex τῆς ἐχχλη- 
σιαστιχῆς εὐθηνίας πρῶτος χαρπὸς τῷ Κυρίῳ mpos- 
ενεχθείς. Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ στέφανον ἐξ ἀχανθῶν πλέ» 
ξαντες, vf] χεφραλῇ τοῦ Σωτῆρος ἐπέθηχαν, ἀξίους 
τῆς χαχῆς γεωργίας αὐτῶν τοὺς χαρποὺς ἐπιδειξά- 
μενοι τῷ Δεσκότῃ τοῦ ἁμπελῶνος, ὡς διὰ τῆς προ- 
φητείας προανεφώνει, λέγων ᾽ Ἀμπε.]ὼν Κυρίου Σα. 


clesiz fructus prodierunt. Refulsit testis veritatis, 
simulque magna dispensationis testes coruscarunt. 
Secuti sunt Magistrum discipuli, Domini vestigiis 
insistentes ; post Christum, Christiferi ; post solem 
justitize, terre lumina: et primus quidem nobis 
Stephanus, corona scilicet, floruit, non ex Judaicis 
spinis contexta, sed primus Ecclesi» fertilitatis 
fructus Deo oblatus. Quippe Judzi spineam coro- 
nam Salvatoris capiti imposuerunt, mala sua di- 
gnos agricultura fructus Domino vine: ostentantes, 
quemadmodum per prophetas olim locutus est, di- 
cens : Vinea Domini Sabaoth, domus lsrael est, et 
homo ὁκάα, novella plantatio dilecta. Exspectavi «t 
[aceret uvas, fecit. autem spinas *. At evangelicze ve- 


διιὼθ, οἶκος τοῦ Ἱσραή.ἲ ἐστι, xal ὁ ἄνθρωπος Ἰού- B ritatis operarii, primum pietatis exordium et agri- 


δα, xsópuror ἡγαπημέγον. Ἔμεινα τοῦ ποιῆσαι 
σταρυ.λἡν, ἑποίησε δὲ ἀχάνθας. Οἱ δὲ τῆς εὔαγγε- 
λιχῆς ἁληθείας ἑργάται πρῶτον προοίµιον εὐσεθείας, 
xai πρώτην ἀπαρχὴν τῆς γεωργίας, Στέφανον τὸν 
ἅγιον ἄνδρα προσφἐρουαι τῷ Δεσπότῃ, ola δἡ τινα 
στέφανον ἀληθῶς bx πολλῶν xai διαφόρων ἀρετῶν 
συνηρµοσµένον. ἩΠρῶτον μὲν γὰρ ὁ θαυμάσιος οὗτος 
&vhp τὴν τῶν χηρῶν ἐπιμέλειαν ἐπιστεύετο, µαρτυ- 


1 Isa. v, 7. 


(1) Galland , Vet, Patrum  Biblioth., tom. VI, p. 
595. πο oratio bis eadem manu describitur in 
Vaticano codice, num. 446, semel quidem in calce 
einsdem codicis, iterum vero inter alias Gregorii 

ysseni orationes, post celebre ejusdem enconiium 
sancti. Stephani, typis jam editum, et quod in. fe- 
$10 sancti Stephani publice in Ecclesia Grzeca reci- 
tari testatur Typicum monasterii S. Sabe. finc 
itaque factum est ut Ἔτερον ἐγχώμιον εἰς τὸν ἅγιον 
Σα ήφανον in eo codice inscribatur, licet sequenti 
die babitum a Nysseuo fuisse ex ejus lectione 


culturee sus primitias, Stephanum virum sanctum 
Domino offerunt, veluti coronam quamdam ex. 
multis diversisque virtutibus vere contextam. Pri- 
mui siquidem liuic admirabili viro viduarum cura. 
demandata est, cum ipse tanquam fidelis vir, ac 
Spiritu sancto plenus, et apostolorum judicio atque 
delectu, et postea spiritalis sapientize virtute, com- 
probatus fuisset. Et sane tanti studii atque conatus 


liquido constet, quia, nempe, a S. Stephani laudi- 
bus incipiens, mox ad celebrandum SS. Petrum, 
Jacobum, et Joannem, apostolos transitum facit. 
Nos autem utramque orationis hnjus editionem, in 
Vaticano codice reprzsentatam , difficilioribus in 
locis consuluimus, et ex ea nostram expressimus, 
locis tamen, ubi utraque inter se discrepat, indi- 
catis. €:elerum hanc orationem genuinum Nysseni 
fetum esse, tum stylus ipse, tum nonnulli antiqui 
mores in ea memorati, satis superque demou- 
strant. 


125 


S. GREGORII! NYSSENI 


194 


specimen in propugnando promulgandeque Evan- A ρηθεὶς χρίσει καὶ ἐχλογῇ τῶν ἀποστόλων ἀν]ρ εἶναι 


gelio prebuerat, ut οἱ magna divins virtutis mira- 
cula ejus przdicationem comitarentur. Stephanus 
enim, inquit, plenus fide et fortitudine faciebat signa 
magna*. Neque enim viduarum curam ullo sibi 
impedimento fore putavit, sed et hoc onere alacri- 
ter suscepto, a verbi ministerio nunquam cessavil ; 
et hoc ipsum in eo magnz admirationi erat, quod 
animi ad subeundos labores propensi singularem 
plane abundantiam ostenderet. Viduarum curam 
gerebat, et animarum negotiationi incumbebat, 
illas quidem pane nutriens, has vero sermonibus 
instruens ; illis quidem corporalem mensam ap- 
ponens, his vero spirituale epulum parans. Erat 
enim vir probus, et plenus Spiritu sancto, animi 
quidem probitate pauperes alendi munus sustinens, 
loquendi vero libertate, et Spiritus sancti virtute, 


veritatis hostibus ora precludens. Omnibus itaque 


resistebat, et adversus omnes veritatis praedicatione 
decertabat, adversariorum consilia destruens, et 
omnem altitudinem extollentem se adversus scien- 
tiam Dei*. Tanta autem dicendi vi atque efficacia 
preditus erat, ut. sacra pagina testante, nemo po- 
tuerit resistere sapienliz et spiritui, quo loqueba- 
tur *. Sed ad concilium impietatis ductus fuit przeco 
veritatis ; oportet enim nos ita in transcursu, 
debitas Protomartyri laudes reddere, quas heri (2) 
adimplere propter corporis infirmitatem non licuit, 
et hodie debitam sanctis apostolis commemoratio- 
nem peragere. Primum siquidem neque diebus , 
neque temporibus sanctorum laudes circumscri- 
bendz sunt ; nam In memoria, ait, cterna erit ju- 
sius *. Deinde vero quibus una eademque fuit mens 
atque sententia (2), ii utique laudum quoque de- 
bent esse consortes. Non itaque laudandi sunt sine 
apostolis martyres, nec sine istis apostoli. Magistri 
enim martyrum apostoli, imagines vero apostolo- 
rum sunt martyres. lllorum itaque imaginem atque 
insigne, crucem videlicet, beatus pre se ferens 
Stephanus, primus quoque per mortem martyrii 
corona redimitus fuit, Quin et martyrii tolerantia 
magistris gloriam decoremque comparavit ; et fa- 
ctus est vere Stephanus, hoc est, corona ; nam 
magistrorum egregiorum corona, non ex celebri- 


πιστὸς, xa πλήρης Πνεύματος ἁγίου, ἔπειτα δυνάμει 
πνευματικῆς σοφίας. Καὶ γὰρ τῷθείῳ λόγῳ τοσφύτην 
ὑπὲρ τοῦ κηρύγματος συνηγορίαν ἐπεδείχνυτο, ὡς 
xal μεγάλα τὰ θαύματα τῆς θείας ἑνεργείας συν- 
τρέχειν αὐτοῦ ταῖς διδασχαλίαις. Στέφανος γὰρ, φησὶ, 
π.Ἰήρης πίστεως καὶ δυνἀµξως, ἑποίδεε σηµεία 
μεγάλα. Οὐ γὰρ ἐδικαίωσεν ἐμπόδιον αὐτῷ τι γενέ- 
σθαι τῇ περὶ τὰς χήρας σπουδῇ, ἀλλὰ χαὶ ταύτης εἷ- 
χετο προθύµως, χἀκείνης οὐκ ἀπελιμπάνετο * xai fv 
ἐπ᾽ αὐτῷ µέγα τὸ θαῦμα, xat φιλοπόνου διανοίας πλεον - 
έκτηµα. Χήρας ἐπιστεύετο, xat φυχὰς ἑνεπορεύετο, 
τὰς μὲν ἄρτῳ τρέφων, τὰς δὲ λόγῳ παιδεύων, xat 
ταῖς μὲν σωματικὴν τράπεζαν προτιθεὶς, ταῖς δὲ πνευ- 
ματιχὴν ἑστίαν προθαλλόµενὸς. "Hv γὰρ &vhp ἀγαθὸ», 
xal πλήρης Πνεύματος ἁγίου' ἀγαθότητι μὲν si; 
γνώμης, τῶν πενήτων τὴν λειτουργίαν ὑφιστάμενος' 
παῤῥησίᾳ δὲ καὶ δυνάμει τοῦ Πνεύματος, τοὺς ἐχθροὺς 
τῆς ἀληθείας ἐπιστομίζων. Πᾶσι γοῦν ἀντέχρουε, xol 
πάντας τῷ λόγῳ τῆς ἁληθείας χατηγωνίζετο, λοχι- 
σμοὺς χαθαιρῶν, χαὶ πᾶν ὕψωμα ἑπαιρόμενον κατὰ 
τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ. Τοσαύτη δὲ αὑτῷ ἰσχὺς τοῦ 
λόγου παρῆν, ὡς χατὰ τὴν μαρτυρίαν τῆς ἁγίας Γρα- 
φῆς, µηδένα δύνασθαι ἀντιστῆναι τῇ σοφίᾳ xal τῷ 
πνεύµατι, ᾧ ἑλάλει. AX ἐπὶ τὸ συνέδριον ἤγετο τῆς 
ἀπιστίας, ὁ χἡρυξ τῆς ἀληθείας * δεῖ γὰρ ἡμᾶς οὕτω 
παραδραµόντας τῷ Πρωτομάρτυρι τὴν ὀφειλομέντν 
ἀποδοῦναι, ἣν χθὲς ἀποπληρῶσαι τὸ ἀσθενὲς του σώ- 
µατος οὐκ ἐπέτρεψε, xaX σήµερον τοῖς ἁγίοις ἀποστό- 


6 λοις τὴν οἰχείαν μνήμην ἀποπληρῶσαι. Πρῶτον μὲν 


γὰρ οὐχ ἡμέραις, οὐδὲ χρόνοις,τὰ τῶν ἁγίων ὀἑγχώμια 
περιορίζεται" Elc μγηµόσυνον γὰρ, φησὶν, αἰώγιον 
ἔσται δίκαιος ' ἔπειτα δὲ, olg οὐ διαιρεῖται τὰ τῆς 
γνώμης. Οὔτε τοίνυν μάρτυρες ἄνευ ἀἁποστόλων, οὔτε 
πάλιν ἁπόστολοι χωρὶς ἐχείνων. Διδάσχαλοι μὲν yàp 
μαρτύρων, ἀπόστολοι' εἰχόνες δὲ τῶν ἀποστόλων, οἱ 
μάρτυρες. Elxóva γοῦν τὴν ἑχείνων καὶ τὸν yapaxtrpa 
φέρων ὁ µαχάριος Στέφανος, σταυρὸν (5), καὶ διὰ τοῦ 
θανάτου πρῶτος τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον ἀνεδή- 
σατο. ᾽Αλλ' ὅμως διὰ τῆς ὑπομονῆς τοῦ μαρτυρίου 
τοὺς δ.δασχάλους ἀπεσέμνυνε, καὶ γέγονεν ἀλτθως 
στέρανος’ στέφανος γὰρ τῶν xaXov διδασχάλων oix 
ἦν τιμῆ τῆς εὐφημίας, ἀλλ fjv προχοπὴ τῆς Ἐκκλη- 
alae, ὥσπερ γοῦν Κορινθίοις γράφων ὁ θεῖος ᾽Απόστο- 


:3te nominis ortus lionor, sed Ecclesie incremen- p λός φησιν Ἄδε-φοί µου ἀγαπητοὶ xal ἐπιπόθητει, 


tum erat, quemadmodum etiam ad Corinthios (4) 
scribens divinus Apostolus inquit: Fratres mei 
charissimi, gaudium meum , ei corona mea, sic 
state *. Sed ad propositum redeamus. 


Ingressus est in Christi occisorum concilium 
vir Christum ferens, ovis in luporum synagogam 


* Act. vi, 8 sqq... ? Il Cor. x, 15. 


(2) Habita est igitur hzc oratio postridie festi 
S. Stephani. 

(3) Hic nonnulla deesse videntur in textu Grzxco, 
qué ad antecedentium et subsequentium verborum 
Sensum in versione nostra supplevimus. 

(4) Memoria labitur Nyssenus, nisi veteris libra- 


* Act. vi, 10. 


χαρὰ καὶ ctégaróc µου, οὕζω στήκετε. Αλλ ἐπὶ 
τὸ προκείµενον ἐπανέλθωμεν. 


Εἰσηλθεν εἰς vb συνἑδριον τῶν Χριστοφόνων ὁ Χρ- 
στοφόρος" εἰσεπήδησεν εἰς τὴν συναγωγὴν τῶν λύχων 


5 Pgal. cxi, 7. * Philipp. iv, 1. 


rii error si; nam hzc verba non in Epistolis ad 
Corinthios, sed in Epistola ad Philippenses le- 
guntur. 

(5) Vide an verbum σταυρόν supervacaneum Sit; 
Certe sine illo sensus constare potest. 


755 


ALTERA LAUDATIO S. STEPIIANI. 


726 


τὸ πρόδατο)" ἀλλ' fjv οὐχ ὡς ἁπλῶς πρόξατον θηρι- A insiluit, non tanquam omnino ovis a lupo. rapta, 


άλωτον, ἀλλὰ πρόδατον ὑπὺ Χριστοῦ ποιµαινόµενον, 
καὶ πρὸς τοὺς λύχους ἁγωνιζόμενον. Οἱ μὲν γὰρ ἑλύσ- 
σων xal διεπρίοντο, ταῖς χατηγορίαις καὶ ταῖς ἄπει- 
λαῖς τὸ ποίµνιον χαταδάχνοντες * ὁ δὲ μᾶλλον αὐτοὺς 
τοῖς ἑλέγχοις διεσπάραττεν, ἡ ταῖς ἀπειλαῖς χαὶ ταῖς 
χατηχορίαις, ὡς ἐχεῖνοι. Mh φιλῶς, μηδ’ ἐπιπολαίως 
παραδράµωμεν τὰ λεγόμενα. Οὗτος γὰρ πρὸς τοσαύ- 
την συναγωγὴν πονηρευοµένων, xal πρὸς τοσαύτην 
λύχων ἔφοδον χατὰ τῆς ἁδικίας ἐθάρσησε παῤῥησιά- 
σασθαι, χαὶ εἰπεῖν μετὰ τὴν πολλὴν ἐχείνην διδασχα- 
λίαν ' Σκ.ἑηροτράχη-οι, καὶ ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ 
xal τοῖς ὡσὶν, ὑμεῖς del τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ 
ἀντιαίπτετε, καθὼς οἱ πατέρες ὑμῶν, καὶ τὰ ἕξης, 
Οὗτως ὁ ἐπὶ μὲν γῆς φαινόµενος, τὰ δὲ Ev οὐρανῷ 
κατὀπτριζόµενος xal ἀνθρώπου μὲν φύσιν ἔνδεδυ- 
μένος, ἀγγέλου δὲ ὄψιν xa σχῆμα μεταμορφωσάμµε- 
νος (xai τηύτων οὐδὲν ἀπειχός ' ἔπρεπε γὰρ ἀληθῶς 
&v ty Πρωτομάρτυρι δειχθΏηναι τῶν μαρτύρων τὸ 
ἀξίωμα, καὶ γνῶναι λοιπὸν ἅπαντας τῆς χαινῆς χά- 
pros τὰ ἔργα) ᾽ ὁ τοῦ μαρτυρίου πόθος οὗ µόνον 
ἀγγελιχὴν ἀξίαν χαρἰζεται, ἀλλὰ xa οὐρανῶν ἀνοίγει 
πύλας * οὐχέτι θανάτῳ τὰς φυχὰς παραπέµπων, ἀλλ᾽ 
εἷς χεῖρας Χριστοῦ τὸ πνεῦμα παρατιθέµενος. Ὁ μὲν 
γὰρ Κυριαχὸς ἄνθρωπος τοῦ Σωτῆρος τῷ ἑαυτῷ Ἡα- 
τρὶ iv. τῷ σταυρῷ προσεφώνει, λέγων ' Πάτερ, εἰς 
xe'pdc σου παρατίθηµι τὸ πγεῦμά µου : ὁ δὲ τοῦ 
Χριστοῦ δοῦλος Στέφανος, ἀνατείνας εἰς τὸν Δεσπότην, 
Κύριε, φησὶν, Ἰησοῦ, δέξαι τὸ αγεῦμά µου * ταύτῃ 
4fj φωνῇ τὴν φυχὴν ἀποθέμενος. "ΑΥγελοι τὸν ἑαυτῶν 
χορευτὴν ἀπελάμδανον, μᾶλλον αὐτὸν ἄνωθεν βάλλον- 
τες ταῖς εὐφημίαις, 7) £v τοῖς λίθοις χάτωθεν Ἰου- 
δαῖοι. ᾽Αλλ ὁ μὲν Στέφανος οὕτω tbv χαλὸν ἀγωνι- 
σάμενος ἀγῶνα, τὸν ἐν οὐρανοῖς χλῆρον ἐδέξατο. Τῷ 
Στεφάνῳ δὲ τούτῳ πάντες ἐξαίφνης οἱ τίµιοι λίθοι 
συνεπλάχησαν, οἱ θειότατοι τῶν Εὐαγγελίων χήρυχες, 
μεθ) οὓς οἱ μάρτυρες, xal μετ) αὑτοὺς πάλιν οἱ σω- 
τηρίῳ ἀρετῇ διαλάμψαντες * προηγουμένως δὲ ol 
ἐπὶ τοῦ παρόντος μνημονευόµενοι, πολὺ xal λαμπρὺν 
ἁπαστράκτοντες τὸ κάλλος τῆς εὐσεθείας, λέγω δὴ 
Πέτρος, καὶ Ἰάχωθδος, xaX Ἰωάννης, οἱ xal τῆς ἆπο- 
στολιχῆς ἁρμονίας ἔξαρχοι, xal τῆς ἐχχλησιαστιχῆς 
εὐδοξίας στέφανοι. Οὐκ ἀφίσταμαι γὰρ τῆς τοῦ Στε: 
Qívou προσηγορίας ' ἁλλὰἁ πολλάχις xoa µνριάχις 
λέγων, ἔτι διφῶν ἐπαναλαμθάνω ᾽ Στεφάνου γὰρ xó- 


sed tanquam ovis e Christi grege cum lupis dimi- 
cans. Nam illi (urebant atque dissecabantur, ac- 
cusationum atque minarum morsibus gregem di- 
lacerantes; at hic diverso prorsus more eos argu- 
mentationibus potius suis, quam minis οἱ accusa - 
tionibus discerpebat. At non leviter atque summa- 
üm, quae de ipso narrantur, percurramus. llic 
enim in tanto inalignantium concilio et tot lupo- 
rum incursu audacter adversus impietatem loqui, 
et post egregiam illam fidei predicalionem dicere 
non timuit: Dura cervice, εἰ incircumcisis cordibus, 
εἰ auribus, vos semper Spiritui sancto  resistitis, 
sicut patres vestri?, οἱ qux sequuntur. lec ille, 
qui in terra quidem esse videbalur, coelestia vero 
gpeculabatur, non exuta hominis natura, in angeli 
faciem, speciemque transformatus ; idque non im- 
merito ; decebat enim, ut in Protomartyre, mar- 
tyrum dignitas verg appareret, omnesque deinceps 
nove gratie opera in eo dignoscerent. Martyrii 
quippe desideriuin non angelicam modo dignitatem 
impertit, sed et coelorum aperit portas ; non tra- 
dens animas morti, sed in Christi manus spiritum 
commendans. Nam Doniinicus quidem bomo Sal- 
vator noster ad Patrem suum in cruce clamabat, 
dicens : In manus tuas commendo spiritum meum ". 
Stephanus vero Christi servus extensis ad Domi- 
num manibus ait, Domine Jesu, suscipe spiritum 
meum *. Et hxc verba proferens, animai exlialavit. 
Angeli autem coelestis chori socium susceperunt, 


C pluribus e celo laudibus ipsum cumulantes, quan 


quibus in terra eum Judzi lapidibus obruerint. Sed 
Stephanus quidem bonum hoc pacto certàns cer- 
tamen, celestis glori: consors est factus. Iluic 
autem Stephano, hoc est, corome, illico pretiosi 
lapides agglutinati sunt, divini videlicet Evangelio- 
rum przcones, quos subseculi sunt martyres, et 
rursus, qui salutari dcinceps virtute coruscarunt.; 
pre cxteris vero omnibus ii, quorum in prassenti 
memoriam agimus, qui longe lateque pietatis 
splendore effulserunt , Petrum aio, Jacobum, ct 
Joannem apostolici ordinis principes, et ecclesia- 
elicze glori: coronas (7). Nequeo enim mihi tempe- 
rare, quoininus Stephani (8) nomen usurpem , scd 
quamvis frequentius ac millies Stephani nientionem 


gos οὐχ ἔστι τοῖς τὸ µαχάριον τέλος τῶν στεφάνων D fecerim, attamen propter inexhaustam hujus vocis 


ἐχδεχομένοις. Οὐχοῦν, εἰ δεῖ φιλαλήθως εἰπεῖν, ἀπὸ 
Στεφάνου πάλιν στεφάνοις εὐωχοῦμεν, xaX κοινωνοῦ- 
μεν αὐτῶν ταῖς µνήµαις, ἐπειδήπερ ἑλπίζομεν χοι- 
νωνεῖν, χα µένειν, χαὶ συνδοξάσοµεν (6) * βεβα'ούσης 


* Act. vit, δἱ. * Luc. xxi, 40. * Act, vit, 59. 


(6) In alia editione hujus orationis quie in uno 
eodemque Vaticano codice, num. 446 habetur, le- 
gitur xat µένειν συνδοξάζεσθαι. 

(7) Nyssen: Ecclesia et totius fortasse Cappa- 
docum gentis instituto, una cademque die post 
S. Stephani solemnitatem, apostolorum Petri, Ja- 
cobi, et Joannis festum celebrabatur. Meminit enim 


proferendz aviditatem, Stephani nomen rursus ad- 
huc repeto ; Stephano enim commemorando satiari 
nequaquam possunt, qui virorum Stephano sin:i- 
lium felicem exitum exspectant. lgitur si vera lo- 


hujus moris non modo hoc in loco Nyssenus no- 
ster; sed et initio alterius orationis funcbris in 
D. Basilium fratrem. 


(8) Nyssenus pluries per hanc orationem in voce 
Grzcea, στέφανος ludit, quie Stephanum protomar . 
tyrei, ct coronam «que significat, hos autem Ste- 


721 


S.- GREGORII NYSSENI 


138 


qui oportet, Stephano inidum faciente, aliis rursus, A γὰρ τῆς ἐπαγχελίας, 1) κοινωνία τῆς πίστεως πολυ- 


ut ita dicam, Stephanis laetamur, eorumque me- 


πλασιάζεται. 


morie communicamus, quia scilicet, et eorum nos glorie participes fieri, cumque Ipsis manere spera- 
mus, et revera cum ipsis aliquando glorificabimur ; quandoquidem promissione confirmata, fidei 


communio multiplicatur. 

Sed et rursus nobis, fratres, spiritalibus bonis 
Íruendi datur occasio, dum una cum martyrum 
commemoratione Dominicus quoque resirrectio- 
nis dies refulget (9). In bac enim die illuminatio 
glorie Evangelii Jesu Christi mentes nostras po- 
tissimum illustravit, in qua lux illa, salutaribus 
justitiz radiis vigens, impietatis tenebras dispulit, 
οἱ animas cognitione veritatis illuminavit. Et vie 
quam admirabile eximiumque sit istud beneficii 


Πάλιν δὲ ἡμῖν, ἁδελφοὶ, τῶν ἀγαθῶν ἡ ἁπόλαυσις, 
τῷ τὴν Κυριαχὴν τῆς ἀναστάσεως ἡμέραν συλλάμψαι 
τῇῃ µνήμῃ τῶν μαρτύρων. Ἐν ταύτῃ Yàp προηγχου- 
µένως ἡμῶν τὰς διανοίας κατηύγασεν ὁ φωτισμὸς 
τῆς δόξης τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, ἐν T] τὰς σω- 
τηρίους ἀχτῖνας τῆς δικαιοσύνης ἀνθήσας, τὸ μὲν axó- 
τος τῆς ἀσεθείας Ἠφάνισε. τὰς Ob φυχὰς τῇ ἐπιγνώ- 
σει τῆς ἀληθείας ἑλάμπρυνε. Kat ópa pot τὸ θαυμα- 
στὸν τῆς ἐυεργεσίας χαὶ µέγιστον. 'O μὲν γὰρ αἴσθη- 


genus. Sol enim iste sensibilis, mane exoriens, et D «5c οὗτος fog ἀνίσχων ἕωθεν, xat ταῖς προδρόµοις 


radiorum fulgoribus adventus sui prenuntiis diem 
exordiens, operit quidem, circumdatque suo Ἱι- 
mine terram; caeterorum vero astrorum omnium 
choros olscurat atque obruit, ila ut ipsum solum 
per coli apsides vagari conspiciamus. At Dominus 
noster Jesus Christus oriens nobis ex alto, juxta 
Prophetam de ipso dicentem, In quibus visitavit 
nos Oriens ex alto **; sanctos illos sui pracursores, 
et qui ante adventum ejus stellarum instar reful- 
serunt, non solum non obscuravit, sed illos potius 
splendidiores reddidit, ac praterea ut nova alia 
luminaria secum orirentur, effecit, Quippe prophe- 
te post ejus adventum coruscarunt ; et. quidem 
majore quam antea fulgore. Nam cum obscura 
adhuc «cessent prophetie ob ineptas Scribarum 
digressiones in iis exponendis, quie ad Evange- 
lium, Christique adventum pertinebant, Salvator 
veniens in mundum, cunctas, per eos qui in Evan- 
yeliis narratur, eventus, illustravit, clarasque rcd- 
didit, complementum legis et prophetarum factus. 


'** Luc. 1, 79. 


phani vocem hie retinuimus, cum ejus allusionis, 
et :equivocationis leporem in interpretatione rcti- 
neri Latinze linguz indoles non patiatur. 

(9) Hinc colligitur Dominica die accidisse festum 
Joannis apostoli eo anno, quo hanc orationem ha- 
buit Nyssenus. 

(10) Ἡ ὑπ οὐρανόν, phrasis est S. Scripturze, 
quae terram, vel sublunares regiones significat, ut 
videre est in libro Job, cap. 1, 7: Περιελθὼν τὴν 
γην, καὶ ἐμπεριπατήπας τὴν ὑπ) οὐρανὸν, πάρειµι. 
Idem cap. i, 2 : Διαπορευθεὶς τὴν ὑπ' οὐρανὸν, xat 
ἐμπεριπατῆσας τὴν σύμπασαν, πάρειµι. Nobilius 
utrobique vertit, Eam, que sub coelo est, sed in 
veteri editione Latina secundum LXX Interpretes 
a doctissimis Benediclini apud Gallos ordinis alu- 
mnis nuper vulgata in primo S. Hieronymi operum 
tomo, vertitur, Ea qua sub colo sunt. 

(11) Particulam f, sensu postulante, nos addi- 
dimius, licet in Vaticano codice non habeatur. 

(12) Locus obscurus, et corruptionis fortasse 
suspectus ; nos tamen nihil mutare ausi, commo- 
dum aliquem sensum ex his Nysseni verbis eruere 
conati sumus. Vult enim Nyssenus Christum ad- 
ventu suo prophetias adhuc obscuras illustrasse. 
Earum autem obscuritatis causam in Judzorum 
Scribas conjicit. Scribe autem primum quidem 
Scripturas in eum, quem videmus, ordinem rede- 
gerunt; deinde vero easdem publice in synagogis 


τῶν ἀχτίνων αὐγαῖς τὴν ἡμέραν προοιµιαζόµενος, 
καλύπτει μὲν xal περιθάλλει ταῖς μαρμαρυγαῖς τὴν 
ὑπ οὐρανόν (10) * ἀποχρύπτει δὲ xol ἀμαυροῖ πάν- 
τας ὁμοῦ τοὺς τῶν ἁστέρων χοροὺς, ὡς µόνον αὐτὸν 
ὁρᾶσθαι περιπολοῦντα ταῖς οὐρανίαις ἀφίαιν. Ὁ δὲ 
γε Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ἀνατείλας ἡμῖν ἐξ 
ὕψους, κατὰ τὴν λέγουσαν περὶ αὐτοῦ προφητείαν, 
Ἐν οἷς ἐπεσχένψατο ἡμᾶς Ἀγνατολὴ ἐξ ὄψους, οὐ 
µόνον οὐχ ἀπέχρυψε τοὺς πρὸ τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ 
δίχην ἀστέρων ἀναλάμψαντας ἁγίους, χαὶ προδρόμους 
αὐτοῦ Ὑενοµένους, ἀλλὰ κχἀχείνους λαμπροτέρος 
ἑποίησε, xal ἑτέρους ἑαυτῷ φωστΏρας συνανέλαµψε. 
Προφῆται μὲν γὰρ διέλαµμψαν μετὰ τὴν ἐχείνου παρ" 


C ουσίαν * μᾶλλον δὲ ἡ (11) πρὸ ἑχείνης. ᾽Αμυδρᾶς vàp 


οὔσης ἔτι τῆς προφητείας ταῖς εὐαγγελιχαῖς τῶν 
Γραμματέων ἐχθάσεσιν (13). ὁ Σωτὴρ ἑἐλθὼν' εἰς τὸν 
χόσµον, πάντας ἑλάμπρυνε, καὶ διεσάφησε, πλήρωμα 
νόµου xal προρητῶν γενόμενος. Οὐ γὰρ Ίλθε χατα- 
λῦσαι τὸν νόµον καὶ τοὺς προφήτας, ἀλλὰ πληρῶσαι. 
"Eni δὲ τῆς νέας χάριτος περὶ ἑαυτοῦ λέγων ὁ Σωτὴρ, 


interpretari consueverunt. Porro censere potuit 
Nyssenus, tenebras aliquas in prophetarum scri- 
pta a Scribis inductas fuisse, vel cum diffusis et 
interdum nugacibus explicationibus ea in synago- 
gis publice explicabant, vel cum eadem in unum 
corpus digesserant nonnulla, scilicet, partim  ad- 
dendo, partim tollendo, ut in historicis sacrze Seri- 
ptura libris ab eisdem Scribis factum fuisse pu- 
tant. Sane antiquos Judaeorum Scribas nonnulla, 
qua emendatione aliqua aut majore claritate in- 
digebant, in sacris;paginis, presertim prophetarum , 
libris, mutasse, atque interpolasse, constat ex 
paucis illis Scripturz locis in quibus Scribarum 
correctiones continentur, quique: ex rabbinorum 
scriptis late preter alios enumerantur a Raymundo 
Martini in Pugione fidei adversus Judas, par. 11. 
cap. 3, num. 9, et par. 111, dist. 5, cap. 4, num. 
41, et cap. 16, num. 26: et a Voisino in Notis ad 
ejusdem operis Procmium pag. 88, et ad capat 
tertium partis secundze. Sed nihilominus cum non 
satis constet, an correctiones iste Nysseni setate 
antiquiores sint, licet Judzi in magna Synagoga 
Esdrz temporihus babita, illas factas fuisse asse- 
rant ; οἱ alioqui cum Nyssenus non correctionis, 
aut lectionis, sed ἐχθάσεως nomine utatur ; verosi- 
milius mihi visum est, eum ad prolixas potius: 
longeque pelitas Seribarum interpretationes, quam 
ad eorumdem correctiones biblicas respexisse. 


1799 


ALTERA LAUDATIO S. STEPHANI. 


T30 


"ET εἰμι τὺ ec τοῦ xóc pov τούτου, o0x ἁπηξίωσεν Α Neque enim venit solvere legem aut proplictas, sed 


ἡ 1 τῆς ἀγαθότητος ἐξ ἀγαθοῦ Πατρὸς προελθὼν, 
τοῖς αὐτῷ δουλεύουσι μεταδοῦναι τῆς ἑαυτοῦ προσ- 


Ὑμεῖς ἐστε τὸ qoc τοῦ κόσμου ᾿ καὶ, Λαμγάτω 
τὰ ἔργα ὑμῶν ἔμαρεσθεν τῶν ἀνθρώπων. Ὁ δὲ 
μεῖζον παραγαγεῖν ἔχομεν εἰς ὑπόμνησιν τῶν elpn- 
µένων, τοῦτο, χάριτι θεοῦ. πάλιν ἐχθησόμεθα. Ἰωάν- 
νης Βαπτιστὰς, λύχνος ὀνομασθεὶς, χαὶ ἓν τοῖς Ὑαλ- 
pole προαναπεφωνηµένος, καὶ ὑπὸ Κυρίου µεμαρτυ- 
ῥρηµένος. 'O μὲν γὰρ Προφήτης, Ex. προσώπου τοῦ 
Πατρὸς, φησὶ περὶ αὐτοῦ διὰ τῆς ὑμνῳδίας' Ἡτοί- 
paca «1ὐχνον τῷ Χριστῷ µου, τουτέστιν, "Y πηρέτην 
xaX πρόδροµμον ἠτοίμασα τοῦ φωτός ’ ὁ δὲ Κύριος 
τὴν Πατριχὴν ῥεδαιῶν φωνὴν, Ἐκείῖνος ἦν, φησὶν, 
ὁ JAüxroc ὁ καιόµεγος. ᾽Αλλ' ὅμως ὁ λύχνος ὧν, 
τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ ἁμαυρωθῆναι τῇ τοῦ Κυρίου 
παρουσία, ὃς ἣν λιος δικαιοσύνης, ὥστε xol μᾶλλον 
διέλαµψε, χήρυξ ὁμοῦ καὶ θεολόγος αὐτοῦ τοῦ Σωτῇ- 
poc ὁ Βαπτιστὴς γενόμενος. Ἰωάννης μὲν οὖν διὰ τὸ 
ἕνα µόνον φωτίζειν οἶχον τὸν τοῦ Ἱσραλλ, λύχνος (15) 
ὠνομάσθη. Οἱ δὲ τοῦ Σωτῆρος ἁπόστολοι, οὐ λύχνοι, 
οὐδὲ ἀστέρες, ἀλλὰ φωστῆρες ἀνηγορεύθησαν, οὐχ ἐν 
ἑνὶ χλίµατι, οὐδὲ pid γωνίᾳ λάµποντες, ἀλλ' ἅπασαν 
«bv ὑπὸ οὐρανὸν καταυγάζοντες. Ἔξαρχοι δὲ τούτων 
χαὶ χορυφαῖοι ὁ Πέτρος, xai ó Ἰάχωθδος, χαὶ ὁ Ἰωάν- 
ve, οἱ σήμερον ταῖς ὑπὲρ Χριστοῦ µαρτυρίαις σε- 
μνυνόµενοι, συμφώνως μὲν πρὸς τὸ τέλος τοῦ βίου 
ὁραμόντες, διαφόροις δὲ τοῦ μαρτυρίου τρόποις ἓν- 


adimplere "". At vero novz legis tempore, cum de 


, 8e ipso Salvator dicat: Ego sum [ux mundi hujus !*, 
ηγορίας ἀλλά φησι πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ µαθητάς ' 


non dedignatus est fons ille bonitatis, c bono Patre 
emanans, servos suos nominis hujus sui participes 
facere. Sed ad discipulos suos inquit : Vos estis lux 
mundi ; ei, Luceant opera vestra coram homini- 
bus **. Sed quod ad ea que diximus, confirmanda 
adduci potest, id, juvante Deo, rursus proferamus : 
Joanni Daptiste impositum fuit lucerne nomen, 
juxta id quod in Psalmis de eo antea prsenuntiatum, 
et Christi deinceps testimonio comprobatum fuit. 
Propheta enim, Patris personam sustinens, de ipso 
inter canendum ait, Paravi lucernam Christo meo **, 
hoec est, lucis ministrum et przcursorem. Δι Do- 
meinus paternze voci robur addens, llle, iaquit, /u- 
cerna erat ardens**. Sed quantuinvis lucerna solum- 
modo esset, tantum abfuit, ut in Domini adventu, 
qui sol erat justitiz, obscuraretur, ut clariori po- 
tius lumine refulserit, ipsius Salvatoris, ejusdem. 
que divinitatis preco simul, ac testis effectus. 
Joannes igitur propterea quod unam solam Israelis 
domum illuminavit, lucerne nomen accepit. Át 
nostri Salvatoris apostoli, non lucerna, non lampades, 
nec sidera, sed luminaria nuncupati fuere, utpote 
qui non in una regione, nec in uno terrarum angulo 
fulsere, sed quidquid sub colo est illuminarunt. 
Horum vero duces ac principes sunt Petrus, Jaco- 
bus, et Joannes, ob teleratun pro Christi fide 


αθλῄσαντες. Ὁ μὲν γὰρ πρωτοστάτης καὶ χορυφαῖος C, martyrium hodiernz festivitatis honorem consecuti, 


τῆς ἀποστολιχῆς χορείας ἀναδειχθεὶς , οἰκείαν τῷ 
ἀξιώματι τὴν δόξαν ἀπηνέγκατο, τῇ τοῦ ΣωτΏρος 
ὁμοιοπαθείᾳ τετιμηµένος * ὁ στανρῷ (14) γὰρ προσ- 
πηλωθεὶς, τὴν Δεσποτικὴν εἰχόνα τοῦ βασιλέως ἐξετύ- 
πωσεν (εἰχόνα δὲ λέγω βασιλιχὴν τὸν σταυρόν)' οὐκ 
αἰσχυνόμενος ἐπὶ τῷ πάθει, ἀλλὰ σεμνυνόµενος ἐπὶ 
τῷ μεχάλῳ τροπαίῳ. Μήτε γὰρ αὐτοῖς, μήτε ἡμῖν, 
μήτε τοῖς μεθ) ἡμᾶς, μήτε co ἑτέρῳ, τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, χαθὼς xat ὁ Παῦλός φησιν (15)... 
οὕτω Τὰρ καὶ Πέτρος φαίνεται διὰ τιμῆς ἔχων τὴν 
σεθάσµιον (16)... Ἠξίου γὰρ κατὰ χεφαλῆς χρεµα- 
αθηναι ὑπὸ τῶν σταυρούντων διὰ πολλὴν εὐλάθδειαν, 
ἵνα μὴ ἴσος εἶναι τῷ Σωτῆρι δόξῃ, τῷ ὑπὲρ πάσης 
Sfc ἀνθρωπότητος σταυρωθέντι, καὶ πλατείαις, ὥσπερ 


qui uno quidem eodemque proposito ad mortem 
properarunt, diverso autem martyrii genere decer- 
tarunt. Nam ille, quem Dominus apostolici chori 


- principem et corypheum designavit, convenientem 


dignitati suze gloriam obtinuit , martyrii genere, 
Dominicz passioni haud absimili, decoratus, quippe 
qui cruci suffixus regiam Domini nostri imaginem 
expressit, Regiam autem imaginem crucem voco, 
non quod passionem erubescam, sed quia de ma- 
gno, quod ab ipsa pependit, tropheo polius glo- 
rier. Nam nec ipsis, nec nobis, nec posteris nostris, 
nec alii cuipiam Domini nostri Jesu Christi, quem- 
admodum Paulus ait... ita enim et Petrum in 
honore habuisse apparet venerandam.... siquidem 


ταῖς διὰ τοῦ σταυροῦ, χεραὶ τὴν οἰχουμένην περιδα- D propter summam venerationem rogavit, ut a cru- 


Mtt. Ἰάκωθος δὲ τὴν χεφαλὴν ἀπετέμνετο, τὴν ὄντως 
αὑτοῦ χεφαλὴν, τὸν Χριστὸν, ἁπολαθεῖν ἐπειγόμενος. 
Κεφαλὴ γὰρ ἀνδρὸς 6 Χριστὸς, χατὰ τὸν ᾿Απόστολον, 
xai πάσης ὁμοῦ χεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας, 'O δὲ µα- 
χάριος Ἰωάννης kv πολλαΐς xai διαφόραις χατὰ «bv 
βίον ἀθλῆσας ἀγῶσι, χαὶ ἐν πᾶσι διαπρέφας τοῖς 
φατορθώμασι τῆς εὐσεθδείας, χενὸν μὲν εἰς ὕδωρ τοῦτο 


** Matth. v, 19. -* Joan. vini, 12, !* Matth, v, 15. 


(15) Vox λύχνος in Vaticano codice deerat ; sed 
806 e&m, sensu palam poscente, supplevimus. 
14) Fortasse legendum, τῷ σταυρῳ. 
15) Hic laeuna est in codice Vaticano, Fortasse 


δύξα συνέδη, Gloria contigit, vel quid siuile. 


cifigentibus inverso capite suspenderetur in cruce, 
ne Salvatori pro universo hominum genere cruce 
fixo, et expansis, ut erat in cruce manibus, totum 
terrarum orbem complectenti zequalis esse videre- 
tur. Jacobus vero capite truncatus fuit, Christo, 
qui vere caput cjus erat, potiendi cupidus, 
Caput enim viri Christus gecundum Apostolum |", 
** | Cor. xt, 9. 


f* Pgal. xxxi, 17. |) Joan. v, 94. 


(16) Et bic in Vaticano codice lacuna est, qua 
fortasse impleri possel his verbis, τὴν σεδάσµιον 
ἐχείνην σταύρωσιν, Venerundum illud crucifizionis 
genus, 


7351 


S. GREGORII NYSSENI 


153 


atque itidem, totius Ecclesize caput !'7. Beatus denique A πέρας... χεχριµένος (17), τῷ χορῷ τῶν μαρτύρων συν- 


Joannes multa atque diversa per totam vitam cer- 
tans certamina, et in omnibus pietatis officiis 
emicans, ferventi. quidem in aqua hunc finem.... 
judicatus, in martyrum choris annumeratur ( apud 
$Qquos enim rerum zslimatores non ex passionis 
cventu, sed ex desiderio libere eligentis voluntatis 
de martyrio existimatur ) ; et quidem hujusmodi 
fuit illorum mortis genus, qui per mortem apud 
Ecclesias quoque immortalem sui memoriam reli- 
querunt, Eniinvero maxime decebat uno eodemque 
tempore istorum virorum memoriam celebrari , 
non ea tantum de causa, quod in profitenda pietate 
una el inenle, et voce consenserint, verum etiam 
quod quali in honore a Christo habiti fuerint. 


ηρίθµηται’ ( [8] παρὰ vip διχάξουσιν, οὐχ ἀπὸ της 
ἐχθάσεως (19) τοῦ πάθους, ἀλλὰ παρ) αἱρέσεως τοῦ 
πόθον χρίνεται τὸ μαρτύριο») Ἁλλ' ὁ μὲν τοῦ θανά- 
του τρόπος τοιοῦτος ἣν, τοῖς διὰ θανάτου τὴν ἀθάνατον 
μνήμην xaX ταῖς Ἐχχλησίαις χαρισαµένοις. Ἔπρεπε 
δὲ ὡς ἀληθῶς ἐπὶ τὸ αὐτὸ τῶν προειρηµένων ἀνδρῶν 
τὰς µνῆμας ἐπιτελεῖσθαι, οὗ µόνον διὰ τὸ σύμφωνο 
τῆς εὐσεθείας, ἀλλὰ xal διὰ τὸ ὁμότιμον τῆς ἀξίας. 
Οὗτοι γὰρ μόνοι τῷ Κυρίῳ πάντοτε συσχολάζοντες, 
xaX ἐξαίρετον ὥσπερ παρὰ τοὺς λοιποὺς τῶν ἁποστή- 
λων χώραν ἔχοντες. καὶ παῤῥησίαν, οὗ κατὰ τὴν τῆς 
ἀνθρωπίνης φιλίας πρόσληψιν, ἀλλὰ κατὰ θεῖχὴν ἆλη- 
θείας ἐπίχρισιν. 


fli etenim soli cum Christo ubique versati sent, 8€ 


preterea tum. agendi loquendique libertatem, tum eminentiorem quodammodo pre czteris apostolis 
locum obtinuere, non humanz amicitiz ratione, sed divino judicio ad id dignitatis evecti. 


Ipsos itaque solos a Domino, dum przcipua mi- B 


racula patravit, tanquam fidelissimos et veracis- 
simos geslerum testes secum  assumptos fuisse 
comperimus. lloc sane factum fuit in visione mou- 
tis!^. Soli enim ibi Petrus, Jacobus, el Joannes 
aderant, cum corpus suum trans(ormans Doni- 
nus, in gloriosam ac splendidiorem divinitatem 
transmutavit, et Moyse, atque Elia sibi adstantibus, 
lucisque nebula obumbrante, eximiam i^am zterni 
regni imaginem ostendit. Hoc etiam factum est, 
dum Jairi filiam a mortuis suscitavit !*: tunc 
enim hos tantum miraculi illius spectatores ha- 
buit. Quin et sub ipsum passionis tempus, ne in 
singulis quibusque narrandis diutius morer, eos- 
dem viros secum assumpsit, eisque tanquam fide- 
libus constantissimisque discipulis non est veritus 
dicere, Nunc anima mea turbata est **. I1:c autem 
a nobis dicta sunt, non ut cxteris apostolis detra- 
hamus, sed in eorum virtutis testimonium, quo- 
rum hodie memoriam celebramus ; et. ut verius 
dicam in communem quoque apostolorum omnium 
laudem : nam de sanctorum excellentia, deque 
eorum sanctimonie gradibus quidpiam statuere, 
humanz cognitionis non est, sed judicii divini. Nos 


autem qui digni facti sumus, ut tot lantorumque. 


virorum memorie communicemus, gratias ipsis 
agere necesse est, non quantas debemus, hoc enim 
fieri nequit, sed quantas possumus; nam et hoc 
acceptum est. Siquidem sancti hos a nobis hono- 
res exposcunt, non ut quid commodi nostris e 
laudibus sibi aecedat, sed ut nos ex hac commu- 


" Ephes. v, 25. '* Matth. xvii, 1 sqq. 


(17) Etsi. nullum scriptorem legerim, qui Joan- 
nem apostolum in ferventis aqux: dolium immis- 
$um fuisse narraverit; nihilominus id aperte, ni 
fallor, colligitur ex corrupto isto Vaticani codicis 
loco, qui commodiorem nullum sensum recipere 
posse videtur, et fortasse ita restituendus est, ut 
egamus, ζεόμενον, vel χαιόµενον εἰς ὕδωρ τούτου 
πέρας βίου ἔχειν" vel λαθεῖν, χεχριµένος, lioc. est, 
Et ferventi in aqua, ut mortalem hanc vitam termi- 
naret , tyranni decreto. jussus, in. murtyrum choris 


'? Marc. v, 57. 


"Eott γοῦν-εὑρεῖν ἓν ταῖς μεγίστοις τῶν θαυμάτων 
μόνους αὐτοὺς παρὰ τοῦ Κυρίνυ παραληφθέντας, ὡς 
πιστοτάτους xal ἁληθεστάτους τῶν γιγνοµένων páp- 
τυρας. τοῦτο μὲν ἐπὶ τῆς ἓν τῷ ὄρει θεωρίας (µό- 
vog γὰρ ἣν ἐχεῖ Πέτρος, xol Ἰάχωθος , καὶ Ἰωάν- 
νης, ὅτε τὸ σῶμα τὸ ξαυτοῦ μεταμορφώσας 6 Κύριος, 
εἰς ἕνδοξον xal λαμπροτέραν θεότητα µετέθαλε, 
Μωῦσέα χαὶ Ἠλίαν ἓν ἑαυτῷ (20) παραστησάµενος, 
καὶ τῇ νεφἐλῃ τοῦ φωτὺς ἐπισχιάσας., τὴν μεγάλην 
ἐχείνην εἰχόνα τῆς βασιλείας ὑπέδειξε)' τοῦτο δὲ ἐπὶ 
τῆς Ἰαείρου θυγατρὸς , fiv θανοῦσαν διήγειρε * xal 
γὰρ ἐχεῖ τούτους εἶχεν ἑπόπτας τῆς γενομένης θαν- 
µατουογίας. "Ext γε μὲν, ἵνα μὴ τὰ xa0' Exaazov 
λέγων διατρίδω , xal χατ᾽ αὐτὸν τὸν καιρὸν τοῦ σω- 
τηρίου πάθους τοὺς αὐτοὺς ἄνδρας παραλαθὼν, ἐθάῤ- 
ῥησεν εἰπεῖν , ὡς πιστοῖς ἀνδράσι καὶ βεθαιοτάτοις᾽ 
NUv ἡ ψυχή µου τετάρακται. Ταῦτα δὲ ἡμῖν εἴ- 
"pntat, οὐχ εἰς καθαίρεσιν τῶν λοιπῶν ἀποστόλων, 
ἀλλ) εἰς μαρτύριον τῆς τῶν μνημονενοµένων ἀρετης 
εἰ δὲ δεῖ φιλαλήθως εἰπεῖν, χαὶ εἰς xowby τῶν ἆπο- 
στόλων ἐγχώμιον * τὸ γὰρ ὑπεροχὰς χαὶ ἐπιθάσεις iv 
ποῖς ἁγίοις ὀρίζεσθαι , οὐχ ἀνθρωπίνης ἂν T) δοχιµα- 
alae, ἀλλ ἐπικρίσεως χαὶ ἀληθείας θεοῦ. 'Ἡμᾶς ὃ 
µνήµαις τοιούτων xal τηλικούτων ἀνδρῶν χοινωνεῖν 
ἀξιωθέντας, εὐχαριστεῖν ἀναγχαῖον , οὐχ ὅσον ὀφεί- 
λομεν, τοῦτο γὰρ ἀδύνατον, ἀλλ ὅσον ἰσχύομεν, 
τοῦτο γὰρ εὐαπόδεχτον. ᾿Απαιτοῦσι δὲ ταύτας οἱ 
ἅγιοι παρ) ἡμῶν τὰς τιμὰς , οὐχ ἵνα τι χερδάνωσυ 
εὐφημούμενοι, ἀλλ ἵνα ἡμεῖς χοινωνῄσωμεν εὗερ' 
γετούµενοι. Ἐχεῖνο δὲ πάλιν οὐδένα τῶν εὐσεδῶν 
ἀγνοεῖν οἴομαι, ὡς οὗ µόνον Πέτρου , xai Ἰακώδου, 


*? Joan. xii, 27. 


annumeralur. Sed de hac conjectura nostra erwi- 
torum judicium esto. 

(18) Qua seinicirculis comprehendusrtur, desunt 
in posteriori hujus orationis editione, quam unus 
idemque Vaticanus codex exhibet. 

(19) lta corrigendum censeo Vaticanum codi- 
cem, in quo, manifesto librarii errore, perperaui 
scribitur, οὐχ ἀποτίσει ἐκ βάσεως. 

(20) Alia hujus orationis editio, qua in fine Va- 
ticani codicis exstat, habct ἐν αὑτῷ. 


Τον 
xa Ἰωάννου, ἀλλὰ xal πάσης ὁμοῦ τῆς ἁποστολι 
ἁρμονίας τὰς µνείας ἐπιτελοῦμεν. El γὰρ κατὰ τὴν 
τῶν δογμάτων ἀλήθειαν, μελῶν τάξιν ἐπέχοντες, ἑνὸς 
σώματος ἀποπληροῦσι σχῆμα , δηλονότι δοξαζομένου 
pov (21) µέρους ἑνὸς, ὥς φησιν ὁ Απόστολος, Συν- 
δοξάξεται πάντα τὰ µέλη, καὶ μάλιστα ἐπ' ἐχε[- 
νων τῶν µακαρίων xal τελειοτάτων ἀνδρῶν, οἷς 
πάντα συμφωνεῖ πρὸς ἀλήθειαν, xal ὁ τρόπος ὁμό- 
Ὕνωμος, xal fj πίστις ὀμόδοξος, xal ὡς κοινὰ τὰ 
τῆς εὐσεδείας πλεονεχτήµατα τούτων , χοινὰ xal τὰ 
παρὰ τῆς ἀληθείας σεµνολογήµατα. Τίς δὰ οὐχ ἂν 
εὐλόγως ἡσθείη, xxl αὐτοῦ τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
πληρωθείη , ἀποστολιχῷ χορῷ κοινωνεῖν ἠξιωμένος, 
τῷ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην πρὸς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς 
ἀληθείας ὁδηγήσαντι, τῷ χατὰ πάσης τῆς οἰκουμέ- 


νης ἁπλώσαντι τὰ τῆς εὐσεδείας δίχτυα, χαὶ παντα- D 


XoU πήξαντι τὰ τῆς ἀληθείας θήρατρα, ἵνα συλλαθό- 
μενοι πᾶσαν ὁμοῦ τὴν ἀνθρωπότητα, τὴν ὑπὸ τῆς 
καχίας Ἱγριωμένην προσαγάγωσι τῷ ἐξημεροῦντι 
καὶ σώζοντι;, Εἰς πᾶσαν γοῦν τὴν γῆν ἐξη.10εν ὁ 
φὀόγγος αὐτῶν. Οἱ θεμέλιο: τῆς Ἐχκλησίας, ol 
στύλοι xai τὰ ἑδραιώματα τῆς ἀληθείας, οὗτοί εἰσιν a! 
ἀένναοι πηγαὶ τοῦ σωτηρίου, al πολὺ, καὶ πλούσιον, 
xai θεοειδὲς νᾶμα τὸ τῆς διδασχαλίας προχέουσιν. 
"Exi τούτους ἡμᾶς καὶ ἡ προφητιχὴ παραπέμπει 
φωνὴ , λέγουσα". Ἀγτήσατε ὕδωρ μετ) εὐφροσύ- 
ης ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ Σώτηρίου. 

fluunt. Ad hosce nos ire jubet propheta cum 
Salvatoris **. 


ALTERA LAUDATIO S. STEPHANI. 


inquit, Haurietis aquam 


75 


χῆς Α nionebeneficiis prosequantur. Porro neminem pium 


ignorare arbitror, nos hac die non solum Petri, 
Jacobi et Joannis, sed et omnium simul apostolo- 
rum memoriam celebrare. Si enim quod ad do- 
gmatum veritatem attinet, membrorum instar dis- 
positi, unius corporis formam exprimunt, οἱ, si 
unum membrum gloriatur, ut ait Apostolus **, omuia 
simul membra gloriantur, id utique in beatis quo- 
que illis atque sanctissimis viris przcipue locui 
babet, in quibus cuncta cum veritate concordant, 
morum nempe similitudo, et in una eademque fide 
mira consensio ; et quemadmodum communia sunt 
eorum egregia pro pietate gesta, ita et communes 
sunt, qui ipsis ob verz fidei predicationem imper- 
tiuntur honores. Ecquis letitia non merito per- 
fundetur et Spiritus sancti gaudio plenus non 
exsultabit, dum se dignatum cogitat apostolorum 
choro communicare, qui orbem totum ad veritatis 
cognitionem perduxere, qui per totum terrarum 
orbem pietatis retia explicarunt, et ubicunque lo- 
corum veritatis fixere venabula, ut omne simul 
humanum genus malitia efferatum, ad eum qui 
mansuelfacit illud atque salvat, adducerent : In 
omnem ilaque terram exivit sonus eorum **. Ili sunt 
Ecclesie fundamenta, et veritatis columnz atque 
fuleimenta. Hi sunt perennes salutis fontes, e 
quibus abundantissimi diving doctrinz latices pro- 
cum gaudio de [ontibus 


Μνημονεύεται Πέτρος ἡ χεφαλὴ τῶν ἀποστόλων,ς —Celebratur Petri memoria, qui apostolorum est 


xai συνδοξάζεται μὲν αὐτῷ τὰ λοιπὰ µέλη τῆς Ἐκ- 
Χλησίας * ἐπιστηρίζεται δὲ d Ἐχχλησία τοῦ θεοῦ. 
Οὗτος váp ἐστι χατὰ τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ παρὰ τοῦ 
Κυρίου δωρεὰν fj ἁῤῥαγῆς χαὶ ὀχυρωτάτη πέτρα, 
ἐφ᾽ fjv τὴν Ἐχχλησίαν ὁ Σωτὴρ ᾠχοδόμησε. Μνημο- 
νεύεται πάλιν Ἰάκωθος xai Ἰωάννης, xal ὡς υἱοὶ 
βροντῆς ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος προσαγορευόµενοι, πάσαᾳς 
ἑαυτοῖς τὰς ὀμθροτόχους νεφέλας συνεπιφέρονται" 
ῥηγνυμένης γὰρ τῆς βροντῆς, ἀνάγχη χα) τὰς νε- 
φέλας συναθροίζεσθαι. Νεφέλας μὲν οὖν τοὺς ἀπο- 
οτολιχοὺς xal προφητιχοὺς λόγους ὑποληπτέον, ὧν 
€l xai διάφοροι τοῦ χηρύγματος οἱ χρόνοι, ἀλλὰ σύμ- 
Φωνοι τῆς εὐσεθείας οἱ νόμοι. ἐξ ἑνὸς γὰρ αὗτοῖς 
xai τοῦ αὑτοῦ πνεύματος ὥρμηται τὰ χαρίσματα. 
᾽λλλὰ τί τοῖς ἁἀδυνάτοις ἐπεξιένα: τολμᾷν, χαὶ τῆς 
ἁποστολιχῆς ἀρετῆς ἑπαξίως πειρᾶσθαι μνημονεύειν, 
O90 πρὸς Σίμωνα ἡμῖν , τὸν ἀπὸ τῆς ἀλείας γνωριζό- 
µενον, ἡ τῶν ἑπαίνων φιλοτιµία, ἀλλὰ πρὸς τὴν Excl- 
νου πίστιν τὴν στερεὰν, χαὶ πάσης ὁμοῦ τῆς Ἐκχλη. 
σἷας *b στήριγμα. 006b πάλιν πρὸς τοὺς υἱοὺς Ze- 
6εδαίου τὸν λόγον ἔχομεν , ἀλλὰ πρὸς τοὺς Boavep- 
γεῖς, τοὺς ἑρμηνευομένους, υἱοὺς βροντῆς. Ποῦ νῦν 
Φανῄσεται ἡ βραχυτάτη τοῦ λόγου quvh , τοσαύτης 
χαὶ τηλικαύτης βροντῆς τὰς πάντων ἀχοὰς περι- 


ηχούσης; Οὐχοῦν αὐτὸ touto µόνον τὴν πρὸς τοὺς ^ 


ὁγίους εὐγνωμοσύνην ἁποπληρῶσαι σπεύσαντες, ἐπὶ 
*! [ Cor. xu, 26. 
(31) Delendum hic videtur pronomen pov. 


** Psal. xvui, 5. 


15 [s32, xin, 3. 


caput, et una quidem cuin ipso catera Ecclesiz 
membra glorificantur; Dei vero Ecclesia in ipso 
solidatur. Hic enim, juxta przrogativam sibi a 
Domino concessam, firma οἱ solidissima petra est, 
super quam Salvator Ecclesiam zdificavit. Memo- 
ria denique celebratur Jacobi, et Joannis, et ut 
filii tonitrui, quemadmodum eos Dominus appel- 
lavit, omnes secum imbriferas nubes trahunt; 
tonitru enim aerem rumpente, necesse est nubes 
congregari. Nubes itaque apostolicos, et prophe- 
ticos sermones significare censendum est, quorum 
etsi preconii diversa sunt tempora, concordes ta- 
men, ac plane similes pietalis sunt leges, cum ex 
uno eodemque spiritu ipsis charismata promana- 


D rint. Sed quid opus nobis est ea, qux explicari 
*nequeunl, audacter prosequi, atque eniti ut di- 


gnam apostolica virtute commemorationem facia- 
mus? Non ad Simonem piscatione notum nostra- 
rum laudum studia pertinent; sed ad firmam 
ejusdem fidem, et totius simul Ecclesize firmamen- 
tum. Nec rursus Zebed:i filios alloquimur; sed 
Boanerges, quod interpretatum sonat, tonitrui fi- 
lios. Qualem nam exilis noster sermo sonurm edet, 
dum tale tantumque tonitru omnium aures cir- 
cumsonat? Quapropter quantumvis nostrum erga 
sanctos studium ac bonam nostram erga illos vo- 


55 


5. GREGORII NYSSENI 


T6 


luntatem. explere, ea saltem ratione magnopere Α thv ἀχίνδυνον σιωπἣν χαταφεύγομέεν ἐχεῖνο xaux 


 cuperemus, ad silentium tamen periculi expers con- 
fugimus, quippe qui optime novimus, nos tum de- 
mum dignos fore, qui sanctorum memorie com- 
municemus, si eorum virtutes imitemur atque 
semulemur ; 1ου ipsorum gesta sermonibus cele- 
brantes, sed eorum mores ita animo complecten- 
tes, ut eos clabi nunquam, ac excidere patiamur. 
Nos enim veros eorum discipulos esse non festa 
inconsiderate et pro consuetudine celebrata; sed 
religiosa pietas, eadeinque vivendi ratio, et morunt 
similitudo demonstrabit. Veneraris martyrum me- 
morias, eorumdem quoque propositum venerare : 
tunc nanue sanctorum memoriis vere commu- 
nicamus, cum eorum vite instituta sectamur. Non 
enim illis solis illuminatio scienti: claritatis Evan- 
gelii Jesu Christi refulsit **. Non illis tantummodo 
gratiam largitus est Deus : precepta commuuia 
sunt, communis quoque lex morum ; unus esl, 


εἰδότες, ὡς ἑνὶ τούτῳ (22) ταῖς µνείαις τῶν ἁγίων 
κοινωνεῖν ἀξιούμεθα, ἓν τῷ τὰς ἑχείνων ἀρετὰς µι- 
μεῖσθαι xaX ζηλοῦν' οὖκ ἓν τῷ λόγῳ περιφέροντες 
αὐτῶν τὸν βίον, ἀλλ᾽ ἐν τῇ γνώμῃ διασώζοντες αὐτῶν 
τὸν τρόπον. ᾽Αποδείξει γὰρ ἡμᾶς ἐχείνων Ὑνησίους 
μαθητὰς, οὐ συνήθεια μετὰ ἁλογίας, à)" εὐσέδεια 
μετὰ εὐλαθείας, xaV ὁ βίος ὀμόδοξος, xal ὁ τρόπος 
ὁμόζηλος. Τιμᾷς μαρτύρων τὴν μνήμην; τίμησαι 
xai τὴν γνώµην’ χοινωνία γὰρ τῆς µνήµης dj συµ- 
φωνία τῆς γνώμης. Mi, γὰρ ἐχείνοις µόνοις ἐπέλαμ- 
εν ὁ φωτισμὸς τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ Εὐαγγε- 
λίου τοῦ Χριστοῦ: μὴ γὰρ ἑχείνοις µόνοις ἡ χάρις 
ἑξαπεστάλη; Αἱ ἐντολαὶ χοιναὶ, ὁ τρόπος xot, ες 
6 τῶν πόνων ἀγωνοθέτης, ἓν τὸ βραθεῖον τῆς às. 


B ocíaz, οὗ γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἀξιωθῆναε, εὐχαῖς 


xai πρεαθείαις τῶν µνηµονευθέντων ἁγίων , χάριτι 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ fj δόξα καὶ τὸ 
κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 


qui certantibus laborum pramia distribuit, unum veritatis premium, cujus faxit Deus, ut nos om- 
nes digni efficiamur, precibus et intercessionibus sanctorum, quorum memoriam celebramus, et 
gratia Domini nostri Jesu Christi, cui gloria et potentia in szcula seculorum. Amen. 


** [I Cor. 1v, 4, 6. 


(22) In alia hujus orationis editione, qux& habetur in fine Vaticani codicis legilur, ὡς ÉX τούτων. 





ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ 


ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


EIX£ TON METCAN ΜΑΡΤΥΡΑ ΟΘΟΒΟΔΟΩΡΟΝ. 


EJUSDEM 


ORATIO LAUDATORIA 


SANCTI AC MAGNI MARTYRIS THEODORT. 


Eodem Sifano interprete. 


Vos, qui populus Christi, qui grex sanctus ac 60 


regale estis sacerdotium, qui undique et ex urbibus 
οἱ ex agris catervatim confluxistis, unde signo iti- 
neris accepto ad hunc sacrum locum venistis? Quis 
vobis huc veniendi adeo seriam ac quasi przstitu- 
tam necessitatem imposuit? Hocque tempore hie- 
mis, quo et a bello quies est, θἱ miles armaturam 
amovet, et nauta gubernaculum supra fumum ponit, 
et agricola aratores boves in praesepio curans quie- 
Scit? An palam est, quod sanctus martyr ex mili- 
taribus ordinibus tuba cecinit, et multos ex diversis 
Tcgionilus excitatos ad suz requietis locum ac se- 
dem vocavit, non ad bellicum instruens apparatuu, 


Ὑμεῖς ὁ τοῦ Χριστοῦ λαὸς, ἡ ἁγία ποίµνη, τὸ 
βασίλειον ἱεράτευμα , οἱ πανταχόθεν ἁστικοί τε xal 
χωριτιχοὶ συῤῥεύσαντες δῆμοι, πὀθεν λαθόντες οὸ 
σύνθημα τῆς ὁδοῦ, πρὸς τὸν ἱερὸν τοῦτον ἑδημαγωγή- 
θητε τόπην; Τίς ὑμῖν τῆς ἑνθάδε σπουδαίαν οὕτω xel 
ἐμπρόθεσμον ἀνάγχην ἐπέθηχεν; xai ταῦτα (pg 
χειμῶνος, ἠνίχα καὶ πόλεμος ἠρεμεῖ, xal στρατό» 
της thv πανοπλίαν ἀποσχευάζεται, χαὶ πλωτὴρ ὑπὶρ 
χαπνοῦ τίθησι τὸ πηδάλιον, xal Υγεωγρὸς ἡσνχάζει 
τοὺς ἁροτῆρας βοῦς θεραπεύων ἐπὶ τῆς φάτνης, "H 
πρόδηλον, ὡς ἐσάλπισε μὲν ix τῶν στρατιωτιχῶν 
καταλόγων ὁ ἅγιος μάρτυς ΄ χινῄσας δὲ πολλοὺς bx 
διαφόρων πατρίδων πρὸς τῆν οἰχείαν ἀνάπαυσιν xal 


751 


DE S. THEODORO MARTYRE. 


758 


ἑστίαν ἐκάλεσεν, οὐχ elc πολεμιχὴν εὐτρεπίζων πα- A sed ad dulcem 86 maxime Christianos utique de- 


ρασχευὴν, ἀλλά πρὸς την γλυχεῖαν xaX μάλιστα δη 
Χριστιανιᾶς πρέπουσαν συνάγων εἰρήνην; Οὗτος γὰρ, 
ὡς πιστεύοµεν, xal τοῦ παρελθόντος ἐνιαυτοῦ τὴν 
βαρθαριχἠν ζάλην ἑἐχοίμισε, χαὶ τὸν φριχώδη τῶν 
ἀγρίων Σχυθῶν ἕστησε πόλεμον, δεινὸν αὐτοῖς ἐπισεί- 
σας καὶ φοθερὸν Ίδη βλεπομένοις χαὶ πλησιάσασιν, 
οὗ κράνος τρίλοφον, οὐδὲ ξίφος εὖ τεθηγµένον, xal 
£95; τὸν Ίλιον ἀποστίλθον , ἁλλὰ τὸν ἀλεξίχαχον xal 
παντοδύναμον σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, ὑπὲρ οὗ καὶ αὖ- 
tbc παθὼν, τὴν δύξαν ταύτην ἑχτήσατο. Ka pot λοι- 
σὺν τὸν νοῦν ἐπιστήσαντες διασχέφασθε , οἱ τῆς xa- 
(aps ταύτης θρησχείας ὑπηρέται xa φιλομάρτυρὲς, 
ἡλίχον χρΏμα δίχανος, καὶ ὅσων ἀξιοῦται τῶν &pot- 
6ῶν (τῶν ἑγχοσμίων τε, λέγω, xal τῶν παρ᾽ ἡμῖν" 


centem pacem cogens? llic enim, ul credimus, 
etiam anno preterito barbaricam tempestatem se- 
davit, et horrendum ferorum et immanium Scytha- 
rum bellum inhibuit atque repressit, terribilem 
atque formidabilem illis jaw visis et appropin- 
quantibus obvibrans non galeam trinis cristis et 
conis insignem, neque gladium bene acutuin et ad 
solem resplendentem, sed malorum propulsatricem 
et omnipotentem crucem Cliristi, pro qua οἱ ipse 
mortem perpessus hanc gloriam acquisivit. Ac 
mibi deinceps animum attendentes considerate, qui 
hujus puri cultus ministri ac martyrum studiosi 
estis, quanta res sit justus, quamque multas con- 
sequatur remunerationes (de iis loquor remunera- 


τῶν γὰρ ἁἀοράτων οὐδεὶς ἱχανὸς λογίσασθαι τὴν µε- B tionibus, quae in »Ynundo, et apud nos przstantur : 


γαλοπρέπειαν) * xat διορίσαντες τὸν τῆς εὐσεθείας 
χαρπὸὺν, ζηλώσατε τῶν οὕτω προτιµωµένων τὴν γνώ- 
µην. Ἐπιθυμήσατε δὲ τῶν γερῶν ἃ Χριστὸς πρὸς 
ἀξίαν διανέμει τοῖς ἀθληταῖς. Καὶ τέως, εἰ δοχεῖ, τῆς 
ἁπολαύσεως τῶν µελλόντων ἀγαθῶν σχολαζούσης, ἣν 
ἐλπὶς ἀγαθὴ ταμιεύεται τοῖς διχκαίοις, fivixa ἂν ὁ 
τῶν ἡμετέρων βίων διχαστὴς ἐπιφοιτὴσῃ , τὴν παρ- 
οὔσαν ἴδωμεν τῶν ἁγίων χατάστασιν, ὅπως χαλλίστη 
ἑστὶ χαὶ μεγαλοπρεπής. Ἑυχῆ μὲν γὰρ ἀνελθοῦσα 
περὶ τὸν ἴδιον κλῆρον ἐμφιλοχωρεὶῖ , xal ἁσωμάτως 
φοῖς ὁμοίοις συνδιαιτᾶται΄ σῶμα δὲ τὸ σεμνὸν χαὶ 
ἀχηλίδωτον ἐχείνης ὄργανον , οὐδαμοῦ τοῖς ἰδίοις πά- 
θ2σι βλάψαν τῆς ἑνοιχησάσης τὴν ἀφθαρσίαν, μετὰ 
Toe τιμῆς xai θεραπείας περισταλὲν, σεμνῶς iv 
ἱερῷ τότῳ χατάχειται, ὥσπερ τι χειμήλιον πολυτί- 
ἄητον τῷ χαιρῷ τῆς παλιγγενεσίας τηρούµενον, πολὺ 
*b ἀσύγχριτον ἔχον πρὸς τὰ ἄλλα τῶν σωμάτων , ἃ 
χοινῷ xai τῷ τυχόντι διελύθη θανάτῳ, xal ταῦτα ἐν 
ἐμοίᾳ Όλῃ τῆς φύσεως. Τὰ μὲν γὰρ ἅλλα τῶν λειφά- 
νων, xat βδελυχτὰ τοῖς πολλοῖς ἐστι, xal οὐδεὶς ἡδέως 
παρέρχεται τάφον, 7) καὶ ἀνεφγότι τυχὼν ἐκ τοῦ πα- 
ραδόξον , ἐπιθαλὼν δὲ τὴν ὄψιν τῇ ἁμορφίᾳ τῶν ἐγ:- 
χειµένων, πάσης ἀηδίας πληρωθςὶς, xat βαρέα χατα- 
στενάξας τὴς ἀνθρωπότητος παρατρέχει. Ἐλθὼν δὲ 
£i; τι χωρίον ὅμοιον τούτῳ, ἕνθα σήµερον ὁ ἡμέτερος 
σύλλογος, ὅπου μνήμη διχαίου xai ἅγιον λείγανον" 
πρῶτον μὲν τῇ µεγαλοπρεπείᾳ τῶν ὁρωμένων dvy- 
αγωχεῖται , οἶχον βλέπων ὡς θεοῦ vaby, ἐξησχημένον 
λαμπρῶς τῷ µεγέθει τῆς οἰχοδομῆς, xal τῷ τῆς 
ἐπιχοσμήσεως xí), ἔνθα xai τέχτων εἰς ζώων 
φαντασίαν τὸ ξύλον ἑμόρφωσε, χαὶ λιθοξόος εἰς àp- 
γύρου λειότητα τὰς πλάχας ἀπέξεσεν. Ἐπέχρωσς ὃὲ 
καὶ ζωγράφος τὰ ἄνθη τῆς τέχνης ἓν εἰχόνι δ.αγρα- 
φάμενος , τὰς ἀριστείας τοῦ μάρτυρος, τὰς ἑνστά- 
σεις, τὰς ἀλγηδόνας , τὰς θηριώδεις τῶν τυράννων 
μορφᾶς , τὰς ἑπηρείας, τὴν φλογοτρόφον ἑχείνην κά» 
grvov , τὸν µαχαριωτάτην τελείωσιν τοῦ ἀθλητοῦ, 
τοῦ ἀγωνοθέτου Χριστου τῆς ἀνθρωπίνης μορφῆς τὸ 
ἐχτύπωμα , πάντα ἡμῶν ὡς ἓν βιθλίῳ co γλωττο- 
φόρῳ διὰ χρωμάτων τεχνουργησάµενος , σαφῶς δι- 
ηγόρευσε τοὺς ἀγῶνας τοῦ μάρτυρος, xaX ὡς λειμῶνα 
λαμπρὸν τὸν νεὼν κατηγλάϊσεν * olós γὰρ xal γραφὴ 
ειωπῶσα Ey τοἰχῳ λαλεῖν , χαὶ τὰ μέγιστα ὠφελεῖν 


nam earum, quae visum elfugiunt, magnificentiae 
nemo salis idoneus zstimator est), et cognito pie- 
tatis fructu, imitamini consilium, οἱ aspirate ad 
animum et voluntatem eorum, qui ita pre ceteris 
bonorantur, atque concupiscite et affectate ea prz- 
mia, qux» Christus athletis pro merito cujusque 
distribuit. Atque in presentia si placet, cessante 
futurorum bonorum (íructu, quem bona spes justis 
in illud rejicit tempus, quo rerum in vita nostra 
actarum judex advenerit: przsentem sanctorum 
statum inspiciamus, quam praclarus magnificus- 
que sit. Nam anima quidem ex quo sublimis abiit, 
in suo loco 3cquiescit, et corpore soluta cum sui 
similibus una vivit; corpus vero venerandum οί 


€ immaculatum illius instrumentum, quod suis vitiis 


et affectibus illius inhabitantis incorruptibilitatem 
non lzsit, cum multo honore et cultu compositum 
atque ornatum in augusto sacroque loco situm esl : 
quod veluti res chara magnique zstimata atque 
recondita in tempus regenerationis reservatur, mul- 
tis singularibus et eximiis rebus praeditum, propter 
quas ad alia corpora, συ communi ac vulgari 
morte dissoluta sunt, ne comparandum quidem est, 
idque in simili materia naturze. Nam caeterze quidem 
reliquie etiam abominabiles plerisque sunt; ac 
nemo lubenter sepulcrum praterit, aut si ex in- 
epinato apertum ostendit, deformitate nimirum 
earum rerum qua inibi jacent, faciem operiens 
omui injucunditate repletus, et humans nature 
conditioni graviter ingemiscens praztercurrit. Quod 
si venerit ad aliquem locum similem huic, ubi ho- 
die noster conventus habetur, ubi memoria justi, 
sancteque reliquis sunt : primum quidem earum 
rerum magnilicentia, quas videt, oblectatur, duin 
zJem ut templum Dei et magnitudine structura, 
et adjecti ornatus decore splendide elaboratum 
intuetur, ubi et faber in animalium figuram lignum 
formavit, et latomus ad argenti levitatem crustas 
lapideas expolivit. Induxit autem etiam pictor 
flores artis iu. imagine depictos, fortia facta mar- 
tyris, repugnanlias, cruciatus, efferatas οἱ imma- 
nes tyrannorum formas, impetus violentos, flam- 
meum illum fornacem, beatissimam consumma- 


159 


S. GREGORII NYSSEN 


340 


tionem atbletae, certaminum presidis Christi hu- A xató τῶν φηφίδων σννθέτης , ἱστομίας ἄξιον ἐποίτ,σε 


mang form: effigiem, omnia nobis tanquam in li- 


broquodam, qui linguarum interpretationes contineat, 


τὸ πατούμµενον ἔδαφος. 
coloribus artificiose depingens, certamina 


atque labores martyris nobis expressit, ac tanquam pratum am«enum et floridum templum exornavit; 


solet enim etiam pictura tacens in pariete loqui, maximeque prodesse; lapillorum item coneinnator 
historiz par opus in pavimento, quod pedibus calcatur, effecit. 


Mis igitur arte elaboratis operibus qui sensui 
exposita sunt, ubi oculos oblectavit, cupit deinceps 
etian ipsi conditorio appropinquare, sanctificatio- 
nem ac benedictionem, — contrectationem — ejus 
esse credens. Quod si quis etiam pulverem, 
quo conditorium, ubi martyris corpus quie- 
scit, obsitum est, auferre permittat, pro munere 
, pulvis accipitur, ac tanquam res magni pretii con- 
denda terra colligitur. Nam ipsas attingere reli- 
quias, si quando aliqua ejusmodi prospera fortuna 
contingat, ut id facere liceat, quam id sil. multum 
desideraudum et optandum, ac summarum precum 
donum, sciunt experti, et ejus desiderii compotes fa- 
cli. Quasi corpus enim per se vivens eL florens, qui 
intuentur, amplectuntur, oculis, ori, auribus, omni- 
bus sensuum instrumentis adhibentes, deinde oflicii 
et affectionis laerymas martyri, quasi integer esset 
et appareret, superfundentes, ut pro ipsis depre- 
cator intercedat, supplices preces offerunt tanquam 
satellitem Dei orantes, quasi accipientem donacum 
velit, invocantes. Ex his omnibus, o popule pie, 
discite, quod pretiosa ac honorata coram Domino 
sit mors sanctorum ejus. Nau unum quidem ct idem 
corpus omnium hominum est, ex uua inassa con- 
flatum : verum id, quod simplici morte dissolutum 
est, ut res quelibet vilis projicitur. At quod mar- 
tyrii affectione gratiosum effectum est, ita est ama- 
bile, jucundum, et a multis desideratum et. expe- 
titum, ut. supcrior oratio demonstravit. Quocirca 
propter ea, quz 3pparent, iis, quze visum effugiunt, 
propter experimentum earum rerum, qua in mundo 
visuntur, futurarum rerum promissioni credamus. 
Nam multi qui ventrem el vanam gloriam, et has 
mundanas paleas omnibus rebus anteferunt, nihil 
putant esse futurum : sed. cum vitze fine terminari 
omnia arbitrantur. Verum qui ita sentis, ος par- 
vis magna disce : ex umbris principales formas, 
quales ez sint intellige. Cui regum talis honor 
liabetur ? Quis ex iis, qui supra modum inter ho- 
inines excellere visi sunt, tali memoria celebratur ? 
Quis imperatorum qti urbes munitas ceperunt, 
nationes innumeras subegerunt, adeo decantatus et 
fama celebratus est, ut hic miles pauper, modo 
conscriptus el tyro: quem Paulus armavit, quem 


Καὶ τοῖς αἱσθητοῖς οὕτω φιλοτεχνήμασιν ἕνευπα- 
θήσας τὴν ὄψιν, ἐπιθυμεῖ λοιπὺν xal αὐτῃ πλησιάσαι 
τῇ θήκῃ' ἁγιασμὸν xaV εὐλογίαν τὴν ἑπαφὴν εἶναι 
πιστεύων. E! δὲ xal χόνιν τις δοίη φἑρειν τὴν ἐπι- 
χειμένην τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς ἀναπαύσεως, δῶρον ὁ 
χοῦς λαµθάνεται, καὶ ὡς χειμήλιον dj Υη θησαυρί- 
(stat, Τὸ γὰρ αὐτοῦ τοῦ λειψάνου προσάψαόθαι , εἴ 
ποτέ τις ἐπιτυχία τοιαύτη παράσχοι τὴν ἐξουσίαν, 
ὅπως ἐστὶ πολυπόθητον, xal εὐχῆς τῆς ἀνωτάτω τὸ 


B δῶρον , ἴσασιν οἱ πεπειραµἐένοι, xal τῆς τοιαύτης 


ἐπιθυμίας ἐμφορηθέντες. Ὡς copa γὰρ αὐτὸ ζῶν 
χα) ἀνθοῦν οἱ βλέποντες χατασπάζονται, τοῖς ὁκ- 
θαλμοῖς, τῷ στόµατι, ταῖς ἀχοαῖς, πάσαις προσ- 
άγοντες ταῖς αἱσθῆσεσιν, εἶτα τὸ τῆς εὐλαθείας xol 
τὸ τοῦ πάθους ἐπιχέοντες δάχρνον , ὡς ὁλοχλβρῳ xal 
φαινομένῳ τῷ µάρτυρι τὶν τοῦ πρεσθεύειν ἰχεσίαν 
προσἀγουσιν, ὡς δορυφόρον τοῦ θεοῦ παρακαλοῦντες, 
ὡς λαμθάνοντα τὰς δωρεὰς ὅταν ἐθέλῃ ἐπικαλούμε- 
νοι. "Ex τούτων πάντων, ὁ εὐσεθὴς λαὺς,χατσμάθετε, 
ὅτι Τίµιος ἐναντίον Κυρίου ὁ 0dracoc τῶν color 
αὐτοῦ. "Ev μὲν γὰρ χαὶ τὸ αὐτὸ σῶμα πάντων ἀνθρώ- 
πων , ἐξ ἑνὸς φυράµατος ἔχον ttv. σύστασιν * ἀλλὰ 
τὸ μὲν ἁπλῶς ἀποθανὸν , ῥίπτεται ὡς τὸ τυχόν ΄ τὸ 
δὲ τῷ πάθει τοῦ μαρτυρίου χαριτωθὲν , οὕτως ἑἐστὶν 
ἑράσμιον καὶ ἀμφισθητήσιμον, ὡς ὁ προλαδὼν λόγος 
ἐδίδαξεν. Διὰ τοῦτο πιστεύσωμεν Éx τῶν φαινομένων 
τοῖς ἀοράτοις , ἀπὸ τῆς ἓν τῷ χόσμῳ πείρας τῇ τῶν 
µελλόντων ἐπαγγελίᾳ. Πολλοὶ γὰρ οἱ τὴν Υαστέρα. 
καὶ τὴν χενοδοξίαν , xat τὸν ἐνθάδε συῤφετὸν πάντων 
ἐπίπροσθεν ἄγοντες, οὐδὲν ἡγοῦνται τὸ μέλλον * τῷ 
τέλει δὲ τοῦ βίου συμπεραιοῦσθαι τὰ πάντα νοµίζου. 
διν. 'AXX ὁ φρονῶν οὕτως, Ex. τῶν μιχρῶν τὰ µε- 
γάλα κατάµαθε, Ex τῶν σχιῶν τὰ ἀρχέτυπα νόησον. 
Τίς τῶν βασιλέων τοιαύτην τιμᾶται τιµὴν; τίς τὸν 
καθ) ὑπερθολὴν ἓν ἀνθρώποις φανέντων τοιαύτη 
μνήμη δοξάζεται; τίς τῶν στρατηγῶν τῶν πόλεις 
τειχῆρεις ἑλόντων , xal ἔθνη δουλωσαµένων µνρία, 
οὕτως ἐστὶν ἀοίδιµος, ὡς ὁ στρατιώτης οὗτος, ὁ ri 


p "ne ὁ νεόλεχτος, ὃν Παῦλος ὤπλισεν, ὃν ἄγγελο 


πρὸς τὸν ἀγῶνα Ίλειψαν, καὶ νιχήσαντα Χριστὺς 
ἑστ«φάνωσεν ; Μᾶλλον δὲ ἐπειδὴ ἐγγὺς ἐγενόμην τῷ 
λόγῳ τῶν ἀγώνων τοῦ μάρτυρος, qéps, τὰ χοινὰ χα: 
«αλιπόντες,τὸν ἐξαίρετον τοῦ ἁγίου λόγον ποιᾗσωμεν 
φίλον γὰρ ἑχάστῳ τὸ ἴδιον. 


angeli ad certamen unxerunt, quem victorem Christus coronavit? Enimvero quoniam oratione 


prope ad certamina atque labores martyris accessi, age communibus relictis peculiarem sancli sermo- 
nem instituamus ; est enim suum cuique gratum et acceptum. 


Patria igitur preclaro ac strenuo huic viro est 
ea regio, qux ad solem spectat orientem : nam 
etiam hic, sicuti Job, ex partibus orientalibus no- 
bilis est, cumque patriam cum illo communem ha- 
beret , ejusdem imitatio morum ingeniique ei non 
defuit. Nunc vero quilibet martyr totius soli sub- 


Πατρὶς τοίνυν τῷ γενναίῳ, ἡ πρὸς Ίλιον ἀνίσχουσα 
χώρα. εὐγενῆς γὰρ xoi οὗτος χατὰ τὸν Ἰὼδ τῶν àq' 
ἡλίου ἀνατολῶν, xai τῆς πατρίδος ἐκείνῳ χοινωνῶν, 
οὖκ ἀπελείφθη τῆς τοῦ Έθους µιµῄσεως. Nuv ὃξ 
πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ ἐστὶ µάρτυς χοινὸς τῆς Og ἡλίῳ 
πολίτης * ληςφθεὶς δὲ ἐχεῖθεν πρὸς ὁτλιτιχοὺς xata- 


7l 


ΡΕ S. THEODORO MARTYRE. 


742 


λόγους, οὕτω μετὰ tou ἰδίου τάγµατος πρὸς τὴν A jecl:e regionis civis universo terrarum orbi com- 


ἡμετέραν διέθη χώραν, τῆς χειμερινῆς ἀναπαύσεως 
τοῖς στρατιώταις ἐνθάδε παρὰ τῶν χρατούντων δια- 
ταχθείστης. Πολέμου δὲ χινηθέντος ἀθρόον, οὐχ ἐξ 
ἐφόδου βαρδαριχῆς, ἀλλ’ ix νόµου Σατανικοῦ, καὶ 
δόγµατος θεοµάχου (rd, γὰρ Χριστιανὸς ἠλαύνετο 
τῷ δυσσεθεῖ γράμµατι, xat πρὸς θάνατον Ἠγετο)' τότε 
6h, τότε ὁ τριαμακάριος οὗτος, γνώριμος ὧν ἐπ᾽ εὖ- 
σεθείᾳ, καὶ τὴν πίστιν τὴν εἰς Χριστὸν πανταχοῦ 
περιφέρων, µόνον οὐχ ἐπὶ τοῦ μετώπου τὴν ὁμολο- 
[lav Ὑραφάμενος, οὐχέτι νεόλεχτος ν τὴν ἀνδρείαν, 
οὐδὲ ἄπειρος πολέμου xal μάχης ' ἀλλὰ γενναῖος τὴν 
ψυχἒν, ἰσχυρὰν ποιησάµενος πρὸς τοὺς χινδύνους 
τὴν ἕνστασιν, οὐχ ὑφειμένος, οὐ δειλιῶν, οὗ λόγον 
ἀπαῤῥησίαστον προθαλλόμενος. Ὡς γὰρ ἑχάθισε τὸ 
πονηρὺν ἐχεῖνο διχαστἠριον, ὅ τε ἡγεμὼν xal ὁ τα- 
ξίαρχος εἰς ταὺτὸ συνελθόντες, ὡς ᾿Πρώδης ποτὲ 
xaX Πιλάτος, τὸν δοῦλον τοῦ σταυρωθέντος, εἰς χρίσιν 
ὁμοίαν τοῦ Δεσπότου κατέστησαν. « Καὶ λέγε, » qnot, 
« πόθεν σοι θρασύτητος xai τόλµης ἐγγινομένης, εἰς 
τὸν βασιλιχὸν ἐξυθρίζεις νόµον, οὐχ ὑποχύπτεις δὲ 
τρέµων τοῖς τοῦ Δεσπότου προστάγµασιν, οὐδὲ προσ- 
χυνεῖς χατὰ τὸ δοχοῦν τοῖς χρατοῦσιν;» Οἱ γὰρ 
ἀμφοὶ Μαξιμιανὸν τότε τῆς βασιλείας ἡγοῦντο. Ὃς 
στεῤῥῷ τῷ posu. xal ἁκατα[π]λήκτῳ τῇ γνώµη, 
εὔστοχον τὴν ἀπόχρισιν τοῖς λεχθεῖσιν ἐπέθηχεν ’ 
€ θεοὺς μὲν οὐχ οἶδα (οὐδὲ γὰρ εἰσὶ κατὰ τὴν ἁλή- 
θειαν)' δαίμονας δὲ ὑμεῖς ἁπατεῶνας πλανᾶσθε τῇ 
τοῦ θεοῦ τιμῶντες προσηγορίᾳ΄ ἐμοὶ δὲ Geb; ὁ Χρι- 
στὸς, ὁ τοῦ Θεοῦ μονογενῆς Υἱός. Ὑπὲρ τῆς εὖσε- 
θείας τοίνυν χαὶ τῆς ὁμολογίας τῆς εἰς ἐχεῖνον, xal 
ὁ τιζρὠσχων τεµνέτω, xal ὁ µαστίζων ξαινέτω , 
xai ὁ χαίων προσαγέτω τὴν φλόγα , χαὶ ὁ ταῖς φωναῖς 
µου ταύταις ἀχθόμενος ἑδαιρέτω τὴν γλῶσσαν * καθ) 
ἕχαστον γὰρ µέλος, τὸ σῶμα τῷ κτίσαντι χρεωστεῖ 
τὴν ὑπομονήν.» ᾿Ἠττήθησαν τῶν λόγων οἱ τύραννοι" 
καὶ τὴν πρώτην προσδολὴν τοῦ ἀριστέως οὐκ Ἠνεγ- 
Χαν, νεανίσχον βλέποντες πρὸς τὸ πάθος σφριγῶντα, 
xai ὡς Ἠδύ τι πόµα τὴν τελευτὴν ἐφελχόμενον. Ὡς 
δὲ ἐχεῖνοι μιχρὸν ἐπεῖχον ἠπορημένοι, xaX βουλευό- 
µενοι τὸ πραχτέον  εἷς τις τῶν Ev τέλει στρατιώτης 
χομκὸς εἶναι οἰόμενος, ἐπιχλευάζων ὁμοῦ τὴν ἁπό- 
χρισιν τὴν τοῦ μάρτυρος, « ΄Ἔστι γὰρ,» ἔφη, « iix, 
ὦ θεόδωρε, τῷ σῷ θεῷ; xa γεννᾷ ἐχεῖνος, ὡς ἄν- 
θρωπος ἐμπαθῶς ; » — «Ἐμπαθῶς μὲν ὁ ἐμὸς, » ἔφη, 
« θεὺς οὐχ ἐγέννησεν ἀλλὰ xal Ylbv ὁμολογῶ, xat 
θεοκρεχῆ λέγω «hv Υέννησιν’ σὺ, ὦ νηπιώδη «by 
λοχισμὸν xaX ἆθλιε, οὐχ ἑἐρυθριᾷᾶς οὐδὲ ἐἑγχαλύπτῃ 
xai θἠλειαν ὁμολογῶν θεὰν, xai ὡς μητέρα δώδεχα 
παίδων τὴν αὐτὴν προσχυνῶν, πολύτοχόν τινα δαἰ- 
µονα χατὰ τοὺς λαγωοὺς f| τὰς ὕας εὐχόλως xa ἐγ- 
χυϊσχομένην xai ἀποτίχτουσαν ; » 


munis est ; sumptus autem illinc ad armatos ordi- 
nes militares, cum duces militum eos bic in hiber- 
nis collocassent, ita cum ea legione, in quam con- 
scriptus erat, ad nostram regionem transivit, Bello 
autem repente moto non ex incursione barbarorum, 
sed ex lege Satanica decretoque, quo Deus oppu- 
gnaretur (quicunque enim Christianus esset, impio 
Scripto exagitabatur, et ad morlem ducebatur), 
tune nimirum, tunc hic ter quaterque beatus Theo- 
dorus, quod insigni pietate przeditus esset, fidem- 
que in Christum ubique cireumferret, propemodum 
in fronte confessionem inscriptam gerens, non jam 
amplius virtute tyro modo eonscriptus erat, neque 
rei bellicae et puguzm rudis, sed animo strenuus, 


D fortiter sese periculis objiciens , nou remissus et 


languidus, non trepidans , non formidans et metu 
fraclus, non verbum minus liberum proferens. Ut 
enim prases et tribunus in unum convenerunt, sic- 
ut olim Herodes et Pilatus, atque consedit scele- 
stum et improbum illud concilium servum crucifixi 
simili ratione, atque Domino ejus acciderat, ad 
judicium sistunt, « Ac dic, » inquiunt, « unde tibi 
innata audacia atque temeritate, adversus legem 
imperatoris contumax es? Nec te tremens domini 
jussis submittis? Nec quemadmodum placet iis, qui 
rerum potiuntur, adoras? » Maximianus enim cum 
consorte tunc imperium tenebat. llle vultu confir- 
mato atque imperterrito animo, scitum et acutum 
dictis adjecit responsum : Deos quidem nescio 
( neque enim revera sunt ). Vos autem erratis, qui 
d:xmonas fallaces et impostores Dei appellatione 
honoratis, mihi vero Deus est Christus, Dei unigenitus 
Filius, pro pietate igitur atque confessione istius, et 
qui vulnerat, incidat : et qui verberat, laceret : 
et qui cremat, flanmam admoveat ; οἱ qui his 
vocibus meis offenditur, linguam eximat : per sin- 
gula enim membra corpus Creatori patientiam de- 
bet. Fracti sunt his verbis tyranni : ac primuin 
impetum viri fortis non sustiruerunt, adolescentem 
videntes ad passionem exsultantem , ac veluii sua- 
vem potum mortem appetentem. Ut autem illi pau- 
lispe? cunctabantur hzsitantes ac deliberantes quid 
facto opus esset : unus quidam ex iis qui ordines 


D ducebant, miles, qui sibi lepidus et urbanus esse 


videbatur, simul responsum marlyris irridens: 
« Estne, » inquit, « o Theodore, Filius tuo Deo! 
et generat ille carnis affectibus, ut homo, ob- 
noxius ? »—« Humano quidem more affectibus car- 
nis obnoxius meus, » inquit, « Deus non generavit : 
verum οἱ Filium confiteor, et nativitatem talem 
esse dico, que Deum deceat : (u vero, o miser ct 


imperite, quod ad sensum et rationem attinet , an nou erubescis, ac pudore vultum dewittis, qui etiam 
feminam Deum confiteris, e( ut matrem duodecim liberorum eamdem adoras fecundam quamdam le 
porom suum ve modo dzmona, quz facile et concipiat et partum edat? 


Οὕτως δὲ τοῦ ἁγίου διπλοῦν ἀντιστρέφαντος τῷ 
εἰδωλολάτρῃ τὸν χκαταγέλωτα, σχΏμα πλασάμενοι 
φιλανθρωπίας οἱ τύραννοι, « Ὀλίγος, » aot, » πρὸς 
διάσχεγιν ἑνδοθήτω τῷ μαινομένῳ χαιρός * Tou; κατὰ 


Cum auteni hoc modo duplicem sanctus irrísio- 
nem simulacrorum cultori reposuisset, humanitatis 
el clementia: specie facta tyranni , « Exiguum, » 
inquiunt, « ad considerandum insanienti tewpus 


«45 


S. GREGORII NYSSENI 


741 


concedatur, fortasse per otium re secum perpensa A σχολὴν δοὺς ἑαυτῷ γνώµην, µετάθηται πρὸς τὸ βέλ- 


atque deliberata mutabitur in melius. Insaniam 
enim dementes sanitatem mentis vocabant : alie- 
nationem vero mentis et vecordiam, pietatem : 
quemadmodum fit, cum ebrii suam affectionem 
sobriis objiciunt. At homo pius Christique miles 
dato sibi spatio ad forte ac virile facinus abutitur. 
Quodnam autem id fuerit, tempus est vobis cum 
letitia narratioueim accipiendi : Ei qua fabulis ce- 
lehratur, matri deorum templum erat in metropoli 
Amasea, quod illi, qui tunc errabant, inibi alicubi 
cirea ripas amnis vanitate adducti exstruxerant : 
hoc isie vir strenuus in tempore date sibi securi- 
tatis capta occasione, et. aura secunda incensuin 
concremavit, reipsa responsum , quod post de- 


ttov. ? Μανίαν γὰρ ol ἔκφρονες τὴν σιυφροσύνην Exá- 
)ouv * ἕχστασιν δὲ χαὶ παραφορὰν, τὴν εὐλάδεια» ’ 
ὥσπερ ὅταν οἱ µεθύοντες, τὸ ἴδιον πάθος τοῖς νήφου- 
σιν ὀνειδίζωσιν. "AX! ὁ εὐσεθῆς ἄνθρωπος xal τοῦ 
Χριστοῦ ατρατιώτης,εὶς ἀνδρικὴν πρᾶςιν τῇ δοθείση 
σχολῇ χατεχρήῄσατο. Ποίᾳ ταύτῃ; Καιρὸς ὑμῖν pu 
εὐφροσύνης ὑποδέξασθαι τὸ διήγημα" Tf μυθευοµένῃ 
μητρὶ τῶν θεῶν, ναὸς ἣν ἐπὶ τῆς µετροπόλεως Ἅμα- 
σείας, ὃν οἱ τότε πλανώμενοι, αὐτοῦ ToU περὶ τὰς 
ὄχθας τοῦ ποταμοῦ τῇ µαταιότητι χατεσχεύασαν. 
Τοῦτον ὁ γενναῖος, ἓν τῷ τῆς δοθείσης ἁἀδείας χαιρῷ 
ἐπιτηρήσας εὔκαιρον (pav, xal αὗραν ἐπίφορον, 
ἐμπρήσας κατέφλεξεν, ἔργῳ τοῖς ἁλιτηρίοις δοὺς τὴν 
ἀπόχρισιν, ἣν πάντως ἀνέμενον μετὰ τὴν διάσχεὀν. 


liberationem prorsus exspectabant, impiis atque B Ἐπιδήλου δὲ τοῦ πράγµατος ταχέως ἅπασι γενοµέ- 


scelestis dans. Cum ea res celeriter omnibus 
patefleret ( quippe in urbe media clarissimus 
ignis accensus erat), non occultabat audax in- 
ceptum , neque laborabat , ut hoc a se factum 
lateret, sed palam ac vehementer quidem significa- 
bat sese propter prsclarum facinus et rem bene 
gestam exsultare et efferri, atque tumultu  impio- 
rum, quo templi atque status nomine dolentes 
perturbabantur, supra modum gaudere; quin etiam 
magistratibus indicatum est, quod ipse suis manibus 
incendium fecisset : ac rursus judicium priori ter- 
ribilius, ut. niinirum etiam par erat, cum tanta 
res, que exacerbaret et irritaret eos, incidisset. 
Atque illi quidem jin judiciale tribunal ascende. 
runt : Theodorus vero in medio eorum (erat) magna 
loquendi libertate utens, in statu causam dicentis 
magistratus confidentia praeditus cum interrogare- 
tur, celeritate confessionis interrogationem ante- 
vertens. Posteaquam autem et imperterritus erat, 
et ad nibil eorum que gravia atque aspera cum 
minis ei ostentabantur supplicia, se submitteret, 
nec confidentius loqui desineret, in contrariam 
rationem mutati sunt, ac benigne cum eo sernio- 
cinantes promissis justum subtrahere tentabant, 
« Et scito,» inquiunt, « quod si consilium nostrum 
obedienter admittere volueris, protinus te ex obscuro 
nobilem, ex humili despectoque et inglorio hono- 
ratum efficiemus : ac tibi pontificatus dignitatem 


vou (xal γὰρ iv τῷ µέσῳ τῆς πόλεὼς φανερώτατον 
ἐξήφθη τὸ πῦρ), οὐχ ἐπεχρύφατο τὴν ἐγχείρησιν, 
οὐδὲ ἑσπούδασε τὸ λαθεῖν * ἀλλ' ἔνδηλος ἣν, xaX σφό- 
δρα e τῷ κατορθώματι γανριῶν, xal ὑπερχαίρων 
τῇ ταραχῇ τῶν ἀθέων,ἣν ἑταράττοντο, τῷ ναῷ περιαλ- 
γοῦντες χαὶ τῷ ξοάνψ. Καὶ μέντοι κατεμτνύθη 
τοῖς ἄρχουσιν., ὡς αὐτουργήσας τὸν ἐμπρησμόν xot 
πάλιν κριτήριον φοθερώτερον τοῦ προτέρου * ὥσπερ 
οὖν xaX εἰχὸς, ἐπισυμθάντος τηλικούτου τοῦ παροξύ- 
ναντος. Καἱ οἱ μὲν ἐπὶ τὸν δικαστιχὸν ἀνέθησαν θρύ- 
vov. Θεόδωρος δὲ εὐπαῤῥησίαστος ἓν τοῖς µέσοις ἄρ- 
χοντος θάρσος ἔχων ἐν τῇ στάσει τοῦ χρινοµένου Ego 
τώµενος, χαὶ τῷ τάχει τῆς ὁμολοχίας τὴν ἐρώτησιν 
ἐπιχόπτων. Ἐπειδὴ δὲ ἀχατάπληκχτος ην, xal πρὸς 
οὐδὲν ἔφείδετο τῶν ἀπειλουμένων δεινῶν, elc τούναν- 
τίον µετεθλίθησαν τρόπον ’ χαὶ φιλανθρώπως διαλε- 
γόμενοι,ἐπαγγελίαις ὑποσύρειν ἐπειρῶντο τὸν δίκαιον. 
c Καὶ γίνωσχε,» σασὶν, «ὡς εἰ βουληθείης εὐπειθῶς 
την συμδουλὴν τὴν ἡμετέραν προσδέξασθαι, εὐθύς 
σε χαταστήσοµμεν ἐξ ἀφανῶν γνώριµον, ἐξ ἀδόξων 
ἔντιμον * xal σοι τῆς ἀρχιερωσύνης ἐπαγγελλόμεθα 
τὴν ἀξίαν. » Ὡς δὲ τοῦ τῆς ἀρχιερωσύνης ἀξιώματος 
Ίχουσεν, ἐγγελάσας μαχκρὸν ὁ τρισμαχάριος εἶπεν * 
« Ἐγὼ καὶ τοὺς ἱερέας τῶν εἰδώλων ἀθλίους χρίνων, 
xal ὡς µαταίας πράξεως ὑπηρέτας, οἰχξείρω" τοὺς 
δὲ ἀρχιερέας ἐπὶ πλεῖον ἐλεῶ xa βδελύσσομαι "ἐπὶ 
γὰρ τῶν χειρόνων,ὃ μείζων xal πρωτοτακτῶν ἁθλιώ» 
&£p0;* ὡς ἓν τοῖς ἀδίχοις, ὁ ἁδιχώτερος * ὡς Ev τοῖς 


promittimus.» Ut autem pontiflciam dignitatem nomi- p φονεῦσιν, ὁ μᾶλλον ὠμός ^ ὡς Ev. τοῖς ἀχολάστοις, ὁ 


nari audivit, ter quaterque beatus ille, cum diu mul- 
tumque irrisisset (tandem) dixit : « Ego ctiam sacer- 
dotes simulacroruni srumnosos esse judico, et ut va- 
n: actionis ministros miseror ; pontificum vero multo 
magis meet miseret, et abominor eosdem : inter malos 
enim qui major est, ac primum locum tenet, miserior 
e:t ; ut inter injustos, injustior; ut inter homicidas, 
qui crudelitate czteros praecedit; ut inter lascivos 
et libidinosos, qui petulantior atque protervior est : 
propterea perniciosa promittendi dehinc finem fa- 


cite; non enim, heus vos animadvertitis, neque : 


sentitis caput e£ summum malorum mihi promit- 
Lentes : at ei, qui pie ac recte vivere statuit, przstat 
in domo Domini abjectum esse, quam habitare in 


&ce)vÉotepoc* xa διὰ τοῦτο ἐντεῦθεν Άδη διὰ τῶν 
ὀλεθρίων ἐπαγγελιῶν καταθάλετε * λελήθατε γάρ uot, 
à οὗτοι, τὴν χορυφὴν τῶν χαχῶν ὑποσχόμενοι * τῷ ἃὶ 
εὐσεθῶς xal ὀρθῶς Civ προαιρουµένῳ, παραῤῥι- 
πτοΐσθαι χαλὸν Ev τῷ οἵχῳ τοῦ θεοῦ μᾶλλον, 3) οἱ κεῖν 
ἐν σχηνώµασιν ἁμαρτωλῶν. Ἐγὼ xal τοὺς βασιλέας 
τούτους, ὧν τὸν ἄνομον συνεχῶς ὑπαναχινώσχετι 
νόµον, ἐλεῶ, ὅτι αὕταρχες ἐν ἀνθρώποις ἀξίωμα Ὁὁ 
κράτος τῆς βασιλείας ἔχοντες, τὴν τοῦ ἀρχιερέως 
ἑαυτοῖς προσηγορίαν ἀνέθεσαν, xat τὴν πενθήρη καὶ 
σχοτεινὴν πορφύραν ἐχεῖθεν ἀμπίσχονται, κατὰ µίµη- 
σιν τῶν καχοδαιµόνων ἀρχιερέων, ἀξιώματι φαιδρῷ 
σχυθρωπὸν περιφέροντες ἔνδυμα * ἔστι δὲ ὅτε xal 
μιαρῷ Bop? πλησιάζοντες, ἀντὶ βασιλέων γίνονται 


πας DE S. THEODORO MARTYRE. 716 


µάγειροι ὄρνεις θύοντες, xal βοσχηµάτων ἁθλίων A tabernaculis peccatorum. Me etiam imperatorv:n 
σπλάγχνα διερευνώµενοι, xal τῷ λύθρῳ τοῦ αἵματος, — horum, quorum legem iniquam continenter recita- 
ὡς χρεωπῶλαί τινες την ἐσθῆτα μολύνοντες. » tis, miseret, quod cum per se satis magna inter 
homines dignitate ob regium imperium praediti sint, pontificis appellationem sibi sumpserunt, οἱ 
lugubri obscuraque purpura hujus indignitatis nomine induuntur, ad imitationem | infelicium ponti(l- 
cum, in dignitate splendida atque illustri, triste et inamomnum gestantes indumentum, nonnunquam 
autem impuro altari. appropinquantes pro imperatoribus coqui fiunt, aves occidentes, et miserorum 
pecorum viscera rimantes ac perscrutantes, et spurcitie sanguinis tanquam macellarij quidam 
lanii carnium venditores vestem fadantes. » 

Μετὰ ταύτας τὰς φωνὰς τοῦ διχαίου, οὐχέτι οὐδὲ Post has justi istius voces, ne fictam quidem εἰ 
τὴν πλαστὴν φιλανθρωπίαν xal ἐσχηματισμένην οἱ — assimulatam jam amplius benignitatem magistra- 
ἄρ/οντες ἐπεδείκνυντο. ἀλλὰ xal áscO£ovazov πρὸς (ius pre se fercbant, sed et impiissimum adversus 
τοὺς θεοὺς χαλοῦντες, xaX ἔτι τῶν βασιλέων ὑθριστὴν — deos vocantes, preterea in imperatores quoque 
xai βλάσφημον, πρῶτον μὲν ἐπὶ τοῦ βασανιστηρίου contumeliosum et maledicum, primum quidem iu 
ξύλου χρεµάσαντες, τὸ sü pa xatí&awwov* 6 δὲ, τῶν — ligno ad torquendos homines parato suspensum 
δηµίων σφοδρῶς ἑνεργούντων, καρτερὸς tv xal ἀνέν- Corpus lacerabant: ille vero lictoribus vehementer 
ὄντως, xal στῖχον Ex τῆς Ὑαλμωδίας ταῖς βασάνοις in opere occupatis, constans erat, nibilque dc pri- 
ἐπῖῇδεν' Εὐ.Ιωγήσω τὸν Κύριον ἐν πανεὶ καιρῷ,  Stina animi magnitudine remittebat, ac. versum ex 
διὰ ααγτὺς ἡ alvscic αὐτοῦ ἐν τῷ στόµατἰ gov. — libro Psalmorum tormentis accinebat : Benedicam 
Καὶ οἱ μὲν τῶν σαρχῶν ἀπέξεον' ὁ δὲ ἔφαλλεν, ὡς — Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore 
ἅλλου τινὸς ὑφισταμένου τὴν τιµωρίαν. Διεδέξατο — meo!. Atque illiquidem carnes ezedendo diminuebant; 
«tv xólacty ταύτην τὸ δεσµω-ἑριον, xal πάλιν ἐχεῖ liic vero, quasialius quis poenam subiret, psallebat : 
θαΌμα ἐτελεῖτο περὶ τὸν ἅγιον, καὶ νύκτωρ quvh — àüoc modo punitum carcer excepit, ac rursus illie 
πλήθους Ψαλλόντων Ἰχούετο, xai λαμπάδων ἔπιφαι- — miracula circa sanctum  edebantur, ac noctu vox 
ουσῶν, ὡς ἓν παννυχίδι aj yt ἑωρᾶτο τοῖς ἔξωθεν. — multitudinis psallentium audiebatur et facum allu- 
ὡς xal τὸν δεσμοςύλακα πρὸς τὴν παράδοξον ὅγιν — centium, utin nocturna pervigilatione, splendor al 
xai ἀχοὴν ταραχθέντα, εἰσπηδῆσαι εἰς τὸν οἰχίσχου, — iis qui foris erant. conspiciebatur, adeo ut etiatu 
xai µηδένα εὑρεῖν πλὴν τοῦ μάρτυρος ἡσυχάζοντο:, carceris custos insolita atque admirabili visione οἱ 
xai τῶν ἄλλων δεσμωτῶν χαθευδύντων. Ἐπειδὴ δὲ C auditione turbatus insiliret in domunculam, οἱ 
«olov γινοµένων Ίχμαζε πρὸς τὴν ὁμολογίαν χαὶ — neminem inveniret. preter martyrem quieseentem 
τὴν εὐσέδειαν, Ίλθεν ἐπ᾽ αὐτὸν fj χαταχρίνουσα tjr- οἱ ceteros vinctos dormientes. Posteaquam autcm, 
φος, xai πυρὶ τελειωθῆνσι χελευσθεὶς, αὐτὺς μὲν — cum inulta flerent ac tentarentur in eo, ad confes- 
ἀπΏηλθε τὴν χαλὴν xal p.xxaplav πρὸς θεὸν πορείαν' — sionem el pictatem obfirinatus erat, prolata est iu 
ἡμῖν δὲ τὴν μνήμην τοῦ ἀγῶνος διδασχάλιον xazÉAu-.— eum sententia. condemuatoria, ct igni confici et 
πε, λαοὺς ἀθροίνων, ἐχκλησίαν παιδεύων, δαίμονας — consummari jussus, ipse quidem praeclaro ac 
ἀπελαύνων, ἀγγέλους εἱρηνιχοὺς χατάγων, ζητῶν — beato itinere abiit ad Deum : nobis vero memoriam 
ὑπὲρ ἡμῶν παρὰ θεοῦ τὰ συμφέροντα, ἰατρεῖον vó- — certaminis pro doctrina reliquit, populos congrc- 
σων ποιχίλων τὸν τόπον τοῦτον ἀπεργασάμενος, λι- — gans, Ecclesiam erudiens, dzeinonas arcens et fugans, 
μένα τῶν ystuayouévuv ταῖς θλίφεσι, πενῄτων εὖ- angelos pacificos reducens, rogans a Deo pro nobis 
θηνουµένων vapistov, ὁδοιπόρων ἀνεχτὸν καταγώγιον, — utilia, variorum morborum medicine officinam 
πανήγυριν τῶν ἑορταζόντων ἄληκτον. El γὰρ καὶ — hunc locum efficiens, portum eorum qui afflictio- 
ἐνιαυσιαίοις ἑορταῖς τὴν fiué£pav ταύτην τελοῦμεν, num tempestatibus jactantur, pauperum abundans 
ἀλλ᾽ οὐδέποτ: λήγει τῶν χατὰ σπουδὴν ἀφικνουμέ- — et copiosum zrarium, viatorum quietum diverso- 
νων τὸ πλῆθης, τῶν µυρµήχων δὲ σώζει τὴν ὁμοιότητα ^ rium, locum celebrem conventus ac dies festo« 
ἡ ἐπὶ τάδε φέρουσα λεωφόρος, τῶν μὲν ἀἁνιόντων, — continenler agentium. Etsi enim anniversariis fe. 
τῶν δξ ὑποχωρούντων τοῖς ἐρχομένοις. riis hunc diem celebramus; at nunquam ου. at 
studiose advenientium multitudo, ac formicarum similitudinem servat ea qua huc pertinet via pu. 
blica, cum alii quidem ascendant, alii. vero venientibus cedant. 

Ἡμεῖς μὲ» οὖν, 6 µαχάριε, τὸν τοῦ ἐνιαυτοῦ xà- Ac nos quidem, o beate, benignitate Creatoris an. 
κλον χαταλαθόντες Φιλανθρωπίᾳ τοῦ κτίσαντος, —niversariam circuli vicissitudinem — assecuti co- 
f0polsap£v σοι τὴν mavit vopiv, τὸν ἱερὸν τῶν co- — egimus tibi publicum conventum, sacrum, inquam, 
μαρτύρων σύλλογον. τόν τε χοινὸν προσχυνοῦντες martyribus addictum, et communem Dominum a4- 
Δεσπύτην, καὶ τὴν ἐπινίχιον πληρώσαντες τῶν gov — orantes, et tuorum certaminum victorize commemo- 
ἐγώνων ὑπόμνησιν: a) δὲ, δεῦρο δη πρὸς ἡμᾶς, ὅπου — rationem peragentes : tu vero, huc jam ades ad nos, 
ποτ ἂν ᾗς, τῆς ἑορτῖς ἔφορος (Χαλέσαντα Ὑάρσε — ubicunque tandem fueris, ut diei festo praesis ; νο. 
ἀντιχαλοῦμεν)' καὶ εἴτε τῷ ὑντλῷ αἱθέριου διαιτᾷ, — cantem enim te contra vocamus : ac sive in subli- 
εἴτε τινὰ ἑπουράνιον ἀφίδα περιπολεῖς, f| xopot; —mizthere habitas, sive per ccelestem aliquem cire 


* Psal. xxxii, 4. . 


Paraot, Gn. XLVI. CEUGadA 0 lu 0. 94 


7 


S, GREGORII NYSSENI 


718 


culum versaris, aut in choros angelorum cooptatus A ἀγγέλων συντεταγµένος τῷ Δεσπότῃ παρἑστηκας, fi 


Domino assistis, aut cum virtutibus et potestatibus 
ut servus fidelis adorationis officio fungeris : 
parumper ab iis ofliciis vacationem  depreca- 
tus, veni ad hos qui te honorant, invisibilis ami- 
cus : eognosce ac vise ferias quz& celebrantur, ut 
gratiarum adversus Deum conduplices actionem, 
qui pro una passione, et una pia confessione tot tibi 
remunerationes largitus est : ac lateris ob aangui- 
nem effusum, οἱ ignis cruciatus Loleratos. Quot 
enim lunc supplicii spectatores populos habebas, 
tot nune habes honoris ministros. Multorum bene- 
ficiorum indigemus ; intercede ac deprecare pro 
patria apud communem regem et Dominum : nam 
patria martyris est etiam locus passionis, cives item 


μετὰ δυνάµεων xal ἐξουσιῶν, ὡς δοῦλος πιστὸς προζ- 
xuvelg* μικρὸν τὰ αὐτόθι παραιτησάµενος, ἴκς 
πρὸς τοὺς τιμῶντάς σε ἀόρατος φίλος * ἱστόρητον τὰ 
τελούμενα, ἵνα τὴν εἰς θεὸν εὐχαριστίαν διπλασιάσης, 
τὸν ἀντὶ πάθους ἑνὸς, χαὶ μιᾶς εὔσεθους ὁμολογίας, 
τοσαύτας σοι τὰς ἁμοιθὰς χαρισάµενον * εὖφραν- 
θείης δὲ τῷ αἵματι xa τῇ τοῦ πυρὸς ἀλγηδόνι. Ὅσους 
γὰρ εἶχες τότε λαοὺς τῆς τιμωρίας θεατὰς, τοσούτους 
νῦν τῆς τιμῆς ἔχεις ὑπηρέτας. Χρῄζομεν πολλῶν εὖ- 
εργεσιῶν * πρἐσδευσον ὑπὲρ τῆς πατρίδος πρὸς τὸν 
χοινὸν βασιλέα  πατρὶς Υὰρ μάρτυρος, τοῦ πάθους ἡ 
χώρα. πολίται δὲ xal συγγενεῖς, οἱ περιστείλαν-ες 
χαὶ ἔχοντες xal τιμῶντες. Ὑφορώμεθα θλίψεις, προα- 
δοχῶμεν κινδύνους, οὗ μακρὰν οἱ ἁλιτήριοι Σχῦθαι 


et fratres εἰ cognati, qui οἱ habent eum et tuenturet B τὸν καθ) ἡμῶν ὠδίνοντες πόλεµον’ ὡς στρατιώτης 


ornant atque honorant; timemus afflictiones, exspe- 
citamus pericula; non longe absunt scelesti Scythae 
bellum adversum nos parturientes; ut miles pro- 
pugna (pro nobis), ut martyr pro conservis utereli- 
bertate loquendi. Etiamsi superasti seculum, at 
nosti affectus et usus necessitatesque human: con- 
ditionis : pete pacem, ut hi publici conventus non 
desinant ; ne debacchetur atque grassetur adversus 
templa altariave rabiosus et sceleratus barbarus : 
ne conculcet sancta profanus et impius. Nos enim 
ctiam, quod incolumes et integri conservati sunius, 
tibi beneficium aeceptum referimus. Petimus au- 
tem etiam futuri temporis prazsidium atque securi- 
tatem. Quod si majori etiam opus fuerit advoca- 
tione 4ο deprecatione, fratrum tuorum martyrum 
coge chorum, et cum omnibus una deprecare : niul- 
torum justorum preces multitudinis ac populorum 
peccata luant; admone Petrum, excita Paulum, 
Joannem item Theologum ac discipulum dilectum, 
ut pro Feclesiis quas constituerunt solliciti sint, 
pro quibus catenas gestaverunt, pro quibus peri. 
cula ac mortes tulerunt, ne simulacrorum cultus 
adversum nos caput tollat ; ne hzreses sicut spinze 
vinee succrescant, ne zisanium editum  sulffocet 
triticum. Ne quapetra veri roris pinguedine earens 
adversum nos exsistat, et sermonis ac verbi fertili- 
falis vim radicis expertem efficiat, sed virtule tux 
sociorumque tuorum deprecationis, o vir admirande 


ὑπερμάχησον * ὡς µάρτυς ὑπὲρ τῶν ὁμοδούλων χρῆ- 
σαι τῇ παῤῥησίᾳ. El xaX ὑπερέδης τὸν βίον, 022" 
οἶδας τὰ πάθη xoi τὰς χρείας τῆς ἀνθρωπότητος * 
αἴτησον εἰρήνην, ἵνα αἱ πανηγύρεις αὗται μὴ λήξω- 
σι», ἵνα μὴ χωμάσῃ χατὰ ναῶν 7| θυσιαστηρίών 
λυσσῶν xai ἄθεσμος βάρδαρος , ἵνα μὴ πατῄοῃ τὰ 
ἅγια ῥέδηλος. Ἡμεῖς γὰρ xai ὑπὲρ ὧν ἁἀπαθεῖς 
ἐφυλάχθημεν, cot λογιζόµεθα τὴν εὐεργεσίαν ' αἰτοῦ- 
pev δὲ xat τοῦ μέλλοντος τὴν ἀσφάλειαν. "Av χρεία 
γένηται xaX πλείονος δυσωπίας,͵ ἄθροισον τὸν χορὺν 
τῶν σῶν ἁδελφῶν τῶν μαρτύρων, xai μετὰ πάντων 
δεήθητι πολλῶν δικαίων εὐχαὶ, λαῶν xaX δήμων 
ἁμαρτίας λυσάτωσαν ' ὑπόμνησον Πέτρον., διέγειρον 
Παῦλον, Ἰωάννην ὁμοίως τὸν θεολόγον xat φιλούμε- 
yov µαθητήἠν  ἵν' ὑπὲρ τῶν Ἐχχλησιῶν ἃς συνεστή- 
σαντο µεριμνήσωσιν, ὑπὲρ ὧν τὰς ἁλύσεις ἐφόρεσαν, 
ὑπὲρ ὧν τοὺς χινδύνους καὶ τοὺς θανάτους ἤνεγχαν' 
μη εἰδωλολατρεία ἄρῃ καθ’ ἡμῶν κεφαλὴν, μὴ αἱ- 
ρέσεις ὡς ἄχανθαι τῷ ἀμπελῶνι ὑποθλαστήσωσι, 
μὴ ζιζάνιον ἐγερθὲν πνίξῃ τὸν αἴτον» µή τις πέτρα 
γένηται χαθ᾽ ἡμῶν λειποµένη τῆς πιότητος τῆς ἆλη- 
θινῆς δρόσου, καὶ ἄριζον ἀποδείξῃ τῆς εὐχαρπίας 
τοῦ λόγου τὴν δύναμιν. ἀλλὰ τῇ δυνάμει τῆς σῆς 
πρεαθείας xai τῶν σὺν cot, θαυμαστὲ, χαὶ ὑπερλάμ- 
Tov ἓν τοῖς µάρτνυσι λἠϊον ἀποδειχθείη τὸ τῶν Χρι- 
στιανῶν πολίτευμα μέχρι τέλους µένον, ἓν τῇ λεπαρᾷ 
καὶ εὐχάρπῳ τῆς ἓν Ἀριστῷ πίστεως ἀρούρᾳ ἀεὶ χαρ- 
ποφοροῦν τὴν αἰώνιον ζωὴν, τὴν iv Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ 


atque inter martyres eminens et excellens, Chri- D Κυρίῳ ἡμῶν. Μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 


stianorum respublica campus segetum reddatur, qui 
campus ad (inem usque maneat in pingui fertilique 


pac, δόξα, κράτος, τιμὴ, vuv καὶ ἀεὶ xal εἷς τοὺς 
αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν, 


arvo fidei in Christum, semper fructum edens sternz vitze, η contigit per. Christum Jesum. Dominum 
nostrum. Cum quo Patri simul et Spiritui sancto gloria, imperium et honor nunc et semper, et in 58” 


cula saeculorum. Amen. 


743 


IL—M————MRÉ— ÁO 


TOY 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 





AYTOY 


ΕΓΚΩΜΙΟΝ 


EIZ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ MAPTYPAX. 


EJUSDEM 


IN 


LAUDEM 


SS. QUADRAGINTA MARTYRUM. 


Ecdem interprete. 


ΛΟΓΟΣ ΑΛ’. 


Οἷς ἀνιᾶσθαι τοὺς πολλοὺς στοχάζοµαι, τούτοις 
evo ἀγάλλομαι τὴν διάνοιαν. ᾿Αηδὲς γὰρ, ὡς εἰχὸς, 
τοῖς πολλοῖς τὸ ἐν ἀλλήλοις συνθλίδεσθαι, ἐμοὶ δὲ 
τοῦτο χεφἀάλαιον εὐφροσύνης ἑἐστίν. Εὐφραίνεται γὰρ 
ὀφθαλμὸς τοῦ ποιµένος, τὸ ποίµνιον βλέπων ὑπὸ πλἠ- 
Όους στενοχωρούμενον, καὶ τῆς µάνδρας ὑπερ- 
χεόμενον, χαίτοι ve οὗ μικρὰ τῶν προθάτων 1 
ἔπαυλις, ἀλλὰ στενὴν voti τὴν εὐρυχωρίαν εὖθη- 
νούμενον τῷ πλήθει τὸ ποίµνιον. Τοιρῦτόν τι χαὶ περὶ 
«ὺν Κύριον ὁ Πέτρος ἰδὼν ἀπεχρίνατο λέγων, ὅτι, 
Επιστάτα, οἱ ὄχ.οι συγέἐχουσἰ σε καὶ dxo0AL- 
6ουσιυ’. Ὄντως, χαθώς φησί που ὁ θεἴος ᾿Απόστολος, 
«b θλίθεσθαι xaX ph στενοχωρεῖσθαι τοῦτό ἐστι. Παντὶ 
γὰρ, φποὶ, θλιόόµενοι, ἁλλ᾽ o0 στενοχωρούµενοι. Ἐγὼ 
δὲ είνα προχειρίσοµα: λόγον ἐπὶ τοῦ τοιούτου συλλό- 
Του; Tig δώσει pov φωνὴν σάλπιγγος ὑφηλοτέραν, 
ὥστε ὑπερηχῆσαι τὸ πλῆθος, xat ταῖς ἀχοαῖς τῶν 
συνειλεγµένων ἐναποθέσθαι τὰ ῥήματα; Πρὸς τί τῶν 
ἀνεγνωσμένων τρέψας ἑμαυτοῦ τὴν διάνοιαν, πρόσφο- 
gov ἐξεύρω τοῖς παροῦσι τὸν λόγον; Πολὺς ὁ Ἰὼδ 
παιδεύων εἰς ἀνδρείαν τὸν βίον τοῖς χαθ᾽ ἑαυτὸν ὑπο- 
δείγµασι, πολὺς ὁ Παροιμιαστὴς τοῖς αἰνίγμασι. TI 
&' ἄν τις εἴποι περὶ τοῦ ἱεροῦ ᾿Αποστόλου, ὃς &x τῶν 
ἁῤῥήτων ῥημάτων ἐχείνων ἃ ὑπὲρ τὴν ἀνθρωπίνην 
εἶναί φησι χατανόησιν, τάχα διὰ τῆς πρὸς Ἐφεσίους 
διδασκαλίας xii ἡμῖν ὑπελάλησε τὸν ἀπόῤῥητον bv 
τῷ σταυρῷ λόγον, δι αἰνιγμάτων ἀνακαλύπτων. 
Τοιαῦτα δὲ ἕτερα χαὶ τὰ Ex τῆς φαλμῳδίας μυστήρια, 


À 


ἀνάμνησις, xal στηλογραφία, χαὶ ἐπιλήνιος. Ταῦτα C 


γὰρ ἓν ταῖς ἐπιγραφαῖς τῶν ὑπαναγνωσθέντων ἡμῖν 
Φαλμῶν χατανοήσαντες, οὗ μιχρὰν ὁρῶμεν ἀφορμὴν 
€ip λόγῳ διὰ τῶν αἰνιγμάτων διδοµένην. Αλλ' ἐμοὶ 
tb μὲν τοίς εἰρημένοις ἐπεξελθεῖν, εὔχαιρον εἴναι δο- 
χεῖ δευτέ(ψ ταμιεύσασθαι χρόνῳ; ἐπιθυμῶ δὲ τῆς 
παρούσης χάριτος πρόσφορόν τινα καὶ χατάλληλον 
ἐξευρεῖν τὴν φωνήν. Ti; οὖν ἐστιν αὕτη; Οἶδά τινα 


! Lucavin, 45. 
(^) Est autem principium potius orationis : nam 


cun tumultu ac strepitu certatim confluentis et 
sese constipautis in templo multitudinis exaudiri 


ORATIO ! (4). 


Quas res existimo plerisque graves ac mole- 
s(as esse, his ipse animo letor. Molestum «enim 
nimirum plerisque est comprimi inter sese el con- 
stipari : hoc vero mihi summae letitie est. Lata- 
tur enim oculus pastoris, cum gregem prz» multi- 
tudine coarctari, et ovile superfundi videt ; quan- 
quam non exiguum ovium stabulum est, sed laxitatem 
angustam effecit multitudine grex abundans. lHu- 
jusmodi quid etiam circa Dominum Petrus con- 
spicatus respondit his verbis: Praeceptor, turbe te 
comprimunt et coarctant*. Hoc plane est, ut alicubi 
inquit divinus Apostolus, premi, et non in angu- 
stias redigi. Dum in omni re, inquit , urgemini, et 


nonin angustias redigimini. Ego vero quam pro- 


mam orationem in ejusmodi conventu ? quis dabit 
mihi vocem tuba clariorem et magis sonoram , ut 
resonantia strepitum multitudinis superet, et in 
auribus congregatorum verba recondat ? ad quid- 
nam eorum qua (publice) lecta sunt, mente mca 
conversa rebus praesentibus convenientem et ac- 
commodatum excogitabo sermonem ? Multum valct 
Job in instituenda vita ad fortitudinem suis exem- 
plis, multus in &nigmatis et verborum involucris 
scriptor Proverbiorum. Quid item de sacro Apo- 
$iolo dixerit aliquis ? Qui ex arcanis illis verbis 
qua supra captum et intellectum humanum esse 
ait, fortasse per doctrinam, qua instituit. Ephe- 
sios, eliam nobis suggerit arcanum in cruce pcr 
aenigmata atque involucra verborum detegens ser- 
monem, Hujusmodi item alia psalmodie quoquo 
mysteria, recordatio , et tituli inscriptio, et. ad 
torcularia celebrata cantio. llis enim in inscri- 
ptionibus psalmorum , qui nobis pralecii sunt, 
animadversis, haud parvam videmus per ipsa 
enigmata atque involucra verborum materiem 
dari orationi. Sed mihi quidem commodum vi- 


preterquam a proxime adstantibus non possel, in 
posterum — diem rem distulit , ct proxima oratione 
absolvit. 


-. 


15ἱ 


S. GREGORII NYSSENT 


703 


detur, ut explicationem eorum qus dicta sunt A νόµον τῆς «ὔσεως ἴδιον, αὑταῖς voi; θείαις πλαξὶν 


in alterum tempus  rejiciamus : cupio autem prae- 
senti festivitati convenientem el accommodatam ali- 
quam vocem excogitare. Qua igitur est hzc? Novi 
quamdam legem naturz: propriam, ipsis divinis ta- 
bulis insculptam a conditore legis natur, quas ju- 
bet ut omnibus bonis et officHás, quacunque ρτᾶ- 
stari possint, beneficia parentum suorum quisque 
compenset. Honora, inquit, patrem (uum et matrem 
tuam : quod est mandatum primum in promissionibus, 
«t tibi bene sit *. Quod si primum locum, quod attinet 
ad promissionem, obtinet hzc lex, et exsecutio hujus 
proprium lucrum servantis eam exsistit. (honor 
enim parentibus habitus revertitur ad eum qui 
legem impleverit), haud alienum fuerit, quemque 
cordatum quidein certe ad hanc legem , cujus finis 
benelticium ct gratia ejus qui eam exsecutus fuerit , 
exsistit, respicere, eamque observare. Ác carnis 
quidem nostre parentes stati sux juxta «estina- 
tum sibi ab initio tempus ministerio prestito , ho- 
noris nostri debito officio non ampfltus opus habent , 
cum jampridem excesserint e vita, adeo ut non 
exstantibus iis qui beneficium accipiant , ejusmodi 
lex impleri non possit. Lex vero jubot nos in opere 
versantes consequi promissionem. Neque enim fie- 
ri potest ut cessantes in opere versantiam prz- 
mia obtineant. Quid igitur agere oportet, parentibus 
non exstantibus, eum qui et promissionem assequi 
cupiat, et rationem excogilare non possit, qua ra- 
tione id quod expetit , obtineat ? Profecto solvurt 
nobis prorsus banc perpiexitatem ea quie oculis 
exposita sunt. Vos enim cum video , nullos alios 
opus habeo inquirere parentes. Vos enim estis pa- 
tres mei, qui etiam ipsorum mihi patrum patres. 
Patria enim parentuin , in se continet etiam pa- 
rentum dignitatem. Quo igitur facto legem honoris 
vobis implebimus ? Gratus enim quilibet οἱ pius 
filius senilem patris etatem suis officiis recreans 
et refocillans , sustentat atque confirmat. vitium 
imbecillitatis, ipse patri omnium vicem przstans. 
Unde rejuvenescentem in filio patrem videri licet. 
Ac nonnunquam etiam manus senilis 4ο treinula 
juventutis vigore ac robore se reficiens et refocil- 


ἐντετυπωμένον παρὰ τοῦ νοµοθέτου τῆς φύσεως” ὃς 
πᾶσαν ἁγαθὴν ἁμοιθὴν τοῖς ἰδίοις γονεῦσιν ἑχτιννύ- 
ναι κελεύει, ὅσην ἂν dj δύναμις φἑρει. Τίΐμα γὰρ, 
φησὶ, τόν πατέρα σου xal τὴν μητέρα σου, ῆτις 
ἑστὶν évcoAi] πρώτη év ἐπαγγε.ίαις, ἵνα εὖ σιι 
γένηται. Ei δὲ πρωτεύει κατ) ἐπαγγελίαν οὗτος ὁ νό- 
poc, xai τὸ κατόρθωμα τούτου ἴδιον χέρδος τοῦ φ»- 
λάσσοντος Ὑίνεται (ἑπαναστρέφει γὰρ ἡ slg «uU 
γονέας τιμὴ εἰς τὸν πεπληρωχότα τὸν νόμον)’ χαλῶς 
ἂν ἔχοι πάντα τόν γε νοῦν ἔχοντα πρὸς ταύττν βλέ- 
πειν τὴν ἐντολὴν, ἧς τὸ πέρας εὐεργεσία xal χάρ.ς 
τοῦ ποιῄσαντος γίνεται. Οἱ μὲν οὖν «f. σαρχὸς ἡ μῶν 
πατέρες, τῇ χαθ) ἑαυτοὺς γενεᾷ χατὰ τὸν ἐξ ἀρχτς 
αὑτοῖς ἀφορισθέντα χρόνον ὑπηρετήσαντες. ἀπροσ- 


B δεεῖς εἰοι τῆς ἡμετέρας τιμῆς, ἔξω τοῦ βίου πάλαι 


C 


γενόµενοι, ὡς μὴ δυνατὸν εἶναι τὸν τοιοῦτον πλτρῷ- 
σαι νόµον, τῶν ὑποδεχομένων τὴν εὐποιίαν οὐχ ὃν- 

ων. Ὁ δὲ νόμος ἐνεργοῦντας ἡμᾶς ἐπιτυγχάνειν τῖς 
ἐπαγγελίας χελεύει. 0ὐδὲ γάρ δυνατὸν τοὺς ápyouv- 
τας ἔχειν τῶν ἐνεργούντων τὰ ἔπαθλα. TL οὖν χρὴ 
πράττειν, τῶν γονέων οὐκ ὄντων, τὸν χαὶ τῆς ἔτπαγ- 
γελίας ἑρῶντα, xal ὅπως ἂν τύχῃ τῆς σπουδής ταύτις 
ἀδυνατοῦντα;, Ναὶ λύει πάντως τὴν ἁμηχανίαν ταύ- 
την ἡμῖν τὰ ὀρώμενα, Ὑμᾶς γὰρ βλέπων, οὐδὲν δέοµαε 
πατἐρας ἄλλους περιεργάξεσθαι. Ὑμεῖς γὰρ ἐστέ µου 
πατέρες, οἱ καὶ αὐτῶν µοι τῶν πατέρων πατέρες. "Il 
γὰρ πατρὶς τῶν γεννησαµένων £v ἑαυτῇ περιέχει χαὶ 
tb τῶν γεγεννηχότων ἀξίωμα. Τί οὖν ποιῄσαντες τὸν 
τῆς τιμῆς ὑμῖν vópov ἀποπληρώσομεν; Εὐγνώμων 
μὲν γάρ τις παῖς xal φιλόστορχος, τὸ γηραιὸν τῆς 
τοῦ πατρὸς ἠλιχίας διὰ τῆς παρ ἑαυτοῦ θεραπείας 
ἀνανεουμενος, ὑπερείδει τὸ σαθρὸν τῆς ἀσθενείας, 
αὐτὸς τῷ πατρὶ τὰ πάντα γενόμενος. "O0sv ἔστιν 
ἰδεῖν ἀνηβάσχοντα ἐν τῷ παιδὶ τὸν πατἑρᾳ. Καὶ που 
xa χεὶρ πρεσθυτικἡ xal ὑπότρομος, τῷ σθεναρῷ cre 
νεότητος ἑαυτὴν ἀναπαύουσα, ἐκχαρποῦται τοῦ νέου 
την δύναμιν, xat ἡ τῶν ποδῶν χίνησις δη τῇ ῥικνό- 
τητι τῶν μελῶν ἐποχλάζουσα, ἐνεργὸς διὰ τῆς τοῦ 
τέχνου σπουδῆς γίνεται, ὑπορθουμένη τῷ ὑπερείδοντι. 
Κὰν ἁμαυρωθῆὴ διὰ τὸν χρόνον ἡ ὄψις, πάλιν διὰ τοῦ 
παιδὸς ὁ πρεσθύτης ὁξυδερχῆς γίνεται, πρὸς τὰ τῖς 
ξωῆς ἀναγχαῖα χειραγωγούµενος. Ὑμεῖς δὲ f) πατρὶς, 


lans, fructus ex. viribus juvenis quodainmodo ca- D οὐχ οὕτως ἔχετε ὡς τούτων ἐπιδεῖσθαί τινος. 

pit, et motus pedum, incurvatis jam membris labascens, filii studio suffulcientis sublevatus suam 
recipit efficaciam et vigorem. Quod si tempore visus obscuratus sit, per filium senéx , dum manu 
ducitur ad res vitze necessarias, visus acumen recipit, etl perspicax evadit. Vos autem, qui mili 
pro patria estis, non ii estis qui aliqua harum rerun indigeatis. 


Quid igitur faciendo benedictionis mandati fru- 
ctum percipiemus ? Quod donum vobis gratum of- 
feremus , cum nullum bonum vobis desit ? Αη etiam 
ipsa narratio bonorum qus vobis adsunt, perti- 


- meat ad debitum vobis honorem ? Proinde tempus 


fuerit commemorandi quot et qualibus bonis vita 
vestra exornetur. Imo vero non commemorare (mo- 
do), verum etiam ostendere licet. Nunquid autem pu- 


tatis hec communia , queque in promptu sunt , di- 


* Ephies. vi, 2, 


Τί οὖν πράττοντες τὴν εὐλογίαν τῆς ἐντολῆς χαρ- 
πωσόµεθα; Τί τῶν κεχαρισµένων ὑμῖν δωροφορέσο- 
μεν, μηδενὸς τῶν ἀγαθῶν ὑμῖν λείποντος; Ἡ xal 
αὐτὸ τὸ διηγήσασθαι τὰ προσόντα χαλὰ, τιμῆς ἂν 
εἴη τῆς χρεωστουµένης ὑμῖν; Οὐχοῦν καιρὸς ἂν εἴη 
ταῦτα λέγειν, οἷοις xat ὅσοις ὁ ὑμέτερος βίος ἔγχαλ- 


λωπίζεται. Μᾶλλον δὲ οὐχὶ λέγειν, ἀλλὰ xal δειχνύειν 


πἀρεστιν. "H που δὲ οἴεσθε τὰ χοινὰ ταῦτα xal πρύ- 
χειρα λέγειν; Γης εὐφορίαν, xal καρπῶν ἀφθονίαν, 


155 


IN QUADRAGINTA MARTYRES; 


155 


xai ποταμὸν διαιροῦντα τὴν ofxrow:; Τουτονὶ λέγω A cenda esse ? Terra fertilitatem , et fructuum copiam 


τὸ τῷ χύχλῳ τοῦ πεδίου τὸ ῥεῖθρον ἑαυτοῦ κατα- 
Χλείοντα, xaX λίμνην γινόµενον, ὃς καὶ πρὸ τοῦ λιμνά- 
δειν καὶ μετὰ τοῦτο πρὸς τὴν ἑχάστου χρείαν τῶν 
ἐνοιχούντων τεµνόµενος, ἄλση τε καὶ λειμῶνας φιλο- 
εεχνῶν διεξέρχεται, xal µυρίας παρέχει τοῖς οἰκοῦσι 
τὰς χάριτας, πρὸς πᾶσαν ἐπιθυμίαν τῶν οἰχητόρων 
τῆς πόλεως ἑαυτὸν διασχίζων. "Άλλοι ταῦτα λεγέτω- 
σαν, οἷς xal ὁ λόγος ὑπηρετεῖ πρὸς τὸν ὄγχον, xal 
τινα φέρει φιλοτιµίαν τοῖς γεγυµνασμένοις, ἐχ τῶν 
τοιούτων αὔξων τῇ πατρίδι τὸν ἔπαινον. Κοσμιχὸς 
δέ τις ἀνῆρ, xal τῇ ζωῇ ταύτῃ τὰ χαλὰ χρίνειν εἰδὼς, 
προστιθέτω τοῖς ἐπαίνοις, εἰ δοχεῖ, xal τὸν ἕτερον 
τῶν πο-αμῶν. Τοῦτον λέγω τὲν γείτονα, ὃς διὰ τὸ 
Βέγεθος τοῖς ὀνομαστοῖς τῶν χατὰ τὴν οἰχουμένην 
ποταμῶν ἑναρίθμιος ὧν, ἀπὸ τῆς ἡμετέρας ἀρχόμε- 
vos kv χρόνῳ παραμείθει τὴν πόλιν, οὗ μικρὰν τὴν 
παρ) ἑαυτοῦ χάριν εἰς προσθήχην χάλλους το xaX τῆς 
συνεργίας τοῦ βίου δι’ ἑαυτοῦ συνεισφέρων. Κὰν οἱ- 
χιστὰς χαταλέγειν bé, x&v ἐξ ἀποικίας τὰ γένη τῶν 
οἰχητόρων ἀποσεμνύνειν, x&v τινα χειρὸς πολεμιχῆς 
κατορθώματα τοῖς καθ ἡμᾶς προσδιηγἠµασι ' τρό- 
mata, xai µάχαι, xal τὰ ἐξ ἀριστείας θαύματα, ὅσα 
συγγραφέων παῖδες βίθλοις ἐναπεθήχαντο, πόῤῥω 
ταῦτα τοῦ ἡμετέρου χοροῦ. Αἰσχύνεται γὰρ χριστια- 
vb; λόγος ἀπὸ τῶν ἔξω τῆς πίστεως τοῖς φιλοχρίστοις 
τὰς εὐφημίας χαρίσεσθαι, ὥσπερ οἱ τὴν σχιὰν τοῦ 
ἀριστέως πρὸ τῶν τροπαίων σεμνύνοντες. Οὐχκοῦν τε- 


τράφθω πρὸς τὰ παρόντα ὁ λόγος, χαὶ ὑπ' ὄψιν ἡμῖν 


ἀγαγέτω τὸν χαρπὺν τὸν ὑμέτερον. Σιγάσθω δὲ τὰ C 


τοῦ χόσµου χαλὰ, xàv Ex περιουσίας πλεονάζη τῷ 
λόγῳ xaV dj τοιαύτη τῶν ἐγχωμίων ὑπόθεσις. Οὐδὲ 
γὰρ ὁ οὐρανὸς ὅλος, 8 6h χάλλιστόν τε xaX μέγιστον 
«xy Ey τῇ χτίσει πάντων ἐστὶν, οὔτε αἱ τῶν φωστή- 
pev αὐγαὶ, οὔτε τῆς γῆς τὸ πλάτος, οὔτε ἄλλο τι 
τῶν στοιχειωδῶς τῷ παντὶ ὑποχειμένων μέγα τι xal 
θαύματος ἄξιον οἶδεν ὁ θεόπνευστος λόγος. Πεπαίδευ- 
μαι τῷ θείῳ προστάγµατι πρὸς μηδὲν τῶν παρερχο- 
µένων θαυμαστιχῶς διατίθεσθαι. 


et abundantiam ? Πίεπι amnem, qul dividit sedes 
vestras * Hunc dico, qui circulo atque ambitu campi 
fluentum suum includit , et lacus evadit : qui et ante 
εί postquam restagnet , 'ad cujusque incolentium 
usum divisus et nemora et prata quasi de industria 
efficiens , cursum suum peragit atque erumpit , in* 
numeraque habitantibus munera pra:bet et ameni- 
tates, ad omnem: cupiditatem et desiderium urbis 
incolarum sese dividens et scindens. Alii Ίο com- 
memorent , quorum ctiam oratio ad gravitatem et 
amplitudinem accommodata est, atque exercitatis 
quamdam affert opinionem  magnifitentie atque 
splendoris , ab ejusmodi rebus patriz. laudem exag- 
gerans et augens. Mundanus autem aliquis vir, qui- 
que ad hanc vitam accommodate bona judicare no- 
vit , laudibus , si videtur, adjiciat etlam alterum am - 
nem, hunc dico'vicinum, qui propter magnitudinem 
annumeratus iis qui per orbem: terrarum clari 
amnes habentur, a nostra (regione) exoriens urbem 
proxime przeterlabitur, haud parum grati sua at- 
que commoditatis ad augendam pulchritudinem et 
vitze adjumenta per sese corferens. Sive conditores 
urbis enumerare oportet, sive genera colonie in- 
colarum celebrare, sive bellicz:& manus res bene 
gestas nostris narrationibus adjicere : Μορίς, 
praelia , fortiumque facinorum miracula, qu:s scri- 
ptores libris inserere solent, procul lise absint a 
nestro ccetu. Erubescit enim Christianus sermo ab 
iis rebus , quae a fide alienze sunt , Christi fidelibus 
amicis fame tribuere commendationem , quem- 
admodum qui umbram viri fortis celebrant ante 
tropzea. Proinde ad presentia sermo convertatur, 
et fructum vestrum nobis ante oculos ponat. Muu- 
dana vero bona, et ejusinodi argumentum laudan- 
di, etiamsi magna dicenti copia suppedituri ex L;is 
possit, silentio prztereantur. Neque enim totum 
celum, qua utique eum pulcherrima, tum maxima 
pars est in creatura rerum universarum, neque 


luminarium fulgores, neque terrse latitudinem , neque quidquam eorum qua per elementa wniver- 
sitati subjecta sunt, magnum quiddam οἱ admiratione dignum novit divinus sermo. Divino enim 
precepto eruditus sum, nihil earum rerum qua pratereunt, admirans. 

El οὖν πᾶς οὐρανὸς χαὶ ἡ γη παρελεύσεται, xat ϱ Si igitur totum coelum οἱ terra przteribunt , ct 


&xav τοῦ χόσµου παράχει τὸ σχΏημα, χαθώς φῆσιν ὁ 
Ἀπόστολος ' πῶς ἄν τις εὐπρεπὲς εἶναι νοµίσειε, 
τῆς ἡμῖν χαὶ ὕδατος εὐφορίαν εἰς ἀφορμὴν ἑπαίνων 
προθάλλεσθαι; El γὰρ xai πρόσεστι τῷ καθ᾽ ὑμᾶς 
τόπῳ πλέον, ἤ χαὶ àv ἄλλοις, τὰ τοιαῦτα τῆς γῆς προ- 
τερῆµατα, ἁλλὰ συγχρἰσει τῶν ὑμετέρων χαλῶν ἀντ' 
οὐδενὸς οἶδεν ἐχεῖνα παρατρέχειν ὁ λόγος. Οὐχοῦν 
πρὸς τὰ προτιµότερα τῇ φύσει ταῖς εὐφημίαις τρε- 
πώμεθα. Ταῦτα δὲ οὐχέτι διὰ λόγων ἡμῖν δειχθἠσε- 
ται, ἀλλ εἰς αὐτὸ πάρεστι βλέπειν τῶν ὑμετέρων 
ἁγαθῶν τὸ χεφάλαιον. Τίς γὰρ οὐχ οἷδε τὸν χαρπὺν 
τὸν ὑμέτερον, ὅτι ὑμεῖς τὸν τῶν μαρτύρων ἑθλαστή- 
σατε στάχυν, τὸν πολύχουν τοῦτον, καὶ ὑπὲρ τοὺς 
τριάχοντα τῷ πλήθει τῶν χαρπῶν πλατννόμενον ; 


* | Cor. vit, o1. 


omnis mundi species et habitus transit, ut inquit 
Apostolus 2: qui possit aliquis decorum existima- 
ιο, si terre vobis et aquas fertilitatem laudandi 
causa afferam in medium ? Nam etiam locus vester 
plura habet ejusmodi commoda terrx: quam alibi 
reperiantur : attamen comparatione vestrorum ho- 
norum, tanquam res nullius pretii praeterire illa 
novit oratio. Quare ad res natura prastantiores lau- 
dationem convertamus. Hz autem vobis non am- 
plius per verba ostendentuf, sed licet inipsum caput 
intueri vestrorum bonorum. Quis enim ignorat ve- 
strum fructum , quod vos martyrum produxeritis 
spicam, fecundam hanc et copiosam, quz ultra 
trigenarium numerum multitudine et copia frugum. 


735 


S. GREGORII. NYSSENI 


1:6 


d.latatur ? Videte saerum hoc arvum , hinc marty- A Ὁρᾶτε τὴν ἱερὰν ταύτην ἄρουραν' ἑντεῦθεν τῶν uag- 


rum inanipuli collecti sunt. Quod si scire deside- 
ras de quo arvo dicam, ne procul ab eo, quod 
adest, circumspicias. Quis est iste lecus qui am- 
plectitur conventum ? Quid tibi dicit anniversarius 
circuli ambitus ? Quales hujus diei recordatio atque 
commemoratio refert tibi narrationes? Annon lo- 
quelx quxdam sunt, ut inquit Propheta *, et sermo- 
nes, quoruin tantum non audiuntur voces eorum 
quovis sermone clarius miracula enarrantes ? Si lo- 
cum intucaris, ipse martyrum stadium esse ait : si 
diem consideraveris, tanquam preco quidam ma- 
gne vocis et sonorus martyrum coronam pronun- 
tiat. IIec mihi videor ex die (ipsa) clamante audire ; 
alius quidem dies luminarium creatione gloriatur; 
alius vero, coelo ; item alius lzetatur οἱ sibi placet 
propter fabricationem terrx. Mihi autem ad ornatum 
miracula martyrum sufficiunt; sufficit coronarum 
decore atque pulchritudine exornari ; sufficit tro- 
peis adversus diabolum erectis honestari atquo 
decorari. Quales in me fuerunt narrationes ? Qualis 
angelis per me facta est accessio ? Qualem dedit 
terra fructum Deo? qualem Dominus in me con- 
sitionem consevit? Unde omnis etiam propemodum 
orbis terrarum hinc enatorum palmitum et surcu- 
lorum propaginibus consitus est: tanquam vitis 
quadam copiosa , atque abundans, cum alias per 
sese vites eflicit, tum ipsa non deficiens in suo per- 
manet vigore. Hzc οἱ ejusmodi nimirum cum diei 


τύρων τὰ δράγµατα. El ζητεῖς μαθεῖν τίνα λέγω τῖν 
ἄρουραν, μὴ πόῤῥω τοῦ παρόντος περισχοπῄσῃς. Τίς 
ὁ τόπος ὁ περιέχων τὸν σύλλογον; TU Gov λέγει ἡ 
ἐνιαύσιος τοῦ χύχλου περίοδος; Ποῖά σοι διηγήµατα 
ἡ τῆς ἡμέρας ταύτης ὑπόμνησις fixer χοµίζουσας 
* Ap' οὗ λαλιαἰ τινές εἰσι, καθώς φησιν ὁ Προφήτης, 
xa λόγοι, ὧν οὐχὶ µόνον ἀχούονται al φωναὶ, αὐτῶν 
παντὸς λόγου εὐτονώτερον διηγούµεναι τὰ θαύματα; 
"Av εἰς τὸν τόπον ἀπίδῃς, αὐτὸς εἶναί φησι τῶν µαρ- 
τύρων τὸ στάδιον * ἂν τὴν ἡμέραν λογίσῃ, οἷόν τις 
χῆρυξ µεγαλόφωνος ἀναχηρύττει τῶν μαρτύρων τὸν 
στἐφανον. Ταῦτά pot δοχῶ τῆς ἡμέρας ἑμθοώσης 
ἀχούειν * ὅτι ἄλλη μὲν τῇ δηµ!ουργίᾳ τῶν φωστήρων 
σεμνύνεται, ἄλλη δὲ τῷ οὑρανῷ, xal ἑτέρα τῇ χατα- 
σχευῃ τῆς γῆς ἐπαγάλλεται. Ἐμοὶ δὲ ἀρχεῖ πρὺς 
Χόσμον τὰ τῶν μαρτύρων θαύματα * ἀρχεῖ τῷ κάλλει 
τῶν στεφάνων ἐγχαλλωπίζεσθαι  ἀρχεῖ τοῖς χατὰ 
τοῦ διαθόλου τροπα[οις ἐπισεμνύνεσθαι. Ota γἐγονεν 
ἐν ἐμοὶ διηγἡµατα! Οἷα véyove δι ἐμοῦ τοῖς ἀγγέλοις 
προσθήχη ! Οἵον ἔδωχεν ἡ vf, τῷ cip τὸν καρπόν ! 
ὑἴαν ἐφύτευσε φυτείαν Ev ἐμοὶ ὁ Κύριος ! "lev xol 
πᾶσα σχεδὺν ἡ οἰχουμένη ταῖς παραφυάσι τῶν ἑντεῦ- 
Üev χληµάτων χαταπεφύτευται, καθάπερ τις ἅμπε- 
λος εὐθηνοῦσα, χαὶ ἄλλας δι’ ἑαυτῆς ἀμπέλους ἐργά- 
ζεται, χαὶ abcr διαμένει ἀνέκλειπτος. ΤαὈτά τοι xal 
τὰ τοιαῦτα δοχεῖ τῆς ἡμέρας 1| χάρις εὐαγγελίζε- 
σθαι, καὶ ὁ τοῦ συλλόγου τόπος τοιαῦτα ἕτερα. ᾽Αλλὰ 
τί πάθω πρὸς λαὺν τοσοῦτον, ἰσχνόφωνός τις ὢν ἐγὼ 


festivitas, tum locus in quem convenistis, allera C xaX βραδύγλωσσος, xa µόγις τοῖς παρεστῶσιν iv 


talia lta annuntiare videtur. Sed quid agam ad 
tantum populum, cum exili sim voce, linguaque 
tarda, qui superante sonitu ac fremitu sermonem 
vix astantibus in loco ita commodo loquar, ut exau- 
diri possit? Nam alioquin iimmoratus essem atque 
perseverassem in bonis narrationibus, quo pacto 
preclari contubernales quadraginta cuum commune 
certamen, tum communem ubique coloniam inha- 
bitationemque fecerunt, et quoquo versus disper- 
tiuntur, et in variis locis conjuncti hospitio reci- 
piuntur. Quocirca nemo qui particularem reliquia- 
rum gratiam suscepit , non ex toto martyrum appa- 
ritionem recepit. Unus enim in Christo cum fuerint 
universi, per unum cum toto suo grege recipiun- 
tur. Sed qui fieri potest ut oratio non injuriam fa- 
ciat, quz initium narrandi res ab iis gestas silentio 
pretermiserit ? Quod est igitur initium? Adolescen- 
tia egregia, atque spectata, fides optima, cujus gratia 
electi omnes, decore ac pulchritudine insignes , ad 
ramos magnitudine proxime accedentes, in flore zcta- 
tis constituti. Videtisne vocem tumultu turbari, et 
sirepitu sermonem interrumpi,ut nobis veluti pelago 
quodam zestuante, vocibus populi , inquam, jacta- 
tis necessario ad tranquillum silentii portum cou- 


ἐπηχόφ φθεγγόµενος, ὑπερηχοῦντος τοῦ fiyou τὸν λό- 
γον; 'H γὰρ ἂν ἑνδιέτριφα τοῖς ἁγαθοῖς διηχήµασιν, 
ὅπως ἡ χαλὴ συσχηνία τῶν τεσσαράχοντα, χοινὴν μὲν 
τὴν ἄθλησιν, χοινὴν δὲ πανταχοῦ τὴν ἁποιχίαν πε- 
ποίηνται, xol πανταχοῦ χαταµερίζονται, xal μετ 
ἀλλήλων ἐπιξενοῦνται τοῖς τόποις. Οὐχοῦν οὐδεὶς µε- 
ριχὴν τῶν λειψάνων χάριν ὑποδεκάμενος, οὐχ Ex τοῦ 
παντὸς τὴν ἐπιφάνειαν τῶν μαρτύρων ἑδέξατο. E 
γὰρ iv Κυρίῳ γεγονότες οἱ πάντες, δι ἑνὸς μετὰ 
παντὸς τοῦ πληρώματος ἑαυτῶν εἱσοιχίζονται. ᾽Ἀλλὰ 
πῶς ἔστι μὴ ἁδιχῆσαι τὸν λόγον, τὴν ἀρχὴν τῶν κατ 
αὐτοὺς διηγημάτων σιγήσαντα; Τίς οὖν ἐστιν ἡ ἀρχή; 
Νεότης ἀγαθὴ xal περίθλεπτος, πίστις ἀρίστη, δι 
ἣν οἱ πάντες ἐξειλεγμένοι, χάλλει διαπρεπεῖς, ἔρνεσι 
τὸ μέγεθος παραπλῄσιοι ἓν ἄνθει τῆς ὥρας. Ὁρᾶτε 
τὴν φωνἣν τῷ θορύθῳ ταρασσοµένην, χαὶ τὸν λόγον 
τῷ Ίχῳ διαχοπτόµενον, ὥστε ἡμᾶς οἷόν τινι πελά- 
γει χυμαινομένῳ ταῖς φωναῖς τοῦ λαοῦ χειµασθέντας, 
ἀναγχαίως ἐπὶ τὸν ἀχύμαντον τῆς σιωπῆς χατα- 
φεύγειν λιμένα; Εἰ δὲ γένοιτο ἡμῖν χατὰ Θεοῦ χάρυ, 
καὶ τὰ δεύτερα τοῦ λόγου σχολὴ Ev ἡσυχίᾳ τῆς ἀκροά- 
σεως, τὰ νῦν ἐλλειφθέντα συνεργἰᾳ τοῦ θεοῦ πληρω- 
θήσεται. Αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Αμήν. 


fugiendum sit? Quod si per gratiam Dei nobis etiam ad alteram partem orationis otium contigerit, cum 
silentio auscultantibus reliqua , qus nunc prztermissa sunt ad narrationem pertinentia, auxilio D:! 


supplehbuntur. Ei gloria in szecula szeculorum. Amen. 


* lul, xviur, 5. 


1751 


ΛΟΓΟΣ B. 

Χθὲς οἱ uáprupec πρὸς ἑαυτοὺς τὸν λαὺν ἐχάλουν 
νῦν τῷ χαταγωγίῳ τῆς Ἐκχλησίας ἐπιξενοῦνται αὐ- 
τόχλητοι. Νόμος δέ «t; ἐστι συμποτιχὸς, τὰς ἐγχυ- 
α)ίους ταύτας ἑστιάσεις παρὰ τῶν δαιτυµόνων ἀλλή- 


Ἆοις Ex περιτροπῆς ἐπιδίδοσθαι. Οὐχοῦν ἀνάγχη xal - 


ἡμᾶς τὸν αὐτὸν ἀντιπληρῶσαι τοῦ δείπνου τοῖς µάρ- 
τυσιν ἔρανον. "AJ ἐπειδῇ πένεται ἡμῖν dj χορηγία 
τοῦ λόγου, χαλῶς ἔχει τοῖς παρ) αὐτῶν ἐχείνων λει- 
Φάνοις ἡμᾶς δεξιοῦσθαι, τοὺς χθὲς μὲν ἑστιάτορας, 
σήμερον δὲ δαιτυµόνας. Αρχεῖ γὰρ xal βραχύ τι 
µέρος Ex πλουσίας εραπέζης, μεγάλης εὐωχίας ve- 
νέσθαι παρασχευὴν, ὅταν τοιοῦτον λείφανον ᾗ. Tl οὖν 
τοῦτο τὸ λείφανον; Μέμνησθε πάντως ἓν τίνι μεν 
τοῦ λόγου, ὅτε ὁ εὐχταῖος ἐχεῖνος χαὶ ἡδὺς ἡμῖν ἐκ 
τοῦ πλήθους τῶν συνειλεγµένων θόρυδος συνέἐχεε τὴν 
τῶν λεγομένων ἀχρόασιν, ὅτε fj ἔμψυχος ἐχείνη τῆς 
ἐχχλησίας θάλασσα τῷ πλίθει τῶν ἐπειαρεόντων 
πλημμυροῦσα, πρὸς τὴν ῥοπὴν τῶν ἀεὶ βιαζοµένων 
ἐχύμαινε, μιµουµένη καὶ τῷ ἤχῳ τὴν ὄντως θάλασ- 
σαν, οἷον αὐταῖς ταῖς ἀχοαῖς ἡμῶν προσρηγνῦσα τῶν 
χυµάτων τὸν ψόφον. "Ev τίσι τοίνυν κατελίποµεν χει- 
µασθέντα τῷ θορύθῳ τὸν λόγον, µέμνησθε πάντως 
of; µεμελέτηται διὰ µνήµης ἔχειν τοὺς μάρτυρας. 
"Hv δὲ, ὡς οἶμαι, ἡ ἀχολουθία τοῦ λόγου αὕτη, ὅτι 
οὗ τῶν τυχόντων ησάν τινες οἱ εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦτον 
ἐξειλεγμένοι, οὐδέ τις σύμμικτος καὶ ἀνώνυμος ὄχλος, 
ἐχ ταπεινῶν ἐπιτηδευμάτων ὁρμηθέντες, πρὸς τὸ 
ἀξίωμα τοῦτο ἐπήρθησαν' ἀλλὰ πρῶτον μὲν δι) εὖ- 


φυῖαν σώματος, χάλλει xai δυνάµει xal ῥώμης πε- σ 


ριουσἰᾳ τῶν λοιπῶν διενεγχόντες, τοῖς στρατιωτιχοῖς 
χαταλόγοις ἑντριθμήθησαν ΄ μετὰ ταῦτα δὲ τῷ xac 
ἀρετὴν Bi xal πολιτεἰᾳ σώφρονι διαπρέφαντες, 
ὥσπερ τι Yépac xai ἀριστεῖον τὴν χάριν τῆς µαρτυ- 
plas τελε'ωθέντες ἑδέξαντο. Καὶ εἰ δοχεῖ ὡς ἂν ἡδίους 
Υενοίµεθα, πάντα τὰ τῶν μαρτύρων ἐφεξῆς ἀναλά- 
6ωµεν, οἷον ὑπ' ὄψιν ἄγοντες τῷ παρόντ. θεάτρῳ τὴν 
ἄθλησιν. 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


758 


ORATIO 1i. 

lleri martyres ad sese populum vocabant ; nune 
hospitio Ecclesix: ipsi sese offerentes excipiuntur. 
Lex autem quzdam eonvivialis est, ut circulares et 
vulgares istas epulas alH aliis convivis certa vi- 
cissitudine prxbeant in orberm. lgitur necesse est," 
ut etiam nos contra martyribus parem cone gra- 
tiam referamus, et idem officium prastemus. Sed 
quoniam nostra facultas orationis inops et exigua 
est, haud incommodum fuerit, si ab illis ipsis sum- 
piis reliquiis excipiamus eos qui heri quidem 
convivatores et epuli pr:ebitores erant, hodie vero 
convivae sunt. Sufficit enim vel exigua quxdam de 
divite mensa pars, cum tales reliquiz fuerint, ad 
magni epuli apparatum. Qua sunt igitur hz reli- 
quim? Meministis prorsus in qua parte orationis 
hzxrebamus, cum optatus ille et jucundus nobis ex 
multitudine congregatorum tumultus confundebat 
eorum qus dicebantur auscultationem : cum ani- 
matum illud Ecclesie mare multitudine aliorum 
super alios confluentium et ingruentium inundans, 
ad impetum οἱ impulsionem eorum qui semper 
vi irrumperent, fluctuaret et zstuarct, sonitu quo- 
que ipso verum imitans mare, veluti rupibus lit- 
toralibus auribus nostris undarum strepitum in- 
fringens et illidens. In quibus igitur tumultu quasi 
tempestate jactatam reliquerimus orationem, me- 
ministis prorsus, quibus recordatio martyrum curas 
est. Erat autem continuatio, opinor, et contextus 
orationis hic, quod non ex gregariis οἱ vilibus 
quidam essent, qui ad hoc certamen electi sunt, 
neque promiscuum quoddam eL obscurum vulgus 
ex humilibus exercitiis et studiis profecti ad hanc 
dignitatem evecti essent; sed primum quidem pro- 
pter bona atque commoda corporis decore οἱ viri- 
bus et robore superante reliquos pra:cedentes mi- 
litaribus numeris ascripti essent : deinde vero so- 
brio atque cum virtute conjuncto vite instituto 


cum  excelluissent, tanquam premium quoddam decorandz et honestand: virtutis ergo gratiam 
yoariyrii consummati accepissent. Ac si videtur, quo oratio nostra magis jucunda efficiatur, omnem 
Fem gestam a martyribus deinceps ordine repetamus, tanquam in conspectu huic theatro ipsam 


certationem adducentes. 

"flv τι τάγμα στρατιωτιχὸν παλαιὸν κατὰ τὴν vel- 
τονα πόλιν παντὸς τοῦ ἔθνους πρὸς τὰς τῶν βαρθά- 
po ὁρμὰς προχαθήµενον’ ἐχείνοις Éx τινος προῦπαρ- 
χούσης θεόθεν ἐπιφανείας, πλεῖον fj πίστις τῶν τα- 
κτιχῶν ἑσπουδάζετο. Καὶ (auc οὐχ ἄχαιρον Ev τι χατ- 
όρθωµα τῆς πίστεως τῶν ἀνδρῶν ἑχείνων v. παρα- 
δρομῇ διηγἠσασθαι. Συστάντος γὰρ αὐτοῖς ποτε τοῦ 
πρὺς τοὺς βαρβάρους πολέμου, xai τῶν ἐπιχαίρων 
πάντων προχαταληφθέντων ὑπὸ τῆς τῶν ἑναντίων 
στρατιᾶς, xal τῶν ὑδάτων Ev τῇ τῶν ἐχθρῶν ἑξουσίᾳ 
Υεγενηµένων, εἰς ἔσχατον ἑλθόντες χίνδυνον, εἴτε δι’ 
ἀπειρίαν τῶν τὰ ἡμέτερα στρατηγούντων, εἴτε διά 
tva. χρείττονα xai θειστέραν οἰχονομίαν», ὡς ἂν µά- 
λιστα xal διὰ τούτου φανείη τῶν Χριστιανῶν τὸ πρὸς 
τοὺς ἀλλοφύλους διάφαρον’ ἔπειδη οὐκ εἶχον ὃ τι χρἠή- 
σονται τοῖς παροῦσε, χαὶ πολλή τις fv ἡ ἀμηχανία, 
οὐδεμιᾶς αὐτοῖς πίδακος f) ἀποῤῥοίας ὑδάτων ἔμφαι- 
νοµένης τῷ tóm, xai κίνδυνος fiv ὑπυχύψαι τοῖς 


Erat vetus quzdam circa vicinam urbem militum 
manus, przsidium totius gentis adversus impetus 


D barbarorum. llis ex quadam ante oblata divinitus 


apparitione, majori studio fides erat, quam res ac 
disciplina militaris. Ac forsitan non intempesti- 
vun fuerit unum quoddam fidei virorum illorum 
facinus egregium obiter cominemorare. Bello enim 
eis adversus barbaros aliquando conflato, cum 
omnibus locis opportunis ab exercitu hostium praoc- 
cupatis, aquze quoque in eorum potestate essent, 
ad extremum periculum redacti, sive imperitia 
nostrorum ducum, sive meliore et divino magis 
consilio atque dispositione, ut vel per hoc maxime 
appareret quid interesset inter Christianos atque 
externos et a fide alienos : cum nulla ratione rebus 
presentibus mederi possent, magnaque trepidatio 
atque desperatio esset, cum nullus fons in co loco, 
aut aliunde provenientis aqua facultas eis appa- 


159 


S. GREGOIUI NYSSENI 


100 


τοτο, periculumque esset ne siti expugnati ab A ἑναντίοις ἐκπολιορχηθέντας τῷ δίφει ' τότε χαταλ:- 


adversariis subigerentur : tunc przclari illi atque 
egregii, omisso armorum przsidio, invictum cuive 
resisti non posset auxilium in formidabilibus ejus- 
modi implorandum sibi statuerunt. Relictis enim in 
castris iis qui nondum fldem receperant, ac per se 
separati, imitantur id quod tempore Elix prophete 
factum est miraculum, communi atque conjuncta 
voce precibus petentes, ut ex rebusidesperatisin quas 
incidissent, eriperentur. Atque illi quidem precaban- 
lur; preces vero esteinplo in opus convertebautur. 
Cum enim adhuc ipsi in oratione genibus flexis persc- 
verarent, flatu violento nubes alicunde coacta subli- 
mis in aerecastris hostium imminebat : deinde frago- 
ribus ingentibus superintonans, et fulgurum in sub- 
jectos incendia immittens, aquam fluminibus abun- 
dantiorem pizcipitabat, 3dco ut adversariis quidem 
tum continentia fulmina, tum continuationis im- 
brium vis extremi ex:tii causa exsisteret ; his vero, 
qui precum aciem opposuerant, ad utraque sufficeret, 
tam ad vincendos hostes quam ad sitis levamen, 
quippe defluentibus torrentibus abunde potui ipsis 
suppeditantibus, His igitur adjunctus est etiam 
noster co'us eorum, qui de exercitu narrationibus 
illis etiam ipsi cirea fidem confirmati, et in iisdem 
studiis ct exercitiis innutriti iu tantam animi in- 
dolem ac magnitudinem evecti sunt, ut excellentia 
virtutis adversus sese invidiam excitaverint. Quem- 
admodum enim didicimus ex iis quz nunc. μου] 
ex historia Jobi prx»lecta sunt, quod adversarius 


humanz vite injuriam sibi fieri putaret. quod Job C 


virtutis nomine clareret ac bene audiret, et id- 
circo eum deposceret ad tornientum, quod olffen- 
deret ac molestia afficeret eum Job, qui verax, ju- 
stus et inculpatus essel : codem modo hostis et 
invasor bonorum, improbo oculo vidit magnos hos 
pugiles, et non tulit canitiem morum, quam in 
juvenili tate animadvertebat. Vidit corporum flo- 
rem continentia atque sobrietate ornari : vidit 
armatum quemdam chorum, per exercitum eos 
Deo choreas ducentes, pulchros aspectu, oculis 
torvos et terribiles, excelsum animum, et spiritus 
contumaces, pedum velocitatem, vires excellentes, 
convenientem, 3ptam et commodam niembrorum 
compactionem, in omnibus, qui ipsis adessent, 
commodis animi virtutem suo splendore corporis 
hona superantem. [Ínambulat eliam per illos in 
invidia, qui per orbem terrarum obambulat. Vidit 
non unum hominem veracem, sed catervam divi- 
nam tot virorum, qui omnes veraces, justi, Dei 
cultores erant, deposcit etiam illos ad suum arbi- 
trium. Àc primum quidem duci copiarum insano 


πόντες οἱ γενναῖοι τὴν Ex τῶν ὅπλων ῥοήθειαν, ἔγνω- 
σαν thy ἅμαχον xaX ἁχαταγώνιστον Ev τοῖς φοθεροῖς 
ἐπιχαλέσασθαι cuppaylav. ἸΑφέντες γὰρ ἐπὶ ταῦ 
στρατοπέδου τοὺς µήπω παραδεδεγµένους τὴν πίατεν, 
καὶ ἐφ) ἑαυτῶν ἱδιάσαντες, μιμοῦνται τὴν ἐπὶ "Haioo 
τοῦ προφἠτου γενοµένην θαυματουργίαν, χοινῇ τῇ 
φωνῇ καὶ συντεταγµένη Ast) αὐτοῖς ἓξ ἁμτχάνων 
γενέσθαι τῆς συμφορᾶς αἱτησάμενοι. Καὶ οἱ piv 
ηὔχοντο' ἡ δὲ εὐχῆ παραχρΏμα ἔργον ἐγίνετο. "Ez: 
γὰρ αὐτῶν τῇ γονυχλισίᾳ προσχαρτερούντων, πνεύ- 
ματι β.αἰῳ νεφέλη ποθὲν ἀποληφθεῖσα, µετέωρ.ς 
ὑτὸρ τὸ τῶν πολεµίων στρατόπεδον ἵστατο" εἶτα βρον- 
τὰς ἐξαισίους ἐπικτυπήσασα, xal ἀστραπὰς φλργώ- 
δεις κατὰ τῶν ὑποχειμένων ἐξάγασα, χατεῤῥηγννξν 


B ὕδωρ ποταμῶν ἀφθονώτερον' ὥστε τοῖς μὲν ὅπεναν- 


* 


τίοις, xal τῶν σχηπτῶν τὴν συνέχειαν, καὶ τὸ πληθος 
τῆς ἑπομθρίας αἴτιον γενέσθαι παντελοῦς χαταφθο- 
ps" τούτοις δὲ τοῖς διὰ τῶν εὐχῶν παραταξαµένοις, 
ἰχανὸν πρὸς ἁμφότερα γενέσθαι, πρός τε τὴν νίχην 
τῶν ἀντιτεταγμένων, χαὶ πρὸς τὴν παραμυθίαν cn; - 
δίφης,τῆς τῶν χειµάῤῥων ἀποῤῥοῖς ἀφθόνως αὑτοῖς τὸν 
πότον χορηγούσης. Τούτοις τοίνυν συνετάχθη ὁ ἡμέτς- 
ρος τῆς στρατιᾶς χορὸς, ἀπ' ἐχείνων τῶν διηγημάτων 
xat αὐτοὶ περὶ τὴν πίστιν χυρωθέντες, xaY τοῖς ὁμοίοις 
ἐντραφέντες ἐπιτηδεύμασιν, εἰς τοσοῦτον µεγαλο- 
φυῖας ἐπήρθησαν, ὥστε τῷ περιόντι τῆς ἀρετῆς xa 
ἑαυτῶν ἀναστῆσαι τὸν φθόνον. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν 
νῦν ὑπαναγνωσθέντων ἡμῖν Ex τῆς τοῦ Ἰὼῶθ ἱστορίας 
ἐμάθομεν, ὅτι ἀδίχημα ἑαυτοῦ ἐποίει ὁ ἀντίπαλος τῖς 
ἀνθρωπίνης ξωῆς τὴν τοῦ Ἰὼδ εὐδοχίμησιν, xal 
διὰ τοῦτο ἐξητεῖτο πρὸς αἰκισμὸν, ὅτι ἑλύπει αὖ: 
τὸν ὁ Ἰώθ, ἀληθινὸς καὶ δίχαιος χαὶ ἄμεμπτος v 
τὺν αὐτὸν τρόπον εἶδε πονηρῷ τῷ ὀφθαλμῷ ὁ τοῖς 
ἀγαθοῖς ἐπιφυόμενος τοὺς μεγάλους τούτους ἆγωνι- 
στὰς, χαὶ οὐχ ἤνεγχε πολιὰν Ιθῶν ἐν ἡλιχίας νεότητι 
βλέπων. Είδε σωμάτων ἄνθος, ἓν σωφροσύνη χοσμού- 
μενον’ εἶθεν ἑνόπλιόν τινα χοροστασίἰαν, διὰ τῆς στρα- 
τιᾶς αὐτοὺς τῷ Θεῷ χορεύοντας, χαλοὺς προσιδεῖν, 
Βλοσυροὺς τὸ ὄμμα, γαύρους τὸ φρόνημα, τάχος πο- 
δῶν, περιουσίαν δυνάµεως, συµμµετρίαν μελῶν, Ev 
πᾶσι τοῖς προσοῦσιν αὐτοῖς προτερήµασι τὴν τῖς 
Φυχῆς ἀρετὴν τῆς σωματικῆς εὐχκληρίας ὑπεραστρά- 
πτουσαν. Ἐμπεριπατεῖ xai δι ἐχείνων τῷ φθόνῳ, à 


D ἐμπεριπατῶν τὴν οἰχουμένην. Elócv οὐχ ἕνα ἄνθρω. 


πον ἀληθινὸν, ἀλλὰ σύστημα θεῖον τοσούτων ἀνθρώ- 
Ttov, πάντων ἀλτθινῶν, δικαίων, θεοσεθῶν» ἑξαιτεῖ- 
ται χἀχείνους εἰς τὸ ἴδιον βούλημα. Καὶ πρῶτον μὲν 
εἰδωλομανοῦντι τῷ τῆς στρατιᾶς ἄρχοντι σύμδουλος 
γίνεται, μὴ ἂν ἄλλως ὑπερσχεῖν τῆς χατὰ τῶν Bar 
θάρων νίκης, εἰ μὴ τοὺς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ προτ- 
χυνοῦντας προθύσαιτο. 


simulacrorum cultui dedito persuadere conatur, non aliter eum de barbaris victoria potiturum 
esse, nisi prius mactaret eos qui Christi nomen adorarent. 


llis autem propter egregiam confessionem quam- 
prünum designatis, οἱ ultro ad consummationem 
passionis confugientibus, stalim eos gladio inter- 
ficere (quasi mite quoddam ac benignum genus 
mortis id esset) irinicus recusavit, sed vinculis 


— 


Ἀναδειχθέντων δὲ τούτων (; τάχιστα διὰ τῆς aye 
θῆς ὁμολογίας, καὶ αὐτομολούντων πρὸς τὴν διὰ τοὺ 
πάθους τελείωσιν, τὸ μὲν εὐθὺς ἐπαγαγεῖν τὸν δι 
τοῦ ξίφους θάνατον (ὣς τι φιλάνθρωπον) ὁ Ἐχθρ». 
παργτγτατο, ὃςσμοῖς ὃξ τοῖς ἐκ σιδήρου καταπιέσαςι 


104 


IN QUADRAGINTA MARTYRES, 


763 


ταύτην ἐποιεῖτο τὴν τῆς τιμωρίας ἀρχήν. Tot; δὲ ἣν A ferreis affligens, hinc supplicii initium fecit. At il- 


Ἆρα xal ὁ δεσμὸς ἐγχαλλώπισμα, xal θέαμα γλαφ»- 
(àv xai $55 Χριστιανῶν ὀφθαλμοῖς, νεότης ἔξειλε- 
Υµένη ἀριθμῷ τοσούτῳ, χάλλει διαπρεχἠς, Tia 
ὑπὲρ τοὺς ἄλλους, πάντες χατὰ ταὐτὸν ust dA) 
τῷ δεσμῷ συνηρµόζοντο, ὥσπερ τις στέφανος f| ὅρμος 
περιανχένιος ἱσομεγέθεις µαργαρίτας By xoxX« διει- 
λημμένους ἔχων' τοιοῦτοι σαν οἱ ἅγιοι, χαὶ διὰ 
πίστεως ἠνωμένοι, xol διὰ των δεσμῶν᾽ πρὸς ἆλ- 
λήλους σφιγγόµενοι. Ὄντες γὰρ καὶ καθ ἑαυτὸν 
ἕχαστος χαλοὶ, προσθήχη τοῦ κάλλους ἀλλήλοις ἑγί- 
νοντο. Οἷον ἐπὶ τῶν οὐρανίων συµδαίνει θαυμάτων, 
ὅταν δι αἱθρίας xal χαθαρᾶς ἡ τῶν ἁστέρων 
χάρις δι ἀλλήλων ποιχίλληται, ἑχάστου τὴν οἰκείαν 
αἴγλην εἰς τὸν χοινὸν χόσμον τοῦ οὐρανοῦ συνεια- 
Φέροντος. Τοιοῦτον ἣν τῶν ἁγίων τὸ θέαµα , ὄντως, 
παθώς φησί που Ἱεζεχι]λ ὁ προφήτης, ὅρασις 
λαμπάδων συστρεφοµένων. Ἐμφιλοχωρεῖ ὁ λόγος 
τῷ χάλλει τῆς ὥρας. Οἶδεν γὰρ, καθὼς ἡ Σοφία 
Φησὶν, Ex μεγέθους xal καλλονῆς χτισµάτων xal τὸ 
ἐν χρυπτῷφ κάλλος ἀναλογίζεσθαι, ἐπειδὴ xal £d 
της ψυχῆς χαθαρότης διὰ τοῦ φαινομένου διέλαµ- 
πε, xal ὁ φαινόµενος ἄνθρωπος ἄξιον ἦν τοῦ ἆφα- 
νοὺς οἰχητήριον. Ὡς χαλὸν τοίνυν ἣν τότε τοῖς 
ὁρῶσι τὸ θέαμα] χαλὸν λέγω τοῖς τὰ καλὰ βλέ- 
πειν Σθέλουσι, καλὺν ἀγγέλοις, χκαλὸν ταῖς ὑπερχο- 
σµίαις δυνάμµεσι' πιχρὸν δὲ τοῖς δαίµοσι, xaX ὅσοι τὰ 
τῶν δαιμόνων Ἱσπάξοντο, ἄνθρωποι (εἴπερ ἄνθρω- 
ποι, οἱ τοσοῦτον ἀνεστηχότες τῷ µεγαλείῳ τῆς φύσεως) 
στρατιῶται τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὁπλῖ- 
ται, τῆς πίστεως πρόµαχοι, πύργοι τῆς θείας πόλεως" 
ol πᾶσαν αἰχισμῶν τιµωρίαν, πᾶσαν φόδων ἑπανά- 
στασιν, πᾶσαν ἀπειλῆς προσθολὴν, ὥς τινα παιδίων 
ἄνοιαν χατεχλεύανον χαθάπερ οὐχὶ τὰ σώματα ταῖς 
αἰχίαι; ἑχδόντες, ἀλλὰ τὰς τῶν σωμάτων σκιάς οἳ σαρχὶ 
τὴν σάρχα χαταπαλαίσαντες, xai τῇ πρὸς τὸν θάνατον 
ὑπεροφίᾳ πάντων τῶν τυραννικῶν φόδων ὑπερφρο- 
νῄσαντες, ὑψηλότεροι τῶν ἀνθρωπίνων µέτρων ἑδεί[- 
χθησαν. Ὢ χαλῶς τοῖς σωματικοῖς τροπαἰοις ἕμμε- 
λετίσαντεςϊ "Q καλῶς μετενεγχόντες τὴν τοῦ πολε- 
μεῖν ἐμπειρίαν εἰς τὴν χατὰ τοῦ διαδόλου παράταξιν' 
οὗ ξίφει τὰς) χεῖρας ὁπλίσαντες, οὐδὲ τὸν kx τοῦ 
ξύλου θυρεὸν προθαλλόμενοι , οὐδὲ χαλχῇ περιχεφα- 
λαΐχ, xaX χνήµεσι περιφραξάµενοι, ἀλλὰ τὴν τοῦ 


lis sane etiam vincula ornamento erant, et elegans 
atque jucundum Christianorum oculis spectaculum 
juventus electa in tanto numero, pulchritudine in- 
signis, zetate czeteris przstans, omnes simul eodem 
inter se nexu copulabantur, veluti corona quzdam 
aut torques et monile circum collum magnitudine 
paribus undique margaritis digestis atque distin- 
ctis insigne: tales erant sancti, qui οἱ per fidcm 
uniti, et per vincula inter se constricti erant. Cum 
enim unusquisque per 6ο pulchri essent, accessio 
atque incrementum — pulchritudinis alter alteri 
erant. Quale in coelestibus accidit miraculis, cum 
Serénà ac pura nocte stellarum decor alius per 
alium distinguitur et ornatur, unaquaque earum 
suuin splendorem ad communem ornatum caeli 
simul contribuente : tale erat sancturuni spectacu- 
lum, vere, ut alicubi inquit Ezechiel propheta 5, 
visio lampadum discurrentium. Lubenter pulchri- 
tudini formae et :etatis oratio iminoratur. Solct 
enim, ut inquit Sapientia *, ex inagnitudine pul- 
chritudinis creaturarum etiam ea qua est in oc- 
culto, pulchritudo sstimari, quoniam et animi 
puritas per id quod apparebat, elucescebat : οἱ is 
qui apparebat homo, dignum domicilium erat ejus 
qui latebat, ei visum effugiebat. Quam pulchrum 
igitur Lunc intuentibus erat spectaculum ? pulchrum, 
inquam, iis qui pulehra atque praeclara contueri 
volunt, pulchrum angelis, pulchrum supramunda- 
nis virtutibus; acerbum vero dzmnonibus, ct quot- 
quot demonum cultum amplectebantur, homines 
(si modo hoiines dicendi, qui tanta magnitudino 
indolis excelluerunt), milites Christi, sancti Spi- 
ritus armigeri, fidei antesignani, turres diviuz 
civitatis, qui omnem torinentorum poenam atquo 
contumeliam, omnes terrores ingruenles, omnem 
minarum vim, tanquam puerilem quamdam ainen- 
tiara deridebant. Perinde ac si non corpora verbe- 
ribus preberent, sed corporum umbras: qui cuim 
carne carnem devicissent, et contemptum mortis, 
omnes tyrannorum errores magnitudine animi 
superasseni, bumana conditione superiores visi 
sunt. O qui przclare exercitati sunt, qui peritiam 
bellandi in aciem adversus diabolum instructam 


θεοῦ πανοπλία» ἀναλαθόντες, ἣν διαγράφει ὁ στρα- p transtulerunt! nou gladio manus armantes, neque 


τηγὺς τῆς Ἐχχλησίας, ὁ θεῖος 'Amóctolo;, θυρεὸν, 
χαὶ θώρακα, xai περιχεφαλαίαν͵καὶ μάχαιραν’ οὕτως 
ἐχώρουν χατὰ τῆς ἑναντίας δυνάµεως. Ἑστρατήγει 
δὲ τούτων μὲν fj οὑρανία χάρις. τῆς δὲ τοῦ διαθόλου 
παρατάξεως, ὁ ἔχων τοῦ θανάτου τὸ κράτος. Τόπος δὲ 
τῆς παρατάξεως αὑτοῖς, τὸ τῶν µιαιφόνων διχαστἠ- 
piov ἣν. ἓν ἐχείνῳ συστάντες διηγωνίζοντο, οἱ μὲν 
ἀπειλαῖς ἀχροδολιζόμενοι, οἱ δὲ διὰ τῆς ὑπομονῆς 
ἀμυνόμενοι. 
«quidem minis pugnain lacessentes : hi vero per 
Ἡρότασις Ἡν παρὰ τῶν ὑπεναντίων, ἐξόμνυσθαι 
τν εἰς τὸν Κύριον πίστιν, ἡ ζημιοῦσθαι θανάτψ. 


clypeum ligneum objicientes, neque rea galea, 
ocreisque muniti, sed armaturam Dei sumentes: 
quam ργα (ου et dux Ecclesiz, divinus ille Aposto- 
lus describit *, scutum et loricam, et galeam, οἱ gla- 
dium, ita tendebant adversus copias adversario- 
rum. Dux autem erat horum quidem calestis 
gratia, diaboli autem aciei, is qui mortis imperium 
tenet. Locus eis aciei, nefariorum el sanguinario- 
rum tribunal erat : illic congressi decertabant, illi 


patientiam propulsantes ct resistentes, 


Proponebatur ab adversariis, ut vel fidem in 
Dominum abjurarent, vel morte multarentur ; ct 


* Ezech. 1 15. * Sap. xim, 9, " Eplies. vi, 11 $43. 


765 


S. GREGORII NYSSEM 


164 


respondebatur a viris forlibus, se velle usque ad Α ᾽Απόχριαις παρὰ τῶν ἀριστέων, µέχρι θανάτου παρα- 


inortem. permanere in sermone. Ignis sub hzc in- 
tendebatur, et gladius et barathrum, et quzcunque 
sunt alia nomina suppliciorum. Una vox ad hzc 
omnia audiebatur, Christus, quem ore sancti illi 
eonfitebantur, Hoc erat adversariorum vulnus, 
hanc cuspidem adversariis objiciebant, per hanc 
vocem in medio corde vulnus adversarius accepit, 
hic est lapis, qui per manum Davidis funda emit- 
tebatur, qui a galea adversarii, quo destinatus erat, 
non aberravit. Nam Christi confessio, boni militis 
funda exsistit : cadit inimicus, et caput amittit *. 
Verum quasi babenis excussis oratio przterlapsa 
est, et terminos transiliit, et ad audendum non 
dicenda proferre provehitur, quasi spectatrix fue- 


µένειν τῷ λόγῳ. Ilüp ἐπὶ τούτοις Ἠπείλητο, καὶ ξί- 
φος, καὶ βάραθρον, xai ὅσα ἄλλα τῶν κολαστηρίων 
ὀνόματα. Μία φωνἣ πρὸς ταῦτα πάντα Ἰχούετο, Χρι- 
στὸς ἐν τοῖς στόµασι τῶν ἁγίων ὁμολογούμενος. Αὕτη 
ἣν ἡ τῶν ἑναντίων πληγή. Ταύτην προέτεινον κατὰ 
τοῦ ἐχθροῦ τὴν αἰχμήν. Διὰ ταύτης τῆς φωνῆς µέσην 
ἑτρώθη τὴν καρδίαν ὁ ᾿Αντικείμενος. Οὗτος ὁ λίθος 
ἐστὶν ὁ ἓν τῇ χειρὶ τοῦ Δαθὶδ σφενδονούµενος, ὁ τν- 
χὼν τῆς περιχεφαλαίας τοῦ ᾿Αντικειμένου. 'H γὰρ τοῦ 
Χριστοῦ ὁμολογία, σφενδόνη γίνεται τοῦ χαλοῦ στρα- 
τιώτου. Πίπτει ὁ Ἐχθρὸς, xat ἀκέφαλος γίνεται. ᾽Αλλὰ 
παρηνέχθη ἀφηνιάσας ὁ λόγος, xal ὑπὲρ τοὺς ὅρους 
ἑξάλλεται, xal τῶν ἁῤῥήτων κατατολμᾶ , καὶ λέγειν 
προάγεται, ὡς παρείθεα τῆς τῶν ἁοράτων γενόμενος, 


ril earum rerum quz visum effugiunt, quod ob D ὅτι ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ φωνῇ τῇ τὸν Χριστὸν tv παῤῥησίᾳ 


cjusimodi vocem, qua Christum libere confitebatur, 
supra plausus erat et laus a sanctis angelis, item 


acclamatio fausta coelestis urbis civium applauden-, 


tium rei bene geste, ad lizc gaudium universi coe- 
lestis conventus. Quale enim angelis in. mundo 
hominum conflatum est spectaculum ? qualem con- 
flictum diaboli et hominum viderunt nostre yita 
spectatores? Quam contrarium priori pugne con- 
gressum habuit, cum serpens Adamum devicit ? Ne 
unum quidem lomo tunc sustinuit impetum mali, 
quo per quemdam speciosum pretextum et escam 
petitus erat : sed simul atque ille irruit, etiam hic 
ruina eversus est. In his vero omnibus vani et 
inefficaces erant inimici conatus. Spem ostendebat, 
hi vero respuebant: terrores intendebat, hi vero 
deridebant. Unus eis metus solus erat, ne a Christo 
sejungerentur; unum bonum, esse cum Christo 
solo ; e:tera vero omnia, risus et umbra, nugzque 
et somniorum visis similia. Propterea oratio de iis 
qua aspectum effugiunt, loqui sustinet, et ait 
quod omnis supramundanus exercitus ob rem qua 
egregie ab athletis istis gerebatur, letaretur. Ad- 
huc oratio in rebus non tentandis sesc effert et 
audet : adhuc supramundana sustinet narrare, quod 
cum h:e res nimirum hic prospere gererentur in 
conflictu contra adversarios, justus certaminis in- 
Stitutor ac preses coronas victoribus destinatasg 
proferebat, et imperator divini exercitus pramia 
victoribus preparabat, et Spiritus sanctus variis 
donis eos excipiebat. Quoniam enim fidem in Tri- 
nitatem profltebantur, idcirco gratia quoque eis a 
Trinitate referebatur. Quenam autem ea gratia 
erat? Hoc ipsum ut prastantiores primis athletis, 
Adamo, inquam, et Eva demonstrarentur. lili stan- 
tem. humanam naturam per peccatum dejeceruut, 
hi oppressam ruina superiorum per patientiam rur- 
sus erexerunt. llli ex paradiso in terram ejecti 
sunt ; isti hinc ad paradisum emigrarunt. Illi mor- 
tem adversus seipsos armarunt (arma enim mor- 
tis, inquit, est peccatum); hi mortem peccato ar- 
, βίαιο sua virtute atque fortitudine tolerandis in- 


51 Reg. xvii, 90 sqq. 


ὁμολογυύσῃ, χρότος μὲν ἣν ἄνω καὶ ἔπαινος παρὰ 
τῶν ἁγίων ἀγγέλων, εὐφημία δὲ τῶν πολιτῶν τῆς 
οὐρανίας πόλεως ἐπικροτούντων τῷ κατορθώµατι, 
χαρὰ δὲ πάσης τῆς ἓν οὐ ρανῷ πανηγύρεως. Οἷον γὰρ 
συνέστη τότε τοῖς ἀγγέλοις Ev τῷ κόσμε τῶν ἀνθρώ- 
πων τὸ θέατρον | οἵαν εἶδον συμπλοχὴν -τοῦ διαθόλου 
xai τῶν ἀνθρώπων, οἱ θεαταὶ τῆς ἡμετέρας ζωής ἶ 
Ὡς ἀπεναντίον τῇ πρώτῃ πάλη τὴν σύστασιν ἔσχεν, 
ὅτε ὁ ὄφις τὸν ᾿Αδὰμ κατεπάλαισεν | Οὐκ Ίνεγχε τότε 
ἄνθρωπος µίαν τοῦ Πονηροῦ προσθολὴν, διά τινος εὖ- 
χροίας xal Ἀελεάσματος αὐτῷ προσαχθεῖσαν ἀλλ 
ὁμοῦ τε προσέπεσε, xal ἀνετράπη τῷ πτώµατι. 


Eni τούτων δὲ πάντων ἣν ἀργὰ καὶ ἄπραχτα τοῦ 


Ἐχθροῦ τὰ παλαΐσµατα. Ἑλπίδας προέτεινεν, οἱ δὲ 
χατεπάτουν' φόθους Ἠπείλει, οἱ δὲ κατεγέλων. "Ev 
φοθερὸν ἣν µόνον αὐτοῖς, τὸ τοῦ Χριστοῦ χωρισθῆναι’ 
ἓν ἀγαθὸν, τὸ μετὰ Χριστοῦ εἶναι μόνου. τὰ δὲ ἄλλα 
πάντα, γέλως xal σχιὰ, xal φλυαρία xai ὀνειρώδη 
φαντάσματα. Διὰ ταῦτα κατατολμᾶ τῶν ἀθεάτων ὁ 
λόγος, xal φησιν ἐπαγάλλεσθαι πᾶσαν τὴν ὑπερχό- 
αµιον δύναμιν τῷ τῶν ἀθλητῶν κατορθώµατι. Ἔτι 
ὁ λόγος χατὰ τῶν ἀτολμήτων θρασύνεται ἔτι τολμᾷ 
διηγεῖσθαι τὰ ὑπερχόσμια, ὅτι τούτων ἐνταῦθα χατ- 
ορθουµένων, ἐν τῇ πρὸς τοὺς ἐναντίους συμπλοκῇ ὁ 
δίχαιος ἀγωνοθέτης τοὺς ἐπὶ τῇ νίχῃ στεφάνους προ- 
τεινεν, xal ὁ ἀρχιστράτηγος τῆς θείας δυνάμεως 
τὰ ἀριστεῖα τοῖς νικηταϊῖς παρεσχεύαζεν, xa τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῖς παντοδαποῖς ἐδεξιοῦτο χα: 


D ρίσµασιν. Ἐπειδὴ γὰρ εἰς τὴν Τριάδα ἡ πίστις ὦμο- 


λογεῖτο, διὰ τοῦτο καὶ ἡ χάρις αὑτοῖς παρὰ τῆς Τριά- 
δος ἀντεμετρεῖτο. Tí; δὲ ἡ χάρις fjv; Αὐτὸ τοῦτο τὸ 
ὑψηλοτέρους ἐπιδειχθῆναι τῶν πρώτων ἀγωνιστῶν, 
τοῦ ἸΑδὰμ λέγω, xai τῆς Εὔας. Ἐκεῖνοι ἑατῶσαν τν 
ἀνθρωπίνην φύσιν διὰ τῆς ἁμαρτίας κατήνεγχαν 
οὗτοι χειµένην ἓν τῷ πτώµατι τῶν προλαδόντων δὰ ' 
τῆς ὑπομονῆς πάλιν ἀνώρθωσαν. Ἐχεῖνοι Ex τοῦ κα- 
ραδείσου ἐπὶ τὴν γῆν ἀπώσθησαν' οὗτοι ἐντεῦθεν ἐπὶ 
τὸν παράδεισον ἀνῳχίσθησαν' ἐχεῖνοι xa0' ἑαυτων 
τὸν θάνατον ὤπλισαν (ὅπλον γὰρ θανάτου ἡ ἁμαρτία, 
qnolv): οὗτοι καθωπλισμένον τῇ ἁμαρτίᾳ τὸν θάνατον 
διὰ τῆς ἑαυτῶν ἀνδρείας ἠχρείωσαν, τῇ ὑπομονῇ τῶν 


105 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


ΠΚ 


Ἐαθημάτων τοῦ κέντρου τὴν ἀχμὴν ἀπαμθλύναντες' A commodis, stimuli aciem obtundentes, frustrati 


ὥστε εἰπεῖν χαλῶς, Ilov σου, θάνατε, τὸ κέντρο» ; 
Ποῦ cov, ᾖδη, τὸ vixoc ; Καρποῦ ξύλου τί ἀθλιώτε- 
ρον; Τί εὐτελέστερον ξύλου; Καρπὺς εὐχροίᾳ τινὶ 
xai Ἡδονῃ Ὑεύσεως ἐπιχεχρωσμένος, ἀτιμασθῆναι 
τοῦ παραδείσου τὴν χάριν ἐποίησεν. 


Sunt atque fregerunt : adeo ut recte dici possit, 
Ubi est, mors, victoria tua ? Ubi stimulus tuus, in- 
ferne*? Fructu ligni quid miserius ? Ligno quid 
vilius ? Fructus coloris quadam bonitate et suavi- 


tate. saporis commendatus, effecit ut. amoenitas 


atque commoditas paradisi parvifleret εἰ negligeretur. 


Τοῖς δὲ µεγάλοις τούτοις ἀγωνισταῖς οὐδὲ αὐτὸς 
ὁ Ίλιος ἑφάνη γλυχύς' ἀλλὰ xa τούτου ἐχουσίως 
ἡλλοτριοῦντο, ἵνα μὴ τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς ἀποπέσω- 
σι. TI λέγει περὶ τῆς Εὔας 6 λόγος (προάγοµαι 
γὰρ χαὶ πέρα τοῦ δέοντος χαταδραμεῖν τῶν πρωτο- 
τόνων); Εἶδεν, ona, ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθα.Ίμοῖς 
καὶ ὡραῖον εἰς γεῦσιν. Elsa τὴν ἓν τούτοις χάριν 
ἀντὶ τοῦ παραδείσου ἡλλάξαντο. Τούτοις δὲ ἄρα κατα- 
γεύσεως ἡδονὴν τὰ ὀρώμενα ἣν ' οὐρανὸς, ἥλιος, v3, 
ἄνθρωποι΄’ πατρὶς, μητέρες, ἁδελφοὶ, Φίλοι, συΥγε- 
νεῖς, ἠλιχιῶται ὧν τί μὲν ὀφθῆναι γλυκύτερον; τί 
δὲ εἰς γεῦσιν ἐλθεῖν τιµιώτερον; Οἴδατε, οἱ παΐδες, 
τὴν εἷς τοὺς γονέας στοργἠν. Οἴδατε, οἱ πατέρες, τὴν 
πρὸς τὰ τέχνα διάθεσιν. Οἶδας, ὁ βλέπων τὸ ἐν AU 
γλυχύ * οὐχ ἀγνοεῖς, ὁ φιλάδελφος, τὴν φυσικὴν πρὸς 
τὴν ἁδελφότητα σχέσιν' ἑπίστασαι, ὁ νέος, τὴν ix 
τῶν ἠλιχιωτῶν χάριν, ὅσον σοι τὸν βίον ἠδύνουσιν. 
Ἁλλ) ἐχείνοις πάντα ἐχθρὰ, πάντα ἀλλότρια ἣν. "Ev 
Μόνον ἀγαθὸν, ὁ Χριστός. Πάντα ἀρνήσαντο, ἵνα τοῦ- 
τον χερδήσωσιν. Χρόνος ἣν τῶν δεσμῶν οὐκ ὀλίγος, 
χαὶ τοῖς ἁγίοις τῇ παρατάσει τῆς τιμωρίας ἡ πρὸς 
την τελείωσιν ἐπιθυμία συνήχµαζεν. Καὶ ὥσπερ οἱ 


At magnis istis certatoribus ne sol quidem ipse 
dulcis visus est, sed ab hoc etiam sponte sua ab- 
alienati sunt, nc vero lumine exciderent atque pri- 
varentur. Quid dicit Scriptura de Eva (provehor 
enim longius etiam quam res postulat percurrere 
facta primorum parentum)? Vidit, inquit, quod 
essel gratum oculis, ei maturum ad. gustum '* ;. de- 
inde istorum gratiam et illeccebram cum paradiso 
commutavit, At his pro degusiationis voluptate 
erant ea qua sub visum cadunt, coelum, sol, terra, 
homines, patria, mater, fratres, amici, cognati, 
vquaáles, quibus rebus quid visu quidem dulcius ? 
Quid vero magis expetendum, quam ad gustum et 
fructum istarum rerum pervenire ? Nostis, liberi, 
amorem adversus parentes; nostis, patres, erga 
filios affectionem ; nosti, qui intueris dulce lumen 
solis ; non ignoras, qui fratrum studiosus es, natu- 
ralem erga fraternam necessitudinem, affectionem ; 
scis, juvenis, quam grata atque jucunda consuctudo 
vqualium sit, quantopere vitam tuam delectent. 
At illis omnia inimica, omnia aliena erant. Unum 
illis bonum videbatur, Cbristus; omnia repudiarunt, 


τὴν σωματιχὴν εὐεξίαν μελετῶντες, ἔπειδὰν ἱκανὴν C ut. bunc lucrifacerent. Tempus erat. vinculorum 


ἓν παιδοτρίδου τὴν δύναμιν κτήσωνται, οὕτω θαῤ- 
ῥοῦντες ἐπὶ τοὺς ἀγῶνας χωροῦσιν: τὸν αὐτὸν τρό- 
πον xal οὗτοι διὰ τῶν δεσμῶν xal τῆς φυλαχῆς ἰχα- 
νῶς παιδοτριδηθέντες πρὸς τὴν εὐσέθειαν, οὕτως ἐπὶ 
τὸν στέφανον τῶν ἀγώνων προήχθησαν. Ἴλλθεν d 
ἀπολουθία τοῦ λόγου ἐπὶ τὴν τελευτὴν, μᾶλλον δὲ 
ἐπὶ τὴν χορυφὴν ὅλου τοῦ χατορθώµατος. Οὗτος ἣν ὁ 
χχιρός αὗται τοῦ ἀγῶνος αἱ fjpépat: τοῦτο τὸ τοῦ 
Πάσχα προοίµιον, τὸ τῆς ἁγίας τεσσαραχοντάδος µυ- 
στήριον. Τεσσαράχοντα ἐξιλασμοῦ ἡμῖν αἱ ἡμέραι, 
ἱσάριθμοι xal τῶν ἁγίων οἱ στέφανοι. "H που περιττὸς 
ὑμῖν εἶναι δοχῶ χαὶ ἁδόλεσχος, τὰ ὑμέτερα θαύματα 
ἐν ὑμῖν διηγούµενος, καὶ τοῖς ὑμετέροίς τὴν ἀχοὴν 
δεξιούµενος: Πλὴν ὡς ἂν μὴ ἀτελεῖς ὑμᾶς παραδρά- 


haud exiguum, et quo diutius supplicium proroga- 
batur, eo sancti vehementius ct ardentius consum- 
mationem desiderabant. Ac quemadmodum illi qui 
corporis bonam habitudinem curant, posteaquam 
apud pedotribam satis virium acquisiverunt, tum 
demum audacter ad certamina procedunt : eodem 
modo etiam hi vinculis et carcere satis ad pietatem 
exercitati, ita tandem ad coronam certaminum pro- 
ducti sunt. Pervenit ad exitum, imo vero ad verti- 
cem totius rei bene geste continuatio orationis. 
[loc erat tempus : hi certaminis dies : hoc Pasch:o 
proemium, sancte quadragesime mysterium. 
Quadraginta placationis nobis sunt dies, totidem 
eliam sanctorum corone. Nunquid supervacuus 


µοι 6 λόγος, πρὸς τὸ πέρας τῶν ἀγώνων τοῖς ἁγίοις D vobis et nugator esse videor, qui vestra inter vos 


xa ἡμεῖς συνδραμούμεθα. Κρυμὸς ἦν χατὰ τὴν ἡμέ- 
pa» ixelvnv. Πάντως δὲ οὐδὲν δεῖ μαθεῖν ὑμᾶς οἷος 
ὁ χρυμὸς, ix τῆς παρούσης ἡμέρας στοχαζοµένους, 
πρυμὸς καὶ αὐτῶν τῶν τριχῶν διαδυόµενος. Ἴστε τὴν 
ὁπερθολὴ», οἵ τε ἐπήλυδες τῶν τόπων xal οἱ αὐτό- 
χθονες, χαὶ οὐδὲν δεῖσθε λόγῳ μαθεῖν' ἀλλὰ κἂν ἕτερος 
εἴπηι τὴν θαυματοποιίαν τῶν ὑμετέρων χειμώνων; 
ὅπως πιταμοὶ μὲν ἀένναα ῥέοντες ἵστανται, ἁντι- 
θαινούσης τῷ ῥείθρῳ τῆς πῄἠξεως, xal ἀπολιθοποιού- 
enc τὰ xupara: fj δὲ γείτων λίμνη σημείων τινῶν 
πρὺς τὸ ἐπιγνωσθῆναι λίμνη οὖσα προσδέεται, χερσω- 


* | Cor. xv, οὐ. 19 Gen. uim, C6. 


miracula exponam, vestrisque bonis aures vestras 
demulceam? Verumtamen ne imperfecta vos. pra» 
tervehatur oratio, ad finem cerlaminum cum $an- 
ctis etiam nos una curremus. Frigus erat in illo die. 
Prorsus autem nihil opus est vos doceri, quale 
frigus esset, cum ex przsenti die conjecturam /a- 
cere possitis, [εσας quod vel ipsos pilos pervadit. 
Nostis nimiam intensionem et asperitatem tam ad- 
vene locorum, quam indigenz : 2ο nihil opus hia- 
betis oratione doceri, sed vel quivis alias exponere 
poss.t, quam mirifice apud vos hiemes esse 50” 


107 


S. GREGORII ΝΥΘΡΕΝΙ 


768 


leant, quemadniodum congclatione flumini adver- A θεῖσα διὰ τῆς πήξεως, ἐφ᾽ f; σύνηθές ἐστι τοῖς βου- 


sante, et quasi in lapidem undas durante, perennes 
quidem amnes fluere supersedeant atque consi- 
stant. Lacus vero vicinus signis quibusdam ctiam 
opus habet. quibus lacus esse agioscatur, quasi 
terra. ineulta per congelationem effectus: in quo 
qui volunt super undas cjus equos alii in alios 
concitando certamina ludicra cdere consueverunt. 
Novi etlam szpe locorum incolas ex igni aquam 


λομένοις ἄνω τῶν χυµάτων αὐτῆς χαθιππἀτεσθαι, 
ὑἶδα πολλάχις καὶ Ex πυρὸς ὕδωρ τοῖς ἑγχωρίοις ἐπι- 
νοούµενον, ὅταν τι τρύφος τοῦ Όδατος ἆ ποχλάσαντες 
ὥσπερ τινὰ χαλκὸν ἡ σίδηρον τῷ πυρὶ διατ/ξαντες, 
ὕδωρ τὸν λίθον ποιήσωσιν. Τοιοῦτος Tv ὁ xut 
χατὰ τὸν τῆς ἀθλήσεως χρόνον, ἐπίτασιν τοῦ χαχου 
παρὰ φύσιν ἐκ βορείων πνευματιχῶν λαθόντος, 
χαθὼς ἔσειν ἁκούειν τῶν διηγουµένων τὰ θαὔματα. 


solertia quadám conficere, cum frusto quodam aqux gelu concrete tanquam zre quodam vel ferro 
defracto et. igni colliquefacto aquam redigunt ex eo quod in lapidem quasi duratum est. Is. status 
temporis erat, quo tempore certamen peragebatur, malo prater naturam flatibus borealibus incremem- 
tum nacto : quemadmoduni audire licet ex iis qui miracula exponunt. 


Posteaquam igitur clare nomen Christi publice 


Ἐπειδὴ τοίνυν λαμπρῶς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου δη- 


pradicassent , et per ejusmodi przconium sese B µοσίχ χηρύξαντες, καὶ ἤδη στεφανίτας ἑαυτοὺς Duk 


Jam (victorie nomine) coronatos esse declaras- 
sent, et tenderent ad mortis consummationem , 
hic modus certaminis eis excogitatus est. Imperat 
Ltyranuus ut gelu athlet:e excruciati exstinguerentur. 
O infirmitatem verborum οἱ sententiarum | quan- 
tum abest a dignitate oratio ! Sententia mortis pos- 
nam irrogans et gelu , et supplicium, οἱ exspecta- 
tío talis pain : οἱ beata juventus per risum ct 
jocum et hilaritatem ad locum supplicii conten- 
debat ; cursus erat athletarum ad pass:onem ; cur- 
6us οἱ sacer. et incitatus, et contentio przripiendi 
coronam confessionis : par eis studium ad victo- 
ríam erat, nemo animi promptitudine posterior 
visus est; sed unanimiter universi hoc occupato 
loco, publicis perinde quasi balneis vacaret , et 
quasi tum ipsi lavacro corpora curaturi et ablu- 
turi essent, liaud cunctanter tunicarum. amictum 
deponebant, dictum illud Jobi omnes adjicientes : 
Nudi introivimus in mundum, nudi ad eum , qui 
( liuc nos) introduxit , abibimus !! ; nihil impor- 
tavimus. in mundum, ne exportare quidem quid- 
qu: debemus ?* : imo vero nudi ingressi, thesau- 
rorum ex bona confe:sione collectorum pleni ab- 
ibimus, ως dicentes, οἱ ejusmodi verbis sese ani- 
mantes et confirmantes , corpus frigori constrin- 
gendum dabant, ac elementorum quidem natura 
congelationi succumbebat : martyrum vero natura, 
quasi indomita atque invicta erat; imo vero naturze 
quidem id, quod par et consentaneum erat , acci- 
debat : quippe cruciatus — capiebat : athletarum 
vero magnitudo animi etiam adversus ipsam na- 
turam. decertabat. Nam vires quidem corporis 
coustringente gelu contabescentes paulatim solve- 
bantur et consumebantur ; animi vero vigor major 
cevadebat; nigrescebat quidem decor corporis, ac 
pulchritudo deflorescebat, et carnis bonus color 
evanescebat ; defluebant digiti gelu paulatim carpti 
atque accisi , iembraque omnia ac sensuum in- 
strumenta szvitia frigoris passim frangebantur, ac 
dilabebantur. Livescens enim caro paulatim et 
intumescen$ cum circa membra scinderetur, ab 
ossibus deflucbat, ac mortiferi cruciatus sentie- 


!! Job 1, 21. ΙΕ Timoth. vi, 7. 


τῆς τοιαύτης ἀναῤῥήσεως δείξαντες, ἐχώρουν ἐπὶ τῇν 
διὰ τοῦ θανάτου τελείωσιν, οὗτος αὑτοῖς ἑπενοῆθη 
τῆς ἀθλήσεως ὁ τρόπος Πρόσταγμα Ὑίνεται τοῦ τν- 
ράννου, κρυμῷ τοὺς ἀθλητὰς τιµωρήσασθαι. "D τῆς 
ἀσθενείας xal τῶν ῥημάτων xat τῶν νοημάτων | Ὅσσον 
ἀπολείπεται τῆς ἀξίας ὁ λόγος | θανάτου πρόσταγµα, 
καὶ χρυμὸς, xai τιμωρία, xal προσδοχία τῆς τοιαύ- 
της χολάστως ' xal!) µαχαρία νεότης ἓν γέλωτι xal 
παιδιᾷ xal φαιδρότητι τν τῆς τιμωρίας χατελἀμ- 
6avs τόπον. δρόμος T$» ἀθλητῶν ἐπὶ τὸ πάθος. 0pó- 
pos ἱερός τε xa σύντονος ' καὶ φιλονειχία τοῦ προ- 
αρπάσαι τῖς ὁμολογίας τὸν στέφανον * ἴση πρὲς τὶν 
vixnv ἣν αὐτοῖς ἡ σπουδή" οὖδεὶς ὕστερος ὤγθη τῇ 
προθυµίχ' ἁλλ᾽ ὁμοθυμαδὸν ἅπαντες τουτονὶ χατα- 
λαθόντες τὸν τόπον, ὡσεὶ δηµοσίοις τότε λουτροῖς 
σχολάζοντα, ὡς xat αὑτοὶ µέλλοντες τῷ λουτρῷ xat&- 
φαιδρύνειν τὰ σώματα, ἑτοίμως τὴν τῶν χιτώνων 


. περιθολὴν ἀπετίθεντο, τὸ τοῦ Ἰὼ6δ πάντες ἐπιφθεγγή- 


µενοι, ὅτι Γυμνοὶ εἰσήλθομεν εἰς τὸν κόσμον, Υυμνοξ 
πρὸς τὸν εἰσαγαγόντα ἀπελευσόμεθα ' οὐδὲν εἰσ- 
ἠνέγκαμεν εἰς τὸν xóapov, οὐδὲν ἐξενεγχεῖν τι ὀφεί- 
λομεν * μᾶλλον δὲ γυμνοὶ εἰσελθόντες, πλήρεις θησαυ” 
ρῶν τῶν ix τῆς ἀγαθῆς ὁμολογίας ἀπελευσόμεθα, 
Ταῦτα λέγοντες, xai τοιούτοις ἑαυτοὺς λόγοις παρα” 
θαρσύνοντες, ἐδίδοσαν τῇ πήξει τὸ cupa xol ἡ μὲν 
τῶν στοιχείων φύσις χατεχρατεῖτο τῇ πήξει ἡ ὃξ 
τῶν μαρτύρων φύσις, ὡς ἁδούλωτος ἣν μᾶλλον δὲ { 
μὲν φὖαις τὸ οἰχεῖον ἕπασχε, καὶ τὰ ἀλγεινὰ παρ. 


p εδέχετο᾽ fj δὲ µεγαλοφυῖα τῶν ἀθλητῶν, καὶ πρὸς 


αὐτὴν τὴν φύσιν διηγωνίζετο. Ἡ μὲν γὰρ δύναμε 
χατὰ μιχρὸν διελύετο, μαραινομένη xaX δαπανωµένε 
διὰ τῆς πήξεως ᾽ ὁ 68 τῆς φυχῆς τόνος, μείζων irt 
veto ἐμελαίνετο μὲν ἡ ὥρα τοῦ σώματος, xal ἀπίν» 
θει τὸ χάλλος, καὶ τὸ τῆς σαρχὺὸς εὔχρουν χατεµαρᾶ/» 
veto* ἀπέῤῥεον δάκτυλοι, τῷ χκρυμῷ χατ ὁλίγν 
περιχοπτόµενοι, µέλη τε πάντα xal αἰσθητήρια sj. 
πιχρίᾳ τοῦ χρύους περιεθρύφετο. Πελιδνουμένη Tip 
κατ’ ὀλίγον fj σὰρξ, xoi διοιδοῦσα xal περιλαχιζου: 
µένη τοῖς µέλεσι, τῶν ὁστέων ἀπέῤῥεε, χαὶ «à τῆς 
νεκρότητος πάθη ἓν αἰσθήσει ἐδέχετο. Καὶ οὕτως αὖ- 
τοῖς χατὰ μιχρὸν ὁ θάνατος προϊὼν ἐμηχύνετο τρισὶν 
ἡμέραις παρατεινόµενος. Μέχρι γὰρ τοσουτου τῆς 


1769 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


7720 


αἱ 10ᾖσεως αὐτοῖς διαρχούσης, ἔμειναν bq' fi; ἐξ A bantur. Atque ita mors eis paulatim ac sensim 


ἀρχῆς ἐτάχθησαν τάξεως, διὰ πάντων ν.χηταὶ χατὰ 
του ἑναντίου γινόμενοι. ᾽Αλλὰ τίς ἄν poc τὰ ἐπὶ τοῦ- 
τοις πρὸς ἀξίαν ἐχδιηγήσαιτο; Τίς ὑπογράψει λόγος 
τὸν θείαν ἐχείνην πομπῇῆν, ὅτε τὰ ἅγια σώματα δι’ 
ἁμαξῶν ἐπὶ τὸ mop ἐπομπεύετο; Πῶς ἀντὶ τοῦ χλα- 
πέντος ὑπὸ τοῦ διαθόλου ἀντεισήχθη τῷ ἀριθμῷ ὁ 
ὃεσμοφύλαξ ὑπὸ τῆς χάριτος; Τίς poc διηγἠσεται τὴν 
μητέρα ἐκείνην τὴν ἀξίαν τοῦ μάρτυρος ῥίζαν, fi 
χαταλειφθέντα ὑπὸ τοῦ δηµίου τὸν ἓξ αὐτῆς, διότι 
ἔμπνους fjv, xaX διὰ τοῦτο μὴ ἀναληφθέντα μετὰ τῶν 
ἄλλων ἐπὶ τὴν ἅμαξαν, ἐπειδὴ εἶδε την Φφιλανθρω- 
πίαν τοῦ δηµίου ἐπὶ τὸν ἀριστέα, τὴν ὕδριν οὐκ 
Ένεγχεν ΄ ἁλλ' ἐχεῖνον μὲν ἑλοιδόρει, ὅτι τῶν συν- 
αγωνιστῶν τὸν ἀθλητὴν ἀπεσχοίνισεν ' αὕτη δὲ παρα- 


progrediens protrahebatur, tribus diebus durans. 
Nam ad id usque spatium sensu eorum durante , 
manserunt in eo loco in quo ab initio collocati 
erant, per omnia adversarii victores evaJentes. 
Sed quis mihi ea, αυ consecuta sunt , pro di- 
gnitate exponere possit ? Quaenam oratio divinam 
illam pompam describet cuim sancta illa corpora 
plaustris ad ignem veherentur ? Qua ratione pro 
eo qui ab diabolo subductus erat, ad supplendum 
numerum custos carceris a gratia introductus 
el reliquis adjunctus sit? Quis iili exponet de 
matre illa , digna quie martyrem produxerit γη” 
dice, qua ex sese nato a carnifice relicto , pro- 
pterea quod etiam nunc spiraret, et idcirco cum cze- 


στᾶσα τῷ µάρτνυρι, Ίδη νεναρχηχότι xal ἀχινήτως D teris in plaustrum sublatus non esset, ut vidit hu- 


ὑπὸ τῆς πήξεως ἔχοντι, xat ἰδοῦσα Φυχρῷ xal ἆσθε- 
wel τῷ ἄσθματι συνξχόµενον, τοσοῦτον ζῶντα µόνον, 
ὅσον τῶν ἀλγεινῶν ἐπαισθάνεσθαι, ἁμυδρῷ xaX µεμα- 
ρασμένῳ τῷ βλέμματι τὴν μητέρα ἑαυτοῦ ὑποθλέ- 
ποντα, νεχρᾷ xal ἀτονούσῃ τῇ χειρὶ διανεύοντά τε 
xal παραμυθούμενον, ὑποφέρειν γενναίως παρεγ- 
γνῶντα; Ἐπειδῃ ταῦτα εἶδεν ἡ μήτηρ, ἄρά τι 
ἔπαθε μµητρικόν; "Apa συνσχινήθη τὰ σπλάγχνα, f) 
*by χιτῶνα περιεῤῥήξατο, jj περιεχύθη τῷ τέχνῳ, 
θερμαῖς ταῖς ὠλέναις τὸν μαρασμὸν ἐπιθάλπουσα; 
΄Λπαχε. Καὶ τὸ εἰπεῖν τι τοιοῦτον, τῶν ἁτόπων ἑστίγ. 
Ὄντως Ex τοῦ χαρποῦ τὸ δένδρον ἐπιγινώσχομεν * 
«) δύναται δένδρον σαπρὺν χαρποὺς χαλοὺς ποιη- 
σαι. 

fovens ct refocillans ? ltemove isthzc. Etiam dicere 


maniatem carnificis erga virum fortem, contume- 
liam non tulit : sed illum quidem increpabat, quod 
a comipilitonihus οἱ collegis aihiletam segregasset ; 
ipsa vero marlyri assistens torpenti jam ct pra 
congelatione immobili, ac conspicata eum frigido 
atque infirmo anhelitu coarctari, tantum duntaxat 
viventem, ut cruciatus sentiret, obscuro ac langui- 
do obtutu matrem $uam aspicientem , emortua ae 
lauguida manu innuentem et. consolantem, et. ut 
fortiter ferret hortantem ? Ut hxc mater vidit, nun- 
quid ejusmodi aliquid, quale matribus accidere 
solet , admisit? Nunquid viscera ejus commota 
suut , aut tunicam circumscidit, aut filio cireum- 
fusa est, calidis ulnis torporem ac defectionem re- 
aliquid ejusmodi absurdum est. Ex fructu re- 


vera arborem cognoscimus : non potest arbor putris et vitiosa bonos fructus producere. 


Ἐπεὶ οὖν ὁ καρπὺς τῆς μαρτυρίας χκαλὸς, ἐπαίνε- C 


σον τὴν ἀριστοτόχον μητέρα, τὶν διὰ τῆς τεχνογονίας 
σωζοµένην, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος. Ἐπειδὴ γὰρ 
τοιοῦτον παρέστησε τῷ θεῷ τὸν καρτηὺν, ὑπὲρ τῆς 
χοινῆς τῶν γυναικῶν ἀπελογήσατο φύσεως. Οὐκ ἐμὸν, 
Φησὶ, τέχνον a5 * οὗ τῆς Eg, ὠδῖνος βλάστηµα * Ὁν 
Gsbv δεζάµενος, χατὰ θεὸν ἐγεννήθης. Ἔλαθες ἐξου - 
σίαν τέχνον Θεοῦ γενέσθαι. Apáps πρὸς τὸν σὺν 
Πατέρα, μὴ χαταλειφθῇς παρὰ τῶν ὁμηλίχων, μὴ 
δεύτερος ἐπὶ τὸν στέφανον ἕλθῃς, μὴ ἀτελῆ ποιῄσῃς 
μητρῴαν εὐχὴν ^ οὗ λυτίέσεις μητέρα, στεφανίτης 
χαὶ νικητὴς xai τροπαιοφόρος γενόμενος. Ταῦτα λέ- 
Ίουσα, xal ὑπὲρ την φύσιν ἑαυτὴΏν τονώσασα, μᾶλλον 
δὲ τονωθεῖσα ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, αὐτὴ τὸν ἐξ αὐτῆς 
μετὰ τῶν λοιπῶν ἐπὶ τὴν ἀπήνην ἀπέθετο, φαιδρῷ 


Quoniam igitur fructus martyrii bonus est, lauda 
optimz prolis matrem, quz per filii procreationem 
servatur, ut inquit Apostolus **. Quoniam enim 
talem Deo fructum produxit, comniunem feminei 
sexus causam defendit. Non meus, inquit, filius 
es tu : non mei partus germen: quoniam Dcum 
recepisti , secundum Deum uatus es. Accepisti pc- 
testatem ut filius Dci fias. Curre ad Patrem tuum, 
ne relinquaris ab tuis cozvis, ne secundus ad co- 
ronain venias, nc irritum facias votum maternum ; 
non offend«s, non molestia aflicies matrem, οἱ τἰ- 
ctor coronatus, si. victor el triumphator cvaseris. 
Πιο dicens et ultra (sexus) naturam sese obfir- 
mans, imo vero roborata a Spiritu, ipsa ex se 
natum ad reliquos in vehiculum imponit, alacii 


τῷ προσώπῳ τοῦ ἀθλητοῦ προπομπεύουσα. Τὰ δὲ ἐπὶ D vultu prosequens ac deducens athletam. Qua con- 


τούτοις οἷα; Ἔνήθλησαν τῷ &£pt οἱ &ytot , ἡγίασαν 
xai τὸ κὺρ τῇ ἑαυτῶν προσθήχῃ, ὕλη τῇ φλογὶ vevó- 
μενοι. ΄Ἄνεγχαν xa ἐπὶ τὸ ὕδωρ την εὐλογίαν. Διά 
πάντων ἐπληροῦτο τὰ θεῖα λόγια. Οἱ τρεῖς παῖδες 
συμπαραλαμθάνονσιν εἰς τὴν χοινὴν ὑμνολογίαν Φύ- 
χος xai χαῦµα * τὸ ψύχος, διὰ τῆς mf eso τὸ xabpa, 
διὰ της χαύσεως ΄ ἐἶτα διτλθον διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος. 
'AXX ἐπιθυμεῖ ταῦτα ὡς Ὑνωσμένα παραδραμεῖν ὁ 
λόγος, καὶ περί τινος τῶν πρώην ζττουµένων ἐν χαιρῷ 


secuta sunt qualia? Certaveruut in aere sancti, 
sanctificaverunt etiam ignem sui adjectione, ma- 
teria flaauma facti. Tulerunt etiam ad aquam ὑο - 
nedictionem ; per omnia implebantur divina oras 
cula. Tres illi pueri ad. communem laudum de- 
cantationem una assumunt frigus et astum : frigus 
per congelationem, aestum pcr combustionem : de- 
inde transierunt per ignem ct aquam. Verum. hiec 
tanquan nota pretervelii cupit oratio, ac de aliqua 


1:1 


$. GREGORII NYSSENI 1:3 


earum qu:estionum qux? nuper mote sunt, nunc in Α νῦν ἑξετάσαι' Ὅτε ἑξωρίσθη τοῦ παραδείσου ὁ &v- 


teinpoie. disserere atque tractare. Posteaquam lio- 
to cjectus esset a paradiso, gladius flammeus, qui 
verteretur , destinatus et collocatus est ad custo- 
diendum aditum. Et causa talis providentiz Dei 
est, ne homo irrumperet ad lignum vit»,ac de- 
gustaret , et permaneret immortalis. Meministis 
prorsus eorum qux quzsita fuerunt : recordamini 
item, ut par est, etiam eorum qua a nobis ad 
id quod querebatur inventa sunt : sed si omnia 
ab initio denuo persequi, totamque de integro 
quastionem traetare et. explicare velimus , ultra 
quam praesens ratio temporis patiatur, res pro- 
trahetur. Αο quistio quidem hac erat :an etiam 
sanctis propter gladium, qul vertitur, paradisus 
iuaccessus sit ? Et an athletz? paradiso excludan- 
tur? Quxnam promissio deinceps sit, cujus respe- 
rtu pro pietate certamina suscipiunt? ltem, an dete- 
riore conditione futuri sint,quam latro, ad quem Do- 
minus dixit, Zlodie mecum eris in paradiso **? Quan- 
quam non sponte sua latro ad crucem accessit ; 
sed posteaquam prope salutem fuit, animadvertit 
acutus et ingeniosus fur thesaurum, et nactus oc- 
casionem vitam rapuit arte furandi pulchre atque 
solerter abusus. Domine, memento mei, inquit, in 
regno tuo**. Tunc ille quidem paradisum consequi- 
tur : quod autem ad sanctos attinet, flammeus en- 
sis aditum impeditum reddit * Sane a seipsa qua- 
stio solutionem habet.Nam propterea non semper in- 
gredientibus ex adverso stantem gladium Scriptura 
demonstrat, verum etiam verti fingit ; ut indignis 
quidem adversus appareat: dignis vero versus a 
tergo exsistat, expedituni eis aditum patefaciens ad 
vitam, intra quam illi fiducia certaminum [οί 
flammam transgressi penetrarunt: qua etiam nos 
intrepide superata, intra paradisum perveniamus, 


θρωπος, ἐτάχθη φρουρεῖν τὴν εἴσοδον φλογίνη ῥομ- 
qala d ατρεφομένη. Καὶ 1j αἰτία τῆς τοιαύτης τοῦ 
θεοῦ προµηθξίας, τὸ μῇ παρελθεῖν ἐπὶ τὸ τῆς ζωῆς 
ξύλον τὸν ἄνθρωπον, καὶ ἄψασθαι, xaY διαμεῖναι 
ἀθάνατον. Μέμνησθε πάντως τῶν ἐξητημένων μέμ- 
νησθε δὲ, ὡς εἰχὸς xal τῶν πρὸς τὸ ζητούμενον ἡμῖν 
εὑρημένων * ἀλλ εἰ μέλλοιμεν πάλιν ἀπ ἀρχῆς En- 
εξιέναι, καὶ ὅλον διαλαμθάνειν τὸν λόγον, ὑπὲρ τὸν 
παρόντα ἔσται χαιρὸν dj παράτασις. Τὸ μὲν οὖν 
ζητούμενον τοῦτο fv: El xal τοῖς ἁγίοις ἅδατός ἐστιν 
ὁ παράδεισος ξιὰ τῆς στρεφοµένης ῥομφαίας ᾿ xax sl 
τοῦ παραδείσου οἱ ἀθληταὶ ἀποχλείονται 7 clo ἡ ἔπαγ- 
γελία λοιπὸν ὑπὲρ fic. ἀναδέχονται τοὺς τῆς εὐσεθείας 
ἀγῶνας, καὶ εἰ τοῦ λῃστοῦ ἔλαττον ἔξουσι, πρὸς ὃν 
εἶπεν ὁ Κύριος , ὅτι Σήµερον μετ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ 
παραδείσῳ; Καΐτοι ve οὐχ ἐχουσίως ὁ λἠστὴς τῷ 
σταυρῷ προσῆλθεν * ἀλλ ἐπειδὴ ἐγγὺς τῆς σωτηρίας 
ἐγένετο, εἶδεν ὁ ὀξὺς xal εὐφυὴς χλέπτης τὸν 0ησαν- 
pbv, xal ἐπιτυχὼν χαιροῦ τὴν ζωὴν ἑληΐσατο, χαλῶς 
τῇ χλεπτιχῇ χαὶ εὐστόχως ἀποχρησάμενος, Κύριε 
μνήἠσθητί pov, εἰπὼν,ἐν τῇ βασι είᾳ σου. Εἶτα ἐχεῖ- 
vo; μὲν ἀξιοῦται τοῦ παραδείσου * ἐπὶ δὲ τῶν ἁγίων ἡ 
φλογίνη ῥομφαία διαχωλύει τὴν εἴσοδον; "H αὐτόθεν 
ἔχει τὴν λύσιν τὸ ξήτημα. Διὰ τοῦτο γὰρ οὐχ ἀεὶ 
ἑστῶσαν ἀντιπρόσωπον τοῖς εἰσιοῦσι τὴν ῥομφαίαν ὁ 
λόγος ἔδειξεν, ἀλλά xal στρεφοµένην ἐποίησεν, ἵνα 
τοῖς μὲν ἀναξίοις κατὰ στόµα προφαίΐνηται , τοῖς 6t 
ἀξίοις στρεφοµένη χατὰ νώτου γίνηται, ἀχώλυτον 
αὑτοῖς τὴν εἴσοδον ἐπὶ τὴν ζωὴν ὑπανοίγουσα * fc 
ἐντὺὸς ἐχεῖνοι γεγόνασι, «fj, παῤῥησίᾳ τῶν ἀγώνων 
ἁπαθῶς τὴν φλόγα περάσαντες * ἣν χαὶ ἡμεῖς ἀδεὼς 
περάπαντες , τοῦ παραδείσου ἑντὸς γενοίµεθα, 5:5 
τῆς πρεσθείας αὐτῶν δυναµωθέντες πρὸς τὴν ἀγαθὴν 
ὁμολογίαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 


per illorum intercessionem confirmati. ad^ bonam confessionem Doinini nostri Jesu Christi, cui gloria 


in $xvcula sxculorum. Amen. 


εν Luc, xxi, 42. !* ibid. 49. 








IN QUAERAGINTA MARTYRES. 


TH 


TOY AYTOY 
ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ MAPTYPAX 


ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ 


PHGEIXEN TQ MAPTYPIQ. 


EJUSDEM - 
IN QUADRAGINTA MARTYRES 


ORATIO LAUDATODnMA 


DICTA IN EORUM MARTYRIO. 


Jacobo Gretsero Soc. Jesu Theol. interprete. 


Οἱ μὲν ὁπλίται Ῥωμαίων κατὰ vópov πάτριον, χαὶ A.— Bomanorum milites morc patrio, et antiqua con- 


συνήθειαν παλαιὰν, ἣν παῖδες παρὰ προγόνων ótabz- 
ξάμενοι, xal µέχρι τοῦ παρόντος φυλάττουσιν, Ev τῇ 
ἀρχῇ τοῦ ἑνεστῶτος μηνὸς τὴν πανοπλίαν ἑνσχεύαξό- 
µενοι, xat χωροῦντες ἐπί τι πεδἰον ἡπλωμένον ἴχα- 
νῶς xai Όπτιον, ἔνθαπερ ἔξεστι χαὶ δρόµον ἵππων 
ἐχτεῖναι, χαὶ µελετῆσαι τὰ ταχτιχὰ, xal πᾶσαν γν.- 
μνασθῆναι τὴν ἑνόπλιον ἄσχησιν, ἀνάμνησίν τε τοῦ 
ἔτους ποιοῦνται, χαὶ τὴν ἡμέραν ἀπίσημον ἄγουσιν. 
"Er δὲ μνήμην μαρτύρων τελῶν , xal ταύτην τῇ 
προτεραίᾳ χηρύξας ὑμῖν, τοὺς τοῦ Χριστοῦ στοατιῶ- 
τας τοὺς µ’, τοὺς πᾶσαν προθυµίαν ὑπερθαλομένους, 
àv τοῖς ἁγῶσιν ὀπλίσας διὰ τῆς µνήµης σήμερον 
θαυμαστοὺς τοῖς δυναµένοις βλέπειν προῖστημι’ xó- 
σµον τῆς Ἐχχλησίας, χαὶ λαῶν εὐφροσύνην,καὶ Θεοῦ 


suetudine, quam a majoribus acceperunt, et usque 
ad hoc tempus conservant, initio instantis mensis, 
armis induti ad campum satis planum et z»quabilem 
se conferunt, ubi et equorum cursum extendere, οἱ 
res militares instruere, et. omnia pugna genera 
obire illis licet : simul etiam anni commemoratio- 
nem faciunt, totumque illum diem splendide agunt. 
Ego vero memoriam martyrum celebrans, quam pri- 
die etiam vobis indixi, quadraginta Christi milites, 
omni animi alacritate superiores, ad certamen 
armare, et. quam admirabiles sint, per memo- 
riam iis qui cernere queunt repraesentare consti- 
tui, qui vere sunt oruamentum Ecclesie, letitia 
populorum, et gloria Dei, qui illis robur suppedi- 


δόξαν τοῦ ἑνισχύσαντος. "Αριστον δὲ πάντως , χαὶ p lavit. Optimum autem est οἱ fructuosissimum 


&yav λνυσιτελὲς τοῖς τῆς ἀρετῆς διηγήµασι, τοὺς τε 
νέους ἑντρέφεσθαι, xal συναχµάζειν τοὺς ἄνδρας. 
'H àxoh, µέρος χαιριώτατόν ἐστι τῶν αἰσθήσεων, 
xai τῆς ὄφεως οὐχ ἅττον διδαχτιχόν. Διὰ γὰρ τῶν 
ὥτων ἑἐναργῶς ἐπεισάχει chv µάθησιν ταῖς ψυχαὶς * 
xai χἰνόννος οὐ μιχρὸς χαλὰ τυγχάνειν, f) φαῦλα τὰ 
διηγήµατα. Ola γὰρ ἐχεῖνα λέγεται, τοιαύτην ἑπάναγ- 
χες τοῖς λογισμοῖς φαντασίαν ἐγγίνεσθαι * Évvota δὲ, 
χαὶ θεωρία τοῦ νοῦ συνεχἠς, εἰς ἐπιθυμίαν ἄγει τὸν 
ἄνθρωπον τοῦ ποιεῖν ἃ λογίζεται. Διό µοι τὴν ἀχρόα- 
σιν γαληνῶσαν xai ἁμετεώριστον εὐτρεπίσατε ἵνα 
καὶ οἱ µαχάριοι μάρτυρες τιμηθῶσι τὰ πρέποντα, 
xa ὑμεῖς διὰ τῆς μνήμης παιδευθῆτε τὸ εὐσεδὲς xal 
φιλόθεον. 


Ἐμοὶ δὲ πρόχειται διπλοῦς ἁγὼν, καὶ δέος μὴ χαθ- 
υθρίσω μὲν τὴν ὑπόθεσιν «fj ἀσθενείᾳ τῆς ἑξηγή- 
6εως. Εἴτε γὰρ ἑννοῄσειέ τις αὐτοῦ τοῦ bv χεραὶ 
Ξράγµατο; τὴν µεγαλοπρέπειαν, κατὰ παντὰς λόγου 


narrationibus virtutis οἱ rerum przclare gestarum 
juvenes innutriri, et ad virilem aetatem educari. 
Nam auditus opportunissima pars est inter sensus, 
nec minus ad discendum quam visus confert : 
auditus eniin doctrinam in animos per aures per- 
spicue introduxit, nec parum interest quales 
sint narrationes, bon: an male, proba an im- 
probz : nam quales ille sunt, tales jn phantasia 
quoque imagines produci necessarium est : cogi- 
tatio autem et continua mentis contemplatio, ho- 
minem desiderio incendunt ad agendum ea quz 
cogitatione apprehendit. Quocirca cupio ut quiete 
εἰ absque strepitu me dicentem audiatis, ut et 
beati marlyres, prout decet, bonorentur, vosque 


C per martyrum recordationem ad pietatem Deique 


cultum informemini. 


Me vero duplex lucta et metus manet, ne di- 
cendi tenuitate argumentum  deteram : sive. cnim 
quis rei, quz prz manibus versatur, inagnitudi- 
wem et majestatem perpendat, ea tanta est, ut 


TIÀ 


S. GREGORII NYSSENI 116 


omnium sermonibus prxdicetur; sive quis virum A φέρει τὰ vui tipi" εἴτε τὸν mpb ἡμῶν διὰ τῆς 


ilum intueatur, qui ante nos heatos ipsos laudibus 
extulit, et quasi coronavit : vit is commune uni- 
versitatis miraculum est, eruditionis Christian:e, 
οἱ quae ab externis tradita est, accurata norma, 
philosophi: imago, episcoporum forma et libra, 
rector consonus operum simul et verborum ια), 
cui apud omnes mortales gloria indelebilis con. 
stat, exceptis tamen illis qui neque Christum 
hlasphemiis iucessere horrent. Quemadmodum 
enim nullus reperitur qui solem illuminare et 
calefacere abnuat : sic nemo inficiabitur magnum 
Basilium omnium virtutum pulchritudine decora- 
tum esse : sublimis igitur ille sublimium lauda- 
tor, sanctusque sanctorum cultor, pro facultate 
qua pollebat, inclytis victoribus debitum munus 
dependit. Cicterum. πιο non ideo tacere opurtet, 
quia ille prius magnifice marlyrum admiranda fa- 
cta deprzdicavit, non cnim in presenti cum i!lo 
eertare instituimus, sed in id incumbimus, ut 
vobis auditoribus aliquid utilitatis afferamus : 


ἑαυτοῦ coglag στεφανώσαντα τοὺς áylouc* àvhp οὗ 
τὸ θαῦμα τῆς οἰχουμένης χοινόν * παιδείας τῆς τε 
παρὰ Χριστιανοῖς, χαὶ τῆς ἔξωθεν, χανὼν ἀχριδὶᾶς, 
φιλοσοφίας ἄγαλμα, ἐπισχόπων τύπος xal χίνδ»νος, 
διδάσκαλος ἔργων χαὶ λόγων σύµφωνος * παρὰ πᾶσιν 
ἀνθρώποις ἀνανταγώνιστον ἔχων τὴν εὐδοχίμτσιν, 
πλὴν el μὴ παρ᾽ ol; οὐδὲ Χριστός ἐστιν ἀθλασφήμη- 
τος. Ὡς γὰρ οὐδεὶς ἀντιλέχει φωτίξειν καὶ θερµα(- 
νειν τὸν ἥλιον, οὕτως οὐδὲ τὸν µέγαν Βασίλειον áv- 
τερεῖ τις, μὴ παντὶ τῷ χάλλει τῆς ἀρετῆς χεχοσµῖ- 
σθαι. Ὑψηλὸς μὲν οὖν τῶν ὑψτλῶν ἐπαινέττς , ἅγιο; 
τῶν ἁγίων θεραπευτής ' χατὰ τὴν προσοῦσαν δύνα- 
piv ἀποπληρώσας τοῖς ἀριστεῦσι τὸ γέρας. Ἐμοὶ δὲ 
οὗ διὰ τοῦτο σιωπττέον  ἐπειδήπερ τὰ θαυμαστὰ 


L µεγάλως ὁ προλαθὼν διεχἠρυξεν. OO γάρ ἐστι vuv 


ὁ σχοπὺς ἅμιλλα πρὸς τὸν εἰρηχύτα, ἁλλ᾽ ὑμῶν της 
τῶν ἁχουόντων ὠφελείας ἐπιμέλεια * ὠρελεῖ δὲ ἔχα- 
στος πάντως ὡς δύναται, τῆς ἁπολαύσεως τῶν µει- 
ζόνων παρὰ τῶν πλουσιωτέρων χορηγουµένης. 


capit autem qualibet omnino prout potest, ex rebus 


melioribus utilitatem , quando ab opulentioribus subministratur. 


Igitur quadraginta isti officio vitzeque instituto 
milites erant, Romano imperatori auctorati, fide 
Christiani , et religione pii, Postquam vero is qui 
illis temporibus imperium tenebat, unus ex eorum 
numero qui plures deos colebant, daemonibus 
acerbum ci consilium et decretum suggerentibus, 
nova lege et novo edicto Christianos exagitabat, 
mandans ut omnes subditi, aut daemonibus thura 
adolerent, aut. loc facere detrectantes, ncci de- 
derentur, et aute mortem toto corpore omni cru- 
ciatus genere excarnificarentur ; tunc tyrannicam 
truculentjiam Deoque invisam legem pro fortitudi- 
nis ostendendz ansa beati isti arripientes, et 
seorsim ab aliis militibus eximiam et Christo de- 
ditam cohorteu constituentes, quas virtute spiri- 
tus militaret, aperte sese detestandis litteris op- 
posuerunt, ct concorditer omnes, velut ex uno 
ore, fidem nostram professi sunt, dicentes, morta- 
lem hanc et caducam vitam parum sibi cura esse, 
seque libenter corpora sua variis tormentorum ge- 
neribus exposituros. Quapropter crudelis legis 


Στρατιῶται μὲν οὖν ol. τεσσαράχοντα, τοῦ Βίου «hv 
τάξιο βασιλεῖ τῶν Ῥωμαίων ὁπλιτεύειν λαχόντες, 
Χριστιανοὶ δὲ τὴν πίστιν, xal εὐσεθεῖς τὴν θρησχείαν. 
Ἐπειδὴ δὲ ὁ τηνιχαῦτα χρατῶν, εἷς Gv τῶν πολυ- 
θέων, δαιμόνων αὐτῷ τὸ πικρὸν ὑποθεμένων ἐχεῖνο 
βούλευμα, χαινῷ νόμῳ καὶ γράμμµατι Χριστιανοὺς 
ἤλαυνε, κελεύσας πάντας τοὺς ὑπηχόους , ἡ τὸ λιδα- 
νωτὸν ἑναγίζειν τοῖς δαίμοσιν, fj τοῦτο μὴ ποιοῦντας 
θανάτῳ καταδιχάξεσθαι, xal πρό γε τῆς τελευτῆς, 
παντὶ τῷ σώματι πολλὰς ὑπομένειν τὰς λώδας "τότε 
6h τότε, τὴν τυραννιχῆν ὠμότητα, xax τὸν µισόθεον 
νόµον, ἀνδραγαθίας ἑαυτῶν ol µαχάριοι πηιησάµενο:, 
xai τῶν ἄλλων μὲν ἀποῤῥαγέντες στρατιυτῶν, oá- 
λαγγα ἑξαίρετον χαὶ φιλόχριστον συγχροτήσαντες τῇ 
δυνάµει στρατηγουµένην τοῦ Πνεύματος, φανερῶς 
ἑαυτοὺς τοῖς μιαροῖς ἀντιχατέστησαν γράμµασι ' χοὶ 
σύμφωνον πἀντὲς, ὡς Ex μιᾶς γλώττης, "ἣν πίστιν 
ἡμῶν ἐξεθόησαν, μικρὸν φρουτίσειν λέγοντες εἲς 
προσχαίρου ταύτης ζωῆς, xal παρέχειν ἔχδοτα τὰ 
σώματα ποιχίλαις χολάσεων ἰδέαις. 'O τοίνυν τοῦ 
Βιαίου νόµου τυρανν!κώτερος ὑπηρέτης , καταμαθὼν 


crudelior exsecutor et administer, intellecta san- η τῶν ἁγίων τὴν ἔνστασιν, ἰσόῤῥοπον ἔσπευτε µηχ1- 


ctorum mente, illud contendit, ut alacritati οἱ prom- 
ptitudini paria supplicia adhiberet, et animos in- 
trepidos el imperterritos novo et inusitato formi- 
dinis incuticndz i5odo terrefaceret, Si gladium, 
inquit, illis comminer, parum commovebuntu*, 
neque manus dabunt, sunt enim viri ab ineunte 
Φἰαίο in armis educati el arma ferre assueti. Si 
alia tormentorum genera illis inferam, generose 
tolerabunt, utpote qui plagarum et vulnerum diu- 
turnam experientiam habeant. Neque ignis for- 
midini est illis, qui ita, ul isti, obdurato sunt 
pectore. Eam ob causam excogitandum est sup- 
plicium, quod et melestissimum cruciatum pariat, 


γήσασθχι τῆς προθυµίας τὴν τιµωρίαν, xal duyoi; 
ἀνενδότοις xatvhv xi Ταράδοξον ἐπινοῆσας ὅτιλίαν. 
"Àv τὸ ξίφος αὐτοῖς ἀπειλήσω, eral, μικρὸς εἰς xr 
τάπληξιν ὁ φόθος, καὶ οὐδαμῶς ὑποχύφουσιν  ἄνξρες 
γὰρ εἰσιν £y ὅπλοις Ex παίδων ζῄσαντες, xal σίδηρν 
φέρειν εἰθισμένο.. Ἐὰν ἄλλας αὐτοῖς «pocayám 
χολάσεις, γενναίως ἐγχαρτερήσουσιν, οὐχ ἁπείρω, 
ἔχοντες πληγῶν, xal τραυμάτων οὐδὲ τὸ πῦρ ἐστι 
φοθερὸν τοῖς ἑνστατικῶς, ὡς οὗτοι, δ.αχειµένοις. ΔΙ) 
προσΏχεν ἐξευρεθῆναι τιµωρίαν, ἡ χαὶ τὴν ἑνέργειν 
ἔξει τῆς ἀλγηδόνος ὁδυνηρὰν, xaX tbv χρόνον paxpo. 
xat παρέλκοντα. Τί οὖν ἑπιμελῶς ἑδουλεύσατο χα:ὰ 
τῶν ἁγίων ὁ τῶν χαχῶν σοφιστής; Καὶ µεριμνῄσας, 


(a) Loquitur de S. Basilio, cujus etiam exstat Oratio in τι, Martyres. 


— — — -- 


777 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. , 


718 


εὗρεν ἑναέριον χίνδυνον, ὃν πρόχειρον αὐτῷ παρεῖχεν A et tempore satis longo duret. Quid igitur consilii 


ὁ χαιρὸς, καὶ fj χώρα. 'O μὲν γὰρ χαιρὸς, ἣν χειµών; 
ὁ 65 τόπος, ᾽Αρμενία, ἡ πρόσοιχος χώρα, ὡς ἴστε, 
δυσχείµερος᾽ οὐδξ τὴν τοῦ θέρους ὥραν ἀλεεινὴν τοῖς 
ἐνοιχοῦσι παρέχουσα , ἀλλά τοσοῦτον ἀγαπητῶς θαλ- 
πομιένη  ὅσον ἐχθρέφαι τὸν ἄσταχυν' ἀμπέλου δὲ τὸ 
φυτὸν παρ) αὐτοῖς xal Ἠγνόηται' xat ὁ μὴ μακρὰν 
ἐχδημήσας, βότρυ» οὐκ οἵδεν * ἐρωτᾷ δὲ περὶ σταρυ- 
λῆς οὗτος, ὡς ἡμεῖς περὶ τῶν παρ) Ἰνδοῖς γινοµέ- 
νω». Ἐχεῖ χιόνος οὕσης ἀνατέμνει τὴν γῆν ὁ σπείρων, 
xa τὸν ἅμητον χα-αλαμθάνει vtoác* χαὶ τὸν θερι- 
στὶν ἀποδύουσιν ἄνεμοι, ἂν μὴ σφόδρα χαταδήσας 
ἑαυτὸν τοῖς ἱματίοις, πρὸς τὴν βίαν τῶν πνευμάτων 
διαγωνίσηται. Μετόπωρον δὲ χαὶ ἔαρ σχεδὸν οὐχ. cl- 
σὶν, ὡς παρὰ χαχοῦ γείτονος τοῦ χξιμῶνος πρὸς τὴν 
ἐχείνου δυναστεἰαν παρασυρόµενα. 


contra sanctos cepit malorum iste repertor οἱ 
artifex? Sollicite cireumspiciens invenit quasi ae- 
rium supplicium, quod ci suppeditabat te» pus et 
regio. Tempus, hiems erat ; locus, Arinenia, flni- 
tima nobis provincio, qua neque zestatem incolis 
sine frigoris afflictione prxbet, sed eo calore fo- 
vetur, qui ad frumentum progenerandum suf(cit : 
at vitis apud illos incognita est, et qui non longius 
peregrinatus est, botrum seu uvam nunquam vi- 
dit : de uva autem talis non aliter qu:erit, ac nos 
de illis quz nascuntur apud ludos. Ibi nive non- 
dum liquefacta terram proscindit agricola : et 
messem bruma excipit, ventorumque violentia 
messorem vestibus exuit, nisi contra ventoruimm 


U vchementiam fortiter. vestimenta colligando sese 


muniat. Autumnus et ver propemodum ibi nulla sunt, utpote a malo vicino, biemis scilicet incle- 


mentia, proefligata. 

Ἐπ' ἐχείνης τοίνυν τῆς χώρας xai τοῦ ἐνεστῶτος 
μηνὸὺς ἀποδύσας τοὺς ἁγίους, ὑπαιθρίους ἕστησεν ἐν 
ὁλογύμνοις τοῖς σώμασιν ἐξ ἑναντίας τοῦ βασιλέως 
τῶν ᾿Ασσυρίων xal τῆς Βαθυλωνίας καµίνου, τοὺς 
τῆς εὐσεθείας μαθητὰς ἀμυνόμενος. 0Οὐδὲν δὲ παρα- 
«λέσιον εἰς ἀλγηδόνα, πῦρ φλέγον, xaX χρυμὸς συµ- 
πηγνὺς xai µαραίΐνων * τὸ μὲν γὰρ τῷ σιδἠρῳ προσ- 
Έχεν, ὀξέως ἄγον ἐπὶ τὸν θάνατον ’ τὸ δὲ τὴν ὁδύνην 
ἔχον ἰσόῤῥοπον, παρατείνει τὴν τελευτήν. ᾿Αργότερα 
γὰρ χαθόλου τὰ ὑπὸ φυχροῦ γινόμενα πάθη, olov «c- 
παρταῖοι, xai xapxivot, xai ἄνθραχες, xaX ὅσα quio- 
σοφοῦντες ἰατριχοὶ τὴν φυχρὰν ὕλην ἀπεφήναντο τοῖς 
σώμασιν ἐμποιεῖν. Οὕτως οἱ ψυχρότεροι xal πιµε- 
λώδεις, νωθρότεροι xa δύσχρηστον ἔχοντες τὸ σωµά- 
τιον * xai τὰ ἄλογα δὲ τῶν ζώων ὁμοίως. Τὰ μὲν θερ- 

.µότερα , ταχέα xal πρὸς τὴν ἐπείγουσαν χρείαν εὖ- 
χίνητα ' τὰ δὲ ἑναντίως ἔχοντα, βραδἐα, καὶ νάρχῃ 
πεπεδηµένα. Οὕτως ἵππος ταχὺς, συριΥγῷ πρὸ τῆς 
µάστιγος διεγειρόµενος πρὸς τὸν δρόμον ' βραδὺς ὁ 
ὄνος, xaX μόλις διὰ τῶν ῥοπάλων τὴν ὁδοιπορίαν 
ἀνύων. Ὀξεῖα ἡ πάρδαλις, ξηρῷ καὶ θερμῷ τῷ σώ- 
ματι διιπταµένη τὰς νάπας ' ἡ ἄρχτος, τὸ ἀνάπαλιν 
παχντέροις τοῖς µέλεσιν ἐμθραδύνουσα. Ταῦτα δὲ ὑμῖν 
οὗχ ἀπὸ χαιροῦ ἑφυσιολόγησα, ἁλλ᾽ ἵνα τὴν xapse- 
ρἷαν τῶν ἀνδρῶν καταµάθητε, τὸν τρόπον τῆς τιµω- 
ρίας ἐπισχεφάμενοι. Χειμὼν motel. ποταμοὺς νανσι- 


In hac igitur regione, instante mense, sanctos 
omnibus indumentis spolians, sub dio nudos toto 
corpore constituit, contrario supplicio, quam rex 
Assyriorum cum sua Babylonica fornace discipu- 
los pietatis afficiens. Nihil vero simile ad crucia- 
tum. iuferenduin. habet, ignis ardens, frigusque 
compingens et tabefaciens; nam ignis ferro com- 
petit, celeremque mortem parit, frigus vero cum 
dolori procreando parem vim habeat, mortem ta- 
men protelat. Nam durabiliores sunt generatim 
omnes ille affectiones, quz a frigore efficiuntur, 
ut sunt febres quartanz, cancer, carbunculi, et id 
genus alia, qus a frigida materia in corporibus 
nasci medicorum filii tradunt. Quo fit ut qui frigi- 
diore et obesiore constitutione sunt, sint quo- 
que tardiores et pigriores, corpore ad usum 
non usque adeo habili. Quod etiam in animalibus 
rationis expertibus cernere licel : nam calidiora, 
celeriora et. ad urgentem necessitatem expeditiora 
sunt; qua vero contraria complexione constant, 
tarda eunt et. torpore quasi vincta. Ita equus ce- 
ler est solo flagelli sonitu ad cursum incitari s0-. 
litus; tardus autem est asinus, οἱ vix fustibus 
adigi polest, ut coeptum iter teneat: pernix est 
pardalis, sicco et calido corpore saltus pervolitans; 
ursus e contrario densioribus membris constans, 


πόρους πεζεύεσθαι, xal ὕδωρ τὸ ῥέον εἰς τὴν τῶν λί- D tardus est. Πο autem ex naturz adylis pelita non 


θων μεταθάλλει σκληρότητα * xal πέτρας δ.αλύει, 
ὅταν τοῦ βάθους χαθίχηται ᾿ xat τοῖς ἐναντίοις σώμα- 
ctv ἑξίσης λυµαίνεται , τὰ μὲν ἁπαλά λιθοποιῶν, τὰ 
6k σχληρὰ διαλύων. Οὕτως ὁ olvo; ὅταν παγῇ µορ- 
φοῦται πρὸς τὸν περιέχοντα πίθον, xai τὸ ἁπαλὸν 
ἔλαιον ἵσταται στερεὺν πρὸς τὸν τόπον τοῦ ἀγγείου 
σχηµατισθέν. ἡ ὕελος δὲ xa ὕστραχον περιῤῥα- 
γέντα τοῖς ὑγροῖς διαθρύπτεται. Zoa δὲ τὰ τὴν 
ὄρειον ζωὴν λαχόντα xal ὕπαιθρον, τὰ μὲν διὀλ- 
Auvat, τὰ δὲ τῇ ὑπερθολῇ τοῦ καχοῦ ἐπιλανθάνεται 
xai τὸς ἀγριότητος. Ἔλαφοι γὰρ xai δορχάδες 
ἓν µάνδραις αὑλίζονται ' οὔτε κύνας τότε δειλιῶσαι, 
οτε τοὺς ἑγγίζοντας ἀποφεύγουσα.. Τὸ γὰρ μεῖζον 
ἀεὶ δεινὸν τῶν ὑποδεεστέρων «φόθων τὸν δειλίαν 
PATROL, Gn. ΧΙ 11, 


abs re vobis proposui, sed ut intelligatis, quodnam 
supplicii genus generosi isti pugiles subierint. 
HMiems facit, ut flumina navigabilia pedibus per- 
transeanlur, utque aqua alioqui fluere solita in la- 
pidum duritiem concrescat : quin el petras dissol- 
vit, quando ad profurfdum usque penetraverit : et 
contrariis corporibus similiter officit; nam tenesa 
in lapides vertit, dura autem dissolvit. Sic vinum, 
quando congelascit, formam dolii in quo contine- 
tur, induit, oleumque liquidum lirmiter consistit ad 
figuram vasis conformatum ; vitrum porro et testa 
liimore confringuntur. Animalia, que in. montihus 
et sub dio degunt, partim quidem intercunt, partim 
magnitudine wali, feritatis n:turalis obliviscun- 


95 


719 


stabulantur, neque canes tunc metuunt; neque ac- 
cedeutium formidiue aufugiunt: semper enim gra- 
vius malum minorum malorum tin.orem expellit. 
Aves autem cum lominibus habitant, et sub co- 
dem tecto. manent. At homines mare fodiunt, et 
instrumentis quibus alioqui lapides cedunt, aquam 
percutiunt : ct. vicinis quoque sedibus dissiti, se 
mutuo adire nequeunt. Ejusmodi tempus tyranno 
arma adversus inartyres suppeditavit,  Oportebat 
enim, ut appatct, beatam istam cohortem cum novo 
supplicii genere depugnare, ut pra multis aliis 
martyribus singularem οἱ eximiam gloriam adipi- 
scerentur. Stabant igitur trementes, et membra 
congelabantur, at mente immota el imperturbata 
angelis, hominibus et damonibus spectaculum 
exhibebant. Angeli enim separationem. animarum 
a corporibus exspectabant, ut illas in propriam 
sortem οἱ stationem deducerent. llomines autem 
prsestolabantur finem, communis nature robur ct 
potentiam probantes ; qua propler timorem et 
spem futuri tot ac tantis cruciatibus superior esse 
posset. At dzemones, curiose ad ea, quie gerebantur, 
intendebant, cum magno desiderio videndi ruinam 
athletarum οἱ periculorum detrectationem. Sed 
spes illorum confusa est, propter illum, qui mar- 
tyres intus confirmabat. Intuebatur enim mutila- 
tiones quilibet proprias, et aliorum, omnes. Et hic 
quidem jacebat pede aut digitis diflluentibus; alius 
jacebat insito calore jam penitus refrigerato et 
exstincto. Quemadmodum autem violentissimi venti 
cum locum sibi idoneum perflant, postea arbo- 
rum culmina conculientes, radicitus exstirpant et 
in terram prosternunt : sie ab hac hieme nobilis 
Ἰδία beatorum pugilum cohors dejecta est , nobiles 
videlicet paradisi plant:e, societatis human: decus, 


S. GREGORII NYSSEM 


tur. Cervi enim et eapreg in imandris seu ovilibus A ἐκθάλλει, "Όρνιθες 


D 


480 
δὲ παρ ἀνθρώποις εἰσοιχίζόν- 
ται, χαὶ µένουσιν ὑπωρόφιοι. "Ανθρωποι δὲ πόντον 
ὀρύστουσι, καὶ λιθουργοῖς ὀργάνοις «b ὕδωρ χόπτουσε’ 
χαὶ οἱ πλησίον ἀλλήλοις οὐχ ἐπιμίγνυνται. Ὁ τοιοῦτος 
xatph; ὅπλον τῷ τυράννῳ xaxà τῶν μαρτύρων ἐγέ- 
νετο. Ἔδει γὰρ, ὡς ἔοιχε, τὸν μεγάλην καὶ σύμφω- 
voy τῶν µαχαβίων φάλαγγα χαινῷ τρόπῳ τιμωρίας 
ἐναγωνίσασθαι, ἵνα πρὸς τοὺς πολλοὺς τῶν μαρτύρων 
ἀσύγκριτον χτήσωνταιτῖτς εὐσεθείας την δόξαν. Ἕστη- 
σαν οὖν, καὶ ἐπέγνυντο τὰ µέλη τρέµοντες, xai τὴν 
γνώµην ἀκλόνητον ἔχοντες, θέαν παρέχοντες ἐναγώ 
vtov, ἀγγέλοις, ἀνθρώποις xal δαΐμοσι... "Άγγελοι 
μὲν τὸν χωρισμὸν τῶν φυχῶν ἀνέμενον , ἵνα παραλα- 
θόντες αὑτὰς πρὺς τὺν ἴδιον ἀναγάγωσι χλΏρον. "Αν- 
θρωπο: δὲ τὸ τέλος ἐἑκαραδόχουν, τῆς χοινῖις φύσεως 
τὴν δύναμιν δοχιµάκοντες " εἰ διὰ φόθον xat ἑλπίδα 
τοῦ μέλλοντος τηλικούτων χατευμεγεθεῖν ἁλγηδόνων 
ἰσχύο:μεν. Δαίμονες 6b σφόδρα προσεῖχον τοῖς Υγιν»- 
p.évotz, ἐπιθνμοῦντες ἰδτῖν την πτῶσιν τῶν ἀθλητῶν, 
καὶ τὴν πρὸς τοὺς χ,νδύνους ἄνανδρον ἁπαγόρευσιν. 
Ἡ δὲ ἐλπὶς αὐτῶν κατησχύνθη, διὰ τὸν ἐνδυναμοῦντα 
θ:ὀν. Ἔθλεπον γὰρ τοὺς ἀχρωτηριασμοὺς, xal τοὺς 
ἰδίους ἕκαστος, xal τοὺς ἀλλήλων οἱ πάντες. Ὁ μὲν 
ἔχε,το ποδὺς f| δαχτύλων περιῤῥνέντων * ἄλλος ἔχειτο 
της ἐμφύτου θερµότητος χαταφυχθείσης εἰς τέλος. 
Ὥσπερ δὲ οἱ σφοδρότατοι τῶν ἀνέμων, τόπον ἐπιπνεύ- 
σαντες σύμρντον , εἶτα τὰ Og mA τῶν 6E νδρων χατα- 
σείσαντες, εἰς ΥΏν χαταφέρουσι πρόῤῥιζα" οὕτως 
ἑστορξ[σ]θη παρὰ τοῦ χειμῶνος ἡ τῶν µαχαρίων παρά- 
ταξις ' τὰ εὐγενη φυτὰ τοῦ παραδείσου, τοῦ γένους 
τὸ ἐγχαλλώπιαμα, αἱ ῥίξαιτῆς ἡμετέρας Βλαστήσεως , 
οἱ Παύλου ὁπλῖται, οἱ Χριστοῦ δορυφόροι , ol τῶν 
βωμῶν καταλυταὶ , οἱ τῶν Ἐνκχλησιῶν οἰχοδόμοι , ol 

κατὰ βαρθάρων ὁπλιτεύειν ἀπογραψάμενοι, xat πρὸς 
τὸν χοινὸν ἐχθρὸν τῆς ἀνθρωπότητος τὸν ἀγῶνα τελέ- 
σαντες. 


radices nostra: germinationis , Pauli milites , Christi satellites, eversores altarium (ethnicorum) , Ec- 


clesiarum :diflcatores, qui conscripti, 
nem humani generis hostem confecerunt. 
Nequaquam porro inevitabili mortis necessitate 

- eonstringebantur, sed in eorum potestate salus 
erat, si se emolliri permisissent. Balneum enim 
non procul distabat, quod dedita opera loco sup- 
plicii vicinum erat; janua patebat, et. circumstan- 
tes invitabant: nam tyrannus, persecutionis οἱ va- 
ri: improbitatis sator et auctor, prope transgres- 
sionis escam frigore jam compactis apposuerat, 
suadens, ut sponte sua ad curationem et medelam 
properarent, imitatus nimirum patrem suurm, qui 
ad ligni vetiti gustum primos parentes fraudulen- 
ler induxit *. Verum illi fortitudinem magis exa- 
cuerunt, non ignari tolerantiam tunc probationem 
operari, quando quis abstinet ab ejus rei usu et 
commodo, qu:e in sua potestate sila est : quod su- 
perioribus annis divinum Danielem egisse prodituin 
est. Nam cum moneretur ut opipara lautaque escu- 
lenta et Doculenta sumeret, odio et detest!atioue 


- 


! Gen. iu, 1 sqq. 


ut contra barbaros militarent, 


certamen adversus commu- 


Ἐγίνετο δὲ αὐτοῖς οὗ πρὸς βίαν καὶ ἁπαραίτητον 
ἀνάγχην ὁ θάνατος, ἀλλὰ xai µάλα πρόχειρος iy 
καὶ ἐπ᾽ ἐξουσίας ἡ σωτηρία, εἰ καὶ μαλαχισθῆναι 


"πρὸς τὴν ἔνστασιν Ἰθουλήθησαν. Λουτρὸν Táp ἣν à 


τοῦ σύνεγγυς, ὅπερ ἐγειτνία κατ’ ἐπίνοιαν τῷ τότῳ 
τῆς τιμωρίας ' xal ἡ θύρα Ἠνέφχτο, xaX παρεστῶτες 
ἐχάλουν. Σοφιστῆς Y&p ὧν διωγμοῦ καὶ ποιχίλης ῥᾳ- 
διουργίας ὁ τύραννος, ἐγγὺς τὸ δέλεαρ τῆς παραδά- 
σεως τοῖς πηγνυµένοις παρέθηχε, xal συνεθούλενε 
πρὸς τὴν θεραπείαν αὑτομολῆσαι, ὡς ὁ πατ]ρ αὐτοῦ 
τοὺς πρωτοπλάστους εἰς τὴν γεῦσιν τοῦ ξύλου. Οἱ 
τότε καὶ μᾶλλον τὴν ἀνδρείαν ἑπέτεινον, εἰδότες ὡς 
καρτερία ττνικαῦτα παρέχει τὴν βάσανον, ἠνίχα bv 
προχειµένης ἓν ἑἐξουσίᾳ τῆς ἁἀπολαύσεως φείσητα᾿ 
ὅπερ ἐν τοῖς ἀνωτέροις χρόνοις Δανι]λ ὁ θεσπέσιος 
πεποιηχὼς ἐπιδέδειχται. Παρακαλούμενος γὰρ ἄφδονα 
καὶ 15a σἵτα xal ποτὰ προσφέρεσθαι, µίσει καὶ 


ἀποστροφῇ, τῶν εἰδωλοθύτων, την σπερµοφαγίαν Ἰγά- 





*81 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


781 


7:202 * καὶ νηστεύων Ένθει, xal ἀσιτῶν ὑπὲρ τοὺς τρυ- Α corum, qux idolis. immolata fuerant, legumenum 


φῶντας εὔσαρχος ἣν θεοῦ γὰρ τοῦτο δῶρον ἐξ- 
αἱρετον, τοῖς πιστοῖς δούλοις Ey ταῖς ἁπορίαις τὰ παρ) 
ἑλτίδα χαρίζεσθαι. 


Πλὴν ἐπειδῆ τοῖς ὑγπλοῖς τῶν πραγμάτων οἱ φθό- 
yet παραπεπ{γασιν, ἔχινδῦνευσε λωθηθῆνα: τὸ paxá- 
prov σύνταγμα, xaX μιχροῦ δέοντος, ἁπωλέσαμεν τῖς 
τετάρτης δεχάδος τὸ πλήρωμα. Εἷς γὰρ ἀπαγορεύσας 
δ.ὰ τὸν χουμὸν, πρὸς αὐτῷ τῷτέλει τῆς νίκης, οἴμοι | 
τοὺς μὲν συστρατιώτας ἀφηκε , τῇ τέχνῃ δὲ τοῦ τυ- 
ράννου προσξχώρησε τῷ λουτρῷ, Ίδη τῆς capxb; 
μαρανθείσης φεισάµενος ὁ φιλόζωος ᾽ τῆς τὲ γὰρ ἑλ- 
πίδος ἐξέπεσε, χαὶ τῆς προσκαίρου ζωῆς οὐκ ἐπέτν- 
χεν, εὐθὺς ἐπιτελευτίσας τῇ παραθάσει' Ἰούδας 
ἆθλιος £v τοῖς µάρτυσιν, οὔτε μαθητῆς, οὔτε πλού- 
σ'ως, χαὶ πρὀς γε τὸν βρόχου ἐφελχυσάμενος * γαὶ pd 
θαυμάσῃ μηδεις, Σύνηθες γὰρ τῷ διαζόλῳ κατὰ τῶν 
ὐ ποκυπτόντων αὑτῷ τὸ τοιουτότροπον ῥᾳδιούργημα * 
ἁτιατᾷ καὶ χολαχεύει ποιχίλως, ἵνα ῥίΨῃ᾽ ῥίφας δὲ, 
εὐθὺς ἐπεμθαίνει, καὶ τοῦ κειμένου χαταγελᾷ. Ἐπι- 
αωμάνει δὲ τῇ συμφορᾶ τὴν αἰσχύνην, καὶ τῇ αἰσχύνῃ 
τοῦ δελεασθέντος εὐφραίνεται. Διὸ xal ὁ Ἑαλμῳδὸς 
ἐχθρὸν καὶ ἐχδικητὴν προσηγόρευσε, τὸ τοῦ τρόπου 
Γαλίμόολον Ex τῆς τῶν ὀνομάτων σηµαίνων ἔναντιό- 
«πτος. Ανθρώπων γὰρ ἐκεῖνος οὐδέποτε Ὑίνεται ἕν- 
σπονδός τε xal φίλιος * ὑποχρίνετα! δὲ τότε τὸ φίλιον, 
ὅταν αὐτῷ θελήσῃ προσωπεῖον ἁπάτης ἑνδύσασθαι. 
Ἁλλ) ὁ τῆς ἀσθενείας τῆς ἡμετέρας ἐπίχουρος, xal 
τῶν ἀγαθῶν, χαὶ λόγων, xaX πράξεων γεωργὸς, εὗρε 
xatk τὸν ᾽Αθραὰμ ἑαυτῷ πρόθατον εἰς θυσίαν Ex τῶν 
πολεμούντων olxstoy , &x τῶν βλασφημούντων ὁμο- 
1ογητὴν, xai ix τοῦ συντάγματος τῶν δ'ωχόντων 
μάρτυρα. Εἷς γὰρ τῶν τῆς τυραννίδος δηµ΄ων, όπτα- 
σίας ἀγγέλων ἆξ'ωθεὶς τῶν ἑλθόντων ἐπὶ τοὺς µάρ- 
τυρας, καὶ περιλαμφθεὶς τῇ ἐπιφανείᾳ τῶν ἁγίων 
πηευµάτων, ὥς ποτε Παῦλος τῇ 602r Χριστοῦ, ἡνίκα 
τὴν ἐπὶ Δαμασχὸν ἐἑπορεύετο, εὐθὺς «tv γνώµην µετ- 
έθετο, χαὶ γυμνώσας ἑαυτὸν τῆς ἐσθῆτος, τοῖς πηΥνυ- 
µένοις αννανεµίγθη. Πάντα δὲ £v. ὀλίγῃ χαιροὺ ῥοπῇ 
συνάψας Σγένετο, προσῄλυτος, ὁμολεγητῆς, µάρτυς, 
λουσάμενος ἐν τῷ ἰδίῳ αἵματι τὸ τῆς παλιγγενεσίας 
λουτρὸν, αἵματι τῷ νεχρωθέντι, χαὶ μὴ ῥεύσαντι * 
&vhp στεφανίτης, ἀνὶλρ τοῦ παντὸς eto * τῇ τοῦ 
Θεοῦ Ἐκχλησίαᾳ δι ἐχεῖνον ἔχω τοὺς p. Διὰ τὸν Υεν- 
ναῖον ob χολοθὸς ἡ τῶν μαρτύρων παράταξις. Acá 
τὸν προσ{λυτον τελείαν ἄγομεν Em ἀριθμῷ τελείῳ 
παν{γνυριν. Ὁ δὲ διάθολος χαρίεν ἔπαθεν πρᾶγμα 
xaX γέλωτος ἄξιον * ὡς γὰρ ἔχλεπτε τὸν στρατιώτην, 
ἐσυλήθη τὸν διώχττν χαὶ δἡµιον. 

Εἶτα τὶ τὰ ἐπὶ τούτοις; Οἱ μὲν τρισµαχάριοι Eg0a- 
σα», ὅπου ἕσπευδον. 'O δὲ τῆς τ'µωρίας κύριος, οὐχ 
ἐνεγχὼν ἀνεχτῶς τῶν μαρτύρων τὴν νίχην, τοῖς vs- 
κροῖς ἐπολέμει σώµασι * χελεύσας πυρὶ παραδοθΏναι 
τὰς οἱχίας τῶν ἁγίων φυχῶν, xax δι᾽ ἑνὸς πράγματος 
ἐμ:μεῖτο ἄγρια θτρία xai π'χροὺς ἄνδρας. Τὰ μὲν 


* Dan. u, 4 sqq. .? Psal. viri, 5. 


esuin elegit, jejunansque florebat ct vigebat, οἱ cili 
expers habitior et corpulentior apparehat, quam 
illi, qui in deliciis vivebant * : Dei enim est fideli- 
Dus servis suis talia dona przeter spem conferre. 
Cieterum, quia grandibus captis livor adbaerera 


^Solet, periculum erat, ne beata ista cuhors trun- 


caretur, et jam inibi res erat, ut. quarte. deeadis 
complemento privaretur. Unus enim sub ipsum 
victori articulum, impatientia frigoris succubuit. 
Ποί mibi! Cowinilitones suos deseruit, ct subdola 
lyranni arte accessit ad balneum, carni jam tabe- 
fact:e parcens amore hujus vit»: nam et spe sua 
excidit, οἱ mortalem hanc vitam non est adeptus, 
in ipsa transgressione animam exhalans, miseran« 


B dus Judas inter martyres, et neque discipulus, ne- 


que opulentus, et ad laqueum tracius: nec est 
quod quis miretur." Usitatum est diabolo hujusce- 
modi artificium coatra,illos, quos sibi subjugat. 
Decipit ac vane blanditur, ut prosternat; cum 
prostravit, evestigio inequitat, jacentemque irri- 
def, et. insultabundus calamitati pudorem et con- 
fusionem superaddit, et ignominia per escam cir- 
cumventi exsultat, Quare a Psalmographo quoque 
inimicus el ultor appellatus est *, ingenii mutabi- 
litatem diversitate nominum significans: ille enim 
eum loninibus nunquam fudus serio init, aut 
amicitiam colit. Tunc vero animum amicun sinu- 
lat, quando sibi larvam fallendi gratia induit. 
Verum nostr; infirmitatis adjutor, bonorumque et 
sermonum εἰ actionum plantiator, reperit sihi ad 
Abrahami exemplum oviculam ad sacrificium dome- 
sticam : ex blasphemantibus confitentem, el ex co- 
rum ordine, qui perseculores erant, martyrem. 
Quidam enim ex tyrannidis adiministris, visione 
angelorum: ad martyres venientium dignatus, el 
circumíusus sacrorum spirituum apparitione, ut 
olim Paulus majestate Christi, quando Damascum 
proficiscebatur, statim mentem mutavit, et vesti- 
mentis seipsum exuens frigore concretis sese ad- 
miscuit *. Et exiguo temporis momento omnia 
factus est, proselytus, confessor, martyr, abluens 
proprio sanguiue regencrationis lavacrum, pro- 
prio, inquam, sanguine mortuo, non fluido, Vir 


D coronam promeritus, vir omni honore dignus: per 


illum habet Ecclesia Dei quadraginta ; per hunc 
generosum non est mutila martyrum caterva. Pro- 
pter hunc proselytum perfectam agimus, perfecto 
numero panegyrim. Et diabolo res lepida et risu 
digna accidit : dum enim wilitem suffuratus est, 
aiisit persecutorem et carui(icem. 

Quid vero post hac? Ter beati illi pervenerunt, 
quo properabant. At supplicii prises impatienter 
ferens martyrum victoriam, cum cadavere bellum 
gerebat, mandans ut sanctarum animarum habita: 
cula igui traderentur, hacin re οἱ efferatas belluas, 
et truculentos homines. imitatus, quarum illae cffu» 


* Act, ix, 1 sqq. 


485 


S. GREGORII NYSSENI 


184 


gientium vestes abjectas lacerant, isti vero hostium Α. γὰρ τῶν διωκοµένων ἀνθρώπων φυγόντων τὴν προσ[ο]- 


recedentium domos incendunt et evertunt. Merito 
mariyrum quispiam eum sic coinpellaverit : Non 
amplius, o fatue, crudelitatem tuam pertimesco : 
timebam enim, quamdiu anim:e congelatis aderant 
et inerant, ne magnitudo cruciatuum superaret for- 
titudineimn piorum. Hac autem formidine dilapsa, 
utere luto relicto prout voles: etiamsi carnem vo- 
raveris, susque deque habebo : quanto enim rabiem 
majorem exseris, eo plus abeuntium victoriam co- 
ronas: nam adversariorum valida impressiones 
victorum fortitudinem perspicuo arguunt. 


At quid longis verborum ambagibus utimur? 
Combusta sunt corpora, eaque flamma excepit. 
Cineres vero illi 'et incendii reliqui: in. orbem 
terrarum ita divise sunt, ut ferme qualibet pro- 
vincia benedictionem inde participet. Habeo elego 
particulam hujus sacri muneris: et corpora paren- 
tum meorum juxta horum militum reliquias posui, 
ut tempore resurrectionis cum opitulatoribus spei 
et fiduciz plenis resurgant. Scio enim illos posse, 
el qua libertate et fiducia apud Deum valeant, dilu- 
cida argumenta vidi : ex quibus unum commemo- 
rare lubet, clarum videlicet testimonium, quid 
efficere queant. Est ad me pertinens vicus, in quo 
beatissimorum martyrum reliquie requiescunt. 


ριφθεῖσαν αὐτοῖς ἐσθῆτα σπαράττει΄ οἱ δὲ τῶν δυσ- 
μενῶν ἀναχωρησάντων τὰς οἰχίας ἐμπιπρῶσι καὶ 


«καταλύουσι. Kal τις ἂν τῶν μαρτύρων εἶπεν ἑνί- 


χως πρὸς αὑτόν ' Οὐχέτισου, µάταιε, δειλ:ῶ thv ὠμό- 
τητα. Ἐφοθούμην γὰρ μέχρις αἱ ψυχαὶ συµπαρΏησαν 
&big πηγνυµένοις, μὴ τὸ ὑπερθάλλον τῆς βασάνου νι- 
χήσῃ τὴν ἀνδρείαν τῶν εὐσεθῶν * τούτου δ5 παρελ- 
θόντος τοῦ δέους, χρΏσαι τῷ ἀπομείναντι ππλῷ, κα- 
θὼς βούλει * κἂν ἀπογεύσῃ τῶν σαρχῶν, οὐ φροντίζω. 
"Ost γὰρ λυσσῶσαν δε'χνύεις τὴν ὠμότητα, τοῦ- 
oj: πλέον στεφανοῖς τῶν ἀπελθόντων τὴν νίχτν. 
Al γὰρ γενναῖαι προσθολαὶ τῶν ἀντιτεταγμένων, 
ἀποδείξεις ἀκριθεῖς τῆς ἀνδρείας τῶν κρατησάντων 


D Ὑΐνονται, 


'AXAà τί μαχρὰ διατρίθοµεν; Ἐγλέχθη τὰ σώ- 
µατα, xal τὸ πῦρ αὐτὰ δ.εδέξατο. Tiv δὲ χόνιν ἐχεί- 
νην, χαὶ τῆς χαµίνου τὰ λείψανα ὁ κόσμος ἐμερίσθτ 
καὶ πᾶσα Υῆ σχεδὺν τοῖς ἁγιάσμασι τούτοις εὖλο- 
γεῖτχι. "Έχω χἀγὼ μερίδα τοῦ δώρου, καὶ τῶν ἐμῶν 
πατέρων τὰ σώματα τοῖς τῶν στρατιωτῶν παρεθέ- 
µην λειφάνοις * ἵνα ἓν τῷ καιρῷ τῆς ἀναστάσεως μετὰ 
τῶν εὐπαῤῥησιαστῶν βοηθῶν ἐγερθῶσιν. Οἶδα γὰρ, 
ὡς ἰσχύουσι, xal τῆς παῤῥησίας αὐτῶν τῆς πρὸς 
θεὸν ἐναρχεῖς ἐθεασάμην τὰς ἀποδείξεις * καὶ δὴ 
βούλομαι Év τι τῶν εἰς θαῦμα τελούντων τῆς ἐχείνων 
ἑνεργείας εἰπεῖν * Κώμης τῆς ἐμοὶ προσηχούσης, iv 
ᾗ τὰ τῶν τρισµαχαρίων τούτων ἀναπέπανται λείφανα, 
ἔστι τις πολίχνη ἡ γείτων, ΄Ἴδωρα χκαλοῦσιν αὐτὴν. 


Non procul abest parva civitas, quam Jboram voci- C Ἐν δη ταύτῃ, κατὰ «bv συνήθη Ῥωμαῖοις vópov, 


tant. In hac cum ex recepta Romanorum consue- 
tudine census militum institueretur, quidam ex mi- 
litibus ad predictum vicum venit, a tribuno ad cu- 
stodiam vici destinatus, ut commilitonum suorum 
invasiones et ipjurias propulsaret, quas milites ru- 
slicanis audacter inferre solent. ZEgrotabat autem 
iste altero pede, et claudicabat: eratque affectio 
diuturna et immedicabilis. Porro postquam in mar- 
tyrio et in loco requietionis Sanctorum fuit, preces- 
que ad Deum fudit, Sanctorum quoque interces- 
sionem imploravit, et ecce noctu apparet ei vir 
veneranda specie, οἱ post alia, quz dixit, Claudicas, 
ait, o miles, et curatione eges? sed da, ut tangam 
pedem. Et apprehensum in somnis pedem fortiter 
attraxit, Et cum nocturna visio hoc faceret, vigi- 
lantibus talis excitatus est sonitus, qualis exsistere 
solet, osse ex naturali sua sede revulso, deinde 
violenter restituto ; ut οἱ illi, qui una dormiebant, 
expergelierent, οἱ ipse etiam miles confestim 60- 
mno solveretur, sanusque more aliorum incederet. 
Hoc miraculum ego ipse vidi, cum ipso milite ver- 
satus, qui ubique et apud omnes hoc beneficium 
a martyribus acceptum divulgabat, et przdicabat, 
et commilitonum suorum benignitatem celebrabat. 


Si vero quid, quod me peculiari modo attipgat, 
apponere oportet, haud omittam. Quando enim 
primum festum diem ob reliquias acturi eramus, et 
urnam in sanctam ecclesiam illaturi, mater mca, 


καταλόγου στρατιωτῶν διάχοντος, εἷς τις τῶν ὁπλι- 
τῶν ἐπὶ τὴν χώµην τῆν προλεχθεῖσαν ἀφίχετο, πρὸς 
φυλακὴν τοῦ χωρίου παρὰ τοῦ ταξιάρχου δοθείς 
ἵνα τῶν συστρατιωτῶν ἑαυτοῦ τὰς ὁρμὰς χαὶ τὰς 
ὕδρεις ἀνείργῃ, ἃς εἰώθασιν ἐπάγειν τοῖς ἀγροίχοις 
ὑπὺ θράσους οἱ ὁπλιτεύοντες. Ἐνόσει δὲ οὗτος τὸν 
ἕτερον τοῖν ποδοῖν, xal ἐχώλενε’ xal τὸ πάθος αὐτῷ 
χρόνιον καὶ δυσἰατον ἣν. Ἐπεὶ δὲ ἐντὸς ἐγένετο τοῦ 
μαρτυρίου xai τῆς ἀναπαύσεως τῶν ἁγίων, xa θ:ῷ 
προσευξάµενος, τὴν τῶν ἁγίων πρεσθείαν ἐπεχαλέ- 
σᾶτο ' νύχτωρ αὐτῷ φαίνεταί τις ἀνλρ ἀτιοπρεπὴς, 
xal τινα ἄλλα διαλεχθεὶς, «Χωλεύεις, » ἔφη, « à 
στρατιῶτα, καὶ δεῖ σοι θεραπείας; ἀλλὰ δός po 


p Φηλαφῆσαι τὸν πύδα.» Λαθόμενος δὲ ὄναρ αὐτοῦ, 


σφοδρῶς ἐφειλχύσατο. Τῆς δὲ νυχτερινής ὄψεως τοῦτο 
ποιούσης , ὕπαρ τηλικοῦτος ἐγένετο ψόφος, οἷος ἂν 
γένοιτο, ὁστέου τῆς φυσιχῆς ἁρμονίας ἑξολισθήσαντος 
εἶτα βιαίως ἑναρμοσθέντος' ὥστε ἀφυπνίσαι καὶ «ox 
συγχαθεύδοντας xal αὐτὸν τὸν στρατιώτην , διεγιρ’ 
θἦναι δὲ τὸν ἄνθρωπον εὐθὺς, xal βαδίδειν ope 
χατὰ φύσιν, ὡς * εἴωθεν. Ταύτην τὴν θαυματουργίεν 
εἶδον ἐγὼ, αὐτῷ τῷ ἀνθρώπῳ περιτυχὼν ἑξαγγὰλ- 
λοντι πρὸς πάντας, xal κηρύττοντι τὴν μαρτύρων 
εὑεργεσίαν, χαὶ την τῶν στρατιωτῶν φιλανθρωςίν 
ἀνυμνοῦντι. 

El δὲ τι χρη προσθεῖναι xal τῶν κατ ἑξαίρετόν 
μοι προσηχόντων, ἐρῶ. Ἠνίκα γὰρ τὴν ἐπὶ τοῖς λει- 


| wávotg πανήγνριν τὴν πρὠτην τελεῖν ἐμέλλομεν, xy 


τῷ ἁγίῳ σηχῷ ἀναπαύειν τὴν λάρνακα, $ µήτηρ ἡ 


IN QUADRAGINTA MARTYRES. 


, Yàp ἣν fj τῷ θεῷ συνάχουσα xal xo- 
ἑορτήν' 7 δὲ ἤχειν µε πρὸς τὴν μετουσίαν 
νων ἐχέλευσε, πόῤῥω τε διάγοντα, xaX ἔτι 
àv col; λαϊχοῖς ἀριθμούμενον. Ofa δὲ φιλεῖ 
W πράγµασι κατεπείγουσιν, ἄσχολο; Qv, 
ὁ ἀνόητος ἐδεξάμην τὴν χλῆσιν, ὑπομεμ- 
| pens ph. ὅτι μὴ εἰς ἄλλον καιρὸν ὑπερέθετο 
δριν, ἀλλά µε πολλῶν ἀποκινῄσασα φρον- 
Ίλχυσε ταύτῃ, xal πρὸ pid; τῆς συνόδου. 
εἰς τὸ χωρίον * παννυχίδος δὲ οὔσης iv 
& xai τὰ λείνανα τῶν ἁγίων ἐτύγχανε 
| τιμώµενα, ἐμοὶ πλησίον ἐπί τινος δω- 
Δεύδοντι «βαΐνεται ὕναρ ji; τοιαύτη " 
ύλεσθαι εἰσιέναι Ev τῷ χήτῳ, ἔνθα ὕπαρ 1) 
εελεῖτο. Γενομένῳ δὲ por περὶ τὴν θύραν, 


η στρατιωτῶν προσκαθήµενον τῇ cisco: B 


l πάντες δ.αναστάντες, ῥάέδους ἕπανατει- 
ἱ ἀπειλητικῶς ἐφορμῶντες, οὐ συνεχώ- 
σοδον * ἔλαθον ὃ ἂν xal πληχγὰς, εἰ μὴ µε 
ουν, φιλανθρωπότερος ἐξητήσατο. Ὡς Σέ µε 
ἥχε, καὶ $20ov εἰς ἀναλογισμὸν τῆς ἐπὶ 
πλημμελείας, ἠσθόμην μὲν εἰς sl ἔφερεν 
ατιωτῶν ἑπίφοθος ὁπτασία ' πολλοῖς δὲ 
Ιρόμην τὴν ἑμαντοῦ µαταιότητα * xaX αὐτῇ 
τῶν λειψάνων πικρὸν ἐπέῤῥευσαᾳ δάχρνον, 
εός τε εὐμενῶς ἔχῃ, καὶ οἱ ἅγιοι στρατιῶ- 
/Ρηστίαν χαρἰσιωνται. 


fov, ἵνα πεισθῶμεν, ὅτι ζῶσιν οἱ µάρτυ- 


ἡ θεοῦ δορυφόροι, xai πάρεδροι, οἱ af- σ 


thv Ἐχχλησίαν ὠφελήσαντες καὶ χοσµή- 
εμπροτέρα δὲ χαὶ μείζων abcr ἡ τεσσα- 
V μ’ μαρτύρων τὴν μνήμην ἔχουσα, xaX ὁ 
/έστερος τῶν μηνῶν, χαὶ ὁ μοχθτρὸς χει- 
μοι δοχεῖ χαλεπός * αὐδὲ σχετλιάζω κατὰ 
τος χαιροῦ ἁγριότητος. Οὗτος γὰρ ὅπλον 
) Ὑενόμενος, ταύττν pot τὶν ἱερὰν ἑτε- 
εγγα. Καὶ ὥσπερ τῶν ἑπτὰ Μακχαθαίων 
νὰ τὸ φυχὴν ἔχειν φιλόθεον μᾶλλον ἢ 
, οὔτε τὴν ᾽Αντιόχου τοῦ τυράννου Συρίας 
ιτεμέμφατο, οὔτε πρὸς τὰς χολάτεις xal 
ρὰς τῶν viov ἐδυσχέρανεν * ἐδέξατο δὲ 
ν, ὡς εὐεργεσίαν, xal τὴν ἀπαιδίαν, ὡς 
Ότε μὴν ὁ Στέφανος λιθακόµενος ἑνόμιζς 


786 


Α (liujus enim vita cum Deo erat, quz ctiam omnem 


diem festum exiinie ornabat) jussit me ad rerum 
gerendarum participationem venire. At cum pro- 
cul abessem, adhuc juvenis, etin laicorum or- 
dine, prout fieri consuevit in rebus urgentibus, oc- 
cupalionibus distentus, gravius vocationem insi- 
piens accepi, subaccusans matrem, quod hanc cele- 
britatem in aliud tempus non distulisscet, sed me 
a variis negotiis abstractum huc abduxisset, et 
quidem ante ullam synodum. Veni ergo in pagum. 
Et cum pervigilium obiretur in hortc, ubi eiiam 
Sanctorum reiiqui* psalmis honorabantur, mili 
in vicina xdicula dormienti hujusmodi secundum 
quietem visio oblata est: Videbar intvare in hortum, 
ubi pervigiiiam agebatur. Et cum ad fores essem, 
apparuit inultit:ido. militum ad. introitum excu- 
bantium, qui e vestigio assurgentes, virgasque 
quatientes, et minabundi in me irrueates, aditum 
non concedebhnt : quin et. plagas accepissem, nisi 
deprecatione unius, qui, ut videbatur, ceteris hu- 
manior erat, ereptus fuissem. Ubi vero somnus 
me reliquit, inque memoriam revocavi, qux circa 
vocat-oneimn deliqueram, tum quid terrilica, mili- 
tum apparitio sibi vellet, intellexi: multis autem 
lacrymis deflevi meam insipientiam, ipsamque sa- 
crgruui reliquiarum thecam lacrymis amaris asper- 
$i, ut et Deum mihi propitiarem, et, a sanctis mi- 
litibus commissi oblivionem obtinerem. 

Hac recensuerim, ut credamus martyres vivere, 
et Dei quasi stipatores et assessores esse, qui lio- 
die Ecclesie et emolumento et ornamento sunt. 
Ipsa vero Quadragesima, qua quadraginta imarty- 
rum memoria obitur, splendidior et major est, et 
mensis mensibus aliis illustrior, neque mala hiems 
amplius mihi difficilis apparet, neque afflizgor ob 
temporis instantis inclementiam. Nain immite teni- 
pus, occasione persecutori subministrata, hanc sa- 
cram catervam confecit. Et quemadmodum septem : 
Macchabeorum mater, eoquod animum haberet 
magis Dei quam carnis amantem, neque Antioch? 
tyranni Syrie crudelitatem accusavit ; neque sup- 
plicia et calamitates filiorum indigne tulit, solitu- 
dinem vero, ut beneficium, et orbitatem, ut auxi- 
lium accepit ; neque Stephanus lapidatus arbitra- 


ἀλλὰ μᾶλλον ζωοποιεῖσθαι' οὕτως xal p batur se lzdi, sed magis vivificari : ita et nos Dei 


ἠεομάχοις ἠφείλομεν χάριν ἐκ τῆς ἀγαθῆς 
, ἀνθ᾽ ὧν ἡμῖν τοσούτων ἀγαθῶν κατέστη- 
εἰ χαὶ μὴ σχοπῷ εὐεργετούντων , ἀλλὰ 
ν ἑνήργουν. Εὐεργετοῦσι Υὰρ χαὶ ἐχθροὶ 
ς, τῶν Ὑνησίων φίλων οὐκ ἀτιμότερα. 
6 διάδολος τὸν Ἰὼό μᾶλλον, f) ἔδλανεν. 
ὁ βασιλεὺς τῶν ᾿Λσσυρίων τοῦ Δανιλλ 
V οἱ τρεῖς παῖδες τῇ χαμἰνῳ χάριν ὁμο- 
* χαὶ πρισθεὶς 6 Ἡ σαῖας τοὺς Ἑθραίους 
ai Ζαχαρίας μεταξυ τοῦ ναρῦ καὶ τοῦ 
Y) σςαγεὶς τιµάτω τοὺς αὐτόχειρας ' xal 
ιν χεφαλ)ν ἀτοτμηθξὶς, εὑξργέτην xnpus- 
yn» * καὶ οἱ ἀτόστολοι τοὺς δίσαντας xa 
5  χαὶ πάντες μάρτυρες ἀγατάτωσαν 


oppugnatoribus gratiam debemus, ob prosperum 
eventum, cum nobis tantorum bonorum causa 
effecti sunt, etsi id quod agebant, non animo be- 
nefaciendi, sed oppugnandi agebant. Nam ct hostes, 
licet nolentes, aliquando beneficia conferunt ; nec 
diabolus Jobo minus profuit, quam genuini amici 
ejus. Benefactor Danielis fuit rex Assyriorum. EA 
tres pueri incensz fornaci gratias agant : οἱ Isaias 
serra dissectus lebraos dilaudet. Et Zacharias 
inter templum et altare mactatus suos. interfecto- 
res veneretur, et Joanves capite truncatus. [fero- 
dem ceu benefactorem suum  przelicet, et apostoli 
eos, a quibus ligabantur et flagellabantur, et omnes 
martyres cos, à quibus persecuticaem patiebantur, 


181 


S. GREGORII! NYSSENI 


188 


diligant: nisi enim illi stadium aperuissent, haud- A τοὺς διώχουτας εἰ p γὰρ ἐχεῖνοι τὸ στάδιον fvotdav, 


quaquam athletze fortitudinem suam palam demon- 
strassent, Quid vero quis ad laudem eorum, qui 
nobis pro argumento propositi sunt, magis admi- 
retur, an multitudinem, an fortitudinem, an since- 
ram et non fucatam concordiam? Ne vero prater- 
camus ingrate primum numerum. Nam qui tantos 
intercessorces habet, is nunquam inanis a precibus 
et oratione abibit, licet peccatis admodum onustus 
sit. Cujus sensus οἱ spei testis est ipse Deus in 
colloquio cum Abrahamo, quando pro Sodomitis 
supplicabat, cum non quadraginta, sed decem so- 
lummodo justos ad civitatis jamjam peritura con- 
scrvationem requisivit. Nos vero, juxta Apostolum, 
ο tantam testium nubem circunifusam habentes, nos 
ipsos priedicemus beatos, spe gaudentes , orationi 
instantes, memoriis sanctorum communicantes : 
nam quadraginta martyres validi sunt contra ad- 
versarios propugnatores , et fide digni intercessio- 
nis apud communem Dominum advocati; horum 
presidio tectus Christianus confidat, licet diabolus 
tentationes nectal, et homines improbi insurgant, et 
tyranni furore excandescant, et iare szviat, et 
terra non ferat, quie hotninibus ferre solet, tan- 
demque cadum minas intentet: ad omnem enim 
necessitatem et eventuin horum facultas et potentia 
sufficit, et uberem a Christo gratiam accipit, quem 
decet omnis gloria in secula. Amen. 


"» 
* Hebr. xii, 1. 


οὐχ ἂν οἱ ἀθληταὶ vhv ἀνδρείαν ἐδημοσίευσαν. Τί 
δ ἄν τις πλέον ἁἀγασθείη τῶν προχειµένων ἡμῖν εἰς 
εὐφημίαν ἀνδρῶν; τὸ πλῆθος, 1] τὴν ἀνδρείαν, 1 st,» 
ἀφευδῆ συµφωνίαν; Καὶ μὴ παρέλθωμεν ἀναισθίτως, 
μηδὲ ἀχαρίστως πρῶτον τὸν ἀριθμόν. Ὁ γὰρ τοσ- 
ούτους ἔχων πρεσθευτὰς, oU ov. ἂν ἄπραχτος ἁπέλθοι 
προσευχῆς καὶ δεῄσεως , xàv σφόδρα βεθαρηµένος 
ὑπάρχῃ τοῖς ἁμαρτήμασι. Καὶ ταύτης τῆς διανοίας 
xa ἑλπίδος, μάρτυς ἐστὶν ὁ θεὸς, Ev τῇ πρὸς ᾿Αθραὰμ 
δ.αλέξει , ἠνίχα τὴν ὑπὲρ Σοδομιτῶν ἱχετείαν EX- 
χετ2, οὗ τεσσαράχοντα διχαἰους, ἀλλὰ δέχα ζητήσας 
εἰς παραΐτησιν πόλεως μελλούσης ἑπαφανίζεσθαι. 
Ἡμεῖς δὲ, χατὰ τὸν ᾿Απόστολον, τοσοῦτον ἔχοντες 
περικείµενον ἡμῖν νέφος µαρτόρων, µακαρίσωμεν 


D ἑαυτοὺς τῇ ἐλπίδι χαίροντες, τῇ προσευχῆ προσχαρ- 


τεροῦντες , ταῖς µνήμαις τῶν ἁγίων κχοινωνοῦντες. 

εσταράχοντα γὰρ μάρτυρες, ἰσχυροὶ μὲν κατὰ τῶν 
ἐχθρῶν ὑπασπισταὶ, ἀξιόπιστοι δὲ τῆς πρὸς τὸν Δε- 
σπότην ἱχεσίας παράκλητοι ' μετὰ τῆς τούτων ἑλτί- 
δος χαταθαῤῥείτω Χριστιανὸς, χαὶ τοῦ ὃ-αθόλου πει- 
ρασμοὺς ῥάπτοντος, καὶ ἀνθρώπων πονηρῶν ἔπαν- 
ισταµένων , xal τυράννων τῷ θυμῷ ζεόντων , xal 
θαλάσσης ἁγριαινούσης , xal γῆς μῆ φερούσης, ἃ 
γεννᾷν ἀνθρώποις τέταχται, xal οὑρανοῦ συμφορὰς 
ἀπειλοῦντος. Πρὸς πᾶσαν γὰρ χρείαν, xal περίστα- 
σ.ν ἡ τούτων δύναµις ἐξαρχεῖ, χαὶ πλουσίαν παρὰ 
Χριστοῦ λαμθάνει τὴν χάριν ᾿ᾧ πρέπει πᾶσα δῤξα 
εἰς τοὺς αἱῶνας. ᾽Αμὴν. 








ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ 
ΕΙΠΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 


EIZ TON ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ TON ΜΕΓΑΝ BAEZIAEION. 


EJUSDEM 
ORATIO FUNEBRIS 


QUA FRATRIS SUI DBASILII MAGNI LAUDES ET MEMORIAM CONCELEBRAT. 


Laurentio Sifano interprete. 


Donum imposuit Deus ordinem anniversariis his C Καλὴν ἐπέθηχεν ὁ θεὺς «tv τάξιν ταῖς ἑτησίης 


nostris feriis, quas per ordinatam quamdam 
vicissitudinem et seriem his diebus et jam celebra- 
vimus, et rursus celebramus. Ordo autem nobis 
spiritualium celebritatum atque conventuum is est, 
quem magnus etiam Paulus docuit, superne atque 
eglitus ejusmodi rerum cognitionem adeptus. Ait 


ταύταις ἡμῶν ἑορταῖς, ἃς διά τινος vera µένης ἀχο- 
λουθίας χατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας ἵδη τε Ἠγάγομεν, 
xaX πάλιν ἄγομεν. Ἡ δὲ τάξις ἡμῖν ἐστι τῶν πνευ- 
ματιλῶν πανηγύρεων, ἣν xoi ὁ μέγας Παῦλος ἐδί- 
δαξεν, ἄνωθεν τῶν τοιούτων τὴν γνῶσιν ἔχων. 979 
γὰρ ἐγεῖνος. Ey πρώτοις μὲν τοὺς ἁποστόλους τε χαὶ 


189 | 
τοὺς mTpoglzx; τετάχθαι, uc 
ποιμένας χαὶ διδασχἀάλους. Xuu6alvet τοίνυν τῇ ἁπο- 
310):xf| ταύτῃ ἀχολουθήᾳ d τάξις τῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ 
πανηγχύρεων. ᾽Αλλὰ τὴν πρώτην οὗ συναριρμῶ ταῖς 
ἅλλαις. Ἡ γὰρ ἐπὶ τῇ θεοφανείᾳ τοῦ μονογενοῦς 
1]οῦ χάρις, dj διὰ τῖς ἐχ Παρθένου γεννήσεως ἀνα- 
δειχθεῖσα τῷ χόσμῳ, οὐχ ἁπλῶς ἐστιν ἁγία πανεγν- 
ρις, ἁλλ᾽ ἁγία ἁγίων, καὶ πανήγυρις πανηγύρεων. 
Οὑχοῦν τὰς µετ αὐτὴν ἀριθμίήτωμεν ^ Πρῶτον ἡμῖν 
ἁπόστολοί τε καὶ προφῆται τῆς πνευματιχτς χορο- 
στασἰας χατ{ρξαντο. Τὰ δύο γὰρ πάντως πεοὶ τοὺς 
αυτούς στ, χαρίσματα, τὸ ^s ἀποστολιχὸν T2042, 
xai τὸ τῆς προφητείας. Εἱοὶ δὲ οὗτοι: X: $270;, 
Πέτρος, Ἰάχωθος, Ἰωάννης, Παῦλος” εἶτα μετὰ τού- 
τοὺς φυλάξας τῖν ἑχυτοῦ τάξιν, ἐξάρχει τῆς Γαροῦύ- 
σης ἡμῖν πανηγύρεως ὁ ποιμῖν xai δ.δάσχαλος. Τίς 
οὗτος; Εἴπω τὸ ὄνομα, f| ἀρχεῖ ἡ χάρις ἀντὶ τοῦ 
ὀνόματος δεῖξαι τὸν ἄνδρα; Διδάσχαλον γὰρ χαὶ ποι- 
μένα μετὰ τοὺς ἁποστόλους ἀχούσας, ἑνόπσας πάν- 
τως τὸν μετὰ τοὺς ἁποστόλους ποιμένα τε καὶ δι- 
δάσχαλον * τοῦτον λέγω, τὸ σχεῦος τῆς ἑχλογῆς, τὸν 
ὑψηλὸν Bip τε xal λόγῳ Βασίλειον, τὸν ἀστεῖον τῷ 
Θεῷ £x γεννήσεως, τὸν τοῖς Έθεσι πολιὸν Ex νεότητος, 
πὸν παιδευθέντα μὲν χατὰ Μωῦσέα πάσῃ σορίᾳ τῶν 
ζωθτν λόγων, τοῖς δὲ ἱεροῖς γράµµασιν ἐχ βρέφους 
xai µέχρι τῆς τελειώσεως συντραφέντα xal συναυξτ- 
θέντα χαὶ συνακµάσαντα * ὅθεν δ,δάσχων πάντα &v- 
θρωτον ἓν πάσῃ σοφίᾳ τῇ θείᾳ τε xai τῇ ἔξωθεν, 
οἷόν τις ἀριστεὺς περιδέξιος δι ἑκατέρας παιδς ύσεως 
τοῖς ἀντιτεταγμένοις ἑαυτὸν ἀνθοπλίζων, ὑπεραίρε: 
δὲ ἀμγροτέρων τοὺς προσπαλαίοντας, ὑπερέχων ἐν 
ἑχατέρῳ τοὺς ἐν θατέρῳ τινὰ χατὰ τῆς ἀληθείας 
ἐσχὺν ἔχειν νοµίσοντας, τοὺς μὲν ἐκ τῆς αἱρέσεως 
τὰς Γραφὰς προθαλλοµένους, ταῖς Γραφαῖς ἀνατρέ- 
πων, Ἕλληνας δὲ διὰ τῆς ἰδίας αὐτῶν συµποδίχων 
παιδεύσεως. Ἡ δὲ κατὰ τῶν ἀντιπάλων νίκη οὐ 
πτῶσιν ἐποίει τῶν ἠττημένων, ἀλλ᾽ ἀνάστασιν, Ol 
Υὰρ ἡττώμενοι τῆς ἀληθείας, νιχηταὶ καὶ στεφανῖται 
xivX τῆς πλάνης xax τοῦ Φεύδους ἐγίνοντο. 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 190 
ἐχείνους δὲ τοὺς Α enim ille, in primis quidem apostolos οἱ prophetas 


constitulos ct ordinatos esse, post illos vero pasto- 
res et doctores !. Convenit igitur ordo solemniuim 
conventuum et celebritatum cum apostolica lac or- 
dinatione. Sed primam celebritatem una cum aliis 
non numero, Nam qus propter divinam unigeniti 
Filii apparitionem, per partum Virginis a mundo 
festivitas instituta est, ea non simpliciter sancla 
celebritas est, sed sancta sanctarum, οἱ celebritas 
celebritatum. Igitur eas qux hane consequuntur, 
numeremus, Primum nobis apostoli et prophet:ze 
spiritualis ceetus initium fecerunt. Utraque enim 
prorsus circa eosdem sunt dona, et apostolicus 
Spiritus, et spiritus prophetize. Sunt. autem hi : 
Stephanus, Petrus, Jacobus, Joaunes, Paulus ; 
deinde post los conservato ordine suo , pastor et 
magister praesentem nobis celebritatem auspicatur. 
Quis est hic? Dicam nomen, an nominis vicem 
gratia atque festivitas supplet ad virum ostenden- 
dum? Cum enim de magistro atque pastore post 
apostolos audiveris , intellexisti prorsus eum qui 
apostolos consequitur pastor et doctor. Hunc dico, 
qui vas est electionis, sublimem illum et vita et 
sermone Basilium, gratum et acceptum Deo a 
nativitate, qui moribus canus ab juventute, qui 
sicut Moyses *, eruditus fuit omni sapientia atque 
scientia externarum disciplinarum, sacris vero lit- 
teris ab infantia usque ad perfectionem et consuim- 
mationem innutritus, una crevit, jn adulta atque 
confirmata x*tote una versatus est, unde doceus 
omnem howinem in omni sapientia tam externa 
quam divina, veluti vir quidam fortis et strenuus 
bellator ambidexter, per utramque eruditionem in 
adversarios sese armans, per utramque disciplinam 
vincit reluctantes, utraque armatura pracedens et 
superans eos, qui per alterutram adversus veritatem 
aliquas vires habere se putabant, eos quidem qui 
de hzreticorum sententia scripturas proferrent, 

Scripturis evertens atque confutans, Graecos aus 


lem ac gentiles per suam ipsorum irretiens atque illaqueans eruditionem. Sed victoria de adversariis 


non ruinam iis, qui victi essent, afferebat, 


scd resurrectionem. 


Qui enim veritati succumbcbant 


victoriam et coronam de errore atque mendacio referebant. 


Τοῦτον οὖν ἔχομεν xal ἡμεῖς νῦν τὸν διατιθέντα 
μμῖν την παροῦσαν πανήγυριν, τὸν γνήσιον ὑποφέτην 


llunc igitur habemus nunc etiam nos, qui con- 
stituat nobis przsenteim celebritatem, genuinum et 


τοῦ Πνεύματος, τὸν γενναῖον τοῦ Χριστοῦ στρατιώττν, p Yerum ministrum et interpretem spiritus, strenuum 


τὸν µεγαλόφωνον xfpoxa τοῦ σωτηρίου κηρύγματος, 
τὸν ἀγωνιστήν τε καὶ πρόμαχον τῆς ὑπὲρ Χριστοῦ 
παῤῥησίας' ᾧ τὰ δεύτερα μετὰ τοὺς ἀποστόλους ὁ 
4p^vos δίδωσι µόνον. El Xp χατὰ τὸν αὐτὸν τῷ 
lIz3X χρόνον µετέσχεν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου Πασί- 
Ἄσιος, οὕτως ἂν πάντως συνεγράφη τῷ Παύλῳ ὡς 
Σιλουανὺς xai Τιμόθεος * καὶ ὅτι οὐκ ἔξω τῆς ἀληθείας 
στοχάζοµαι, οὑτωσὶ τὸν λόγον χατανοήσωμεν * Παρ- 
εἰσθω τὸ προτερεύειν τοὺς ἁγίους τῷ χρὀνφ. Ἡ 
Tip τοῦ χρόνου φύσις &v τῷ παρῳχηχότι xal τῷ 
μέλκουτ., πρὸς peso τε xai xaxíav όμοως ἔχει, 
οὔτε τοῦτο οὖσα, οὔτε τὸ ἕτερον * ἐν Υὰρ πρραιρέσει 


.1 Cur. 3135,98... * Act. vii, 22. 


Christi militem, sonorum et vocalem salutaris 
przeconii atque przdicationis praeconem, libere pro 
Christo loquendo decertantem, et in priecipiis pu- 
gnam cientem : cui secundas post apostolos partes 
tempus solum dat. Nam si eodem tempore, quo 
Paulus, vitz particeps human: fuisset Basilius, 
sicuti Sylvanus et Timotheus : ita prorsus una cum 
Paulo litterarum monumentis celebratus csset. 
Atque ut intelligatur, quod conjecturam faciendo a 
veritate non aberro, hoc modo rationem iucamus. 
Protermittatur ea oratio, qua explicetur, qui san- 
eli, quos sanctos tempore antecesserint (temporis 


191 


ὁ. GREGOR AYSSENI 


192 


cnim natura in przterito et futuro, quod ad virtutem A τὸ ἀγαθὸν, οὐκ iv χρόνῳ. 'AXX ἐξεταζέσθω πρὸς 


οἱ vitium attinet, eodem modo sese habet, cum 
neque loc, neque contrarium sit: in libero enim 
arbitrio atque proposito voluntatis, non in tempore 
bouum consistit), at fides cum fide, cum oratione 
oratio conferatur. Nam si quis justus sstimator 
luerit in conferendis inter se miraculis, reperiet 
unam in ambobus gratiam, qux ex eodem spiritu 
juxta convenientiam atque proportionem fidei ex- 
sisteret in. utroque, Quod si tempore Paulus pre- 
cedit, et multis :etatibus post Basilius exhibitus ac 
designatus est : divinz administrationis quam ho- 
minum gralia suscepit, opus dicis, non affers pro- 
bationem circa virtutem diminutionis. Nam et Moy- 
ses multis temporibus posterior Abrahamo : Samuel 


τὴν πίστιν ἡ πἰστις, xa πρὸς. τὸν λόγον 6 λόγος” 
εὑρήσει γὰρ ὃ γε διχαίως Ex παραλλήλου ἀντεξετάξων 
τὰ θαύματα, µίαν ἐπ ἀμφοτέρων τὴν χάριν Ex τοῦ 
αὐτοῦ Πνεύματος ἐγγινομένην ἓν ἑχατέρῳ χατὰ τὴν 
ἀναλογίαν τῆς πίστεως. El δὲ προήχει τῷ χρόνῳ 
Παῦλος, καὶ πολλαῖς ὕστερον γενεαῖς ἀνεδείχθη Ba- 
σίλειος, της θείας ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων οἰχονομίας 
λέγεις τὸ ἔργον, οὐκ ἁπόδειξιν τῆς κατ ἀρετὴῆν 
ἑλαττώσεως ' ἐπεὶ καὶ λωῦσῆς τοῦ ᾿Αθραὰμ πολλοῖς 
χρόνοις µεταγενέστερος, xai Σαμουηλ Μωῦσέως, 
xal τούτου ἩἨλίας. χἀχείνου ὁ μέγας Ἰωάννης, 
xai μετὰ Ἰωάννην Παῦλος. χαὶ μετὰ τοῦτον 
Βασίλειος. Ὥσπερ οὗν ἐν τοῖς προάγουσιν οὐδὲν 
ὁ χρόνος δευτερεύων, εἰς τὴν χατὰ θΘεὸν δόξαν 


Moyse, et hoc Elias: et illo magnus Joannes, et B τοὺς ἁγίους ἠλάττωσεν» οὕτω xal νῦν ἐν τῷ τῆς 


post Joannem Paulus, et post hunc Basilius. Quem- 
admodum igitur in przcedentibus nihil tempus 
posterius, quod attinet ad gloriam quz cum Deo 
conjuncta est, sanctis incommodavit: ita eliam 
nunc in disceptatione virtutis, ztatis commedum 
silentio prztermittatur. Nam id, ut modo diceba- 
mus, providentiz divine, qua consulitur homini- 
lus, continet demonstrationem. Ille enim, qui, ut 
inquit propheta , res omnés novit antequam exsi- 
staànt?, et malitiam diaboli simul cum zetatibus 
liominum extendi atque traduci et ad finem pergere 
animadvertit, convenientem et accommodatam ad 
cujusque statis morbum medicinam parat, ne 
. curationis expertem sinat esse morbum hominum, 


ἀρετῆς λόγῳ σιωπάσθω τὰ πρεσθεῖα τοῦ χρόνου. 
Τὸ γὰρ τοιοῦτον, καθὼς ἔφαμεν, τῆς ὑπὲρ τῶν ἀἁν- 
θρώπων τοῦ Θεοῦ προµηθείας τὴν ἁπόδειξιν ἔχει. Ὁ 
γὰρ εἰδὼς τὰ πάντα πρὶν Υενέσεως αὐτῶν, χαθώς 
φησιν ὁ προφήτης , xai τὴν συνδιεζιοῦσαν ταῖς &v- 
θρωπίναις γενεαῖς τοῦ διαθόλου: χαχίαν χκατανοῶν, 
πρὀσφορόὀν τε xai χατάλληλον τῷ καθ) ἑχάστην γε- 
νεὰν ἀῤῥωστήματι τὸν ἰατρὸν ἑτοιμάζει, ὡς ἂν μὴ 
ἀθεράπευτον περιίδοι τῶν ἀνθρώπων τὴν νόσον, δι᾽ 
ἐρημίαν τῶν διορθουµένων χαταχρατοῦσαν τοῦ γέ- 
νους. Τούτου χάριν ἐπιχρατούσης ποτὲ τῆς Ἀαλδαϊχῆς 
φιλοσοφίας, οἳ τὴν τῶν ὄντων αἰτίαν Ev τῇ ποιᾷ 
κινήσει τῶν ἄστρων ὡρίζοντο, ὑπερχεῖσθαι δέ τινα 
τῶν φαινομένων δύναμιν ποιητιχὴν τῶν ὄντων οὐχ 


qui si desit, a quo sanetur, subigere solet et in C ὥοντο" τότε τὸν ᾿Αθραὰμ ἀναδείχνυσιν, ὃς ἐπιθάθρᾳ 


potestatem suam redigere genus humanum. Ilujus 
rei gratia, cum vigerel ac prazvaleret aliquando 
philosophia Chaldaorum, qui rerum causas a certe 
quodam motu siderum pendere statuebant , nec virtu - 
tem. quamdam sideribus apparentibus przsidere ac 
proesse putabant, que rerum quarumlibet effectrix 
essel: tum Abrahamum exhibet, qui quasi scala 
usus ejusmodi disciplina, investigavit illum, qui 
per res, quie videntur, intelligitur, ac (quasi) via 
fidci, quae est in eum qui revera Deus est, posteris 
exstitit, cum ipse relicto patrio errore, atque ea, 
qua sensuum instrumentis esse dicitur cum ea, 
qus apparel in astris creatura, cognatione, dux ad 
eam fidem fuisset. Deinde cum ZEgyptii ex sugge- 
stione, opinor, ejus, qui per varias fraudes ( homi- 
nes ) demergit, mirabilem quamdam et przstigia- 
tricem calliditatem invenissent, exhibuit Moysen, 
qui sapienti: excellentia  Zgyptiorum fraudem 
expelleret et aboleret. Agnoscit autem prorsus rem 
gestam, de qua loquor, qui Scripturam novit, 
quomodo cuim prestigiatores illi divinis signis ex 
adverso suarum fraudum specimen praberent, 
Moyses oninibus modis superior fuerit, et superne 
auxilio nüsso omnes AEgyptias vires deleverit. 


τῇ τοιαύτῃ παιδεύσει χρησάµενος, ἀνεζήτησε τὸν διὰ 
τῶν ὁρωμένων νοούµενον. Καὶ ὁδὺς τοῖς ἔφεξις 
ἐγένετο πίστεως τῆς εἰς τὸν ὄντως ὄντα θεὸν, αὐτὸς 
πρὸς ταύτην χαθηγγσάµενος, διὰ τοῦ καταλιπεῖν ctv 
πατρῴαν ἁπάτην, xai την τῶν αἰσθηττρίων πρὸς τὴν 
φαινομένην χτίσιν συγγένειαν. Εἶτα τῶν Λἰγυπτίων 
δαιµονίαν τινὰ καὶ γοητιχὴν σορίαν ἐξευρηχότων, ES 
ὑποθήχης, οἶμαι, τοῦ ποιχίλως δι ἁπάτης χαταθυ- 
θίζοντος, ἀνέδειξε τὸν Μωῦσέα τῷ ὑπερθάλλοντι τῖς 
σοφίας τὴν Αἰγυπτίαν ἁπάτην ἐξαφανίσοντα. Ἐπι- 
γινώσχει δὲ πάντως τὸν λόγον ὁ την Γραφὴν ἐπιστά- 
µενος, πῶς, ἀντεπιδεικνυμένων τοῖς θείοις σηλείοις 
τῶν γοήτων τὰς ἰδίας ἁπάτας, ὑπερέσχε κατὰ χράτος 
Μωῦσῆς, διὰ τῆς ἄνωθεν συμμαχίας τὴν Αἰγυπτίαν 
loyov πᾶσαν ἐξαφανίσας, Noctg δὲ τοῦτο διά τε τῶν 
ἄλλων, χαὶ τῷ τῶν ῥάδδων αἰνίγματι. Προϊόντος δὲ 
τοῦ χρόνου, καὶ τῶν Ἰσραηλιτῶν δι ἀναρχίας iv 
ὃημοχρατορ!χῇ συγχύσει πλημμελῶς διαχειµένων, ὁ 
Σαμονὴλ ἀναφαίνεται, κρατῶν δι’ ἑαυτοῦ τὸ ὑπήχοον, 
καὶ τῆς πρὸς τοὺς ἀλλορύλους ἐπιμιξίας ἀπείργων 
εἶτα mph; βασιλείας κατάστασιν την ἀναρχίαν µε- 
τασχευάσας, συνηΏροισεν αὐτὸ περὶ ἑαυτὸ τὸ ἀλλό- 
φυλον, τῆς βασιλικῆς δυναστείας νομοθέτης γΥενό- 
μενος. 


Intelligis autem hoc cum per alias res, tum per virgarum zenignia. Processu deinde temporis, cum etiam 
lsraelitarum res per cum statum, quo nullius certi magistratus imperio continebantur, in promiscua 


! Dan. xiu, 42. 


700 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


294 


populi atque confusa potestate male sese haberent, Samuel, exsistit, qui per sese subditos in officio 
contineret, et a consuetudine atque commercio alienigenarum prohiberet, deinde cum illum confusum 
statum, quo nullus certus magistratus erat, ad constitutionem regni traduxissel, duodecim tribus con- 
gregavit in unum, et regium imperium lege lata sanxit. 


Μετὰ ταῦτα δὲ πολλαῖς ὕστερον γενεαῖς, ὅτε 'Ayak6 A. — Secundum hec mullis 


ἐχεῖνο»ς, τὸ γυναιχεῖον ἀνδράποδον, αὐτός τε τῶν 
πατρφων ἀπέστη θεσμῶν, γυναιχὶ χλιδώσῃ δεδουλω- 
μένος, χαὶ τὴν τῶν εἰδώλων πλάνην δι’ ἐχείνης ἐπι- 
σπασάµενος, συναπέστησεν ἑαυτῷ τὸν Ἱσραηλίτην 
λαόν * τότε ἀναδείχνυσιν ὁ θεὸς τὸν ἨἩλίαν ἀντίῤῥοπον 
ἔχόντα τῷ µεγέθει τῆς νόσου τῶν ἀνθρώπων τὴν 
θεραπεύουσαν δύναμιν, ἄνδρα, ἐν ὑπεροψίᾳ τῆς θε- 
parcela; τοῦ σώματος, αὐχμῶντα τὸ πρόσωπον, xal 
τῷ πλήθει τῶν ἰδίων εριχῶν σκιαζόµενον, ἱδιαστὴν 
τῷ βίῳ, σεμνὸν προσιδεῖν ἐν ἀμειδεῖ τῷ προσώπῳ, 
xai συννενευµένον τῷ βλέμματι, δέρµατι αἰἱγείῳ το- 
σοῦτον τοῦ σώματος σχέἐπ[τ]οντα, ὅσον εὐπρεπέστερόν 
ἐστι χαλυπτόµενον, τῷ δὲ λοιπῷ διαχαρτεροῦντα πρὸς 
τὸν ἀέρα, xal οὐδὲν πρὸς την &x τοῦ θάλπους τε xal 
κρύους ἀνωμαλίαν ἐπιστρεφόμενον. "0; ἀναφανεὶς τῷ 
λαῷ, τῇ τε διὰ τοῦ λιμοῦ µάστιγι σωφρονίζει τὸν 
Ἱσραὴλ, χαθάπερ τινὶ σχυτάλῃ τῇ τοιαύτῃ πληγή 
τῆς ἁταξίας τοῦ λαοῦ χαθαπτόµενος ΄ μετὰ ταῦτα δὲ 
xat τῷ θείῳ πυρὶ τῷ περὶ τὴν ἱερουργίαν Υεγενη- 
µένῳ θεραπεύει τὴν περὶ τὰ εἴδωλα νόσον. Εἶτα μετ 
&xiivov ἄλλος ἑἐχεῖνος χρόνοις ὕστερον πλείοσιν άνα- 
φαίνεται, ὁ ἓν πνεύµατι xal δυνάµει ἉἨλίου διὰ 
Ζαχαρίου καὶ Ἐλισάδειτ ἐπιδημῆσας τῷ pip, καὶ 
ἅπαν τὸ ἔθνος ἐξεχχλησιάζων ἐν τῇ ἑρήμῳ διὰ 
κηρύγματος, xal τὸ ἐπὶ τῷ αἵματι τῶν προφητῶν 
λύθρον, xaX τὰ παντοδαπὰ µιάσματα, xai τὰ ποικίλα 
τῆς ἁμαρτίας δεσμά’ οἷς ὑποδημάτων δίχην κατὰ τὸν 
χρόνον ἐχεῖνον ἅπας ὁ Aabg ἑνεδέδετο" πάντα τὰ 
φοιαῦτα τῷ τε χηρύγματι τῆς µετανοίας ἑχλύων, xal 
τῷ περιῤῥαντηρίῳ ὕδατι κατὰ τὸν Ἰορδάνην ἐκπλύ- 
vois, Ev οὐδενὶ τὸ ἔλαττον «Ov ἐν ἀρετῇ προωδευχότων 
ἐν τοῖς χατὰ θεὸν ἐπεδείξατο. Τί δὲ μετὰ τοῦτον ὁ 
Παῦλος πρὸς τὸ ἀχρότατον τῆς χατὰ θεὸν προχοπῆς 
ἀναδραμεῖν ἑχωλύθη δευτερεύων τῷ χρόνῳ; οὐχ εὖ- 
θὺς ἑραστῆς τοῦ θείου χάλλους ἐγένετο, τοῦ τοῖς 
ὀφθαλμοῖς ἑναστράφαντος, ὁμοῦ τῷ τὰς λεπίδας 
ἀποθαλεῖν τῶν ὀμμάτων, ai σύμθολον σαν τοῦ 
περιχαρδίου χαλύμματος, ὃ περιχείµενον τῷ Ótopa- 
τικῷ τῶν Ἰουδαίων φυχῶν, τυφλώττειν αὐτοὺς mapa- 
σχευάζει πρὸς τὴν ἀλήθειαν; Oox ἐπειδὴ τῷ μυστικῷ 
λουτρῷ τὸν τῆς ἀγνοίας τε xa ἁπάτης ῥύπον bvam- 
έθετο, εὐθὺς πρὸς τὸ Οξιότερον µετεσχευάσθη τὴν 
φύσιν, χαὶ οἷον ἐχδὺς τὴν παχεῖαν ταύτην xal σαρ- 
χώδη περιθολήν, αὐτοῖς τοῖς οὐρανίοις ἁδύτοις ἐπ» 
εχωρία-εν, οὐδὲν βαρούµενος τῷ ἐφολκίῳ τοῦ σώματος, 
καὶ ἑντὸς ἐγένετο τῆς θείας τοῦ παραδείσου φυτείας͵, 
Excel τὴν ἄῤῥητον μυσταγωγίαν παρὰ τῆς ἀληθείας 
τελειούμενος, χἀχεῖθεν λαµθάνων τοῦ λόγου τὴν δύ- 
ya uiv εἰς ὑπαχοὴν τῆς πίστεως ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ; 
"O0cv μ.χροῦ δεῖν τῆς οἰχουμένης πάσης πατὴρ vlvs- 
τα:, διὰ τῶν πνευματιχῶν ὠδίνων εἰς φῶς ἑνάγων 
τοὺς b αὐτοῦ μορφουµένους χατὰ Χριστὺν εἰς εὐσέ- 
θειαν. El τοίνυν ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁγίων, ἡ χατὰ τὸν 
χρόνον τἆξις οὐδὶν τῆς χατὰ θεὸν πρυχοτῆς ἠλάττω- 


post satatipus, cum 
Achaab, mulieris illud mancipium, et ipse patrios 
ritus sacrorum deseruisset, mulieri delicate ac 
molli obnoxius factus, et per illam ascito simula. 
crorum errore, ad eamdem secum defectionem 
Israeliticum populum traxisset, tunc Deus exhibet 
Eliam, qui magnitudini hominum morbi pares ad 
sanandum vires haberet, virum, qui curationem et 
cultum corporis despiceret, facie squalenti, qui 
multitudine suorum crinium obumbraretur, qui 
peculiari modo vivendi uteretur, aspectu veneran- 
dum, vultu tristi ac risus experti, obtutu oculo- 
rum recto οἱ eodem quo intendisset vergenti, pelle 
caprina tantum de corpore tegentem, quantum abs- 
condi magis decorum est, reliqua parte corporis 


D ad aera perdurantem, et nihil iniquitatem et inju- 


riam vel :stus vel frigoris curantem, qui cum po- 
pulo exhibitus esset, primum flagello famis Israe- 
lem ad sanitatem reducit, veluti scutica quadam 
ejusmodi plaga atque poena insolentiam populi ac 
petulantiam incessens ; deinde etiam,'divino in sa- 
crificio igni excitato , curat morbum simulacro- 
rum cultus. Deinde secundum illum alius ille com- 
pluribus temporibus post exsistit, qui in spiritu et 
virtute Elis per Zachariam et Elisabetam produ- 
ctus, et m vita versatus est, atque universam gen- 
tem in solitudine per pr:dicationem (ad se) evo- 
cans : et sordes ob sanguinem prophetarum (effu- 
sum) contractas, et multiplicia piacula, variosque 
peccati nodos, quibus calceamentorum in modum 
in illo tempore universus populus implicitus et 
illigatus erat : omnia ejusmodi mala, cum przdica- 
tione penitentie dissolveret, εἰ aqu:e circumsper- 
sione ad Jordanem elueret, in nulla re divina mi- 
nus prestitit, quam illi qui in exercitio virtutis 
ante eum fucrunt. Quid item post hunc Paulus, co 
quod tempore posterior essct, ad summum gradum 
divini progressus et incrementi evadere prohibitus 
est? annon protinus divina» pulchritudinis, que in 
oculis ejus refulserat, amator exstitit, simulatque 
ab oculis squamas rejecit? αι squamz signum 
erant tegumenti, quo cor (ejus) obductum fuerat : 
quo tegumento Judaeorum animarum acies per- 
spectiva obducta atque obligata, czecos eos effecit 


p ad veritatem? nonne posteaquam sordes quas ex 


ignorantia atque errore contraxerat, in mystico 
lavacro deposuit, protinus ad augustiorem condi- 
tionem natura Lransformatus est, et velut exuto 
hoc crasso atque carneo amictu in ipsis ceelorum 
adytis versabatur? Et nihil corporei impedimenti 
pondere tardatus, etiam intra divinom paradisi 
consitionem perveniebat, et illic arcana sacrorum 
disciplina a veritate initiabatur, atque illinc ad 
obediendum fidei in omnibus gentibus vim sermo- 
nis accipiebat ? Unde totius propemodum orbis tet- 


195 


S. GREGORII NYSSENI 


19$ 


rarum pater exsistit, per spirituales labores et par- A σεν, ὁμοτίμως ἑκάστῳ τῆς χάριτος πρὸς thv» τελει- 


tus eos qui per ipsum ad Christianam pietatem 
formantur, in lucem producens. Si igitur ratio 
temporis in οδίογῖς sanctis nihil quod pertineat ad 
divinum incrementum | atque progressum immi- 
nuit, eo quod pariter et ex zquo gratia unum- 
quemque adjuvaret ad perfectionem : non imme- 
rito audemus etiam eum, qui nostra slate fuit, 
hominem divinum, magnum illud veritatis «as Da- 
silium, inclytis illis sanctis annumerandum esse 
dicere, quippe cum temporis vicissitudo nihil im- 
pediat vel sublime illius erga Deum studium atque 
desiderium, vel divinam gratiam ad animam per- 


ότητα συνεργούσης' εἰχότως τολμῶμεν καὶ τὸν ἓν 
«fj xa0' ἡμᾶς γενεᾷ τοῦ θεοῦ ἄνλρωπον, τὸ μέγα 
σχεῦος τῆς ἀληθείας, Βασίλειον, τοῖς ὀνομαστοῖς Exsi- 
νοις ἁτίοις ἐναρίθμιον εἶναι λέγειν, οὐδὲν τῆς χρονι- 
χῆς ἀχολουθίας οὔτε τὴν ὑψνηλὴν ἐκείνου πρὸς τὸν 
θεὸν ἐπιθυμίαν, οὔτε τὴν θείαν χάριν πρὸς τὴν τῆς 
Φυχῆς τελξίωσιν ἐμπηδιζούσης " ὡς ἂν μὴ τῆς Ocio; 
οἰκονομίας ὁ σχοπός τι παβραθλαθείη, f| τι παρὰ την 
τοῦ χρόνου αἰτίαν ἑλαττωθείη τῆς παρ) αὐτοῦ συνεισ- 
φερομένης συμμαχίας πρὸς τὸ µυστήρ!ον. Πάντως 
6t οὐδεὶς ἀγνοεῖ «by σχοπὸν τηΏς κατὰ τὸν χρόνον 
τοῦτον τοῦ διδασχάλον ἡμῶν ἀναδξίξεως. 


[θείο et absolute excolendam οἱ cxornandam, ne quo modo vel divini consilii dispositionisque in- 
tentio atque propositum sugilletur, vel aliquid de illius auxilio atque presidio, quod ad mysterium 
considerabatur, propter temporis causam extenuetur, et leviori quam par est, momento zstimelur. 
Nemo autem prorsus ignorat, quo consilio in hoc tempore przeceptor noster designatus οἱ exhibitus sit. 


Posteaquain enim hominum insania circa simula- p 


crorum cultum pradicatione Christi exstincta est, 
εἰ omnia jam delubra cztereque res, qux vano 
dementium cultu celebrari ac frequentari sole- 
bant, dirutze atque e medio sublatx€ er»nt, cum 
per universum pene terrarum orbem habitatum 
prxedicatio pietatis et veri Dei cultus atque religio- 
nis pervasisset, adeo ut is qui fraudis humanz prin- 
cipatum οἱ imperium tenet, ex omnibus parlibus 
orbis terrarum Christi nomine expelleretur et ex- 
turbaretur : solerti et callido nimirum ad malltiam 
inventori πια atque ποπ] scelestum οἱ 
improbum, consilium non defuit, quo per fraudem 
denuo obnoxium sibi redderet genus humanum; 
sed sub prziextu ac specie Christianismi simula- 


crorum cultum latenter reduxit, cum suis commen- C 


tis et imposturis persuasissel iis, qui ad ipsum 
spectabant, ne deficerent a creatura, sed eam 
adorarent et venerarentur, Deumque creaturam esse 
putarent, quze Filii nomine vocaretur. Quod si ex 
rebus qua non essent, creatura producta est, et a 
divina essentia, quantum ad propriam ipsius at- 
tinet naturam , aliena sit, neminem eam rem de- 
bere curare, sed Christi nomine creature impo- 
sito, hanc adorare, hanc colere, in hac spem sa- 
lutis fixam habere, ab hac judicium exspectare. Et 
ut rem summatim complectar, cum invasisset apo- 
stata homines totius malit: sux capaces, Arium 
inquam et Aetium, Eunomium, Eudoxium, ac prz- 
ter hos multos etiam alios, per eos deficiente 
jam simulacrorum cultum,, sicut dietum est, no- 
mine Christianismi denuo reduxit, atque invale- 
scebat adversus homines morbus, qui creaturam 
magis quam creatorem colebant, adeo ut ctiam il- 
lius temporis imperatorum auxilio fraus confirma- 
relur, et omnes excellentes magistratus et princi- 
patus pro hoc morbo propugnarent. Cumque omnes 
propemodum homines ad id quod vigebat et in- 
valescebat malum traducti essent : tunc. magnus 
a Deo Basilius, quemadmodum tempore Achaabi 
Elias, exhibetur , ae sacerdotio, quod jam quo- 
dammodo collapsum atque neglectum erat, susce- 


Ἐτειδὴ Υὰρ fj περὶ τὰ εἴδωλα τῶν ἀνθρώπων µᾳ- 
vía τῷ κηρύγματι τοῦ Χριστοῦ κατεσθέσθη , xai 
πάντα ἣν £v ἐρειπίοις ἤδη xaX ἀφανισμῷ τὰ τῶν µα» 
ταίων σεθάσµατα, διὰ πάσης σχεδὸν τῆς οἰχουμένης 
τοῦ κηρύγματος τῆς εὐσεθείας φοιτήσαντος, ὥστε 
τὸν Σπικρατοῦντα τῆς ἀνθρωπίνης ἁπάτης πανταχό- 
θεν ἑξείργεσθαι, τῷ τοῦ. Χριστοῦ ὀνόματι τῆς οἶχου- 
µένης ἐξελαυνόμενηων * σοφὸς 0: εἰς χαχίαν ὧν ὁ τῆς 
χαχίας εὑρετῆς, οὐκ Ἀπόρησεν πονηρᾶς ἐπινοίας, 
ὥστε πάλιν ὑποχείριον ποιῆσα: 0) ἁπάτης ἑαυτῷ 
τὸ ἀνθρώπινον * GÀ ἐν προσχἡήματ, Ἀριστ'ανισμοῦ 
τὴν εἰδωλολατρείαν κατὰ τὸ λεληθὺὸς ἐπανήγαγεν, 
πείσας τοῖς ἰδίαοις σοφίσµασι τοὺς πρὸς αὐτὸν ὁρῶν- 
τας [A3 ἀποστῆναι τῆς κτίσεως, ἀλλὰ ταύτην προσ. 
χυνεῖν χαὶ ταύτην σέθεσθαι, xal θεὸν τὸ ποίηµα 
οἴεσθαι, τῇ τοῦ }ἱοῦ χλήσει ὀνομαζόμενον. El δὲ Ex 
μὴ ὄντων ἐστὶν ἡ χτίσις, xal τῆς θείας οὐσίας χατὰ 
τὴν ἰδίαν Ἱλλοτρίωται φύσιν, µηδένα ποιεῖσθαι τού- 
του λόγον , ἀλλὰ τὸ τοῦ Χριστοῦ ὄνομα ἐπιθέντας 
τῇ κτίσει ταύτην προσχκυνεῖν , ταύτῃ λατρεύειν, Ev 
ταύτῃ τὰς ἑλπίδας τῖς σωττρἰας ἔχειν, παρὰ ταύτης 
ἀναμένειν τὴν χρίσιν. Καὶ ὅλος ἐμπεσὼν ὁ ἀποστά- 
της ἀνθρώποις πᾶσαν αὐτοῦ τὴν xaxíav ἱκανοῖς χω- 
ρΏσαι, ᾿Λρείῳ τε λέγω καὶ ᾿Αετίῳ , Εὐνημίῳ , Εὖδο- 
ξίῳ, καὶ πρὸς τούτοις xal πολλοῖς ἄλλοις , δι’ ὧν 
ἐχλείπορσαν fón τὴν εἰδωλολατρείαν πάλιν, xa00; 
εἴρητα., τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐπανέγαγχεν, καὶ xat- 
εχράτει τῶν ἀνθρώπων ἡ νόσος, τῶν χτίσε, Ἀατρευόν- 
των παρὰ τὸν χτίσαντα., ὡς xal τῇ συμμαχία τῶν 
τότε βασιλέων τὴν ἁπάττν κρατύνεσθαι, χαὶ πάσας 
τὰς ὑπερεχούσας ἀρχὰς τῖς τοιαύτης ὑπερμάγεσθαι 
νόσου. Καὶ πάντων μιχροῦ δεῖν ἀνθρώπων πρὸς τὸ 
ἐπικρατοῦν µετατεθέντων , τότε παρὰ τοῦ θεῦ 
ἀναδείχνυται ὁ µέγας Πασίλειος, χαθάπερ ἐπὶ του 
Ἀχαάθ ὁ Ἠλίας' καὶ τῆς ἱερωσύνης ἤδη tpórov 
τινὰ πεπτωχυἰας ἀντιλαμθανόμενος, ὥσπερ τινὰ 
λύχνον ἐχλελοιπότα τὺν τῆς πίστεως λόγον διὰ τῆς 
ἑνοιχούσης αὐτῷ χάριτος ἀναλάμγαι πάλιν ἐποίησεν. 
Καὶ οἷόν τις. πυραὸς τοῖς νύχτωρ δ,απλανωμµένοις 
γατὰ τὸ πέλαγος ὑπερρανεὶς τῆς Εκχλγσίας, πάντας 
πρὸς τὴν εὐθεῖαν ὁδὺν ἑπέστρεφεν , ὑπάρχοις συµ- 
πλεχόμενος , στρατγλάταις συμµίσγων , βασιλεῦσν 


1391 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


708 


παῤῥησιαζόμενος, ἐπ᾽ ἐχχλησίαις βοῶν, τοὺς πόῤόω- Α pto, tanquam lucernam, qua defecisset, rationem 


0sv ἀφεστηχότας, χαθ) ὁμοιότητα Παύλου, δι’ ἔπιστο- 
λῶν προσαγόµενος , ἐχφεύγων τὰς τῶν συμπλεχοµέ- 
νων λαθὰς, οὐχ ἔχων ὅπου χρατηθῇ παρὰ τῶν &vz:- 
πάλων. Κρείττων μὲν γὰρ ἣν τῶν δηµευόντων, αὐ- 
τὸς ἑαυτὸν διὰ τὴν ἐλπίδα τῆς βασιλείας δηµεύσας. 
Tou κατὰ. τὴν ἑξορίαν φόθου ἀπήλλαχτο, μίαν πα- 
τρίδα ἀνθρώπων, τὸν παράδεισον εἶναι λέγων, πᾶσαν 
δὲ τὴν γῆν ὡς κοινὴν τῆς φύσεως ἑξορίαν βλέπων, 
Ὅ δὲ xa0' ἡμέραν ἀποθνήσχων , xal πάντοτε ὃ,ὰ 
νεχρώσεως ἑχὼν δαπανώµενος , πότε ἂν Boot On τὸν 
θάνατον τὸν παρὰ τῶν ἐχθρῶν ἀπειλούμενον; ᾧ γε 
συμφορὰ ἣν τὸ μὴ πολλάκις δύνασθαι τοὺς τῶν µαρ- 
τύρων ἀγῶνας ὑπὲρ τῆς ἁληθείας µιµίσασθαι, ἑνὶ 
θανάτῳ ὑπεσευγμένης τῆς φύσεως ' ὃς ποτε, τῶν 
ὑπάρχων τινὶ τὸ ἧπαρ ἑξοίσειν αὐτοῦ τῶν σπλάγχνων 
χαταπληχτικῶς ἀπειλήσαντι, μµειδιάµατι τὴν ἁπα[- 
δευτον ἀπειλὴν χαταχλευάνων φησί: Χάριν εἴσομαί 
σοι τῆς προαιρέσεως. Καὶ Υὰρ οὐ µετρίως ἀνιᾶ τὸ 
Ίπαρ τοῖς σπλάγχνοις ἐγχείμενον. Ἐκέαλὼν οὖν 
αὑτὸ, καθὼς ἡτείλησας , τοῦ λυποῦντος ἐλευθερώσεις 
τὸ σῶμα. 


fyrum pro veritate. certamina. imitari, cum uni morti duntaxat natura obnoxia sit : 


fidei per inbabitantem in se gratiam reluccre denuo 
fecit. EA cum veluti fax noctu errantibus per mare, 
Ecclesix€ bono apparuisset, omnes ad rectam viam 
convertit, cum prxfectlis οἱ priesidibus confligens, 
cum ductoribus copiarum congrediers, apud im. 
peratores libere loquens, in concionibus ct cecle- 
siis clamans, eos, qui procul abessent, exemplo 
Pauli per epistolas concilians atque adjungens, 
effugiens et evitans eonfligentium prehensiones, 
cum nihil in se haberet, quo tenerctur οἱ vincerc- 
tur ab adversariis. Fortior enim et firinior erat, 
quam ut ab iis, qui bona ejus publicarant, vinci 
ac subigi posset, cum ipse se bonis propter spem 
futuri regni mulctasset. Ab exsilii metu liber erat, 
quod unam patriam hominum censeret esse para- 
disum , atque omnem terram quasi. commune nà- 
turze exsilium spectaret. Qui antem quotidie morc-. 
retur, ac per mortificationem semper lubens absu- 
meretur, quando tandem mortem, quam inimici 
minabantur, metuere potuisset? cui quidem clades 
atque calamitas erat, quod non sspe posset mar- 
qui praefecto 


cuidam aliquando se jecur ejus de visceribus erepturum terrendi causa minauti subridendo in- 
$ulsas atque protervas minas diludens , Gratiam tibi, inquit, hujus voluntatis atque propositi nomine 


habebo. Etenim haud mediocriter molestum est jecur visceribus incumbens. Si ejeceris ergo 


illud, 


ut minaris, re molesta atque odiosa corpus liberaveris. 


Tí τοίνυν αὐτοῦ τὸ μεθ) ἑτέρους ἁγίους ἐπιδημῆσαι 
τῷ βίῳ κατασμιχρύνει τὴν χατὰ θεὸν εὐδοχίμησι», 
ὡς δ:ὰ τοῦτο τῶν ἐπὶ τοῖς ἁγίοις ἑορτῶν ἑλάττω δο- 
χεῖν εἶναι τὴν ἐπὶ τούτῳ πανἠγυριν; Σχόπησον γὰρ, 
εἰ δοχεῖ, πρὸς ἕνα τινὰ τῶν προλαθόντων ἁγίων «τὸν 
τούτου βίον ἀντεξετάξων. "Hyáznoe τὸν θὲὸν ὁ Παζ- 
λος τοῦτο γὰρ Oh τῶν ἀγαθῶν τὸ χεράλαιον, τὸ τῆς 
ἀγάτης λέγω. àQ' f; πᾶσα πίστις, xal ἑλπὶς 
πᾶσα, χαὶ τὸ ἐξ ὑπομονῆς προσδοχώµενον, καὶ τὸ ἐν 
παντὶ χαλῷ ἀμετάπτωτον , χαὶ «b μετὰ παντὸς πνε»- 
ματικοῦ χαρίσµατος τὸ πλέον ἔχειν. 'AXX ἐξετάσω- 
psv πόσον ἣν iv Παύλῳ τῆς πρὺς θεὺν ἀγάπης τ 
µέτρον. Ἐρεῖς πάντως. ὅτι ἐξ ὅλης καρδίας χαὶ ἐξ 
ὅλης φυχῆς , καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας αὑτοῦ ἠγάπτησε 
Θεόν. Τοῦτον γὰρ ἔδωχε τὸν ἀχρότατον τῆς πρὸς 
θεὸν ἀγάπης ὅρον ὁ νόμος. Οὐκοῦν ὁ πᾶσαν ἑαυτοῦ 
εὖἩν χαρδίαν τε χαὶ τὴν ψυχὴν χαὶ τὴν διάνοιαν ἆνα- 
θεὶς τῷ θεῷ, χαὶ πρὸς ἄλλο μηδὲν τῶν κατὰ τὸν 
βίον τοῦτον σπηυδανοµένων ἐπιῤῥεπῶς διαχείµενος, 
ἐν τῷ ἀχροτάτῳ γίνεται τῆς ἀγάπης opu. El μὲν οὖν 
ἔχει τις δεῖξαι τὸν τοῦ διδασχἀλου ῥίον περί τι τῶν 
χατὰ tbv χόσµον τοῦτον σπουδαζοµένων ἔχοντα τὴν 
ῥοπὴν, οἷον περὶ πλοῦτον, | δυναστείαν , T]. χενῆς 
δόξης ἐπιθυμίαν (τὰς γὰρ ἀνδραποδωδεστέρας Em! 
αὐτῷ τῶν ἑδονῶν, οὐδὲ λέγειν ἄσιον εἰκός ἐστιν), ὃ τι 
ἂν τούτων εὑρεθῃ σπουδαςὀµενον, ἑλαττοῦσθαι λέ- 
γειν δεῖ xat! ἐχεῖνο τῆς πρὸς τὸν θεὸν ἀγάπης τὸ 
μέτρον, τῆς ἐπιθυμητιχής αὐτοῦ διχθέσεως ἀπὸ τοῦ 
Θεοῦ πρὸς τὰ ὑλώδη µεταῤῥνυξίσης. Ei ὃΣξ πάντων 
τούτων xai τῶν τοιούτων ἐχθρός τις ἓν καὶ zoAÉ ato, 
πρότερον μὲν τοῦ ἰδίου βίου πᾶσαν ἑξορίνων τὴν ἐμ- 
παθῖ, περὶ ταῦτα δ:άθᾳσιν, ἔπειτα δὲ καὶ τὸν ott 


Quid igitur illius in rebus divinis splendorem at- 


C que claritudinem imminuit , quod post alios san- 


etos in vita fuit? ut idcirco celebritas atque con- 
ventus , qui- illius nomine agitur, minor habeatur 
feriis , qux sanctorum aliorum lionoris atque mc- 
moria: gratia celebrantur ? Considera enim, si vi 
detur , atque perpend* rem, cum uno aliquo su- 
perioris ziatis sancto hujus vitam comparans. 
Dilexit Deum Paulus. ld enim nimirum bonorum 
caput est : dilectionis, inquam, bonum : a qua 
dilectione proficiscitur omnis fides et omnis spes, 
et id quod per patientiam exspectatur bonum, οἱ 
.,in omni bono stabilitas alque constantia, et in 
omni spirituali dono commodum atque prostantia. 
Sed scrutemur, quantus in Paulo dilectionis erza 
Deum modus. Dices omnino, quod ex toto corde, 


D et ος tota anima, οἱ ex tota mente sua diligeret 


Deum. Hunc enim summum dilectionis adversus 
Deum terminum dat lex. Ergo «qui omne cor suum 
et animam et mentem Deo dicavit, et ad nullaia 
rem aliam earum quz per hanc vitam expetuntur, 
alfectus atque. propensus est, in supremo dile- 
ctionis gradu consistit. Enimvero si quis demon- 
Strare potest, quod proceptor (noster) in v.ta 
ad rem aliquam earum qui per. hune. mundum 
expetuntur, propensus et inclinatus esset , ut ad 
divitias el potentiam, aut van:e. glorim studium 
(magis enim serviles in. eo voluptates ne comme- 
morare quidem equum esse, consentaneum est), 
quamcunque harum rerum expetisse depreliende- 
tur, ea dicere re convenit imminui moduin. erga 
Deum dilectionis, quod cj"s affectio cupiditatis 4 


799 


S. GREGORII NYSSENI 


800 


Deo ad res materiales traducta esset. Sin autem A ζωὴν ἐχχαθαίρων τῷ τε διδαχτικῷ λόγῳ χαὶ τῷ 


harum ct ejusmodi rerum inimicus et hostis erat , 
quod prius quidem e vita sua omnem vitiosum et 
mollem circa has res affectum ejiceret , deinde 
conimunem quoque vitam , tum sermone doctrinz, 
tum suo exemplo expurgaret: perspicuum fuerit , 
quod illum erga Deum dilectionis niodum in sese 
habebat, quo amplius natura non capiebat. Qui 
enim ex loto corde, et ex tola anima atque 
mente Deum diligit, qui possit ad majorem dile- 
ctionis modum, qui locum non habeat, contendere 
atque eniti ? Proinde si unum perfect charitatis 
atque dilectionis terminum esse didicimus , nempe 
eum, qui ex toto corde Deo dicatus et consecra- 
Us sit: ac diligebant Paulus et Basilius toto 


καθ) ἑαυτὸν ὑποδείγματι ' δηλον ἂν sim , ὅτι ἐχεῖνο 
τῆς πρὸς τὸν θεὸν ἀγάπης τὸ µέτρον εἶχεν Ev ἑαυτῷ, 
οὗ τὸ πλέον οὐκ ἐχώρει ἡ φύσις. Ὁ γὰρ ἐξ ὄλης καρ- 
δίας τε xa ψΨυχῆς καὶ διανοίας τὸν θεὺν ἀγαπῶν, 
πῶς ἂν ὑπερτιθείη πρὸς τὸ πλέον τῆς ἁγάπης µέ- 
τρον, ὃ χώραν οὐκ ἔχει; Οὐχοῦν εἰ ἕνα τῆς τελείας 
ἀγάπης ὅρον ἐμάθομεν, τὸν ἐξ ὅλης καρδίας τῷ θεῷ 
ἀναχείμενον, Ἱγάπων δὲ Παῦλος xat Βασίλειος ἐν 
ὅλη χαρδίᾳ τῷ θεῷ ἀναχείμενοι , ἓν μέτρον elvat τῆς 
ἀγάπης ἓν ἀμφοτέροις εἰπεῖν τις τολµήσας , οὐκ ἂν 
ἁμάρτοι τῆς ἀληθείας. ᾽Αλλὰ μὴν πάντων τῶν ἀἆγα- 
θῶν µείζονα τὴν ἀγάπην ὅ τε Απόστολος λέγει , xol 
ἐπιψηφίζει τὸ ὑψηλὸν Εὐαγγέλιον. 'O μὲν οὖν ᾽Από- 
στολος προφητείας αὐτὴν xat γνώσεως προτιμοτέραν 


corde Deo dicati atque addieti : αἱ quis ausit di- B λέγων, πίστεως δὲ παγἰωτέραν , καὶ ἐλπίδος διαρχε- 


cere, quod unus esset in ambobus dilectionis 
modus atque mensura, a veritote non aberrabit. 
Enimwero quod charitas atque dilectio major sit 
omnibus bonis , cum Apostolus dicit *, tum subli- 
mis Evangelii doctrina coinprobat atque confir- 
mat. Et Apostolus quidem prophetia atque scien- 
lia przsstantiorem ac przferendam eam esse dicit, 
lide vero solidiorem firmioremque, et spe dura- 
biliorem magisque sufficientem , et semper in eo- 
dein statu permanentem , sine qua quidquid pro 
bono exspectatur , inutile sit*: Dominus autem, 
omnem legem et omnia mysteria prophelica ex 
hoc dono pendere dicens *, charitatem omnium 
bonorum primas tenere etiam ipse censet '. Si 
igitur in eo quod inter res praeclaras et eximias 
eminet atque excellit , ac reliquas comprehen- 
dendi vim habet, Paulo non inferior est : nimi- 
rum eliam in aliis omnibus bonis, quorum cha- 
ritas primas tenet , ac quecumque ex hac pendent 
et exsistunt, omnino posteriores partes ferre et in- 
ferior esse non videbitur. Quemadmodum enim is 
qui liumanz nature particeps est, omnes humana 
naturz proprietates habet : ita etiam is qui per- 


στέραν , xai πάντοτε ἓν τῷ αὐτῷ διαµένουσαν , fe 
ἄνευ ἀνόνητον εἶναι πᾶν τὸ ἐπ᾿ ἀγαθοῦ σπουδακό- 
μενον ' ὁ δὲ Κύριος πάντα νόµον, xat πάντα τὰ µυ- 
στήρια τὰ προφητιχὰἁ τοῦ τοιούτου ἑξάπτων χα- 
ρίσµατος, πάντων πρωτεύειν την ἀγάπην xal αὐτὸς 
ἀποφαίνεται. El οὖν Ev τῷ ὑπερέχοντι xal περιληπτι- | 
χῷ τῶν κατορθωµάτων οὐχ ἀπολείπεται τοῦ µεγά- 
Aou Παύλου ' ἄρα xai tv τοῖς ἄλλοις πᾶσιν, ὧν ἡ 
ἀγάπη χαθηγεῖται, xal ὅσα ix ταύτης ἐχφύεται, 
πάντως οὐχ ἔλαττον ἔχων ἀναφανήσεται. "Ὥσπερ γὰρ 
ὁ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως µετέχων , iv πᾶσίν στι 
τοῖς τῆς φύσεως ἰδιώμασιν οὕτως xal ὁ τὸ τέλειον 
τῆς ἀγάπης Ev ἑαυτῷ χατορθώσας , πάντα ὅσα συν- 
θεωρεῖται ταύτῃ τῶν ἀγαθῶν εἴδη, μετὰ τοῦ πρωτο- 
τύπου τῶν κατορθωµάτων ἔχει, Εἴτε γὰρ πίστις 
ἐστιν ἡ σώζουσα, εἶτε διὰ τῆς ἑἐλπίδος σωζόµεθα, 
εἴτε δι) ὑπομονῆς τὴν χάριν ἀπεχδεχόμεθα, ἡ ἀγάπη 
πάντα πιστεύει, καὶ πάντα ἑλπίζει , χαὶ πάντα ὑπο- 
Μένει, χαθώς φησιν ὁ Απόστολος. Καὶ τὰ ἄλλα πάντα, 
ἵνα uà τὰ χαθ᾽ ἔχαστον λέγοντες διατρἰδωµεν, της 
χατὰ τὴν ἀγάπην pine βλάστηµα Ὑίνεται, ὅσα τῷ 
τῆς ἀρετῆς λόγῳ σπουδάζεται' ὥστε τὸν ταύτην 
ἔχοντα, μηδενὸς ἐἑνδεῶς ἔχειν τῶν ἄλλων, 


fectam charitatem in sese confecit et assecutus est, onines quacunque una cum hac spectantur 
εἰ comprehenduntur, bonorum formas cum primario principalique bono tenet. Sive cnim fides 
est qua servat, sive per spem servamur , sive per patientiam gratiam exspectamus, charitas omnia 
credit, et omnia sperat, et omnia suffert, ut inquit Apostolus *. Atque rcliqua omnia ne singu- 
latim omnia enumerando tempus teramus, charitatis radicis germen et surculus exsistunt, quz- 
cunque ratione virtutis expetuntur : adeo ut qui hanc habeat, nullo alio bono careat. 

llanc igitur cum magnus Basilius haberet, per D ἍΤαύτην ἔχων ὁ µέγας Βασίλειος, ὀὐδενὸς ἄρα τῶν 


cam nullius boni expers erat. Quod si omnia habe- 
bat, in nulla re prorsus inferior erat. Sed dicet 
aliquis prorsus, quod tertium ccelum viderit ille , 
ct raptus sit in paradisum, et audiverit arcana ver- 
ba, qux» liomini non liceat proferre*. At nec ille 
quidem , quod constet, per carnem hanc ejusmodi 
gratiam accepit; non enim celat ambiguitatem , 
duin dicit : Sive in corpore, nescio, sive extra cor- 
pus, ignoro ; Deus novit. Etiam de hoc audacter 
aliquis dicere possit , quod in corpore quidem nihil 
ejusmodi viderit, sed incorporea et ea qux» mente 


* I Cor. xin, 15. * ibid. 1 sqq. * Mauh. xxi, 40. * Matth. xxv, 35 sqq. * E Cor. xin, 7. 


Xi! 2 sqq. 


ἀγαθῶν δι abt; ἀπελείπετο. El δὲ πάντα elyev , iv 
οὐδενὶ πάντως Ἱλάττωτο. 'AXA' ἐρεῖ τις πάντως, ὅτι 
υρίτον οὐρανὸν εἶδεν ἐχεῖνος, xal ἡρπάγη εἰς bv 
παράδεισον, xaX ἤχουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐκ ἐξὺν 
ἀνθρώπῳ λαλΏσαι, Ἁλλ' οὐδὲ ἐχεῖνος φανερῶς διὰ 
τῆς σαρχὸς ταύτης τὴν τοιαύτην χάριν ἐδέξατο. UO 
γὰρ ἐπικρύπτεται τὴν ἀμφιθολίαν λέγων  Εἴτε ἐν 
σώματι οὐκ οἶδα, sire éxcóc τοῦ σώματος οὐκ 
οἶδα" ὁ θεὸς οἶδεν. Καὶ περὶ τούτου τολµήσας εἴποι 
τις ἂν, ὅτι Ev σώματι τοιοῦτον μὲν οὐδὲν εἶδεν, τῇ 
δὲ ἁἀσωμάτῳ καὶ νοητῇ θεωρίᾳ οὐχ ἔστιν ὅ τι τού- 


? I] Cor. 


[4 


£01 


*IN LAUDEM FRATRIS ΒΑΡΗ. 


803 


των ἀφῆχεν ἀθέατον. Μάρτυς δὲ τούτων ὁ map' αὖ- À peragitur, contemplatione nibil harum rerum sit, 


τοῦ λόγος, ὃν ts ἐφ᾽ ἑαυτοῦ διεξῄει, xal ὃν χατέλιπεν 
ἓν συγγράµµασιν, Ἐκχεῖνος ἀπὸ Ἱεροσολύμων ἐπὶ τὸ 
Ἰλλυριχκὸν ἐν χύχκλῳ περιελθὼν, πᾶσι τοῖς διὰ μέσου 
τὸν εὐαγγελικὸν ἑχήρυξε λόγον * καὶ ὁ τούτου λόγος 
χαὶ τὸ χήρυγµα πᾶσαν μικροῦ δεῖν τὴν οἰκουμέντν 
διέλαδεν, ἐπ ἴσης τοῖς Παύλου λόγοις παρὰ πάντων 
xai αὐτὺ σπουδαξόμενον. Παρείσθω δὲ τὰ λοιπὰ 5v 
ὧν ὁ βίος τούτου πρὸς τὸν ἐχείνου συµφέρεται, olov 
ἑσταυρώθη τῷ χόσµμῳ ἐχεῖνος, xat τούτῳ Ó χόσµος. 
Ἑνέχρωσε τὸ σῶμα ἐχεῖνος, ἑτελείωσε xal οὗτος ἓν 
ἀσθενείᾳ τὴν δύναμιν. Χριστὸς ἣν τὸ Cv ἀμφοτέροις, 
xai ὁμοίως ἑχατέρῳ χέρδος ὁ θάνατος, χαὶ προτι- 
µοτέρα τοῦ πεπλανηµένου βίου f) πρὸς τὸν Δεσπότην 
ἀνάλυσις. "H xai τὸν Ἰωάννην ἀντιπαραδεῖξαι τῷ 
διδασκάλῳ δοχεῖ; ᾽ΟΑλλά τὸ μὲν προτερεύειν ἐχεῖνον, 
τῷ ἐν γεννητοῖς Yuvatxioy xal περισσότερον ἔχειν 
τοῦ προφήτου τῆς θεἰας φωνῆς μαρτυρούσης, µα- 
via; ἂν εἴη xaX ἀσεθείας ἃμα ἄλλον ἀντιπαρεξαγα- 
χεῖν τῷ τοιούτῳ βίῳ διὰ συγχρίσεως ἀλλὰ τοῦ το- 
σούτου χαὶ τοιούτου xai τὸ χατόπιν ἐλθεῖν, τῆς ἄνω- 
τάτω µαχαριότητος τὴν ἀπόδειξιν ἔχει. Οὑτωσὶ δὲ 
τὸν λόγον χατανοῄσωμεν * Οὐκ ἣν οὔτε Ev μαλαχοῖς 
ἱματίοις ὁ Ἰωάννης, οὔτε χάλαµος ἦν ἀνέμοις ἓν- 
σαλευόµενος. Ἡσπάξετο δὲ πρὸ τῶν οἰχουμένων τὴν 
ἔρημον, χαὶ πάλιν τοῖς οἰκουμένοις ἐπεχωρίαζεν. Μή 
τις ἄρα ἐπισχήψει τῷ λόγῳ, εἰ τοῦτο προσµαρτυρή- 
σει xal τῷ διδασχάλῳ ἡμῶν fj ἀλίήθεια, ὡς Ev τούτοις 
αὐτὸν τοῦ μεγάλου Ἰωάννου μὴ ἀπολείπεσθαι; Τίς 


οὐκ οἶδεν ὅπως µαλακήν τε xal τεθρυμμένην τῦρ 


βίου δίαιταν πολεμίαν ἠγήσατο, tv παντὶ τὸ χαρτε- 
ριχὸν xaX ἀνδρῶδες πρὸ τῶν ἡδέων θηρώµενος, ἡλίῳ 
θαλπόµμενος , χρύει παραθαλλόµενος, νηστείαις xal 
ἐγχρατείαις χαταγυµνάζων τὸ σῶμα, ταῖς πόλεσιν 
ὡς ἐν ἑρήμοις ἑνδιατρίθων (οὐδὲν εἰς ἀρετὴν Ex τῆς 
συντυχίας παραθλαπτόµενος), xai πόλεις τὰς ἑρη - 
µίας ἀπεργαζόμενος ; Οὔτε γὰρ ἡ μετὰ τῶν πολλῶν 
ξιαγωγὴ τῆς ἀχριθοῦς τι χαὶ ἀσφαλοῦς πολιτείας 
παρέτρεφευ * οὔτε, εἰ πρὸς ἑαυτὸν ἐπὶ τὴν ἐσχατιὰν 
ἐχώρησεν , γυµμνωθῆναι τῶν ἐπ) ὠφελείᾳ συνόντων 
οἷός τε ἓν ' ὥστε καὶ ἐπὶ τούτου, χαθ᾽ ὁμοιότητα τοῦ 
Βαπτιστοῦ πόλιν τὴν ἔρημον γενέσθαι ατενοχωρου- 


 µένην τοῖς ἐπιῤῥέουσιν. Τὸ δὲ ph χάλαμον αὐτὸν 


εἶναι δι εὐχολίας πρὸς τὰς ἑναντίας ὑπολήψεις 


quod contemplari atque considerare pretermiserit. 
Testis harum rerum est ipsius oratio, tum ea , 
quam ipse proferebat, tum ea quam reliquit in 
scriptis. llle ab Jerosolvinis usque ad lilyricumin 
orbem circumiens omnibus in medio habitantibus 
Evangelicum sermonem praedicavit, et hujus oratio 
atque przedicatio omnem propemodum terrarum or- 
bem amplexa est, cum etiam ipsa zque ac Pauli 
sermones ab omnibus probarctur et expeteretur. 
Omittantur reliqua , quibus hujus vita cum illius 
vita convenit atque concordat, videlicet mundo 
crucifixus est ille, et huic mundus. Corpus ille 
mortificavit, consummavit atque perfecit etiam lic 
vires per infirmitatem. Christus utrique vita erat: 


B et utrique similiter pro lucro mors, et ad Domi- 


num resolutio false vite prafferebatur. An etiam 
Joannem cum magistro conferre atque comparare 
placet ? At cum divina vox testetur, quod ille prin- 
cipatum teneat, propterea quod inter natos mu- 
lierum etiam amplius et. excellentius quid habeat 
quam prophela, insania simul et impietas fucrit 
alium ex adverso comparando opponere ejusmodi 
vite. Sed tanti ac talis viri vel a tergo venisse, su- 
premz beatitudinis continet demonstrationem. At- 
que hoc modo rationem ineundo , rem considere- 
mus atque perpendamus. Neque mollibus vestibus 
Joannes erat amictus, neque arundo erat, quz ven- 
tis agitaretur. Preferebat item solitudinem locis 
ου] et habitatis , et contra in habitatis et cultis 
locis versabatur. Num quis igitur refellet orationem, 
si veritas etiam hoc magistro nostro attestetur, ut 
in his magno Joanne non inferior sit? Quis enim 
ignorat, quemadmodum mollem et delicatum vitae 
cultum noxium et infestum judicaret ? in omni 1e 
fortitudinem atque laborum et molestiarum tole- 
rantiam magis quam res jucundas sectans, ad solis 
Φδίυπι duratus, frigori se exponens, jejuniis et tem- 
perantia corpus exercendo subigens, in urbibus 
quasi in solitudinibus versans ( quod hominum 
congressus illius virtutem nihil ederet) e! ex so- 
litudinibus urbes efficiens. Neque enim idcirco , 
quod cum multitudine conversaretur, quidquam de 
exacto et cauto vita instituto immutabat ; neque 


µεταχλινόμενον. δείχνυσι τὸ ἓν πᾶσι τοῖς παρὰ τὸν p) Si seorsum in solitudinem secessisset, nudari ac 


βίον χεχριµένοις αὐτῷ ἁμετάπτωτον. Ἠρεσεν ἐξ ἁρ- 
y5s ἡ ἀχττμοσύνη ' πέτρα τις ἄσειστος ἡ χρίσις ἐγέ- 
vtto. Ἐπεθύμει διὰ χαθαρότητος προσεγγίξειν τῷ 
G«p Όρος ἣν dj ἐπιθυμία abcr , οὗ χάλαµος. Οὐδέ- 
«οτε γὰρ πρὸς τὰς ἀντιπνοίας τῶν πειρασμῶν ὑπ- 
εχλίνετο. Της δὲ πρὸς τὸν θεὸν ἀγάπης τὸ πάχγιον 
μόνου fv τοῦ ᾿Αποστόλου διὰ τῶν ἰδίων λόγων ἐνδεί- 
ξασθαι , τῷ µήτε τὴν ζωὴν, μήτε τὸν θάνατον , μὴ 
ἑνεστῶτα, ph μέλλοντα, μήτε τινὰ χτίσιν ἑτέραν 


"δύνασθαι αὑτοῦ τὴν χαρδίαν ἀπὺ τῆς πρὸς τὸν θεὸν 


ἁγάπης παρώὠσασθαι. Οὕτω καὶ iv πᾶσι τοῖς κατ 
ἀρε-ἣν αὐτῷ χεχριµένοις, οὐδαμῶς χαλαμώδης τις 
ἓν καὶ ἀθέβαιως τὴν διάνο:αν, ἀλλὰ διὰ πάντων ὁ 
βίος εἶχε τὸ iv τοῖς χαλοῖς ἀμετάπτωτον. Παῤῥη- 


deseri poterat ab iis qui utilitatis gratia , consue- 
tudine atque convictu ejus utebantur, adeo ut 
eliam hujus tempore, quemadmodum in vita Ba- 
ptistze,ex solitudine urbs efficeretur, qua con(luente 
multitudine coarctaretur. Quod autem arundo non 
esset, quie facile ad contrarias opiniones impelle- 
retur, argumento est ea, quam habuit in omnibus 
rebus, quas per vitam cum judicio suscepisset et 
instituisset, constantia atque firmitudo. Placuerat 
ab initio nihil quidquam possidere , et. pauperem 
esse : lanquam petra immota atque inconcussa 
stabile ac firmum id judicium fuit. Concupiscebat 
per puritatem appropinquare Dco : mons crat ea 
cupiditas, non arundo. Nunquam enim ad tenta- 


805 


S. GREGORII NYSSENI 


804 


tionum spiritus adversos flectebatur. Porro dile- Α σιάξέται πρὸς τὸν "flpubry Ἰωάννης, xai οὗτος πρὸς 


ctionis erga Deum (quas in Dasilio fuit) constan- 
tiam et firmitudinem solus Apostolus suis verbis 
exprimere et indicare posset, propterea quod 
neque vita, neque mors, neque praesentia, neque 
futura, neque alia aliqua creatura a dilectione Dei 
cor ejus dimovere atque deturbare posset !?. Adeo 
etiam in omnibus quia cum viriute instiluisset , 
ac sibi sectanda esse judicasset, nequaquam arun- 
dineus quidam, et animo mobili ac mente incon- 
stanti erat : sed. per omnia vita (ejus) in rebus 
praeclaris constantiam in se habebat et stabilitatem. 
Libere et ingenue loquitur apud Ilerodem Joannes, 
item hic apud Valentem. Comparemus autem ad- 
invicem horum virorum dignitates, Ille quidem 
partis cujusdam Palzstine decreto Romanorum 
permissum sibi principatum adeptus erat, hujus 
vero imperii terininus erat totus propemodum cur- 
sus solis a finibus Persidis ad Britannos usque 
pertinens οἱ extreniam Oceani oram. Ac lingua 
quidem libertas adversus Illerodem id agebat atque 
eo spectabat, ne contra leges ille peccaret in imulier- 
cula quadam, sed cupiditatem, utpote legibus vetitam, 
in se coerceret, At adversus Valentem praeceptoris 
lingu:e libertas quanam erat ? Ut illesam, inta- 
ctam ct impollutam sineret esse fidem, cui si fleret 
injuria , totius orbis terrarum scelus atque piacu- 
jum exsisterct. Conferat igitur aequus rerum αςιῖ- 
mator et principatum cum principatu , et lingus 
libertatis hujus proposituin cum illa comparet li- 
bertate. Nam illic quidem corpore Herodis scelus 
cireumscribebatur : hic vero violatio fidei ad totius 
human: nature injuriam redundabat. Ille ad mor- 
tem usque perseverat in libertate sermonis, et 
hüic finis lingu:ze libertatis exsilium exsistit , cum 
imperator hanc penam in eum ]loco mortiferz 
sententie statuisset. At enim Joannes post mortem 
vivere credebatur : Dasilio item ab inimicis ipsis 
sententia exsilii rescinditur , cum propter minas 
nihilo remissior et segnior factus esset ad resisten- 
dum. Àn etiam audebiinus ad sublimem Eliam ser- 
mone ascendere , et ostendere nostrum doctorein 
&u vite instituto illius ει] assimilari? Enim- 
vero ut in flammeo curru scdcat atque. vehatur, 
et igneos equos moderetur , et ad eam potestatem, 
qui supere pr:esidet rerum nature, transmigret , 
nemo postulet ab humana natura (nam nec ille 
quidem intra terminos et limites natur: manens 
illesus iu igni conservabatur, cum terreum hoc 
pondus divina vi ad eam levitatem, quz in sublime 
ferretur, tranformaret), neque (vero) quod suo verbo 
veluti clavi uteretur ejus facultatis, quxe de ccelo 
suppeditabatur, et aperiens quando vellet, et rur- 
sus claudens, cum id facere commodius esse vide- 


C 


Οὐάλεντα. ᾽Αντεξετάσωμεν δὲ πρὸς ἄλληλα τῶν &y- 
ὁρῶν τούτων τὰ ἀξιώματα. 'O μὲν µέρους τινὸς τῆς 
Παλαιστίνης qot Ῥωμαίων τὴν δυναστείαν κεχλή- 
ῥωτο’ τούτου δὲ τῆς ἀρχῆς ὄρος ἣν ὅλος μιχροῦ δεῖν 
ó τού ἡλίου δρόµος, ἐκ τῶν τῆς Περαίδος ὅρων, εἰς 
Βρεττανοὺύς τε xal τὰ ἔσχατα τοῦ Ὠχεανοῦ παρα- 
τείνων. Καὶ τῆς μὲν πρὸς τὸν Ἡρώδην παῤῥησίας 
ἦν ὁ σχοπὸς, μὴ παρανομεῖν χατὰ γυναίου τινὸς, 
ἀλλὰ χολάζειν ἐφ᾽ ἑανυτοῦ τὴν ἐπιθυμίαν, ὡς ἀπειρη- 
µένην τῷ νὀμῳ. Ἡ δὲ πρὸς Οὐάλεντα τοῦ διδασχά- 
λου παῤῥησία τίς ἣν ; "Ασυλόν τε xal ἁμίαντον τὴν 
πίστιν ἐᾷν, ἧς ἡ παρανομία πάσης τῆς οἰχουμένης 
ἄγος ἐγίνετο. ᾽Αντιθέτω τοίνυν ὁ δίχαιος τῶν πρα- 
Υμάτων ἐξεταστῆς τήν τε δυναστείαν τῇ δυναστεία, 
xai τὸν cxonby τῆς παῤῥησίας ταύτης πρὸς civ 
παῤῥησίαν ἐχείνην, 'Exst μὲν γὰρ ἐν τῷ σώματι τοῦ 
ἹἩρώδου τὸ ἄγος περιωρίζετο" ἐνταῦθα δὲ πάσης 
Tiv ἁδικία τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἡ παρανομία τῆς 
πἰστεως. Ἐκεῖνος µέχρι θανάτου ἐμμένει τῇ παῤῥη- 
σίᾳ ' xal τούτῳ πέρας τῆς παῤῥησίας ἑξορία γίνε- 
ται, τοῦτο τοῦ βασιλέως ἀντὶ τῆς ἐπιθανατίου dfcou 
χαταδικάσαντος. 'AXAà χαὶ Ἰωάννης ἁποθανὼν Civ 
ἐπιστεύετο * xat Βασιλείῳ παρ᾽ αὐτῶν τῶν ἐχθρῶν f 
τῆς ἑξορίας ἀναλύεται φῆφος, οὐδὲν διὰ τῆς ἀπειλῆς 
µαλαχισθέντι περὶ τὴν ἔνστασιν. "Apa τολμήσαιμεν 
καὶ ἐπὶ τὸν ὑψηλὸν Ἡλίαν ἀναθῆναι τῷ λόγῳ , xai 
δεῖξαι τὸν χαθ' ἡμᾶς διδάσχαλον πρὺς τὴν Exsivou 
χάριν τῷ βίῳ τῷ καθ) ἑαυτὸν ὁμοιούμενον; ᾽Αλλὰ 
τὴν μὲν ἐπὶ τοῦ φλογίνου ἅρματος διφρείαν , xai 
τὴν τῶν πυρίνων ἠνιόχησιν ἵππων, καὶ τὴν πρὸς 
τὸ ὑπερχείμενον τῆς ἄνω λήξεως µεταχώρηαιν , µη- 
δεὶς ἀπαιτείτω τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν. Ο0ὐδὲ γὰρ 


 Exelvog Ev τοῖς ὅροις µένων τῆς φύσεως, àra0hc 


ἐν τῷ πυρὶ διεσώζετο, πρὸς τὸ ἀνωφερές τε xal 
κοῦφον θεία δυνάµει µετασχευάζων τὸ ἐμθριθές τε 
xa γήϊνον, μήθ) ὅτι τὸν ἑαυτοῦ λόγον οἷόν τινα χλεῖν 
ἐποιεῖτο τῆς ἐξ οὐρανοῦ χορηγίας, ἀνιες τε ὅτε 
βούλοιτο , xaX ἀποχλείων πάλιν xav! ἐξουσίαν, ὅτε 
τοῦτο πράττειν ἄμεινον ᾧετο. ᾽Αλλά χαὶ τὸ εἰς πο- 
λὺν αὐτὸν διαρχέσαι χρόνον ἀπόσιτον, pid τροφῆ 
toU ἐγχρυφίου ἐχείνου ὀλυρίτου Ev ὁμοίῳ τὴν δύνα- 
μιν αὐτοῦ διασώζοντα μέχρις ἡμερῶν τεσσαράχοντα ΄ 
παρείσθω χαὶ τοῦτο, ὡς μεῖζον f) χατὰ ἄνθρωπον. 
"λπορος γὰρ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει τῶν ὑπὲρ φύσιν ἡ 
µίμµησις. Σιγάσθω δὲ ιιετὰ τούτων ὅ τε βραχὺς ἐκεῖ- 
vog τοῦ ἀλεύρου κχέραµος, xai ὁ τοῦ ἑλαίου χαµφά- 
χης᾽ διαρχῶν ἑχάτερος πρὸς τὴν χρείαν ἐν τῇ τῆς 
τροφΏς χορηγία, xa παν-» τοῦ λιμοῦ τῷ χρόνῳ συµ- 
παρατείνων τὴν χάριν, εἰς ἕτη «pla. καὶ μῆνας ἕξ. Τὰ 
γὰρ τῆς ἄνωθεν ἑνεργείας θαύματα, ἱδιάνουσαν ἐπὶ 
τῶν ἔργων ἔχει τὴν δύναμιν. Καὶ οὐχ ἄν τις εὐλόγως 
ἀνθρωπίνῃ φύσει τὰς τοιαύτας θαυματοποιίας λογί- 
σαιτο. 


retur. Quinetiam, quod ad multum ille tempus inediam ἰοἱογαγεί, uno cibo subcinericii illius νου” 
deacei panis in pari habitudine vires auas ad quadraginta usque dies conservans , prztermittotur 
etiam hoc, utpote majus, quam liumana capiat natura. Earum enim rerum, qus superant natu- 


19 Rom. νι, 58. 


£05 


IN LAUDEM FRATIUS BASILII. 


806 


ram, imitatio humznx naturz impedita est. Silentio pratereatur item cum his et cxiguus ille fari- 


ne urceus, οἱ vàs, quo oleum continebatur : quorum utrumque tam hoc, quam 


ille; quod ad sup- 


peditationem attinet alimenti, ad necessitatem sufficiebat, per omne tempus famis beneficium simul 
prorogaus εἰ extendens ad annos tres et. menses sex. Nam supere operationis miracula peculiarem 
in operibus viin habent. Nec recte quis ejusmodi mirificas operationes assignaverit hnumanzx naturz. 

Τίνα οὖν ἐστιν ὅσα τοῦ διδασχάλου ἡμῶν πρὸς τὰ A Οι sunt igitur nostri praeceptoris bona, qua 


ἐν τῷ προρήτῃ θεωρούµενα τὴν χοινωνίαν ἔχει; 
Ζῖλος πίστεως, δυσμένεια χατὰ τῶν ἀθετούντων, ἀγά- 
πτ, πρὸς τὸν θεὸν, ἐπιθυμία τοῦ ὄντος ὄντως πρὸς οὐδὲν 
τῶν ὑλικῶν ἀποῤῥέουσα, Gut διὰ πάντων ἐξητασμένη, 
βίος χατεσχληχὼς, βλέμμα τῷ τόνῳ τῆς Φυχῆς συν- 
τεινόμενον, σεµνότης ἀνεπιτήδευτος * ἡσυχία λόγου 
ἐνεργεστέρα, οφροντὶς περὶ τῶν ἐλπιζομένων, χατα- 
Φρόνησις τῶν ὁρωμένων, ὁμοτιμία πρὸς πᾶν τὸ φαι- 
νόμενον, εἴτε τις τῶν ὑπερόγχων ἐν ἀξιώματι τύχοι, 
εἶτε τῶν ταπεινῶν τε καὶ ἀπεῤῥιμμένων προφαίνοιτο. 
Ταντά ἐστι καὶ τὰ τοιαῦτα, ἓν οἷς μιμεῖται ὁ τοῦ 
ὃ:δα-χάλου βίος τὰ τοῦ Ἠλίου θαύματα. El δὲ τις 
προφέρει τῶν τεσσαράχοντα ἡμερῶν τὴν ἁσιτίαν, καὶ 
iust; τοῦ διδασκάλου τὴν διὰ παντὸς τοῦ βίου ὁλιγο- 
σιτίαν ἀντιπροσοίσομεν. Γειτνιάξει γάρ πως τῷ ἁσ[- 
τῳ τὸ ὁλιγόσιτον, καὶ μάλιστα ὅταν τὸ μὲν Ev ὀλίγῳ 
γένηται χρόνῳ, τὸ δὲ πρὸς πάντα διαρχέσῃ τὸν βίον. 
Ἕλλλως τε χἀχεῖ μὲν ὁ ὀλυρίτης ἐχεῖνος ἐγχρυφίας 
διεχράτει τοῦ προφήτου τὸν τόνον, ἔχων τι πάντως 
ἐν ἑαυτῷ τοιοῦτον, (p συνετηρεῖτο τοῦ πρ2σενεγχα- 
pévou tty τροφὴν ταύτην dj δύναμις. Τεχμίέριον δὲ, 
τι οὐχὶ τῶν ὁμοφύλων τις αὐτῷ σιτοποιῇσας τὴν 
τροφᾗν παρεθήχατο, ἀλλ ἀγγελικῆς παρασχευῆς Ev- 
εφορήθη. Ὃθεν αὐτῷ πλήρης τε xal ἁδιάπνευστος ἣν 
ἢ διὰ τῆς τροφῆς ἑἐχείνης ἐγγινομένη τῷ σώματι 
δύναμις. Ἐνταῦθα δὲ οὐδὲν χαινοτοµηθείσης τῆς 
συντθείας, µέτρον τῆς τροφΏς ὁ λογισμὸς ἣν, τοσοῦ- 
τον παρέχων τῷ σώματι, οὐχ ὅσον ἡ φύσις ἐθούλετο, 
ἀλλ᾽ ὅσον ὁ τῆς ἐγχρατείας ἐνεχελεύετο νόμος. Ἡ δὲ 
ἱερωσύνη τοῦ διδασκάλου, μιμεῖται τὰ τῆς ἱερωσύνης 
τοῦ προφήτου αἰνίγματα, διὰ τοῦ τρισσεύειν Ey τῷ 
Aóvt τῆς πίστεως, τὸ οὐράνιον πὸρ πρὸς τὰς ἱερουρ- 
yia, ἐφελχομένη. Πῦρ δὲ την τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
ἑύναμιν χαλεῖσθαι πολλαχη παρὰ τῆς Γραφῆς ἐδιδά- 
χβηµεν. Αὑχμὸν δὲ γῆς ὁ διδάσχαλος οὔτε ἔλυσεν, 
οὔτε ἑπίγαγεν. Ἐχεῖ δὲ ὁ µέγας προρήτης, πλῆζας 
τῇ µάστιγ. τῆς ἀνομθρίας τὶν γῆν, ὁ αὐτὸς χαὶ la- 
τρὸς τοῦ τραύματος Ὑίνεται, ἐφάμιλλον τῇ ἀλγτδόνι 
τος µάστιγος thv Ex τῖς θεραπείας ἄνεσιν αὐτοῖς 
χαρικόµενος. Εἰ ὃξ god τι xai πρὸς τοῦτο τοῦ καθ) 
fui. [Aou θαῦνμα εἰπεῖν * θείᾳ βουλήσει τῆς τοιαύ- 
Tre; ποτὲ συμφορᾶς ἀπειληθείσης, xaX ξτροῦ παντὸς 
τοῦ χειμερίου xatpoo παραδραµόντος, xaX μτδεμιᾶς 
χαρπῶν ὑποφαινομένης ἑλπίδος * τότε προσπεσὼν τῷ 
6:5 ὁ διδάσχαλος, μέχρι τῆς ἀπειλῆς τὸν φόδον 
ἔστησεν, λιταῖς τὸ θᾳῖον ἱλεωσάμενος, xaY λύσας διὰ 
ποοσευχῶν τὴν tT; ἀνομθρίας χατήφειαν. ᾽Αλλὰ xal 
τῆς τοῦ λ:μοὺ παραμνθίας, fjv ἐπὶ μιᾶς ἐνεδείξατο 
χήρας ὁ μέγας Ἠλίας, ἔχει τι καὶ ὁ xa0' ἡμᾶς βίος 
ἐπὶ τοῦ ὃ:δασχἀλου ὁμοίωμα. Λιμοῦ γάρ ποτε χαλε- 
τῷ καταπονοῦντος αὑτίήν τε τὴν πόλιν Év f] διαιτώ- 
µτνος ἐτόγχανεν, xal πᾶσαν viv ὑποτελοῦσαν τῇ 
πόλςι χγώραν, τὰς ἐαυτοῦ κτήσεις ἀποδόμενος, καὶ 


cum iis, quie in proplieta cernuntur, communionem 
et societatem liabeant ? Amor et studium vehemens 
erga fidem, odium adversus aspernantes οἱ repro- 
bantes, dilectio erga Deum, studium et desiderium 
ejus, qui vere atque reipsa est, ad nullam rem ma- 
terialem effluens atque deflectens; vita per omnia 
exacta atque exquisita, victus aridus, acies oculo- 
rum et obtutus animze vigori par, gravitas non 
affectata, silentium sermone efficacius, cura atque 
contemplatio rerum earum quz sperantur, contem- 
ptus earum quas videntur, cum quisquis oblatus 
essel, sive in excellenti dignitate forte constitutus, 
sive ex humilibus et abjectis esse appareret, eadem 
dignatione exciperet, et in eodem honore haberet. 
Πιο et ejusmodi sunt, in quibus praeceptoris vita 
miracula Eli; imitatur. Quod si quis profert qua- 
draginta dicrum inediam, et nos per omnem vitam 
magistri in cibo parcimoniam contra in medium 
afferemus. Vicina enim quodammodo est inedi;e 
cibi exiguitas et parcimonia victus, ac maxime, 
cum illud quidem exiguo tempore factum sit, hoc 
vero per omnem vitam duraverit. Przterea etiam 
illie quidem hordeaceus ille subcinericius panis 
prophetz vigorem et vires conservabat, eo quod 
prorsus aliquid ejusmodi in sese haberet, quo qui- 
cunque cibum hunc sumpsisset, vires ejus conser» 
varentur. Cujus rei argumentum est, quod nom 
popularium aliquis ei panem confectum pro cibo 
apposuerat, sed ab angelis parato cibo satiotus est. 
Unde etiam plenzx atque integrzx manebant, et non 
eflluebant atque exspirabant ez, qua per illum ci- 
bum corpori vires ingenerarentur. llic vero cum ^ 
nihil de consuetis innovaretur et immutaretur, γα: 
tio cibum moderabatur, tantum corpori praebens, 
non quantum natura vellet, sed quantum tempe- 
rantiz lex juberet. Porro sacerdotium proceptoris 
prophet: sacerdotii xnigmata imitatur, per hoc 
quod tres personas in ratione fidei tradit, caelestem 
ignem ad sacrificia eliciens. lgnem autem sancti 
Spiritus virtutem vocari in multis Scripturz locis 
didicimus. Uredinem vero atque siccitatem terree 
magister neque sustulit, neque induxit. Illic autem 
magnus propheta cum imbrium penurie flagello 


D terram verberasset, ipse quoque medicus vulneris 


exsistit, crucialui flagelli par et xquipollens lar- 
gieus eis curationis levamen atque mitigationem. 
Quod si etiam adversus hoc nostri Eliz aliquod 
miraculum proferre oportet, cum divina voluntate 
ejusmodi calau itas aliquando celi minis significata 
immineret (quippe totum tempus hibernum per 
siccitatem praterierat) et. nulla spes frugum appa- 
reret, tunc. magister Deo. supplicans ultra. iminas 
terrorem. progredi pessus non est, cum precibus 


807 


S. GREGORII NYSSENL 


ROS 


divinum numen placasse!, et per orationes moro- A εἰς τροφὰς διαµείψας τὰ χρήματα, ὅτε σπάνιον Ἡν- 


rem, qui propler imbrium penuriam (liomines) 
invaserat, sustulisset, Quinetiam consolationis et 
levaminis in fame, quod in una vidua magnus prz- 
stitit Elias, habet etiam nostra aetas aliquam simi- 
litudinem in magistro. Nam cum fames aliquando 
gravis el sva lam ipsam urbem, in qua habitabat, 
quam omnen ubique-subditam regionem affligeret, 
venditis suis przediis οἱ possessionibus, atque pe- 
cuniis in alimenta conversis, cum etiam rarum 
esset, ut illi, qui valde sibi providissent et instructi 


χαὶ τοὺς σφόδρα παρεσχευασµένους τράπεζαν ἔαυ- 


. tol; παραστήσασθαι, διἠρχεσεν ἐχεῖνος Ev mavit τῷ 


χρόνῳ τοῦ λιμοῦ τρέφων, τούς τε πανταχόθεν συζ- 
ῥέοντας, χαὶ τὴν νεολέαν παντὸς τοῦ δήµου τῆς πό- 
λεως, ὡς xai τοῖς τῶν Ἰουδαίων παισὶν Éx τοῦ ἴσου 
προτιθέναι τῆς φιλανθρωτίας ταύτης τὴν µετουσίαν. 
Διαφέρει δὲ πάντως οὐδὲν, f| διὰ χαμφάχου τὴν θείον 


᾿ἐντολὴν, 7] διά τινος ἄλλης ἀφορμῆς ἐχπληρῶσαι. Ἡ 


γὰρ παραμνθίἰα τῶν δεοµένων οὐ ζητεῖ τὸ πόθεν, ἀλλὰ 
πρὸς τὸ γινόµενον βλέπει. 


essent, ca que ad mensam el victum pertinent, sibi conficere et suppeditare possent, ille per omre 
tempus famis, cum eos qui undique confluerent, tum juventutein totius urbans plebis alere perse- 


veravit, 


adeo ut etiam Judaeorum liberos hujus benignitatis et liberalitatis ex zequo parlicipes fa- 


ceret. Nihil autem prorsus interest, uirum: per vas olearium quis, an per aliquam aliam materiam e' 
occasionem divinum mandatum exsequatur. Consolatio enim indigentium non querit unde (sumas), 


sed ad id, quod fit, spectat. 


Quod si sublimis raptus est Elias, mirabile qui- B — El δὲ ἀνωφερὴς 6 Ἡλίας ἐγένετο, θαυμαστὸν μὲν 


dem est etiam hoc et majus miraculum, quam quis 


vel oratione explicare, vel ratione assequi possit. 


Verumtamen nec altera (quidem) species ad supera 
cursus repudianda atque contemnenda est: cum 
quis per spirituin virtutibus pro curru usus, per 
sublime vitz institutum e terra (sursum) in coelum 
migrat. Quod utique magistrum assecutum csse, 
quicunque rerum ab eo gestarum zquus fuerit 
testimator, non negabit. Án etiam adversus Samue- 
lem oratione audendum est ? Sane in aliis omnibus 
primas prephetz partes concedentes, cum duobus 
quibusdam, quae de illo dicuntur, etiam ea quz 
. Circa magistrum nostrum erant, convenire osten- 
demus. Divinitus data atque concessa utriusque 
nalivitas erat. Ut enim illum mater, ita etiam 
hunc pater a Deo petitum procreavit. Cumque le- 
tali morbo quondam correptus esset etiam nunc in 
slate juvenili, per visionem in somnis pater vidit 
Dominum, qui in Evangelio regulo illi filium dona- 
vit, sibi apparere, et illa dicere ad se, quz a illum 
Dominus dixerat, nempe, Vade, filius tuus vivit !':!*, 
Cujus fidem οἱ ipse imitatus, eumdem quem ille 
(idei fructum percepit, benignitate Demini salute 
filii recepta. 

Atque hoc quidem unum cum miraculis Samue- 
lis comparamus. Alterum vero, quod forina sacri- 
ficii eadem ab ambobus instituta atque peracta est. 
Pacificas enim uterque Deo hostias obtulerunt, ut 
hostes profligarentur, et interirent sacrificantes, 
hic quidem pro eversione hzreseon, ille vero ad- 
versus alienigenas id agens. Porro magnus ille 
Moyses commune omnibus, qui ad virtutem spe- 
ctant, propositum est exemplum. Nec deliquerit si 
quis virtutem legislatoris tanquam scopum sibi 
proponat, ad quem vitze suz dirigat actiones. Pro- 
inde nemo prorsus invidebit, si ostendatur, quod 
magister noster, in quibus posset, legislatorem in 
vita imitaretur. In quibus igitur (rebus) imitatio 
consistebat ? Mulier quxdam AEgyptios regens, 


11:133 Joan, tv, 50. 


καὶ τοῦτο, xaX ὑπὲρ λόγον τὸ θαῦμα. Πλὴν oox ἁπό- 
ϐλητον xai τὸ ἕτερον cibo; τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω φορᾶς, 
ὅταν τις διὰ τῆς ὑψηλῆς πολιτείας ἀπὸ γῆς εἰς οὐ: 
ρανὸν ἀνοικίζηται, διὰ τοῦ Πνεύματος ἅρμα τὰς ἀρε- 
τὰς ποιησάµενος. Ὅπερ δῆ χατωρθῶσθαι τῷ διδα- 
σχάλῳ πᾶς ὁ εὐγνωμόνως τὰ xat! αὐτὸν ἐξετάξων 
σωνθήσεται. "Αρα χρὴ xaX τοῦ Σαμουἡλ κατατολμῆσαι 
τῷ λόγῳ; 'AXX' ἐν τοῖς ἄλλοις πᾶσι τῶν πρωτείων 
τῷ προφήτη παραχωρῄήσαντες, πρὸς δύο τινὰ τῶν 
περὶ αὑτοῦ λεγομένων, xal τὰ περὶ τὸν διδάσχαλον 
ἡμῶν οἰχείως ἔχοντα δείζοµεν' θεόσδοτος ἀμφοτέρων 
ἡ Ὑέννησις Jv. Ὡς γὰρ ἐχεῖνον ἡ µήτηρ, οὕτω xal 
τοῦτον ἐξ αἰτήσεως θείας ὁ πατἣρ ἑτεχνώσατο. Καὶ 
ἁῤόωστίᾳ ποτὸ συσχεθέντος ἐπιθανατίῳ ἔτι Ev τῷ 


C váy τῆς ἡλιχίας , εἶδεν ὁ mazhp ἐπιφανέντα αὑτῷ 


χατὰ τὴν ἐνύπνιον ὅψιν τὸν Κύριον, τὸν ἐν τῷ E2ay- 
γελίῳ τὸν alba τῷ βασιλικῷ χαρ:σάµενον, χἀχεῖνα 
εἰπόντα πρὸς τοῦτον, ἃ πρὸς ἐχεῖνον εἶπεν ὁ Κύρως, 
ὅτι Πορεύου, ὁ vióc σου ζῃ. 00 τὴν πίστιν xat aó- 
τὸς µιμησάµενος, τὸν αὐτὸν ἐπὶ τῇ πίστει χαρπὺ» 
ἑχομίσατο, τὴν τοῦ υἱοῦ σωτηρἰαν ἐχ τῆς φιλανθρω- 
πίας τοῦ Κυρίου δεξάµενος. 


"Ev μὲν δὴ τοῦτο τοῖς θαύμασι τοῦ Σαμουὴλ áva- 
τίθεµεν. Ἕτερον δὲ, ὅτι τὸ εἶδος τῆς ἱερουργίας τὸ 
αὑτὸ τοῖς δύο συνεσπουδάσθη. Εἱρηνιχὰς προσήγαγον 
ἁμῳότεροι τῷ θεῷ τὰς θυσίας, ὑπὲρ τῆς τῶν πολε- 
µίων ἀναιρέσεως ἱερουργοῦντες, ὁ μὲν ἐπὶ τῇ χατα- 


D λύσει τῶν αἱρέσεων, ὁ δὲ χατὰ τῶν ἀλληφύλων τοῦτο 


ποιῶν. Μωῦσῆς δὲ ὁ μέγας, χοινὸν πρόὀχειται πᾶσι 
τοῖς πρὸς ἀρετῆν ὁρῶσιν ὑπόδειγμα * xal οὐκ ἄν τις 
πλημμµελοίη, τοῦ ἰδίου βίου σχοπὸν thv ἀρετὴν τοῦ 
νοµοθέτου ποιούµενος. Οὐχοῦν ἀνεπίφθονον πάντως 
εἴη δεῖξαι τὸν διδάσκαλον ἡμῶν, kv οἷς οἷός τε ἦν, τὸν 
νοµοθέτην ἐπὶ τοῦ βίου μιμούμενον. Ἐν τίσι τοίνυν 
à µίµησις ἣν; "Apyousá τις τῶν Αἰγυπτίων., sls- 
ποιησαµένη τὸν Μωῦσέα παιδεύει τὴν ἑγχώριον 
παίδευσιν, οὑχ ἁποστάντα τοῦ μητρώου μαξοῦ, ἕως 


809 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


810 


ἔδει τὴν πρώτην fjuxlay τῇ τοιαύτῃ τροφῇ τιθηνή- A Moysen adoptatum domestica disciplina instituen- 


σασθαι. Τοῦτο xat τῷ διδασχάλῳ μαρτυρεῖ ἡ ἀλήθεια. 
Ανατρεφόμενος γὰρ ὑπὸ τῆς ἔξω σοφίας, ἀεὶ τοῦ 
μαζοῦ τῆς Ἐκχλησίας εἴχετο, τοῖς ἐντεῦθεν διδά- 
γµασι τὴν duyhv αὔξων xa ἀδρυνόμενος. Ἠρνήσατο 
μετὰ ταῦτα ὁ Μωῦσῆς τῆς φευδωνύμου μητρὸς τὴν 
'.σεσοφισμένην συγγένειαν. Οὐδὲ οὗτος παρέμµεινεν 
ἐπιπολὺ νοµίζεσθαι τοῦτο ip ἐπῃσχύνετο. Πᾶσαν γὰρ 
τὴν Ex τῶν ἔξωθεν λόγων δόξαν ἀποσεισάμενος, ὥσπερ 
«hv βασιλείαν ἐχεῖνος, πρὸς τὸν ταπεινὸν ἀπηυτομό- 
λησε βίον, χαθάπερ χαὶ τοὺς Ἑδραίους ὁ Μωῦσῆς 
προτιµοτέρους τῶν Αἰγυπτίων θησαυρῶν ἐποιῄσατο. 
T5; δὲ φύσεως ἐφ᾽ ἑχάστου τὸ ἑαυτῆς ἑνεργούσης 
(ἑχάστου γὰρ ἡ σὰρξ ἐπιθυμεῖ χατὰ τοῦ πνεύματος), 
οὐδὲ οὗτος ἐχτὸς ἦν τῆς τοῦ Αἰγυπτίου λογιαμοῦ µά- 
X56» ἣν ἐπῆγε τῷ χκαθαρεύοντι ' ἀλλὰ συμμαχῶν τῷ 
Βελτίονι, νεκρὸν ἐποίει τὸν χαχῶς τῷ Ἑθραίῳ Ez- 
αγειρόµενο». Ἑθραϊος δὲ λογισμὸς, ὁ ἐχχεχαθαρμένος 
xal ἀμόλυντος. Ὁ γὰρ διὰ τοῦ νεχρῶσαι τὰ ἐπὶ τῆς 
γῆς µέλη τῇ φυχῇ συμμαχῶν μιμεῖται τοῦ Μωῦσέως 
τὴν ἀριστείαν, ἣν κατὰ τοῦ ΑΛἰγυπτίου ἑνήργησεν. 
Ἡαραδραμεῖν δὲ προσήχει τὰ πολλὰ τῆς ἱστορίας, 
ὡς ἂν μὴ πολὺν ὄχλον ἐπάγοι τῇ ἀχοῃ, τὸ πάντα δι 
ἀχριθείας θέλειν ἐχτίθεσθαι, ὅσα τε ἐπὶ Μωῦσέως ὁ 
λόγος κατέχει, xa iv οἷς ἐγένετο τοῦ διδασκάλου ἡ 
πρὸς τὸν νοµοθέτην ὁμοίωσις. Κατέλιπε τὴν Αἴγυπτον 
μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Αἰγυπτίου ὁ Μωσῆς, χαὶ πο- 
λὺν ἐν τῷ plo διηγχεν χρόνον ἐφ᾽ ἑαυτοῦ ἰδιάξων. 
ἹΚατέλιπε xal οὗτος τοὺς ἓν ἄστει θορύδους, xal τὰς 
ὁλιχὰς ταύτας περιηχῄσεις, xaX ἣν ἐπὶ τῆς ἐσχατιᾶς 
προσφιλοσοφῶν τῷ θεῷ. Κατελάμφθη τῷ φωτὶ διὰ 
τῆς βάτου ἐχεῖνος. 'Ἐχομέν τι συγγενὲς τῆς ὁπτασίας 
«autre χαὶ ἐπὶ τούτου εἰπεῖν * ὅτι νυχτὸς οὔσης, γί- 
νεται αὐτῷ φωτὸς ἕλλαμψις κατὰ τὸν οἶχον προσευ- 
χομένῳ ' ἄῦλον δέ τι τὸ φῶς ἣν ἐχεῖνο, θείᾳ δυνάµει 
καταφωτίξζον τὸ οἴχημα, ὑπ οὐδενὸς πράγματος 
ὑλιχοῦ ἑξαπτόμενον. Σώζει τὸν λαὺν ὁ Μωσῆς Ex τοῦ 
«ευράννου ῥυσάμενος. Μαρτυρεῖ τὰ ἴσα τοῦ xa0' 
ἡμᾶς νοµοθέτου ὁ λαὸὺς οὗτος, οὗ διὰ τῆς ἱερωσύνης 
πρὸς τὴν ἐἑπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ καθηγἠσατο. 


dum curat, a maternis uberibus, quandiu primam 
2tatem ejusmodi alimento nutriri conveniebat, non 
recedentem. Hoc item magistro veritas testatur. 
Cum educaretur enim ab externa sapientia, semper 
uberibus Ecclesize adhzrebat, illius doctrinis animo 
crescens atque grandescens. Abnegavit etque re- 
pudiavit postea Moyses falso dictz: matris fictam 
et commentitiam cognationem. Ne hic quidem diu 
permansit in eo statu, ut ejus studii nomine cele- 
braretur atque clareret, cujus eum pudebat. Cum 
enim omnem ex litteris et disciplinis externis par- 
tam gloriam repudiasset, quemadmodum ille regnum, 
ad humile vitze se transtulit institutum : quemadmo- 
dum etiam Moyses /Egvptiis thesauris pr:etulit ITe- 
brzos. Porro cum natura inunoquoque suum officium 
faciat (uniuscujusque enim caro concupiscit adversus 
spiritum 12) ne hic quidem expers proelii erat, quo 
ratio pura ab /Egvptia ratione petebatur, sed opem 
ferens meliori, mortuam faciebat eam, qux adver. 
sus Ilebrzam haud recte insurgebat. lTebrza autem 
ratio, expurgata est et incontaminata. Nam qui per 
mortiflicationem membrorum terrenorum an m» 
auxilium fert, excellentem fortitudinem atque vir- 
tutem Moysis quam adversus /Egyptium przestitit, 
imitatur. Preterire autem magnam partein historix 
convenit, ne si quis omnia plene atque exacte velit 
exponere, quz? et de Moyse Scriptura continet !*, 
et in quibus magistri fuit cum Moyse similitudo, 


C magnam auditoribus afferat molestiam. Reliquit 


AJgyptum Moyses post necem AEgyptii, multoqte 
interjecto tempore scorsum per se privatus degebat. 
Reliquit etiam hic urbanos tumultus, et materiales 
hos strepitus undique circumsonantes, et erat in 
solitudine divin: philosophi» addictus 5. Lumen 
illi per rubum alluxit. Habemus aliquid huie visioni 
cognatum etiam in hoc, quod dicamus, Nam cum 
nox esset, accidit ei illustratio atque affulgentia 
luminis domi oranti : expers autem materie quod- 
dam lumen erat illud, divina virtute domicilium 


illuminans, a nulla re materiali accensum. Servat populum Moyses a tyranno liberatum. Paria de 
nostro legislatore testatur hic populus, quem per sacerdotium duxit ad Dei promissionem. 


Καὶ τί χρὴ τὰ xa0' ἕχαστον Met, ὅσους διήγαγε 


Et quid opüs est omnia singulatim exponere, 


καὶ οὗτος διὰ τοῦ ὕδατος, ὅσοις Ótà τοῦ λόγου τὸν p quam multos etiam hic per aquam traduxerit, quam 


στύλον τοῦ πυρὸς ἑδαδούχησεν, ὅσους τῇ τοῦ Πνεύ- 
µατος νεφέλῃ διέσωσεν, ὅσους ἔθρεψε τῇ οὐρανίᾳ 
εροφῇ, ὅπως ἐμιμεῖτο τὴν πέτραν Tj ποτε τῷ ξύλῳ 
ἀνεστομώθη τὸ ὕδωρ, τουτέστιν, T] ποτε ὁ τοῦ σταυ- 
ῥοῦ τύπος τοῦ στόµατος ἔθιγεν, ὅπως ἑπότιζε τοὺς 
διγῶντας τοῦ ὕδατος ἐχείνου, τῷ πλίήθει τῆς ἐπιῤ- 
ῥοῆς τὰς ἀθύσσους μιμούμενος, οἷαν μαρτυρίου σκη- 
vhv, xai σωματικῶς μὲν iv τῷ προαστείῳ χατ- 
εσχευάσατο, τοὺς πτωχοὺς τῷ σώματι, πτωχοὺς τῷ 


πνεύματι διὰ τῆς ἀγαθῆς δ.δασκαλίας εἶναι ποιῆσας, 


ὥστε αὐτοῖς γενέσθαι μαχαριστὴν τὴν πτωχείαν τῆς 
ἁλπθινΏς βασιλείας προξενοῦσαν τὴν χάριν; Σχηνὴν 
δὲ ἀληθή πρὸς τὴν τοῦ θεοῦ χατοίχησιν τὴν ἑκάστου 


15 Galat. v, 17. !* Exod.ii, 1 83q. 
Ῥλτκοι. Ga. XLVI. 


multis per sermonem columnam ignis prztulerit? 
quam multos nube spiritus conservaverit, quam 
multos coelesti. cibo aluerit? quomodo imitaretur 
petram, in qua quondam ligno aque os et vena 
aperta est, hoc est, cujus quondam os crucis figura 
tetigit? quemadmodum sitientes aqua illa potarct, 
magnitudine abundanti imitans abyssos, quale 
tabernaculum testimonii, et quidem corporaliter in 
suburhio fabricatus sit, pauperes corpore, pauperes 
spiritu ut essent, per bonam doctrinam efficiens, 
adeo ut eorum egestas ob beatitudinem memorabi- 
lis exsisteret, utpote veri regni donum gratiamque 
concilians! Tabernaculum autem verum, in quo 


'5 Exod. 11, 1 sqq. 


20 


811 


S. GREGORII NYSSENI 


819 


Deus inhabitaret, uniuscujusque animam sermone A ψυχὴν ἐδημιούργει τῷ λόγῳ, χαὶ στύλους τινὰς iv 


efliciebat, etiam columnas quasdam exstruens in 
co: cogitationes etl rationes dico columnas, qua 
laboribus oppressam virtutem suffulciant atque 
sustentent, atque etiam pelves (conficiens) ad eluen- 
dum anim: pollutiones οἱ inquinamenta, quibus 
aqua ex oculis emanante liturze οἱ maculz abster- 
gerentur. Quam multa candelabra in uniuscujusque 
anima imponebat, sermone i!luminans occulta ! 
Quales orationum acerras et thuribula efficiebat ! 
quales exstruebat ex puro auro, et in quo fraus ad- 
bibita non esset, hoc est, ex vera et pura affectione, 
ubi grave vanz glorie plumbun: nequaquam eo- 
rum, qua fierent, splendorem obscuraret! Quid 
opus est commemorare mysticam arcam, qualem 


unicuique fabricatus sit, tabulas testamenti divino B 


digito inscriptas anims imponens? llec autem 
dico illo respiciens, quod uniuscujusque cor arcam 
efficiebat, qua spiritualia mysteria comprehendere 
posset, continens legem scriptam , qua Spirilus 
operatione per opera describeretur : id. enim per 
digitum Dei significatur : in qva arca eliam sacer- 
dotii virga suo semper fructu clllorescebat per par- 
ticipationem sanctificationum germinans et repul- 
lulans, οἱ urna a mauna nunquam vacua fiebat. 
Tunc enim anime vas a coelesti cibo vacuum sit, 
cum peccatum se insinuans influentiam manna 
prohibuerit. Manna autem panis ccelestis est. Quid 
opus est commemorare quo pacto sacerdotali stola 
eum ipse exquisite et caute se cireumdaret, tum 
czteros suo exemplo exornaret, semper ferens in 
pectore illum ornatum, cui nomen cst et oraculum, 
ct decretum, et veritas, qux: omnia relinquo dili- 
gentüoribus et magis industriis, ut ea per tropi- 
cam et allegoricam significationem prxeceptori ac- 
commodent : per quz? cum ipse talis erat, tum cum 
aliis ornatum eum communicabat. Swepenumero 
animadvertimus eum etiam intra caliginem versari, 
ubi Deus erat. Nam quod alii cernere atque con- 
templari non poterant, id illi doctrina spiritus qua 
in sacris institutus erat, comprehensibile efficiebat : 
adeo ut intra amplexum caliginis esse videretur, 
in qua sermo de Deo occultatur. Sepenumero se 
opposuit Amalecitis pro scuto usus oratione. Quo 


αὑτῇ χατασχευάζων  λοχισμοὺς λέγω τοὺς στύλους 
τοὺς τὸ ἐπίπονον τῆς ἀρετῆης ὑπερείδοντας * xoi 
λουτῆρας ὡσαύτως πρὸς τὸ ἐχπλύνειν τῆς ψυχῆς τὰ 
µιάσµατα, τῷ ἓχ τῶν ὀφθαλμῶν ὕδατι τὸν μολυσμὸν 
ἁποχλύζοντας. "Όσας λυχνίας ἑνετίθει τῇ ἑχάστου 
Ψυχῄ, χαταφωτίζων τῷ λόγῳ τὰ χρύφια ! Οἷα τὰ ἑῶν 
προσευχῶν Üupiatfptá τε χαὶ θυσιαστήρια χατ- 
εσχεύασεν, Ex χαθαροῦ xai ἁδόλου χρυσίου, τουτέστιν 
ἐξ ἀλτθινῆης τε xaX χαθαρᾶς διαθέσεως, οὗ μηδὲν ὁ 
βαρὺς τῆς χενοδοξίας µόλυθδος τὴν λαμπτδόνα τῶν 
γινοµένων ἡμαύρωσεν! Τί δεῖ λέγειν τὴν μυστιχ}ν 
χιθωτὸν, οἷαν ἑχάστῳ ἑτεχτάνατο, τὰς πλάχας τῆς 
διαθέχης, τὰς τῷ θείῳ δαχτύλῳ ἐγγεγραμµένας ἓν- 
τιθεὶς τῇ φυχῇ ; Λέγω δὲ ταῦτα πρὸς ἐχεῖνο βλέπων, 
ὅτι tt... ἑχάστου καρδίαν ἐποίει χ.θωτὸν, περιεχτιχὴν 
τῶν πνευματικῶν μυστηρίων, Υραπτὸν ἔχουσαν τὸν | 
γόμον διὰ τῶν Εργων χαταγραφόµενον τῇ ἑνεργείᾳ 
τοῦ Πνεύματος (οὕτω γὰρ 6 δάχτυλος τοῦ Θεοῦ ἓρ- 
μηνεύεται)’ &v ᾗ xal τῆς ἱερωσύνης fj ῥάθδος ἀεὶ τὸν 
ἴδιον καρπὺν ἐξήνθει, διὰ τῆς µετουτίας τῶν ἁγια- 
σµάτων ἀναθλαστάνουσα * χαὶ ἡ στάµνος οὐχ ἔχενοῦτο 
τοῦ μάννα. Τότε γὰρ γενὸν γίνεται της φΦνχτις τὸ ἆγ- 
γεῖον τῆς οὑρανίας τρορῆς, ὅταν ἁμαρτία παρεµτε- 
σοῦσα τὴν ἐπιῤῥοὴν τοῦ µάννα χωλύσῃ. Μάννα δὲ 
ἐστιν ἄρτος οὐράνιος. Τί yph λέχειν ὅπως δι ἀχρι- 
6είας τὴν ἱερατικὴν στολὴν αὐτός τε περιετίθετο, xal 
κατεχόσμει τοὺς ἄλλους τῷ καθ) ἑαυτὸν ὑποδείγματι, 
ἀεὶ φέρων τὸν ἐπὶ τοῦ στήθους xóopov, ᾧ ὄνομα λο- 


C, Yelóv τε καὶ δήλωσις, καὶ ἀλήθεια; "A πάντα παρίη- 


µι τοῖς φιλοπονωτέροις κατὰ τὴν τροπικὴν σηµασίαν 
ἐφαρμόσειν τῷ δ.δασχάλῳ * δι ὧν αὑτός τε τοιοῦτος 
ἣν, καὶ τοῖς ἄλλοις ἑχοινώνει τοῦ χόσµου. Πολλάχις 
ἔγνωμεν αὐτὸν xal ἑντὸς τοῦ γνόφου γενόµενον, οὗ 
ἣν ὁ θεός. Τὸ γὰρ τοῖς ἄλλοις ἀθεώρητον, ἑχείνῳ 
ληπτὸν ἐποίει ἡ µυσταγωγία τοῦ Πνεύματος, ὡς δο- 
xelv ἐντὸς τῆς περιοχῆς εἶναι τοῦ γνόφου, ᾧ ὁ περὶ 
τοῦ Θεοῦ λόγος ἐναποκρύττεται. Πολλάχις ἀντέστη- 
σεν ἑαυτὸν τοῖς ᾽Αμαληκχίταις, ὅπλῳ χρησάµενος τῇ 
προσευχῇ. OU τὰς χεῖρας ἑπαίροντος, ὁ ἀληθινὺς 
Ἰησοῦς χατηγωνίζετο τῶν πολεµίων. Πολλῶν χατὰ 
τὸν Βαλαὰμ. ἐχεῖνον γοήτων τὰς µαγγανείας διέλυσεν᾿ 
o! οὐχὶ τοῦ ἀληθινοῦ λόγου ἀκούοντες, ἀλλὰ τῇ ὀνώδει 
διδασχαλίᾳ τῶν δαιμόνων πειθόµενοι, ἀνενέργητον 


manus tollente verus Jesus hostes devincebat. p εἶχον εἰς xaxlav τὸ στόμα, τῆς τοῦ ὃ.δασκάλου εὐχῆς 


Multorum przstigiatorum et incantatorum Balaam 


εἰς εὐλογίαν τὴν κατάραν µετατιθείσης. 


illius similium imposturas Jiscussit atque irritas fecit : qui vero sermoni non obedientes, sed asi- 
nine daemonum doctrine obtemperantes erant, inefficax ad malitiam os habebant, magistri precibus 


maledictionem convertentibus in benedictionem, 
Caeterum hec a nobis per transcursum et com- 
pendium dicuntur : qu:e singulatim quicunque vi- 
tam Sancti non ignorat, accommodabit ad rerum 
gestarum veritatem, quam multi qui veneliciis et 
incantationibus adversus quosdam insidias in- 
struxissent, inefficacem jnmprobitatem habuerunt, 
cum non liceret eis per fidem preceptoris malum 
producere ad effectum. Sed relictis omnibus, quie 
medio tempore acta aunt, de finc utriusque com- 
menorabo. Reliquit. quidem uterque seculum, 


Ταῦτα δὲ παρ᾽ ἡμῶν λέγεται δι’ ἐπιδρομῆς τε xal 
συντοµίας * ἐφαρμόσει δὲ τῇ ἀληθείᾳ τῶν γεγονότων 
τὰ xa0' ἔχαστον ὁ μὴ ἀγνοῶν τοῦ Αγίου τὸν βίον, 
ὅσοι διὰ φαρμαχείας τε χαὶ Ὑοητείας ἐπιθουλὰς κατά 
τινων συσχευάσαντες, ἄπραχτον ἔσχον τὴν πονηρίαν, 
μὴ συγχωρηθέντες ὑπὸ τῆς τοῦ διδασχάλου «πίστεως 
προαγαχεῖν τὸ χαχὸν εἰς τελείωσιν. ᾽Αλλὰ πάντα τὰ 
διὰ µέσου καταλιπὼν , τοῦ τέλους ἀἁμφοτέρων i7:- 
µνησθήσοµαι' ᾿Αϕῆχε μὲν τὸν βίον Exátepoc* µνη- 
µόσννον δὲ της ἰδίας πεοὶ τὴν σάρχα σχέσεως, οὗ- 


8135 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


814 


θέτερος αὐτῶν τῷ βίῳ κατέλιπεν. Obxe yàp Μωῦ- A monumentum vero sui circa carnem habitus neu- 


σέως τάφος εὑρίσχεται, οὔτε οὗτος περιουσίᾳ τινὶ 
ὑλιχῇ ὑπεχώσθη * ἀλλ᾽ ὁμοῦ τε παρῆλθε τὸν βίον, xat 
συμπαρῆηλθεν αὐτῷ πάντα, δι ὧν ὁ βίος τῶν ἀνθρώ- 
πων ἔχει τὴν σύστασιν, ὡς μηδὲν εὑρεθῆναι τοῦ ἀν- 
6gh; ὑλιχὸν μνημεῖον Ex τῆς τῶν ὑπολειφθέντων 
περιουσίας χαταχωννύον αὐτοῦ τὴν πρὸς τὸ χρεῖττον 
ὑπόληψιν. Ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Μωσέως ἡ ἱστορία λέγουσα 
τοῦτο, ὅτι οὐχ εὑρέθη αὐτοῦ τάφος ἕως τῆς σήμερον 
ἡμέρα:. El οὖν τοιοῦτος ἀπὸ τοῦ λόγου ἡμῖν ἀναδέ- 
δειχται ὁ Μέγας Βασίλειος, ὥστε ph πόῤῥω τῶν 
ἁγίων εἶναι αὐτὸν διὰ τοῦ βίου πρὸς Éxactov τῶν 
μεγάλων παρατιθέµενον, χαλῶς ἡμῖν ἡ ἀχολουθία τῶν 
ἑορτῶν ἐπὶ τοῦτον ἄγει νῦν τὴν ἐνεστῶσαν παν- 
fyvepte. ᾽Αλλὰ μὴν Ótà τῶν χεχαρισµένων ἑχείνῳ 
προσαγαγεῖν πρέπον ἂν εἴη τὴν μνήμην. Οὐχοῦν 
σχεπτέον ὅπως διαθέντες τὴν ἑορτὴν, κεχαρισµένως 
τῷ ἁγίῳ πανηγυρίσοµεν. ”Δρά τις ἐπιζητήσει τὸν 
ἐπιδειχτιχὸὺν ἐπ᾽ αὐτοῦ xal χομπώδη τῶν ἑγχωμίων 
τρόπον; Πατρίδα χαὶ γένος, καὶ τὴν Ex γονέων àya- 
τροφὴν, xaX τὰ χαθ) ἕχαστον τοῦ βίου ἐπιτηδεύματα, 
οἷς συνηυξήθη τε xai συνἠχμασε , xai δι ὧν τὸ 
περιφανές τε xal περίθλεπτον ἔσχεν Ev ἀνδράσι ve- 
γονώς. ᾽Αλλὰ παρωθεῖται πᾶσαν τὴν χομπώδη ταύ- 
«qv ὑψηγορίαν τὸ μέγεθος τῶν περὶ αὐτὸν θεωρου- 
µένων χαλῶν, ὅτι πρὸς τοὐναντίον ἐκθαίνει τὸ σπον- 
δαζόµενον, τῷ μὴ εἶναι δύναμιν ἓν λόγοις τοιαύτην, 
Ἶτις τοῦ μεγέθους τῶν θαυμάτων πρὸς ἀξίαν ἐφ- 
ὄπγεται. Ὡς ἂν οὖν μὴ τῇ µικροφυῖᾳ τοῦ λόγου συγ- 
χαθαιρεθείη τὸ θαῦμα, xat τῆς ἐν ἑκάστῳ νῦν περὶ 
αὐτοῦ δόξης γέἑνοιτό τις διὰ τῶν ἐπαινεῖν ἐπιχειρούν- 
των ἑλάττωσις, χρεῖττον ἂν εἴη τῇ σ'ωπῇ μᾶλλον 
αὔξειν àv ἑαυτοῖς τὸ θαῦμα, ἢ διὰ τοῦ λόγου χατα- 
σμιχρύνειν τὸν ἔπαινον. Τί γὰρ ἄν τις τοιοῦτον εἰ- 
πὼν, σεµνότερον αὐτὸν ἀἁπεργάσαιτο; "Αρα δέξαιτο 
ἂν ἐχεῖνος τὴν διὰ σαρχός τε xal αἵματος λεγομένην 
εὐγένειαν; Καὶ τίς οὐχ οἶδεν τοῦ μεγάλου τὴν περὶ 
τὴν σάρχα διάθεσιν, ὡς ἑναντίως πρὸς αὐτὴν εἶχεν, 
χαθάπερ ἀνδράποδόν τι δραπετιχὸν ἀεὶ τοῖς Ex τῶν 
λογισμῶν δεσμοῖς περιθάλλων, xal διὰ τῆς ἀχροτά- 
«ης χαχοπαθείας τε xaX ἐγχρατείας, µαστίων τε xai 
στρεθλῶν τὸν µαστιγίαν ἐχεῖνον δοῦλον τὸ σῶμα, οἷόν 
τις ἁπαραίΐτητος δεσπότης, οὐδεμίαν ἄνεσιν ἑνδιδοὺς 
τῷ δεσµώτῃ; Τὸν οὖν οὕτως ἔχοντα περὶ τὴν σάρχα, 
διὰ τῆς σωματιχῆς εὐεργεσίας ἁἀποσεμνύνειν, τῶν 
ἁλογωτάτων ἂν ein. Πῶς γὰρ ὑπὸ τούτου νῦν τιµη- 
θήσεται, ᾧ παρὰ τὴν ζωὴν ἐπῃσχύνετο; Ομοίως δὲ 
xai τῆς πατρίδος dj μνήμη, τῷ περὶ τοῦ γένους συν- 
εχθάλλεται λόγῳ. Ὁ γὰρ παντὸς ὑπερθεὶς ἑαυτὸν 
τοῦ χόσµου,: χαὶ οἷον στενοχωρούμενος ἐν πάση τῇ 
αἰσθητῇ τῶν στοιχείων φύσει, ὡς μηδὲ τὸν οὑὐρανὸν 
φέρειν ἑαυτοῦ ὑπερχείμενον ' ἀλλ’ εἰς τὸ ἑπέχεινα 
ἴεσθαι τῇ doy, καὶ ὑπερχύπτοντα τὴν αἱσθητὴν τοῦ 
κόσμου περιοχὴν ἀεὶ τοῖς νοητοῖς ἐμθατεύειν, xal 
συμμετεωροπορεῖν ταῖς θείαις δυνάµεσι, μηδὲν τῷ 
σωματιχῷ ἑφολχίῳ πρὸς τὴν τοῦ νοῦ πορείαν ἐμποδ:- 
ἅδμενος ' πότε ἂν δέξδαιτο µέρει τινὶ τῆς γῆς ἑαυτὸν 


.. Ώου. xxxiv, 6. 


ter eorum Αβευ]ο reliquit. Neque enim Moysis 
sepulcrum exstat, neque hic copia quadam materiali 
humatus est ; sed simul et vitam transiit, et omnia, | 
quibus hominum vita conservatur, una dilápsa sunt : 
adeo ut nullum exstet materiale viri monumentum 
ex copia relictarum facultatum exstructum, quo 
existimatio ejus ad speciem augustiorem obruta 
teneatur : quemadmodum historia de Moyse hoc 
dicit, quod non inventum sit ejus sepulcrum usque 
in' hodiernum diem '*, Si igitur talis oratione a 
nobis demonstratus est esse Basilius Magnus, qui, 
$i cum unoquoque magnatium inter viros sanctos 
vita ejus comparetur, non procul ab illis abfuturus 
$i, recte a nobis feriarum vicissitudine propter 


B hunc przsens nunc agitur conventus. Proinde con- 


veniens οἱ commodum fuerit memoriam viri per 
res illi gratas concelebrare. ltaque dispiciendum 
et considerandum est, qua ratione festum hunc 
diem constituentes ita conventum agamus, ut san- 
clo cordi est. An aliquis demonstrativum in eo 
dicendi genus atque inflatum laudationum morem 
requiret ? Qu: patria fuerit, quo genere ortus, quo- 
modo a parentibus educatus, qua singulatim vite 
siudia fuerint, quibuscum simul et creverit et 
viguerit, et inter viros clarus, spectabilis et illu- 
stris evaserit? At magnitudo bonorum quz circa 
eum spectantur, omne hoc inflatum et sublime ge- 
nus dicendi repudiat et aversatur, quia negotium 
in contrarium redigitur, eo quod non sit ejusmodi 
vis in verbis, qu: miraculorum magnitudinem pro 
dignitate assequatur. Ne igitur una cum orationis 


, exilitate miraculum deprimnatur et extenuetur, ejus- 
'que quam nunc uuusquisque de eo conceptam ha- 


bet opinionem, per eos qui laudare conati fuerint, 
aliqua diminutio fiat : commodius fuerit silentio 
potius in nobis augere miraculum, quam oratione 
laudem imminuere atque extenuare. Quali enim 
oratione quis eum augustiorem effecerit? An ille 
eam, qui per carnem et sanguinem (contingere) 
dicitur nobilitatem ac generis claritudinem appro- 
baverit? Et quis ignorat magni illius erga carnem 
affectionem, quam ei adversarius esset, tanquam 
mancipio cuidam fugitivo semper vincula rationum 
injiciens, ac per summam afflictionem atque conti- 
nentiam flagellans et torquens verberonem illum 
servum corpus, quasi quidam inexorabilis dominus 
nullam vincto relaxationem indulgens ? Eum igitur, 
qui ita affectus esset erga carnem, propter corpo- 
rale beneficium celebrare et verbis extollere, res 
absurdissima fuerit. Nam qui nunc ab ea re hono- 
rabitur, cujus eum in vita pudebat ? Atque similiter 
una cum quzstione generis, patrie quoque mentio 
ejicitur οἱ repudiatur. Qui enim se supra omnem 
mundum posuerat, et quasi coaretabatur in omni 
sensibili elementorum natura, adeo ut ne earum 
quidem supra se positum ferret, sed ad ulteriora 


815 


S. GREGODII NYSSENI 


816 


anima contenderet, et sensibilem mundi superans A ἐπονομάζειν, xai διὰ τῆς τοῦ τόπου εὐφνῖας ἑαντῷ 


amplexum, semper in iis qux cogitatione ac mente 
comprehenduntur, inambularet, et occupatus esset, 
atque una cum divinis virtutibus in sublimi versa - 
retur, et nihil impedimenti corporalis onere ad 
mentis iter impediretur : quando sustineat se a 
. parte aliqua terr: cognominare, et per loci felicita- 
tun atque commoditatem sibi laudes corrogare? 
Contumelia enim fuerit et verarum laudum immi- 
nutio, si-virtute ad considerandum proposita, aqua, 
frondes, et flores, et glebz atque hujusmodi res 


τοὺς ἑπαίνους συνερανίζεσθαι; "Y6pu; vàp ἂν εἴη 
χαὶ τῶν ἀληθινῶν ἐπαίνων ἑλάττωσις, el τῆς ἀρετῆς 
προχειµέντς τῇ θεωρίᾳ, ὕδωρ, χαὶ φύλλα, xat βῶλος, 
xai τὰ τοιαῦτα θαυμάζοιτο. "Αλλως τε πᾶν ὃ μὴ 
προαιρέσεως γίνεται χτηµα, χᾶν ὅτι μάλιστα χαλὸν 
fi, οὐδεμίαν εὐφημίαν ἐχείνῳ φέρει, ip χατὰ τὸ αὐτὺ 
συνηνέχθη. Οὐχοῦν σιωπάσθω πατρὶς xal γένος, xot 
πᾶν τὸ τοιοῦτον, ὃ τῇ αὑτομάτῳ συντυχἰᾳ τοῖς ἔπιτυ- 
χοῦσι συµφέἑρεται. Ἐκείνης δ᾽ ἄν τις εἰχότως ἐπ᾽ a5- 
τοῦ µνησθείη πατρίδος τε καὶ εὐγενείας, f, διὰ mpoa:- 


adinirationi sint, cum alioqui quidquid liber: vo- , ρέσεως τοῖς ἑσπουδαχόσι προσγίνετσι. 
luntatis bonum non est, etiamsi quam maxime pulchrum, commodum et egregium sit, nullam famx» 
et nominis commendationem afferat illi, cui simul contigerit. Proinde silentio prztereatur patria ac 
genus, et quidquid ejusmodi est, ut fortuita concursione et casu quibusvis contingat. lllius autem 
inerito quis in eo patrie atque nobilitatis mentionem fecerit, qux libere voluntatis arbitrio iis, qui 
cam expetiverint, contingit. 

Quz est igitur Basilii nobilitas et claritudo ge- p Tíc οὖν ἡ Βασιλείου εὐγένεια; Καὶ τίς ἡ πατρίς ; 


neris? qu: patria? Ac genus quidem illi familia- 
ritas et necessitudo cum Deo : patria vero, virtus. 
Qui enim Deum recepit, ut inquit Evangelium *", 
potestatem habet, ut filius Dei fiat. Quid vero no- 
bilius et generosius cognatione cum Deo quis re- 
quirat? Qui autem virtute preditus est, et. hanc 
colit, et ex hac sibi reditus con(lcit, et quzestum 
facit, patriam suam prorsus efficit id in quo vivit. 
Bobrietas illi pro domicilio erat, sapientia loco 
predii; justitia autem et veritas et puritas, pro 
&plendidis, magnificis atque visendis et conspicuis 
&dificiorum ornamentis : iu quibus habitans magis 
bis delectabatur ac sibi placebat, quam qui mar- 
moreis et auratis :edibus gloriantur. Si quis eum 
ob talem patriam laudet, et ob ejusmodi genus 
oratione celebret atque honestet, cum vera dicet : 
tum ad res ei gratas, laudes accommodabit : ter- 
ram autem, et sanguinerm, et carnem, et divitias, 
et principatus, et his rebus conjunctum splendo- 
rem ct gloriam, mundi amicis, qui volent, adesse 
praedicent atque testentur. Si igitur convenientes 
illi laudum celebrationes oratio nostra capere non 
potest : ejusmodi studia recusanda fuerint, et lau- 
dationum artes rejiciende. Quomodo igitur me- 
moriam ejus agemus, aliquis fortasse dicet, si cum 
laudum celebrationibua id non flet ? qua ratione 
lex Scripture implebitur, qua dicit ! memoriam 
tustorum cum laudum celebrationibus agi opor- 
tere, si per veras quidem laudes serme accommo. 
dari non potest, communes autem sine contumelia 
commemorari laudes non possunt? Sed fortasse 
raüo aliqua non deerit, qua ille nostrarum lau- 
dum honeris et premii non penitus expers relin- 


Γένος μὲν αὐτῷ ἡ πρὸς τὸ θεῖον οἰχείωσις * παερὶς 
δὲ, ἡ ἀρετή. 'O γὰρ τὸν Geby δεξάµενος, καθώς φησι 
τὸ Εὐαγγέλιον, ἑξουσίαν ἔχει τέχνον coU. γενέσθαι. 
Τί δὲ τῆς πρὸς 8ebv συγγενείας εὐγενέστερον ἄν τις 
ἐπιζητήσειεν; 'O ὃς ἐν τῇ ἀρετῇ ὧν, καὶ ταύτην 
γεωργῶν, καὶ ἐκ ταύτης προσοδευόµενος, τ.ατρίδι 
πάντως ἑαυτοῦ ποιεῖται τοῦτο (p ἐμθιοτεύει. Σωφρο- 
σύνη ἣν αὑτῷ τὸ ἐφέστιον, σοφία τὸ χτηµα * διχαιο- 
σύνη δὲ καὶ ἀλήθεια xal χαθαρότης, τὰ λαμτρὰ xal 
περίθλεπτα τῶν οἰχοδομημάτων xd * οἷς ἑνδιαιτώ- 
µενος ἐπηγάλλετο πλέον, 7| ὅσον οἱ τοῖς µαρμαρίἰνοις 
τε xai χρυσοπάστοις οἴχοις ἑναθρυνόμενοι. EC τις ἀπὸ 


. τοιαύτης αὐτὸν ἐγχωμιάζοι πατρίδος, xat ἁ πὸ τοιούτου 


σἐμνύνοι γένους, ἀληθῆ τε λέξει, xai ἀπὸ τῶν χεχαρι- 
σµένων αὐτῷτοὺς ἐπαίνους ποιῄσεται" γῆν ὁξ,χαὶ αἷμα, 
χαὶ σάρχα, χαὶ πλοῦτον, χαὶ δυναστείας, χαὶ τὰς ἓν 
τούτοις περιφανείας προσμαρτυρείτωσαν οἱ ῥουλόμενοι 
τοῖς τοῦ χόσµου φίλοις. El οὖν ἀχώρητον τῷ ἡμετέρῳ 
λόγῳ τὸ ἁρμόζον ἐχείνῳ ἐγχώμιον, παραιτητέον ἂν 
εἴη τὰς τοιαύτας σπουδὰς, χαὶ παραγράφεσθαι τῶν 
ἐγχωμίων τὰς τἐχνας. Πὼς οὖν τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ µνή- 
μην ἀγάγωμεν, ἴσως ἐρεῖ τις, εἰ μὴ µετ ἐγχωμίων 
τοῦτο ποιῄσοµεν; Πῶς ὁ νόµος τῆς Γραφῆς πληρω- 
θήσεται, ὃς quat, τὴν μνήμην τῶν διχαίων μετ 
ἐγχωμίων δεῖ γενέσθαι, εἰ τὸν μὲν διὰ τῶν ἀληθῶν 
ἐπαίνων τὸν λόγον προσάχειν ἐστὶν ἀμήχανον, τὸ δὲ 
διὰ τῶν χοινοτέρων ἐφύδριστον; ᾽Αλλ’ ἔστιν ἴσως οὐχ 
ἀπορῆσαί τινος ἐπινοίας, ὡς μὴ πάντη τῶν ἡμετέρων 
αὐτὸν ἑπαίνων χαταλειφθῆναι ἀγέραστον. Τίς οὖν 
ἐστιν ἡ ἐπίνοια; Ti, οὑχ οἶδεν, ὅτι πᾶς λόγος τῶν 
ἔργων διεζευγµένος, µάταιος xaÜ' ἑαυτὸν καὶ ἀνυπό- 
στατος; 'H δὲ τῶν ἔργων φύσις ἐν ὑποστάσει xoY 
ἁληθείᾳ τὸ λεγόμενον δείχνυσιν. 


quajur. Qua igitur est ratio? Quis ignorat, quod omnis oratio ab operibus disjuncta vana per se 
$it, et non subsistat? At natura operum in substantia atque veritate id quod dicitur, ostendit 


et reprzsentat. 

lgitur oratione potior fuerit ea laus, qus per 
opera prestetur et rebrasentetur. Hoc vero quid 
est? Ut per memoriam illius vita nostra melior 


1 Joan. 1, 19. !* Eccl. xxv, 41. 


Οὐχοῦν προτιµότερος ἂν εἴη τοῦ λόγου ὁ διὰ τῶν 
ἔργων πληρούμενος ἔπαινος. Τοῦτο δέ ἐστι τί; Τὸ δ.ὰ 
τῆς µνήµης Exelvou τὸν βίον ἡμῖν γενέσθαι τῆς συν- 


87 


IN LAUDEM FRATRIS BASILII. 


814 


ηθείας Ρελτίονα. Καθάπερ Υὰρ ἐπὶ δακτυλίου σφεν- A quam esse solet, efficiatur. Quemadmodum enim 


δόνης, καλλίστης τινὸς ἐν γλυφίδι προφαινοµένης µορ- 
φῆς, ὁ ἐντυπωθεὶς τῇ σφραγῖδι χηρὸς εἰς ἑαυτὸν τὸ 
ἐγχείμενον τῇ γλυφίδι χάλλος µετήνεγχεν, ὅλον τὸν 
χαραχτηρα τῆς σφραγῖδος ἰδίοις τύποις ἀναμαξάμε- 
νος΄ xal οὐχ ἄν τις οὕτω διὰ τοῦιλόγου τὴν εὐδιάθε- 
τον τῆς γλυφῆς ὥραν εἰς ὑπογραφὴν ἀγάγοι, ὡς ἐτὶ 
τοῦ κηροῦ δειχνύων μεμορφωμένον τὺ χάλλος * τὸν 
αὑτὸν τρόπον, εἰ ὁ μὲν λόγῳ φιλῷ τοῦ διδασκάλου τὴν 
ἀρετὴν ἀποσεμνύνοι, ἕτερος δὲ τὸν ἑαυτοῦ βίον καλ- 
λωπίζοι, διὰ τῆς πρὸς ἐχεῖνον µιµήσεως ἑνεβγότερος 
ἂν εἴη τοῦ ὑψηλοῦ λόγου, 6 διὰ τοῦ βίου πληρούμενος 
ἔπαινος. Οὕτως οὖν, ἀδελφοὶ, xai ἡμεῖς μιμησάµε- 
vot τῇ σωφροσύνῃ τὸν σώφρονα, οἷς παιοῦμεν, χατ᾽ 
ἀξίαν τὴν ἀρετὴν ἑπαινέσωμεν, χαὶ τὰ ἄλλα πάντα 


cum in pala annuli optima quadam insculpta 
forma apparet, sigillo impressa cera insitum scul- 
pture decorem in sese transfert, totam signaculi 
effigiem suis expressam referens figuris; ac neu.o 
bene dispositum et artificiosum sculpturz decorem 
oratione ita descriptum exhibere possit, ut is qui 
in cera effictam atque efforiatain pulchritudinem 
ostendit : eodem modo si alius quidem nuda ora- 
tone celebret virtutem magistri, alius vero suam 
ipsius vitam illius imitatione exornet, efficacior, 
quam oratio sublimis, fuerit ea laus, qua per vi- 
tam reprzsentetur, Sic igitur, fratres, etiam nog 
sebrtetate sobrium imitantes factis nostris, virtu- 
tem pro dignitate laudemus, et itidem in cateris 


ὡσαύτως τὸ θαῦμα τοῦ σοφοῦ iv τῇ µετουσίᾳ τῆς D omnibus miraculum sapientis participatione sa- 


σοφίας πληρούσθω ὁ τῆς ἀκτημοσύνης ἔπαινος, ἐν 
τῷ xai ἡμᾶς γενέσθαι τῆς ὑλικῆς περιουσίας ἀχτῆ- 
µονας, fj ὑπεροψία τοῦ χόσµου τούτου ph λεγέσθω 
μόνον, ὅτι ἐστί τις ἐπαινετὴ καὶ ἐπίδοξος * ἀλλὰ µάρ: 
ευς τῆς ὑπεροφίας τῶν χατὰ τὸν χόσμον σπουδαξο- 
µένων ὁ βίος ἔστω. Mh λέγε µόνον ὅτι τῷ θεῷ ἑχεῖνος 
ἀνέχειτο, ἀλλὰ ἀνάθες χαὶ σὺ σεαυτὸν τῷ θεῷ' μἠθ) 
ὅτι µόνον ἣν αὐτῷ χτῆμα ἡ ἐλπιζομένη ἀνάπανυσις, 
ἀλλὰ xai σὺ θησαύρισον σεαυτῷ τοῦτον τὸν πλοῦτον 
ὥσπερ ἐχεῖνος ΄ ἔξεστι γάρ᾽ µετέθηχεν ἐχεῖνος ἀπὸ 
γῆς εἰς οὑρανὸν τὸ πολίτευμα, µετάθες χαὶ σύ. Τοῖς 
ἀσύλοις τοῦ οὐρανοῦ θησαυροφυλακείοις τὸν ἴδιον Ev- 
απέθετο πλοῦτων  µίµησαι διὰ τούτων χαὶ ab. τὸν δι» 
δάσχαλον. Κατηρτισμένος γὰρ ἔσται μαθητὴς ὡς ὁ 
διδάσχαλος αὐτοῦ. Καὶ γὰρ.ὲν τοῖς λοιποῖς ἐπιτηδεύ- 
µασιν, ὁ ἰατρῷ μαθητεύσας, f) γεωµέτρῃ, Ἡ ῥήτορι, 
ἀναξιόπιστος ἑπαινέτης τῆς τοῦ διδασχἀλου τέχνης 
γενήσεται, sl τῷ μὲν λόγῳ θαυμάζοι τοῦ καθηγητοῦ 
*hv ἐπιστήμην, ἑφ᾽ ἑαυτοῦ δὲ δειχνύαι μηδὲν τοῦ 
θαύματος ἄξιον. Ἐρεῖ γάρ τις πρὸς αὑτόν ' Πῶς λέ- 
εις ἰατρὸν τὸν ἑαυτοῦ διδάσχαλον, αὐτὸς ἁγιάτρευ» 
τος ὤν; Ἡ πῶς μαθητὴν σεαυτὸν τῷ γεωμµέτρῃ λέ- 
χεις, ἀπείρως τῆς γεωμετρίας ἔχων; "AX εἴ τις ἓν 
ἑαυτῷ δείχνυσι τὴν τέχνην T] ἐμαθήτευσε, σεμνύνει 
τῇ xa0' ἑαυτὸν ἐπιστήμῃ τὸν τῆς τέχνης χαθηγησά- 
µενον. Οὕτως xal ἡμεῖς οἱ Βασίλειον αὐχοῦντες δι- 
δάσχαλον, τῷ Bl δείξωµεν τὴν µαθητείαν, ἐχεῖνο 
γινόµενοι, ὅπερ αὐτὸν ὀνομαστόν τε xal µέγαν θεῷ 


pientie representelur : laus paupertatis, per lioc, 
ut etiam nos superlluarum facultatum materialium 
expertes simus ; contemptus mundi hujus nou 
modo dicatur quod δὲ laudabilis atque gloriosa 
quadam res : sed earum rerum, qua per muuduin 
probantur et expc:tuntur, contemptionis ac de- 
spicientim testis sit vita. Ne dicas solum, quod 
ille Deo dedicatus, et addictus esset, sed, tu 
quoque, tc ipsum Deo dedica atque addic, nec 
quod solum ei bonum alique possessio e-set, ea, 
qua speratur, requies : sed eliam ipse congrega 
tibi has. divitias, quemadmodum ille. Licet enim : 
transtulit ille de terra vita institutum in ϱ- 
lum, transfer item tu. In sacrosanctis et a furum 
injuria tutis cceli zrariis suas divitias deposuit : 
imitare per hec etiam tu magistrum. Perfectus 
enim erit discipulus, si sit sicut magister ejus. 
Etenim in reliquis quoque vite studiis atque exi r- 
citiis qui medici discipulus fuit, aut geomelrz, aut 
rhetoris, indignus cui fides habeatur roagistri artis 
Jaudator erit, si oratione quidem scientiam pra- 
ceptoris adiiretur ; in. seipso vero nihil admira. 
tione dignum ostendat. Dicel enim aliquis ad eum : 
Qui dicis medicum tuum fuisse magisirum, cum 
ipse mediciuz ignarus sis? Aut quomodo te disci- 
pulum geometre dicis, cum geometrie imperitus 
gis? Verum si quis in seipso specimen artis, quam 
didicerit, edat, sua scientia artis praeceptorem ος” 


xat ἀνθρώποις ἐποίησεν, v Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ p nat atque honestat. lta etiam nos, qui Basilio 


ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ χράτος, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν 
αἰώνων. Αμήν. 


magistro nos jactamus et gloriamur, vita discipli- 
nam ostendamus : ad illud enitentes et cvadentes, 


quod ipsum clarum et magnum Deo atque hominibus fecit, per Christum jesum Domiuum na- 
strum, cui gloria et imperium in secula szculorum. Amen. 


819 





tp 





S. GREGOful NYSSENI 


826 








TOY AYTOY 
ΕΓΚΟΜΙΟΝ 


EIZ TON ΟΣΙΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΗΜΩΝ ΕΦΡΛΙΜ. 


EJUSDEM 
VITA ATQUE ENCOMIUM 


SANCTI PATRIS NOSTRI EPHRJEM SYRI (a). 


Gerardo Vossio interprete. 


Recondita in divinis Evangeliis similitudo, me ad A µΚινεῖ µε πρὸς τὴν , T'apousay ὑπόθεσιν ἡ Ev τοῖς 


propositum dicendi argumentum serio cohortatur, 
linguamque silentii freno constrictam solvit, ac co- 
gitationum semitas velut spatiosos quosdam cam- 
pos exzequat atque adornat, currumque orationis 
ad iter aggrediendum promptum reddit et expedi- 
tun , dum clara voce hisce quodammo:o exclamat 
verbis : Neque accendunt lucernam , et ponunt eam 
sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omni- 
bus qui in domo sunt *. Quid vero ex iis intelligen- 
dum sit, subjungit dicens : Sic luceat lux vestra 
eoram hominibus, ut videant opera vestra bona. Nun- 
quid igitur reprehendendi merito erimus, si negli- 
gentes atque ignavi silentio involverimus illud, in 
quo celebrando magnos sumere animos ipse man- 


davit Dominus ? Cum enim sancti hujus Patris vi- B 


tam tanquam illustrem ac sole splendidiorem fa- 
eei orbi accenderit, exponendamque nobis pro- 
posuerit , non fert, ut illam silentio prztereuntes, 
sub modio eccultemus : verum in sublimi potius 
Ecclesix vertice reponamus, ut cunctis eluceat qui 
in hac totius orbis terrarum versantur domo : et 
qui ex illa lumen acceperint, coelestem Patrem 
glorificent , atque collaudent. 

Quamobrem non sic paternum illius metuendum 
est vinculum , ut ipsius Domini mandatum sper- 
natur : quin etiam ipsius laudationis initium inde 
: capiendum fuit, tametsi in extremam orationis par- 
tem nos istud rejecerimus. Rem enim ipsam recte 
inspicienti , illud haud prorsus videatur vinculum, 
quod humanam gloriam aversantem vetet exornare 
Jaudibus: aut sane vinculum ad solvendum facile , 
obligatioque ejusmodi, qux ad hoc ipsum potius 
praestandum impellat amantes. Nam ex quibus ille 
laudes sec evitaturum arbitratus est, interdicti vin- 


' Matth. v, 15, 16; Luc. vii, 10. 


θείοις Εὐαγγελίοις capa60M,, ἡ τοῦ λύχνου µυστ- 
αγωγία, χαὶ τὴν γλῶτταν χημῷ τῆς ἀφωνίας λύει δου- 
λεύουσαν, xa τὰς ὁδοὺς τῶν νοημάτων, ὡς ἱππηλά- 
τους τρίθους προοµαλίζει, χαὶ τὸ τοῦ λόγου πολυει- 
δέστατον ἅρμα ἐπὶ λεωφόρον τρέχειν ὁδὸν ἑτοιμάζεται, 
ὧδέ πη διαπρυσἰως Bocca: Οὐ καἰουσι «1ύχνον, 
xal τιθἑέασιν ὑπὸ τὸν µόδιον, àdAA" ἐπὶ τὴν Av- 
yrlav, xal .᾽άμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. Ka τὸ 
ἐχ τούτου ἐν βάθει νοούμενον ἐπάγει λέγουσα  Οὔ- 
tuc ἁαμήάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν dr- 
θρώπω»ν, ὅπως ἴδωσι τὰ xaAà ἔργα ὑμῶν. Οὖχ ἂν 
ὑπαίτιον γοῦν ἐγχαλύπτεσθαι, xal δειλιᾷν, tv οἷς αὖ- 
τὸς ὁ Δεσπότης θαῤῥεϊῖν παρηγγύησεν» Ὃς οἱονεὶ 
φαιδρὰν καὶ τῆς ἡλιαχῆς λαμπροτέραν ἀνάψας λαµ- 
πάδα, τὴν τοῦ προκειµένου «θείου Πατρὸς ἡμῶν eis 
διήγησιν πολιτείαν, οὐχ ὑπὸ τὸν τῆς σιγῆς χατα- 
χρύπτεσθαι ταύτην βούλεται µόδιον, ἀλλ ἄνω προ- 
κεῖσθαι ἐπ᾽ αὐτῆς τῆς Ἐχκκλησιαστικῆς χορυφῆς, 
ὥστε φαίνειν πᾶσι τοῖς ἐν τῇ χοσμιχῇ περιστρεφομέ- 
vote οἰχίᾳ * ἐκ ταύτης τε τοὺς ὀρῶντας δοξάζειν τὸν 
Πατέρα τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. 


Οὐκ ἄρα τὸν πατριχὸν εὐλαθητέον Exelvou δεσμὸν, 
ὅτι Δεσποτιχὸς πατεῖται θεσμός * ἀνάγχη yàp ἐχεῖθεν 
τῶν ἑπαίνων λαθεῖν τὰς ἀρχάς, χἂν ἡ νῦν παράληχις 
τῇ θέσει κατόπιν τῶν Σγχωμίων ἀφώρισται. Ἔπει- 
δήπερ τῷ χκαλῶς διακρἰνειν εἰδότι τὰ πράγματα, ob 
δεσμὸς ἐχεῖνος ἁπλῶς, ἀπείργων ἐγχωμίοις χαταστέ- 
φειν τὴν ἀνθρωπίνην δόξαν ἁποστρεφόμενον ' ἀλλὰ 
δεσμὸς ἄδεσμος, καὶ χατοχὴ ἀχάθεχτος, πρὸς τὸ 
ἑναντίον τοὺς ἐραστὰς συνωθοῦσα. Δι ὧν γὰρ ἐχεῖνος 
τοὺς ἡμετέρους ἐχφυγεῖν ἐπαίνους χκατεστοχάσατο, 
δεσμῷ τὴν ἐγχείρησιν ἀποτειχίσας, διὰ τούτων ἡμεῖς 


(1) Hanc orationem frustra aliqui ut dubiam babuerunt ; cf. Asseman? Proleg. in tom. T, opp. 


Grac. S. Ephrenm. 


821 


DE VITA S. PATRIS EPHR/EM SYRI. 


822 


κὰς ἀφορμὰς τῶν ἐγχωμίων λαμθάνοµεν. Ἔκαστον A culo nestros conatus subvertens atque impeaiens , 


μὲν οὖν αὑτοῦ πλεονέχτηµα πρὸς ἀφορμὴν ἐπαίνου 
τελείου, μάλιστα 65 τὸ μὴ χαίρειν ἑπαίνῳ. Ἑθούλετο 
γὰρ οὐ δοχεῖν, ἀλλ᾽ εἶναι χρηστός. Δι’ αὑτὸ τοιγαροῦν 
xai µόνον, xàv μηδὲν ἕτερον ἄξιον πέπραχεν ἑπαί- 
νων, ἐγχωμιάξεσθαι δίκαιον, ὅτι τοσοῦτον χαίρειν 
εἶπε τοῖς ἐγχωμίοις, ὡς xal δεσμῷ σφραγίσαι τὴν 
Ez αὐτοῖς ἐπιτίμησιν. 'Hpiv δὲ τοῦτο πρῶτον ἀνοί- 
Yet τοῦ λόγου τὸ στάδιον, χαὶ πληροφορεϊ μῆ βαΐνειν 
ἀσχόπως, μγδὸ χατὰ χρημνοῦ φέρεσθα:, ἀλλὰ βασι- 
λιχὴν ὀδεύειν ὁδὺν, καλῶς ἀναλογιζομένοις, ὄτιπερ εἰ 
ph ἄξιον ἑπαίνων ἑαυτὸν ὁ θαυμάσιος τοῦ θεοῦ συν- 
εώρα, οὐκ ἂν εὐφημεῖν αὐτὸν ἀπεῖργε τοὺς θέλον- 
τας. Οὖδεὶς γὰρ μὴ θαυμαξόµενος, ἔτι περιὼν, ἐπὶ 
µεγίστοις πλεονεκτήµασι παρεγγυᾷ τοῖς μετέπειτα, 


οὗ nobis ipsa laudandi occasionem suppeditant. 
Cum eniin singule preclare animi ipsius dotes 
uberem ad laudandum wateriam exhibeant, tum 
illud cum primis, quod laudibus non affüciatur. 
Optabat quippe non videri, sed bonus potius essc. . 
Ex quo quidem vel 80lo, licet aliud nihil laude 
dignum przstitisset, collaudari profecto merere- 
tur : adeo enim laudibus se delectari aiebat, ut eo 
vinculo vituperationem ex illis manantem obsi- 
gnare maluerit atque evitare. Istud vero primuin 
nosua orationi stadium aperit, et. clare metam 
ostendit, ad quam dirigere cursum oporteat: ne 
temere progredientes feramur precipites, sed per 
viam incedentes regiam, cónsideremus admiran- 


λήθης πτώµατι τὴν ἑαυτοῦ μνήμην παραφανίζειν. B dum illum Dei virum probibiturum non fuisse ne 


Πρὸς δὴ τούτοις ἔστι xal τοῦτο εἰπεῖν: ὅτι χαθάπερ 
Παῦλος ὁ ῥήτωρ τῆς χάριτος, ὁ νυμφοστόλος τῆς Ἐχ- 
Ἀλησίας, τὸ τοῦ Χριστοῦ στόµα, o)x ἁτώλεσε τὸ χα- 
λεῖσθαι ᾿ΑἈπόστολος, διὰ τὸ εἰπεῖν, Οὐκ εἰμὶ ἄξιος 
πα λεῖσθαι ᾽Απόστο.ος" μᾶλλον μὲν οὖν διὰ τοῦτο 
αὐτὸ τὸ μετριοφρονῆσαι, μεῖζον ἀπηνέγχατο Χλέος. 
Οὕτω 6h χαὶ ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν, ἀνάξιον ἑαυτὸν 
ἐπαίνων δι εὐλάξειαν Χρίνας, ἅδιος εὑρεθήσεται 
χατὰ τὸ ἀχόλουθον. 


laularetur, nisi laudibus se dignum cognovisset. 
Nam nullus, nisi valde insignia atque suspicien- 
dus, cum adhuc in vita maximis virtutibus pre- 
cellat, memoriam sui oblivione apud posteros de- 
leri jubeat. Et quemadmodum Paulus, przedicator 
grati; , auspex Ecclesie, os Christi, licet de se 
ipse dixerit : Non sum dignus vocari- apostolus * ; 
non tamen ideo effecit, cur minus apostolus voca- 
retur : imo quanto ipse submissius de se sensit, 


tanto majorem consecutus est gloriam. Sicque magnus noster hic Pater, quoniam prudenter ac caute 
seipsum laudibus indignum censuit, ideo deinceps laudibus celebrari promeretur. 


Ἐπεὶ οὖν ἡμέτερος τῆς Ἐκκλησίας νόµος, τοὺς 
τῆς ἀρετῖς ζηλωτὰς ἐκ τοῦ ταύτης τὰ εἴδη μετέρ- 
χεσθαι στεφανοῦν οἵδε * καὶ τούτων ὅσοι μάλιστα τῷ 
ταπεινῷ τοῦ φρονήµατος µέτρῳ πνευματικῶς &v- 
υγώθησαν, χατὰ τὸ τοῦ Κυρίου ἐν Εὐαγγελίοις ὧδέ 
suo εἰρημένον' Ὁ ταπειγῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσαται" 
ES παντελῶς Φφόγου καὶ σχώµμµατος xal atre 
τυγχάνουσι χαταχρίσεως, οἱ τοῦ παρόντος θεοφόρου 
Πατρὸς τὰς ἀρετὰς ἀναγράφοντες, xai οἷον εἰς στη- 
λην ἔμπνουν καὶ ζῶσαν τὸν ἐχείνου βίον ἡμῖν ἀνεγεί- 
Ροντες. Καὶ τῶν ἑπαγγελθέντων ὁ σοφὸς ἀχροατὴς 
ἑπόφει τὸ ἀφευδὲς, κατόπιν τοῦ λόγου τὰς ποιχίλας 
αὐτοῦ τῶν ἀρετῶν ἰδέας ἀναλεγόμενος, ὧν ἡμεῖς χαθ- 
άπερ ἕνα τινὰ χρυσοχόλλητον στέφανον, πολυτίµοις 
xai διαφόροις περιηνθισµένον χρυσουργἠσαντες λί- 
θοις, τῇ νύμφῃ Χριστοῦ Ἐκχλησίᾳ δῶρον ποθούµενον 
προσχομίσομεν' χαίρει γὰρ τοῖς τοιούτοις φιλορρο- 
νεῖσθαι χαρίσµασιν, ὅτε µνήµη διχαίων ἁπαντήσει 
ἐτήσιος. Ἐφραῖμ δὲ νῦν εἰς εὐφημίαν περιήγαγε 
ερέχων ὁ ypóvog* καὶ πῶς οὐ περιχαρῶς τὸ τούτου 
μνημόσυνον ὑποδέξεται; 


Ἐφραῖμ ἐχεῖνον, τὸν ἐν πᾶσι Χριστιανῶν περιφε- 
ῥόμενον στόµασιν. Ἑρραῖμ λέγω τὸν Σύρον ' οὐ γὰρ 
τὸ γένος ἐπαισχύνομαι, οὗ τοῖς τρόποις ἐγχαλλωπί- 
ζομαι. Ἐφραὶμ, οὗ εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τὸ φέγγος τοῦ 
βιου χαὶ τῆς θεωρίας ἐξέλαμφεν * 6 πάσῃ τῇ ὑφ᾽ ἡλίῳ 
σχεδὸν γινωσχόµενος, παρὰ τοσούτοις τε ἀγνοούμε- 
vog, παρ) ὅσοις ὁ μέγας τῆς Ἐκχχλησίας φωστὴρ Ba- 


1 Cor. xv, 9. 


Cum ergo ea Ecclesiz nostr: consuetudo sit at- 
que institutum, ut virtutis cultores, propterea 
quod ejus partes amplexi sint , coronentur ; atque 
illi potissimum , qui ob humilem de seipsis existi- 

.mationem spiritu sublimes evaserint ; cum ipsum 
dicat Evangelium : Qui se humiliat , exaltabitur ο 
haud quaquam sane vituperandi, wel irridendi, 
aut reprelendendi sunt, qui sancti hujus Patris 
virtutes atque encomia describentes , ipsius nobis 
vitam tanquam spirantem , et animatam aliquan 
columnam erigunt. Qux vero commeinoravimus, 
nequaquam falsa esse prudens auditor cognoscet, 
si ubi peroratum fuerit, varia ipsius virtutum ge- 
nera collegerit, ex quibus nos velut pretiosis ac 
diversis lapillis, auroque distinclam contexentes 
coronam, gratum atque optatum Christi Ecclesiae 
donum offeremus. Gestit quippe illa ac gaudet cjus- 
modi se muneribus decorari, quandocunque solem- 
nis inemoria justi celebranda occurrit. Quapropter 
cum ita circulus ferat anni, ut hodie collaudandus 
ac celebrandus sit nobis sanctus Ephrzem , fleri nc- 
quit , quin ingenti cum gaudio monumentum istud , 
pignusque amoris suscipiat, et amplectatur. 

Ephram igitur ille mihi celebrandus est, qui cun- 
ctis Christianis versatur in ore. Éphram , inquam, 
Syrus : neque enim illius nos pudet gencris, cujus 
illustramur moribus. Ephraim, cujus vite atque . 
doctrinze splendor universo terrarum illuxit orbi: 
nam in omni fere loco, qui illustratur a sole, co- 
gnoscitur ; illisque tantummodo incognitus remanet, 


835 


S. GREGORII NYSSENI 


qui magnum Ecclesiz lumen S. Basilium ignorant; A σίλειος' Ἐφραῖμ, ὁ νοητὸς ὄντως τῆς Ἐχχλησίας 


Ephrzm, notus ille revera Ecclesi: Euphrates, cu- 
jus aquis irrigata Christianorum multitudo, centu- 
plum fidei fructum producit. Ephrzm, [ορ] ila 
Dei vitis, quz dulcium instar racemorum, doctrinz 
fructus afferens, Eeclesiw fllios divina charitate 
nutriens explensque, reficit atque oblectat. Ephrzem, 
bonus et fidelis Ecclesix dispensator, qui virtutum 
rationes aequaliter conservis distribuens, Dei fami- 
liam prudentissime administrat. Cujus quidem genus 
atque nobilitatem tum ab ipso partam,tum a majoribus 
susceptam, parentumque gloriam, acortum, eteduca- 
tionem, et :etatis incrementurn, et corporis formam, 
etconditionem, et artes, et reliqua quz ab externis 
scriptoribus tanquam maximi momenti inlaudibus re- 
censeri solent, nos hic in medium proferre super- 
vacaneum arbitramur : cum neque sanctos lomi- 
nes ab ejusmodi laudare rebus statutum sit. Ft 
quanquam ad hunc collaudandum, inde etiam abun- 
de nobis argumenta suppetant, non aliis tamen 
viis ac rationibus, quam quibus ipse vita et do- 
ctrina illustrem se reddidit, coronam orationis con- 
texamus. Vere quippe laudes in iis consistunt, 
que in nobis ipsis sunt posita ; atque illis deben- 


Εὑφράτης, ἐξ οὗ τὸ τῶν πιστῶν χαταρδευόµενον πλἠ- 
popa. elg ἑκατὸν ἀποδίδωσι τὸν σπόρυν τῆς πέστεως * 
Ἐφραῖμ, ἡ πολύφορος τοῦ Θεοῦ ἄμτελος, ἡ δίχην 
βοτρύων γλυχερῶν χαρποὺς ἀνθοῦσα διδασχαλίας, 
καὶ τοὺς τῆς Ἐκχλησίας τροφίµους τῷ χόρῳ τῆς 
θεία; ἀγάπης εὐφραίνουσα. ἘἙφραϊμ, ὁ καλὸς xai πι- 
στὸς οἰχονόμος τῆς χάριτος, ὁ τοὺς λόγους τῶν ἀρε- 
τῶν ἀναλόγως τοῖς ὁμοδούλοις σιτομετρῶν, xat τὴν 
δεσποτιχὴν οἰχίαν οἰχονομούμενος ἄριστα. OU τὸ γέ- 
νος χαὶ τὴν ἐνεγχαμένην xai προγόνων περιφάνεια», 
xai γεννητόρων εὔχλειαν, xal γέννησιν, xal ávatpo- 
qv, χαὶ αὔξησιν ἡλιχίας, καὶ σωματιχὴν ἐπιτηδειό- 
τητα, χαὶ τύχην, xai τἐχνας, xaX τὰ λοιπὰ τῶν ἔξω 
λογογράφων ἑρανιζόμενα τοῖς ἑπαίνοις σεµνολογή- 
pata, περιττὸν εἰς µέσον ἄγειν ὑποτοπήσαντες, ὅτι 
μὴ τοὺς θείους ἄνδρας ἡμεῖς Ex τῶν τοιθούτων ἔπαι- 
νεῖν παρειλήφαμεν' x&v Ex περιουσίας αὐτῷ χἀντεῦ- 
θεν ὑπάρχει τὸ ἀξιέπαινον, ἐξ ὧν αὐτὸς ἑαυτὸν πε- 
ριφανῆ βίῳ τε χαὶ λόγῳ χατεσχεύασεν, Ex τούτων xal 
ἡμεῖς αὐτῷ τὸν τοῦ λόγου στέφανον ἀναδήσωμεν. Tov 
ἐφ᾽ ἡμῖν γὰρ οἱ ἔπαινοι, xaX τῶν αὑτεξουσίων τὰ γέρα. 
Τῶν ἀπηριθμημένων δὲ, καὶ φόγοι παράλογοι, xal 
εὐφημίαι ἀνάρμοστοι. 


tur premia, quz ex nostra proficiscuntur voluntate. Earum autem rerum, quas commemoravimus 


et vituperationes sunt falsze, et laudes ineptze. 

Quo enim pacto ex genere laudari volet, qui 
omnem mundi nobilitatem ac pompam despexit, 
et per optima opera, Dei fllius fleri concupivit? 
Quomodo ob patriam se patiatur celebrari, qui 
totum munduni ad se pertinere non. censuit, qui- 
que materialem creaturam tanquam inimicam aver- 
satus est, propter.immortalem quain calis reposita 
est, beatitudinem ? Aut quomodo majorum paren- 
tumve celebritate delectetur, qui corporis affectio- 
nem, ipsamque animalem carnis tuniculam, tan- 
quam celerrimos ad virtutem cursus impedientem, 
prorsus pessumdedit? quo denique pacto, aut ex 
cofporis incremento, aut educatione, aut ex arti- 
bus, aliisve ejus generis vit studiis abjectis, se 
exornari sinat ; qui jam inde a pueritiain sacrarum 
Scripturarum meditatione educatus, etexcrescens, 
atque ex perennibus gratiz fontibus bibens, ad men- 
suram ztatis Christi, ut cum Apostolo loquar, pervc- 
nire studuit ? Cum ergo noverimus magnum hunc no- 
strum Patrem ridiculis iis laudibus, quibus homi- 
nes sensui ac corpori dediti capiuntur, cumulari 
nolle; ex propriis eum laboribus saltem mediocri- 
ter celebrare conabimur : neque enim oratio eam 
habet naturam, ut supra vires intendatur. Quam- 
obrem adnitemur, ut neque infantia prepediti, 
' que de eo dicenda sunt, silentio involvamus ; ne- 
que per semitam aliquam a Patrum institutis alie- 
nam incedentes, a via deflectamus regia: verum 
/jinter utramque transcurrentes, conveniens ora- 
tioni nostr: temperamentum adhibeamus. 

Cujusmodi autem sunt illa, qux ad contexen- 
dam ejus laudationem nobis proposuimus atque 
subjecimus? Actio nempe et contemplatio, quas 


. 


Πῶς γὰρ οὗτος ἀπὸ γένους ἐγχωμιάζεσθαι xat- 
εδέξατο, ὁ πᾶσαν χοσμικὴν εὐγένειαν βδελυξάµενος, 
xa τέχνον Θεοῦ δι’ ἀναλήψεως ἔργων ἀρίστων γενέ- 
σθαι χατασπασάµενος; Ἡ πῶς ἀπὸ πατρίδος σεμνύ- 
νεσθαι, ὁ πᾶσαν τὴν Υῆν ἀλλοτρίαν ἑαυτοῦ λογιζόµε- 
νος, xal ὡς ἔχθραν τὴν ὑλιχὴν χτίσιν ἀποστρεφόμε- 
vos, διὰ τὴν Ev οὐρανοῖς ἀποχειμένην ἀῑδιον µαχα- 
ριότητα; Πῶς δὲ πάλιν ἐπὶ προγόνων 7] γεννητόρων 
ἠδυνθείη εὐχλείᾳ, ὁ σωματιχὴν ἁπλῶς καταπατήσας 
προσπάθειαν, xaY αὐτὸ τὸ Ψυχιχὸν χιτώνιον, ἤτοι 
σαρχίον βαρούμενος, ὡς ἐμποδὼν αὐτῷ πρὸς τοὺς 
τής ἀρετῆς ὀξυτάτους εὑρισχόμενον δρόµους; Πῶς 
δὲ ὅλως Ex σωματιχῆς αὐξήσεως xal ἀναστροφῆς, fj 
ἐπιτηδειότητος, 7) τέχνης, fj τινος ἄλλης καταπτύστου 
θελήσειεν ἐπαινεῖσθαι περὶ τὸν βίον ἀσχολίας, ὁ τρα- 
φεὶς μὲν Ex πρώτης ἡλιχίας, χαὶ ἀὐξηθεὶς ἐν τῇ τῶν 
θείων µελέτη Γραφῶν, ποτισθεὶς δὲ τοῖς τῆς χάριτος 
ἀεννάοις ὀχετοῖς, xaX πρὸς µέτρον ἡλιχίας, ἀποστολι- 
κῶς εἰπεῖν, φθάσας Χριστοῦ; Εἰδότες οὖν ἡμεῖς ὡς 


D οὐ χαίρει τοῖς τοιούτοις ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν µεγα- 


λύνεσθαι, οἵἴσπερ ol. σωματικοὶ, χαταγελάστοις ἑπαί- 
vote, Ex τῶν οἰχείων αὐτὸν πόνων, xàv γοῦν μετρίως 
πειραθῶμεν ἀποσεμνῦναι οὐ γὰρ ἔχει φύσιν ὁ λό- 
γος τοῖς ὑπὲρ δύναμιν ἐπεχτείνεσθαι. Ὡς ἂν οὖν 
μήτε τὸν ἡμέτερον πόθον ἡ ἀφωνία πεδήσῃ, phis 
αὖ πάλιν ξένην τρίθον τῶν Πατέρων ὁδεύοντες, βασι- 
Ax; παρασφαλῶμεν ὁδοῦ, τὰ παρεχτρίδια διαθέον- 
τες, τῷ µετρίῳ τὸν λόγον φιλοτεχνήσομεν. 


ΤΙ δὲ τὰ τούτου, δι ὧν ἐξυφᾶναι τὸν ἔπαινον ὑκ- 
εθέµεθα; Πρᾶξις καὶ θεωρία, αἲς ὁ χατὰ µέρος τῶν 
ἀρετῶν ἐσμὸς ἐπαχολουθεῖ, πίστις, ἐὀλπὶς, ἀγάπη, 


825 


DE VITA S. PATRIS EPHRJEM SYRI. 


826 


εὐσέδεια εἰς Θεὸν, µελέτη τῶν θείων Γραφῶν, ἁγνι- A virtutum examen consequitur, fides, spes, charitas, 


σμὸς ψφυχῆς xal σώματος, δάκρυα διηνεχῆ, ἐρημιχὴ 
διαθίωσις, ἡ Ex. τόπου εἰς τόπον ἀναχώρησις, qur 
τῶν ἐπιθλαθῶν, διδασκαλία ἀένναος, προσευχἠ ἆκα- 
τάπαυστος, νηστεία xal ἀγρυπνία µἐτρον οὐκ ἔχου- 
σαι, χαµευνία καὶ σχληραγωγία λόγον ὑπερδαίνου- 
σαι, ἀχτημοσύνη xat ταπείνωσις εἰς ἄχρον ἑλάσασαι, 
ἑλεημοσύνη τῆς φύσεως αὐτὸν τῆς ἀνθρωπίνης ἑξαί- 
βουσα, ζῆλος ἔνθεος τῶν χατὰ τῆς εὐσεθείας λυτ- 
τώντων * χαὶ, ἁπλῶς εἰπεῖν, πᾶν ὅ τι χατὰ θεὸν olós 
χαραχτηρίζειν ἄνθρωπον. Toig τοιούτοις ἐπαίνοις ὁ 
ἡμέτερος Πατὴρ ὡραΐκεται, καὶ γινώσχει τὰ λεγό- 
μενα, xai τὰ οἰχεῖα ἑπίσταται προτερήματα, xal 
στέργει τοὺς λόγους, ὡς ὠφελείας προξένους, ox 
αὐτῷ, ἀλλ ἡμῖν ’ ἐπεὶ xat ψιλὴ τούτου προσηγορία, 
ὑτόθεσις ἀρετῆς τοῖς σπουδαίοις καθίσταται. Οὐ γὰρ 
ἄλλοθεν δεδιδάγµεθα ταῦτα, ἢ ἐξ ὧν αὐτὸς τὰ περὶ 
ἑαυτοῦ λόγοις κατέσπειρεν. 'Ag' ὧν ἡμεῖς ὡς fj ἑπαι- 
νετὴ μέλισσα, ix πολλῶν ἀνθέων συλλέξαντες τὰ 
χρήσιμα, τὸ πνευματικὸν τοῦτο xnplov κατειργασά- 
µεθα. Καὶ οὗ χολανεῖ πάντως ἡμῖν διὰ τὴν ἐγχείρη- 
σιν, ὅτι μὴ δέδιεν ἔτι τὸν πονηρὸν δαίμονα, διὰ τὸ 
καὶ πρὸς αὐτῷ τῶν ἀγώνων τῷ τέλει πολλοὺς ὑπο- 
σχελίσαι, ἅπαξ χαὶ εἰς τοὺς ἀχυμάντους τῶν ἁσωμά- 
των φθάσας λιμένας, ἔξω τυγχάνει xal ζάλης xal 
κλύδωνος. Δεῦρο 6h οὖν, καθ) ἕνα τῶν ἀπηριθμημέ- 
νων μιχρὸν ἐνδιατρίφαντες τῷ λόγῳ, οἷος Υέγονεν ὁ 
Δαυμάσιος, xal εἰς ὅσον µέτρον πνευματικῆς ἔφθασεν 
ἀναδάσεως, τοῖς συνειλεγµένοις καθυποδείξωµεν. 


pietas erga Deum, sacrarum Scripturarum medita- 
«Πο, animi et corporis puritas, lacrymarum assidui- 
tas, vitz solitudo, eloco in locum secessío, malo- 
rum fuga, doctrina perpetua, precatio continua, 
jejunium et vigilie immoderate, lumi cubatio, et 
vit: austeritas pene incredibilis, voluntaria pau- 
pertas cum humilitate singulari, misericordia 
humanam conditionem superans, zelus divi- 
nus jn eos qui rabie adversus pietatem atque re- 
ligionem inveherentur ; cuneta denique, quibus ad 
Dei imaginem homo insignitur. lstis noster hic 
Pater decoratur laudibus; qua commemoramas 
agnoscit, prerogativas has esse proprias, eum non 
latet; ac sermones hosce, ut nobis, non sibi utiles, 
non contemnit. Nam vel exigua de ipso enarratio, 
studiosis causa complectendz2 exsistit virtutis. Atque 
ista non aliunde, sed ex iis, quz in variis ipse suis 
disseminavit scriptis, didicimus. Ex quibus, inquam, 
sedula instar apis, ex plurimis floribus utilia col- 
ligentes, favum hunc spiritualem confecimus. Nobis 
vero hzc ipse conantibus nequaquam subirasce- 
tur, quando scelestum dzimonem, qui multos vel 
in extremo agone supplantare solet, non pertime- 
scit amplius; jam enim ad tranquillum pervenit in- 
corporeorum portum, ubi nullas omnino procel- 
las reformidat atque tempestates. Age igitur, sin- 
gulis eorum, quz enumerata sunt, paululum im- 
morantes, qualis eximius iste vir evaserit, εἰ in 


quem gradum spiritualis sanctimoniz seipsum provexerit his qui convenerunt ostendamus. 
Πίστεως μὲν γὰρ εἶχε λίαν ὀρθῶς, οὗ πὀῤῥω xov C — Ad fidem ergo quod attinet, nulla ex parte pro-- 


νεύων τῆς εὐσεθείας * χαθὼς Éx τε τῶν αὑτοῦ συγ- 
γραμμάτων, Ex τε τῆς περὶ αὐτὸν ὑπὸ τῆς Ἐχκλη- 
ola; παρειλήφαμεν δόξης * && ἴσου γὰρ ἑμυσάττετο 
την τοῦ Σαθελλίου παράλογον σύγχυπσιν, xol τὴν 
Ἀρείου μανιώδη διαἰρεσιν. Ἴστατο δὲ τῶν τῆς εὖσε- 
θείας ὅρων ἑντός * διαιρῶν μὲν τῷ ὁριθμῷ. συνάπτων 
& τῇ οὐσίᾳ τὴν µίαν καὶ ἀσύγχυτον xal παναγίαν 
Τριάδα’ ὡς ἂν μήτε πενίαν θεότητος Ἰουδαϊχῶς ὀνει- 
δίζοιτο, µήτε δήµῳ θεῶν Ἑλληνιχῶς ἐχθδαχχεύοιτο" 
& παθεῖν οἱ περὶ τὴν ἀχατάληπτον Τριάδα παροινἠ- 
σαντες ἐξελέγχονται. ᾿Απολιναρίου δὲ τοσοῦτον τὸ 
ἄλογον ἀπεπέμπετο δόγµα, ὡς πᾶσαν θέσθαι σπου- 
δὴν ix πάσης αὐτὸ Χριστιανιχῆς ἐξεῶσαι φυχῆς. 


cul a pietate deflectens, admodum recte sentiebat : 
quod cum ejus ex scriptis, tum ex Ecclesiz de ipso 
existimatione probe cognovimus ; nam zeque et fal- 
sam Sabellii confusionem, et insanam Arii divisio- 
nem abominabatur. Constitit autem in finibus pie- 
tatis atque religionis : sic quippe unam, non con- 
fusam, sacrosanctamque Trinitatem, et numero 
personarum dividebat, et unitate substantie con- 
jungebat : ut neque divinitatis inopiam Judaice 
contumelia afficeret, neque deorum multitudine, 
more gentilium ac paganorum debaccbaretur. Quod 
illis contingere deprehendimus , qui in incompre- 
hensibilem Trinitatem petulanter contumeliosi sunt. ' 


Absurdissimam porro Apollinarii opinionem sic detestabatur, ut omni conatu atque sollicitudine eamdem 
ex quorumvis Christianorum animis evellere studeret. 


"AXXk μὴν xa τῶν ᾽Ανομοίων διὰ πολλῶν áTo- 
δειχτιχκῶν τε χαὶ Γραφικῶν λόγων, τὰ ἀπύλωτα ἓν- 
έφραξε οτόµατα, µεγίστην ἀσφάλειαν ἡμῖν τὰ αὐτοῦ 
θεοδίδαχτα λιπὼν λόγια. Νουάτου δὲ εἰ βούὐλοιτό τις 
κοῦ θρασνυτάτου ἥττημα κατιδεῖν, ἐν τῇ διὰ τῶν λό- 
Tov τοῦ Ἐφραῖμ πάλῃ τὸ τοῦ ἑναντίου πτῶμα βλε- 
πέτω, kv fj τοσοῦτον εὑρήσει τὸ περιὸν τῆς δυνά- 
µεως τοῦ ἡμετέρου Διδασχάλου ἓν τῇ τοῦ λόγου 
παραστάσει, ὅσην ἀνδρὸς παγχρατιαστοῦ καὶ παιδὸς 
οὐχ εὐσθενοῦς δι’ ἁπαλότητα. O0. µόνον δὲ τὰς χατ᾽ 
ἐχεῖνο χαιροῦ f|, xal πρόσθεν ἀναφυείσας ὑπὸ τοῦ τῆς 
χαχίας σπορέως ζιζανιώδεις αἱρέσεις, τῷ ὁρθῷ τῆς 
πίστεως ἐξήλεγξε λόγῳ' ἀλλὰ xal τὰς εἰς ὕστερον 


D Quin et futiles, effrenatasque Anomceorum lin- 


guas variis argumentis , Scripturzque testimoniis 
penitus repressit, summeque utilia ac divina nobis 
adversum eos monumenta reliquit. Si quis vero 
in S. Ephrem disputationum cum Novato, con- 
flictu, cupiat audacissimi ejus contueri stragem, 
adversarii casum respiciat oportet. Ibi enim usque 
adeo superiores in ipso certaminis congressu no- 
stri doctoris vires inveniet, ut hunc pancratiastem . 
alque certatorem invictum, illum autem mollem 
ac tanquam puerum nondum zetate firmatum dixe- 
rit. Ncque vero illas duntaxat, qu: vel tunc, vel 
autca zizaniorum hareses ex malitia scmiue fuc- 


t 


827 


S. GREGORII] NYSSENI 


823 


rant exorte, fidei rectitudine propulsavit : verum A χαχῶς ἀναθαλῆσαι μελλούσας προφητικχῷ βλέμματι 


et eas quz in futurum perniciose pullulare poterant 
propheticis oculis pravidens pracidit. Quotquot 
enim ab eo conscripta sunt volumina, demonstra- 
tionibus sunt plena. Nunquam ergo veritatis hic 
filius, ab ipsa deflexerit veritate : spem vero omnem 
in solo Deo defixam habuit, in quo qui suas spes 
constituunt, praemia referunt. Quapropter οἱ illud 
Psalmi in cunctis suis factis dictisque usurpare 
solebat : /n ipso speravit cor meum, et adjutus sum?*, 
Quoniam sperantem in. Dominum misericordia cir- 
cumdabit*. Et fiducia in Dominum, monti Sion si- 


milem reddit : inque summam beatitudinem eum qui - 


possidet, constituit, sicut ex ipsis addiscere licet 
prophetis, cum dicat David : Beatus vir, cujus est 
nomen Domini spes ejus*. Jeremias vero : Dene- 
diclus vir qui confidit in Domino, et erit Dominus 
fiducia ejus *. Et erit quasi lignum quod trausplan- 
tatur super aquas, quod 3d humorem mittit radi- 
ces suas, et non timcbit, cum venerit xstus". Isaias 
autem : Dominus rex noster, Dominus servator no- 
&ler : ipse salvabit nos*. Ecce Deus Salvator meus, 
fiducialiter agam, et non timebo *. Quin et Paulus 
nos admonet, dicens : Teneamus spei nostre. con- 
[essionem : [fidelis enim est, qui repromisit!^. 

Divina igilur hac, et reposita spe enutritus S. 
Ephraim, humana ac transitoria quecunque sper- 
nens, sempiternam assidue gloriam concupiscebat. 
Amorem vero in Deum et proximum adeo servavit 
studiose, ut ex hoe decedens sxculo, hxc inter po- 
Streina referret : par enim est ipsa verba sancti il- 
lius Patris, tanquam omni demonstratione potiura 
jn medium producere. Nullo modo in tota mea vita, 
inquit, adversus Dominum contumeliosus ezstiti, 
nec serino stultus e labiis meis egressus est. Ne- 
iuinem in omni vita mea maledictis oneravi ; nec 
cum ullo plane Christiano homine contentiosum me 
prebui. O felicem linguam, qua confidenter ejus- 
inodi vocem emisit, qux solis potissimum angelis, 
propter vitam ab omni materia mutationeque re- 
motam, congruit! Αἱ nobis carni servientibus, haud 
ita convenit, nostreque nature vires magis exsu- 
perat, quam ut facile exzequari factis queat. 

Et ut plurimum labores, vitasque illorum ex- 
plores, qui viriutibus clari fuerunt; vix tamen ul- 
lum huic simile pura sincerzxque charitatis indi- 
cium reperias. Si enim inter cunctas virtutes 
maxime precellit charitas, hanc ita noster hic 
excoluit Ephrem, ut nullus alius magis ex Patri- 
bus. Sed quoniam digna quisque propriis factis ac- 
cepturus est premia!!, ne Patres Patribus videa- 
mur conferre, ista aliis consideranda potius relin- 
quemus. Neque etiam liec ipsa comparationis cau- 


sa a.nobis sunt dicta, sed ut populo clare constet, 


nostrum hunc, aut. verius universe Ecclesiz do- 
ctorem S. Ephrem, ad supremum gradum in spi- 
ritali virtutum scala pervenisse. 


χατιδὼν, προεξεθἑρισεν. Καὶ τούτων πλήρης τῶν 
ἀποδείζεων πᾶσα τούτου συγγραφή τε χαὶ «συίησις. 
Οὕτως οὐ πώποτα τῆς ἁληθείας ὁ τῆς ἀληθείας υἱὸς 
ἐξεφρόνησεν! ἐλπὶς δὲ τούτῳ ἡ εἰς θεὺν µόνη, ἐξ ὅτου 
ἂν ἀποχειμένων ἐλπίδων τοῖς ἀξίοις αἱ χάριτες. Τὸ 
γὰρ φΦαλμιχὸν διὰ βίου λόγῳ τε χαὶ πράξει μελετῶν 
ἔφασχεν' 'Ex' αὐτῷ ἠαπισεν ἡ καρδία pov, xal 
ἐθοηθήθη». Διὰ τοιοῦτον ἑ.πίσαντος αὐτοῦ éxl 
Κύριον, ÉAsoc αὐτὸν χυχ.Ίώσει. Καὶ f) εἰς αὐτὸν 
πεποίθησις, ὄρει τοῦτον Σιὼν ἀπειχάζει' ἀλλὰ xal 
ὑφηλοτάτου μαχαρισμοῦ ἑντὸς τὸν χεκτηµένον χαθ- 
ἰστησι, ὡς ἔστιν ἐξ αὐτῶν τῶν προφητῶν χαταµα- 
θεῖν, Δαδὶδ μὲν λέγοντος Μακάριος ἀνἡρ, οὗ ἐστι 
τὸ ὄνομα Κυρίου ἑλπὶς αὐτοῦ. Ἱερεμίου δέ’ Εὐ.ο- 
γηµένος ἄνθρωπος, ὅστις πἐποιθεν ἐπὶ τῷ Κυρίφῳ, 
καὶ ἔσται Κύριος &Azlc αὐτοῦ. καὶ ἔσται ὡς τὸ 
ξύ-ον εὐθηνοῦν παρ) ὕδατα, καὶ ἐπὶ ἱχμάδα α- 
Aet ῥίζαν αὐτοῦ. Καὶ Πσαῖου, Κύριος Βασιλεὺς 
ἡμῶν, Κύριος Σωτὴρ ἡμῶν, αὐτὸς σώσει ἡμᾶς. 
ἹἸδοὺ à θεὺς à Σωτήρ µου Κύριος, πεποιθὼς ἔσο- 
poc ἐπ αὐτῷ καὶ θαρσήσοµαι. Τοῦ paxaptoo δὲ 
Παύλου παραινοῦντος xai λέγοντος' Κατέχομεν τὴν 
ἐπαγγε.λίαν τῆς ἑλπίδος * πιστὺς γὰρ ὁ ἐπαγγει- 
Aágeroc Tir. 

Ταύτῃ τῇ θεἰᾳ xaX ἀποχειμένῃ ἐλπίδι elavpeqó- 
µενος, τῶν κοσμικῶν ἁπάντων περιεφρόνει, xal τῆς 
αἰωνίου δόξης ἑχάστης ἱμείρετο. ᾿Αγάπην δὲ τὴν εἰς 
Θεόν τε χαὶ τὸν πλησίον οὕτως ἀχριθῶς ἐφυλάξατο, 
ὡς αὐτὸν εἰπεῖν οὑτωσὶ, τοῦ βίου ἁπαίροντα”" χαλὺν 
γὰρ αὐτὰ τὰ ῥήματα τοῦ θεοφόρου Πατρὸς εἰς μέσον 
ἀγαγεῖν, κρείττωνα πάσης ἀποδείξεως τυγχάνοντα. 
Οὐδαμῶς, φησὶν, Ev πάσῃ τῇ ζωῇ µου ἑλοιδόρτσα 
Κύριον, χαὶ λόγος ἄφρων οὗ παρῆλθε τῶν χειλέων 
µου. Ἐν πάσῃ τῇ ζωῇ pou χατηρασάµην οὐχ οὐὗ- 
δένα, καθ) ὅλου τε μετ οὐδενὸς πιστοῦ ἐμαχησάμην. 
Ὦ µαχαρία γλῶσσα, τις θαῤῥήσασα τοιαύτην ἕρῤ- 
ῥηξε φωνὴν, f| µόνοις τοῖς ἀγγέλοις πρεπωδεστάτη 
τυγχάνει, διὰ τὸ ἄθλον xai ἀστασίαστον τῆς ζωῆς. 
Ἡμῖν δὲ τοῖς τῇ σαρχὶ δουλεύουσι, ξένη χαὶ ὑπὲρ τὴν 
φύσιν, xat χαλεπὸν κατορθωθῆναι. 


Καὶ πολλὰ μὲν xápot; βίους ἀνερευνῶν τῶν ix 


D ἀρεταῖς περιθοήτων, οὐδαμοῦ δέ τι τοιοῦτον εὕραις, 


οἷον ἐπὶ τῷ προκδιµένῳ Πατρὶ, εἰς διἠγησιν σημεῖον 
καθαρᾶς xaX ἀχηλιδώτου ἀγάπης. El οὖν μείζων vx 
σῶν τῶν ἀρετῶν dj ἀγάπη ᾽ ταύτην δὲ ὡς οὐχ ἄλλος 
τις τῶν Πατέρων χατώρθωσεν Ἐφραϊμ ὁ µαχάριος' 
ἀπολήψεται δὲ ἕκαστος κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ: τὸ ix 
τούτων ἄλλοις συμπεραίνειν παραχωρήσοµεν, ἵνα μὴ 
δόξωµεν παραδάλλειν Πατράσι Πατέρας. O0 Τρ 
συγχρίσεως χάριν τὸ ῥηθὲν παρειλήφαμεν, ὡς ἓν 
δὲ µόνον ὑπ ὄψιν τοῖς πολλοῖς παραστήῄσωµεν, ὥς 
ἐπ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἄκρου ἔφθασε τῆς πνευματικῆς τῶν 
ἀρετῶν χλίμαχος ὁ ἡμέτερος, μᾶλλον δὲ τῆς olxov- 
µένης διδάσχαλος Ἐφραϊμ. 


3 Psal. xxvii. Ἱ. * Psal, xxxi, 16, 5 Psal. cxxiv, 1. * Psal. xxxix, δ. " Jer. xvii, Ἡ; Psal. i, 5. 


* ]sa. xxxi, 22. ? Isa, xij, 2. 


!* [Jebr. x, 25. 


!! Maul. xvi, 27. om. 1, 16. 


8.0 


DE VITA S. PATRIS ΕΡΠΛΕΝΜ SYRI. 


850 


Εὐσέδειαν δὲ tv. τῇ τῆς ὄντως χτήσει σοφίας ἓμ- A — Pietatem vero atque religionem n vera sapien- 


πορευσάµενος (χατὰ τὸ Ev. Ἰὼθ εΙρημένον' Ἰδοὺ εὖ- 
σέθειἀ ἐστι σοφία) δι’ αὐτῆς, ὡς μικρὸν ἄνωθεν 
ἑδηλώσαμεν, τῆς πίστεως αὐτοῦ τὸ καθαρὸν διαγρά- 
φοντἒς, εἰς οὐρανὸν μὲν τρίτον, χατὰ Παῦλον, ἀνζλ- 
θεν, ἀθάνατον δὲ τὴν μνήμην xot διαρχῃ τὴν εἴ- 
Χλειαν παρὰ τῇ Ἐχχλησίᾳ πεπλούτηχεν ἡ µελέτη 
δὲ τούτῳ τῶν θείων Γραφῶν ἐκ τῆς Δαθιδιχῆς ἀνηψε 
λαµπάδος, Ἐν τῇ µε.έτῃ µου, φάσχοντος, éxxav- 
θήσεται πῦρ. Ἔρως γὰρ αὑτὸν πολήσας πνευµατι- 
χῆς θεωρίας, εἰς φλόγα µετέωρον τὸν πόθον ἀνήγειρε. 
Πᾶσαν γὰρ Παλαιάν τε xai Katy ἐχμελετήσας 
Γραφὴν, καὶ ὡς οὐκ ἄλλος τις τοῖς τοιούτοις θεωρή- 
µασιν ἐμφιλοχωρήσας, ὅλην ἀχριθῶς mph; λέξιν 
ἡρμήνευσεν, ἀπό τε τῆς χοσµογενείας͵ xat µέχρι τῆς 


(15 possessione comparavit, secundum illud Job : 
Ecce cultus Dei est sapientia!*. Per illam, ut paulo 
ante, illius puritatem fidei describentes, ostendi- 
mus, quomodo S, Paulus in tertium ascendit co- 
lum !*, 2ternamque sibi nominis gloriam in Ecelc- 
siam paravit. Sacrarum quoque Scripturarum huic 
ex Davidica lucerna accensa est meditatio, secun- 
dum istud : In meditatione mea εταγάεσοεί ignis "3. 
Siquidem amor, coelestis contemplationis igne ipsum 
accendens, sublimium rerum ardorem excitabat 
Nam omnem et Antiquam et Novam Scripturam as: 
siduo studio, ut quivis alius, studiose versavit, ae- 
curatleque ad verbum esl interprelatus, et ab ipsa 
procreatione mundi, usque ad postremum gratiz 


τελευταίας τῆς χάριτος βίθλου, τὰ βάθη τῶν xexpup- p librum, qux abdita, queque arcana ac recondita 


µένων εἰς τοὀὐμφανὲς ἀγαγὼν θεωρηµάτων , λύχνῳ 
χεχρηµένος τῷ Πνεύματι. 

00 µόνον δὲ ταύτης τῆς ἡμετέρας χαὶ θεοπνεύστου 
σοφίας ὅλον τὸν πνευματικὸν χρατῆρα ἐχπέπωχε, 
xaX τοῖς ἄλλοις µετέξωχεν * ἀλλὰ καὶ τῆς ἔξω χοσµι- 
κῆς, ὕση τε περὶ τὸ χατεγλωττισμένον xai ὀρθὸν τοῦ 
λόγου, ὅση τε περὶ τὸ τῶν νοημάτων βάθος, ὅτι µάλα 
ἐξασχήσας, ὅσον μὲν χρήσιμον προσελάθετο * ὅσον 
U ἀνόνητον, ἀπεθάλετο, ξυγῷ. δικαιοσύνης xal πρᾶ- 
ξιν καὶ θεωρίαν ἑμπορευσάμενος. ᾿Αγνείαν δὲ χατ- 
ώρθωσε φυχῆς τε xal σώματος, ὅσην ἡ quet, Ege- 
ει" μᾶλλον δὲ xal ὑπὶρ τὴν φύσιν' χάριτος γὰρ τὸ 
δῶρον. Οὔτε γὰρ τὴν φυχὴν τῆς χατὰ τὸν ὁρθὸὺὸν 
λόγον ἔξεως ἑνεδίδου παρασφαλῖναι, ἀλλ' ἣν ὡς ἆλη- 


θῶς, Ψυχἠ μὲν βασιλεύων, σώματι δὲ ἀγλαοφανῶς C 


ἐξαστράπτων. Καὶ μαρτυρεῖ τοῖς λεγομµένοις ἡ τῆς 
ἱστορονμένης πόρνης µεταθολὴ, ἣν πρὸς χαχίας δὲ- 
λεαρ ὁ βροτοχτόνος χρησάµενος Βελίαρ εἰς ἁπάτην 
τοῦ πεφωτισµένου ἀνδρὸς, τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ ἕλπι- 
σθέντος, ὡς χαὶ αὐτὴν τὴν μοιχαλιδὴν xav αὐτοῦ 
ἑχείνου τοῦ ὑπερθαλόντος παρατάξασθαι Πονηροῦ, 
xai παραινέσετι xal τροπαῖς, ταῖς τε τῶν θείων 
λόγων ἐπῳδαῖς μεταθληθεῖσαν, xaX πρὸς τὸ κρεῖττον 
μεταπλασθεῖσαν, σώφρονα μὲν ἀντὶ ἀχολάστου, σε- 
μνὸν δὲ ἀντὶ ἀσέμνου, χαὶ καθαρὰν ἀντὶ μεμολυσμέ- 
νης ἀποδειχθῆναι. 


Δάχρυον δὲ τὸ ἀένναον εἰπεῖν ἐχείνου ῥεῖθρον προ- 
θυµηθέντι pot, δαχρύειν ὄντως ἑπέρχεται' vt μὴ 
δίχα τούτου, τὸ μὲν τῶν δαχρύων αὐτοῦ πέλαγος τῷ 
λόγψ τις διαπλεύσειεν. Ὡς γὰρ πᾶσιν ἀνθρώποις 
σύμφυτον τὸ ἀναπνεῖν, xal ἀξὶ ἐνεργούμενον * οὕτως 
Ἐφραϊῖμ τὸ δαχρυῤῥοεϊν. Οὐ γὰρ ἡμέρα, οὐ νὺξ, οὐ 
μεσονύχτιον, οὐχ (pa, οὗ στιγμῆς τὸ λεπτότατον, 
ὅτε ξηρὸς ὁ τούτου ἀνύσταχτος ὀφθαλμὸς χαθωρᾶτο; 
πῆ μὲν τὰ χοινῇ, πῆ δὲ τὰ lbi; ἀποχλαιόμενος, ὡς 
Ώεγεν, ἁτοπήματα ᾽ στεναγμοῖς δὲ τὰ τῶν ὁμμάτων 
εορῶς ἐποχετεύει ῥεῖθρα * μᾶλλον δὲ χεύµασιν ὀφθαλ- 
μῶν τοὺς στεναγμοὺς ἐξεχαλεῖτο, Καὶ T» παράδοξος 
ἀμφοτέρων fj πρόοδος, τοῦ ἑτέρου αἰτία τοῦ ἑτέρου 
Φαινομένον’ ἔτιχτον γὰρ Ex! αὑτῷ δάχρυα μὲν, στενα- 


"5 job xui, 415; xxvini, 28. 


λ” 


151] Cor. xii, 2. sqq. 


erant, spiritus adjutus lumine, commentariis illu- 
gtravit. 

Neque vero duntaxat hujus nostre divinitus 
concessas sapientiz latices hausit, aliisque imper- 
litus est, sed etiam cas, qux ad recte ornateque 
dicendi rationem, ae ad doctrinz subtilitatem per- 
tinent, artes atque disciplinas quatenus ducebat 
utiles , rejectis vanis stultisquc rebus , zquitatis 
lance actionem contemplationemque ponderans, 
exercuit. Ánimi porro corporisque munditia, pro 
hominis natura, imo et supra conditionem quasi 
liumanam (cum sit gratixte donum) excelluit. Revera 
enim animo quidem imperabat, corpore autem re- 
splendebat, perturbationemque dominam circumfe- 
rebat. Quod. ex insidiis, quz ci, sicut memori:e est 
proditum, ab impudica structa sunt muliere, satis 
confirinatur. Nam cum ea tanquam esca quadam 
malitiz, ad fallendum insignem ac rarum hunc vi- 
rum homicida Belia] usus essct : tantum abfuit, ut 
quod sperarat, consequeretur, ut. etiam adversus 
ipsuni insidiatorem, cam ipse decertantem in con- 
fliclu constituerit : siquidem cohortationibus, at- 
que admonitionibus, divinarumque rationum quasi 
incantationibus, ipsam conversam ad meliorem 
frugem perduxit : et ex impudica pudicam, ex la- 
είνα gravem, ex inquinata puram castamque red. 
didit. 

Jam vero diffluentes ac. perpetuas ipsius laery- 
mas referre volenti, vere oburiuntur lacrymas, cum 
vix absque lacrymis ejus lacrymarum pelagus li- 
ceat transíretare : nam sicut cunctis hominibus 
citra intermissionem spiritum ducere est proprium: 
ita beato Ephrzm assidue lacrymas profundere, 
natura quodammodo videbatur insitum. Nulla 
quippe dies, nulla nox, nulla diei noctisque pars, 
nullumque brevissimi temporis monumentum fuit, 
in quo non vigiles ipsius oculi lacrymis conspice- 
rentur profusi : nunc enim communes, nunc pri- 
vatas, ut aiebat, calamitates absurditatesque deplo- 
rabat : suspiriis porro oculorum flumina prudenter 
inbibebat, aut potius oculorum fluminibus suspiria 


!'^ Pa3l. xxxvi, 1. 


851 . S. GREGORII NYSSENI 


822 


excitabat Eratque rei utriu:que progressus admi- A Υμοὺς, στεναγμοὶ δὲ πάλιν báxgua: καὶ τὸ αἴτιον τοῖς 


rabilis, licet alioquin utrumque alterius videretur 
causa. Profluebant quippe ipsi laerymz, multisque 
incognita erat causa. Cum enim tempus illas 
non auferret, sed mutua quadam vicissitudine, et 
lacrymze suspiria, et suspiria lacrymas exciperent, 
alterutrius causa latebat. lllud vero cognoscet, 
quisquis ipsius scripta evolverit. Neque enim tan- 
tummodo, ubi de poenitentia, de moribus, de re- 
ctis vitze institutis agit, ipsum plangentem ac su- 
spirantem inveniet; verum et in ipsis laudationibus, 
quas plerumque omnes wiulta. aspergere solent hi- 
laritate. Hic vero eumdem se ubique prebuit, assi- 
dueque lugendi munus, ut divitias expetivit. Unde 
et nunc fere cunctos ipsius sermonum auditores ad 
veram amplectendam vitam revocat : taniam ipsius 
mista lacrymis vim eontinet oratio. Quis enim ita 
duro et. adamantino est corde, qui ejus verba au- 
diens, non mansuefiat, morumque asperitate abje- 
cla, suis ipsius peccatis ex animo non doleat? 
Quis adeo ferus est et immitis, qui salutarem ejus 
doctrinam auribus percipiens (tempus non deploret 
quod perperam transegit? Quis adeo immanis at- 
que crudelis : qui simul ac verba ejus quovis imelle 
dulciora gustaverit), non se mox mitem amabilem- 
que omnino exhibeat? Quis abhorrens a lacrymis, 
ita se tradidit voluptatibus, quin vel modicis illius 


πολλοῖς ἀγνοούμενον. Χρόνου γὰρ ταῦτα μὴ διαιροῦν- 
τος, ἀλλ) ἀεὶ τῶν στεναγμῶν δάχρυα διαδεχοµένων, εἶτα 
πάλιν τούτων στεναγμοὺς, χαὶ χύχλου τινὸς Υιγνοµέ- 
νου, ἄδηλος ἣν ἡ ἀρχὴ, xa θατέρου τὸ αἴτιον. Καὶ 
τοῦτό τις χατόφεται τοῖς αὐτοῦ προσοµιλήσας συγ- 
γράµµασιν. Οὐ µόνον γὰρ ἀποχλαιόμενον αὐτὸν Ev 
τοῖς περὶ µετανοίας xai ἤθους χαὶ πολιτείας pr 
στῆς εὑρήσει λόγοις, ἀλλὰ καὶ iv αὐτοῖς τοῖς παν- 
ηγυριχοῖς αὐτοῦ λόγοις, ἔνθα πολλὴν εἰώθασιν ol 
πλεῖστοι περιχάρειαν ἓν τοῖς λόγοις δείχνυσθαι. ὸ 
δὲ πανταχοῦ ταὐτὸς Tv, xal τῆς χατανύξεως διηνε- 
xüg ἐπλούτει τὸ γάρισµα. Ἔνθεν xal νῦν σχεδὺν 
πάντας αὐτοῦ τοὺς τῶν λόγων ἀχροατὰς πρὸς τὴν 
ὄντως ἀναχαλεῖται ζωήν. Τοσαύτην :ἰσχὺν ὁ τούτου 
χέχτηται θεόπνευστος λόγος δάχρυσι συγκεχραµένος. 
Ποῖος γὰρ ἀμείλιχτος, f| τῇ καρδίᾳ λιθώδης, τῶν 
τούτου ῥημάτων ἐπαχούσας, o0 µαλαχθήσεται, χαὶ 
τὸ σχληρὸν τοῦ ἤθους ἀποθαλὼν, ταῖς ξαυτοῦ χαχίαις 
ἐπιστυγνάσει; Ποῖος ἄγριος τὸ Έθος, ἡ θηριώδης 
τὸν τρόπον τὴν φυχωφελῆ διδασχαλίαν αὐτοῦ ἕνωτι- 
σθεὶς, οὐκ εὐθὺς χρηστὸς xal ἐπιεικῆς, xal τοῖς τρό- 
ποις ἕσται φιλάγαθος; Ποῖος χαἰρειν ἑμμελετῶν ταῖς 
τοῦ βίου ἡδυπαθείαις, καὶ τὸ δαχρύειν ἀποστρεφόμε- 
νος, ὀλίγων ἀχούσας ἐχείνου ῥημάτων, οὗ θρηνήσει 
xal χλαύσεται, xaX εἰς ὑπόμνησιν ἔλθῃη τῶν βεθιω- 
µένων µελλούσης ἀνταποδόσεως ; 


verbis auditis, retributionem illam, quam pro vita anteacta accepturi sumus, in. memoriam reducens, 


non lamentetur ac lugeat? 


In rebus fieri nequeuntibus, illud passim usur- (^ ΄ Λἰθον &yrsic, fj τῶν ἔξω παροιμία ἐπὶ τῶν ἁδυνά- 


pant proverbii : Lapidem coquere niteris. At istud 
fieri posse nos experimento edocti didicimus. San- 
ctus quippe hic senex, animos quos ob malam οὐ- 
slinatamque duritiem lapides dixeris, plane emol- 
livit ac fregit, flexitque ut voluit. Quis enim ejus 
de humilitate orationem legens, non omnem mox 
de se existimationem, et stultam arrogantiam de- 
ponat, ac se omnium abjectissimum confiteatur ? 
Quis ea, que de charitate conscripsit, lectitans, 
non sic accendatur, ut ad quodvis etiam subeun- 
dum periculum paratus sit? Quis illa evolvens, 
quibus virginitatem laudat, non se Deo castum 
corpore animoque offerre contendat ? Quis audiens 
vel legens ejus sermones, quibus judicium extre- 
mum, sive secundum illum Cbristi adventum de- 
scribit , non ita corde et animo aflliciatur, quasi ad 
Wlud judicium jamjam sistendus esset? metuque 
repente sic exhorrescat, ac si adversus ipsum sen- 
tentia judicis feratur? Nam ita futurum istud Dei 
omnium statuit praeclarus ac sanctus hic vir, ut ad 
ul res ipsa agatur ac coram fiat. 

Cum ergo in talibus de judicio cogitationibus 
beatus ipse semper occuparetur, mundum οἱ quz- 
eunque in eo sunt, effugit. Procul vero recessit fu- 
giens, sicut scriptum reperitur, et mansit in soli- 
tudine, Deo el sibi ipsi vacans, indeque virtutum 
premia referens. Recte enim jam noverat, eos qui 
solitariam amplectuntur vitam, ex turbuleutis sx- 
culi hujus perturbationibus atque procellis liberari, 


των παρείληφεν. 'Hyiv δὲ τοῦτο ἑναργῶς ἡ πεῖρα 
παρέἑστησε. Τὰς γὰρ ἀτέγχτους xal ἀνυπείχτους 
Quy&s, xal φυλάττεσθαι xal ὑπήχειν ὁ θεῖος οὗτος 
πρεσθύτης παρέπειθεν. Τίς ἐντυχὼν αὐτοῦ τῷ περὶ 
ταπεινοφροσύνης λόγῳ, οὐ πᾶσαν μὲν εὐθὺς οἵησιν 
ἐχμισήσει, ἀλλ᾽ οὐδὲ παντὺς ταπεινότερον ἑαυτὸν 
ἐχχηρύξει; Τίς τοῖς περὶ ἀγάπης ἐπιδαλὼν , οὐχ 
ὑπὲρ ἀγάπης προχινδυνεῦσαι σπουδάσει; Tig τοῖς 
περὶ παρθενἰας προσοµιλήσας, οὐχ ἁγνὸν ἑαυτὸν 
Φυχῆ τε xaX σώµατι Θεῷ ἀγωνίσεται παραστῆσαι; 
Τίς τοῖς περὶ χρίσεως, ἤτοι δεντέρας Χριατοῦ ἑλεύ- 
σέως ἐγχύψας. οὗ παρίστασθαι τῷ ἐχεῖθεν χριτηρίω 
νοµίσει, xal σύντρομος Ὑενόμενος, τὴν τελευταίαν 
ἤδη ἀπόφασ.ν κατ αὑτοῦ ἐξενεχθήσεσθαι δοχήσει; 


D Οὕτως γὰρ παρέστησε τὸ µέλλον τοῦ θεοῦ διχαστή- 


ριον ὁ ἀοίδιμος xat προφητικώτατος οὗτος ἀνδρ. ὡς 
μηδὲν μὲν ἕτερον ὑπολείπεσθαι γνώσεως, µόνον ü 
τῷ ἔργῳ τούτῳ καὶ τῇ πεἰρᾳ χαταμαθεῖν. 


judicium accurate ac plene expressit, et ob oculo: 
ejus cognitionem aliud nihil videatur deesse, nisi 


Taig τοιαύταις ἀεὶ περὶ χρίσεως ὁ µαχάριος our 
εχόµενος φαντασίαις, ἔφευγε μὲν τὸν χόσμον καὶ τὰ 
àv χόσμῳφ΄ ἐμάκρυνε δὲ φυγαδεύων, Y] φησι τὰ λό- 
για, xat πὐλίζετο Ev τῇ ἐρήμῳ, ἑαυτῷ µόνῳ καὶ θιψ 
προσέχων, χἀχεῖθεν τῶν ἀρετῶν τὰς ἐπιδόσεις δεχό- 
µενος. "δει γὰρ ἀχριδῶς ὡς ἑρημιχὴ διαθίωσις των 
χοσμιχῶν μὲν ἐλευθεροῖ τὸν βουλόμενον θορύδων, τὴ 
ἡσυχίᾳ δὲ συνόµιλον τοῖς ἀγγέλοις ποιςξ, xal ταῖς 


855 DE VITA S. PATRIS ΕΡΗΒΑΙΜ SYRI. 854 
περὶ Θεοῦ θεωρίαις τὸν νοῦν ὅσον ἐστὶν ἐφιχτὸν ἀν- A et. ad. quietis tranquillitatisque portum feliciter 


wol. Ἐκ τόπων δὲ τόπους ἀμείθειν, ὅτε χινοῦν αὐτὸν 
Πνεῦμα πρὸς οἰχοδομὴν τῶν πολλῶν ᾠχονόμει, οὖχ 
ἠπείθει, οὐδ' ἀντέτεινεν. "Hv γὰρ κελεύσεσι θείαις 
πειθήνιος, el χα! τις ἄλλος. Ἐντεῦθεν τὴν ἑνεγχαμέ- 
νην, ὡς ὁ θεῖος ἐχεῖνος χελευσθεὶς ᾿Αθραὰμ, τὴν 
Ἑδεσινῶν κατέλαθε πόλιν’ δίχαιον γὰρ οὐχ ἣν ὑπὸ 
Υην μέχρι πολλοῦ τὸν ἥλιον χαταχρύπτεσθαι. Δύο δὲ 
χάριν αἰτιῶν, τοῦ τε τὰ ἐχεῖσε περιπτύξασθαι ἅγια, 
xai πρό γε τούτου λογίῳ περιτυχεῖν, xal χαρπὺν 
γνώσεως 7) λαθεῖν, f) μεταδοῦναι. 


pervenire, ubi consuetudine perfruantur angelo- 
rum ; mentibusque sublimes, quantum licet, rapi 
ad contemplationem Dei. Quando porro Spiritus 
illum commone(aciens, ad multorum aedificationem 
sic disponebat, ut loca mutaret, non resistebat, 
sed humiliter obsequebatur: erat enim jussss 
mandatisque Dei, si quis alius, obtemperans. Unde 
patriam, sicut magnus ille Abraham, relinquere 
jussus '*, Edessenorum urbem petiit : neque enim 
conveniebat, ut sub terra diutius sol occultaretur. 


Hisce vero de causis eo concessit, ut loca ibi sancta inviseret, tum ut sapientem aliquem conveniret 
virum, ac cognitionis ipse fructum vel caperet, vel aliis praeberet. 


Ἑν oic, ὡς ἱστόρηται, τῇ πόλει παραθαλὼν, τὴν 
τε πόλιν ὑπερχόμενος, πόρνη tt συναπήντηχεν 
ἀνθ᾽ οὗ φιλολόγου ἐπηύχετο προστυχεῖν. ὡς δὲ τῆς 
φροσδοχίας ἕτερον ἣν τὸ φανὲν, θλιθερὸν αὐτῷ ἁπ- 
έδη τὸ συναντῆσαν. Aib xal προσατενίσας τῷ πορνι- 
Sp, ὡς τῆς ἑλπίδος φευσθεὶς ἀπήγετο * * ἡ δὲ τοῦτον 
θεωµένη προσατενίζοντα ταύτῃ, xal αὐτὴ ἐπιμελῶς 
αὐτὸν βλέπουσα κατεσχόπει. Τῇ δὲ 6 σοφός' Λέγε 
pot, γύναι, τίνος χάριν μιχρὸν ἀπατενίζεις pot. Ἡ 
δὲ, ᾽Αχολούθως ἐγὼ xal πρεπόντως: Ex. σοῦ γὰρ λέ- 
ληµµαι τοῦ ἀνδρὸς, σὺ δὲ µή µε χατασχόπει, τὴν γῆν 
δὲ μᾶλλον, ἐξ fic ἑλήφθης. Τοῦτο παρὰ προσδοχίαν ὁ 
σοφὸς ἑπαχούσας, µεγάλως μὲν ὡὠμολόγει ὠφεληθή- 
ναι. τοῦ θεοῦ δὲ τὴν ἀχατάληπτον ὑπερεδόξασε δύνα- 
piv, ὃς τὰ τῆς ἑλπίδος χαὶ διὰ τῶν παρ᾽ ἑλπίδα χα- 
ρίζεται. 

Δύσας τε ἐχεῖθεν ἐπὶ τὴν τῆς Καππαδοχίας Και- 
σάρειαν, ὑπὺ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου ὁδηγηθεὶς, 
«bv µέγαν χατεῖδεν Βασίλειον, τὸ στόµα τῆς Ἐκχλη- 
σίας, την τῶν δογμάτων χρυσῆν ἀπδόνα ’ ὃν θεασά- 
µενος ὁ πρεσθύτης, πολλαῖς χαταγεραίρειν Ίρξατο 
εὐφημίαις. Διορατικῷ γὰρ τῆς ψυχῆς ὄμματι, περι- 
«τερὰν ἁγλαοφανη ἑφεζομένην πρὸς τὸν δεξιὸν τού- 
400 ἔθλεπεν ὤμον, λόγους αὐτῷ διδασχαλίας χορηγοῦ: 
σαν, χἀχεῖνον τούτους διαπορθμεύοντα τῷ λαῷ. Ὃς 


ὑπὸ τῆς διδασχούσῃς αὐτῷ σεπτῆς μνηθεὶς περι- 


στερᾶς, τῆς τε ἐπιδημίας ᾖτθετο, καὶ Ἐφραῖμ αὐτὸν 
εἶναι τὸν Σύρον ἐπέγνωχε. Καὶ δὴ πνευματικῆς ἐπι- 
xalpou ἄμφω συναυλίας Ἠξίωνται " οὕτως οὐκ ἐπι- 
ζήμιος τῷ Ἐφραῖμ ὁ σχυλμὸς ἐχρημάτισεν. 

Ἡ δὲ τοῦ βίου φυσικὴ ἁγπεραιότης, τῶν ἐπιθλαθῶν 
τὴν φυγὴν αὐτῷ παρεδείχνυε τὸ τε τοῦ χρείττους 
προορατιχὸν, xal τὸ τοῦ χείρους φυλαχτιχὸν ἐχδιδά- 
σχουσα, ἐχείνους τε τῶν λογισμῶν προσίεσθαι, τοὺς 
ἐγχρίτους xai χαθαροὺς, xai πρὸς αἴρεσιν λυσιτελε- 
στέρους χαλοῦ, ὅσοι µάλιστα πρὸς τὴν τῆςδιδασχαλίας 
ἐμποδίζουσι χρείαν. Δαψιλῶς γὰρ δέδοτο παρὰ Χρι- 
στοῦ τῷ θείῳ πρεσθύτῃ τὸ τοῦ λόχου τάλαντον, ὃ 
παταδάλλειν ἓν ταῖς τῶν πολλῶν τῆς χαρδίας τραπέ- 
ζαις πρὺ πάντων αὐτῷ τῶν ἄλλων ἐπωφείλετο. Καὶ 
τοῦτο μὲν αὐτὸς περὶ ἑαυτοῦ φαίνεται λέγων, ὅτιπερ 
ἄρτι τῆς παιδικῆς ἡλιχίας τὸ ἁπαλὸν ὑπερθάς, τεθέα- 
ται μυστιχῶς πρὸς τῇ γλώσσῃ ὡς ἀνηλθεν αὐτοῦ λίαν 
εὔχαρπος ἄμπελος, αὐξηθεῖσα τοσοῦτον, ὅσον πλχη-, 


!3 Gen. xii, 1 $0q. 


Ad eam igitur dum appulisset civitatem, et jam 
portam introiret, loco sapientis viri, quem optarat, 


p scortum sibi obvium habuit: in quod spectaculum 


permolestum cum przeter exspectationem incidisset, 
tanquam spe sua dejectus, oculos avertebat. At 
contra, improba femina defixis in eum oculis in- 
Spiciebat. Cui Ephrzm : O mulier, inquit, dic mihi, 
cur me usqueadeo intueris? At illa prompte: Quo- 
niam, iüquit, ex te viro ego sum : tu autem me ne 
respicis quidem, sed in terram ex qua sumptus es, 
oculos tuos retorques. Quam quidem inexspecta- 
tam responsionem vehementer sibi profuisse, vir 
ganctus ac prudens confitebatur : quapropter infini- 
tam Dei potentiam laudavit, qui interdum ea, qux 
speramus, preter spem nobis elargitur. 


Inde Czsaream Cappadocie divino ductus spi- 


C ritu cum petivisset, ipsum ibi os Ecclesiz*, auream 


scilicet illam doctrine lusciniam, Basilium vidit 
atque cognovit : quem senex intuitus, multis fau- 
stis ccepit venerari vocibus. Siquidem perspicaci 
mentis oculo, conspexit refulgentem columbam 
humero ipsius insidentem dextero, verbaque sa- 
pienti:e subministrantem, atque ipsum ea populo 
depromentem. Ex ea quidem ardua ac veneranda 
columba instructus ille, sancti hujus Patris cogno- 
verat peregrinationem, eumque esse Ephrzm illum 
Syrum. Peropportune igitur ambo mutua inter se 
fruebantur consuetudine ; ita ut laboriosa illa 
peregrinatio ipsi Ephrem inutilis non exstiterit. 

Naturalis porro vite innocentia, malorum ipsi 
ostendebat fugam : nam ex ea discebat et meliora 
prospicere et deteriora evitare, atque illas senten- 
lias ac rationes eligere, qua? purz essent, quaque 
ad excolendam honestatem conferrent, et docendi 
usum nequaquam impedirent. Abundanter quippe 
sancto seni consessum a Christo erat sermonis 
talentum, quod cum ad mensas cordium pluriniis 
impertirelur, ei tamen cum primis profuit. Fertur 
autem hzc ipse dese dixisse: Sibi, cum primum 
e tenera illa excederet ztate pueritiz, arcana ejus- 
modi contigisse visa. lpsi etenim juxta linguam, 
admodum fructifera enasci videbatur vitis, quz 
quidem ita excrescebat, ut universum terrarum 


855 


S. GREGORII NYSSENI 


856 


repleret orbem. Cuncta autem celi volatilia ad» A ρῶσαι τὴν γῆν, πᾶν δὲ πετεινὸν τοῦ οὐρανοῦ ἐρχόμε- 


ventabant, et de fructu ejus comedebant : ipsa au- 
tem vitis, quanto plures volucres decerpentes fru- 
clus excipiebat, tanto amplius racemis abundabat. 
Illud prz:tterea quod ad ipsum pertineret, alius qui- 
dam, homo perspicax, se conspexisse testatus est : 
angelorum scilicet copiam descendentem e calo, 
volumen intus ac foris conscriptum detinere ma- 
nibus. Sic vero sauctam illam colloqui visam esse 
aciem. Quis, putas, volumen istud in manus acci- 
piet ? Et hos quidem hunc, alios illum, alios vero 
alium ex przstantioribus eo tempore hominibus 
respondisse. Deinde autem post omnium subjecisse 
probationem : «Isti quidem sancti, ac ministri Dei 
sunt: sed hoc volumen in manus accipere ne- 
queunt. » Cumque jam varios ex tunc viventibus 
hominassent, neque quisquam ex iis placuisset, 
demum communi omnium consensu in eam pariter 
convenerunt sententiam, ut dicerent, a nullo alio 
istud volumen in manus posse sumi, przterquam 
ab Ephrzem Syro. Tuncque celestes angelos idem 
conspexisse fertur, Ephrem volumen tradere, no- 
ctuque surgens ad ecclesiam, visum illud conspi- 
ciens, perrexisse, auditoque ipso Ephriem, qui 
tunc insignem gratiaque plenam habebat oratio- 
nem, quid visum illud desigaaret , cognovisse, 
Deumque collaudasse, et tam praclarum dicendi 
donum viro sancto datum admiratum fuisse. Tan- 
t2m enim sapientie abundantiam largitus illi Deus 
fuerat, ut quantumvis ei perpetui quasi verborum 
fontes suppeterent, rebus tamen explicandis pares 
nequaquam essen!. llludque non tam linguz tardi- 
tate, quam cogitationis celeritate accidebat : lingua 
enim cogitandi aliorum vim ex:quabat, attamen 
tardior erat quam ut ipsius sententias assequi pos- 
set. Unde magnus senex, singulare quoddam a Deo 
eloquendi donum efflagitabat, bisce verbis : Largire, 
Domine, flumina gratie tuz. Siquidem doctrin:e 
profunditas, linguam ipsius absorbebat, ut sensa 
animi efferre nequiret, cum muneri concionandi 
instrumenta ad diserte dicendum opportuna defi- 
cerent. | 

Conciones porro ipsius, aliud nihil nisi precatio 
interpellabat : precationemque iterum conciones, 
has lacrym:e, lacrymas rursum preces excipiebant ; 
eratque sermo sermonis; aut, ut magis proprie 
dicam, in sermone, assidue in divinarum rerum 
contemplatione occupatus. Nam ipsum quidem 
corpus ita confecerat, ut rationi quasi dominz ob- 
temperans, non magis, quam si emortuum esset, 
voluptatis ullum sensum haberet. Cumque ad ea 
quie uon decent, oheunila, inedia atque abstinentia 
prius domitum, immobile languesceret, illis tamen 
quz animarum conferunt saluti, perficiendis robore 
praestabat. Quid ? quod ne noctes quidem, somnio- 
rum simulacris atque imaginibus s»pe decipien- 
tes, ei virtutis ac pietatis cursum in ullo interrum- 
pebant? nam quem aggredientes cxceperant so- 
brium, eumdem tecedentes vigilantem relinque- 


vov ἐξ αὐτῆς ἐμπίμπλασθαι τροφῆς. Αὐτὴν δὲ τὴν 
ἄμπελον ἓν τῷ ἀποχείρεσθαι, χαὶ πᾶν πτηνὸν δεξιοῦ- 
σθαι, μᾶλλον πλουτεῖν τῶν βοτρύων. Τοῦτο δὲ χὰὶ 
ἄλλος περὶ αὐτοῦ τῶν πἀνυ διορατιχῶν τότε προς- 
εμαρτύρησεν ' ἰδέσθαι λέγων ἀγγέλων πληθὺν, χατ- 
ιοῦσαν ἐξ οὐρανοῦ, τόµον ἐπὶ χεῖρας βαστάζουσαν, 
ἔξωθέν τε xaX ἔσωθεν ἐγγεγραμμένον. Ἔλεγε δὲ ἡ 
φανεῖσα θεία ἐχείνη πρὸς ἑαυτὴν παράταξις. Tic 
ἄρα ὀφείλει τόνδε τὸν τόµον ἐγχειριοθΏναι; "EE ὧν 
ἀποχριθέντες, οἱ μὲν τόνδε προέχριναν, οἱ δὲ τὸν. xal 
ἄλλοι ἕτερον, οὓς ὁ χρόνος ἐχεῖνος εἶχε λογάδας, Εἶτα 
μετὰ τὴν δοχιμὴν πάντας εἰπεῖν' « ᾿Αληθῶς ἅγιοι οὗτοι 
xai δοῦλοι θεοῦ * πλὴν οὗ δύνανται τόνδε τὸν τόμον 
ἐγχειρισθῆναι. » Ὡς δὲ πολλοὺς τῶν τότε ἁγίων ἐπι- 
µνησθέντες, v αὐτοῖς οὐχ εὐδόχησαν * τέλος, συµφω- 
νήσαντες εἶπον. Οὐδεὶς δύναται τοῦτον ἐγχειρισθῆναι 
τὸν τόμον, εἰ μη Ἐφραίμ. Καὶ δὴ καὶ τοῦτο θεάσα- 
σθαι ὁ βλέπων ἐχεῖνος λέγεται τοὺς θείους ἀγγέλους 
ἐπιδιδόντας τὸν τόµον τῷ Ἐφραῖμ)' Αναστάντα Ly 
νυχαλίᾳ εἰς Ἐχκλησίαν ἀφιχέσθαι τὸν µυσταγωτῃ- 
θέντα τὴν ὅρασιν, ἀχοῦσαι διδάσχοντος τοῦ Ἐφραϊμ 
ἐν λόγῳ δαψιλεῖ ai χάριτι ἠρτυμένῳ * τὴν δὲ ópa- 
θεῖσαν ὁπτασίαν ἐχεῖνον ἐπιχρίνονία, δοξάσαι τε τὸν 
Ozbv, xai τὴν δοθεῖσαν τῷ ἁγίῳ ἐχπλαγῆναι πλουσίαν 
τοῦ λόγου δωρεάν. Τοσοῦτον γὰρ τὸ περιὸν αὑτῷ της 
σοφίας χεχάριστο, ὡς ἀεννάους μὲν εἶναι τοὺς τῶν 
λόγων ὁὀχετούς' βραδεῖς δὲ mob; τὴν τῶν νοημάτων 
φανέρωσιν, οὐ τῇ τῆς γλὠττης ναρχότητι, ἀλλὰ τῇ 
τῶν ἐνθυμημάτων πυχνότητι ' ὥστε τὴν γλῶσσαν ἴσον 
μὲν δύνασθαι τῷ τάχει τῶν παρ) ἄλλοις ἐνθυμημά- 
των, ἧττον δὲ τῶν οἰχείων θεωρηµάτων. AU xat ab- 
τὸς περὶ ἑαυτοῦ ὁ μέγας πρεσθύτης θεὸν ἐξαιτούμε- 
vog, ἐπὶ τῇ ἀνοχῇ τῆς ἀχατασχέτονυ τῶν λογάδων δω- 
ρεᾶς τοιαῦτα λέγεται φάναι’ "Avec, ὦ Δέσποτα, τὰ τῆς 
χάριτός σου χύματα. Ὑπὺ γὰρ τὴν γλῶσσαν fj τῆς 
διδασκαλίας ἄθυσσος πελαγίζουσα, φἑρειν αὐτῷ τὰ 
τῶν νοημάτων οὐχ ἐπέτρεπεν ἀλλεπάλληλα χύµατα, 
τῇ κατεσπουδασμένῃ λειτουργίᾳ τῶν πρὸς τὸ λέγειν 
ὀργάνων οὐχ ὑπουργούντων. 


Ἐπέχοπτεν δὲ τοὺς λόγους ἕτερον μὲν οὐδὲν, εὐχὴ 
δὲ µόνη, xai ταύτην οἱ λόγοι, xal τούτους τὰ δάχρυα, 


D xoi ταῦτα πάλιν εὐχή. Καὶ ἣν ὁ λόγος τοῦ λόγο, 


εἰπεῖν δὲ μᾶλλον οἰχειότερον, ἐν λόγψ, ταῖς περὶ Θεοῦ 
διὰ πάντων τούτων θεωρίαις συνεχῶς ἀσχολούμενος. 
Τὸ γὰρ σῶμα νεχρώσας μετὰ τῶν ἡδονῶν, καὶ δοῦλον 
δι ἐγχρατείας τῷ ἡγεμόνι χατεργασάµενος λογισμῷ, 
ἀχίνητον μὲν εἶχε πρὸς τὰ μὴ δέοντα ἁσιτίᾳ mpola- 
μασθὲν, στεῤῥὸν δὲ πρὸς τὰ λυσιτελῆ xal dox? 
σωτηρίαν πορίζοντα. ᾽Αλλ' οὐδὲ νύχτες αὐτῷ τὺν εἲς 
ἀρετῆς δρόμου ἐνέχοπτον, ταῖς ἐξ ὕπνου φαντασίαις 
αὑτὸν φεναχίζουσαι. Νήφοντα γὰρ ἐξ ἡμερῶν δεχό- 
µέναι, ὙΥρηγοροῦντα χατελίµπανον παρατρέγουσαι, 
τοῦτο πραγµατευόµενον, ἵνα μὴ χαταλάθη τοῦτον ἡ 
χεὶρ τοῦ ἄρχοντος τοῦ σχότους τούτου χαθεύδοντα. 
Ὕπνου δὲ µετελάμθδανε τοσοῦτον, ὅσον πρὸς τὸ ζην 
ἰχανόν * ὅπως μῆΏ τῆς φυσικής πανηελῶς ἀχολουθίας 


851 


DE VITA S. PATRIS EPIITUEM SYRI. 


858 


ἀνατραπείσης, λύσιν βίαιον ὑπομείνῃ τὸ σαρχίον. A bant ; illudque sedulo curantem, ne manus princi- 


Ἁνέτρεπε δὲ τοῦτον, xal τῶν ὀφθαλμῶν ἐξεδίωχε 
πολλὰ μὲν xaX ἄλλα, µάλιστα δὲ χαµευνία καὶ σχληρ- 
ανωχγία, xat ἡ παντοία τοῦ σώματος χάχωσις. Τού - 
τοις γὰρ μάλιστα τὸ τοῦ Όπνου πάθος ἑξορίζεσθαι 
πέφυχεν. ᾿᾽Αχτημοσύνην 05 τοσαύτην ἐχτήσατο, ὅσην 
ἔχειν τοὺς θείους ἁποστόλους ἀχούεις. Διὸ xal ef τις 
τοῦτον ἀκτημονούντων ἀρχέτυπον χαλέσει, οὐχ ἆμαρ- 
τήσει τοῦ δέοντος. Αὐτοῦ γὰρ ἐχείνου τὴν γλυχυτάτην 
xai µαχαρίαν ἔχομεν φωνὴν, ἄνπερ µέλλων ἁπαίρειν 
πρὸς τὰ οὐράνια, ἡμῖν ἀφῆχεν ἀκτημοσύνης διδάσκα- 
λον, ὧδέ πως ἔχουσαν' Οὐχ ὑπῆρξε τῷ Ἐφραϊμ ποτε 
βαλάντιον, οὐ ῥάβδος, οὐ πήρα. Οὔτε μὴν ἀργύριον, 
οὔτε χρυσίον, ἀλλ᾽ οὐδέ τινα χτῆσιν ἑτέραν ἐπὶ τῆς 
γῆς ἐἑχτησάμη». Too γὰρ ἀγαθοῦ Βασιλέως fixouca tv 
τοῖς Εὐαγγελίοις φῄσαντος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς, 
μηδὲν ἐπὶ τῆς γῆς κτήσασθαι. "O0cv οὐδὲ ἐμπαθῶς 
ἔσχον πρός τι τοιοῦτον. Οὕτως οὖν δόξης τε χαὶ χρη- 
µάτων ὀλίγωρος, παντὸς δὲ μᾶλλον τού ἀμείνονος 
ἐραστῆς, τῷ ἴσῳ χἀντεῦθεν τοῖς ἀποστόλοις ἁμιλλώ- 


µενος δρόμῳ. 


pis istius (οποῦταγυι ipsum somno oppressum 
deprehenderet. Tantum vero temporis quieti tri- 
buebat, quautum vite degend:e necessarium duce- 
bat, ne naturali penitus sublata vicissitudine, caro 
violentam dissolutionem sustineret. Cum autem 
varia essent quz& ab oculis ejus somnum depelle- 
bant, tum illud imprimis, quod asperam ac duram 
vitam agens, multisque modis corpus suum aflli- 
gens, humi ctiam cubaret : nam hisce potissimuimn 
rationibus, somni affectio excuti solet. Pauperta- 
tem porro tantam servabat, quantam vel sanctis 
ipsis audis fuisse apestolis. Quapropter si uis 
cum paupertatem colentium exemplar appellarit, 
liaudquaquam a veritate aberrarít. Dulcissimam sane 
prorsusque beatam illam nobis vocem, velut pau- 
pertatis magistram, hinc in celum emigroturus, 
reliquit, qua aiebat : Nec cruimena, nec baculus, 
nec pera Ephrazm unquam fuit'!*. Nunquam aurum, 
aut argentum, aut ullam rem aliam in terra 
possedi. Nam bonum regem ad suos dicentem di- 


scipulos audivi in Evangelio: Nihil in terra possederitis. Quamobrem nulla me rerum ejusmodi 
cepit cupiditas. Gloriz igitur, et pecuniz: contemptor cum esset, ac prastantiora amaret; ad ipsos 
apostolos in eo suo cursu quam proxime accedere nitebatur. 


T( δὲ περὶ ταπεινοφροσύνης αὐτῷ mpospaptupf- 
σωµεν ὅπου γε διαῤῥήδην ἅπας σὐτοῦ λόγος xal 
σύγγραμμα ταύτην ἔχει τὴν ἀρετὴν χηρυττοµένην, 
χαίπερ αὐτῷ διωκοµένην x. πολλοῦ τοῦ περιόντος ; 
1]ότε γὰρ 6 δάχρυα προσγχαλούμενης δάκρυσι, σποδόν 
€& ὡσεὶ ἄρτον ἐσθίων, τὸ τραχὺ τῆς διαίτης, xaX ἀνη- 
Bovov, καὶ τὸ πόµα χιρνῶν μετὰ χλαυθμοῦ, ᾗ φησι τὰ 
λόχια, mb; ἑπάρσεως f| οἱήσεως λίθῳ τὸν ψυχιχὸν 
πύδα προσχρούσειεν; Ἡ ὁ τὴν ἀνθρωπίνην ἅπασαν 
ἁποστρεφόμενος δόξαν, χαὶ περιὼν μὲν ἔτι χατὰ τὸν 
βίον, τινὺὸς ἐπαινοῦντος, ἀσχαλῶν, xal ἄλλο τε ἄλλτν 
ἀλλάττων χροιὰν, χύπτων τε elg Υῆν, xal στάζων 
ἱδρῶτι λεπτῷ, xal δεινῃ κρατούμενος ἀφωνίᾳ, ὥσπερ 
φῆς αἰσχύνης αὐτοῦ τὴν γλῶσσαν ἀργούσης; 


Απαίρων δὲ πρὸς τὴν µαχαρίαν xal ἄληχτον 
ζωὴν, αὐτὸ τοῦτο πάλιν μετὰ σφοδρᾶς ἀπείργων ἔπι- 
τιµήσεως, xal λέγων ' Μἡ ἄσητε ἆσμα ἐπὶ Ἐφραῖμ, 
μὴ ἐγχωμιάσητε, µή µε πολυτελεῖ ἐνθάφητε ἵματι- 
αμῷ, ph iba τῷ σώματί µου τάφον ἐργάσησθε * 
λόγον Υὰρ ἔχω μετὰ θεοῦ, αὑλισθηναί µε σὺν τοῖς 
ξένοις. ξένος ἐγὼ καὶ παρεπίδηµος, καθὼς πάντες 
οἱ πατέρες µου. Ἔχεις τοιγαροῦν &x περιουσίας xat 
ταύτης τῆς ἀρετῆς, χαθὰ δῆ xaX τῶν λοιπῶν, ἐναργῃ 
τὰ τεχµήρια. Τῆς ἑλεημοσύνης δὲ xal συµπαθείας 
οὗ πηιητὴν µόνον, ἀλλὰ xal διδάσχαλον τοῦτον ἔπιγη- 
φιεῖται ὁ τῆς ἀληθείας ὄρος xa νόμος. Tfj γὰρ τελείᾳ 
ἀχτημοσύνῃ, τὸ mapéyetw τοῖς δεοµένοις οὐκ ἔχων, 
ἐν τῷ τοὺς ἄλλους διεγείρει» πρὸς ἔλεον πυχναῖς 
φαραινέσεδι, τὴν ἑλεημοσύνην µετήρχετο. Ἡν γὰρ 
ὡς ἀληθῶς ὁ τούτου λόγος, xat δίχα τῆς ὄψεως, χλεὶς 
θεοχάλκευτος, τοὺς τῶν πλουσίων θησαυροὺς διανοί- 


$* Matth. x, 9, 10; Luc. ix, 4. 


!' Psal, ci, 10. 


Quid vero animi ipsius submissionem cómme- 
morem atque humilitatem ; cum ea ipsa virtus pas- 
sim in cunctis ejus sermonibus ac scriptis sese 
singulariter ab eo fuisse excultam quodammodo 
clamitet? Quando enim unquam ad arrogantiz, 
elationisque lapidem pes ejus offendit, qui laecrr- 
mas lacrymis provocabat, ac cinerem tanquam pa- 
nem manducabat, et aspera atque inamoena vila 
ut sacra illa personant verba, poculum cum fletu 
miscebat !!? Quique ab omni vana, atque mun- 
dana abhorrens gloria, cum in hacadhuc peregrina- 
retur vita, si a quoquam se laudari animadvertebat, 
segro animo ferens, aliumque alias colorem capiens, 
atque oculos in terrani demittens, tenui ac subtili 
madebat sudore, altoque silentio tanquam verecun- 
dia linguam przpediente, corripiebatur. 

Jam autem hinc ad beatam coelestemque illam 
emigraturus vitam, gravi quodam interdicto illud 
ipsum vetans, dicebat : Nulla Ephrzem cecineritis 
carmina, nullamque laudationem adbibueritis, ne 
me cum pretioso sepeliveritis vestimento, neve pfi- 
vatlim corpori meo constitueritis tumulum : mihi 
enim cum Deo convenit, ut inter peregrinos coin- 
morer. Advena quippe sum ego, et peregrinus, sicut 
omnes patres mei '*. Sicut ergo aliarum virtutum, 
ita hujus etiam eximia atque przclara habes indi- 
cia. Eorum enim quz ad eleemosynam, et commi- 
serationis affectum pertinent, hunc non effectorem 
duntaxat, sed et doctorem exstitisse, veritatis prz- 
scriptio, lexque ipsa confirmat. Nam cum ex per- 
fecta, quam amplexus fuerat, paupertate, reliquum 
nihil haberet, quod egenis impertiretur ; frequenti- 
lus. tamen cobortationibus alios ad misericordiae 


!* Psal. xxi vin, 15. 


859 


S. GREGORII NYSSENI 


840 


opera commovendo, eleemosynas erogabal. Erat A yov, καὶ τοῖς µετρἰοις τὰ δέοντα χορηγῶν ($0 ἀγ- 


quippe ipsius oratio, licet vultus non conspicere- 
tur, tanquam divinitus fabrefacta quadam clavis, 
divitum thesauros recludens, et indigentibus ne- 
cessaria suppeditans , aspeetusque ejus angelicus 
sSufliciens erat, qui per se absque ulla oratione iu- 
tuentes etiam agrestes et inhumanos ad eonimises. 


γελοειδὲς θεωρία Ίρχει χαὶ µόνη βλεποµένη πρὸς 
συµπάθειαν xal οἰχτιρμοὺς, καὶ τοὺς ἄγαν ἀμειλί- 
χτους χινῆσαι, ἁπλότητι, xa ἐπιειχείᾳ, xal πολλῆ 
χεχραµένῃ χαλοχἀγαθίᾳ. Καὶ τίς οὕτως ἣν ἀναιδείᾳ 
προ[σ]κείμενος, ὃς προσθλέψας αὐτὸν, οὐχ Ἱρυθρία, 
xal πως αὐτὸς ἑαυτοῦ χοσμιώτερος ἐγεγόνει ; 


ralionem permoveret, tanta in eo conspiciebatur tum simplicitas, tum mansuetudo, tum probitas. 
Nullusque adeo reperieba:ur impudens, qui non ipsum inspiciens, rubore quodam perfunderetur 
atque verecundia, ac seipso melior non redderetur atque modestior. 


Et quamvis ita multa in hoc viro perfecta exsti- 
terint, ne quis ob id existimet absolutam ei rerum 
ecclesiasticarum defuisse cognitionem. Quid enim 
olii suppeteret ipsi, diceret talis aliquis, ut ad tot 
virtutum studia divideretur ? Sane quidem non le- 
viter rerum divinarum cognitione erat imbutus. 
Neque enim eatenus duntaxat illam attigit, ut di- 
cendo alios erudire posset ; sed tam pietatis atque 
religionis instituta, quam ea, qua illis repugnant, 
omnino assecutus est : illa quidem ad instruendum 
populum, hac ad coarguendos haereticos. Bono 
quippe zelo in illas pietatis inimnicas bestias fere- 
batur. Siquidem sermone quodam, qui fama etiam 
potiusquam scriptis ad nos devenit, unde ipsum 
veritatis studiosissimum exstitisse, facile intelligi 
poterat ; Apollinorium levem, imo dementem atque 
insanum nuncupabat, qui res novas moliens, multa 
impia, Scriptureque sacre adversantia duobus 
comprehensa libris, e suo eructans ventre, admo- 


dum insulse ac temere proloqueretur. Illos vero ρ 


libros, cuidam quam in deliciis habuisse ferebatur, 
femine asservandos commiserat. Que cum magno 
innotuissent Ephrzaw, ipse ejusdem se opinionis 
esse confingens, feminam, qu:e libros istos profa- 
nos custodicbat, adiit ; et de se, quis sit, et quam 
fausta et ex eremo afferat, patefecit, nonnullaque 
forte id genus alia adjiciens. Tandem rogat, ut prz- 
ceptoris sibi scripta public utilitatis causa exhi- 
beat, ut nobis scilicet, quos tunc hereticos voca- 
bat, repuguare commodius posset. Quibus capta 
verbis femina, eumque cx illis unum, qui Apolli- 
naiii sustinerent partes, reputans libros przbuit, 
ecs tamen sibi celeriter restitui deprecans. Caete- 
rum magnus hicJacob, dementem supplantans Esau, 
ac flagitiosa illa primogenita rapiens, prudenter 
oppressit; nam piscis glutino omnes illinens, ita 
folium folio connexuit, ut cum pars una ab altera 
ob firmam cenjunctionem plane sejungi nequiret, 
in unam quasi tabulam singuli libri apparerent re- 
dacti. Sicque eos mulieri, a qua commodato acce- 
perat, reddidit : que quidem artificii ejusmodi, uti 
mulier, ignara, cum formam eorumdem exteriorem 
tius iuspicere neglexit. 

Dies vero haud ita multi elapsi erant, cum ortho- 
doxis quibusdam defert sanctus senex, ut Apolli- 
narium accirent, et cum eo sermones conferrent. 
In judicium itaque vocatus, impiis illis libris fre- 


'* Gen. xxv, 25: xxvii, 15qq. 


Τάχα τοίνυν τοσοῦτόν τις πλῆθος ἀχούσας χατορ- 
θωµάτων, δόξει ὡς οὐκ ἐν βάθει τῶν ἐχχκλησιαστιχῶν 
ἐχώρησε δογμάτων ὁ Octo; οὗτος &vfjp. Ἠοίαν vàp 
εἶχε σχολὴν, φαίην ἂν, ὁ τοιοῦτος, τοσαύταις µερι- 
ζόμενος ἀρεταῖς; Ti δὲ οὐχ ἐπεπόλαζε τῶν θείων 
δογμάτων dj γνῶσις. Οὐ γὰρ ὅσον εἰπεῖν xai παραι- 
νέσαι τοῖς ἄλλοις, ταύτην µετῄει ’ ἁλλ' ἄμφω χαλῶς 
ἐπαιδεύθη, τά τε δόγματα τῆς Ἐκκλησίας αὐτὰ, τά τε 
τούτοις ἀντιλέχειν ἐπιχειροῦντα' τὰ μὲν, ὅσον ἔπιτη- 
δεύσει µαθών' τὰ δὲ πρὸς ἔλεγχον τῶν αἱρετιχῶν. 
Ζῆλος γὰρ αὐτὸν χατὰ τῶν τῆς Ἐχχλησίας Exivet θη- 
ρῶν'' ὅθεν xa εἰς ἡμᾶς ἔφθασέ τε τις ἄγραφος λόγος, 
τὸν πρὸς τῇ ἀληθείᾳ τούτου ζῆλον ἡμῖν ἀποδειχνὺς, 
ἔχων οὕτως, ὡς ὁ χουφόνους, μᾶλλον ἄνους xat ἅλο- 
γος Απολινάριος, πολλά καινοτοµήσας xai ἀπὸ xot- 
λίας ἐρευξάμενος, ἄδιχον τῆς εὐσεθείας Γραφὴν ἔσχε- 
δίασεν, ἐν δυσὶ βιθλίοις ταύτην συντάξας. "Evsysl- 
piae δὲ ταύτας πρὸς φυλαχὴν xal τινι, τῇ τὰς Exslvou 
ἡδονὰς, ὡς ἐφημίσθη, θεραπενυούσῃ. Ὡς δὲ τῷ Με- 
άλῳ τὰ τῆς συγγραφῆς ἑγνωρίσθη, τῆς ἐχείνου δόξης 
σχΏμα πλασάμενος ὁ σοφὸς, προσέρχεται τῇ γυναιχὶ 
τῇ τὰς βίθλους φυλαττού5ῃ τὰς βεθῄήλους, άναγνωρι- 
ζόμενος, xal εὐλογίας αὐτῇ ὡς ἀπὸ τῆς ἑρήμου xo- 
µίζων, τάχα δὲ καὶ ἕτερά τινα τεχνατόµενος. Ὕστε- 
pov οὖν ἱχετεύει δοθῆναι αὐτῷ χάριν ὠφελείας, ὡς 
ἔλεχε, τὰ τοῦ διδασκάλου συγγράµµατα, ὡς ἂν τοῖς 
αἱρξτιχοῖς, ἡμᾶς οὕτω δῆθεν ἀποχαλῶν, ἀντιφέρεσθαι 
εὐπετῶς ἔχοι. 'H δὲ τὸν νοῦν οὐχ ἐμφω[τισ]θεῖσα, xaY 
τῶν τῆς ᾽Απολιναρίου συμμορίας χαὶ τοῦτον εἶναι φε- 
ναχισθεῖσα, τὰς βίθλους παρέσχετο, ταχινὴν ἀξιώσασα 
τὴν τούτων γενέσθαι ἀποστροφήν. Ὁ δὲ µέγας οὗτος 
Ἰαχὼθ, τὸν βέδηλον πτερνίσας Ἡσαῦ, xal τὰ πονηρὰ 
πρωτότοχκα τῶν τούτου νοημάτων λαδθὼν, σοφῶς 
ὑπεξῆλθε * φύλλον γὰρ φύλλῳ προσπτύξας, ἰχθύος τε 


D κόλλῃ τὸ rdv χαταχρίσας, ὡς Ev πυχτίον «b πᾶν τῆς 


Ρίθλου κατειργάσατο, θάτερον µέρος θατέρου διασπα- 
σθΏναι ὑπὸ τοῦ σφοδροῦ συνδέσμου μὴ συγχωρούµενον. 
Οὕτως ταῖς δυσὶ τεχνασάµενος βίθλοις, τῇ χρησάσῃ 
πάλιν ἀνταπέδωχεν f, ofa Ὑυνὴ, xal τῶν σοφῶν 
ἄπειρος νοημάτων, τὴν πρόσοψιν τούτων σώαν θεα: 
σαµένη, περὶ τοῦ βάθους οὐκ Ἠχριθολόγησεν. 
8alvam cerneret, quid intrinsecus esset, diligen- 


Ἡμερῶν δὲ οὗ πάνυ συχνῶν διελθουσῶν, τιαὶ τῶν 
ὀρθοδόξων ὑποτίθησιν ὁ θεῖος πρεσθύτης , τὸν ἀσεδῆ 
Χαλέσαι ᾽Απολινάριον διαλεξόµενον. Ὁ δὲ τὴν πρὀσ- 
χλησιν δεξάµενος, xai ταῖς ἀθέοις αὐτοῦ βίδλοις 


ec 


ΡΕ VITA S. PATRIS ΕΡΗΠ ΤΝ SYRT. 


842 


θαῤῥῶ», εἰς τὴν χυρἰαν ἀπήντησε , xa 5:aXéveo0ac 4 tus, ad. statum diem venit, ac. dicere quidem pro 


μὲν αὐτὸς ὡς vfpa τρυχωθεὶς, ἀπηνήνατο ᾿ τὰς ol- 
χείας βίθλους προχομισθῆναε, xal δι αὑτῶν ἆπο- 
κοίνασθχι xal ἀντιλέγειν ἡξίου. Ὡς οὖν οἱ τούτου 
συμμύσται τὰς βίθλους ἐχόμισαν, µεγάλως £z αὖ- 
val; βρενθυόµενοι - λαθὼν ἐχεῖνος ὁ πεπαλαιωµένος 
χαχῶν ἡμερῶν τῆς ἁδικίας χριτῆς, τὴν μίαν βίθλων 
ἀναπτύξαι ἐπεχείρει. Ὡς δὲ οὐκ ἑνεδίδου τῇ κόλλῃ 
πιεσθεῖσα, περὶ τὸ μέσον ταύτης τὴν ὁρμὴν ἐποιεῖτο ’ 
ἡ δὲ ὁμοίως ἣν ἀνεπτυγμένη. Ὡς γοῦν τῆς πρώτης 
ἠστόχησεν, ἐπὶ τὴν δευτέραν λοιπὸν ἐχώρησε, xax 6h 
xai αὐτὴν ὅλην ἁδιαίρετον xal πάντως ἀνύπεικτον 
κατιδὼν, τῇ μὲν αἰσχύνῃ τὸ πρόσωπον Ἠλλοιώθη ' «τῇ 
ἁπαρίᾳ δὲ, τὴν ψυχὴν ἐξεπλάγη, xal τοῦ συνεδρίον 


χωρισθεὶς ὁ παραπλὴξ ἀθυμίᾳ xa νόσῳ, xai νέλος. 


θανάτῳ προσήγτισε, τὴν ὕδριν οὐχ ἑνεγχών. 


se, quod gravi jam premeretur senio, renuit ; po- 
stulavitque ideo sibi proferri libros, ut ex illis re- 
spondere posset, atque contradicere. Cum ergo 
istius delatoris socii frementes in medium libros 
produxissent, inveteratus ille dierum malorum in- 
justitiz judex, unum ex iis in manus suniens, ape- 
rire atquc explicare nitebatur. Sed quod glutino 
uuctus non cederet, ad partem ejus mediam ape- 
riendam est aggressus; eamque ipsam eodem con- 
glutinatam modo invenit. Quare sua illa ex priore 
libro frustratus spe, ad alterum se contulit, quein 


: quidem totum ita firmiter connexum cernens, ut 
.: prorsus explicari nequiret , tanto rubore atque pu- 


dore suffusus est, animoque usque adeo perturba- 


B tus, ut ex eo consessu abiens, quasi mentis atque 


consilii inops, et exanimatus, in morbum prolapsus sit, illamque ignominizx notam ita vgre ac moleste 
tulit, ut parum admodum abfuerit, quin tum mortem obiret. 


Τοιοῦτος Ἡν xal πρὸς τὸν τῆς εὐσεθείας ζήλον ὁ 
μέγας macho ἡμῶν xai διδάσκαλος Εφραϊμ * tv 
ἆλλοις μὲν τὸ πρᾶον καὶ ἐπιεικὲς ἐνδειχνύμενος, ὅτε 
μὴ χρεία πολέμου * ἓν ἄλλοις δὲ τὸ στύφον vat aó- 
στηρὸν, ὅτε μάλιστα περὶ τὴν πίστιν ὁ κίνδυνος, 
πάντα σοφως µετερχόμενος, xai ὡς ὁ χαιρὸς ἑδεῖτο. 
Καὶ γὰρ χαὶ τοῦτο τῶν πολλῶν αὐτοῦ νηστειῶν χαὶ 
δακρύων, xai ἀχαταπαύστων οὐκ ἔλαττον προσευχῶν' 
6 χατὰ θεὸὺν λέγω (noc, μᾶλλον δὲ, xa ὑπὲρ 
ixsiva * ὅσον αὐτὰ μὲν εἰς µόνον τὸν δράσαντα περι- 


ορίζει τὴν ὄνησιν » ἑἐχεῖνο δὲ πρὸς xowhv διαδαίνει C 


ὠφέλειαν. 'Ezteibh τὸν χαλὸν θηρευτὴν ὁ ἀληθὴῆς λό- 
qos πρὸς τὰ µάχιµα ᾿οχιμάζει θηρία, καὶ τὸν ἀγαθὸν 
κυθερνήτην πρὸς ἀντιπνέοντας τῷ πλοίῳ ἀνέμους, 
xa τὸν σοφὸν ἰατρὸν πρὸς tx δυσίατα πάθη, xal τὸν 
γενναῖον στρατιώτην πρὸς ἀντιχειμένην βαρεῖαν πα- 
βάταξιν, xal τὸν σπουδαῖον xat ζηλωτὴν εὑσεθείας, 
bv ἀχμὴ κινδύνων xai δυσχολίας, ὅπως ἑαυτόν τε xal 
τοὺς ἄλλους ἑχσπάσῃ ix τῆς ἐπιθουλῆς. Ox. ἔστιν 
οὖν εἶδος εὑρεῖν ἀρετῶν παρά τισι πάλαι φιλοπονηθὲν, 
τὸ μὴ xal ἐν τούτῳ χατορθωθέν. Εἰχάσαι δὲ τὴν αὖ- 
τοῦ duyhw ἔστι πηχὴν παντοίοις βρύουσαν νάµασιν, 
ὠφελείᾳ xai γλυχύτητι καὶ τέρφει καθωραϊσμένοις * 
ἢ λειμᾶνα κυπρίζοντα ποιχίλοις ἀρωματίξζουσαν &v- 
θεσιν * ἡ οὑὗρανὸν ἐπίγειον διαφόροι; λαμπτῆρσι πε- 
ποικιλµένον, fj παράδεισον' olov ἀχούεις τὸν τῆς 
wp ἀπείροις ἐγκάρποις ἀγλαϊζόμενον δένΥδροις * 
πλην μὴ βατὸν ὄφει πονηροτάτω, vai τῃΏς ἑξορίας 
προξένῳ' fj εἰ ἄλλο τι τῶν xaXov xal τερπνῶν πολ- 
λοῖς xaX διαφόροις ἀγαθοῖς ἡ φύσις τετίµηχε * τοιαύ- 
την εἶναι λαγίζου τὴν τοῦ µεγάλο» Ἐφραῖμ µαχα- 
ρίαν φυχῆν, πολλαῖς ἀρετῶν ἰδέαις πάντοΏεν χυχλου- 
µένην. Μελέτην γὰρ ὁ θαυμάσιος διὰ βίου παντὸς 
0£fisvo;, τὴν ὁλικὴν κτήσασθαι ἀρετὴν, τὰ πάντα 
ἑσπούδασε µήνος περιλαθεῖν προτερήματα. 


Talis autem pietatis zelo exstitit maghus noster 
pater et. doctor S. Ephrzm, nam alias mansuetum 
se praebens ae mitem, cum nulla deccrtandi neces- 
sitas urgeret : alias acerbum ac gravem, cum fidei 
periculum immineret, cuncta prudenter pro tem- 
poris ratione moderabatur. Et ex hoc quidem erga 
Deum zelo, non minus quam ob multa jejunia, ac 
lacrymas, continvuasque preces commendandus est : 
atque haud scio, an propterea etiam magis, quod 
ista in eo uno concluderentur, ille ad utilitatein 
quoque communem pertinebat. Quemadmodum 
enim verum insignis alicujus venatoris specimen 
exhibetur, cum bellicosas insequitur feras, bonique 
gubernatoris virtus se prodit in tempestate adversa, 
medici prudentis in gravioribus morbis, militis 
strenui in ipso pugna discrimine : ita quoque pic- 
tatis ac religionis studiosum virum, magna ac dilli- 
cilia pericula ostendunt, cun et se, et alios ex in- 
sidiis periculisque eximit. Nullum sane virtutis 
genus a veteribus excultum cst, in quo hic etiam 
non excelluerit. Quare et animum ipsius, utilitate, 
dulcedine, jucunditate scaturientem, fonti quacun- 
que aquarum abundantia flueuti similem dicere pos- 
sumus, vel prato diversis fragrantibus floribus 
resplendenti, vel calo variis stellarum luminibus 
distincto, vel paradiso, quein in Edem fuisse audis, 
innumerabili fructiferarum arborum copia deco- 
rato (ita tamen ut serpenti maligno, communis. 
que exsilii auctori, nu!lus omnino in. eum aditus 
detur) : aut si quid aliud venustum, amcnumque 
multis variisque bonis colionestavit natura; talem 
quoque beatum illum magni Ephrzem animum, plu- 
rimis undique virtutum generibus exornatum puta. 
Nam semper vir ille admiratione dignus, in eam 
incubuit curam, ut perfectum absolutumque cu- 


jusvis generis virtutum chorum possideret, ac quibus reliqui singulis antecelluerunt, ea cuncta solus 


ipse asscqueretur. 

Τοῦ γὰρ ἐν διχαίοις πρώτου "Αθελ τὴν θεόλεχτον 
ὡς ἱερεὺς ἐχμιμησάμενος προσφορὰν, οὐκ ἐκ ποι- 
µνίων θύματα, οὐδὲ στέαρ Κυρίῳ προαήνεγχεν, ἀλλὰ 
θυσίαν ἀναίμακτον, τὴν λογιχὴν λατρείαν. βίου χαθα- 

PATROL. GR, XLVI. 


Siquidem ut sacerdos, eum qui intcr justos pri- 
mus recensetur, Abel imitatus, non ex ovium gre- 
gibus, neque ex adipe sacrilicia Domino obtulit, 
verum absque sanguine, rationabile obsequium wt». 

pa 


845 


S. ΟΠΕΟΟΠΙ NYSSENI 


814 


puritate sacrificavit, ea duntavat re Abel dissimi- A ρότητι ὀλοκαυτονμένην, τοσοῦτον Exelvo ἁμιλληθεὶς, 


lis, quod a nefario homicida ut ille peremptus non 
fuerit, sed inimici daemonis evitans laqueos, supe- 
ratis insidiis, ad vitam omni (ine carentem, sicut 
ille, pervenerit, Enoch porro spem sic zmulatus 
est, ut non solum domini Dei sui nomen invocave- 
rit, verum et alios, ut idem i!lud implorarent, edo- 
cuerit. Enoch autem ut similis redderetur, operain 
dedit, non quidem admirandam ejus e terra in pa- 
radisum translationem atque secessum, sed ex ma- 
teri perturbatione in spiritum transitione, zeinu- 
Jando. Noe etiam similis exsistit, non quidem mo- 
dicam in arca lignea generis conservationem, at 
$uam potius animi incolumitatem procurans, ut 
vitae procellas tutius subterfugiens, nullum virtutis 


ὅσον μῆ ὑπὸ τοῦ πονηροῦ φονέως &vatpsÜrvat, ἀλ)ὰ 
διαδράντα τὰς παγίδας τοῦ μισανθρώπου δαἰέµονος Ex- 
φυγεῖν, καὶ πρὸς ἀτελεύτητον, ὡς ἐχεῖνος, μετα στῆναι 
ζωῖν, τῆς ἐπιθουλής φανέντα ἀνώτερον. Too δὲ 
Ἐνὼγ τὴν ἑλπίδα ζτλώσας, οὐχ ἐπιχέκλττα: µόνον 
τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ x&Y τοῖς ἄλλοις συν- 
επιχαλεῖσθα, ἐδίδαξεν. Ἐνὼχ, οὐ τὴν ξένην ἐκ γῆς 
πρὺς τὸν παράδεισον µετάθεσιν ἐπετίήδευσεν, ἀλλὰ 
την ἐξ ὑλιχης προσπαθείας ἐπὶ τὸ πνεῦμα µετάθασιν. 
Νῶε, οὐ την ἐν ξυλίνῃ λάρναχι μιχρὰν τοῦ Υένου; 
διάσωσιν , ἀλλὰ τοῦ την ἑαντοῦ φυχὲῖν πανταχόθε» 
ἀσφαλίσασθαι, ὥστε παρξλθεῖν ἀθλαθῶς τὸ τοῦ βίου 
κλυδώνιον, xal τὰ τῆς ἀρετῆς μὴ ζηµιωθτναι &vo- 
γιµα. Too ᾽Αθραὰμ £y πολλοῖς μὲν xaX ἄλλοις Υέγονε 


naufragium pateretur. In plurimis quoque, Abralie D μιμητῆς, τῇ πίστει χαὶ πραότητι, xai τῇ εἰς θεὺν 


οιημ]αίος fuit; atque ut fidem, mansuctudineim, et 
amorem in Deum taceam, in eo potissimum, quod 
quemadmodum propriam terram atque cognationem 
ille, ita quoque hic noster Ephrem mundum effu- 
fit, et ia suo corpore unigeniti sacrilicium expres- 
sit, Deo seipsum consecrans, et membra quas super 
terram sunt, mortificans.Isaac vero imitator exst.tit, 
propter mortem quam prompto tranquilloque sub- 
ire paratus erat animo, non tamen inferente pa- 
tre. Quin et quotidie, instar Apostoli, corpore qui- 
dem fructum, quod attinet ad. propositum, perci- 
piebat, spiritu autem Deo, ob castum corporis velut 
in ariete sacrificium, vivebat. Jacob porro zmula- 
tor fuit, supplantando ipsum Esau, hoc est, hxre- 
sum parentem, ac primogenita, id est, recta Ec- 
clesie decreta, accipiendo. In co praterea, quod 
non acalam a terra ad coelum usque pertingentem, 
sed ob longam ignis columnam pulchriorem myste- 
rii profunditatem indicantem conspexerit, quodque 
hic discipulis, quemadmodum ille filiis, ex hac emi- 
graturus vila, benedictiones impartitus sit, quas 
qui pronus excipiebat, magni illius Jacob esse ar- 
bitrabatur. Verum ipsius Joseph similitudinem, vel 


ἀγάπῃ. μάλιστα δὲ τῇ τοῦ χόσµου φυγῇ, ὣς ττς ol» 
χείας γῆς χαὶ τῆς συγγενείας ἐχεῖνος Ἱμκείδετο cí- 
λον, καὶ τὴν τοῦ Movoz;svoo; θυσίαν εἰς τὸν τοῦ σώ. 
µατος ἐχκείνου προαιρξετιχΏν διὰ Θεὸν ἑἐχλαθέσθαι 
προσφορὰν, νεχρώσαντ: τὰ µέλη τὰ ἐπὶ της Yrs. Toà 
Ἰσαὰκ, £v τῷ ἑχουσίῳ καὶ ἀταράχῳ θανάτῳ, πιὶν 
οὐχ ὑπὸ πατρὸς ἐχεῖνος. Οὗτος γὰρ ἱερουργῶν Éav- 
τὸν ἑκάστοθι ἆ ποστολιχῶς, σώµατι μὲν ὡλοκαρποῦτο, 
ὅσον εἰς πρόθσσιν, πνεύματι δὲ ἔνη, χαὶ Gf; τῷ Oso 
διὰ τὴν ὡς ἐν xot τοῦ σύµατος ἁγνὶν προσφοράἀν. 
Toy Ἰακὼθ, ἐν τῷ πτερνίσα: τὸν βέθηλον Ἡσαῦ, 
fo: τὸν τῶν αἱρέσεων γεννήτορα, xai λαθεῖν -ὰ 
πρωτότοχα, τὰ ὀρθὰ τῆς Ἐκχλησίας δόγµατα, xal ἓν 
τῷ κατιδεῖν οὐ χλίµαχα μὲν ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸν 
ἁσττριγμέντν, στύλον δὲ πυρὸς οὑρανομίκη, γλαφυ- 
Ρρώτερόν πως μυστηρίου βάθος ἐμφαίνοντα. "Ext χε 
μὴν καὶ ἐν τῷ τοῖς μαθηταῖς ὡς τοῖς υἱέσιν ἐχεῖνος 
ἓν τῷ μέλλοντι ἀπαίρειν τοῦ σώματος, διανεῖµαι τὰς 
εὐλογίας * αἷς τις φιλοπόνως ἐγχύψας, αὐτοῦ ἐχείνου 
τοῦ μεγάλου Ἰακὼδ ταύτας εἶναι οἰηθήσεται. ToU 
Ἰωσὴφ, μάλιστα μὲν ἓν τῇ τοῦ σώματος ἀγνείᾳ xal 
καθαρότητι ' πολὺ δὲ πλέηων bv τῇ τοῦ λόνου µετα- 
δόσει, ὡς ἐχεῖνος τοῦ σίτον. 


maxime expressit vitz» integritate et corporis castitate: mulio autem magis per 2oc, quod sicut i!le 


triticum, ita hic verbum salutis communicavit. 

In non paucis quoque Moysi simillimum sese 
praebuit: nam οἱ ipse Pharaonem diabolum fugit , 
et commoratus est in solitudine, Deumque vidit, 

. quatenus contemplatione videri potest ; resque ad- 
mirandas peregit , ac doctrina se ducein atque ma- 
gistrum populo exhibuit, /Egyptiosque decepit , 
eorum divitias surripiens, harveticorum scilicet 
libros , de quibus ipse triumphavit, Salsum quoque 
ac potui minime conveniens infidelitatis mare di- 
visit, populumque fidelem in magno numero traje- 
cit. Pharaonis vero exercitum, impiam nimirum 
calumniatorum progeniem, prostravit atque op- 
pressit, Et. Ainalec. (si quem lizreticorum co no- 
Ihine appellare velis) in fugam vertit, ac profli- 
gavit. Legem hene Christianeque vivendi a Deo 
aecepit , et nobis universis eam tradidit. Taberna- 
culi exemplar in monte contemplatus est: non 
Moysis, sed borrendi illius judicii futuri. Sacer- 


Tov-Mto3étu; f| ἐν πᾶσιν f| £v πλείστοις παρόμοιος’ 
ἔφυγε γὰρ xal οὗτος τὸν γοητὸν Φαραὼ, xa ἓν ἐρήμῳ 
πύλίσθη , καὶ θεὸν εἶδεν, ὅσον ἐφιχτὸν θεωρίᾳ , xai 


D θαύματα elpyácato, χαὶ λαοῦ καθηγἑσατο χρηµατί- 


σας διδάσχαλος * καὶ τοὺς Αἰγυπτίους χατετοφίσατο, 
τὸν πλοῦτον ἐχείνων ἁρπάσας, τὰς τῶν αἱρετιχῶν 
βίθλους αἰχμαλωτίσας καὶ θριαμθεύσας, καὶ «ty θά’ 
λασσαν διέῤῥηξε, την ἁλμυρὰν καὶ ἅποτον ἀπιστία», 
xai τὸν λαὸν διεθίδασε , τὸ ὀρθόδοξων σύσττµα. Kd! 
τοὺς Φαραωνίτας ἑπόντισε, τὰ τῶν αἱρετιχῶν ἅθες 
γεννήµατα. Καὶ τὸν "ApaAtx ἑτροπώσατο (εἴ τινα 
τῶν αἱρετιχῶν τούτῳ βούλει καλέσαι τῷ ὀνόματι): τὸν 
νόµον ἓχ θεοῦ τῆς ὀρθοδοξίας ἔλαθε, xa ἡμῖν rào 
µετέδωχε. Τῆς σκηνΏης ἐν τῷ ὄρει «by τύπον ἐθεί- 
gato, οὗ τῆς ἐπὶ Μωσέως, ἀλλὰ τῆς µελλούσης φρι- 

τῆς χρἰσεώς τε xai χαταστάσεως. Τοὺς ἱερέας ἔτε- 
Ἰείωσε, τὰ περὶ ἱερωσύνης νομοθετῶν. Ὕδωρ ἐκ zi- 
τρας ἐπήγασε, τὰς λιθώδεις καρδίας στάζειν δάχρυα 


845 


DE VITA S. PATRIS EPHR;EM ΡΥΠΙ. 


e4d 


παρασχευάσας, "Άρτον ἑψώμισεν ὡς ἐχεῖνος οὖρά- A dotes constiluit , ac de sacrificio leges przceptaque 


4 - , Y 
vtov, τοὺς τὶς ἀγάπης λόγους πᾶσι προθεὶς, ὅ: ον 


μάλιστα στηρἰ»εται πᾶσα Ψυχὴ. xaX τῷ θείῳ καὶ 
μυστιχῷ προσέρχεται ἄρτῳ θαῤῥουσα, τῷ ἐκ τῶν 
χ΄λπιων τοῦ Πατρὸς εἰς σωττρίαν ἡμῶν παραγενο- 
µένῳ. Ὀρτνυγομήτραν ἔδωχεν, χάτωῦεν ἡμῖν τοῖς 
πιστοῖς τῇ περὶ θεοῦ μνήμη οὐρανοπορεῖν ἐχδιδά- 
σχων, καὶ τὰ ἐχεῖ φαντάζεσθα, χάλλη. Καὶ ἁπλῶς 
ci; ἂν βούλῃ θεωρίας λόγοις τὰ τοῦ Πατρὸς τοῖς πα- 


Aatot; ἐξισοῦν σεμνολογήµατα, οὐδ' ὅλως εὑρήσεις 


χαθυστεροῦντα. 
templeutur. Et hoc quidem modo atque ralione, 
rum actioribus conferre lubuerit, illis nullatenus 
Ἑπεὶ xai Ἰησοὺς ὁ ἵΝα.Ίτης Ἰορδάνην ἔσχισε, 
τὰς ἀποχεχλειγμένας εἰς µετάδοσιν τῶν πλουσίων 
χείρας, πρὸς εὐποιίαν διάρας, καὶ τῷ λαῷ τὴν vv, 
οὗ 5T; χάτω ἐπαγγξλίας , ἀλλά τῆς οὐρανίου βασι- 
λείας ἐχληροδότησεν. Ὡς ΣαμουἉλ ix βρέφους ἆἀν- 
ετέθτ τῷ θεῷ, xat φωνῆς θείας fixoucsv. Ὡς ὁ μέγας 
Ἠλίας, τοὺς τῆς αἰσχύνης παρεδειγµάτισεν ἱερεῖς , 
xai πῦρ νοητὺν ἐπὶ τῇ λογιχῇῆ θυσία, οὐ µίαν, ἀλλὰ 
σολλάχις xazfvave* χαὶ πυρἰνῳ τῶν ἀρετῶν ἄρματι, 
ojx αἱθέριος, ἁλλ᾽ οὑράνιος ἁρματηλάτης àviyOm. 
Ὡς Ἐλισσαῖος , διπλτν τοῦ Πνεύματος τὶν χάριν 
πετλούτηχε * χαὶ ὡς οἱ πρηφῆται θεοφανείας πολλά- 
κ.ς ΠἹτίωτα:. Τολμᾶ τοῦτον ὁ λόγος xal πρὸς τὸν iv 
γεννττοῖς Υυναιχῶν ἀνώτερον παραθεῖναι, τὸν µεσί- 
την τοῦ νόµου καὶ τῆς χάριτος. Ὡς πρόδρομος iv 
kopf uto πὺλίσθη * xax dr, ua θΕυῦ γέγονε καὶ πρὸς τοῦ- 
τοῦ, xaX µξτανοίας χµρυς ἔχρημάτισε, xat τὰς ἆμαρ- 
τίας ἐξομολογεῖσθαι τοὺς προσερχοµένους ἑἐδίδαςτν. 
Ὡς Παῦλος τὸ τῆς ἐχλογῆς σχεῦος, παντοίους ü 
έμεινε πειρασμοὺς, xax τὰ τῆς µξτανοίας καταθαλεῖν 
σπέρματα, ὡς ἐκεῖνος τῆς πίστεως, οὗ χατενάρχησε. 
Καὶ τί δεῖ τοῖς χατὰ µέρος τοῦτον παραθάλλειν, ἔτι 
πῶν τούτου χατορθωµάτων πᾶσαν πληρούντων τὴν 
οἰχουμένην; Φαινομένων δὲ τῶν ἔργων, περ'ττόν 
ἐστι µαχρολογία ᾿ τό τε τοῦ λόγον μῆχας εἰς ἁδοσίαν 
τῶν ἀρετῶν περιτρἐπἔται, ὡς οὐχ ἱκανῶν οὐσῶν ἑαν- 
τὰς ἀρχούντως δ:᾽ ἔργων μηνύσαι, ἀλλὰ τῆς Ex τῶν 
λόγων ἐπιχουρίας δεοµένων. Καλὸν δὲ οἷόν τι τερ- 
απνότατον Έδυσμα, προσθεῖναι τῷ λόγῳ xal τὸ περὶ τὴν 
ἐχείνου τελευτῖην ἀδόμενον τερατούργημα. 


tradidit. Aquam ο petra eduxit, dum corda lapi- 
dea ad lacrymas fundendas commovit. Pane cole. 
sti, sicut ille, abunde populum pavit, charitatis 
robis sermones proponens , quibus maxime corro- 
borantur animi, et ad sumendum cum fiducia di- 
vinum ac sacrum huuc Panem, qui pro nostra 
salute huc e sinu Patris venit, accenduntur. Co- 
Lurnices quoque tidelibus , ut ille, exhibuit, osten- 
dens quonam pacto per Dei recordationem in ca- 
lum sese tollant, ac qux ibi sunt pulchra, con- 
qua Pater hic graviter ac strenue gissit, prisco- 


inleriorem comperies. 


C 


dpse namque, ut Jesus Nave, Jordanem quoque 
divisit, cum clausas divitum manus benignitate 
aperuiL, ac populo terram, non quidem abjectz 
hujus promissionis, verum celestis regni distribuit. 
A sua infantia , ut Samuel, consecratus est Deo, 
divinamque vocem , ut ille, audivit. Sicut. Elias, 
sacerdotes turpitudinis coarguit, ignemque divi- 
nnm orationis sacrificio, non semel, sed saepius 
deduxit , igncoque virtutum curru, non ia :ztlio- 
ra, sed in ipsum cadum sublatus est. Sicut. E[li- 
secus, duplicem spiritus gratiam consecutus cst, 
Sicut propliet:e, divinz visionis munere ac gratia 
donatus est. Quin et ipsa me movet ratio, ut eum- 
deni hanc vel cum illo, quo inter natos mulierum. 
nullus perhibetur exstitisse major, comparare au- 
deam : cum illo, inquam, qui inter legem et gra- 
tiam fuit medius. Siquidem hic , ut przecursor ille, 
eremum coluit, et ad eum quoque factum est ver- 
bum Dei, ac praconem agens ponitentie docuit 
confiteri peccata accedentes ad se. Sicut Paulus 
autem vas electionis, varias tribulationes atque 
tentationes pertulit , peenitentieeque semina, ut ille 
fidei, sedulo sparsit. Sed quid necesse est, hunc 
cum sanctis sigillatim conferre , cum ejus rccte fa- 
ctis tolus terrarum orbis sit plenus ? Prolixior au- 
tem oratio supervacanea sil , cum ipsa satis appa- 
reant opera, ipsaque verborum multitudo fidem in- 
firmare videatur, quasi non satis ex ipsis rebus 
declarentur virtutes, sed sermonis adhuc auiilio 
indigeant. Quapropter oper:e pretium fuerit, tan- 


quam suavissimum quoddam condimentum buic orationi adjungere, percelebrem nimirum, prodi- 


gioque similem ipsius ex hac mortali vita exitum. 


Μέλλων Υὰρ ὁ θεοφόρος οὗτος ἀνὴρ ἀπαίρειν πρὸς D 


τὰ οὑράνια, τοῖς παροῦσι παρηγγνᾶτο, ὡς οὐχ ἐξλν 
αὐτοῖς ἐσθῆτι πολυτελεῖ τὸ τούτου σῶμα ἑνταφ,άσαι. 
Ki δὲ καί τις φιλοπάτωρ ὢν τοιοῦτόν τι προνενόηχεν, 
4 παρητοίµασε, μηδαμῶς εἰς ἔργον τὴν ῥουλὴν &va- 
χαῖν, ἀλλ) αὐτὸ ἐχεῖνο τὸ ὁρισθὲν εἰς τὴν ἐχείνου τα- 
eh» δοθῆναι πτωχοῖς. Εἰς γοῦν τῶν παρξστώτων, xal 
οὗτος τῶν ἐπιφανῶν, ἑἐσθῆτα Πολυτελή πρρευτρεπί- 
σας, xàxelvm συνθάπτειν τὸ τοῦ θείου πρεσθύτου σῷ- 
pa προθουλευθεὶς, ἀχούσας τῆς ἐπιτιμίας, ἕλγτσξ, 
xai δοῦναι πτωχοῖς τὸ προετοιμασθὲν ἱμάτιον ὕπερ- 
έθετο, ἄξιον τίµηµα δοῦναι μᾶλλον τοῖς δεὀµένοις χατὰ 
γοὺν ὁσιώτερον χρίνας. "Oc αὐτίχα πληγεὶς ὑπὸ δαί- 
μονος πονηροῦ, τῆς ἀνηχοῖας ἑτρύγα τὰ πικρύτατα 


In collum ergo jam perreclurus sanctus hic vir, 
iis, qui tunc ibi aderant, maudabat, ne pretioso 
cum vestimento corpus suum sepelirent, Et $i quis 
amautior patris tale quidpiam cogitasset, aut pra:- 
parasset, id ne exsequeretur, sed consilio in melius 
commutato, lioc ipsum quod sepultur: colione- 
standze decrevisset , pauperibus impertiretur. Cum 
igitur unus eorum qui aderant, pr:cipuz nobilita- 
tis vir, magni sane pretii vestimentum  parasset, 
quo sancti senis corpus amictum sepulturz trade- 
ret, increpatione illius audita doluit, et meliu$ esse 
animo reputans, si tantum stipis, quantum vestig 
constiterat, ejus loco indigentibus daret , paratum 
vestimentuu) pauperibus elaeqgii ἀλλ. Qs 


£N 
2 


817 


S. GREGORII NYSSENI 


8:8 


obrem mox a maligno correptus dzmone, quod A δράγµατα, ἑαυτὸν πρὸ τῆς Χλίνης τοῦ ὁσίου σπαράτ- 


mandatis non paruissel, gravissimas poenas dabat, 
seque ante lectulum, in quo vir sanctus decumbe- 
bat, ore ferventes agens spumas, dilaniabat. Ad 
quem vir Dei clementissimus calamitosum conver- 
sus : Quidnam , inquit, admisisti, o liomo, ut. in 
loc periculum conjicereris? Ille vero senis mandato 
excitatus, licet ejus menti tenebras cacodimnon 
offudissct , secretum, quod apud se conceperat non 
obtemperandi jussis ipsius, consilium patefecit. 
Quem confitentem benignissimus vir commiscratus, 
manuum sanctarum impositione et precibus lioini- 
nem protinus ab illa affectione liberavit, et pristin:ze 
sanitati restituit, enmque sic est allocutus : Perfice, 
homo, qux dudum promisisti. 

Quo quidem demonstrato miraculo, cum jam 
vite (inis immineret, eos, qui tunc aderant, multis 
piis commonitionibus ad virtutis studium atque 
amorem cohortatus, ut postrema cjus declarant 
verba, ad tranquillum zeterni regni portum feliciter 
emigravit, sanctaque ac Deo grata accessione, nu- 
merum beatorum, qui ab initio fuerant szculi, cu- 
mnaulavit, Nam in coelestibus anima ipsius consedit 
tabernaculis, ubi angelorum sunt ordines, ubi pa- 
triarcharum populi, ubi prophetarum chori, ubi apo- 
stolorum sedes, ubi martyrum gaudium, ubi piorum 
letitize, ubi doctorum splendor, ubi cclebres primoge- 


nitorum cactus, ubi pur: exsultantium voces, ubi illa. 


bona patent,quz angeli prospicere optant, in sanctum 
illum locum felicissima beati clarique patris Ephrzem 
anima pervenit. Arbitror vero cum in c«lum ipsa 
ascenderet , singulas quas in haec vita excoluerat 
virtutes przecessisse, ae res illas reconditas et. spe- 
eiosissimas, qux: mortalibus cerni nequeunt oculis, 
demonstrasse ; omniumque excellentissimam chari- 
tatem sic ad eam accedentem dixisse : Intuere, 
dilecta anima , pulchritudinem, quam tibi compa. 
ravi, simulque delicias ostendisse. Moxque accur- 
rentem humilitatem, ita eam compellasse : Aspice, 
anima Deo chara, cujusmodi ego tibi locum quietis 
exornavi. Tum czeteras omnes sigillatim recensuisse, 
demonstrasseque przinia, qua jam inde, cum ab 
ipsa adliuc in corpore excolerentur atque exerce- 
rentur, ia futurum comparabant. O decantanda, et 
imitatu dignissima emigratio! O mors, lacrymis 
non indigens! O separatio optatam societatem con- 
cilians! O transitus, cujus transcuntem minime 
poenitet ! O funus, omnis doloris atque inolesti:e ex- 
pers! Dum enim ipsius mores suspicimus, consola- 
tionem inde percipimus. Aliorum quippe hominuin 
mors, illis qui relinquuntur, lacrymandi pr:ebet 
causam : sanctorum autem laetitiam | nobis ccle- 
britatemque conciliat : quare ista non dicenda mors, 
sed potius transitus, et ad vilam hinc meliorem 
emigratio. 

Haec sunt, quz tibi, Patrum optime , mundique 
doctor clarissime, laudum przconia audax lingua, 
ut vilia munuscula, offert : non ea quidem pro di- 
gnitate, neque ut indigenti (lbi : quam enim afferre 


B 


C 


των, xal τὸν ἀφρὸν Ex τοῦ στόματος ἀναθράσσων. 
"O δὲ συµπαθέστατος τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος λέγει τῷ 
πεπονθόντι' Ἐπειδὴ, ὦ ἄνθρωπε, τί σοι παράλογον 
πέπρακται, xai πρὸς τοῦτον τὸν x!vbuvov ἔδῥιφεν 
Ὁ δὲ τῇ χελεύσει διαναστὰς, χαΐπερ ὑπὸ τοῦ δαίµο- 
vo; τὸν νοῦν σχοτωθεὶς, τὸν κεχρυμμἑνον ἔξεῖπε )o- 
γισμὸν, καὶ την παραχκοἣν ἐφανέρωσεν. "Ov ἑςομολο- 
γησάµενον ὁ συμπαθέστατος Ὑέρων ὑγιῃ ἀποχατ- 
ἐστησεν, ἐπιθέσει ἁγίων χειρῶν καὶ εὐχῆ τοῦτον 
ἁπαλλάξας τοῦ πάθους * εἶτα κοὶ προσειπών ' Πλ{- 
ρου σου τὴν ὑπόσχεσιν, ἄνθρωπε, ἣν πάλαι προ- 
ενενῥησας. 


Τοιοῦτο τεράστιον πρὸς [τὰ] τῷ τέλει τοῦ βίου 
χατεργασάµενος, πολλαῖς τε παραινέσεσι τοὺς συν- 
όντας πρὸς τὸν τῆς ἀρετῆς ζπλον διαναστήσας, ὡς ὁ 
τελευταῖος αὑτοῦ λόγος δτηλοῖ, εἰς τὸν ἀχύμαντον λι- 
μένα τῆς αἱωνίου βασιλείας ἐξέπνευσε xal εὖαπόδε- 
Χτος. Ποῦ δὲ τὴν ἑκείνου ψυχὴν ἀλλαχοῦ εἰχάκειν χρὴἒ 
χαταλύσαι, f| δηλον ἐν σχηναϊς οὁὐρανίοις, ὅπου τάξεις 
ἀγγέλων, ὅπου yopoy προρητῶν, ὅπου θρόνοι ἆτο- 
στόλων, ὅπου χαρὰ τῶν μαρτύρων, ὅπου ὁσίων εὖ- 
φροσύνη, ὅπου διδασχάλων λαμπρότης, ὅπου Tputo- 
τόχων πανήγυρ:ς, xal Ίχος χαθαρὸς τῶν ἐχεῖθεν 
ἑορταζόντων. Εἰς ἐχεῖνα τὰ ἀγαθα, ἃ ἐπιθυμοῦσιν 
ἄγγελοι παραχύφαι, εἰς ἐχεῖνον τὸν ἱερὸν ἐφοέτησε 
χῶρον 1j τοῦ paxaplou χαὶ ἀοιδίμου Πατρὸς ἡμῶν 
πολυµαχάριστος χαὶ ἁγία φυχἠ. Ἡγοῦμαι δὲ τῇ πρὸς 
οὐρανὸν αὑτῆς ἀναθάσει ἡγείσθα: τὰς παρὰ τὸν βίον 
αὐτοῦ ἀρετᾶς, xal δειχνύειν αὐτῇ ἑκάστην τὰ ἄῤῥητα 
ἐκεῖνα καὶ ἀθέατα χάλλη, χαὶ προσελθοῦσαν τάχα 
τὴν μείζονα πασῶν τῶν ἀρετῶν ἀγάπην, οὕτως εἷ- 
πεῖν' "Opa, φιλτάτη φυχἣ, οἷόν σοι προεξένησα χάλ- 
λος ' xal σὺν τῷ λόγῳ χκαθυποδεῖςαι τὸ ἐντρύφταα. 
Καὶ τὴν ταπεινορροσύνην ἐπιδραμοῦσαν φράσαι 
Σχόπει, πεποθηµένη θεῷ Φφυχῆ, οἵον χἀγώ σοι τόπον 
ἀναπαύσεως ἡτοίμασα. Καὶ χατὰ µέρος τὰς πᾶσας 
εἰπεῖν τε xat χαθυποδεῖδαι, οἵας αὐτῇ τὰς ἀντιδόσεις 
πρότερον φιλοπονηθεῖσαι προεζξένησαν ὕστερον. "ü 
πολυυμνήτου χαὶ ἁπλωτῆς ἀποδημίας | ὢ θανάτου 
δαχρύων uf δεοµένου ! ὢ χωρισμοῦ, τὴν ποθουµέ- 
νην προξενοῦντος συνάφειαν | ὢ µεταδτάσεως οὗ 
παρεχούσγς τῷ μεταστάντι μετάμελον | ὃ x- 


D δείας οὐ χεχτηµένης μετάμελον! "EG ὧν γὰρ τοὺς 


ἐχείνου τρόπους Üaopágopev, Ex τούτων τὴν παρα: 
μυθίαν λαμθάνομεν. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἄλλων àv- 
θρώπων, ὁ θάνατος αἴτιος δαχρύων τοῖς περιλειπ)- 
µένοις γνωρίζεται: ἐπὶ δὲ τῶν ἁγίων, εὐφροσύνης 
χαὶ πανηγύρεως χαθίσταται πρόξενος" ὅτι οὗ θάνα- 
τος ὁ τοιοῦτος, ἁλλὰ µετάστασις μᾶλλον καὶ πρὸς τὰ 
χρείττω µετάόατις. 


Ταῦτά σοι παρ) ἡμῶν, τῶν Πατέρων ἄριστε, xal 
της οἰχουμένης διδάσχαλε, τολμτρὰ γλώσση, ὡς δῶρα 
παρ᾽ ἀξίαν, προσάχεται τὰ ἐγχώμια * οὐχ ὡς χρῄνοντι 
(ποίαν γὰρ εὔχλειαν χαρίξεται λόγος, ὀπίσω τῆς ἀξίας 


842 


DE VITA S. PATRIS EPHIUEM SYRI. 


850 


τοῦ ἐπαινουμένου βαδίζων], πρὸς ὄνησιν δὲ μᾶλλον A queat gloriam oratio, qua laudati meritis plane 


τῶν ζώντων * ὅτι μεγίστη τοῖς πολλοῖς ἐπὶ τὰ βελτίω 
παράκλησἰς τε καὶ προτροπὴ, ἡ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν 
εὐφημία. Ἐκίνησε δὲ πρὸς τούτους ἡμᾶς τοὺς λό- 
Ύους χαὶ τολµητίας εἰργάσατο, πολλὰ μὲν xol ἄλλα. 
Ἐῶ γὰρ ἐγὼ τὰ πολυειδῆ προτερήματα, xal τὸ τοῦ 
βίου καὶ λόγου χόσμῳ παντὶ διαλάλητον ΄ τούτων δὲ 
πλέον ἡ θαυμαστή σου ἐπιστασία, xai ἀπολύτρωσις 
ἡ εἰς τὸν col γεγενημένον ὁμώνυμον, τὸν xal πρὸς 
τούτους ἡμᾶς ἀποδύσασθαι τοὺς ἀγῶνας προτρεφά- 
µενον, ὃς ὑπὸ βαρθάρων ἐχγόνων τοῦ Ἰσμαὶλ δορυ- 
άλωτος ἀπαχθεὶς, xax τῆς ἐνεγκαμένης οὐ μιχρὸν γρύ- 
vov χωρισθεὶς, πρὺς τὰ οἰχεῖα παλινοστῶν, xal τῆς 
ἑδοῦ τὴν λυσιτέλειαν ἀγνοῶν, τῆς σῆς ἔτυχε παρα- 
δόξου ἐπιστασίας, xal τὴν ὁδὸν ἐδιδάχθη τὴν πρὸς 
διάσωσιν μᾶλλον ἐπιτηδείαν, καὶ τοῦ σχοποῦ ὡς ἁλη- 
θῶς οὐ διήµαρτε. Ναὶ μὴν καὶ εἰς αὐτὸ χαταντήσας 
τῶν κινδύνων τὸ ἄχρον, xal θάνατον ἐχδεχόμενος, ὑπὸ 
ἑπηρείας κατὰ τὴν ὁδὸν βαρθαριχῆς στενωθεὶς, ὡς µό- 
voy τῆς σῖς ἐπεμνήσθη προσηγορίας, ἐπειπών’ "Avus 
Ἑλρραῖμ, βοήθει uot. Καὶ τὴν πλάνην τῶν κινδύνων 
ἀθλαθῶς ὑπερέδη, xai τοῦ φόθου χατερρόνησε, xal 
σωτηρίας ὑπὲρ νοῦν τετύχηκε, xal τῇ πατρίδι παρ' 
ἑλπίδα ὑπὸ τῆς σΏς προνοίας φρουρούμενος ἀπο- 
δέδοται. Διὰ τοῦτο, εἰς τὰ προειρηµένα προτεῖναι 
ἑχτατιχώτερον ἐτολμήσαμεν, xal τῶν ἑπαίνων ἑφ- 
άγασθαι ἀχαθάρτοις ἐτολμήσαμεν χείλεσιν. Καὶ εἰ 
μὲν παρὰ πολὺ τοῦ δέοντος Ίλθομεν àv τοῖς λόγοις, 
αἴτιον σὲ γεγενῆσθαι τῆς ἐπιτυχίας στηλογραγᾖσο- 
μεν, xai σοὶ τὴν χάριν ὁμολογήσομεν. Εἰ δὲ παρὰ 
πολὺ τῆς ἀξίας οἱ ἔπαινοι, καὶ οὕτως πάλιν αἴτιον 
σὲ τῆς ἀποτνχίας χαταιτιασόµεθα, κἂν τολµτρός 
πως ὁ λόγος. YU γὰρ φεύγειν τοὺς ἐπαίνους βουλό- 
μενος, καὶ ὡς ζῶν ἐν ῥίῳ, οὕτω χαὶ μεταστὰς τα- 
πεινοφρονεῖν ἀσπανόμενος, παρεμποδίνεις τοὺς ἐγ- 
χωμιάςειν σε θέλοντας. Inv x&v τε τοῦτο, κἄν τε τὸ 
πρὸ αὑτῶν, ἡμεῖς τὸ χρέος, ὅσον εἰς δύναμιν, ἀφ- 
οσιούµεθα, xal πιστεύοµεν, ὡς οὐδ' ἀποστραφησῃ 
ἡμᾶς τοὺς θερμοὺς φιλοπάτορας: ἀλλ ὡς παίδων 
προσφιλῆ γονεῦσι δέξη Φελλίσματα. Σὺ δὲ τῷ θεἰῳ 
παριστάµενος Ουσιαστηρίῳ, καὶ τῇ ζωαρχικῇ xal 
ὑπεραγίᾳ λειτονργῶν σὺν ἀγγέλοις Τριάδ., µέμνησο 
πάντων ἡ μῶν, αἱτούμενος ἡμῖν ἁμαρτημάτων ἄφεσιν, 
αἰωνίου τε βασιλείας ἀπόλαυσιν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ 


superatur ? Verum propter viventium potius utili- 
(atem ; nam bonorum atque prestantiorum viro- 
rum encomia, maximam plerisque consolationem 
et cohortationem ad meliora afferunt. llanc vero 
laudandi provinciam alacrius suscepimus, cum va- 
riis aliis adducti rationibus, przter vitze doctrinz- 
que tuz famam toto terrarum orbe celeberrimam ; 
tum cura illa , quam in homine ejusdem nominis 
liberando adhibuisti. llle siquidem nos ad sub- 
eundum hoc onus impulit, qui a posteris Ismael in 


- bello captus, et longius a patria diu commoratus, 


cum jam ad eam redire desideraret, viamque com- 
modam ignoraret, singulari ope tua aptam ad sa- 
lutem rationem invenit, et quod diu concupiverat, 


B adeptus est. Cum enim. in maximum vitz discri- 


men adductus esset (quod omnes vix: barbarorum 
interclusz copiis tenerentur), te nomine duntaxat 
invocavit, dicens : Sancte Ephrzem, succurre mihi. 
Sicque tuto periculorum laqueos evasit, ac mortis 
metum neglexit, inopinatamque consecutus salu- 
tem, patrie tuo munitus przesidio praeter spem est 
restitutus. Quare ad ista enarranda, audacius ag- 
gressi, laudes tuas impuris attingere labiis non 
sumus veriti. Qua quidem in re, si quid profece- 
rimus, id two nos. assecutos auxilio fatebimur, ti- 
bique acceptum feremus. Sin vero tua dignitate 
multo inferiores sint nostra laudationes , te quo- 
"que (licet forte audacius hoc dictum videatur) in 
causa fuisse dicemus, qui et vivens , et defunctus, 
modestia humilitatisque studio, te collaudare cu- 
pientes impedis. Verumtamen , sive istud sit, sive 
illud, nos quantum tulerunt vires , pietatis officio 
satisfecimus : teque hoc ipsum minime nobis suc- 
censurum, neque tui amantissimos aversaturum ; 
verum :'quo benevoloque animo filiorum balbutien- 
tium laudes admissurum , confidimus. Tu autem 
divino jam assistens altari, vitzque principi , ac 
ganctissimz una cum angelis sacrificans Trinitati, 
omnium nostrum memineris, veniamque nobis 
peccatorum impetra : ut sempiterna coelestis regni 
beatitudine perfrui possimus. In Christo Jesu Do- 
mino nostro : cui gloria cum Patre prineipio ca- 
rente, e(. sancto 40 vivificante Spiritu, nunc et 


τῷ Koplo ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ p semper, et in &xcula. seculorum. Amen. 


καὶ τῷ θείῳ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀξὶ, xai 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. 


851 





— na 
- — ————— —— 


5. GREGORII NYSSENI 





—— má P Ó—— áp osten mug 
————M——————————M— A ——— p ác -—— 


TOY AYTOY 
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 


ΕΙΣ ΤΟΝ METAN MEAETION ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ANTIOXEIAX, 


' .— EJUSDEM 
ORATIO FUNEBRIS 


IN MAGNUM MELETIUM EPISCOPUM ANTIOCIILE. 


Laurentio Siphano interprete. 


— 


' Auxit nobis numerum apostolorum novus apo- A ἨΗὔξησεν ἡμῖν τὸν ἀρ.θμὸν τῶν ἁποστόλων ὁ νέος 


stolus, qui cooptatus est. in ordinem apostolorum. 
Traxerunt enim sancti ad se moribus, consimilem; 
athletam, athlete ; coronatum, coronati ; animo cas- 
tum, corde puri ; praeconem sermonis , ininistri 
sermonis. Verum. pater quidem noster apostolici 
contuberniüi, et ad Christum resolutionis nomine 
beatus habendus est: nos vero miserabiles. Orbitas 


enim prazmatura non sinii, ut eo nomine beatos. 


nos dicamus, quod tam bonum et commodum pa- 
trem nacti eramus. llli melius erat per resolutio- 
pem esse cum Christo : at nobis acerbum et mo- 
lestum paterno presidio patrocinioque carere. 
Ecce enim tempus consilii est, et. consilium dare 
solitus tacet. Bellum nos circumstat , bellum ἐα- 


reticuim ; et qui ducem se przbeat, nobis non est. B 


Laborat infirmitatibus commune corpus Ecclesie , 
et medicum non invenimus. Videte quo loco sint 
Tes nostra: vellem, si quo modo fieri possct, contir- 
mata mea debilitate una cum magnitudine calami- 
tatis ascendere, et aliquam rumpere vocem, quz in- 
commodo responderet : quemadmodum isti viri 
egregii fecerunt , qui magna voce calamitatem 
amissi patris deploraverunt, Sed quid agam ? qui 
cogam linguam ad inserviendum orationi tanquam 
gravi vinculo , cala:nitate. impeditam ? Quoinodo 
aperiam 0s tacilurnitlate atque silentio captum ? 
qua ratione vocem emittam ad calamitates οἱ luc- 
tus ex consuetudine delabentem ? quomodo. animi 


oculis suspiciam, qui caligine calamitatis circum- 
fusus sum? Quis mihi hac densa atque obscura - 


tristi nebufa discussa, rursus ex serenitate 
clarum pacis radium exhibebit? unde vero radius 
etiam elucescet, cum stella nobis occiderit ? O ma- 
lam noctem obscuram , que ortum luminis non 
sperat ! Quam contrario modo a nobis lioc loco ct 
punc verba fiunt, οἱ nuper facta sunt I. Tunc tan- 
quam in nuptiis tripudiabamus et choreas duco- 
pamnus : nunc miserabiliter lugentes ingemiscimus. 


ἀπόστολος, ὁ συγχαταηφισθεὶς μετὰ τῶν ἀποστόλων. 
Εἴλχυσαν γὰρ οἱ ἅγιοι πρὸς ἑαυτοὺς τὸν ὁμότροπονι 
τὸν ἀθλητὴν τὸν στεφανίτην οἱ στεφανῖται, τὸν ἁγνὸν 
οἱ ἀθληταὶ, τῇ quy οἱ καθαροὶ τῇ καρδία, τὸν xf ooxa 
τοῦ λόγου οἱ ὑπηρέται τοῦ λόγου. ᾽Αλλὰ μακαριστὸς μὲν 
ὁΠατΏρ ἡμῶν, τῖς τε ἁποστολιχῆς συσχτνίας, xaltz,: 
πρὸς τὸν Χριστὸν ἀναλύσεως ' ἐλεεινοὶ δὲ Γωξῖς. O3 
γὰρ ἐᾷ µακαρίζειν ἡμᾶς τοῦ Πατρὸς τὸ» εὐχλτρία», 
ἡ &opía τῆς ὀρφανίας. Ἐχείνῳ χρεῖττον ἣν τὸ σὺν 
Χριστῷ εἶναι διὰ τῆς ἀναλύσεως, ἁλλ' ἡμῖν χαλεπὺν 
τὸ διαζευχθτναι τῖς πατριχῖς προστασίας. Ιδου γὰρ 
βουλΏς xatph;, xaX ὁ συμθουλεύων σιγᾷ. Πόλεμος 
ἡμᾶς περιεστοέχισται, πόλεμος αἱρετιχός  κχὶ ὁ 
στρατηγῶν οὐκ ἔστι. Κάμνει ταῖς ἀῤῥωστίαις τὸ 
γοινὺν σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, xal τὸν ἰατρὸν οὐχ 
εὑρίσχομεν. ᾿Ορᾶτε Ev ποταποῖς τὰ ἡμέτερα. Ἔδου- 
λόμην εἴπως οἷἵόν τε fj) τονώσας ἐμαυτοῦ sky ἁοηέ- 
νειαν, συναναθῆναι τῷ ὄγχῳ τῆς συμφορᾶς, xai sta 
ῥηξαι φωνῆν κατ ἀξίαν τοῦ πάθους ' χαθάπερ el 
γενναῖοι πεποιΏχασιν οὗτοι, µεγαλοφώνως τὴν iz: 
τῷ Πατρὶ συμφορὰν ὀδυρόμενοι. ᾽Αλλὰ τί πάθω; 
Πῶς βιάσοµαι γλῶσσαν εἰς ὑπτρᾶσίαν τοῦ λότου, 
χαθάπερ zt πἐδῃ βαρείᾳ τῇ σομφορᾶ πεδηθεῖσαν ; 
Πῶς ἀνοίξω στόµα τῇ ἁφρασίᾳ κεχρατηµένον; Πὼς 
πρόωµαι φωνὴν, ei; πάθη χαὶ θρήνους γατὰ συν- 
ηθείας κατολισθαίνουσαν; Πῶς ἀναθλέτω τοῖς τῆς 
Ψυχῆς ὀφθαλμοῖς, τῷ τῆς συμφορᾶς γνόφῳ xexaXua- 
μένος; Tí; µοι διασχὼν τὴν βαθεῖαν ταύτην καὶ σχο- 
τεινὴν τῆς λύπης νεφέλην, πάλιν ἐξ αἱθρίας λαμπρὰν 
ἀναδείξει τὴν τῆς εἰρήνης àxstva ; Πόθεν δὲ καὶ ἀνατ 
λάμφει dj ἀχτὶς, τοῦ φωστΏρος ἡμῖν καταδύναντος ; 
"D χαχῆς σχητοµήνης, ἀνατολὴῆν φωστῖρος οὐκ ἑλπι- 
ζούσης ! ὡς ἀπεναντίον ἡμῖν ἓν τῷ παρόντι τότῷ, 
vUv τε χαὶ πρώην οἱ λόγοι γίνονταιἰ Τότε yapaxo; 
ἐχορεύομεν, νῦν ἐλεεινῶς ἐπὶ τῷ πένθει στενάζοµεν. 
Τότε ἐπιθαλάμιον, νῦν ἐπιτάφιον ἄδομεν. Μέμνησθε 
γὰρ ὅτε τὸν πνευματιχὺν ὑμᾶς Ὑάμον εἶστ.άσαμεν, 
τῷ xaX νυμφίῳ εἰσοικίδοντες τὴν παρθένον, καὶ 


g53 


DE MELETIO EPISCOPO. 7 


85; 


τὰ τῶν λόγων ἕδνα χατὰ δύναμιν ἡμῶν εἰσηνεγχά- A Tunc nuptiale, nunc sepulcrale carmen canimus. 


ps0a , εὐφραίνοντες ἓν τῷ µέρει xax. εὐφραινόμενοι, 
, Αλλὰ vov εἰς θρῆνων ἡμῖν ἡ χαρὰ µεθηβµόσθη, xat 
1j τῆς εὐφροσύνης περιθολὴ, σάχχος ἐγένετο. Ἡ τάχα 
σιωπᾷν ἔδει τὸ πάθος, χαὶ ἕνδουν ἀποχλείειν τῇ σιωπῇ 
τὴν ἀλγηδόνα, ὡς ἂν μὴ διοχλοίηµεν τοὺς υἱοὺς τοῦ 
νυμφῶνος, οὐκ ἔχοντες τὸ φαιδρὸν τοῦ Υάμου ἕἔνδυμα, 
Δλλὰ μελανειμονοῦντες τῷ λόγῳ; Ἐτειδὴ γὰρ àz- 
ήρθη &o' ἡμῶν ὁ χαλὸς νυµφίως, ἀθρόως τῷ πένθει 
χατεµελάνθηµεν, xol οὐχ ἔστι συνήθως χαταραι- 
ὀρῦναι τὸν λόγον, τὴν χκοσμοῦσαν ἡμᾶς στολὴν τοῦ 
φόνου ἀποσυλήπαντος. Ἠλήρεις ἀγαθῶν πρὸς ὑμᾶς 
ἀπηντήχαμεν  γυμνοὶ xal πένητες à? ὑμῶν ὑπο- 
στρέφοµμεν ὁρθὴν» εἴχομεν ὑπὲρ κεφαλῆς τὴν λαµ- 
πάδα, πλουσίῳ τῷ φωτὶ χαταλάμπουσαν' ταύτην 
Ἰσθεσμένην ἀναχομίζομεν, εἰς χαπνὸν καὶ xóyw δια- 
αυθέντος τοῦ φέγγους. Ἔσχομεν τὸν θησαυρὺν τὸν 
μέγαν Ev ὀστραχίνῳ σχεύει, AX)! ὁ μὲν θησαυρὸς 
ἀφανής ' τὸ δὲ ὀστράχινον σχεῦος, χενὸν τοῦ πλού- 
του, τοῖς δεδωχόσιν ἑπανασώκεται. Τί ἐροῦμεν οἱ ἆπο- 
στείλαντες; vl ἀποχρινοῦνται οἱ ἀπαιτούμενοι, "OQ 
πονηροὺ ναναχίου ! Πῶς ἐν µέσῳ τῷ λιμένι της ἐλπί- 
ὃος ἡμῶν ἐναυαγίέσαμεν;, Πῶς fj µυριοφόρος ὁλχὰς 
αὐτῷ τῷ πληρώματι χαταδῦσα, γυμνοὺς ἡμᾶς τούς 
ποτε πλοὐτοῦντας χατέλιπεν; Ποῦ ο) λαμπρὸν ἱστίον 
ἐχεῖνο, τὸ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι διὰ παντὸς ἰθωνόμενον ; 
1οῦ τὸ ἀσφαλὲς τῶν ψυχῶν ἡμῶν πηδάλιον, δι οὗ 
τὰς τριχυµίας τὰς αἱρετιχὰς ἆ παθῶς παρεπλέοµεν: 
Ποῦ ἡ ἀμετάθετος τῆς γνώμης ἄγχυρα, ᾗ μετὰ má- 
σης ἀσφαλείας πεπονηχότες ἀνεπαυόμεθα ; Ποῦ ὁ 
χλλὸς χυθερνήτης, ὁ πρὸς τὸν ἄνω σκοπὸν διευθύνων 
τὸ σχάφος; 'Apa μιχρὰ τὰ συµθάντα, καὶ µάτην 
παθαίνοµαι; f) μᾶλλον οὐχ ἐφιχνοῦμαι τοῦ πάθους, 
xày ὑπερρωνήσω τῷ λόγῳ; Xpfoaze ἡμῖν, ἀδελφοὶ, 
χρήῄσατε τὸ ἐκ συμπαθείας δἀάχρνυον. Καὶ γὰρ ὅτε 
ὑμεῖς εὐφραίνεσθ:, ἡμεῖς τής εὑφροσύνης ὑμων ἐχοι- 
νωνήσαμεν. Οὐχηῦν ἁπύδοτε ἡμῖν τὸ πονηρὸν τοῦτο 
ἂν, ἀλλαγμαᾳ. Χα΄ρει} μετὰ χαιρίγτων * τοῦτο ἡμεῖς 
ἐποιήσαμεν. K.lulew: μετὰ x.Aaiértuyr * τοῦτο ὑμεῖς 
ἀνταπόδοτε. Ἱδάχρωσέ ποτε ξένης λαὺς ἐπὶ τοῦ 
πατριάρχου Ἰακὼδ, xaX «hv ἀἁλλοτρίαν συμφορὰν 
ᾠχειώσατο, ὅτε τὸν Πατέρα ἐξ Αἰγύπτον οἱ ἀπ' ἐχεί- 
νου µεταχομίσαντες, mayor us τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ συµφο- 
ρὰν ἐπὶ τς ἀλλοτρίας χατωλυφύραντο, ἡμέραις τριά- 
χοντα χαὶ τοσαύταις vot τὸν bx αὐτῷ Üpnvov συµ- 
παρατείνουντες ' puufsasüs τοὺς ἀλλοφύλους, οἱ 
ἁδελφοὶ xat ὀμόφυλοι. Κοινὸν ἓν τότε τῶν ξένων xal 
τῶν ἐγχωρίων τὸ δάχρυον * χοινὸν ἕστω xax vov * ἐπεὶ 
χαὶ τὺ πάθος χοινόν. ᾿Ορᾶτε τοὺς πατριάρχας τοῦ- 
τους πάντες οὗτοι τέκνα τοῦ ἡμετέρου εἰσὶν Ἰαχώδ. 
Ἑξ ἐλευθέρας οἱ πάντες. Οὐδεὶς νόθος οὐδὲ ὑπόθλη- 
τος. Οὐξὲ γὰρ ἣν θέμις ἐχείνῳ δουλικἣν συγγένειαν 
ἐπεισάγειν τῇ εὐγενείᾳ τῆς πίστεως. Οὐχοῦυν xal 
ἡμέτερος ἐχεῖνος machp, διότι τοῦ Πατρὸς ἣν τοῦ 
ἡμετέρου naci. 


Meministis enim illius dici, cum in nuptiis spiritua- 
libus praeclaro sponso virginem domum deducentes 
convivio vos exccpimus, et verborum sponsalia mu- 
nera pro viribus nostris intulimus, gaudio afficientes 
invicem et gaudentes. Verum nunc in. luctum nobis 
gaudiuin conversum est, ac. lelili:e amictus saccus 
evasit, Άη forsitan reticere calamitatein atque silen- 
tio intus concludere meerorem oportebat, ne molestia 
filios thalami sponsalis afficiamzs, cum non habea- 
mus lautum ac splendidum nuptiale indumentum , 
sed atrum ac pullum orationis habitum afferamus ? 
Posteaquam enim przeclarus sponsus a nobis dis- 
cessit, luctu repepte atrati sumus, nec licet more 
solito festivum οἱ jucundum inferre sermonem , 


B cuum qua ornabamur stola , nos invidia spoliarit. 


l'leni bonorum ad vos accessimus ; nudi ac paupe. 
res a vobis recediraus ; erectam supra caput largo 
lumine resplendentem facem habebamus, honc 
exstinctam in fumum οἱ cinerem dissipato splendo- 
re reporta:us. Iabuimus magnum illum thesau- 
rum in vase testaceo. At thesaurus quidem iste 
absconditus est, et visum fugit : vas autem testa- 
ceum ab opibus vacuum, ab iis qui dederant , re- 
servatur. Quid dicemus qui emisimus? Quid ze- 
spondebunt a quibus repetitur? O malum naufra- 
gium ! Quomodo in medio portu spei nostre nau- 
fragium fecimus? Quomodo innumeris mercibus 
onusta navis cum ipso onere «emersa nos olim 
divites nudos destituit ? Ubi splendidum illud ve- 
]um quod Spiritu sancto. semper dirigebatur? ubi 
tutum ac firnum animarum nostrarum. guberna- 
culum, quo tempestates maximas hzreticas nullo 
accepto inconimodo prztervehebatunus ? Ubi immo- 
bilis et firma sententie judiciique anchora, cui 
cum summa securitate post lahores acquiesceba- 
mus ? Ubi bonus ille gubernator, qui ad superum 
scopulum navigium dirigebat ? Utrum modiea sunt 
ea, qu:e acciderunt, ac nequicquam conqueter ? aut 
polius ealamitatem querendo non 3ssequor, etiam- 
si supra modum dicendo vocem intendam ? Com- 
modate nobis, fratres, commodate ex condolentia 
lacrymas profusas. Etenim quando vos lztabiinini, 
nos Letiti:g vestrae socii eramus. Proinde reddite 


p nobis pravam istam officii vicissitudinem. Gauden- 


dum una cum gaudentibus : hoc nos fecimus. 
Flendum cuim flentibus : hoc. vos invicem reddite. 
Lacrvmatus est olini externus populus quo tempore 
patriarcha Jacob diem suum obierat, et. alienam 
calamitatem suam esse duxit, cum parentem ex 
JEsypto liberi transportantes, vulgo omnes. nullo 
vel sexus vel aetatis habito discrimine, casum ejus 
in regione aliena. deplorabant, dies trigiuta toti- 
demque noctes juctum. ae. lamentationem | illius 
amissi nomine continuantes. Vos qui fratres et po- 


pulares estis, imitamini alienigenas et externos. Communes iunc erant peregrinorum indigenarum- 
que lacrynie ; communes sint etiam nunc, quoniam etiam calamitas communis est. Videte liosce pa- 
triarehas, omnes isti filii nostri Jacobi sunt. Ex libera procreati onines. Nemo spurius οἱ il'egitimus, 


853 


S. GREGORII NYSSENI 


856 


nemo subdititius. Neque enim illi fas erat ingenuitati fidei servilem inserere cognationem. Ergo 
euam noster ille parens, propterea quod patris nostri pater erat. 
Audistis paul) ante ex Ephraim et Manasse, Α 


qualia, quamque multa de patre narrarent, adeo 
ut miracula oratio assequi non posset. Date mihi 
quoque ut de his rebus dicam. Etenim nullo peri- 
culo deinceps beatitudines exponere licet ; nec in- 
vidiam metuo. Quonam enim me malo majore affi- 
ciet ? Proinde cognoscite qui vir sit, generosus et 
nobilis ab ortu solis, inculpatus, justus, verar, 
pius et religiosus, abstinens ab omui malo facinore, 
Non enim utique iuvidebit magnus ille Job, si iis 
testimoniis, qu:e de ipso feruntur, etiam imitator 
illius ornetur. Sed (8 omnes res pr:xclaras intue- 
tur invidia, etiam nostrum bonum acerho oculo 
contuita est: ac qui per orbem terrarum obam- 
bulat, etiam. per nos ambulavit, latum vestigium 
afficlionis rebus secundis nostris infizum relin- 
quens. Non boum et ovium greges disperdidit : 
misi si quis utique secundum mysticum sensum 
gregem ad Ecclesiam traducat. Verum non in his 
nohis invidia damnum 'dedit, neque in asinis et 
camelis noxam commisit ; neque ipso vulnere car- 
nis sensus acerbo dolore affecit : sed nos capite 
privavit. Cum capite autem una adempta sunt ho- 
norata ac dignitate przestantia sensuuni nostrorum 
instrumenta. Non amplius est oculus, qui celestia 
contueatur; neque auris, qu: vocem divinam ex- 
audiat : neque lingua illa purum veritatis donarium. 
Ubi dulcis illa oculorum serenitas ? ubi jucundus 
jlle ac lepidus in labiis risus ? ubi comis illa et ad 


B 


salutandum facilis dextera, qux una cum oris be- C 


nedictione digitos intentare solebat ? Provehor an- 
tem, sicut in scena, ad calamitatem clara voce 
proclamandam : Misereor tui, sancta Ecclesia; te 
alloquor, o civitas Antiochi! Miseret me tui, repen- 
tin: ac subitze hujus mutationis nomine. Ut adem- 
ptus est decor? ut detractus est ornatus? ut re- 
pente flos defluxit? plane gramen exaruit, et flos 
decidit. Quis oculus malus ? qua fascinatrix invi- 
dia mala in Ecclesiam illam debacchata atque gras- 
831a est? qux quibus commutavit? Defecit fons. 
Exaruit amnis. Rursus in sanguinem aqua conversa 
est. O infelicem nuntium illum, quo calamitas 
Ecclesiz indicabitur ! Quis filiis dicet, quod paren- 
tibus orbati ac destituti sint? Quis renuntiabit 
sponse, quod vidua facta sit? O mala! Quid emi- 
serunt ? et quid recipiunt ? Arcam prazmiserunt, et 
Fecipiunt sarcophagum. Arca, fratres, homo ille 
Dei erat, area continens in se divina mysteria : 
illic urna aurea plena mannz divine, plena cibi 
jMlius ccelestis. In illa tabulze testamenti, in tabulis 
cordis spiritu Doi viventis, non atramento inscripta. 
Neque enim illi puritati cordis caliginosus et ater 
intellectus inustus et impressus erat. In illa colum- 
nzà, bases et sustentamenta, capitello, thuribulum, 
candelabrum, propitiatorium, pelves, ad aditus ob- 


D 


Ἡχούσατε ἁρτίως τοῦ Ἐφραϊμ xai τοῦ Μανασση, 
οἷα xal ὅσα περὶ τοῦ Πατρὸς διηγήσαντο, ὡς ὑπερ- 
θαίνειν λόγον τὰ θαύματα. Δότε χἀμοὶ περὶ τούτων 
εἰπεῖν. Καὶ γὰρ ἀχίνδυνον τὸ µακαρίτειν λοιπόν’ 
οὔτε φοθοῦμαι τὸν φθόνον. Tl γάρ µε χεῖρον ἑργά- 
σεται; Οὐχοῦν γνῶτε τίς ὁ ἀνήρ " Εὐγενὴῆς τῶν ἀρρ' 
ἡλίου ἀνατολῶν, ἄμεμπτος, δίχα:ος, ἀλτθινὸς, θεοσε- 
65;, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος. 
Οὐ γὰρ 6h ζηλοτυπήσει ὁ µέγας Ἰὼδ, εἰ ταῖς περὶ 
αὐτοῦ µαρτυρίαις xal ὁ μιμητὴς &xelvou ἐγκαλλωπίς 
ζοιτοι "AX ὁ τὰ χαλὰ πάντα βλέπων φθόνος, εἶδε 
καὶ τὸ ἡμέτερον ἀγαθὸν πικρῷ τῷ ὀφθαλμῷ' χαὶ ὁ 
ἐμπεριπατῶν τῇ οἰχουμένῃ, xaX δι ἡμῶν περιετά- 
τησεν, πλατὺ τὸ ἴχνος της θλίψεως ταῖς εὐπραγίαις 
ἡμῶν ἑναπερείσας. O9 βοῶν xai προδάτων ἁγέλας 
δ.ελυµένατο’ πλην εἰ pt ἄρα τις χατὰ τὸ μυστιχὸν 
εἰς τὴν Ἐκχλησίαν µεταλάθοι τὸ ποίµνιον. Πλὴν ox 
ἐν τούτοις ἡμῖν παρὰ τοῦ φθόνου fj βλάδη;' οὐδὲ ἐν 
ὄνοις xal χαµίέλοις τὴν ζημίαν εἱργάσατο' οὐδὲ 
τραύµατι σαρχὸς τὰς αἰσθήσεις ἑδρίμυξεν. ἀλλ 
ἡμᾶς τῆς κεφαλῆς ἀπεσύλησε. Tfj δὲ χεφαλῇ sov- 
απΏλθε τὰ τίµια ἡμῶν αἰσθητίρια. Οὐχέτι ἑστὶν 
ὁρθαλμὸς, ὁ τὰ οὑράνια βλέπω», οὐδὲ &xoh, τῆς θείας 
φωνῆς ἐπαῖουσα, οὐδὲ dj γλὠσσα ἑχείντ, τὸ ἁγνὺν 
ἀνάθημα τῆς ἁληθείας. Ποῦ ἡ γλυχεῖα τῶν ὁμμάτων 
γαλήνη: Ποῦ τὸ φαιδρὸν ἐπὶ τοῦ χείλους µειδίαµα, 
Ποῦ ἡ εὑπροσήγορος δεξιὰ, τῇ τοῦ στόματος εὐλοχγίᾳ 
τοὺς δαχκτύλους συνεπισείουσα, Προάγοµαι δὲ ὡς ἐπὶ 
σχηνΏς ἀναθοῆσαι τὴν συμφοράν' Ἐλεῶ σε, ὦ Ἐχ- 
κλησία ' πρὸς σὲ λέγω, τὴν ᾿Αντιόχου πόλιν. Ἐλεῶ 
σε τῖς ἀθρόας ταύτης µεταθολἠς. Πῶς ἀπεχοσμίθη 
τὸ χάλλος; Πῶς ἀπεσυλήθη ὁ χόσµος; Πῶς ἑξαίφνης 
ἀπεῤῥύη τὸ ἄνθος ; "Όντως ἐξηράνθη ὁ χόρτος, xaX τὸ 
ἄνθος ἐξέπεσεν. Τίς ὀφθαλμὸς πονηρὸς, cl; βασχα- 
vía xaxh χατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐχείνης ἐχώμασεν: 
Οἷα ἀνθ' οἵων ἑλλάξατο! Ἐξέλιπεν ἡ πηγὴ, ἐξηράνθη 
ὁ ποταμός. Πάλιν εἰς αἷμα µετεποι/θη τὸ ὕδωρ. Ὢ 
δυστυχοὺς ἀγγελίας ἑκείνης, τῆς διαγγελλούσης τῇ 
Ἐκχλησίᾳα τὸ πάθος | τίς ipti τοῖς τέχνοις, ὅτι 
ἀπωρφανίσθησαν; Τίς ἀπαγγελεῖ τῇ νύμφῃ, ὅτι 
ἐχέρευσεν;, Ὢ τῶν καχῶν! Τί ἐξέπεμφαν, xal τί 
ὑποδέχονται, Κιθωτὸν προέπεµψαν, xai σορὺν ὑπο- 
δέχονται. Κ.θωτὸς ἣν, ἀδελφοὶ, ὁ τοῦ θεοῦ ἄνθρωπος, 
χιθωτὺὸς περ'έχων iv ἑαυντῷ τὰ Οεῖα μυστήρια" 
ἐχεῖ ἡ στάµνος ἡ χρυσῃ πλίρης τοῦ θείου μάννα, 
πλήρης τῆς οὑρανίοωυ τροφῆς. Ἑν ἑχείντ αἱ πλάχες 
τῆς διαθίκης, iv ταῖς πλαξι τῆς χαρδίας ἐγγεγραμ- 
µέναι πνεύµατι Ozou ζῶντος, οὐ µέλανι. Οὐδὲν γὰρ 
τῇ χαθαρότητι τῆς χαρδίας ζοφῶδες καὶ µέλαν iv- 
εχέχαυτο νόηµα. "Ev ἐχείνῃ οἱ στύλοι, αἱ βάτεις, αἱ 
χεφαλίδες, τὸ θυµιατήριον, fj λυχνία, τὸ ἑλαστήριον, 
ol λουτῆρες, τὰ τῶν εἰσόδων χαταπετάσµατα” ἓν 
ἐχείνῃ ἡ ῥάέδος τῆς ἱερωσύνης, ἡ ἓν ταῖς χερσὶ ταῖς 
ἐχείνου βλαστέσασα. Kal εἴ τι ἄλλο τὴν χιδωτὸν 
ἔχειν ἀχούομεν, πάντα τῇ ψυχῇ τοῦ ἀνδρὸς mspisl- 
ληπτο. 


tensa vela atque aulza; in illa, virga sacerdotii qux in manibus illius germinavit. Et si quid aliud 
arcam in se habuisse audimus, omnia animo viri continebantur. 


$57 


DE MELETIO EPISCOPO. ; 


858 


Αλλ' ἀντ᾽ ἑχείνων t5; Σια:πάτω ὁ λόγος. Σινδόνες A — Sed pro illis quid ? Sileat oratio. Sindones mun- 


χαθαραὶ, xai τὰ éx σηρῶν ὑφάσματα΄' µύρων xal 
ἁρωμάτων δαγίλεια, γυναιχὸς φιλοτιµία χοσµίας τε 
χαὶ εὐσχήμονος. Εἱρήσεται γὰρ ὡς ἂν καὶ ταῦτα γέ- 
νοιτο εἰς μαρτύριον αὐτῇ, ὃ περὶ τὸν ἱερέα ἐποίησεν, 
δαφιλῶς τὴν ἁλάθαστρον τοῦ μύρου τῆς τοῦ ἱερέως 
κεφαλῆς χαταχέασα. ᾽Αλλά τὸ iv τούτοις διασωςό- 
µενον, τί; ὁστέα νεχρὰ, καὶ πρὸ «oU θανάτου µε- 
µελετηχότα τὴν νέχρωσιν * τὰ λυπηρὰ τῶν συμφορῶν» 
ἡμῶν µνηµόσυνα. "D ola φωνὴ πάλιν ἓν 'Papá 
ἀχουσθήσεται ! 'Ῥαχὴλ χλαίουσα οὐχὶ τὰ τέχνα αὖ- 
τῆς, ἀλλὰ τὸν ἄνδρα, xaX οὐ προσιεµένη παράκλη- 
σιν. Ἂφετε, ol παραχαλοῦντες, ἄφετε. Mh κατ- 
εσχύσητε παραχαλέσαι. Βαρὺ πενθείτω ἡ χήρα. Al- 
σθέσθω τῆς ζημίας fc ἐζημίωται. Καΐτοι οὐχ ἀμελέ- 
τητός ἐστι τοῦ χωρισμοῦ, tv τοῖς ἀγῶσι τοῦ ἆθλη- 
κοῦ προεθισθεῖσα φέρειν τὴν µόνωσιν. Μέμνησθε 
πάντως ὅπως ὑμῖν ὁ πρὸ ἡμῶν λόγος τοὺς ἀγῶνας 
τοῦ ἀνδρὸς διηγἠσατο, ὅτι διὰ πάντων τιμῶν τὴν 
ἁγίαν Τριάδα, xal ἐν τῷ ἀριθμῷ τῶν ἀγώνων τὴν 
πιμὴν διεσώσατο, τριαὶ πειρασμῶγ προσθολαϊς ἑν- 
αθλήσας. Ἠχούσατε τὴν ἀχολουθίαν τῶν πόνων», οἷος 
ἐν πρώτοις, οἷος ἐν µέτοις, ἐν τελευταίοις οἷος Tv. 
Περιττὴν χρίνω τὴν παράληψιν τῶν εἰρημένων xa- 
λῶς. ᾽Αλλά τοσοῦτον εἰπεῖν ἴσως οὑκ ἄχαιρον΄ "Occ 
τὸ πρῶτον εἶδεν ἡ σώφρων Ἐκχλησία ἑἐχείνη τὸν 
ἄνδρα, εἶδεν πρόσωπον ἀληθῶς ἐν εἰκόνε Θεοῦ µε- 
μορφωμένον * εἶδεν ἀγάπην πηγάξουσαν’ εἶδεν χάριν 
περιχεχυµένην τοῖς χείλεσι’ ταπεινοφροσύνης τὸν 


dz, et panni serici; unguentorum οἱ aromatuia 
largitas et abundantia, liberalitas mulieris et or- 
natz et honestz. Dicetur enim, ut etiam hzc οἱ 
testimonio sint, qu:? erga sacerdotem fecit, cum 
alabastrum unguenti largiter in caput sacerdotis 
effudit. Sed quod in his servatur, quid ? ossa mortua, 
qua et ante mortem, mortalitatem meditata erant : : 
molesta calamitatum nostrarum monumenta. O 
qualis vox rursus in tama audietur ! Rachel deflens 
non filios suos, sed virum suum, et non admittens 
consolationem. Omittite, o consolantes, omittite : 
nolite contendere ut consolemini. Graviter ferat, et 
lugeat vidua. Sentiat damnum quod fecit. Quan- 
quam non imperita discessionis est, ut quz jam 
antea in laboribus certaminibusque athiletze solitu- 
dinem ac destitutioneim ferre assuefacta sit. Memi- 
nistis omnino, queinadmodum vobis ante hanc no- 
stram habita oratio labores atque certamina viri 
exposuit, quod cum per omnia sanctam Trinitatem 
honoraret, etiam in numero certaminum honorem 
conservaverit, ut qui in tribus tentationum incur- 
sionibus decertarit. Audivistis continuationem, 
contextum et seriem laborum, qualis in primis, 
qualis in mediis, qualis esset in postremis. Super- 
vacuam judico repetitionem beue dictorum. Sed 
tantum dicere fortasse non intempestivum fuerit. 
Cum primum bene morata ac modesta illa Ecclesia 
virum vidit, faciem vidit ad imagineimn Dei vere 


ἀχρότατον Ópov* μεθ) ὃν οὐχ ἔστιν ἐπινοῆσαι τὸ C formatam ; vidit dilectionem fontis modo scaturien- 


πλίον’ χατὰ τὸν Δαθὶδ, τὴν πραότητα" κατὰ τὸν 
Ἑολομῶντα, τὴν σύνεσιν * κατὰ τὸν Μωσέα, τὴν ἆγα- 
θότητα χατὰ τὸν Σαμουἡλ, τὴν ἀχρίδειαν ' χατὰ τὸν 
"1o03h2, τὴν σωφροσύνην΄ xatà τὸν Δανιλλ, τὴν 
σογίαν ' χατὰ τὺν µέγαν Ἠλίαν, ἓν τῷ ζήλῳ τῆς πἰ- 
στεως ᾿ κατὰ τὸν ὑγηλὸν Ἱωάννην, iv τῇ ἀφθορίᾳ 
τοῦ σώματος ΄ χατὰ τὸν Παῦλον, ἐν τῇ ἀνυπερθέτῳ 
ἁγάπῃ. Εἶδεν τοσούτων ἀγαθῶν σννδρομὴν περὶ µίαν 
ψυχήν΄ ἐτρώθη τῷ µακαρίῳ ἔρωτι, ἐν τῇ ἁγνῆ xal 
ἀγαθῇ φιλοφροσύνη τὸν νυμφίον ἑαυτῆς à Yamf saca. 
Αλλὰ πρὶν τὴν ἐπιθυμίαν ἐμπλῖσαι, πρὶν ἀναπαῦσαι 
«by. πόθον, ἔτι τῷ φίλτρῳ ζέουσα, κατελείφθη µόνη, 
τῶν πειρασμῶν τὸν ἀθλιτὴν ἐπὶ τοὺς ἀγῶνας xa- 
λούντων. Καὶ ὁ μὲν ἐνήθλει τοῖς ὑπὲρ τῆς εὐσεθείας 


tem ; vidit gratiam labiis circumfusam ; animi de- 
missionis summum gradum ; post quem amplius 
quidquam cogitari non potest : vidit mansuetudi- 
nem atque clementiam, qualis in Davide fuit : qua- 
lis in Solomone, intelligentiam atque prudentiam ; 
qualis in Moyse, bonitatem; qualis in Samuele, 
perfectionem ; qualis in Josepho, continentiam 
pudicitiamque ; qualis in Daniele, sapientiam ; 
quemadmodum magnus Elias, zelo fidei preeditum ; 
sicuti sublimis Joannes, integritate corporis orna» 
tum; sicuti Paulus inexsuperabili preditum dile- 
ctione. Vidit tot bonorum circa unam animam 
concursum : amore beato vulnerata est, casto bono- 
que sponsum suum amore atque benevolentia pro- 


ἱδρῶσιν ἡ δὲ ὑπέμενεν Ev σωφροσύνη τὸν yápoy D secuta dilexit. Sed priusquam cupiditatem ex- 


φυλάττουσα. Χρόνος fv iv µέσῳ πολὺς, κα! τις µοι- 
χιχῶς χατεπεχείρει της ἀχράντου παστάλος, ἸΑλλ' 
ἡ νύμφη οὐκ ἐμιαίνετο, χαὶ πάλιν ἐπάνοδος, xal 
πάλιν φυγή ' καὶ ix τρίτου ὡσαύτως, ἕως διασχὼν 
τὸν αἱρετιχὸν ζόφον ὁ Κύριος, xai τὴν ἀχτῖνα τῆς 
εἰρέντς ἐπιθαλὼν, ἔδωχεν ἀνάπανσίν τινα τῶν µα- 
Χρῶν πόνων ἑλπίσειν ' ἀλλ ἐπειδὴ πάλιν εἶδον ἀλλή- 
λους, xai ἀνενεώθη τὰ tf; σωφροσύνης, καὶ θυµη- 
δίαι πνενµατιχαί' χαὶ má) ἀνεφλέχθη ὁ πόθος" 
εὐθὺς διαχόπτει την ἁπόλαυσιν 1j ἑσχάτη αὕτη ἆπο- 
δηµία. 


pleret, antequam desiderium recrearct atque. se- 
daret, etiam nunc amoris vi fervens, tentationibus 
athletam ad certamina vocantibus, sola relicta est. 
Atque ille quidem in certaminibus pro pietate susce- 
ptis desudabat; πο vero durabat in castitate 
matrimonium conservans. Jam multum temporis 
intercesserat, cum quidam adulterandi animo im- 
maculatum lectum conjugalem aggreditur. Sed 
sponsa non poterat corrumpi, ac denuo reditus, et 
rursus exsilium : idque tertium accidit, donec hz- 
relica caligine discussa Dominus, et radio pacis ad- 


s0L0, requietis aliquam a diuturnis laboribus spem fecit; sed posteaquam se mutuo rursus viderunt, et 
castus amor spiritualesque animi oblectationes renovata sunt, ac rursus desiderium accensum cst, 
statiin percept'onem voluptatis liec ultima peregrinatio dirimit et interrumpit. 


δυο 

Venit ul vos tanquam sponsam ornaret, 
ptias instrueret, nec. id frustra suscepit. Przeclaro 
conjugio benedictionis coronas imposuit ; imitatus 
est Dominum, 
etiam hic imitator Christi. Judaicas enim hydrias 
hzretica aqua repletas, virtute fidei immutata na- 
tura, vini integri et incorrupti plenas fecit. φάρο 
dulci sua voce largiter affusa gratia, sobrium in 
vobis cratera statuit; saepenumero vobis omnis 
generis rationalium ciborum epulum prebuit. Ille 
quidem benedicendo pr:eibat, pr:eclari auteni isti 
discipuli sermonem minutatim exponentes turb:s 
ministrabant. Ac nos. letamur, generis vestri glo- 
riam propriam ducentes. Quam pr:eelarz hactenus 
narrationes, quam beatuin et optandum esset. in 
his desinere atque finiri sermonem | Sed postea 
quid? Vocate lamentatrices, inquit Jercinias '. Non 
enim aliter cor ardens ac prz dolore intumescens, 
leniri ac. mitigari potest, nisi gemitibus et lacrymis 
sublevetur. Tunc discessioneim spes reditus conso- 
labatur : nune extrema a nobis discessione avulsus 
est. Magnus liiatus inter eum οἱ Ecclesiam in me- 
dio firmatus est. lle quidem in sinu Abralize requie- 
BCit; al qui guttam aqua, quà eorum, qui crucian- 
tur, lingua refrigeretur, transportet, non est. Pe. 
riit ille decor, silet vox, occlusa sunt labia, avolavit 
gratia. Ut rei praterit:e narratio, felicitas evasit. 
Molestum erat olim etiam Israelitico populo, quod 
Elias a terra ad Deum subvolaret. Sed discessum 
Eliseus, magistri pallio pelliceo ornatus consolaba- 
tur. Nunc vero vuluus superat artem curandi: 
quoniam ct Elias assumptus, et Eliseus non est re- 
lictus. Audite ex Jereinia tristes ac. flebiles quas- 
dam voces, quibus ut desertam urbem Jerosolymi- 
tanorum deplorat, qui cum alia quadam cum 
commiseratione pronuntiat, tum hoc: Vie Sion, 
inquit, lugent. ος tunc quidem dieta, nunc autem 
impleta sunt, Nam ubi fama calamitatis divulgata 
fuerit, tunc vize et plenze. lugentium erunt, et ef- 
findentur qui ab eo pascebantur, Ninivitarum in 
calamitate voce:n imitantes : imo vero etiam. gra- 
vius et acerbius. quam illi dolentes. Nam illorum 
quidem lamentatio metum solvit; his vero nullum 
remedium. malorum ab lamentationibus speratur. 
Novi quamdam etiam aliam Jeremis vocem, libris 
Psalmorum annumeratam, quam captivitatis Israc- 
Πο. nomine edidit. Verba autem Scriptura ita 
sese habent : 7n salicibus suspendimus instrumenta 
nostra ?*, silentio cum nosmetipsos, tum instrumenta 
condemnantes. l'ro mea hanc usurpo cantilenam. 
Nam si videro h:ereticam confusionem (Babylon 
aulem confusio est), οἱ si videro tentationes, quie 
per confusionem fluunt : hiec illa esse aio Dabylo- 
nia flumina, quibus assidentes flemus, quod non 
habeanius, qui per ea nos trajiciat. Quod si salices 
nominaveris, οἱ in iis suspensa instrumenta, menm 
etiam hoc znigma fuerit, vere namque salix. est 

* Jer. is, 407. 


? Türen. 5, 4... ? Psal. cxxavit, 


S. GREGORII NYSSENI 
et πι- Α 


ut in. Cana (αἱ Dominus, ita- 


C 


D .,;. 


860 


"H0: νυμφοστολίσων ὑμᾶς, καὶ ob διηµαρτε τοῦ 
σπουδάσµατος: ἐπέθηκε τῇ χαλῇ συζυγίᾳ τοὺς τῆς 
εὐλογίας στεφάνους ' ἐμιμήσατο τὸν Δεσπότην * ὡς kv 
Κανᾶ vf; Γαλιλαίας ὁ Κύριος, οὕτως xai ἔνταῦθα ὁ 
μιιητῆς τοῦ Χριστοῦ. Τὰς yàp Ἰουδαϊκὰς ὑδρίας 
τοῦ αἱρετικοῦ ὕδατος πεπληρωµένας, πλήρεις του 
&xnpátou οἵνου ἐποίησεν, Ev τῇ δυνάμει τῆς πίστεως 
µεταποιέσας τὴν φύσιν. Ἕστησεν ἐν ὑμῖν πολλάχις 
χρατῆρα νηφάλιον, τῇ γλυχείᾳ αὐτοῦ φωνῇ δαφιλῶς 
οἰνοχρήσας «kv χάριν’ πολλάχις ὑμῖν προεθήχατο 
τὴν λογιχὴν πανδαισίαν. Ὁ μὲν εὑλογῶν καθηγεῖτο 
οἱ δὲ καλο) οὗτοι μαθηταὶ, διηκόνουν τοῖς ὄχλοις µ»- 
θοποιοῦντες τὸν λόγον. Kat ἡμεῖς εὐφραινόμεθα, τν 
τοῦ Ὑένους ὑμῶν δύξαν, οἰκείαν ποιούμενοι. Ὡς 
καλὰ μέχρι τοὔτου τὰ διηγήματα ὣς μαχάριον fy 
τούτοις ἑναπολῆξαι τὸν λόγον. ᾽Αλλὰ μετὰ ταῦτα 5i; 
Κα.έσατε τὰς θρηνούσας., ὁ Ἱερεμίας φησίν. 0ὐ 
γὰρ ἔστιν ἄλλως φλεγομένην καρδίαν χαταπεφθηνα:, 
ὑπὸ τοῦ πάθους οἰδαίνουσαν, pv στεναγμοῖς xal 
δαχρύοις κουφιζοµένην. Τότε παρξμυθεῖτο τὸν yopt- 
σμὸν ἡ τῆς ἑπανόδου ἐλπές' voy δὲ τὸν ἔσχατον 
δμῶν χωρισμὸν ἀπεσχίσθη. Χάσμα μέγα μετα) 
αὐτοῦ τε καὶ τῆς Ἐχχλησίας κατὰ τὸ μέσον ἑστέρι- 
xixi* ὁ μὲν bv τοῖς χόλποις τοῦ ᾿Αθραὰμ ἀναπανε- 
ται’ ὁ δὲ διαχοµίζων την σταγόνα τοῦ ὕδατης, ἵνα 
καταφύξη τῶν ὀδυνωμένων τὴν γλῶσσαν, οὐχ Esztv. 
Οἴχεται τὸ κάλλος ἐκεῖνο, σιγᾷ di φωνή  μέμυχε τὰ 
χείλη, ἀπέπτη ἡ χάρις. Διγημα γέγονεν $ εὐχλτ- 
ρία. Ἐλύπει ποτὲ καὶ τὺν Ἱσρατλίτην λαὸὺν Ἠλίας 
ἀπὸ γῆς πρὸς θεὺν ἀνιπτάμενος. ᾽Αλλὰ παρεμ»ν- 
(siTo τὸν χωρισμὸν Ἐλισσαῖος, τῇ μηλωτῆῇ τοῦ 2ι- 
δασκάλου χοσμούμενος. NuwW δὲ τὸ τραύμα ὑπὲρ 
θεραπείαν ἐστιν" ὅτι καὶ ἩἨλίας ἀνελήφθην καὶ 
Ἐλ.σσαῖος οὐχ ὑπελείφθη. ᾿Ηκούσατε τοῦ Ἱερεμίο 
φωνάς τινας σχυθρωπὰς xal Υτώδεις, Ri ὡς ἔρπμω- 
θ:ἴσαν τὴν πόλιν Ἱεροσολυμιτῶν κατεθρήνησεν ὃς 
ἄλλα τὲ τινα περιπαθῶς διεξηλθεν xal τοῦτό φησιν 
'Q^cl Σιὼν» πενθοῖσι». Ταῦτα τότε μὲν εἴρηται, 
νῦν üX πεπλήρωται. "Όταν yàp περιαγγελθῇ τοῦ τά- 
θαυς φήμη. τότε πλήρεις ἔσονται αἱ ὁδοὶ τῶν πεν- 
θούντων, xal προχεθήσονται οἱ ὑπ αὐτῶν ποιµαι- 
νόμενοι, τὴν τῶν Niveutzüv φωνὴν ἐπὶ τοῦ πάθους 
μιμούμενο. " μᾶλλον δὲ κἀχείνων ἀλγεινότερον ὁδν- 
νώµενοι. Τοῖς μὲν γὰρ ὁ θρῆνος τὸν φόδον ἕλυσεν᾽ 
τοῖς δὲ λύσις οὐδειμίᾳ τῶν καχῶν ἀπὸ τῶν θρΏνων 
ἑλπίζεται. Οἶδά τινα τοῦ Ἱερεμίου καὶ ἄλλην φωνὶν, 
ταῖς θίθλοις οὗσαν τῶν αλμῶν ἑναρίθμιον, ἣν ἐπὶ 
τῆ αἰχμαλώσθα τοῦ Ἱσραἳλ ἐποιήσατο. Φησὶ oi ὁ 
λόγος, ὅτι Ἐν ἱτέαις ἑκρεμάσαμεν ἑαυτῶν τὰ 
ὄργανα, σιωπὶν ἑαυτῶν τε xal τῶν ὀργάνων xzvr- 
ὃ,κάσαντες. Ἐμὴν ποιρῦμαι τὴν (rv ταύτην. Ἐν 
γὰρ ἴδω τὴν αἱρετικὴῆν σύγχυσιν (Βαθυλὼν δὲ toty 
ἡ σύγχυσις), καὶ ἐὰν ἴδω τοὺς πειρασμοὺς το; 
διὰ τῖς συγχύσεως ῥέοντας" ταῦτα ἐχεῖνά φημι τὴ 
Βαθυλώνια ῥεύματα, οἷς προσκαθήµενοι χλαίῖοµεν, 
ὅτι τὸν διάγοντα }αᾶς διὰ τούτων οὖχ ἔχομεν. Κὰν 
τὰς ἱτέας εἴπῃς, xai τὰ ἐπὶ τούτων ὄργανα  ἐμὸν 


3 seqq. 


$61 


DE MELETIO EPISCOPO. 


δι 


χα) τοῦτο τὸ εἴνιγμα. Ὄντως γὰρ ἓν ἰτέαις ὁ βίος. A vita. Nam arbor sterilis salix est : a nobis autem 


Δένδρον γὰρ ἄχαρπον ἡ ἱτέα ἐστίν' ἡμῶν δὲ ἀπεῤ- 
ῥύη τῆς ζωῆς ὁ γλυχὺς καρπός. Οὐχοῦν ἱτέαι γε- 
γόναμεν ἄχαρποι, ἀργὰ καὶ ἀχίνττα τὰ τῖς ἀγάπτς 
ὄργανα ἐπὶ τῶν ξύλων χρεµάσαντες. Εὰν ἐπι.1άθω- 
gai σου, φησὶν, Ἱερουσα.ὴἡμ, ἐπι.τησθείη ἡ δεξιά 
µου. Δότε µοι μικρὸν ὑπαλλάξαι τὸ γεγραμμένον, 
ὅτι οὐχ ἡμεῖς τής δξξιᾶς, ἀλλ d δξξιὰ ἡμῶν ἐπιλέ- 
λησται ' καὶ dj γλῶσσα τῷ ἰδίῳ λάρνγγι κολληθεῖσα, 
τὰς τῆς φωνῆς δ.εξόδους ἀπέφραςεν, ἵνα µηχέτι 
ἡμεῖς τῆς γλυχείας ἐχξίνης φωνῖΏς πάλιν ἀχούσω- 
μεν. 'AJ)' ἀπυφίσασθέ po: τὰ δάχρυα ᾿ αἰσθάνομαι 
Υὰρ πέρα τοῦ δέοντος ἐπὶ τῷ πάθει γυναιχιζόμενος. 
Οὐκ ἀφτρέθη ἀφ' ἡμῶν ὁ νυμείος' µέσος ἡμῶν 
Ἑστηχεν, xàv ἡμεῖς μὴ ῥλέπωμεν. Ἐν τοῖς ἀδύτοις ὁ 
ἱερεύς' εἰς τὰ ἐνδότερα τοῦ χαταπετάσµατος, ὅπου 
πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθς Χριστός' χατέλιπε 
4b τῆς σαρχὸς παραπέτασμα. Οὐχέτι ὑποδξίγματι 
xai σχιᾷ λατρεύειτῶν ἐπουρανίω», ἀλλ εἰς αὐτὴν ῥὶὲά- 
στει τὴν τῶν πραγμάτων εἰχόνα ’ οὐχκέτι δι ἑσόπτρου 
xai αἰνίγματος, ἁλλ᾽ αὐτοτροσώπως ἐντυγχάνει τῷ 
Θεῷ". ἐντυγχάνει δὲ ὑπὲρ ἡμῶν καὶ τῶν τοῦ λαοῦ 
ἁγνοτμάτων. Απέθετο τοὺς δερµατίνους χιτῶνας" 
οὐδὲ γάρ ἐστι χρεία τοῖς ἓν παραδείσῳ δ.άγουσι, τῶν 

εοὕτων χιτώνων. λλλ' ἐνδύματα, ἃ τῇῃ καθαρότητι 
κοῦ βίου αὐτοῦ ἑξυφῆνας, ἐπεχοσμήσατο. Τίμιος 
ἑναντίον Κυρίου τοῦ τοιούτου ὁ θάνατος. Μᾶλλον 0b 
οὐγὶ θάνατος, ἀλλὰ (rli; ἐστι μελῶν. Διέῤῥηξας 
YXo, qvo, τοὺς δεσμούς µου. Απελύθη ὁ Συμεύὺν, 
ἐἑλευθερώθη ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ σώματο;. Ἡ πας 
συνετρίθη. τὸ δὲ στρουθίον ἁπέπτη. Κατέλιπε τί 
Αἴγυπτον, τὸν ὑλώδη ῥίον * ὁπέρασεν οὐχὶ τὴν Ἑρν- 
θρὰν ταύτην, ἀλλὰ τὴν μέλαιναν ἐχείντν xay δηρώδη 
τοῦ βίου θάλασσαν. εἰσῆλθεν εἰς τῶν γῆν τῆς ἐπαγ- 
γελίας ΄ ἐπὶ τοῦ ὅρους προσφιλοσοφςῖ τῷ Ost * ἑλύ- 
σατο τὸ ὑπόδημα τῆς φυχῖς, ἵνα καθαρᾶ τῇ βάτει 
ει διανοἰας τῆς ἁγίας γῆς ἐπιθατεύσειεν, T] χαθ- 
ορᾶται θεός. 

Ταὐτην ἔχοντες, ἀδελφολ, τὶν παράχλησιν, ὑμεῖς 
ol τὰ ὁστὰ τοῦ Ἰωσὴφ ἐπὶ τὴν χώραν τῆς εὐλονίας 
µεταχοµίζοντες, ἀκούσατε τοῦ Παῦλου παρεγγνῶν- 
«o;* Μὴ «ἰυτεσθε ὡς καὶ οἱ «Ίοιποὶ, ol μὴ 
ἔχοντες ἐ.πίδα. Εἴπατε τῷ ἐχεῖ λαῷ, διηγήσασθε 
«à χαλὰ διηγἑµατα. Εἴπατε τὸ ἀπιστούμενον θαῦ- 
μα. πῶς tlg θαλάσσης ὄψιν κα:απυχνωθέντες ὁ μν- 
Ριάνθρωπος 6rnuoz, ἓν ἦσαν χατὰ τὸ συνεχὲς σῶμα 
οἱ πάντες, οἷόν τι Όξωρ περὶ thv τοῦ σκτνώματος 
πομπῖν πελαγίφοντες. Πῶς ὁ χαλὸς Δαθὶδ πολυμερῶς 
xai πολυτρόπως sl; µυρίας τάξεις ἑαυτὸν χαταµξ- 
ῥίσας, ἓν ἑτερογλώσσοις xal ὁμογλώσσοις περὶ τὸ 
σχῆνος ἐχόρευσεν. Πῶς ἑχατέρωθεν οἱ τοῦ πυρὸς 
ποταμοὶ τῇ συνεχεἰχ τῶν λαμπάδων ὀλκὸς ἁδιάσπα- 
στος ῥέοντες, ἕως οὗ δυνατὸν ἦν ὀφθαλμῷ λαθεῖν, 
παρετείνοντο. Εἴπατε τοῦ λαοῦ παντὸς τὴν προθυ- 
µίαν, τῶν ἀποστόλων τὴν συσχηνίαν. Πῶς τὰ σου- 
ξάρ.α τῶν προσώπων αὐτοῦ, εἰς φυλακτήρια τῶν 
πιστῶν δ.ετ στο. Προσκείσθω τῷ διτγήµατι ῥατι- 


4 7 3 


* να], cxi, σι. 5 Exod. ini, 3. 


D 


* | Thicss. ιν, 12. 


dulcis vit:e fructus defluxit. Ergo salices infrugi- 
ferie facli sumus, ex quo otiosa atque iminota in 
liguis s:ispendimus dilectionis insurumenta. Si ob- 
litus, inquit, fuero tui, Jerusalem , oblivioni trada- 
tur dextera mea. Concedite mihi, ul scriptum pau- 
lulum invertam atque immutem, quod non nos 
dexter, sed dextera nostri oblita est; et lingua 
gutturi suo adlierescens meatus vocis obstruxit et 
obturavit, ut ne amplius nos dulcem illam vocem 
rursus audiamus. Veruin abstergite mihi lacryinas. 
Nam sentio me ultra quam deceat, calamitatem 
muliebriter deflere. Non ablatus est a nobis spon- 
$us, in medio nostrum stat, etiamsi nos non videa- 
mus. In adytis ac penetralibus sacerdos cst, in in- 
terioribus veli, quo przcursor pro nobis ingressus 
est Christus, reliquit. carnis tegumentum, Non 
anptius signo οἱ umbrze caelestium. servit, sed. in 
ipsam rerum imasinem intuelur; non ampiius 
per speculum atque per transennam οἱ zenigma, sed 
ipse facie cum facie collata intercedit apud Deum. 
Intercedit autem pro nobis, et populi erratis. De- 
posuit Lunicas pelliceas ; neque enim Lalibus tuni- 
cis opus habent, qui in paradiso degunt. Sed habet 
indumenta, quie puritate vil:e sux contexuit, iisque 
sese exornavit. Honorata ac pretiosa coram Domi- 
no talis (viri) mors cst. lino vero. non mors, sed 
ruptura. vinculorum est. Disrupisti enim, inquit, 
vincula mea*. bimissus est Simeon, liberatus est 
vinculis corporis. Laqueus contritus est, et avicula 
avolavit. Reliquit. Zgyptum, materialem et. cras- 
sam vitze rationem : transivit non Ruhruni hoc, sed 
atrum illud ct caliginosum viti? mare; ingressus 
est lerram promissionis; in monte cum Deo phi- 
losophatur ; solvit. anima ealceamentum, ut pura 
planta mentis terram sanctam ", ubi conspicitur 
Deus, conscenderct. 


Hanc cum habeatis, fratres, consolationem, vos 
qui ossa Josephi transportatis ad terrau benc- 
dictionis , audite Pauli verba pr:eipientis : Ne 
contristemini sicut et celeri, qui spem non habent *. 
Dicite populo illi; exponite bonas narrationes. 
Dicite miraculum, cui fides derogetur : quomo-to 
in maris modum condensati innumerorum homi- 
num populus unum continuum corpus universi 
erant, tanquam aqua quaedam cirea tabernaculi 
pompam  zstuantes. Quomodo praeclarus David 
multifariam multisque modis in innumeros ordi- 
nes sese distribuens, inter diversz simul et ejus- 
dem linguz homines, et circa tabernaculum tripu- 
diabat, Quomodo utrinque (quasi) ignei aines 
continentibus facibus, tractu continuo perpetuo- 
que fluentes, quoad oculi longissime prospicere 
possent, porrigebantur. Expouite studium populi 
totius, apostolorum contubernium. Quomodo su- 
daria faciei ejus ad presidium atque custodiam 


865 


S. GREGORII NYSSENI 


864 


fidelium discerpebantur.  Adjiciantur narrationi A λεὺς σχυθρωπάζων ἐπὶ τῷ πάθει, xaX θρόνου ἔξαν- 


etiam imperator maerens ob calamitatem, et e so- 
lio exsurgens : totaque civitas una cum pompa 
sancti transiens : et. consolamini vos invicem in 
sermonibus istis. Recte Solomon tristitiam curat. 
Jubet enim tristitia affectis vinum przberi : vobis 
a"lem hoc ego dico vinez operariis. Date igitur 
vestrum vinum amgritudine animi affectis, non 
quod ebrietatem inducat, aut menli insidietur, 
corpusve corrumpat, sed quod letificet cor, quod 
nobis propheta indicabat dicens : Vinum letificat 
cor hominis, Meraciori misto et fecundioribus ac 
largioribus cos excipite sermonis calicibus, ut το” 
bis rursus in Letitiam luctus convertatur, per gra- 
tiam unigeniti Dei Fitii, per quem gloria Deo, et 
Patri in secula seculorum. Amen. 


ιστάµενος * καὶ πόλις ὅλη τῇ πομπῇ τοῦ ἁγίου συµ- 
µεταθαίνουσα" xol παρακαλεῖτε ἀλλήλους ἓν «i 
λόγοις τούτοις. Καλῶς Σολομὼν ἰατρεῦει τὴν λύπην. 
Κελεύει γὰρ τοῖς ἓν λύπη οἶνον διδόναι, πρὸς ἡμᾶς 
τοῦτο λέγων, τοὺς τοῦ ἀμπελῶνος ἐργάτας. Δόςε οὖν 
τὸν ὑμέτερον οἶνον τοῖς λυπουμένοις, οὗ τὸν τῆς 
µέθης ἐργάτην, xal τῶν φρενῶν ἐπίδουλον, xal 
φθορέα τοῦ σώματος, ἀλλὰ τὸν τὴν καρδίαν εὑτραί- 
νοντα, ὃν ὁ Προφήτης ἡμῖν ἐπεδείχνυε λέγων ᾽ Olvoc 
εὐφραίνει καρδίαν ἀνθρώπου. Μειζοτέρῳ τῷ χρά- 
ματι, xal ἀφθονωτέραις δεξιοῦσθε τοῦ πνευματιχοῦ 
λόγου ταῖς χύλιξιν, ὥστε ἡμῖν πάλιν εἷς εὑςροσύνην 
x3i ἀγαλλίασιν περιστραφῖΏναι τὸ πένθος, χάριτ' τοῦ 
μονογενοῦς Yioü τοῦ θεοῦ, δι) οὗ ἡ δόξα τῷ Ostp, xai 


B Πατρὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Apitv. 


ος... . .  ἲ 
TOY AYTOY 
EIX IIOYAXEPIAN ΛΟΓΟΣ. 





EJUSDEM 
ORATIO CONSOLATORIA 


IN FUNERE PULCHERIL.:E. 


Eodem interprete. 


Equidem hawd seio quo pacto accominodetn ο Ox oióa ὅπως τῷ λόγῳ χρήσοµαι. Διπλῆν τε Υὰρ 


orationem. Nam οἱ duplex video argumentum, οἱ 
utrinque tristc et acerbum, ut utrumcunque oratio 
sumpserit, baud facile lacrymas evitare possit. 
Praesens temporis circuitus, quemadinodum id no- 
bis heri a pastore nuntiabatur, acerbarum rerum, 
qui vicine aliquando urbi per terrz:moturm acci- 
derunt, memorian continet : qui quis absque la- 
erymis commemorare possit? Magna autem hiec et 
illustris, totique qui soli subjectus est, terrarum 
orbi proposita, prazclara urbs alium sustinuit ter- 
riu otum, atque baud parvum ornamentum amisit, 
luininari, quod ad augendam imperatoriam felicita- 
tem in ea resplendebat, repente privata, atque id- 
circo una cuu lugentibus imperatoribus moerens 


ac condolescens. Quid autem dicatur, non ignora- D 


tis. prorsus, qui conventum completis, cum οἱ 
hunc ipsum locum, in quo congregati sumus, et 
maororem luctumque in eo videatis. laud igitur scio, 
ad utrum terrenmotum orationem convertain, ad 
eumue, qui nunc accidit, an qui olim? Sane haud 
alienum est adversus id quod excellit incommodum 
consistere, atque civitatis proprium dolorem miti- 
gare, rationibusque quibusdam incommodum, quasi 


ὁρῷ τὴν ὑπόθεσιν, καὶ σχυθρωπὴν χαθ) ἑχάτερον, ὡς 
ph ῥάδιον ἔξω δαχρύων τὸν λόγον ἐλθεῖν, ὁτιοῦν ἐξ 
ἀμφοτέρων ἑλόμενου. Ἡ παροῦσα τοῦ χρόνου περί- 
οδος, χαθὼς ἡμῖν χθὲς τοῦτο παρὰ τοῦ ποιµένος ἢγ- 
γέλτο, σχυθρωπῶν πραγμάτων τῶν τῇ Υείτονι πό- 
λει ποτὲ διὰ τοῦ σεισμοῦ συμπεπτωχότων περιέχει 
τὴν μνήμην. "A τίς ἁδαχρυτὶ δ,εξέλθοι; ἡ δὲ µεγάλη 
xal περιφανὴς αὕτη χαὶ τῆς og ἡλίῳ πάσης προ- 
τεταγµένη χαλλίπολις ἄλλον σεισμὸν ὑπέστη, xa o) 
μικρὸν ἀπεσυλήθη χόσμον, τοῦ iv αὑτῇ λάμφαντος 
φωστῆρος εἰς προσθήχην τῆς βασιλιχῆς εὐχλτρίας 
ἀθρόως ἁραιρεθεῖσα, χαὶ δ.ὰ τοῦτο τῇ χατηφείᾳ τῶν 
βασιλέων συσκυθρωπάκουσα. Τὸ δὲ λεγόμενον, οὗ 
ἀγνοεῖτε πάντως, ol πληροῦντες τὸν σύλλογον, ὀρῶντε; 
αὐτόν τε τὸν τόπον τοῦτον iv (p συνειλέγµεθα xol 
thv ἓν τῷ τόπω κατήφειαν. Οὐχ οἵἴδα τοίνυν mph 
ποῖον σεισμὸν τρέφω τὸν λόγον, πρὸς τὸν vuv fj viv 
πάλαι γενόµενον; Ἡ χαλῶς ἔχει πρὸς τὸ ὑπερθάλλον 
τοῦ πάθους στῆναι, xal χαταπραῦνειν τῆς πόλεως 
τὴν ἰδίαν ἀλγηδόνα λογισμοῖς τισι τὸ πάθος χαταφαρ” 
µάσσοντα. El γὰρ χαὶ uy] πάντες οἱ τοῦ xaxou συµ- 
µετέχοντες τῷ συλλόγῳ πάρεισιν ' ἀλλὰ διὰ τῶν παρ- 
όντων ἴσως καὶ εἰ; τοὺς μὴ παρόντας ὁ λόγος δια- 


R65 


IN FUNERE PULCIERLE ORATIO. 


£66 


δοθήσεται. Kat γὰρ xac τῶν ἰατρῶν ἐχεῖνοι ooczot, A quodam adhibito medicamento lenire. Etsi enim 


ol πρὸς τὸ πλεονάζον τῶν ἀλγηδόνων διὰ τῆς τέχνης 
ἱστάμενοι, τῶν δὲ ἧττον ὀδυνηρῶν τὴν θεραπείαν 
ὑπερτιθέμενυι. Ὥσπερ δέ φασιν οἱ περὶ ταῦτα ὃξινοὶ, 
εἰ δύο χατὰ ταὑτὸν bÀ σώµατι πόνοι συ μπέσοιεν, pó- 
νου τοῦ ὑπερθάλλοντος τῆν αἴσθτσιν γίνεσθαι, Ev τῷ 
πλεονάζοντι τῆς ἐπικρατούστς ἀλγτδόνος ἔχχλεπτο- 
µένης τῆς ὕττονος * οὕτω xal ἐπὶ τοῦ παρόντος ῥλέπω. 
Τὸ γὰρ νέον τε χαὶ ἡμέτερον ἄλγημα, τῶν διὰ τῆς 
µνήµης ἁλγυνόντων ἡμᾶς ἐστιν ἐπικρατέστερον. Πὼς 
γὰρ οὐχ ἄν τις ἐπὶ τοῖς συµθεθηχόσι πάθοι ; Τίς o5- 
τως ἀπαθὴῆς τὴν φυχήν; Τίς οὕτως τὸν τρόπον σ'δέ- 
ρεος, ὡς ἀναλγττὶ τὸ συμθὰν δέξασθαι;, Ἔγνωτε 
πάντως τὴν νέαν ταύτην περιστερὰν τὴν ἐντρεφομέ- 
νην τῇ βασιλιχῇ χαλιᾷ, τὴν ἄρτι μὲν πτερουμένην Ev 


λαμπρῷ τῷ πτερῷ, ὑπερθᾶσαν δὲ τὴν ἠλιχίαν ταῖς Β 


χάρισιν, ὅπως ἀφεῖσα τὴν καλιὰν οἴχεται ' ὅπως ἔξδω 
τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν ἀπέπτη, ὅπως αὐτὴν ἀθρέως ὁ 
φθόνος τῶν χειρῶν ἡμῶν ἀφήρπασεν' εἴτε περιστερὰν 
χρῆ λέγειν ταύτην, εἴτε νεοθαλὲς ἄνθος, ὃ οὕπω μὲν 
ὅλον τῶν χαλύχων ἐξέλαμψεν, ἀλλά τὸ μὲν ἔλαμτεν 
£57, τὸ δὲ λάμψειν Ἠλπίζετο ' xaX ὅμως ἐν τῷ μιχρῷ 
τε χαὺ ἀτελεῖ ὑπερέλαμπεν * ὅπως ἀθρόως ἐναπέσθη 
τῇ χάλυχι, xal πρὶν εἰς ἀχμῆν προελθεῖν, xaY ὅλον 
εὐωδίᾳ πετάσαι τὸ ἄνθος, αὐτὸ περὶ ἑαυτὸ χατεῤῥύη 
χα) χόνις ἐγένετο, ὃ οὔτε ἑδρέψατό τις, οὔτε ἑστεφα- 
νώσατο * ἀλλὰ µάτην d φύσις ἐπόνησεν * οὗ τὸ μὲν 
ἀγαθὸν ἐν ἐλπίσιν fv, 6 δὲ φθόνος ξίφους δίχην πλά- 
Τιος ἐμπεσὼν την ἑλπίδα διέχοψεν. Σεισμός τις ἣν 


ἄντιχρυς, ἀδελφοὶ, τὸ γενόμενον ' σεισμὺὸς, οὐδὲν τῶν σ 


χαλεπῶν συμπτωμάτων φιλανθρωπότερος. Ot γὰρ 
ἄνγυχον οἰχηδομημάτων κάλλος διελυµήνατο * οὐδὲ 
εὐανθεῖς γραφᾶς, ἢ λίθων περιχαλλῃ θεάματα εἰς γην 
κατέδαλεν ' ἀλλ᾽ αὐτῆς τῆς φύσεως τὸ οἰχοδόμημα 
λαμπρὸν τῷ χάλλει, ὑπεραττράπτον ταῖς χάρισιν, 
ἀθρόως προσπεσὼν ὁ σεισμὸς οὗτος διἐλυσεν. 


non omnes, ad quos incommodum simul pertinet, 


' conciom, intersunt : attamen per eos qui adsunt, 


forsitan etiam in absentes oratio divulgabitur. Et- 
enim etiam illi boni οἱ coimmodi medici sunt, qui 
adversus excellentes. et *superantes dolores artent 
adhibendo consistunt, eorum, quz minus doloris 
faciunt, malorum curationem differentes. Queimad- 
modum autem larum rerum periti aiunt, si duo 
simul uni corpori dolores acciderint, eum qui ex- 
superet ac dominetur solum sentiri, exsuperantia 
praxvalentis cruciatus minorem dolorem quasi suf- 
furante : idem ctiam in re prazsenti animadverto. 
Nam et novus nosterque proprius dolor, iis rebus, 
quarum memoria nobis acerba est, acrior, utque 
vehementior est. Nam qui possit aliquis ob ea quz 
acciderunt, non affici? Quis animo adeo alienus ab 
affectibus est ? Quis adeo moribus ferreus est, ut 
absque delore quod accidit, excipiat? Nostis pror- 
$um teneram hanc columbam, quas in nido regio 
nutriebatur, quie jam primum quidem nitidis pen- 
nis volucris evadebat, sed etatem gratiis et. virtu- 
tibus superabat, ut relicto nido discesserit, ut cx 
oculis nostris avolaverit, ut eam invidia repente de 
manibus nostris rapuerit, sive columbam hanc di- 
cere oportet, sive recens pullulantem florem, qui 
nondum quidem 1oto suo splendore ex gemmis ac 
vagiuis emersisset, sed partim quidem jam enituis- 
δεί, partim vero in lucem emersurus speraretur : 
nec 60 minus in exigua atque imperfecta sui parte 
mirum in modum resplenderet : ut repente in 
gemma eniarcuerit, ac priusquam ad suum vigorem 
pervenisset, ac summum incrementum nactus es- 
δεί, totumque cum suavi odore decorem panderet 
ac diffunderet, ipse circa se defluxerit οἱ in pulve- 
rem redactus sit, quem neque quisquam decerpsit, 


neque coronis adaptavit, sed frustra natura laboravit : ubi bonum quidem erat in spe et exspecta- 
tione, invidia vero gladii instar ex trausverso irruens spem inlerrupit. Terremotus qui'am plane, 


fratres, erat 


id quod accidit, terremotus acerbis casibus nibilo mitior, Non cnim inaaimum 


zdifleiorum decus labefactavit : neque floridas picturas aut lapidum eximie pulchritudinis speeta. 
cula humi prostravit : sed ipsius naturz :edilicium pulchritudine splendidum, gratiarum ac virtutum 
fulgore excellens, repente impetu facto terrzemotus hic dissolvit. 

Εἶδον ἐγὼ xat τὸ ὑψηλὸν ἕρνος, τὸν ὑψίχομον qot- D — Vidi ego etiam sublime illud germen, alticomam 


νιχα (τὸ βασιλιχόν qnit xpázo;) τὸν ταῖς βασιλιχαῖς 
ἀρεταῖς οἷόν τισι χλάδ»ις πάσης ὑπερανεστῶτα τῆς 
οἰχουμένης χαὶ πάντα διαλαμθάνοντα * εἶδον αὐτὸν 
τῶν μὲν ἄλλων κρατοῦντα, τῇ δὲ φύσει χαμπτόµενον, 
xaX πρὸς τὴν ἀποθολὴν τοῦ ἄνθους ἐπιχλινόμενον. 
Εἶδον χαὶ «hv εὐγενῆ κληµατίδα τὴν περιειλημμένην 
τῷ φοίνιχι, τὴν τὸ ἄνθος ἡμῖν τοῦτο ὠδίνασαν, οἵας 
ὑπέστη ἐχ δευτέρου πάλιν ὠδῖνας ἐν φυχῇ, οὐκ Ev σώ- 
ματι , ὅτε αὐτῆς οὗτος ὁ βλαστὸς ἀπετίλλετο * Τίς 
ἀστενάκτως τὸ πάθος παρέδραμεν; Τίς τῶν τοῦ βίου 
ζτμίαν οὐχ ὠὡλοφύρατο ; Τίς οὐκ ἑπαφηχε τῷ πάθει 
δάκρυα ; Τίς οὐ κατέµιξε ^T] χοινῇ συνιδίᾳ τοῦ 
θρίνου τὰς ἰδία: φωνάς; Eizo» θέαµα πιστὸν, ὃ οὐκ 
ἂν εἰς πίστιν ἕλθοι τοῖς ἀκρῇῃ παραδεχοµένοις τὰ θα”- 


palinam (imperatoriam dico potentiam) qua impe- 
ratoriis virtutibus veluti ramis quibusdam supra 
omnem eminet orbem terrarum, et omnia ample- 
clitur ; vidi, inquam, eum cateros quidem superan- 
tem atque vincentem, nature vero succumbentein, 
et ob amissum florem inclinari. Vidi item genero- 
sam illam vitem quam palma amplexa est, qus 
florem hunc nobis pepererat, qualesnam iterum 
de integro quasi pariens dolores animo, non cor- 
pore sustinuit, cum lioc ab ea germen avelleretur ? 
Quis absque lacrymis cladem przteriit? Quis vit:e 
damnum non deploravit? Quis calamitati non illa- 
crymatus est ? Quis communi concentui lamenta- 
lionis suas voces non admiscuit ? Vidi spectaculum 


$01 


S. GREGORII NYSSENI 


66 1 


certum et exploratum, quod qui auditione ac fama A µατα. Eloy ἐδ ἀνθρώπων πέλαγος τῃ πυχνότττ. των 


miracula accipiunt, non. credant. Vidi pelagus ho- 
minum, quod frequentia congregatorum, tanquam 
aqua quzedam in omnes partes sese oculis offerret : 
plenum erat templum, plenum templi vestibuluim, 
adjuncta platea, angiposta, bivia, media, trans- 
versa, ampla tectorum spatia : quidquid videbatur, 
liominum plenum erat, quasi totus terrarum orbis 
propter cladem et infortunium illud in unum con- 
currisset. Spectaculum autem omnibus propositus 
crat sacer ille flos, qui in aurca lectica afferebatur. 
Ut omnium aspicientium vultus demissi ac musti 
erant! Ut laerymis oculi oppleti, manus inter se 
collise , genitus adhuc intimum cordis dolorem 
indicantes! Non mihi in illo tempore (forsitan ne 
czleris quidem, qui tunc aderant) visum est aurum 
naturali suo decore nitescere , quinetiam lapiduin 
fulgores, et aurei panni, et argenti spleniores, et 
lumen ignis, quod et multum et copiosum ex traus- 
verso utrinque continentibus cereis lampadibus 
praetendebatur : omnia luctu simul nigrescebant, 
nihil omnium rerum cominunis moestiti:e. expers 
erat. Tuuc etiam magnus David suos hymnos et 
laudum decantationes lamentationibus accommoda- 
vit, ac pro liilari choro sumpto invicem tristi ac 
lugubri cantilenis ad lamentationes invitavit. Atque 
oinni per illun temporis articulum voluptate ab 
animis pulsa atque summota, sole lacryui liomi- 
nibus voluptati erant. 


Quoniam, igitur tantop.re a. perturbatione ratio 


victa est : liaud importunum fuerit inenteu fatiga- 
tam cum ratione adhibito consilio, quoa; ejus 
fieri potest, relicere atque confirmare. Periculum 
enim haud parvum est, ne si in hoc Apostoli 
dicto audientes non fuerimus, una cum spe desti- 
tutis condemnemur. ΛΙ enim, quemadmodum ex 
eo, qui dudum recitabat, audivimus, non oportere 
tristitia nos affici nomine dormientium !. Eam enim 
periurbationein. illorum duntaxat esse, qui spem 
non habeant, Sed dixerit, opinor, aliquis de grege 
pusillanimorum, ca qu:e fieri non possint, divinum 
Apostoluni jubere, et suis pr:eceptis superare na- 
turain. Qui enim fieri potest, ut affectuum pertur- 
bationem superet is qui vivit in natura, neu vinca- 
tur ab auimi dolore, ob tale spectaculum contra- 
clo, cum non suo tempore in senectule mors con- 
tigeril, sed in prima state morte pulchritudo qui- 
dem aboleatur, palpebris vero radius oculorum 
tegatur, genarum ítem rubor in pallorem trans- 
muletur, os quoque silentio detineatur, ac flos in 
labiis apparere solitus nigrescat : idque non pa- 
rentibus modo acerbum videatnr, verumetiam cui- 
vis incommodum intuenti? Quid igitur nos adver- 
sus hos? Non nostrum verbum, fratres, dicemus, 
sed dictum ex Evangelio nobis recitatum in medium 
afferemus. Audistis Dominum dicentem : Sinite 
parvos pueros, et ne prohibeatis eos venire ad me. 


! | Thess. iv, 12 sqq. 


συνεστώτων , οἷόν τι ὕδωρ χατὰ πᾶν µέρος τοῖς 
ἐφθαλμοῖς προφαινόμενον, πλήρης ὁ ναός ' TT 

τοῦ ναοῦ τὸ προαύλιον, 1j ἐκδεχομένη πλατεῖα, 
ἄμφοδα, fj µέση, τὰ πλάγια, dj ἐπὶ τῶν δωµάτων εὖ- 
poyepia* πᾶν τὸ ὀρώμενον ἀνθρώπων πλύρωμα Ts, 
ὥσπερ πάστς τῆς οἱχουμένης εἰς ταὐτὸν συνδραμοῦ- 
σης ἐπὶ τῷ πάθει, θέαµα δὲ προέχειτο πᾶσι τὸ phy 
ἄνθος ἐχεῖνο ἐπὶ χλίνης χρυσής κομικόμενον. [Iv 
καττφῆ πάντων ἣν τῶν προσορώντων τὰ τρόσωτα | 
Πῶς δεδακρυµένα τὰ ὄμματα ! χεῖρες ἀλλήλα"ς ὄνν- 
αρασσόµεναι! στεναγμοὶ πρὸς τούτοις την ἑγχάρθιον 
ὀδύντν κατα μηνύοντες ! OD por ἔδοξε κατὰ την ὥραν 
ἐχείνην (τάχα δὲ οὐδὲ τοῖς ἄλλοις τῶν τότε παρόντων) 
τὴν Ex φύσεως χάριν ὁ χρυσὸς ἀποστίλβειν, ἀλλὰ xal 
αἱ τῶν λίθων αὖὐναλ, xal τὰ ἐχ χρωσοῦ ὑφάσματα, 
καὶ αἱ τοῦ ἀργύρου μαρμαρνγαὶ., καὶ τὸ ἐκ τοῦ z»- 
p^; φῶς, πολύ τε xal ἄφθονον χατὰ τὰ πλάγια ἐχα- 
τέρωθεν τῇ συνεχείᾳ τῶν ἐκ τοῦ xrpou λαμπάζων 
παρατεινόμενον * πάντα τῷ πένθει συνεμελαίΐνετοι 
xol πάντα μετεῖχε τῆς xotg κατηφείας. Τότε καν 
ὁ μέγας Δαθιδ τὰς ἰδίας ὑμνῳδίας τοῖς Opt vow; ἔχρη- 
σεν, χαὶ ἀντὶ φαιδρᾶς χοροστασἰας μεταλαθὼν iiy 
γοεράν τε xal πένθιµον, ἐπεχαλεῖτο τοὺς θρῄνους 
τοῖς µέλεσιν. Ι]άσης δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐχεῖνον 1δο- 
νης τῶν Φυχῶν ἀπελαθείσης, μόνον Ἡν ἓν ἡδονῇ «oi; 
ἀνθρώποις «5 ὀάχρνον. 


^ 
éco. TAZSEQ 


Ὁ πάθους 6 λο- 
τῆς διανοίας 


Ἐπειδὴ τοίνυν τοσοῦτον ἠττίθη το 
γισμὺς, χαιρὸς ἂν εἴη τὸ χεχμηχὸς 
διὰ τῆς τῶν λογισμῶν συµθουλής ὡς ἔστι δυνατὺν 
ἀναλῥώννυσθαι, Κίνδυνος γὰρ οὗ μιχρὸς, map- 
αχούσαντας ἐν τούτῳ τῆς τοῦ Αποστόλου φωνῖς 
συγκαταχρ:0ἴναι τοῖς ἀνελπίστοις. Φτσὶ yip, xa- 
θὼς τοῦ ὑπαναγινώσχοντος ἁρτίως {κούσαμεν, μὴ 
δεῖν ἐπὶ τῶν κεχοιμηµένων λυπεῖσθαι. Μόνων vào 
τοῦτη τῶν οὐκ ἐχόντων ἑλτίδα τὸ πάθος εἶναι. ἸΑλὶ' 
εἴποι τις ἄν, οἶμαι, τῶν µιχροφυχοτέρων, ἀδύνατ 
χελεύειν τὸν θεῖον ᾽Απόστολον, xal ὑπερθαίνειν τῇ» 
φύσιν τοῖς ἐπιτάγμασι. Πὼς γάρ ἐστι δυνατὸν ὑπερ- 
αρθΏναι τοῦ πάθους τὸν ἐν τῇ φύσει ζῶντα, xat μὴ 
κρατηθῆναι τῇ λύπη &mi τοιούτῳ θεάµατι, ὅταν 
μὴ καθ) ὥραν £v fpa. συµπἑἐσῃ ὁ θάνατος, ἀλλ E 


D tfj πρώτῃ ἡλιχίᾳ κατασθεσθῇ μὲν τῷ θανάτῳ t Gra, 


καλυφθῇ δὲ τοῖς βλεφάροις ἡ τῶν ὀμμάτων ἀχτλ., 
µετατέσῃ δὲ εἰς ὠχρότητα τῆς παρειᾶς τὸ ἐρύθτμᾳ, 
μραττθῇ δὲ τῇ atu] τὸ στόμα, µελαίνηται δὲ τὸ ἐ:ὶ 
τοῦ χείλους ἄνθος, γχαλεπὸν δὲ μὴ µόνον τοῖς yrv- 
νησαμένοις τοῦτο δοχῇ, ἀλλὰ xal παντὶ τῷ πρὸς τὸ 
πάθος βλέποντι; Τί οὖν πρὸς τούτους ἡμεῖς ; 0ὐχ 
ἡμέτερον ἑροῦμεν, ἁδελφοὶ, λόγον, ἀλλὰ τὴν ἀναγνω- 
σθεῖσαν ἡμῖν Ex τοῦ Εὐαγγελίου ῥῆσιν παραθησό- 
μεθα. Ἠπούσατε γὰρ λέγοντος τοῦ Κυρίου * "Agere 
τὰ παιδία, καὶ μὴ κω.ύετε αὑτὰ ἔρχεσθαι xpic 
μέ * τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασι.λεία τῶν οὐ- 
paràr. Obxoüy εἰ xal σοῦ ἀπεφοίτησε τὸ παιδίον, 


869 


IN FUNERE PULCHERLE ORATIO. 


670 


ἀλλὰ πρὸς τὸν ἁξσπότην ἁπέδραμᾶν * Gol τὸν 02022. A Tulium enim est reguum celorum*. Proinde etiamsi 


μὸν ἔχλεισεν, ἀλλὰ τῷ φωτὶ τῷ αἰωνίῳ διήνοιςεν" τῆς 
σῆς ἀπέστη τραπέστς, ἀλλὰ τῇ ἀγγελικῇ προσετέθη" 
ἔνθεν τὸ φυτὸν ἁἀνξσπάσθη, ἀλλὰ τῷ παραδείσῳ 
ἑνεφντεύθη, £x βασιλείας εἰς βασιλείαν µετέστη * ἐξ- 
εδὐσατο τὸ τῆς πρρφύρας ἄνθος, ἀλλὰ τῆς ἄνω βα- 
σιλείας «ry περιθολῆν ἑνεδύσατο. Εἴπω σοι τῶν Όλην 
τοῦ θείου ἑνδύματος ᾽ οὐ λίνον ἐστὶν, οὐδὲ ἔριον, οὐδὲ 
τὰ ἐκ σηρῶν víuavx. "Αχουσον τοῦ Δαθ)δ, ὅθεν ἐξ- 
υφαίνεσθαι λέγει τῷ θεῷ τὰ ἑνδύματα ' "ECogo c yn- 
σι καὶ µεγα.1οπρέπειαν ἐγεδύσω, ἀναθαλλόμενος 
φῶς ὡς ἱμάτιον. Όρᾶς ota. &v0' οἵων Ἰλλάξατο; Avu- 
πεῖ σε τὸ τοῦ σώματος χάλλος umxist φαινόμενον. οὗ 
γὰρ ὁρᾶς αὑττς τὸ ἁληθινὸν τής Ψυχῆς χάλλος , ὃ vov 
E. τῇ παντγύρει τῶν οὐρανίων ἀγάλλεται. Ὡς χαλὸς 


ἐκεῖνος ὁ ὀφθαλμὸς ὁ τὸν Ozbv βλέπων ! ὡς $65 τὸ D 


στόμα ταῖς θείαις ὑμνῳδίαις καλλωπιζόμενον! Ἐκ 
στόματος γὰρ, φησὶ, /ηπίων xal θη.1αζόντων xac- 
φρτίσω αἶνον. Ὡς χαλαὶ αἱ χεῖρες αἱ µγδέποτε τ 

καχὸν ἐνεργήσασαι ! ὡς ὡραῖοι οἱ πόδες, of pi ἐπι- 
6αντες χαχίας, proi τῇ ὁδῷ t&v ἁμαρτωλῶν τὸ 
ἴχνος ἑαυτῶν ἐπιστήσαντες ! ὡς χαλὴ πᾶσα τῆς 
φυχῆς ἑχείνης dj byte, οὗ λίθων αὐγαῖς χξχοσμημένη, 
&AX ἁπλότητι χαὶ àxaxia ExXáumouca ! "AXAX λυπεῖ 
σε τυχὸν τὸ μὴ εἰς γηρας ἑλθεῖν. Τί vo, εἰπέ pot, 
χαλὸν ἐνορᾶς τῷ γέρα; Δρα χα)ὸν τὸ χνίζεσθαι τὰ 
ὄμματα, τὸ ῥυσεῦσθαι τὴν παρειὰν, τὸ ἀποῤῥεϊν τοὺς 
ὀδόντας τοῦ στόματος, xal Φελλισμὸν ἐμποιεῖν τῇ 
Υγλὠσσῃ, τὸ ὑποτρέμειν τῇ χειρὶ, καὶ εἰς γῆν κύ- 
TRU), καὶ ὑτοσχάξδειν τῷ ποδὶ, καὶ χειραγωχοῖς ἐπ- 


ερείδεσθαι, xal παρανοεῖν τῇ καρδία, xaX παραφθέγ- C 


Υεσθαι τῇ φωνῇ , ofa. τῇ ἡλικίᾳ ταύτη χατ) ἀνάγχην 
συµθαίνε. πάθη; Καὶ ὑπὲρ τούτου ἀγαναχτοῦμεν, 
τι ph ἀφίχετο εἰς την τῶν τοιούτων πεῖραν» Kal 
μὴν συγχαἰρειν προσήχει ἐχείνοις, ὧν ἡ ζωὴ τὴν τῶν 
σχυθρωπῶν πεῖραν οὗ παρεδέσατο, xal οὔτε ἐνταῦθα 
τῶν λυπηρῶν ἤσθετο, οὔτε τι τῶν ἐχεῖ σκυθρωπῶν 
ἐπιγνώσεται. Ἡ γὰρ τοιαύτη φυχὴ ἡ οὐκ ἔχουσα ἐφ᾽ 
ὅτῳ εἰς χρίσιν ἔλθῃ, γέεννα» οὗ φοθεῖται, χρίσιν o) 
δέδοικεν ' ἄφοέος διαμένει xal ἀχατάπληκτος, οὖδε- 
νὺς ποντροῦ συωνειδότος τὸν τῆς χρίσεως φόβον ἑπ- 
άγοντος. Αλλ᾽ ἔδει, φησὶν, αὐτὴν εἰς μέτρον ἡλιχίας 
ἐλθεῖν, xat νυμφιχῷ θαλάμῳ ἑμφαιδρυνθηναι. "AXI 
ἐρεῖ σοι πρὸς τοῦτο ὁ ἁληθινὸς νυμρίος, ὅτι χρείττων 
fj οὐρανία παστὰς. προτιµότερος ἐχεῖνος ὁ θάλαμος, 
ἐν d χηρείας φόθος οὐχ ἔστιν. Τΐνος οὖν, εἰπέ uo:, 
τῶν κχαλὼν ἀπεστέρηται τὸν σάρχινον τοῦτον ἐχδυ- 
δαμένη βίον; Εἴπω go: τὰ τοῦ βίου xalá* λύπαι 
χαὶ ἡδοναὶ, θυμοὶ χα) φόβοι, ἐλπίδες καὶ ἐπιθυμίαι: 
ταῦτά ἐστι χαὶ τὰ τοιαῦτα οἷς κφτὰ τὴν παροῦσαν 
ἑωῖν συμπεπλέἐγµεθα. 
bona : animi zgritudines et molestie, voluptates, 
ejusmodi sunt, quibus in praesenti vita implicati 
Τί οὖν xaxbv πέπονθεν d) τοσούτων ἁπαλλαγεῖσα 
τυράννων; Ἔχαστον γὰρ πάθος, ὅταν ἐπικρατῇ, τῆς 
ψνχΏς τύραννος ἡμῶν γίνεται, τοὺς λογισμοὺς δου- 
λωσάμενο». Ἡ λυπεῖ ἡμᾶς, ὅτι μῇ χατεπονήθη διὰ 


* Matth. xix, 14. ? Psal. οι, 4. 


* Psal. vut, 3. 


3 te discessit puella, attainen ad Dominum recur- 
rit, tibi oculum clausit, sed lumini :terno aperuit ; 
a lua mensa remola est, sed angelicze /adlibita ; 
hinc planta revulsa est, at in paradiso sata est ; de 
regno ad reguum iraducta cst, purpurze florem 
exuit, at superi rcgni amictum induit. Dicam tibi 
materiam unde confcctum est divinum indumen- 
tum : non linum est, neque lana, neque fila serica. 
Audi Davidem, unde Deo contexi indumenta dicat: 
Confessionem et. magnificentiam induisti *, superin- 
jiciens. lumen. quasi. pallium. Vides qux quibus 
commulaverit? Angit te atque molestum est tibi, 
quod corporis decor non amplius apparet : non 
eniin vides ejus veram animi pulchritudinem, quae 
nunc in conventu coelitum exsultat atque laetatur : 
quam speciosus ille oculus, qui Deum videt : quam 
suave os divinarum laudum decantatione exorne- 
tur : Ex ere eniin, inquit, infantium et lactentium 
perfecisti laudem*. Quam pulchre manus, quae 
nunquam malum operate sunt! Quam decori pedes, 
qui ad nequitiam atque malitiam non accesserunt, 
neque in via peccatorum vestigium suum impres- 
serunt! Quam speciosa tota animae illius facies, 
non lapidum fulgoribus ornata, sed simplicitate, 
integritate et innocentia resplenllens! Sed forsitan 
angit te, quod ad senectutem non pervenit. Quid 
vero, dic mihi, pulchri cernis in senectute? Àn 
pulchrum prurire ac fricari oculos, corrugari ge- 
nas, ex ore defluere dentes, ei lingux balbutiem 
ingenerari , manibus subtremiscere, ad terram in- 
curvari, titubare atque subclaudicare pedibus, du- 
cibus inniti, desipere corde ac delirare, voce ab- 
surda atque inepta pronuntiare? Quolia huic ztati 
necessario accidunt incommoda. Et idcireo indi- 
gnamur et stomachamur, quod ad ejusmodi malo- 
rum experientiam non pervenerit? Atqui gratulari 
convenit illis quorum vila rerum acerbarum ac 
tristium periculum non fecit, et cum hic nihil mo- 
lestiz: senserit, tum nihil acerbitatis illic. experie- 
tur. Nam ejusmodi anima, cuin nullum in se cri- 
men habeat, cujus nomine in judicium veniat, ge- 
hennam non metuit, judicium non timet : intrepida 
atque imperterrita permanet, nulla prava conscien- 
tia judicii terrorem incutiente. At oportebat, inquit, 
eam ad justum aztatis modum venisse, et iu thalamo 
nuptiali exhilarari. Verum ad hoc tibi verus spon- 
sus dicet, quod melior in calo sit lectus genialis, 
anieferendus ille thalamus, ubi viduitatis metus 
non est. Quo igitur, quaeso te, bono privata est, 
cum banc carualem vitam exuit? Dicam tibi vitae 


ire, metus, spes, cupiditates et desideria : hsec et 
atque connexi sumus. 


Quid igitur mali accidit ei, qu:e a tot tyrannis 
liberata sit? Unusquisque eniin affectus ac pertur- 
latio, cum praevalet ac dominatur, rationibus sibi 
subjugatis, animi nostri tyrannus exsistit. An male 


81 


S. GREGORII NYSSENI 


8:2 


nos habet, quod non doloribus patiendi confecta, A ὠδίνων, ὅτι pi συνετρίδη διὰ φβρουτίδων Άπα:ῖο- 


quod non cura liberorum edueandorum attrita est, 
quod non similes dolores excepit, atque propter 
illam parentes sustinuerunt? At ejusmodi res feli- 
citatis nomine prazdicanidze, non dep:orandz sunt. 
Nam in nullo versatum esse malo, melior res est, 
quam humana capere possit natura. lta sapiens 
etian ille Solomon in suis Scripturis mortuum 
superstite beatiorem esse ducit. ltem magnus Da- 
vid vitam qua in carne degitur, lamentatione et 
gemitu dignam esse ait. Itaque. cum ambo splen- 
didi atque magnifici, utpote regia potestate pra- 
diti, essent, omnium rerum, qua per vitam sua- 
ves atque jucundz habentur, ad arbitrium compo- 
tes atque participes nihil ad praesentium rerum 
usum et oblectationeni inclinati sunt, sed cum ar- 
canorum bonorum, qux in incorporea vita propo- 
sita sunt, desiderio tenerentur, calamitatis et in- 
fortunii loco habebant eam, quz in carne trausigi- 
«ιν, vitam. Audivi Davidem in multis locis sacro- 
ruui Psalmorum, cum cuperet evadere ex ejusmodi 
necessitate, ubi alias quidem, Desiderat*, inquit, 
ac desiderando deficit anima mea ín atria Domini ; 
alias vero, Educ animam meam ez custodia*. Si- 
iniliter autem Jeremias * quoque maledictione et ex- 
secratione dignum judicat diem illum, qui princeps 
ei fuisset ejusmodi vitae, Ας multas ejusmodi pri- 
&COrem sanctorum voces, qux feruntur et exstant 
in divina Scriptura, licet invenire, cum desiderio 
vere vile ea, qua in carne degitur, vita gravis 
eis esset οἱ molesta. Ita etiam magnus ille quon- 
dam Abrahamus lubenter atque liaud gravatim di- 
lectum filium pro victima Dev offerebat, quod sci- 
ret atque haud dubitaret quin futurum esset, ut 
puer in meliorem οἱ augustiorem formam trauns- 
mutarctur. Ac quicunque historiz cognitionem ha- 
betis, omnino non ignoratis, qux de eo narrantur. 
Quid enim dicit Scriptura*? Quod cum juvenis 
quidem esset Abraham, a Deo facta sit ei promis- 
sio de futuro filio : cum autem summum incre- 
mentum aatis ejus integritas et vigor prateriis- 
sel, ac tempore jam emarcuisset atque absumptus 
esset, cum matura seipsam augere et propagare 
desivissel, senectute non amplius libidini obtem- 
perante, tunc preter hamanam spem promissio 
deducitur ad exitum et effectum ; et nascitur puer 
Isaac : ac tempore justo preterito, cum veluti 
germen quoddam in pulchritudinem et magnitudi- 
nem excrevisset, jucundus erat oculis parentum, 
juvenilis ztatis decore nitens, tunc Abrahami 
animus quasi Lormentis adhibitis probatur et ex- 
ploratur, an plene atque exacte discerneret in re- 
rum nalura quid przstaret, an. non ad przsentem 
vitam spectaret * Et ait ad eum Deus : Offer filium 
tuum pro victima in holocamstumn. Nostis omnino 
quicunque patres estis et liberos habetis, et amo- 
rem erga liberos a natura didicistis, ut verisimile 


! Psal. Lxxxii, 2. * Psal. οχι, 8. 


«po; (as* ὅτι μὴ τὰς ὁμοίας ἀλγηδόνας ἐδέξατο, ἃς ἔτι 
αὐτῆς οἱ γεγεννηχότες ὑπέμειναν;, ᾿Αλλὰ τὰ τοιαῦτα 
μαχκαρισμῶν, οὐκ ὀδυρμῶν ἔστιν Bera. Τὸ γὰρ Ev µτ- 
δενὶ γενέσθαι χαχῷ, κρεῖττον ἢ χατὰ την ἀνθρωπίντν 
φύσιν ἐστίν. Οὕτως xal ὁ σοφὸς Σολομὼν ἐν τῇ lóía 
Γραρῇ µακαρίσει «pb τοῦ περ:όντος τὸν χατοιχόµε- 
vov. Καὶ ὁ μέγας Δαθὶδ θρήνου xa οἰμωγῆς ἀτίαν 
τὴν ἐν σαρχὶ διχγωγὴν εἶναί φησιν. Καΐτοι γε ἀμφύ- 
τεροι λαμπροὶ κατὰ τὴν βασ.λείαν ὑπάρχοντες, πάν- 
των χατ ἐξωυσίαν τῶν χατὰ τὸν βίον ἡδέων µετέχον- 
τες, οὐδὲν πρὸς τὴν παρρῦσαν ἀπόλανσιν ἐπεχλίθτ- 
cav ἀλλὰ τῶν ἀποῤῥήτων ἀγαθῶν τῶν ἐν τῇ ἆσω- 
µάτῳ ζωῇ προχειµένων τὴν ἐπιθυμίαν ἔχοντες, συµ» 
φορὰν ἐποιοῦντο τὴν ἓν σαρχὶ ζωήν. "Hxousa πολ. 


D λαχη τοῦ Δαθιδ ἓν ταῖς ἱεραῖς Ἑαλμῳδίαις ἔξω Υενέ- 


σθαι τῆς τοιαύτης ἀνάγχης ἐπιθυμοῦντος, ἓν οἷς φη- 
σι’ νῦν μὲν, ὅτι Επιποθεῖ καὶ ἐκλείπει ἡ ψυχή 
µου εἰς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου vov δὲ, ὅτι "EC- 
dyaye ἐκ φυ.λακῆς civ ψυχήν µου. Ὡσαύτως δὲ 
xai ὁ Ἱερεμίας χατάρας ἀξίαν κρίνει «hv ἡμέραν 
ἐκείνην τὴν ἄρξασαν αὐτῷ τῆς τοιαύτης ζωῆς. Καὶ 
πολλὰς ἔστι τοιαύτας τῶν παλαιῶν ἁγίων φωνὰς ἐν 
τῇ θείᾳ Γραφῇῃ φεροµένας εὑρεῖν, oi 5v ἐπιθυμίαν 
ας ὄντως ζωῆς τὴν Ev σαρχὶ διαγωγὴν ἐθα ρύνοντο, 
Οὕτως xal ὁ μέγας πυτὲ ᾿Αθραὰμ προθύµως τῷ Gto 
διὰ θυσίας προπΏγεν τὸν ἠγαπημένον υἱὸν, εἰδὼς ὅτι 
πρὸς τὸ χρεῖττόν τε xat θειότερον γενῄσεται τῷ παιδὶ 
ἡ µετάστασις. σοι δὲ τῆς ἱστορίας ἐμπείρως ἔχετε, 
πάντως οὐκ ἀγνοεῖτε τὰ περὶ αὐτοῦ διηγ/µα-α. Τί 
γάρ φησιν qj Γραφή; Ότι νέῳ μὲν ὄντι τῷ ᾿Αθραὰμ 
θεύθεν περὶ τοῦ mah, ἐἑπαγγελία γίνεται παρελῃ- 
λυθότι δὲ την ἀχμῆν, xai ἤδη χαταμαρανθέντι ὑπὸ 
τοῦ χρόνου, ὅτε πάνεται dj quot; ἑαυτὴν αὔξουσα, 
οὐχέτι τοῦ γήρως ταῖς ὁρμαῖς ὑπακονοντος, τότε 
παρὰ τὰς ἀνθρωπίνας ἑλπίδας εἰς πέρας d ὑπόσχεσις 
ἄγεται" xal τίκτεται παῖς ὁ Ἰσαάχ' xai συμμέτρου 
διαγεγονότος χρόνου, οἷόν τι ἔρνος ἀναδραμὼν εἰς 
χάλλος xai μέγεθος, ἡδὺς ἣν τοῖς ὀφθαλμοῖς τῶν 
γονέων τῷ τῆς νεότητος κάλλει λαμπόμενος ᾽ τότε 
προσάγεται τῷ ᾿Αθραὰμ dj τῆς ψυχῆς δοχιµασία xai 
βάσανος, εἰ ἀκριθῶς Ev τῇ τῶν ὄντων φύσει διαΥι- 
γνώσχει τὸ κάλλιον, εἰ μὴ πρὸς “ἣν παροῦσαν βλέπει 
ζωήν. Kal φησι πρὸς αὐτὸν ὁ θεός’ ᾽Αγένεγχε τὸν 


p υἱόν σου διὰ θυσίας elc ὁλοκάρπωσυν. 0ἴδατε τάν- 


ttg ὅσοι πατέρες ἑστὲ χαὶ παΐῖδας ἔχετε, xal τὶν 
πρὸς τὰ τέχνα στοργἣν παρὰ τῆς φύσεως ἐδιδάχθητε, 
ὅπως εἰχὸς διατεθῆναι τὸν ᾿Αθραὰμ., εἰ πρὸς τὶν 
παροῦσα» µόνην ἀφεώρα ζωὴν, el δοῦλος τῆς φύσεως 
fv, εἰ ἓν τῷ παρόντι Bl τὸ γλυχκὺ τῆς ζωτς EXoyi- 
ζετο. Τί δὲ περὶ ἐχείνου φημὶ, χαταλιπὼν τὶν }ν- 
vaixa τὸ ἀσθενέστερον µέρος τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως; 
El μὴ πεπαίΐδευτο χἀχείνη ὑπὺ τοῦ ἀνδρὸς τὰ θειό- 
τερα, εἰ μὴ ἠπίστατο τὴν κεχρυμµένην ζωὴν εἶναι 
τῆς φαινομένης ἄμεινον, οὐχ ἂν ἑπέτρεπε τῷ ἀνδρὶ 
τοιαῦτα χατὰ τοῦ πα'δὸς ἑνεργῆσαι. Πάντως Υὰο τοῖς 
μητρικοῖς συγχιντθεῖσα σπλάγχνλις, περ'εχύθη τῷ 


? Jer. x«, [4 sqq... * Gen. xvin, 4 sqq. 


815 


IN FUNERE PULCHERIJE ORATIO. 


87. 


τέχνῳ, xoi ταῖς ὠλέναις αὐτὸν ἐμπλεξαμένη, πρὸ A atque consentaneum sit Abrahamum affectum et 


αὑτοῦ thv χαιρίαν ἐδέχετο. "Ap' οὑχ εἶπεν ἂν πρὺς 
τὸν ᾿Αθραὰμ ταῦτα τὰ ῥῆματα; Φεῖσαι τοῦ παιδὸς, 
ἄνερ, μὴ πονηρὸν γἐνῃ τοῦ Ρίου διήγημα, μὴ μῦθος 
τῷ μετὰ ταῦτα χρόνῳ γενώμεθα, ph φθονῄσῃς τῷ 
viip τῆς ζωῆς, μὴ στερήσῃς αὐτὸν τῆς γλυχείας ἀκτῖ- 
vog: θάλαμος τέχνοις, οὗ τάφος παρὰ πατέρων σπου- 
δάζεται στέφανος Υαμιχὸς, οὗ ξίφος φονιχόν' γαµή- 
λιος λαμπὰς, οὗ πῦρ ἐπιτάφιον. Ταῦτα λῃσταὶ xal 
πολέμιοι, οὐ πατέρων χεῖρες ἐπὶ τῶν τέχνων ἐργά- 
ζονται. EL δὲ χρῆ πάντως γενέσθαι τὸ xaxbv, μὴ εἴδοι 
Ῥάῤῥας ὀφθαλμὸς νεχρούμενον τὸν Ἰσαάχ. Ἰδοὺ δι) 
ἁμφοτέρων (oov τὸ ξίφος, ἀπ᾿ ἐμοῦ τῆς δειλαίας 
ἀρξάμενος ' µία τοῖς δυσὶν ἀρχέσει πληγή. Kowby 
ἐπ ἀμφοτέρων γενέσθω τὸ χῶμα᾽ µία στήλη τὴν 
xotvhv συμφορὰν τραγῳδείτω. 


letalis; tzda conjugalis, 


animatum futurum fuisse, si ad przsentem solam 
vitam respiceret, si servus nature esset, si in 
prissenti seculo vitae dulcedinem consistere exi- 
stimaret. Sed quid de illo dico, omissa muliere 
infirmiore parte humanz naturz? Nisi et illa a viro 
divina didicisset ; nisi sclvisset occultam vitam ea, 
qua apparet, esse potiorem , non commissura fuisset, 
ut vir ejusmodi quid adversus filium perpetraret. 
Prorsus enim maternis commota visceribus filio 
circumfusa fuisset, et ulnis eum amplexa pro ipso 
letale vulnus accepisset. An non ad Abrahamum 
ejusmodi verbis usura fuisset? Parce filio, mi vir, 
ne prave in vita narrationis materia filas, ne fa- 
bula insequenti tempori fiamus, ne filio vitam in- 


B videas, ne prives eum dulci radio solari ; nuptiale 
cubiculum filiis, non sepulcrum a patribus curari atque institui 


solet; corona nuptialis, non ensis 


non ignis sepulcralis. Hzc latrones et hostes, non patrum manus in 


filiis perpetrant. Quod si omnino malum perpetrari ac repr:esentari oportet : ne videat oculus Sarrz 
isaacum necari, en per utrumque adige gladium, a me misera initio facto, una ambobus plaga satis 
erit, communis ambobus tumulus excitetur, unus titulus miserabilem utriusque casum prodat. 


Ταῦτα πάντως ἂν xal τὰ τοιαῦτα διεξῄει dj Σάῤῥα, 
εἰ μὴ ἐχεῖνα τοῖς ὀφθαλμοῖς ἔθλεπεν, ἅπερ ἡμῖν ἐστιν 
ἀθέατα. "Ἠδει γὰρ ὅτι τὸ τέλος τῆς lv σαρχὶ ζωῆς 
ἀρχὴ τοῦ θειοτέρου βίου τοῖς μεταστᾶσι γίνεται ᾿ xa- 
ταλείπει σχιὰς, χαταλαμθάνει ἀλήθειαν ἀφίησιν 
ἁπάτας καὶ πλάνας xai θορύδους, xat εὑρίσχει ἐχεῖνα 
κὰ ἀγαθὰ, ἃ ὑπὲρ ὀφθαλμόν τε xaX ἀχοὴν xal χαρ- 
δίαν ἱστίν. Οὔτε ἔρως αὐτὸν ἀνιάσει, οὔτε ἐπιθυμία 
ῥυπαρὰ παραστρέφει’ οὐχ ὑπερηφανία χαυνώσει’ οὔχ 
ἆλλο τι πάθος τῶν λυπούντων τὴν φυχὴν ἐνοχλήσει, 
ἁλλὰ πάντα γίνεται αὐτῷ ὁ θεός. Διὰ τοῦτο προθύµως 
δίδωσι τῷ θεῷ τὸν παῖΐδα. Τί δὲ ὁ μέγας Ἰώδ; "Οτε 
αὐτῷ γυµνωθέντι πάντων τῶν περιόντων ἀθρόως, 
sply ἐπὶ ταῖς προλαθούσαις πληγαῖς τὴν φυχὴν áva- 
λέξασθαι, ἡ τελευταία χατεμηνύθη πληγὴ, ὅπως 
ἑδέξατο τὴν ἐπὶ τοῖς mail συμφοράν; Τρεῖς αὐτῷ 
θυγατέρες Ίσαν, xal παῖδες ἑπτά ' μαχαριστὸς ἣν τῆς 
εὐπαιδίας ' τοσοῦτοι γὰρ ὄντες, εἷς σαν οἱ πάντες τῇ 
μετ) ἀλλήλων στοργῇ οὐ διῃρηµένως καθ) ἑαυτὸν 
ἕκαστος βιοτεύοντες, ἀλλὰ πάντες map' ἀλλήλοις φοι- 
φῶντες, διὰ τῆς ἐγχυχλίου φιλοφροσύνης διετέλουν 
εὐφραίνοντες ἀλλήλους ἐν τῷ µέρει xal εὐφραινόμε- 
νοι. xal δῆτα xal τότε χατὰ περίοδον παρὰ τῷ πρε- 
σδυτέρῳ τῶν ἁδελφῶν ἣν τὸ συµπόσιον * πλῃρεις οἱ 
χρατ]ρες, πλήρης τῶν ἑδωδίμων f) τράπεζα * ἐν χερ- 
civ αἱ χύλικες: θεάµατα, ὡς εἰχὸς, ἐπὶ τούτοις xol 
ἀχροάματα, xal πᾶσαι θυμηδίαι συµποτιχαί * τρόπος 
elc, φιλοφροσύναι, παίγνια, µειδιάµατα΄ πάντα ὅσα 
εἰχὸς àv συνόδῳ νέων ἐφ᾽ ἑστίας ἀθρύνεσθαι. Τί οὖν 
ἐπὶ τούτοις; Ἐν ἀχμῇ τῆς ἁπολαύσεως τῶν ἠδίστων 
ἐπισεισθέντος αὐτοῖς τοῦ ὀρόφου, τάφος τῶν δέχα 
παίδων τὸ συµπόσιον Υίνεται. Καὶ τοῖς αἴμασι τῶν 
νέων ὁ χρατὴρ χαταµίγνυται, xal τὰ ἑδώδιμα τῷ ἐχ 
φῶν σωµάτων λύθρῳ κατεμολύνετο. Τοιαύτης συµφο- 
ρᾶς τῷ Ἰὼδ ἀγγελθείσης (θέασαί µοι τῷ λόγῳ τὸν 
ἀθλττὴν, οὐχ tva θαυμάσῃς µόνον τὸν νικητήν’ μικρὸν 
Υὰρ τὸ ix τοῦ θαύματος χέρδος᾽ ἀλλ᾽ ἵνα ῥπλώσῃς ἐν 
«ol; ὁμοίοις τὸν ἄνδρα, καὶ σο. γένηται παιδοτρίθης 

ParRoL. Gg. XLVI. 


Hzc et ejusmodi Sarra prorsus dictura fuisset, 
nisi illa oculis vidisset quz: nostrum visum effu- 
giunt. Νονογαί enim quod finis vite carnalis ini- 
tium augustioris vitx: instituti (hinc) translatis ex- 
sistat ; relinquit umbras, assequitur veritatem, di- 
mittit fraudes et errores et tumultus, ct invenit 
illa bona, qua sunt supra oculum, et auditum, οἱ 
cor; neque amor eum anget, neque sordida cupi- 
ditas pervertet, atque depravabit, non superbia in- 
flabit, non aliquis alius affectus 3nimum angens mo- 


C lestus erit, sed omnia fit ei Deus. Idcirco libenter 


Deo filium dat. Quid item magnus Job? cum ei 
repente quasi uno impetu adversa fortunz spoliato 
omnibus rebus ac copiis, quibus abundaverat, prius- 
quam a superioribus plagis et calamitatibus ani- 
mum collegisset , ultima nuntiata clades est : quo 
animo casum liberorum accepit? Tres ei flliz erant , 
filii septem, nomine felicitatis in liberis procrean- 
dis; et ob egregiam indolem eorumdem dignus 
erat qui przedicaretur ac beatus baberetur : nam 
cum tot essent, mutuo inter se amore quasi unus 
universi erant : non separatim ac divisim per se 
singuli viventes, sed omnes se mutuo frequenter 
inter se invisentes, quasi vicissitudinario quodam 
et usitato officio atque comitate invitandi atque 
excipiendi perpetuo alter alterum modo delectabat, 
modo invicem alter ab altero exhilarabatur, atque 
adeo etiam tunc vicissitudinis oflicii orbe decurso 
atque peracto, apud fratrem maximum natu con- 
vivium erat: pleni crateres, plena inmensa egculen- 
torum, in manibus calices, specfücmla, ut ferisi- 
mile est, ad hzc festive jucundzquee narratitgpes, 
et omnia animi oblectamenta conviviis adhiberi 
consueta : mos unus, una ratio, una voluntas : co- 
mitas et hilaritas, ludicra, risus: omnia quzcun- 
que par est in conventu juvenum domi sus per 
luxum atque delicias agitari. Quid igitur conse- 
cutum est? Cum his rebus jucundis jam maxime 


28 


6:3 


.$. GREGORII NYSSENI 


576 


Iruerentur, nihilque ad hilaritatem jam amplius A ὁ ἀθλητὴῆς, τῷ καθ) ἑαυτὸν ὑποδείγματι πρὸς ὑπομονὴν 


addi posset: tecto super eos collapso, sepulcrum 
omnium decem liberorum convivium exsistit. Ac 
sanguine juvenum crater commiscebatur, et escu- 
lenta obtritorum corporum cruore coinquinaban- 
tur. Ubi ejusinodi clades Jobo nuntiata est ( con- 
sidera, quxso, adhibita ratione athletam, non ut 
victorem duntaxat.admireris : parum enim lucri 
exsistit ex admiratione, sed ut virum in similibus 
imiteris, et sit tibi athleta pro peedotriba, suo 
exemplo ad patientiam atque fortitudinem in tem- 
pore tentationum conflictus animum ungens, atque 
confirmans), quid igitur vir ille fecit? An aliquid 
abjectum οἱ vile, qualia degeneris et exigui animi 
homines committere solent, aut verbo dixit, aut 


xaY ἀνδρείαν τὴν Φυχὴν ἀλείφων ἐν xatpi τῆς tus 
πειρασμῶν συμπλοχῆς), τί οὖν ἐποίησεν ὅ ἀνίρ; 
&p& τι δυσγενὲς xaX µικρόφυχον, ἢ εἶπε τῷ ῥήματι 
ἢ διὰ σχήματος ἑνεδείξατο, Ἡ παρειὰν ἀμύξας τοῖς 
ὄὕνυξιν, ἠ τρίχας τῆς χεφαλῆς ἀποτίλας, ἢ xóvv xata- 
πασάµενος, Ὦ τὰ στήθη ταῖς χερσὶ µαστιγώσας, 8 
ἐπὶ γῆν ἑαυτὸν ῥίψας, ἡ θρηνῳδοὺς ἑαυτῷ περιστή- 
σας, 7] ἀνακαλῶν τὰ τῶν κατοιχοµένων ὀνόματα, xal 
ἐποιμώζων τῇ µνήμῃ; Οὐκ ἔστι τούτων οὐδέν' ἀλλ' 
ὁ μὲν τῶν xaxov μηνυτὴς τὴν χατὰ τοὺς παΐδας συµ- 
φορὰν διηγἠσατο' ὁ δὲ ὁμοῦ τε ἤκουσεν, xal εὐθὺς 
περὶ τῆς τῶν ὄντων ἐφιλοσόφει φύσεως, πόθεν τὰ 
ὄντα λέγων, καὶ παρὰ τίνος εἰς Υένεσιν ἄγεταε , xal 
τίνα εἰχὸς τῶν ὄντων ἐπιστατεῖν' '0 Κύριος ἔδωχεν, 


habitu gestuque corporis designavit, vel genas un- B à Κύριος ἀφείετο. Ἐκ 8500, qnot, τοῖς ἀνθρώποις 


guibus lacerans, vel crines e capite evellens, vel 
pulverem inspergens, vel pectus manibus pul- 
sans et tundens, vel humi corpus abjiciens, vel 
lugubrium carminum decantatores sibi adhibens, 
vel nominatim mortuos illos implorans, memoriz- 
que ingemiscens? florum nihil est, sed nuntius 
quidam rerum adversarum casum liberorum narra- 


ἡ γένεσις, xal πρὸς αὐτὸν ἡ ἀνάλυσις ' ὅθεν παρῆκται 
πρὸς ἐκεῖνο χαὶ ἀναλύεται. θεὺς οὖν ὁ τοῦ διδόναι 
τὴν ἐξουσίαν ἔχων, ὁ αὐτὸς ἔχει χαὶ τοῦ ἀφαιρεῖσθχι 
thv ἐξουσίαν. ᾿Αγαθὸς Ov ἀγαθὰ βουλεύεται, σοφὰς 
ὢν τὸ συμφέρον ἑἐπίσταται. Ὡς τῷ Κυρίφ ἔδοξεν 
(ἔδοξε δὲ πάντως χαλῶς), οὕτως χαὶ ἐποίησεν. Εἴῃ 
τὸ ὄνομα Κυρίου εὐ.λογημέγον. 


vit : ille vero simul atque audivit, statim de rerum natura philosophorum more disserebat : unde res 
exsistant docens, et a quoin naturam producantur, item quem par sit rebus universis preesse. Domi- 
nus dedit, Dominus abstulit*: ex Deo, inquit, hominibus est ortus, item ad illum reditus : unde produ- 
ctus est, ad illud etiam redit. Deusigitur, qui dandi potestatem habet, idem etiam auferendi jus habet. 
Bonus cum sit, bene consulit: sapiens cum sit, quid utile sit, novit. Sicut Domino visum est ac 
placuit (placuit autem recte prorsus, quidquid placuit), ita etiam fecit. Sit nomen Demini  benedi- 


ctum. 


Vides quanta celsitudo animi magnitudinis athle- C 


tx sit; tempestatem afflictionis transtulit ad studium 
rerum considerationis et contemplationis. Noverat 
enim exacte, quod vera vita per spem reposita at- 
que recondita sit ; przsens vero vita veluti semen 
futur: sit. Longe autem praesentibus prwstant ac 
potiora sunt ea qu: exspectantur atque sperantur, 
quántum differt spica a grano, unde enascitur: 
presens vita proportionem habet atque assimilatur 
ad granum ; futura vero vita per pulchritudinem 
βίο ostenditur ac designatur. Oportet enim cor- 
ruptibile hoc induere incorruptibilitatem, item mor- 
tale hoc induere immortalitatem "9. Ad hzec respiciens 
Job gratulatur flliis ob felicitatem , ut qui citius 
vit:e vinculis exsoluti atque exempti essent. Cujus 


Ὁρᾶς πόσον τὸ ὄψος τῆς τοῦ ἀθλητου µεγαλο- 
φυῖας, τὸν τῆς θλίψεως xatpby εἰς ἑπίσχεψιν τῆς περὶ 
τῶν ὄντων φιλοσοφίας µετέστησεν. "ῆδει γὰρ ἀχρι- 
θῶς, ὅτι dj ὄντως ζωὴ bU ἐλπίδος ἀπόχειται, ἡ δὲ 
παροῦσα ζωὴ οἱονεὶ σπέρµα τῆς µελλούσης ἐστί. Πολὺ 
δὲ διενήνοχε τῶν παρόντων τὰ προσδοχώµενα, ὅσον 
δ,αφἑρει ὁ στάχυς τοῦ xóxxou ὅθεν ἐχφύεται. Ὁ νῦν 
βίος ἀναλογεῖ πρὸς τὸν xóxxov: ὁ δὲ προαδοχώµενος 
βίος, Ev τῷ χάλλει τοῦ στάχυος δείχνυται, Δεῖ γὰρ 
τὸ φθαρτὸν εοῦτο ἐγδύσασθαι ἀφθαρσίαν, xal τὸ 
0νητὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἁθανασίαν. Πρὸς ταῦτα 
Βλέπων ὁ Ἰὼδ συγχαίρει τοῖς τέχνοις τῆς εὐχληρίας, 
ὡς θἄττον ἐχλυθείσης τῶν τοῦ βίου δεσμῶν' τεκµέ- 
piov δὲ, ὅτι τῆς ἐπαγγελίας τοῦ Θεοῦ τὸ διπλάσιον 
ἀντὶ τῶν ἀφαιρεθέντων πάντων ὑποσχομένης, ἐν τοῖς 


rei argumento est, quod cum promisisset Deus du- D ἄλλοις ἅπασι διπλασιασθείσης τῆς ἀντιδόσεως, µόνων 


plum omnium eorum qux adempta essent restitu- 
tum iri, in omnibus aliis duplicata restitutione, 
solorum liberorum duplicationem non requisivit ; 
sed decem soli pro totidem amissis dati sunt. Nam 
quoniam anima hominum in perpetuum perma- 
nent, idcirco siterum tantum, quantum amiserat, 
recipit. Quod ad liberos attinet qui post nati sunt, 
cum prius natis una connumerantur, quasi omnes 
Deo vivant, ac temporaria mors vita defunctis ni- 
hil, quo minus sint, impedimento sit, Neque enim 
aliud quidquam est in hominibus mors, nisi vitio- 


* Job. 1, 21 sqq... '* I Cor. xv, 55. 


τῶν τέχνων τὸν διπλασιασμὸν οὐχ ἐζέτησεν , ἀλλὰ 
δέχα μόνα ἀντὶ τῶν ἀἁκφαιρεθέντων δέχα δέδοται. 
Ἐπε:δῆ δὲ αἱ τῶν ἀνθρώπων φυχαὶ εἰς ἀεὶ διαµένουσι, 
τούτου χάριν τῶν ἀπολλυμένων διπλασίαν δέχεται 
την ἀντίδοσιν. "Emi δὲ τῶν τέχνων τὰ ἐπιγενόμενα 
τοῖς προγεννηθεῖσι συναριθμεῖται, ὡς πάντων τῷ θεῷ 
ζώντων, xat οὐδὲν τοῦ προσχαίρου θανάτου τοὺς xat- 
οιχοµένους πρὸς τὸ εἶναι χωλύοντος. Οὐδὲ γὰρ ἄλλο 
τί ἐστιν ἐπ᾽ ἀνθρώπων ὁ θάνατος, εἰ μὴ χαχίας xa- 
θάρσιον. Ἐπειδὴ γὰρ οἷόν τι σχεῦος ἀγαθῶν δεχτιχὸν 
τὸ xav' ἀρχὰς f; φύσις ἡμῶν παρὰ τοῦ θεοῦ τῶν ὅλων 


21 


ORATIO FUNEBRIS DE PLACILLA. 


878 


χατεσχευάσθη, τοῦ δὲ ἐχθροῦ τῶν ψυχῶν ἡμῶν δι) Α sitatis expiatio. Quandoquidem enim natura nostra 


ἁπάτης ἡμῖν-τὸ χαχὸν παρεγχέαντος, τὸ ἀγαθὸν χώ- 
pav οὐκ ἔσχεν τούτου ἕνεχεν, ὡς ἂν μὴ διαιωνίζῃ 
ἡμῖν ἡ ἐμφυεῖσα χαχία, προνοίᾳ χρείττονι θανάτῳ τὸ 
σχεῦος πρὸς χαιρὸν διαλύεται, ἵνα τῆς καχίας ἐχρυεί- 
σης ἀναπλασθῇ τὸ ἀνθρώπινον, καὶ ἁμιγὲς xaxlac τῷ 
ἐξ ἀρχῆς ἀποκαταστῇ Bip. Τοῦτο γάρ ἐστιν ἡ ἀνά- 
στασις, fj εἰς τὸ ἀρχαῖον τῆς φύσεως ἡμῶν ἀναστοι- 
χείωσις. El οὖν ἀμήχανόν ἔστιν ἀναστοιχειωθῆναι 
πρὸς τὸ χρεῖττον τὴν φύσιν χωρὶς ἀναστάσεως' θα- 
νάτου δὲ προηγησαµένου, ἀνάστασις γενέσθαι οὐ 
δύναται ΄ ἀγαθὸν ἂν εἴη ὁ θάνατος, ἀρχὴ xal ὁδὺς 
τῆς πρὸς τὸ κρεῖττον μεταθολῆς ἡμῖν γινόµενος. 
Οὐχοῦν ἐχδάλωμεν, ἁδελφοὶ, τὴν λύπην περὶ τῶν 
κεχοιµηµένων, ἣν μόνοι ὑπομένουσιν οἱ μὴ ἔχοντες 
ἁλπίδα. Ἐλπὶς δέ ἐστιν ὁ Χριστός ᾧ ἡ δόξα xol 
χράτος, uil xal προσχύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας. 
Αμήν. 


a Deo summa rerum, veluti vas quoddam bono- 
rum capax ab initio condita est, sed ab inimico 
animarum nostrarum per fraudem nobis vitio af- 
fuso, bonum locum non babuit : idcirco ne vitio- 
sitas nobis inhzrens perpetuo duraret, providen- 
ia meliori morte vas ad tempus dissolvitur, ut 
ubi vitiositas effluxeiit, reformetur genus huma- 
num, atque integrum ac purum a permistione vi- 
liositalis in pristinum vitze statum restituatur. ld 
enim resurrectio est, nempe naturge nostre in 
pristinum statum reparatio. Si igitur fieri non po- 
test, ut absque resurrectione natura ad meliorem 
formam et statum redigatur : ac nisi mors przeces- 
serit, resurrectio fleri non potest : bona res fuerit 
mors, ut quz initium ac via mutationis in melius 
nobis exsistat. Proinde ex animo ejiciamus, (fratres, 
;gritudinem et dolorem dormientium nomine con- 


fractum, quem soli sustinent, qui spem non habent. Spes autem est Christus : cui gloria et impe- 


rium, honos et adoratio in szcula. Amen. 





TOY AYTOY 


ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 


ΕΙΣ ΠΛΑΚΙΛΛΑΝ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΝ. 


EJUSDEM 
ORATIO FUNEBRIS 


DE PLACILLA IMPERATRICE. 


Eodem interprete. 


Ὁ πιστὸς καὶ φρόνιµος οἰχονόμος (ix yàp vov Qj Fidelis et prudens dispensator (nam ab iis que 


ἀνεγνωσμένων ἀπὸ τοῦ θείου Εὐαγγελίου προοιµιάζο- 
μαι), ἓν χατέστησεν ὁ Κύριος ἐπὶ τῆς οἰχίας ταύτης, 
τοῦ διδόναι kv. χαιρῷ τοῖς οἰχονομουμένοις τὸ σιτοµέ- 
εριον, χαλῶς ἐν τῷ πρὸ τούτου χρόνῳ χαταδιχάσας 
τὴν ἀφωνίαν τῷ λόγῳ, ὁ χαλῶς τοῦ μεγέθους τῆς 
συμφορᾶς ἑπαισθόμενος, χαὶ τιµήσας τῇ ἡσνχίᾳ τὸ 
πένθος , οὐχ οἵδ' ὅπως ἓν τῷ παρὀντι συλλόγῳ πάλιν 
ἑπανάχει τῇ Ἐχκλησίᾳ τὸν λόγον, αὐτὸς ἀναλύων τὴν 
ἰδίαν χατὰ τοῦ λόγου φηφον ' καἰτοι vs σφόδρα θαυ- 


µάζων τῆς συνέσεως ἓν πολλοῖς τὸν διδάσκαλον, by. 


τούτῳ μάλιστα πλέον ὑπερεθαύμασα , ὡς χαλῶς ἐν 
«Ἠ συμφορᾷ τὸν λόγον χατασιγάσαντα. Προσφυὲς γάρ 
μοι δοχεῖ xal χατάλληλον εἶναι τοῖς πενθοῦσι φάρμα- 
xov dj σιγὴ, τὸ διοιδοῦν τῆς Φχῆς χρόνῳ καὶ χατη- 
φείᾳ δὺ ἠσυχίας ἑκπέπτουσα. Ὡς cU vé vig. ἔτι τὴν 


* Mattb. xxv, 20 sqq. 


ex divino Evangelio recitata sunt ', ordior), quem 
prefecit Dominus huic familie, ut det in tempore 
sibi commissis dimensa ac rata cibaria, cum ante- 
bac recte: continentiam vocis orationi atque silen- 
tium indixisset : ut qui recte magnitudine cladis 
animadversa, luctum silentio honorare vellet : 
nescio quomodo in przsenti conventu denuo redu- 
cit Ecclesi: sermonem, ipse suam adveggus ora- 
tionem sententiam rescindens : et quidem eum in 
multis rebus vehementer admiror prudentiam ma- 
gistri, tum in hoc. maxime supra modum admira- 
tus sum, quod recenti clade orationi recte silen- 
tium indixerit. Aptum enim mihi et conveniens 
lugentibus remedium, silentium esse videtur, 
quippe dolore zstuantem et effervescentem ani- 


879 


'S. GREGORII NYSSENI 


680 


mum spatio temporis ac moerore intercedente per A ψυχὴν τοῦ πάθους ὑποθερμαίνοντος ἀναχινοίη τὸν λό- 


quietem et taciturnitatem mitigat. Nam si quis 
calamitate etiam nunc animum incendente sermo - 
nem inferat, meroris vulnus curatu difficilius fiet, 
mentione rerum acerbarum veluti spinis quibus- 
dam laceratum recrudescens. Ác nisi temerarium 
nimis est, si ego quoque przceptorem in aliqua re 
corrigere coner, forsitan haud incommedum fuis - 
4et, usque adhuc silentium nostrum obtinere atque 
durare, ne ad calamitatem oratio demissa auribus 
.molesta esset. Nondum enim tantum temporis in- 
tercessit, quo mens ad malum assuescere potuerit, 
Adhuc recens in animo clades est : ac forsitan 
etiam semper reeens erit stati (nostre) dolor: 
adhuc turbatur cor nostrum : ac veluti mare 


quoddam turbine calamitatis commotum ab imo B 


fundo evertitur, adhuc sstuant cogitationes ad 
mentionem malorum effervescentes. Cum igitur 
«ejusmodi tempestate animus commotus sit, qui 
fleri potest ut recto cursu oratio procedat veluti 
procella quadam, affectu doloris jactata? Sed quo- 
niam jubenti obtemperare oportet, nescio quo ge- 
nere utar orationis. Non enim excogitare pos- 
sum quibus conjecluris assequar inentem przce- 
ptoris. An forsitan etiam aliquid zgritudini indul- 
gere vult, ac verbis ad affectus concitandos ac- 
: coinmodatis concioni -lacrymas commovere? Ac si 
ita sentit, recte, meo quidem judicio, etiam hoc 


vov, δυσαλθέστερον τὸ τῆς λύπης τραῦμα γενήσεται, 
τῇ μνήμῃ τῶν ἀλγεινῶν οἷόν τισιν ἀχάνθαις ἐπιξιι- 
νόµενον. Βἰ δὲ μὴ λίαν ἐστὶ τολμηρὸν xàpé τι τῶν 
τοῦ διδασκάλου προσδιορθώσασθαι, τάχα χαλῶς ἔσχεν 
μέχρι τοῦ νῦν χαταχρατεῖν ἡμῶν τὴν ἡσυχίαν, ὡς 
ἂν μὴ πρὸς τὸ πάθος ὁ λόγος χαθελχυσθεὶς, τὴν ἀχοὴν 
ἀνιάσειεν. Οὕπω γὰρ τοσοῦτος ὁ Ev τῷ µέσῳ χρόνος, 
ὥστε προσεθίσαι τῷ χαλῷ τὴν διάνοιαν. "Ett véov ἓν 
τῇ φυχῇ τὸ πάθος , τάχα δὲ καὶ ἀεὶ νέον ἔσται τῷ Blo 
τὸ ἄλγημα" ἔτι ταράσσεται ἡμῶν ἡ καρδία, καὶ 
χαθάπερ τις θάλασσα κυματουμένη τῇ λαίλαπι τῆς 
συμφορᾶς Ex βυθῶν ἀναστρέφεται ΄ ἔτι διοιδοῦσιν οἱ 
λογισμοὶ , πρὸς τὴν μνήμην τῶν xaxov ἀναζέοντες. 
Αστατούσης οὖν τῷ τοιούτψ κλύδωνι τῆς φυχῖς, 
πῶς ἔστι προαγαγεῖν bm εὐθείας τὸν λόγον, οἷόν tw 
καταιγίδι τῷ πάθει τῆς λύπης ἐγχειμαζόμενον; 
Αλλ’ ἐπειδὴ χρὴ χελεύοντι πείθεσθαι, tox οἶδα ὅπως 
τῷ λόγῳ χρῄσοµαι. OO γὰρ εὑρίσχω τῆς διανοίας τοῦ 
διδασκάλου καταστοχάσασθαι. "H τάχα βούλεταί τι 
καὶ τῷ πάθει χαρίσασθαι, xal τοῖς ἐμπαθεστέροις 
τῶν λόγων ἀνακινῆσαι τῇ ἐχχλησίᾳ τὸ δάχρυον; Καὶ 
εἰ ταῦτα διανοεῖται, ὀρθῶς, χατά ve τὴν ἐμὴν χρίσιν, 
καὶ τοῦτο ποιεῖ’ δεῖ γὰρ πάντως, ὥσπερ τὴν ἁ πόλανσον 
τῶν ἀγαθῶν προθυμούμεθα , οὕτω xal πρὸς τὰ λν- 
πηρὰ τῶν συµπιπτόντων οἰχείως ἔχειν. Τοῦτο γὰρ 
καὶ ὁ Ἐκκλησιαστῆὴς συµθουλεύει. Καιρὸς, qnot, 
τοῦ γε.Ίάσαι, καὶ καιρὸς τοῦ κ.αῦσαι. 


{ασΐι : oportet enim prorsus sicut oblectari eupimus, et commodis rebus fruimur libenter, ita ad 
tristes οἱ acerbos quoque casus nos accommodare. 19 enim etiam consulit Ecclesiastes, Tempus est 


inquit, ridendi, tempus est item flendi *. 


Per hzc enim discimus, quod ad rem przsea- C ἩΜανθάνομεν γὰρ διὰ τούτων, ὅτι δεῖ καταλλήλως 


tem oporteat etiam animum accomniodare. Pro- 
spere res succedunt , tempestivum est lztari : re- 
dacta est alacritas animi ad demissionem; con- 
verti etiam convenit Letitiam in lacrymas. Quet- 
admodum enim risus signum in animo latentis 
alacritatis est : ita otiam dolor in corde delite- 
scens per fletus et. lamentationes; significatur : ac 
vulnerum animi tanquam sanguis lacrymz sunt. 
Id etiam Proverbium Salomonis ait : Cordis latan- 
tis vultus floret. : animi vero tristitia affecti vultus 
mzslus ac demissus est?. Proinde prorsus necesse 
est cum affectione cordis una contrahi atque de- 
miti orationem. Atque utinam inveniri possent 
ejusmodi aliqua verba, quibus magnus quondam 


τῷ ὑποχειμένῳ xal τὴν duyhv διατίθεσθαι. Κατὰ 
ῥοῦν τὰ πράγματα φἑρεται; εὔχαιρον τὸ εὐφραίνε- 
σθαι. µετέπεσε τὸ φαιδρὸν εἰς χατήφειαν; µεταδάλ- 
λειν προσῄχει xaX την εὐθυμίαν εἰς δάχρυον. Ὥσπερ 
γὰρ ὁ γέλως σημεῖον τῆς ἔνδον φαιδρότητος γίνεται, 
οὕτω xol ὁ iv τῇ xapóig πόνος ὑπὸ τῶν θρήῄνων 
διερμηνεύεται , xaX γίνεται τῶν τῆς φυχῆς τραυμάτων 
ὥσπερ αἷμα τὸ δάχρυον. Τοῦτο xai ἡ Παροιμία 
Σολομῶντός φησιν, ὅτι Καρδίας εὐρραινομένης, 
πρόσωπογ θά.1ει' τῆς γυχῆς δὲ ἂν Αύπαις οὔσης, 
σχυθρωπάξει. θὐχοῦν ἀνάγχη πᾶσα τῇ διαθέσει τς 
xagóiac συσχυθρωπάσαι τὸν λόγον. Καὶ εἴθε δυνατὺν 

ἓν τοιούτους ἐξενρεῖν τινας λόγους, olouc ὁ μέγας 

Ἱερεμίας τῇ συμφορᾷ ποτε τῶν Ἱσραηλιτῶν iz 


Jeremias Israelitarum cladem delflevit! Illis enim D εθρήνησεν. Ἐχείνων γὰρ ἄξια τὰ παρόντα μᾶλλον, ἡ 


praesentia magis digna sunt, quam si quid aliud ex 
antiquitate triste memoria tenetur. Res acerbe 
atque atroces sunt, qua: narrantur de Job. At quid 
opus est cum boc tanto incommodo unius domus 
nuineratu faciles comparare ? Quin eliam si magna 
magisque communia inala comuenioraveris , terrae 
motus, bella, inundationes, hiatus; parva sunt 
etiam hzc , si cum presentibus comparentur, Qua- 
re ? Quia non ad universum statim orbem terrarum 
clades belli pertinet : sed alia quidem pars ejus 


* Eccle. ut, 4... * Eccle. vii, 4. 


εἴ τι τῶν ἀρχαίων ἐν σχυθρωποῖς μνημονεύεται. 
Χαλεπὰ τὰ τοῦ Ἰὼδ διηγήµατα. ᾽Αλλὰ τί χρὴ xp; 
τοῦτο χαχὸν ἀντεξαγαγεῖν μιᾶς οἰχίας εὑαρίθμητα 
πάθη: Κὰν τὰ μεγάλα xai κχοινότερα τῶν xax 
διεξέλθῃς, σεισμοὺς, xal πολέμους, χαὶ ἐπιχλύσεις, 
xai χάσµατα, μιχρὰ xal ταῦτα, εἰ πρὸς τὰ παρόντα 
xpivotto, Διὰ vl; "Ott οὐ πάσης ἀθρόως τῆς οἶχου- 
µένης ἡ χατὰ πόλεμον ἅπτεται συμφορά; ἀλλὰ x 
μέν τι πολεμεῖται αὐτῆς, τὸ δὲ εἰρηνεύεται µέρο;. 
Τί πάλιν; "H σχηπτὸς ἐπέρλεξεν, ἡ τὸ ὕδωρ iz- 


1 


851 


ORATIO FUNEBRIS DE PLACILLA. 


885 


έχλυσεν, ἢ χατεπόθη τῷ χάσµατι. Τὸ δὲ παρὸν xaxbv A bello infestatur, alia vero pars pace (rvitur. (Quid 


πάσης ἀθρόως τῆς οἰχουμένης ἑἐστὶ πληγή. Οὐὖκ ἔστιν 
ἔθνος ἓν ἡ πόλιν µίαν ἀπολοφύρασθαι' ἀλλ' ἁρμόζει 
τάχα τὴν τοῦ Na6ovyobovácop προῖεσθαι φωνῆν, fiv 
πρὸς τοὺς ὑποχειρίους πεποίηται "Υμῖν «έχω, 
Jaéc, φυ.αὶ, rAoccai. Μᾶλλον 65 συγχωρήσατέ 
pot, προσθεῖναί τι τῷ ᾿Ασσυρίῳ χηρύγματι, µεγαλο- 
Φωνότερον ἀναχηρύξαι τὴν συμφορὰν xal εἰπεῖν, 
ὡς ἄν τις ἐπὶ σχηνῆς ἀναθοῆσας εἴποι "RR πόλεις 
xai δῆμοι, xa ἔθνη xal σύμπασα ΥΠ, xaY τῆς θα- 
λάσσης ὅσον τε πλώῖμον xal ὅσον οἰχούμενον' dà 
πἀσῆς τῆς x«0' ἡμᾶς οἰχουμένης ὅσον τῷ σχήπτρῳ 
εῆς βασιλείας εὐθύνεται, ὢ πάντες οἱ πανταχόθεν 
ἄνθρωποι, χοινῇ τῷ πάθει ἐπιστενάξατε, χοινῇῃ τοῦ 
θρήνου τὴν συνῳδίαν στῄσασθε, χοινῇ τὴν. πάντων 
ζηµίαν ἀπολοφύρασθε, "H βούλεσθε, χαθὼς ἂν οἷός 
τε ὦὥ, xal τὴν ζηµίαν ὑμῖν διηγήσωµαι; Ἠνεγχεν ἓν 
«fl καθ) ἡμᾶς γενεᾷ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις ἐκθᾶσα τοὺς 
ἰδίους 6pouc, xa τὰ συνήθη µέτρα νιχήσασα, ἡ 
φύθις, μᾶλλον 6b ὁ τῆς φύσεως Κύριος, ἀνθρωπίνην 
φυχὴν kv γυναιχείῳ τῷ σώματι, ὑπὲρ πάντα σχεδὸν 
τὰ προλαθόντα τῆς ἀρετῆς ὑποδείγματα, àv f) πᾶσα 
μὲν σώματος, πᾶσα δὲ φυχῆς ἀρετὴ συνδραμοῦσα, 
θαῦμα ἄπιστον ἔδειξε τῇ ἀνθρωπίνῃ Qui], πόσων 
ἀγαθῶν συνδρομὴν μιᾷ φυχῆ Ev EX ἐχώρησε σώματι; 
Καὶ ὡς ἂν μάλιστα χαταφανὲς ἅπασι γένοιτο . τῆς 
γενεᾶς τὸ εὐτύχημα, ἐπὶ τὸν ὑψηλὸν θρόνον τῆς Ba- 
σιλείας ἀνάγεται, ὅπως ἡλίου δίχην Ex τοῦ ὑψηλοῦ 
ἀξιώματος πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ταῖς ἀχτῖσι τῶν 


ἀρετῶν χαταλάμψειεν, χαὶ τῷ χατὰ θείαν φηφον τῆς C 
οἱχουμένης ἁπάσης προτεταγμένῳ εἰς βίου τε xal 


βασιλείας Χοινωνίαν συναρμοσθεῖσα, µμαχαριστὸν 
ἑποίει δι ἑαυτῆς τὸ ὑπήχοον, ὄντως, καθώς φησιν ft 
Γραφὴ, βοηθὸς αὐτῷ πρὸς πᾶν ἀγαθὸν γινοµένη. El 
Φιλανθρωπίας ἣν ὁ χαιρὸς, fj συνέτρεχεν αὐτῷ πρὺς 
τὸ ἀγαθὸν τοῦτο, 7 καὶ προέτρεχεν ' ἴσος ἣν ὁ ζυγὸς 
ἑκατέρωθεν τῇ τῆς φιλανθρωπίας ῥοπῇ. Μαρτυρεῖ δὲ 
τῷ Mw τάτε πρότερον ἀριθμὸν νικῶντα, xal τὰ ἐπὶ 
400 παρόντος κηρύγματα, ἃ νῦν παρὰ τοῦ χήρυχος 
τῆς ἀληθείας ἠχούσαμεν. Et τὸ εὑὐσεδὲς ἐπιζητεῖς, 
ποινὸς ἣν ἀμφοτέρων ὁ πρὸς εὐσέδειαν δρόμος. Ei τὸ 
προνοητιχὸν, el τὸ δίχαιον, εἰ ἄλλο τι τῶν πρὸς τὸ 
χρεῖττον σπουδαζοµένων * πάντα Ev. ἀμί)λῃ fiv ἀλλή- 
λους νικᾷν iv ταῖς εὐποιίαις φιλονεικούντων, καὶ οὐχ 
ἣν ὁ ἠττώμενος. Ἴση τις ἀμφοτέρων ἡ ἐπ᾽ ἀλλήλοις 
χάρις, fj μὲν ἀρετῆς ἆθλον εἶχεν τὸν τῆς οἰχουμένης 
προτεταγµένον, ὁ 6b μικρὰν ἡγεῖτο γῆς τε xax 0σ- 
λάττης τὴν ἐξουσίαν συγχρίσει τοῦ κατ αὐτὴν εὖ- 
τυχήµατος ' (sag ἀλλήλοις ἀντιπαρεῖχον τὰς εὔφρο» 
σύνας, ἀλλήλους τε βλέποντες χαὶ ὑπ ἀλλήλων 
ὀρώμενοι: ὁ μὲν τοιοῦτος Ov οἷός ἐστι (olov γάρ τις 
χάλλος ὑπὲρ τὸ φαινόµενον δείξειεν; xa εἴη ve 
διαρχέσαι xaX εἰς bxyóvov ζωὴν τὸ ὀρώμενον), τὴν 
δὲ, ofa τις ἣν, οὐκ ἔστιν ὑποδεῖςσαι τῷ λόγψ᾽᾿ οὐ γὰρ 
περιλέλειπταί τι αὐτῆς δι ἀχριθείας παρὰ τῆς τέχνης 
ὀμρίωμα:. ἁλλ' εἰ καὶ τι γέγονεν ἓν Υραφαῖς 7| àv 
πλάσμασι, πάντα τῆς ἀληθείας ἐστὶν ἑνδεέστερα. 


rursus ? Aut fulmen aliquid concremavit , aut aqua 
vis obruit, ab hiatu atque voragine alicubi absor- 
ptio facta est. Ác przsens malum universi prorsus 
orbis terrarum vulnus est : fieri non potest ut 
una gens, aut urbs una lamentetur, sed convenit 
forsitan Nabuchodonosoris edere vocem , qua sub- 
ditos appellat : Vobis .dico, populi, tribus, liugue *. 
Imo vero permittite mihi ut adjiciam aliquid As- 
Syrio priconio, ut ampliori voce proclamem ac 
divulgem cladem ac dicam , ut aliquis in scena ex - 
clamans dixerit : O civitates et populi, et gentes 
et universa terra , et maris quidquid tum navibus 
pervium , tuin (gentibus) habitatum est: o omnis 
nostri orbis quidquid imperii sceptro regitur, o qui 


B ex omnibus partibus confluxistis homines, commu- 


niter calamitati ingemiscite , communiter lamenta- 
tionis concentum instituite, communiter omnium 
jaeturam deplorate! An vultis ut, prout potero, 
eliam detrimentum vobis exponam ? Tulit ztate 
nostra humana natura extra suos terminos egres- 
δα, consuelisque modis superatis, tulit natura, 
imo vero natur: Dominus humanam animar in fe- 
nineo corpore supra omnia propemodum superiora 
virtutis exempla , in qua omnis tum corporis , tum 
animi virtutis concursu f:cto, miraculum incredi- 
bile vite humans exhibitum est, quot bonorum 
concursum una anima in uno corpore continuit ? 
Atque ut omnibus potissimum perspicua flat a:tatis 
nost felicitas , ad sublime solium regni evehitur, 
ut solis-in modum virtutum radiis e sublimi digni- 
tate universum orbem illustraret, atque ei, qui 
universo orbi terrarum divino arbitrio przpositus 
esset , ad vite pariter et imperii societatem copu- 
lata, subditos per sese beatos efficeret, cum re- 
vera, ut inquit Scriptura, auxiliatrix ei esset ad 
omne bonum. Si humanitatem res postulabat , aut 
coneurrebat.cum co ad hoc bonum , aut etiam prz- 
currebat : par erat utrinque libra propensione hu- 
manitatis. Ác testimonio sunt orationi cum priora 
facta innumerabilia , tum presentis temporis prz- 
conia, qu» nunc audivimus a precone veritatis, 
Si pietatem requiris, communis erat utrisque cur- 
sus ad pietatem : si providentiam , si justitiam , si 


D quid aliud ex iis quz virtutis nomine benique con- 


sequendi causa expetuntur : omnia posita erant in 
certamine contendentium secum, uter. ab altero 
benefactis. et officiis vinceretur, nec alteruter erat 
iuferior. /Equalis quaedam ac par erat utrisque in- 
ter ipsos mutua gratia commoditasque, illa qui- 
dem premium virtutis babebat orbi terrarum prz- 
positum : hic vero parvi zstimabat terre marisque 
arbitrium ac potestatem prae ea felicitate, qua 
illam nactus erat : pares invicem alter alteri oble- 
ctationes prebebant , dum et alter alterum videret, 
et alter ab altero conspiceretur : hie quidem talis , 
qualis est ( qualem enim pulchritudinem quis &u- 


pra eam, quiz apparet, ostenderit ? et quidem vel ad nepotum usque vitam duraveril ea, qua vidc- 


* Dan. iii, 4. 


$35 


S. GREGORII NYSSENI 


884 


tur, pulchritudo), illa vero qualis quzedam esset, non potest demonstrari oratione: non enim exstat 
ejus aliquod simulacrum , quod per artem exacte elaboratum sit, sed si quod etiam depictum vel εἴ- 


fictum est , omnia a veritate procul absunt. 


Ejusmodi etiam usqueadhuc sunt ea quz narran- Α ἍΤοιαῦτα xal µέχρι τούτου τὰ διηγήματα τὰ δὲ 


tur: quae sequuntur qualia? Rursus clamare cogor. Λο 
mihi ignoscite propter incommodum clamando ex- 
tra modum egredienti. O Thracia, fugiendum no- 
men! O infelix predium, gens cladibus nobilitata! 
O prius quidem hostili jgnt barbarorum incursio- 
nis vastata, nunc vero capul ac summam com- 
munis calamilatis in te recipiens, illinc bonum 
abripitur , illic invidia adversus imperium grassata 
ac debaechata est, illic orbis terrarum naufra- 
gium factum est, illic tanquam turbine correpti 
ad scopulum impingentes in fundum tristitiz: atque 
mororis demersi sumus! O malam illam peregri- 
nationem , quz reditum denegavit ! O aquas amaras 
quarum fontes utinam non desiderasset! O ργᾶ- 


dium , in quo clades accidit, propter cladem ab B 


obscura nocte cognomen sortitum ! Audio enim, 
patria eorum lingua Scotoumin, a tonebris scilicet, 
locum illum cognominari; illic obtenebrata est 
jucerna , illic exstinctus est splendor, illic ra. 
dii virtutum obscurati sunt, periit imperii orna- 
mentum, justitie gubernaculum, humanitatis 
imago, imo vero ipsa principalis humanilatis 
forma; maritalis amoris figura aique exemplum 
ablatum est, castum continentie atque sobrieta- 
tis et pudicitie donarium, facilis aditu gravitas, 
non contemnenda facilitas et mansuetudo : alta 
ánimi humilitas atque modestia , pudor ingenuus, 
promiseua bonorum barmonia : periit fidei zelus 
et studium, Ecclesie columna, altarium ornatus, 
pauperum divitie , multis subministrondo sulfli- 
ciens dextra, communis jactatorum et afflicto- 
yum portus. Lugeat virginitas, lamentetur vi- 
duitas , ploret orbitas, cognoscant quid habuerint, 
postquam habere desierunt. Imo vero quid attinet 
me in partes et ordines dividere lamentationem ? 
Ingemiscat omnis ztas , profundum e medio corde 
gemitum edens : una lugeat etiam sacerdotium 
ipsum , quoniam invidia communem «ornatum de- 
traxit. Nunquid temerarium fuerit Prophete di- 
ctum illud proferre ? Quare repulisti , Deus , in fi- 
nem? et concitatus est [uror (wus adversus oves 
pascue tuc *? Quorum peccatorum panas luimus ? 
Qua de causa ? Cujus rei nomine aliis super aliis 


ἐπὶ τούτοις ofa; Πάλιν βοᾶν ἀναγχάζομαι. Kat 
μοι σύγγνωτε ὑπερθοῶντι τὸ πάθος. "à θράκη, τὸ 
φευχτὸν ὄνομα | "Qd δυστυχὲς χωρίον, ἔθνος ἐχ συµ- 
φορῶν Ywoptzóp.svoy ! Ὢ πρότερον μὲν πολεμίῳ πυρὶ 
ταῖς τῶν βαρθάρων ἐπιδρομαῖς δῃμωθεῖσα, νῦν δὲ τὸ 
κεφάλαιον τῆς χοινῆς συμφορᾶς ἐν ἑαυτῇ δεξαµένη 
ἐχεῖθεν τὸ ἀγαθὸν ἀναρπάσεται, ἐχεῖ ὁ φθόνος χατὰ 
της βασιλείας ἐχώμασεν, ἐχεῖ γέγονεν τὸ τῆς olxou- 
µένης νανάγιον, ἐχεῖ χαθάπερ Ev χλύδωνι τῷ προδόλῳ 
προσπταἰσαντες, τῷ τῆς λύπης βυθῷ κχατεδύημεν| 
Ὢ πονηρᾶς ἑχδημίας ἐχείνης, f| τὴν ὑποστροφὴν οὐχ 
ἀπέδωχεν ! "D πικρῶν ὑδάτων, ὧν τὰς πηγὰς ἐπεπό- 
θησεν, ὡς οὖχ ὤφειλεν! Ὦ χωρίον, Ev ᾧ τὸ πάθος 
ἐγένετο, διὰ τὸ πάθος «fj σχοτοµήνῃ ἐπώνυμον. 
ἉΑχούω γὰρ κατὰ τὴν πάτριον αὐτῶν γλῶσσαν Σλό- 
rovg. τὸν τόπον ἑπονομάσεσθαι. ἐχεῖ ἑσχοτίσθη ὁ 
λύχνος, ἐχεῖ χατεσθέσθη τὸ φέγγος, ἐχεῖ αἱ ἄχτῖνες 
τῶν ἀρετῶν ἡμαυρώθησαν, οἴχεται τῆς βασιλείας τὸ 
ἐγχαλλώπισμα, τὸ τῆς δικαιοσύνης πηδάλιον, ἡ τῆς 
φιλανθρωπίας εἰχὼν , μᾶλλον δὲ αὑτὸ τὸ ἀρχέτυπον ' 
ἀφῃρέθη τῆς φιλανδρίας ὁ τύπος, τὸ ἁγνὸν τῆς σω- 
φροσύνης ἀνάθημα, fj εὐπρόσιτος σεµνότης, ἡ ἄκατα- 
Φφρόνητος ἡμερότης, dj ὑψηλὴ ταπεινοφροσύνη, 1 
πεπαῤόησιασμένη αἰδὼς, ἡ σύμμιχτος τῶν ἀγαθῶν 
ἁρμονία ' οἴχεται ὁ τῆς πίστεως ζἢλος, ὁ τῆς Ἐκαλη- 
σίας στύλος, ὁ τῶν θυσιαστηρἰων xóspoc, ὁ τῶν 
πενοµένων πλοῦτος, ἡ πολυαρχὴς δεξιὰ, ὁ κοινὸς τῶν 
καταπονουµένων Atv. Πενθείτω fj παρθενία, θρηνεί- 
τω ἡ χηρεία, ὀδυρέσθω ἡ ὀρφανία, Ὑνώτωσαν τί 


6 εἶχον ὅτε οὐχ ἔχουσιν. Μᾶλλον δὲ τί χρὴ µε χατὰ µέρη 


χαὶ τάξεις διαιρεῖν τὸν θρῆνον; Στεναζέτω πᾶσα ἡ 
γενεὰ, βύθιον ἐχ µέσης χαρδίας «bv στεναγμὸν áva.- 
πέµπουσα. συµπενθείτω καὶ fj ἱερωσύνη αὐτὴ, τὸν 
κοινὸν κόσμον τοῦ φθόνου ἀποσυλήσαντος. "Apa μὴ 
τολμηρὺν τὸ τοῦ Προρήτου εἰπεῖν, τὸ, "Iva εἰ ἀπώσω, 
ὁ θεὸς, εἰς τέ-ος, καὶ διωρηιίσθη ὁ θυμός σου 
ἐπὶ πρόδατα νομῆς σου; Ποίων ἁμαρτημάτων τὰς 
δίκας ἐχτιννύομενς Ὑπὲρ τίνος ταῖς ἐπαλλήλοις τῶν 
συμφορῶν μµαστιζόµεθα; Ἡ τάχα διὰ τὸ πλεονάσαι 
τὴν ἀσέθειαν τῶν ποικίλων αἱρέσεων, αὐτὴ xaO ἡμῶν 
ἡ ψῆφος ἐχράτησεν;, Ὁρᾶτε Υὰρ οἴοις xaxoi; iv 
βραχεῖ συντνέχθηµεν χρόνφ. Οὕπω ἐπὶ τῇ προτέρᾳ 
πληγή ἀναπνεύσαντες, οὕπω τὸ δάχρυον τῶν ὀφθαλ- 


cladibus aflligimur et castigamur? An forsitan p μῶν ἀποφήσαντες, πάλιν iw τοσαύτῃ Ὑεγόναµεν 


propterea quod abundat impietas variarum lhiere- 
seon, hsec adversum nos sententia obtinuit ? Vi- 
dete enim quibus in exiguo tempore malis con- 
flictati simus. Nondum a priore clade respiravi- 
mus, nondum lacrymas ab oculis abstersimus , 
rursus in tantam incidimus calamitatem. Tunc te- 
nerum florem deploravimus, nunc ipsum ramum, 
unde flos germinavit et enatus est : tunc spera- 
tum decorem, nunc eum qui viguit : tunc benum 
quod exspectabatur, nunc id, cujus periculum fa- 
5 Psal. rxxii, 14. 


συμφορᾶ. Τότε τὸ νεοθαλὲς ἄνθος ἁπωδυράμεθα, vuy 
αὐτὸ τὸ ἔρνος, ἀφ᾽ οὗ τὸ ἄνθος ἐθλάσθησεν » τότε τν 
ἐλπισθεῖσαν (pav, νῦν τὴν ἀχμάσασαν ' τότε ὁ 
προσδοχώµενον ἀγαθὸν, vov τὸ Ev πείρᾳ γενόµενον. 
"Apá& pot συγγνώσεσθε, ἁδελφοὶ, εἴ τι διὰ τὸ πάθο 
παραληρήσαιµι; Táya, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, 
καὶ αὐτὴ ἡ χτίσις τῷ ἡμετέρῳ χαχῷ συνεστέναξεν. 
Ὑπομνήσω δὲ τῶν γεγονότων ὑμᾶς, χαὶ οἶμαι τοὺς 
πολλοὺς τοῖς λεγοµένοις συνθήσεσθαι' "Ὅτε χρυσῷ καὶ 
πορφυρίδι χεχαλυμµένη ἐπὶ τὴν πόλιν dj BacuM 


835 


ORATIO FÜUNEBRIS DE PLACILLA. 


886 


ἐἑχομίζετο (κλίνη δὲ ἣν ἡ χοµίζουσα), χαὶ πᾶσα ἀξία, A clum est. ΑΠ ignoscetis mihi, fratres, si quo 


καὶ ἡλιχία πᾶσα προχεθεῖσα τοῦ ἄστεος, ἀπεστενο- 
χώρει διὰ τοῦ πλήθους τὸ ὕΌπαιθρον' πάντων ἐκ 
κοδῶν, xal τῶν ὑπερεχόντων τοῖς ἀξιώμασιν, προ- 
πομπευόντων τοῦ πάθους * µέμνησθε πάντως ὅπως ὁ 
fioc ταῖς νεφέλαις τὰς ἀχτῖνας ἑαυτοῦ συνεκάλυψεν, 
ὡς ἂν μὴ ἴδοι τάχα καθαρῷ τῷ φωτὶ μετὰ τοιούτου 
σχήματος εἰσελαύνουσαν τὴν βασιλίδα τῇ πόλει, οὐχ 
ἐπὶ ἁρματός τινος, f) χρυσοδέτου ἀπήνης, χατὰ τὸν 
βασίλειον χόσµον, τοῖς δορυφόροις ἀγαλλομέντν, ἀλλ᾽ 
ἓν copi χεχαλυµµένην, ἔἐπιχρυπτομένην τὸ εἶδος 
ἐκεῖνο τῷ σχυθρωπῷ προχαλύμματι' θέαµα δεινόν 
τε xai ἐλεεινὸν, δαχρύων ἀφορμὴ προχειμένη τοῖς 
ἐντνυγχάνουσιν * ἣν ἅπας τῶν συνειλεγµένων, ὁ ἔπηλύς 
τε xai ὁ ἑγχώριος, οὐχ εὐφημίαις, ἀλλὰ θρήῄνοις 


modo propter cladem ineptus sim οἱ absurda lo- 
*quar? Forsitan , ut. inquit Apostolus *, etiam ipsa 
creatura nostro incommuo ingemuit. Atque eo- 
rum qua acciderunt, vobis memoriam renovabo 
ac plerosque opinor iis , qux» dicantur , assensuros 
esse. Cum auro purpureaque veste velata inipera- 
trix ia urbem portaretur (lectica autem erat, qua 
portabatur), atque omni ordine, omni atate ex 
urbe profusa, quidquid soli aeri aperto expositum 
esset , pr multitudine nimis angustum videretur, 
atque ommes etiam dignitate excellentes pedibus 
funus prosequerentur : meministis prorsus , ut sol 
nebulis suos radios obtegeret , ne forsitan puro lu- 
niine videret imperatricem cum ejusmodi babitu in 


εἰσιοῦσαν ἐδέχετο, Τότε xal ὁ ànp πενθιχῶς ἔσχυ- D urbem invectam , non in curru quodam , aut rheda 


θρώπασεν, olov ἱμάτιόν τι πενθιχὸν τὸν ζόφον περι- 
θαλλόμενος. ᾽Αλλὰ χαὶ αἱ νεφέλαι, χαθὼς δυνατὸν 
αὐταῖς ἣν, ἐπεδάχρυον, ἁπαλὰς dexábag ἀντὶ δα- 
Χχρύων ἐπαφιεῖσαι τῷ πάθει. 


auro revincta pro regio ornatu satellitibus sijpan. 
tibus laetam, sed in loculo tectam, formam illaut 
tristi velamento occultalam, spectaculum acerbum 
pariter ac miserabile, qui omnibus occurrentibus 


lacrymaruni materies proposita esset : quam omnis populus qui couüluxerat , tam peregrinus quam dome- 
Bticus, non faustis acclamationibus, sed lamentationibus introeuntem excipiebat. Tunc etíam aer 
lugabrem in modum tristis fuit, tanquam pallio quodam lugubri, caligiae se induens atque eircumdars. 
Quin etiam nubes, prout ab ipsis fleri poterat, illacrymabantur, molles ac tenues pluviae guttaset rores 


Iuctui lacrymarum loco superfundentes. 

Ἡ ταῦτα μὲν ὄντως λῆρός ἐστι, xai οὐδὲ λέγειν 
ἄξιον; El γὰρ τι χαὶ γέγονεν kv τῇ κτίσει τοιοῦτον, 
olov ἐπισημῆναι τὴν συμφορὰν, οὐ παρὰ τῆς xil- 
σεως Υέγονε πάντως, ἀλλὰ παρὰ τοῦ Δεσπότου τῆς 
Χτίσεως, τιμῶντος δι ὧν ἐποίει τῆς ὁσίας τὸν θάνα- 
τον. Έέμιος γὰρ, φησὶν, ἑναντίον Κυρίου ὁ θάνατος 
τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Εἶδον δὲ ἐγὼ τότε ἕτερον θέαμα 
4v εἱρημένων παραδοξότερον. Elbov διπλοῦν ὃμ- 
6ρον, τὸν μὲν ἐκ τοῦ ἀέρος, τὸν δὲ Ex τῶν δαχρύων 
ἀπὶ τὴν rfjv χαταῤῥέοντα, καὶ οὐχ ἣν ὁ ἐξ ὀφθαλμῶν 
ῥετὸς τοῦ ix τῶν νεφών ἑνδεέστερος. Ἐν Υὰρ τοσ- 
αὗταις µυριάσιν τῶν συµπαρόντων, οὐχ ἣν ὀφθαλμὸς 
ὁ μὴ χαταθρέχων τὴν γῆν ταῖς τῶν δαχρύων στα- 
γόσιν. Αλλ' οὐ χαλῶς τάχα τῆς τοῦ διδασχάλου 
γνώμης ἑστοχασάμεθα, πλέον f) ἔδει τοῖς σχυθρωποῖς 
ἑμθαθύναντες. Ἴσως γὰρ βούλεται θεραπεῦσαι μᾶλ- 
λον 1 ἀνιᾶσαι τὴν ἀχοήν ἡμεῖς δὲ τὸ ἑναντίον vov 
πεποιχαµεν. Ὥσπερ ἂν el τις ἰατρὸς τραυµατίαν 
λαθὼν, μὴ µόνον ἁμελοίη τῆς θεραπείας, ἀλλὰ xat 
βρωτιχοῖς τισι φαρμάχοις προσεπιτρἰθαι τὸν ὀδυνώ- 


Αη hac quidem deliramenta ac nugs revera 
sunt, ac ne digna quidem , qux dicantur? Nam 
etiamsi ejusmodi quid accidit in creatura, quod 
ciadem indicaret et insignem efliceret, prorsus a 
creatura factum non est ; sed a creature Domino, 
per ea quie faciebat, &auctz mortem honorante. 
Ποπογαία enim est, inquit ille, coram Domino mori 
sanctorum ejus *. Vidi autem ego tunc aliud spe- 
ctaculum modo dictis magis inopinatum admirabi- 
liusque : vidi duplicem imbrem, unum quidem 
ex aere, alterum vero ex oculis lacrymantium ad 
terram defluentem, ac non erat minor pluvia ocu- 
lorum, quam is qui e nubibus profluebat. In tot 
millibus enim qui simul aderant, nullus erat ocu- 
lus qui terram lacrymarum guttis non irrigaret. 
Verum haud recta fortasse conjectura ad mentem 
praeceptoris assequendam usi sumus, et ita a sen- 
tentia ejus aberravimus, quippe rebus acerbis ac 
tristibus diutius quam oportet immorati. Forsitan 
enim curare potius, quam molestia aures aflicero 


µενον. Οὐχοῦν ἑπαντλητέον τὸν ἐλαιώδη λόγον τῇ p vult, nos vero contrarium nunc fecimus. Veluti si 


διοιδούσῃ πληγῇ. Οἶδεν γὰρ καὶ ἡ εὐαγγελιχὴ lazpeta 
«fj στύψει τοῦ olvou χαταμιγνύειν τὸ ἔλαιον. Ἐπιχλί- 
νωµεν οὖν ὑμῖν, παρὰ τῆς Γραφῆς λαθόντες τὸν τοῦ 
ἑλαίου χαμφάχην, ὡς ἔστι δυνατὸν, τὸ σχυθρωπὸν 
τῶν εἱρημένων εἰς παραμνυθίαν παλινῳδήσαντες. 
Αλλά pot μηδεὶς ἀπιστείτω τῷ λεγοµένω, xiv πα- 
ῥάδοξον 3 "Εστιν, ἀδελφοὶ, τὸ ἀγαθὸν, ὃ ζητοῦμεν, 
ἴστ:, xal οὐχ ἁπόλωλεν. λᾶλλον δὲ µικρότερον εἶπον 
thc ἀληθείας. Οὺ µόνον γὰρ ἔστι τὸ ἀγαθὸν, ἀλλὰ 
xai ἐν ὑψηλοτέροις f) πρότερον. Tv ῥασιλίδα σητεῖς ; 
"Ev τοῖς βασιλείοις την διαγωγὴν ἔχει. A22" 6202) pp 


Rom. vii, 92. 7 Psal. cxv, Ha. 


quis medicus acceptum saucium non modo curare 
negligat, verum etiam exedentibus quibusdam et 
consumendi vim habentibus medicamentis insuper 
miserum doloribus affligat atque conticiat. Proinde 
intumescenti vulneri effundenda est oralio, qus 
sicut oleum, leniendi mitigandique vim habeat. Solet 
enim eliam evangelica medicina vini astriclivie 
natur:e oleum admiscere. Convertamus igitur vobis, 
oleario a sacra Scriptura vase sumpto, quoad ejus 
fleri potest, prioribus contraria in medium afferen-- 
tes, acerbitatem atque moestitiam corum qui dicta 


587 


S. GREGORUI NYSSENI 


sunt, in consolationem. Sed nemo, qu2so, fidem A γνῶναι τοῦτο ποθεῖς; Οὐχ ἔξεστί σοι βασιλίδος θέαν 


sermoni deroget, etiamsi prater opinionem accidat, 
a communi sententia discrepet, atque diversus sit. 
Salvum, fratres, est bonum, quod quzrimus, sal- 
vum est, el non periit. lno vero minus dixi, quam 
veritas habet. Non inodo enim salvum bonum est, 
verum ellam est in sublimioribus, quam prius. 
lnperatricem quzris? In palatio domicilium habet. 
At oculo hoc cognoscere desideras. Non licet tibi 


περιεργάζεσθαι. Φοθερὰ περὶ αὐτὴν ἡ τῶν δορυφόρων 
φρουρά ' οὐ τούτων λέγω τῶν δορυφόρων, ofc σίδηρος 
τὸ ὅπλον aiv, ἀλλὰ τῶν τῇ φλογίνῃ ῥομφαίᾳ καθ- 
ωπλιαμένων, ὧν τὸ εἶδος ἀνθρώπων ὄψεις οὐχ ὑποδέ- 
χεται. "Ev ol; ἀποῤῥήτοις τῆς βασιλείας Ἡ οἴχησις, 
τότε ὄφει , ὅταν xal σὺ προχύψῃς τοῦ σώματος * οὗ 
γὰρ ἔστιν ἄλλως ἑντὸς τῶν ἁδύτων τῆς βασιλείας 
γενέσθαι, μὴ διασχόντα τὸ τῆς σαρχὸς παραπέτασμα. 


supervacuam operam sumere in hoc, ut reginam spectes. Terribilis circum eam 2armigerorum ϱεὐδίθ- 
dia est : non horum, inquam, armigerorum, quibus ferrea sunt arma, sed eorum qui (lammeo gladio 
armati sunt : quorum speciem visus hominum non sustinet, in quibus arcanis regni est magnificentia, 
tune videbis, cum et ipse e corpore eminens prospexeris: non enim aliter intra adyta alque pene 


tralia regni pervenire licet, nisi carnis velo diducto. 


Àn prestabilius putas per carnem vita frui? B 


Proinde doceat te divinus Apostolus, qui arcano- 
run paradisi mysteriorum particeps fuit^. Quid 
dicit de hac vita? forsitan ex communi hominum 
loquens persona? Miser ego homo ! quis me eripiet 
ez hoc corpore morti obnoxio? ? Quare hoc dicit ? 
Quoniam resolvi, et esse cum Christo longe melius 
esse dicit!^. Quid item magnus ille David, qui tanto 
principatu florebat, qui omnia, quz pertinent ad 
voluptatem fruendam, abunde habebat ? Non an- 
gitur vita? non custodiam nominat hanc vitam? 
An non clamat ad Dominum : Educ e custodia 
animam meam! ? Àn non productione vit:e gravatur, 
et offenditur? Heu mihi, dicens, quoniam inquili- 
natus meus prolongatus est!* ! An non noverant 


sancti discernere bonum a malo, et idcirco anima C 


prestabiliorem esse putabant exitum e corpore ? 
Tu vero, quid boni, quaeso, in vita vides ? Consi- 
dera quibus in rebus vita spectetur. Non profero 
tibi vocem prophetz dicentis : Omnis caro fenum'*. 
Ornat enim ille et honestat magis ea similitudine 
miseriam natura : forsitan enim melius esset fe- 
num eam esse potius quam id quod est. Quare? 
quia nullam a natura injucunditatem fenum habet ; 
caro vero nostra tetri odoris est officina, quidquid 
acceperit corrumpende inutile reddens. Quod vero 
supplicium est :que grave, atque omni tempore 
ministerio ventris obnoxiu:n esse? Videte enim 
hunc perpetuum tributi exaetorem, ventrem dico, 
quantam quotidie necessitatem afferat exactionis ? 
Cui etiamsi aliquando amplius quam statutum et 
ordinatum sit, ante dependerimus, nihil de inse- 
quenti debito ante solvendo deduximus : quemad- 
modum animalia quz in pistrino labore conficiun- 
tur, tectis oculis vitz:e molam circuimus, semper 
per similia obambulantes, et ad eadem revertentes. 
Dicam tibl hunc ambitum circularem : appetitus 
est, satielas, somnus, vigilia, evacuatio, repletio : 
semper ab illis hzc, et ab his illa, et rursus hzc, 
ac nunquam in orbem obambulare desinimus, donec 
extra molendinum evaserimus. Recte Salomon 
dolium perforatum, et domum alienam nominat 
hauc vitam. Vere enim aliena domus est, et non 


Ἡ χρεῖττον οἴει τὸ διὰ σαρχὸς µετέχειν τοῦ lou; 
Οὐχοῦν παιδευσάτω σε ὁ θεῖος ᾿Απόστολος, Ó τῶν 
ἁῤῥήτων τοῦ παραδείσου μετεσχηχὼς μυστηρίων. Τί 
λέγει περὶ τῆς ὧδε ζωῆς , τάχα Ex τοῦ κοινοῦ τῶν &v- 
θρώπων φθεγγόµενος; Τα.Ίαίπωρος ἐγὼ ἄνθρωπος! 
Tic µε ῥύσεται ἀπὸ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου 
τούτου; Διὰ τί τοῦτο λέγει; Ὅτι τὸ ἀναλῦσαι, xai 
σὺν Χριστῷ εἶναι, πολλῷ κρεῖττόν φησιν. Τί δὲ 6 
µέγας Δαθὶδ, 6 τοσαύτῃ δυναστείᾳ κομῶν, ὁ πάντα 
πρὸς ἡδονην xal xaz' ἐξουσίαν εἰς ἁπόλανσιν ἔχων; 
Q5 στενοχωρεῖται τῷ βίῳ; Οὐ φυλαχὴν ὀνομάζει τὴν 
ὧδε ζωήν; Οὐ Bod πρὸς τὸν Κύριον’ Ἐξάγατο ἐκ 
gvAaxijc τὴν yrvxiiv µου ; Οὐ πρὸς την παράτασιν 
εῆς ζωῆς δυσχεραίνει, Οἶμοι, λέγων, ὅτι ἡ παροιμία 
µου ἐμακρύνθη: Ἡ οὐκ ᾖδεισαν διαχρῖναι ol ἅγιοι 
τὸ χαλὸν &x τοῦ χείρονος, xal διὰ τοῦτο πρητιμο- 
«έραν ὥοντο τῇ duy] τὴν ἀπὸ τοῦ σώματος ἔξοδον; 
Σὺ δὲ, τί χαλὸν, εἰπέ uot, παρὰ τὸν βίον ὀρᾷς; Κατα- 
νόησον ἓν τίσιν ἡ ζωὴ θεωρεῖται Οὐ λέγω σοι 
τὴν τοῦ προφήτου φωνὴν, ὅτι Πᾶσα σὰρξ χόρτος. 
Σεμνύνει γὰρ ἐχεῖνος μᾶλλον τῷ ὑποδείγματι τὴν τῆς 
φύσεως ἁθλιότητα. Τάχα γὰρ χρεῖττον ἣν χόρτον 
εἶναι μᾶλλον, f] ὅπερ ἐστί. AX τ; "Oct οὐδεμίαν ὁ 
χόρτος ix φύσεως ànbiav ἔχει" ἡ δὲ σὰρξ ἡμών, 
ὀσμῆς ἐστιν ἑργαστήριον, ἅπαν τὸ ληφθὲν εἰς δια- 
φθορὰν ἀχρειοῦσα. Τὸ δὲ 4v ἅπαντα χρόνον ὑπο- 
χεῖσθαι τῇ τῆς Υαστρὸς λειτουργία, ποίας τιμωρίας 
οὐχ ἔστιν ἀνιαρώτερον; Ὁρᾶτε γὰρ τοῦτον τὸν 
διηνεχη φορολόγον, τὴν Υαστέρα λέγω, ὅσην ἐἑπάχγει 
καθ) ἡμέραν τὴν ἀνάγχην τῆς ἀπαιτήσεως; Ὢ xiv 


D ποτε πλέον τοῦ τεταγµένου προχαταθάλωµεν, οὐδὲν 


ποῦ ἑφεξῆς χρέους προεξετίσαµεν, χαθ᾽ ὁμοιότητα 
τῶν iv τῷ μύλωνι ταλαιπωρούντων ζώων χεχαλυµ- 
µένοις τοῖς ὀφθαλμοῖς, τὴν τοῦ βίου μύλην περιερχό- 
µεθα, ἀεὶ διὰ τῶν ὁμοίων περιχωροῦντες, καὶ ἐπὶ 
τὰ αὐτὰ ἀναστρέφοντες. E!muo σοι τὴν χυκλικὴν 
ταύτην περίοδον, ὄρεξις, xópoc, ὕπνος, ἐγρήγορσς, 
χένωσις, πλήρωσις. "Acl ἀπ᾿ ἐχείνων ταῦτα, xal ἀπὸ 
τούτων ἐκεῖνα * χαὶ πάλιν ταῦτα, xal οὐδέποτε xÜxhe 
περ.ιόντες παυόµεθα, ἕως ἂν ἔξω τοῦ μύλωνος ὲ- 
νώµεθα. Καλῶς ὁ Σολομὼν πίθον τετρηµένον xmi 
οἶχον ἀλλότριον ὀνομάζει τὸν ὧδε βίον. "Όντως γὰρ 
ἁλλότριος οἶχος, καὶ οὐχ ἡμέτερος, ὅτι οὖκ ἐφ᾽ ἡμῖν 


5Η Cor. xu, 2 sqq. * Rom. vu, 4. ** Philipp. 1, 25." Psal. cxt: 8. Psal xxix, 5. | 15. 


xL, 6. 


889 


ORATIO FUNEBRIS DE PLACILLA. 


890 


ἐστιν ἡ ὅτε βουλόμεθα, f) ἐφ) ὅσον ἐπιποθοῦμεν ἓν A nostra, quoniam in nostra potestate non est, vel 


αὐτῷ εἶναι ' ἀλλὰ xal εἰσαγόμεθα ὡς οὐκ οἴδαμεν, 
xai ἑἐξοιχιζόμεθα ὅτε οὐχ οἵδαμεν. Τὸ δὲ τοῦ πίθου 
αἴνιγμα νοῄσεις, ἐὰν εἰς τὸ ἁπλήρωτον τῶν ἐπιθυ- 
μιῶν ἀποδλέφῃς. Ορᾷς πῶς ἑπαντλοῦσιν ἑαυτοῖς οἱ 
ἄνθρωποι τὰς τιμὰς, τὰς δυναστεἰας, τὰς δέξας, xal 
πάντα τὰ τοιαῦτα; ἀλλ' ὑποῤῥεϊ τὸ βαλλόμενον, xo 
οὐ παραμένει τῷ ἔχοντι' ἡ μὲν γὰρ περὶ τὴν δόξαν, 
xaX τὴν δυναστείαν xal τὴν τιμὴν σπουδη πάντοτε 
ἑνεργεῖται ὁ δὲ τῆς ἐπιθυμίας πίθος μένει ἁπλή- 
ρωτος. Τί δὲ ἡ φιλοχρηµατία: οὐχ ἀληθῶς πίθος 
τετρηµένος ἐστὶν, ὅλῳ τῷ πυθµένι ῥέων, ᾧ xàv 
πᾶσαν ἑπαντλήσης τὴν θάλασσαν, πληρωθῆναι φύσιν 
οὐκ ἔχει; 


Τί οὖν λυπηρὸν, εἰ τῶν τοῦ βίου χαχῶν ἡ µαχαρία 
χεχώρισται, xal ὥσπερ τινὰ λήµην τὸν τοῦ σώματος 
ῥύπον ἁποδαλοῦσα, χκαθαρᾷ τῇ juyt] πρὸς τὴν ἀχή- 
ῥατον ζωὴν µετανίσταται, &v T] ἁπάτη οὐ πολιτεύε- 
ται, διαθολὴ οὗ πιστεύεται, χολαχεία χώραν οὐκ ἔχει, 
φεῦδος οὐ χαταμ΄γννται, ἡδονῆ τε καὶ λύπη, xal 
φόθος xal θάρσος, xat πενία xal πλοῦτος, χαὶ δουλεία 
xa χνριότης, xal πᾶσα ἡ τοιαύτη τοῦ βίου ἀνωμαλία 
ὡς ποῤῥωτάτω τῆς ζωῆς ἐχείντς ἑξώρισται; Απέδρα 
ἐχεῖθεν, χαθώς φησιν ὁ προφήτης, ὀδύνη, χαὶ λύπη, 
χαὶ στεναγµός. Αντὶ δὲ τούτων τί; ᾿᾽Απάθεια, µα- 
χαριότης, χαχοῦ παντὸς ἀλλοτρίωσις, ἀγγέλων ὁμι- 
λία, τῶν &opátuv θεωρία, Θεοῦ µετουσία, εὐφροσύνη 
τέλος οὐχ ἔχουσα. "Ap οὖν λυπεῖσθαι προσήχει περὶ 


«Ὡς βασιλίδος, µαθόντας ofa ἀνθ᾽ otov ἠλλάξατο; Κατ- C 


έλιπε βασιλείαν γηΐνην, ἀλλὰ τὴν οὐράνιον χατέλαθεν' 
ἀπέθετο τὸν Ex λίθων στέφανον, ἀλλὰ τὸν τῆς δόξης 
περιεθήχατο ” ἀπεδύσατο τὴν πορφυρίδα, ἀλλὰ ΧἎρι- 
στὸν ἐνεδύσατο, Τοῦτό ἐστι τὸ βασιλιχὸν ὄντως xat 
τίµιον ἔνδυμα. Την ὧδε πορφύραν ἀχούω αἵματι 
χόχλου τινὸς θαλασσίας φοινίσσεσθαι ' τὴν δὲ ἄνω πορ- 
φύραν, τὸ τοῦ Χρ.στοῦ αἷμα λάμπειν ποιεῖ. Εἶδες ὅσον 
ἓν τῷ ἑνδύματι τὸ διάφορον. Βούλει πεισθῆναι ὅτι ἓν 
ἐχείνοις ἐστίν; ᾽Ανάγνωθι τὸ Εὐαγγέλιον. Δεῦτε, οἱ 
εὑλογημένοι τοῦ Πατρός µου (φησὶν ταῦτα πρὺς 
τοὺς δεξιοὺς ὁ χριτὴς), κ-ἰηρογομήσατε τὴν ἠτοιμα- 
σµένην ὑμῖν βασιλείαν ' τὴν παρὰ τίνος ἡτοιμα- 
σµένην; "Hv ἑαυτοῖς, φησὶ, διὰ τῶν ἔργων προητοι- 
µάσατε. Πῶς; Ἐπείνων, ἑδίψων, ξένος ἡμην, 
χυμγὸς, ἀσθενὴς, ἐν φυλακῇ. Ες ὅσον ἑποιήσατε 
ἐνὶ τούτων τῶν ἐ.λαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε. El οὖν 
ἡ περὶ ταῦτα σπουδὴ βασιλείας πρόξενος γίνεται, ἀρι- 
θµήσατε, εἴπερ δυνατόν ἐστιν ἑξαριθμήσασθαι , πόσοι 
τοῖς ἑνδύμασι τοῖς παρ᾽ αὐτῆς ἑσχεπάθησαν ἰ πόσοι 
€f µεγάλη ἐχείνη δεξιᾷ διετράἀφησαν! πόσοι τῶν 
χαταχλείστων οὐχ ἐπισχέψεως μόνο», ἀλλὰ χαὶ παν- 
φελοῦς ἀφέσεως ἢξ.ώθησαν ! El δὲ τὸ ἐπισχέφασθαι 
«by χατάχλειστον προξενεῖ βασιλείαν * τὸ ἐλευθερῶσαι 
«ῆς τιμωρίας δηλαδὴῆ πλείονος τιμῆς ἄξιον, εἴπερ τι 
βασιλείας ἐστὶν ἀνώτερον. ᾽Αλλ᾽ οὗ µέχρι τούτων 
ἐστὶν ἐχείνης ὁ ἔπαινος. Παρέρχεται γὰρ xal τὰ προσ- 


1ο [ya. xxxv, 10. '* Matth, xxv, 94 sqq. 


quando volumus, vel quandiu desideramus, in ea 
esse : quin etiam nescimus quemadmodum intro- 
ducamur, neque novimus quando migrare jubea- 
mur. Porro dolii enigma atque involucrum intel- 
liges , si ad inexplebiles et insatiabiles cupiditates 
respexeris. Vides, ut homines sibi semper affun- 
dant et aggerant honores, potentatus , glorias , et 
omnia ejusmodi? At quod immittitur, eflluit, et 
non permanet in eo quo continetur; nam studium 
quidem gloriz, potentatus et honoris semper exer- 
cetur et viget, sed cupiditatis dolium inexplebile 
manet. Quid item pecuniz studium? Αη non vere 
dolium perforatum est, toto fundo perfluens ? cui 
si vel totum mare affundas , ea natura est, ut ex- 


B pleri non possit. 


Quid igitur molestum et acerbum est, si a vilze 
malis beata ista segregata est, et veluti lenia 
quadam, corporis sordibus abjectis, pura anima 
ad immortalem et incorruptam vitam transit? in 
qua fraus non exercetur : calumnie non credi- 
tur : adulatio locum non habet; mendacium non 
immiscctur; voluptas item οἱ zgritudo, metus et 
fiducia, paupertas et divitie, servitus et domina- 
tio, omnisque talis vite inzqualitas quam lon- 
gissime ab illa vita remota est. Aufugit illinc, ut 
inquit propheta *, dolor et molestia, et genitus. 
Pro his vero quid? Impatibilitas et malorum in- 
commodorumque vacuitas, beatitudo, ab omni malo 
alienatio, angelorum consuetudo, invisibilium 
contemplatio, societas cum Deo, lztitia finem non 
habens. Nunquid igitur merere convenit de regina 
edoctos quze. quibus commutaverit? Reliquit re- 
gnum terrestre, ac cceleste assecuta esl: deposuit 
coronam lapidibus ornatam, at glorie corona $e 
circumdedit : exuit vestem purpureatn, at Cbristum 
induit. Hoc est vere regium ac pretiosum indumen- 
tum, Hanc terrenam purpuram audio sanguine 
concha cujusdam marinz rubescerc. Át superna 
purpurz Christi sanguis splendorem et florem addit. 
Vidisti quanta sit in indumento differentia atque 
praestantia. Vis tibi fidem fleri quod illis rebus 
fruatur? Lege Evaugelium : Venite, bencdicti Pa- 
tris mei, inquit (bic ad dexteros Judex), possidete 
paratum vobis regnum '*. Quod a quo paratum ? 
Quod vobis ipsi, inquit, per opera praparavistis. 
Quomodo? Esuricbam , sitiebam , peregrinus eram, 
nudus, infirmus, in carcere. Quatenus fecistis. uni 
de his. minimis, mihi fecistis. Si igitur. ejusmodi 
rerum studium regni conciliandi vim habet : nu- 
merate, si modo enumerari possunt, quot homines 
indumentis ab illa suppeditatis cooperti sint ; quot 
a magna illa dextra alimenta acceperint; quol in 
carcerem conclusi non modo ab ea visitati, verum 
eliam penitus dimissionem assecuti sint! Quod 
si visitare conclusum, regnum conciliat : liberare 
poena nimirum majori premio dignum est, $i noJo 


891 


S. GREGORII NYSSENI 


803 


aliquid regno przestantius et excellentius est. Verum A τεταγµένα τοῖς κατορθώµασιν. Πόσοι δι ἐχείνην τὴν 


non bic consistit illius laus. Nam etiam ultra man- 
data recte factis progreditur, quot propter illam 
resurrectionis gratiam iu sese agnoverunt? qui 
legibus mortui, et capitis damnati , rursus per 
eam ad vitam revocati sunt? [n oculis est di- 
ctorum testimonium. Vidisti juxta altare, qui salu- 
tem desperaverat, adolescentulum. Vidisti mulier- 
culam ob damnationem Íratris lamentantem. Au- 
divisti ex eo, qui bona Ecclesi: predicabat, ut in 
memoriam regina tristis sententia mortifera in 
vitam resoluta sit. Αη etiam hzc sola? Animi vero 
demissionem ubi collocabimus? Quam Scriptura 
prefert omni przclaro atque cum virtute conjuncto 
facinori? Qux cum tantum imperium una cum 
magno imperatore moderaretur , omni potentatu se 
submittente, tot gentibus subditis et tributariis, 
cum terra pariter ac mare suis utraque copiis sli- 
parent eam atque foverent : superbiz adversum se 
aditum non dedit, semper ad seipsam, non ad bona 


τῆς ἀναστάσεως χάριν ἐφ᾽ ἑαυτῶν ἐγνώρισαν, o? τοῖς 
νόµοις ἁποθανόντες, χαὶ τὴν ἐπὶ θανάτῳ φῆφον δεξά» 
psvot, πάλιν δι αὐτῆς εἰς τὴν ζωὴν ἀνεχλήθησαν | 
Ἐν ὀφθαλμοῖς, τῶν εἰρημένων fj μαρτυρία. Εἶδες παρὰ 
τὸ θυσιαστήριον ἀπογνόντα τὴν σωτηρίαν µειράχιον. 
EU; γύναιον ἐπὶ χαταχρίσει ἀδελφοῦ ὀδυρόμενον, 
τοῦ τὰ ἀγαθὰ τῇ Ἐχχλησίᾳ χηρύασοντος, ὅπως τῇ 
μνήμη τῆς βασ,λίδος fj σκυθρωτὴ τοῦ θανάτου «Ώφος 
εἰξ ζωὴν ἀναλύεται. "Apa χαὶ µόνον ταῦτα; τὴν δὲ 
ταπεινοφροσύνην mou θήσομεν, ἣν προτιμοτέραν ἡ 
Γραφὴ ποιεῖται παντὸς τοῦ κατ ἀρετὴν χατορθώµα- 
τος; τις συνηνιοχοῦσα τῷ μµεγάλῳ βασιλεῖ τὴν 
τοσαύτην ἀρχὴν, πάσης δυναστείας ὑποχυ πτούσηςι 
τοιούτων ἐθνῶν ὑποτελούντων, Υῆς τε xal θαλάστης 
ix τῶν οἰχείων ἑχκατέρας δορυφορούσης, οὐκ ἔδωχε 
καθ) ἑαυτῆς τῷ τύφῳ del πρὸς ἑαυτὴν, οὐκ εἰς τὰ 
ἔξω ἑαυτῆς ἀποθλέπουσα΄ διὰ τοῦτο τοῦ μαχαρισμοὺ 
γίνεται χληρονόμος, διὰ τῆς προσχαἰρου ταπεινοφρο- 
σύνης τὸ ἁληθινὸν ὄψος ἑμπορευσαμένη. 


sua οχίεγπὰ respiciens, propterea beatitudinis heres exsistit, pro temporaria animi demissione atque 


humilitate vera celsitudine quiesita. 

Dicam etiam aliquod maritalis amoris indicium et 
$rgumentum. Oportebat omnino, soluto corporali 
conjugio, etiam pretiosa bona quibus abundabat, 
venire in divisionem. Quomodo igitur fecit distribu- 
tionem ? Cum tres essent liberi (Ίο enim bonorum 
capita sunt) qui virilis sexus essent, apud patrem 
reliquit, qui regno ejus presidio essent : ad suam 
vero partem solam filiam pertinere existimavit. 
Vides quanto candore atque zquitate animi pariter 
2c indulgentia sit usa, qu:& in rebus pretiosis ma- 
jorem partem viro concesserit? Ceterum quod 
maxime a nobis dici oportet, ubi adjecero, ser- 
moni finem imponam. Simulacrorum odium com- 
mune est omnium qui fidei participes sunt : sed 
ejus precipuum , quod Arianam infidelitatem simi- 
liter atque simulacrorum cultum abominabatur. 
Nam eos, qui in creatura numen divinum esae 
existimarent, nihilo minora colere atque venerari 
putabat, quam qui ex materia simulacra efficiunt : 
ac recte et pie ita judicabat. Nam qui creaturam 
adorat, etiamsi in nomine Christi id facit, simula- 
crorum cultor est, Christi nomen simulacro impo- 
nens. ldcirco, cum didicisset quod non sit Deus 


Εἴπω τι xai τῆς φιλανδρίας τεκμήριο» "Έδει 
πάντως, διαλυοµένης τῆς σωματιχῆς συζυγίας, xal 
τὰ τίµια τῶν προσόντων αὐτῆς ἀγαθῶν ἑλθεῖν εἰς 
διαίρεσιν. Πῶς οὖν ἐποιῄσατο τὴν διανομήν; ΤἘριῶν 
ὄντων τέχνων (ταῦτα γὰρ τῶν ἀγαθῶν τὰ χεφά- 
iau), τοὺς ἄῤῥενας τῷ πατρὶ προσχστέλιπεν, ὥστε 
εἶναι αὐτοῦ τῆς βασιλείας ἐρείσματα. τῆς δὲ ἰδίας 
µερίδος µόνην τὴν θυγατέρα ἁποπεποίηται. Opi 
πῶς εὐγνώμων τε χαὶ φιλόστοργος, kv τοῖς tipo 
τὸ πλέον τῷ ἀνδρὶ συγχωρῄσασα; Αλλ' ὃ μάλιστα 
παρ) ἡμῶν λέγεσθαι χρὴ, τοῦτο προσθεὶς χαταπαύσω 
τὸν λόγον * Τὸ τῶν εἰδώλων μῖσος χοινὸν πάντων laxi 
τῶν µετεχόντων τῆς πίστεως: ἀλλ ἑχεένης ἑξαίρε- 
τον, τὸ τὴν ᾿Αρειανὴν ἀπιστίαν ὁμοίως τῇ εἶδω- 
λολατρείᾳ βδελύττεσθαι. Τοὺς γὰρ iv τῇ χτίσει 4 
θεῖον εἶναι νομίζοντας, οὐδὲν ἑλάττονα σέδειν ᾧετο 
τῶν εἰδωλοποιούνέων τὰς ὕλας, χαλῶς xal εὐσεθῶς 
ποῦτο κρίνουσα. Ὁ γὰρ τὸ χτίσµα προσχυνῶν, xàv kx 
ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ τοῦτο motel , εἰδωλολάτρης ἐστὶ, 
Χριστοῦ ὄνοματῷ εἰδώλῳ θέµενος. Διὰ τοῦτο μαθοῦσα, 
ὅτι οὐχ ἔστι θεὺς πρόσφατος, µίαν προσεχύνει θεότητα, 
«ἣν ἓν Πατρὶ χαὶ Yl καὶ Πνεύματι ἁγίῳ δοξαζοµέ- 
νην. Ταύτῃ ἐνηυξήθη τῇ πίστει, ταύτῃ ἑνήχμασε, 


recens et novus, unam deitatem adorabat, quz in D ταύτῃ τὸ πνεῦμα παραχατέθετο ' ὑπὸ ταύτης προσ- 


Patre, et Filio, οἱ Spiritu sancto glorificatur. In 
hac fide crevit, in hac viguit, apud fanc spiritum 
deposuit : ab hac oblata est sinui Patris fidei Abra- 
hami juxta fontem paradisi : cujus humor et gutta 
ad infideles non manat : sub umbra ligni vite 
quod plantatum est juxta decursus aquarum, qui- 
bus rebus etiam nos digni habeamur, per Christum 


Jesum Dominum nostrum : cui gloria in secula. Amen. 


Ίχθη τῷ κόλπῳ τοῦ πατρὸς τῆς πίστεως ᾿Αθραὰμ 
παρλὶ τὴν τοῦ παραδείσου πηγὴν (i, fj ῥανὶς ἐπὶ τοὺς 
ἀπίατους οὐχ ἔρχεται), ὑπὸ τὴν σχιὰν τοῦ ξύλου τῆς 
ζωῆς τοῦ πεφυτευµένου παρὰ τὰς διςξόδους τῶν ὑδά- 
των, ὧν καὶ ἡμεῖς ἀδιωθείημεν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ 
τῷ Kuplo ἡμῶν d ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 
᾽λμήν, 





DE VITA S. GREGORII. THAUMATURGI. 


895 








TOY AYTOY 
ΕΙΣ TON BION ΤΟΥ ATIOY ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 


TOY ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ. 


--- 


EJUSDEM 
DE VITA BEATI GREGORII 


MIRACULORUM OPJFICIS. 


Eodem interprete. 


Ὁ μὲν σχοπὸς εἷς ἐστι τοῦ τε ἡμετέρουλόγου, καὶ À — Et oratio quidem nostra, et przsens conventus 


τοῦ παρόντος ἡμῶν συλλόγου. Γρηγόριος γὰρ Μέγας, 
ὑμῖν τε τῆς συνόδου, xàyoi τῆς διαλέξεως ὑπόθεσις 
αερόχειται. Ἐγὼ δὲ τῖς αὐτῆς οἶμαι χρῆναι δυνά- 
psox. ἔργῳ τε χατορθῶσαι τὴν ἀρετὴν, χαὶ λόγῳ 
πατ ἀξίαν τὰ χαλὰ διηγήσασθαι. Ὥστε ταύτην ἐπι- 
κλητέον ἂν er τὴν συμμαχίαν, δι ἧς ἓν τῷ βίῳ τὴν 
ἀρετὴν ἐχεῖνος χατώρθωσεν. Ἔστι δὲ αὕτη, κατά γε 
φὸν ἐμὸν λόγον, ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις, ἡ χαὶ πρὸς 
«by βίον xaX πρὸς τὸν λόγον τοὺς περὶ ἑκάτερον τού- 
Φων ἑσπουδαχότας δι ἑαυτῆς ἐνισχύουσα. Ἐπεὶ οὖν 
ὁ λαμπρὸς ἐχεῖνος xal περἰόλεπτος βίος τῇ δυνάµει 
πατωρθώθη τυῦ Πνεύματος" εὐχῆς ἔργον ἐστὶ, τοσαύ- 
την ἐλθεῖν ἐπὶ τὸν λόγον βοήθειαν, ὅση Υέγονε παρὰ 
«by βίον ἐχείνῳ, ὡς μὴ χατόπιν εὑρεθῆναι τῆς ἀξίας 


ad unam eamdemque rem spectat. Magnus enim 
ille Gregorius cum vobis conveniendi causa fuit, 
tum mihi sermocinandi materia atque argumentum 
propositum est. Ego vero eadem facultate opus 
esse puto , si et virtutem exsequi factis, et. prz- 
claris facinoribus dicta exzquare velis. Itaque in- 
vocandum fuerit auxilium, quo ille in vita virtu» 
tem exsecutus est. Est autem illud, mea quidem 
opinione, gratia (sancti) Spiritus : qux: ad vitam 
et ad orationem harum rerum utriusque studiosis 
per sese vires subministrat. Quoniam igitur prze- 
clara illa, spectabilis et illustris vita virtute atque 
potentia Spiritus exacta perfectaque est : precari 
et optare oportet, ut quanta ope ille per vitam usws 


«üvy χατορθωµάτων τὸν ἔπαινον, ἀλλὰ τοιοῦτον ἐπι- B est, tantum auxilii accedat orationi, quo amplitu- 


δειχθῆναι τοῖς παροῦσι διὰ τῆς µνήµης τὸν ἄνδρα, 
elec ἣν τοῖς χατ᾽ ἐχεῖνον τὸν χρόνον αὐτὸς ἐκεῖνος 
ἐπὶ τῶν ἔργων ὀρώμενος. El μὲν οὖν ἀχερδὴς ἦν ἡ 
μνήμη τῶν κατ ἀρετὴν προεχόντων, xal µηδεµία 
πρὸς τὸ χαλὸν ἐγένετο συνεισφορὰ τοῖς ἀχούουσιν, 
περιττὸν ἴσως ἂν ἣν xal ἀνόνητον ἐπὶ μηδενὶ χρησίμῳ 
προσάχειν εἰς εὐφημίαν τὸν λόγον, αὐτόν τε διεξιόντα 
µάτην, xal τὴν ἀχοὴν ἀργῶς ἁἀποχναίοντα ' ἔπει» 
Uh δὲ ἡ τοιαύτη τοῦ λόγου χάρις, εἰ προσηχόντως 
Τένοιτο, χοινὸν ἔσται τῶν ἀχουόντων τὸ χέρδος. καθά- 
περ ó πυροὺς τοῖς Ex θαλάσσης προσπλέουσιν ἐφ᾽ 
ἑαυτὸν εὐθύνων τοὺς Ev τῷ ζόφῳ πλανωμµένους κατὰ 
tb πέλαγος. ἴσης οἶμαι δεῖν πρὸς τοῦτο τῆς σπουδῖς 


ἑχατέροις, ὑμῖν τε πρὸς τὴν ἀχρόασιν, xal πρὸς τὸν σ 


λόγον ἐμοί. Δῆλον γὰρ, ὅτι πυρσοῦ δίχην διὰ τῆς 
µνήµης ἐχλάμφας ταῖς quyat; ἡμῶν ὁ xav! ἀρετὴν 
αὐτοῦ βίος, ὁδὺὸς πρὺς τὸ ἀγαθὸν τῷ τε διεξιόντι xal 
τοῖς ἀχούουσι γίνεται. Πεφύχαμεν γάρ πως οἱ ἄν- 
6ρωποι πρὸς ἅπαν τὸ ἑπαινετόν τᾶ xal τίµιον οἰχείως 
ἐθέλειν ἔχεινι xaX £v ἐπιθυμίᾳ τῆς χτήσεως Υίνεσθαι. 
'H μὲν οὖν ὑπόθεσις τῶν λόγων τοσαύτη ’ ἐμοὶ δὲ 
πανταχόθεν ἀχίνδυνόν ἐστι χατατολμῶντι τῆς ὑπρθό» 
σεως , οἴτε συνεπαρθῆναι τῷ µεγέθε’ τῶν πραγμάτων 


dine recte factorum, non inferior laus esse videae 
tur : sed talis presentibus commemoratione rerum 
ab eo gestarum vir esse demonstretur, qualis ille 
ipse factis suis ab illius etatis hominibus conspi- 
ciebatur. Enimvero si mentio eorum, qui virtute 
excelluerunt , cum nullo lucro conjuncta esset, 
nullumque audientibus inde ad bonum afferretur 
adjumentum, supervacuum forsitan, ac nullum 
oper? pretium esset, nulla proposita utilitate, et 
eamdem rem frustra commemorando, et. aures ne. 
quidquam obtundendo laudandi causa orationem 
in medium efferre ; sed quoniam ejusmodi munus 


' orationis, si recte et comniode adhibeatur, cominu- 


ne audientium emolumentum erit, tanquam fax e 
mari adnavigantibus ad sese dirigens eos, qui in 
caligine per pelagus oberrant: pari studio utrisque 
et vobis auscultantibus, et mihi dicenti ad liauc 
rem opus esse puto. Perspicuum est enim, quod 
vita ejus per virtutem transacta veluti fax qua'dam 
animis nostris per commemorationem affulgens, 
viam ad bonum tam commenmoranti, quam audien- 
tibus patefacit. Natura enim id nobis hominibus 
quodammodo insitum est, ut. quidquid Jaudabile 


805 


5. GREGORII NYSSENI 


$896 


est, οἱ in pretio habetur, ad id nosmet. adjungere A ὁ λόγος ἰσχύσειεν, εἴτε xaX µή. Ἴσος Υὰρ ἔσται xa 


et accommodare velimus, idque acquirere studea- 
mus. Et argumentum quidem orationis tale est: 
mihi vero argumentum tractare conanti nullum ex 
utrocunque eventu periculum impendet : sive 
cum magnitudine rerum una assurgere sublimitate 
$ua oratio valuerit, sive non. Parem enim, utrum- 


ἑχάτερον τῷ ἐγχωμιαζομένῳ ὁ ἔπαινος. El μὲν γὰρ 
ἐφίκοιτο τῶν θαυμάτων ὁ λόγος, ἐκπλῆξει τὴν àxotv 
πάντως τοῖς χατορθώμασιν ’ εἰ δὲ κατόπιν τοῦ μεγέ- 
θους ἕλθοε, xal οὕτως ἡ δόξα τοῦ ἐγχωμιαζομένου 
λαμπρύνεται. ᾿Αρίστη Tàp ἀνδρὸς εὐφημία, τὸ ἐπι- 
δειχθῆναι τῆς δυνάµεως τῶν εὐφημούντων ἀμείνονα,. 


cunque horum evencrit, laudem is qui celebratur, assequetur. Nam οἱ assecuta quidem oratio miracula 
fuerit, rerum przclare gestarum commemoratione prorsus obstupefaciet auditores; sin autem a tergo 
relicta oratio magnitudinem rerum minus assequi potuerit, etiam hac ratione gloria ejus, cujus lau- 
des persequimur, clarescet. Prastantissima enim. viri laus. est, si ejus virtus ma'or esse demonsiretur, 
quam laudantium facultas dicendo assequi potest. 


Cxterum nemo ex iis qui divina sapientia instituti 


sunt, more externorum εἰ a fide nostra alienorum, ῃ 


artificiosis laudativi generis dicendi apparatibus 
laudari desideret eum, qui propter spiritualia bona 
celebratur. Non enim simili ratione nos atque ος- 
teri de bono judicamus ; neque easdem de rebus 
iisdem reperiat aliquis opiniones, tum apud eos 
qui mundano more vivunt, tum apud hos, qui 
mundum superygressi sunt. Illis enim magnz quz- 
dam studioque digne atque expetendz res esse 
videntur, divitiv, genus, gloria, mundani potenta- 
tus, fabulze, quibus suz quisque patrie conditores 
celebrat : item fugiendz, sana quidem mente prz- 
ditis, narrationes , tropa, proelia, bellorum in- 
commoda : nostro vero judicio una in pretio et in 
honore patria est, paradisus, prima generis hu- 


Μηδεὶς δὲ τῶν τῇ θεἰᾳ σοφἰᾳ πεπαιδευµένων χατὰ 
τὴν τῶν ἔξω συνήθειαν ταῖς τεχνιχαῖς τῶν ἐγχωμίων 
ἐφόδοις ἐπαινεῖσθαι ζητείτω τὸν πνευματικῶς ἔπαι- 
νούμενον. Οὐ γὰρ ἀπὸ τῶν ὁμοίων ἡμῖν τε χαὶ τοῖς 
ἄλλοις ἡ τοῦ χαλοῦ χρἰσις ἐστίν ’ οὔτε τὰς αὐτὰς περὶ 
τῶν αὑτῶν ὑπολήψεις εὕροι τις ἂν, τοῖς τε χατὰ τὸν 
κόσμον ζῶσιν, xal τοῖς ὑπερανεστηχόσι τοῦ χόσμου. 
Toi; μὲν γὰρ μέγα τι δοχεῖ χαὶ σπουδῆς ἄξιον εἶναι 
πλοῦτος, xa γένος, χαϊ δόξα, xaX χοσμιχαὶ δυναατεῖαι, 
καὶ μῦθοι τὰς πατρίδας οἰχίκοντες, καὶ τὰ φευχτὰ 
τοῖς Ys νοῦν ἔχουσι διηγήματα, τρόπαια, xa µάχαι, 
καὶ τὰ ix πολέμων χαχά ᾿ τῷ δὲ καθ) ἡμᾶς λόγῳ µία 
τετίµηται πατρὶς, ὁ παράδεισος, fj πρώτη τοῦ γένους 
τῶν ἀνθρώπων ἑστία' µία πόλις, fj ἑπουράνιος, fj διὰ 
τῶν ζώντων λίθων συνῳχισµένη, fi τεχνίτης xal δη- 
μιουργὸς ὁ θεός * µία γένους σεµνότης, fj πρὸς τὸν Geb 


mani sedes, una civitas, illa ccelestis, qua per C ἀγχιστεία" οὐ κατὰ τὸ αὐτόματόν τινι Ὑινοµένη, 


viventes lapides conatruitur et coagmentatur, cu- 
jus artifex et conditor est Deus ' : unus splendor, 
una generis amplitudo, propinquitas cum Deo: 
quas non casu fortuito ac temere cuiquam contin- 
git, quemadmodum mundana generis claritudo, 
que sepe οἱ ad improbos et malos per hane 
fortuitam vicissitudinem ac seriem temere manans 
defertur, sed quz& non aliter atque liberz voluntatis 
electione acquiri potest. Quotquot. enim receperunt 
eum, inquit divina vox, dedit eis potestatem. ut 
filii Dei fierent *. Qua nobilitate, quid splendidius, 
quid honestius, quid augustius esse possit? Patria 
vero aliis quidem omnibus fabwl:e atque commenta 
d:emonumque fraudes ac ludibria fabulosis narra- 
tionibus simul permista: nostra autem patria ex- 
positoribus et narratoribus opus non habet. Nam 
si quis coelum suspexerit, eaque quie inibi sunt 
ornamenta, et omnem creaturam animi oculo con- 
sideraverit, quzecunque in bis miracula comprehen- 
dere potuerit, has nostr: patri reperiet narratio- 
nes: imo vero non ipsius patriz, sed coloniz, quam a 
sublimiore vita rejecli et relegati mundum przesentem 
nimirum assecuti sumus. Quod si talis est colonia, 
rxistimare oportet, qualis sit ea urbs, unde colonia 
deducta est, qux sit in ea pulchritudo, quz sit in 
ta regia, qua beatitas eorum quibus illa habitatio 
obvenit. Nam si ea, qua in rebus creatis apparent 
ejusmodi sunt, ut nulla oratione explicari, nulla 


 Hicbr. xi, 10, * Joan. i, 12. 


κατὰ τὴν by τῷ χόσμῳ εὐγένειαν, fj xaY ἐπὶ τοὺς 
φαύλους πολλάκις διὰ τῆς αὐτομάτου ταύτης ἄχολον- 
θίας ῥέουσα φἑρεται, ἀλλ) ἣν οὖκ ἔστιν ἄλλως, Ἡ ix 
προαιρέσεως χτήσασθαι. "Οσοι γὰρ EJa6or αὐτὸν, 
φησὶν ἡ θεία φωνῆ , ἔδωχεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέχνα 
Θεοῦ γενέσθαι. Της δὲ τριαύτης εὐγενείας τί ἂν 
σεµνότερον γένοιτο; Πάτρια δὲ τοῖς μὲν ἄλλοις ἅπασι, 
μῦθοι καὶ πλάσματα, xal δαιμόνων ἁπάται συνανα- 
μεμιγμέναι τοῖς μυθιχοῖς διηγήµασιν * τὰ δὲ ἡμέτερα 
πάτρια, τῶν διηγουµένων οὐχ ἐπιδέεται. El; γὰρ τὸν 
οὐρανόν τις ἰδὼν, xal τὰ iv αὐτῷ χάλλη, χαὶ πᾶσαν 
τὴν xzloty τῷ τῆς ψυχΏς ὀφθαλμῷ κατανσήσας, ὅσα- 
περᾶν iv τούτοις θαύματα καταλαθεῖν ἐξισχύσῃ, 
ταῦτα τῆς ἡμετέρας πατρίδος εὑρήσει τὰ διηγήματα ᾿ 
μᾶλλον δὲ οὐχ αὐτῆς τῆς πατρίδος, ἀλλὰ τῆς ἆποι- 
χίας, fjv ἀπὸ τῆς ὑψηλοτέρας ζωῆς ἀποικχισθέντες τὸν 
παρὀντα χατειλήφαμεν χόσµον. Βἰ δὲ ἡ ἀποιχία τοιαύ- 
τη, λογίσασθαι χρὴ τίς ἡ τῆς ἀποιχίας µητρόπολις, 
τί τὸ ἐν ἑχείνῃ κάλλος, ofa ἓν αὐτῇ τὰ βασίλεια, τίς 
ἡ µαχαριότης τῶν ἑχείνην εληφότων. τὴν οἴχησιν. 
El γὰρ τὰ φαινόμενα κατὰ τὴν Χτίσιν τοιαῦτα, ὡς 
ὑπὲρ ἔπαινον εἶναι" τί χρὴ τὸ ὑπὲρ τοῦτο λογίσασθαι, 
ὃ μήτε ὀφθαλμῷ λαθεῖν δυνατόν ἐατι, μήτε χωρῆσαι 
τῇ ἀχοῇ, µήτε διανοίᾳ στοχάσασθαι; Auk ταύτης τῆς 
πνευματιχῆς εὐφημίας τῶν ἐγχωμιαζομένων ἆπο- 
χρίνει τοὺς χάτω λήρους ὁ θεῖος τῶν ἐγχωμίων ἔπαι- 
vog, αἰσχρὸν εἶναι χρίνων τοὺς ἀπὸ τῶν τοιούσων 
ἑγνωσμένους διὰ τῶν κατὰ τὴν γῆν τιµίων σεµνύνα- 


891 


DE VITA S. GREGORII! THAUMATURGI. 


δ9έ 


σθαι. Κοσμιχὸς μὲν γάρ τις ávhp πρὸς τὴν ὑλιχὴν A ratione comprebendi possint: quid de iis existi- 


εὐδαιμονίαν ἀποθλέπων, Ex τῶν τοιούτων τοῖς ἀνθρώ- 
ποις ἑρανιζέτω τὸν ἔπαινον, εἰ πατρἰς τινι γέγονεν 
εὔφορος βοσχηµάτων, εἰ γειτνιῶσα θάλασσα πλεονάζει 
δι ἑαυτῆς τοῖς λαιμαργοῦσι τὰς ὕλας, εἰ λίθων ἑπάλ- 
ληλοι θέσεις τὰς χατασχευὰς καλλωπίζουσιν. Ὁ δὲ mp5; 
«bv ἄνω βίον βλέπων, (p χάἆλλος μέν ἐστιν ἡ τῆς Ψυ- 
χῆς χαθαρότης ^ πλοῦτος δὲ, ἡ ἀχτημοσύνη * πατρὶς 
δὲ, ἡ ἀρετή ΄ πόλις δὲ, αὐτὰ τοῦ θεοῦ τὰ βασίλεια * 
ὄνειδος τὴν iv τοῖς Υτῖνοις φιλοτιμίαν ποιῄσεται. 
Οὐχοῦν ἁποστάντες xai ἡμεῖς τῶν τοιούτων ἑπαί- 
νων, οὔτε τὴν πατρίδα τοῖς ἐπαίνοις τοῦ Μεγάλου 
Γρηγορίου προσθήσοµεν, οὔτε προγόνους εἰς συµµα- 
y» τῶν ἐγχωμίων παραλησφόµεθα, εἰδότες ὅτι οὐδεὶς 
ἀληθής ἐστιν ἔπαινος, ὃς ἂν μὴ τῶν ἐπαινουμένων 


mandum est, quze supra Ὠσο sunt, quz neque ocu- 
jo comprehendi possunt, neque auribus percipi, 
neque mentis et intelligenG: conjecturis, qualia 
sint, judicari et existimari potest Τ Per hanc spi- 
ritualem laudem, ab iis qui commendantur, divina 
laudationum lex infernas has nugas atque delira- 
menta secernit et excludit, turpe atque indecorum 
esse judicans eos, qui propter ejusmodi bona 
noii sunt, per eas res qua in terra habentur in 
pretio, celebrari atque honestari. Nam si quidem 
aliquis est homo mundanus, qui materialem spectat 
felicitatem, is ex bujusmodi rebus laudem homini- 
bus corroget, si cui patria pecorum ferax contige- 
rit, si mare vicinum gulz deditis per sese abunde 


ἴδιος f. "I61ov δὲ φαµεν, ὃ διαμένει πάντως εἰς τὸ δι- B res aptas ad vescendum suppeditat, si lapides alii 
ην εχὲς ἀναφαίρετον. aliis superimpositi zdificia exornent, At qui su» 
peram suspicit vitam, cui pulchritudo atque ornamentum animi puritas est ; cui diviti, inopia ; cui 
patria, virtus; cui civitas, item ipsa regna Dei, in rehus terrenis magnificentiam et ostentationem sibi 
probro atque dedecori esse ducet. Quamobrem etiam nos omissis ejusmodi laudibus neque patriam lau- 
dibus Magni Gregorii adjiciemus, neque majores in subsidium laudationum assumemus, scientes quod 
nulla vera sit laus quz» eorum, qui laudantur, propria non sit. Proprium autem dicimus, quod prorsus 


perpetuum ita permanet, ut adimi auferrive non possit. 


Ἐπεὶ οὖν πάντων χωριζόμενοι, πλούτου, περιφρα- 
νείας, δόξης, τιμῆς, τρυφῆς, ἀπολαύσεως, συγγενῶν, 
φίλων, µόνης τῆς κατὰ xaxiav f| ἀρετὴν διαθέσεων 
ἀχώριστοι µένομεν *. µόνον xplvousv μαχαριστὸν τὸν 
ἀνάρετον. Kal µε urbs; οἰέσθω τῷ μηδὲν ἔχειν 
σεμνὺν περὶ τῆς πατρίδος, Ἡ τῶν προγόνων τοῦ áv- 
δρὸς δ.ηγήσασθαι, ἐν σχἡµατι τοῦ δοχεῖν περιορᾷν 
τῶν τοιούτων ὑπεχχλέπτειν τὸ ὄνειδος. Τίς γὰρ οὐχ 
οἶδε τὴν ἑπωνυμίαν τοῦ πόντου τὴν παρὰ πάντων 
ἀνθρώπων κατ’ ἐξαίρετον ἀνατεθεῖσαν τῷ ἔθνει, δι) 
ἧς τῶν ἐξ ἀρχῆς εἰληχότων τὸν χῶρον f; ἀρετὶ µαρ- 
ευρεῖται;, Μόνος γὰρ ἐξ ἁπάσης γῆς τε χαὶ θαλάσσης 
οὗτος ὁ πόντος Εὔξεινος ὀνομάζεται, eise τὴν πρὸς 
φοὺς ἐπιδημοῦντας τῶν ξένων φιλοφροσύνην µαρτυ- 
ροῦντος αὐτοῖς τοῦ ὀνόματος, εἴτε xal ὅτι τοιοῦτος 
& χῶρός ἐστιν, ὡς μὴ µόνον τοῖς ἑγχωρίοις τε xal 
αὐτόχθοσιν, ἀλλὰ xal τοῖς ἀπανταχόθεν εἰς αὐτὸν 
φοιτῶσιν, τὰς πρὸς τὸ (fv παρασχευὰς ἀφθόνως χα- 
ρίζεσθαι. Τοιαύτη γὰρ ἡ φύσις τῆς χώρας, ὡς náv- 
qty τῶν πρὸς τὴν ζωὴν ἀναγχαίων πάµφορος elvat, 
καὶ μηδὶ[ν] τῶν παρ᾽ ἑτέροις ἀγαθῶν ἁμοιρεῖν, ὡς καὶ 
τῆς θαλάσσης αὐτοῖς ἴδια τὰ πανταχόθεν ποιούσης. 
Τοιούτου δὲ ὄντος τοῦ ἔθνους παντὸς, ὡς ὅπερ ἄν τις 
αὐτοῦ µέρος ἐφ᾽ ἑαυτοῦ χατασχέφηται, τῶν ἄλλων 
προτερεύειν οἴεσθαι * οὐδὲν δὲ ἧττον τῇ χοινῇ χρίσει 
ςοῦ ἔθνους, οἷόν τις χορυφῇ πάσης τῆς περιοικίδος 
«ῶν ἄλλων, ἡ τοῦ μεγάλου Γρηγορίου πόλις ἐστὶν, ἣν 
βασιλεύς τις ἐπίσημος τῶν τὴν &pyhv τοῖς Ῥωμαίοις 
χρατυνοµένων, Kaisap τὸ ὄνομα, ἔρωτι καὶ πόθῳ 
τῆς χώρας ἁλοὺς, ἐπὶ τῷ ἰδίῳ ὀνόματι Ἰεοχαισά- 
ῥειαν καλεῖσθαι τῆν πόλιν ἠξίωσεν. "AAA οὐδὲν ταῦτα 
πρὸς τὸν σχοπὺν τὸν ἡμέτερον, ὥστε διὰ τούτων 
οἴεσθαι σεµνότερον ἀπυδεικνύειν τὸν µέγαν ἐν ἁγίοις 
ἐχεῖνον, εἰ χαρποῖς βρίθει fj χώρα, εἰ ἡ πόλις κατα- 
σχευαῖς χεχαλλώπισται , εἰ τῇ Υείτονι θαλάττῃ τὰ 
πανταχόθεν πρὸς τὸ δοκοῦν κατ΄ ἑξουσίαν εἰτάγεται. 


Quoniam igitur cum omnia nobis eripiantur, di- 
viti, claritudo, gloria, honor, delicie, atque lu- 
xus, voluptas et oblectatio, cognati, amici, solus 
ille habitus et affectus, quo vel cum vitio vel cum 
virtute conjuncti sumus, ita nobia inhzret, ut se- 
parari et auferri non possit : solum bcatum haben 
dum esse judicamus eum, qui virtute przeditus sit. 
Àc nemo putet me nihil amplum atque inagnificum 


C de patria majoribusve viri posse commemorare, 


sed sub specie atque pretextu contemptionis ejus- 
modi rerum dedecus atque turpitudinem quasi sub- 
ducere atque suffurari, Quis enim ignorat cogno- 
men Ponti, quod ab omnibus hominibus tanquam 
precipuum quiddam ac peculiare genti. impositum 
atque tributum est, per quod eorum, quibus locus 
ab initio obvenit, virtus demonstratur? Solus enim 
ex omni terra marique hic Pontus, εὔξεινος, id 
est, hospitalis , hospitibus et peregrinis com- 
modus et bonus nominatur, sive comitatem ct 
humanitatem ejus erga advenas et peregrinos 
inibi versantes attestante vocabulo ; sive idcirco, 
quod locus ejusmodi est, ut non medo incolis ct 
indigenis, verum etiam illis, qui ex omnibus parti- 
bus eo accedunt et confluunt, ad vivendum subsi- 
dia atque commeatus abunde suppeditet atque 
subministret. Ejusmodi enim natura religionis est, 
ut et omnium rerum, qu:e ad vitam sustentandam 
necessarie sunt, summe fertilis, et peregrinorum 
quidem bonorum nullius expers sit, cum mare ci 
propria faciat ea, quee ex omnibus regionibus illuc 
importantur. Cum autem ejusmodi tota natio sit , 
ut quamcunque quis ejus partem per sese solam 
consideraverit, czeteris praesstare eam existimaturus 
sit : nibilo minus communi judicio gentis velnti 
caput quoddam omnium aliarum flnitimarum Ma- 
gni Gregorii civitas est, quam urbem imperator 


899 


S, GREGORII NYSSENI 


quidam insignis ex iis qui Romanis imperium A ᾽Άλλ' οὐδὲ τῶν προγόνων αὑτοῦ, τῶν προχαθηγησα- 


confirmaverunt, Cesar nomine, amore ac deside- 
rio loci captus suo nomine Ncoczsaream insigui- 
vit. Verum hzc nihil pertinent ad nostrum propo- 
situm et institutum, ut per ha:c ampliorem οἱ au- 
gustiorem existimemus nos demonstraturos esse 
magnuin illum virum inter sanctos, si regio frugi- 
bus abundet, si urbs operibus et xdiflciis ornata 
sit, si per mare vicinum ad arbitrium res undique 
magna copia importentur. Át nec parentum qui- 
dem ejus, qui nativitatis ejus carnalis aucto- 


res fuerunt, in presenti oratione faciam mentio- . 


nem, divitias, magnificentias οἱ splendores mun- 


µένων τῆς χατὰ σάρκα Ὑενέσεως, μνήμην ἐπὶ τοῦ 
λόγου ποιησομαι, πλοῦτον χαὶ φιλοτιµίας xai τὰς 
χοσμικὰς περιφανείας αὐτῶν διηγούµενος. Τί γὰρ 
ταῦτα συντελέσειε πρὸς ἔπαινον, τάφοι, xai στΏλαι, 
xai ἐπιγράμματα, χαὶ τὰ νεχρὰ διηγήµατα πρὸς τὸν 
τοῦ χόσµου παντὺς ἑαυτὸν ὑπεράραντα;, ἄλλως δὲ 
οὔτε δυνατόν ἔστιν εἰς χοινωνίαν τῆς εὑφημίας ἐχεί- 
νους ἄγειν, ὧν τὴν συγγένειαν οὗτος τῆς χατὰ ψυχὴν 
ἀγχιστείας Ἡρνήσατο; Οἱ μὲν γὰρ ἓν τῇ πλάνη τῶν 
εἰδώλων ἑματαιώθησαν ' ὁ δὲ, πρὸς τὴν ἀλήθειαν ἆνα- 
θλέφας, τῇ ἄνω συγγενεἰίᾳ διὰ τῆς πίστεως ἑαυτὸν 
εἰσεποίησεν. 


danos eorum exponens. Quid enim hzc conferunt ad laudem? sepulcra, status, inscriptiones et tituli, 
mortue et inanes narrationes ad eum, qui sese supra omnem mundum extulerat et evexerat, pra- 
sertim cum ne fieri quidem possit, ut in societatem laudis illi assumantur, quorum iste, quod ad 
anima propinquitatem attinet, cognationem respuit et aspernatur ? Nam illi quidem per errorem simu 
lacrorum vani et inepü fuerunt, hic autem ad veritatem oculis sublatis supera cognationi sese per 


fidem inservit, et quasi in adoptionem dedit. 


Itaque quomodo quidem, quibusve parentibus B 


natus sit, aut quam ab initio urbem incoluerit, ut 
quz nibil faciant ad propositam narrationem, prz- 
tlermittemus ; initium autem laudis hinc sumemus, 
unde ille vitam cum virtute conjunctam exorsus 
est. Cum enim corpore admodum juvenili naturali 
cogitationis cura, parentibus vita defunctis, desti- 
tutus esset : quando plerisque atate imperfecta 
4nens quid sit bonum dijudicare nescit : protinus 
ab initio ostendit qualis in ztate perfecta futurus 
esset, Ac quemadmodum germina generosa, cum 
a primo incremento in directos ramos excrescunt, 
per pr:sentem pulchritudinem agricolis futurum 
decorem premonstrant : eodem modo etiam ille, 
quando' czteris propter ignorantiam erroribus et 


obnoxius et lubricus est animus, ad res vanas et € 


inutiles juventute facile plerumque prolabente: 
tunc per primam vitz instituti electionem ostendit 
in sese verum esse illud verbum Davidis dicentis: 
Justus ut palma [lorebit*. Sola enim nimirum haec 
arbor perfecta crassitudine cacuminis a terra sur- 
git et excrescit, cumque proceritatis incrementum 
progrediatur, nullam in latitudinem a tempore acci- 
pit accessionem. Sic etiam illea primo germine 
floruit, electione vitz instituti protinus perfectus et 
eiinentibus frondibus consurgens et excrescens. 
Omnibus enim omissis, quarum rerum studio 
juvenilis aetas tenetur, equitatione, venatione, cul- 
tu ameniore, indumentis, aleatione, deliciis, sta- 
tiim totus acquirendis virtutibus incumbebat, dein- 


ceps eligens ac persequens quidquid praesenti semper D 


selati su: conveniens et accommodatum esset, lni- 
tium autem acquirendarum virtutum a studio sa- 
pientiz fecit, atque hanc veluti pullus quidam con- 
junctus una sequebatur sobrietas: utrique autem 
continentia prasidio erat : animi vero bumilitatein 
et moderationem una cum contemptione pecunia- 
rum assecutus est. Non enim aliunde fastus οἱ su- 


! Psal. xci, 13. 


"AXI ὅπως μὲν, f) ἀπὸ τίνων ἐγένετο, ἢ είνα b 
xav' ἀρχὰς ὤχησε πόλιν, ὡς οὐδὲν ἡμῖν συντελοῦντα 
πρὸς τὴν προχειµένην σπουδὴν, παραλείπομεν * ἁρ- 
yh" δὲ ταύτην τῆς εὐφημίας ληφόμεθα , ἣν ἐχεῖνος 
τοῦ κατ ἀρετὴν βίου πεποίηται. Ἐπειδὴ γὰρ iv 
κομιδῇ vítp τῷ σώματι τῆς φυσιχκῆς χηδεµονίας ἔρη- 
pog ἣν, τῶν Υονέων τετελευτηχότων τὸν βίον, ὅτε 
ἀτελὴς ὑφ᾽ ἡλιχίας οὖσα τοῖς πολλοῖς ἡ διάνοια τῆς 
τοῦ καλοῦ κρίσεως ἁμαρτάνει, ἔδειξεν εὐθὺς παρὰ 
τὴν πρώτην, olo; iv τῷ τελείῳ τῆς ἡλιχίας γενή- 
σεται. Καὶ χαθάπερ τὰ εὐγενῆη τῶν βλαστηµάτων, 
ὅταν Ex πρώτης αὐξήσεως εἰς εὐθυγενεῖς ἀναδράμῃ 
τοὺς ὅρπηχας , προδείχνυσι τοῖς Υηπόνοις διὰ τῆς 
παρούσης ὥρας τὸ εἰς ὕστερον κάλλος. «bv αὐτὸν 
τρόπον χἀχεῖνος , ὅτε τοῖς ἄλλοις ὑπ ἀγνοίας περι- 
σφαλἠς ἐστιν ἡ φυχὴ, πρὸς τὰ µάταιά τε xal ἀνόνητα 
χατολισθαινούσης προχείρως ὡς τὰ πολλὰ τῆς νεότη- 
τος’ τότε διὰ τῆς πρώτης τοῦ βίου αἱρέσεως, ἔδειξεν 
ἐφ᾽ ἑαυτοῦ τὸν Δαδιδ ἀληθεύοντα, ὅτι Δίκαιος ὡς 
φοῖγιξ ἐξανθήσει. Μόνον γὰρ δὴ τοῦτο τῶν δένδρων 
τελείῳ τῷ πάχει τῆς χορυφῆς ἀπὸ τῆς γῆς ἀναφύε- 
ται ' χαὶ τῆς χατὰ τὸ μῆχος ἐπιδιδούσης αὐξήσεως, 
οὐδεμίαν ἐπὶ τὸ πλάτος προσθήχην ἀπὸ τοῦ χρόνου 
δέχεται, Οὕτω κχκἀχεῖνος ἀπὸ τῆς πρώτης fivOmos 
βλάστης, εὐθὺς τῇ αἱρέσει τοῦ βίου τέλειος ἀνασχὼν 
xai ὑφίχομος. Πάντων γὰρ ἀποστὰς, περὶ ἃ τὸ νέον 
τῆς ἡλιχίας ἑπτόηται, ἱππιχῆς, χυνηγεσίων, χαλ- 
λωπισµάτων, ἑνδυμάτων, χυθείας, τρυφῆς͵ εὐθὺς ὅλος 
τῆς τῶν ἀρετῶν χτῄσεως ἣν, τὸ πρόσφορον ἀεὶ τῆς 
παρούσης αὐτῷ ἡλιχίας καθεξής προαιρούµενος. Tí- 
νεται δὲ αὐτῷ πρώτη τῆς χτῄσεως τῶν ἀρετῶν, Í 
περὶ τὴν σοφίαν σπουδή. Ταύτῃ δὲ συνε[πετο χαθά- 
περ τις πῶλος συνεζευγµένη fj σωφροσύνη  πρὺς 
ἁμφότερα δὲ σύμμαχος ἣν fj ἐγχράτεια * τὸ δὲ ἅτυ- 
φον αὐτῷ xal ἀόργητον, τῇ τῶν χρημάτων ὑπεροφίᾳ 
συγχατωρθώθη. Οὐ γὰρ ἔστιν ἄλλη τύφου τε xs 
ὑπερηφανίας Υένεσις, pt τῆς πλεονεξίας ἑαυτῇ τὰ 
τοιαῦτα πάθη συνεισαγούσης. Καθάπερ δὲ τὸν πα- 


ο! 


ΡΕ VITA 8, GREGORII THAUMATURGI. 


902 


τριάρχην ᾿Αθραὰμ ὁ λόγος χατέχει, τῆς XaAbatxnc Α perbia exsistit, nisi avaritia, remque suam qualibet 


Φιλοσοφίας Ev ἐπιστήμῃ vevópsvov, xaX τὴν ἐναρμό- 
νιόν τε xal τεταγμένην τῶν ἄστρων χατανοῄσαντα 
θέσιν χαὶ κίνησιν, ὑποθάθρᾳ χρῄσασθαι τῇ περὶ 
ταῦτα γνώσει πρὸς τὴν τοῦ ὑπερχειμένου ἀγαθοῦ θεω- 
ρίαν, λογισάµενον, ὡς εἰ τὰ τῇ αἰσθήσει ληπτὰ τοιαῦτα, 
τί ἂν cf τὰ ὑπὲρ αἴσθησιν ; xaY οὕτως τοῦ ζητου- 
µένου τυχεῖν, οἷον ἐπιθάντα τῆς ἔξω σοφίας , xoi 
γενόµενον δι) αὐτῆς ὑψηλότερον, ὥστε προσεγγίσαι 
τρόπον τινὰ δι αὑτῆς τοῖς ἁλήπτοις, οὕτω χαὶ ὁ 
Μέγας οὗτος, τῇ ἔξω φιλοσοφίᾳ δι) ἐπιμελείας καθ- 
οµιλήσας, δι ὧν ὁ Ἑλληνισμὸς τοῖς πολλοῖς βεδαιοῦται, 
διὰ τούτων ὡδηγίθη πρὺς τὴν τοῦ Χριστιανισμοῦ 
χατανόησιν, χαὶ χαταλιπὼν τὴν πεπλανημένην τῶν 
πατέρων θρησχείαν, ἐζήτει τὴν τῶν ὄντων ἀλήθειαν, 


ἐξ αὐτῶν τῶν πεπονηµένων τοῖς ἔξωθεν διδαχθεὶς τὸ B 


τῶν λληνιχῶν δογμάτων ἀσύστατον. Ἐπειδὴ γὰρ 
εἶδεν πρὸς διαφόρους ὑπολίψεις ἐν ταῖς περὶ τοῦ θείου 
Ἄόξαις σχιζοµένην τὴν Ἑλληνιχὴν χαὶ τὴν βάρδαρον 
ὁμοίως φιλοσοφίαν, xaX τοὺς τῶν δογμάτων προεστη- 
χότας, οὔτε πρὺς ἀλλήλους συµθαίνοντας, xal τὸ χαθ᾽ 
ἑαυτὸν ἔχαστον χρατύνειν τῇ mepivola τῶν λόγων 
φιλονειχοῦντας ᾽ τούτους μὲν ὥσπερ ἐν ἐμφυλίῳ πο- 


λέμῳ, ὑπ' ἀλλήλων ἀνατρεπομένους χατέλιπεν ' χατα- — 


λαμθδάνει δὲ τὸν ἑστῶτα λόγον τῆς πίστεως, τὸν οὐ- 
spud λοχιχῇ τινι περιεργίᾳ xol τεχνιχαῖς πλοχαῖς 
πρατυνόµενον, ἀλλά δι’ ἁπλότητος ῥημάτων ὁμοτίμως 
vci χαταγγελλόμενον * ὃς ἓν αὐτῷ τῷ ὑπὲρ τὴν πί- 
στιν εἶναι, τὸ πιστὸν ἔχει. El γὰρ τοιοῦτον ἦν τὸ λε- 
γόµενον, ὡς τῇ τῶν ἀνθρωπίνων λογισμῶν δυνάµει 
χασταλαμθάνεσθαι, οὐδὲν ἂν τῆς ἙλληνιχΏς σοφἰας 
διήνεγχε ( x&xelvot yàp, ὅπερ ἂν καταλαθεῖν ἐξισχύ- 
σωδιν, ἐχεῖνο xal εἶναι δοξάζουσιν), ἐπεὶ δὲ ἀνεπί- 
6ατός ἔστι λογισμοῖς ἀνθρωπίνοις τῆς ὑπερχειμένης 
φύσεως ἡ χατάληψις, τούτου χάριν ἡ πἰστις ἀντὶ τῶν 
λογισμῶν γίνεται, τοῖς ὑπὲρ λόγον τε xal κατάληψιν 
ἑαυτὴν ἐπεχτείνουσα. Διὰ ταῦτα, χαθὼς περὶ τοῦ 
ἹΜωῦσέως φησὶν ἡ Γραφῇ, ὅτι ἐπαιδεύθη πάση σοφίᾳ 
τῶν Αἰγυπτίων * οὕτως xat ὁ Μέγας οὗτος, διὰ πάσης 
ἐλθὼν τῆς τῶν Ἑλλήνων παιδεύσεως, xat γνοὺς τῇ 
πείρᾳ τῶν παρ αὐταῖς δογμάτων τὸ ἀσθενὲς xal 
ἀσύστατον, μαθητὴς τοῦ Εὐαγγελίου καθίσταται’ xal 
αρὶν ἀχθῆναι διὰ τῆς μυστιχῆς τε χαὶ ἀσωμάτου 
γεννήσεως, οὕτως χατώρθου τὸν βίον, ὡς µηδένα 


ratione augendi studium ejusmodi vitia una secuin 
inducat. Quemadmodum autem fama tenet patriar- 
cham Abrabamum Chaldaicz philosophie scientia 
preditum, cum concinnum, aptum, ratum, cou- 
stantem, certum, ordinatumque situm ac motum 
siderum animadvertisset, harum rerum cognitione 
tanquam scala* atque adminiculo usum fuisse ad 
superi boni contemplationem, cum reputaret, quod 
8i ea qu:e. sensu. comprehenduntur, talia essent, 
quale esse posset id, quod sensum superat : atque 
ita assecutum esse id, quod quzrebat, cum ex- 
ternam sap'entiam quasi conscendisset, ac per eam 
sublimior evasisset, ut rebus inconiprehensibilibus 
et captum effugientibus per illam quodammodo ap- 
propinquaret : ita etiam Magnus iste, cum in ex- 
lerne sapientiz studio diligenter versatus esset, 
per quas res plerique errores Graecorum gentilium 
que stabiliunt atque confirmant, iis rebus quasi 
ducibus et indicibus usus est ad Christian: religio- 
nis cognitionem, ac relicta falsa parentum 40 ma- 
jorum religione, rerum veritatem quzrebat, ex illis 
ipsis quz ab externis philesophis elaborata sunt, 
edoctus, quam non copsistere possint, quamque 
parum sibi éonstent sententie atque opiniones 
Grecanice doctrine. Posteaquam enim animad- 
vertit Graecorum simul ae barbarorum philosophiam 
in iis sententiis, quibus de numine divino quid 
sentiendum sit statuunt, in diversas scindi opinio- 
nes ; earumque sententiarum presides, neque inter 
sese congruere aique concordare, et solerti exqui- 
sitaque verborum et argumentorum excogitalione 
suam unumquemque sententiam stabilire atque 
confirmare conari ; hos quidem, tanquam domesiico 
bello se invicem evertentes et conficientes reliquit. 
Consequitur autem et amplectitur consistentem sta- 
bilemque ac firmum fidei sermonem, qui non exqui- 
sita quadam atque redundanti verborum curiosi- 
tate, et artificiosis nexibus argumentorum coníir- 
matur, sed per simplicitatem verborum omnibus ex 
sequo annuntiatur : qui in hoc ipso, quod supra 
fidem est, vim fidei facienda babet ; nam si id, de 
quo sermo habetur, ejusmodi esset, ut humanarum 
vi rationum et argumentationum comprehendi pos- 


ῥύπον τῆς ἁμαρτίας ἐπὶ τὸ λουτρὸν εἰσενέγχασθαι. p) set, nihil a Gracanica sapientia differret (nam et 


Οὔσης δὲ αὐτῷ τῆς διαγωγῆς £v Αἰγύπτῳ χατὰ τὴν 
μεγάλην τοῦ Αλεξάνδρου πόλιν, εἰς fjv χαὶ fj παντα- 
χόθεν συνέῤῥει νεότης τῶν περὶ Φφιλοσοφίαν τε xat 
ἱἰατριχὴν ἑσπουδαχότων ' χαλεπὸν ἦν τοῖς ὁμήλιξι 
θέαµα, νέος ὑπὲρ τὶν ἡλιχίαν τῇ σωφροσύνη xo- 
σμούμµενος. Ὁ γὰρ τοῦ καθαρεύοντος ἔπαινος , τῶν 
µολυνοµένων ὄνειδος ἦν. Ὡς ἂν οὖν ἀπολογία τις 
εἴη τοῖς ἀχολάστοις, τὸ μὴ µόνους αὐτοὺς εἶναι δοχεῖν 
κοιούτους, ἐπίνοιά τις ἐξ ἐπιθουλῆς παρ) αὐτῶν ἓπ- 
εσχευάσθη, τοῦ μῶμόν τινα τῷ βίῳ τοῦ Μεγάλου προσ- 
«ρίφασθαι. Καὶ προθάλλεται παρ᾽ αὐτῶν, εἰς διαθο- 
Av ἐχείνου, γύναιον ἑταιρικὸν , ἐξ οἰχήματος iz' 


^ Act. vii, 22. 


ili quodcunque comprehendere valuerint, illud 
etiam esse censent), sed quoniam eam naturam, 
que in superis sedibus rebus przsidet universis, 
cogitationes et rationes humain assequi et com- 
prehendere non possunt; idcirco fides in locum 
rationum succedit, ad ea, quz superant rationem 
et comprehensionem , enitens. Propterea quema:- 
modum de Moyse dicit Scriptura *, quod eruditus 
essel omni sapientia /Egyptiorum : ita etiam ma- 
gnus iste vir, cum omnen Grecorum eruditionem 
ac disciplinam perscrutatus esset, factoque periculo 
didicisset, quam infirmz eorum opiuiones atque 


905 


S. GREGORII NYSSENI 


904 


sententiz sint, quamque parum sibi Constent, di- A ἀτιμίᾳ xateyvocpévoy. Tou Cb, κατὰ τὸ σύνηθες, τοῖς 


scipulus Evangelii fit : ac priusquam per mysticam 
et incorpoream nativitatem institutus esset, adeo 
recie atque preclare sese in vita gerebat, ut nul- 
las peccati sordes ad lavacrum afferret. Cum autem 
degeret in Egypto in magna Alexandri urbe, in 
quam ex omnibus partibus philosophi: et medicinz 
studiosa juventus confluebat : molestum spectacu- 
lum zqualibus erat adolescens super statem so- 
brietate temperantiaque ornatus. Ejus ehim vit:e 
puritatis et integritatis laus impurorum probrum 
ac dedecus erat. Ut igitur aliquam excusationem 
jntemperantes ac libidinosi habereut,si ipsi non 
soli tales esse videntur : insidias comminiscuntur, 
et vafrum quoddam consilium excogitant, ut. ali- 


λογάσι τῶν ἀνδρῶν Ev σεμνῷ τῷ σχήµατι περί τινος 
τῶν χατὰ φιλοσοφἰαν διασχοπουµένου χαὶ συνασχου- 
µένου, πρόσεισι τὸ γύναιον ἀχκιξόμενόν τε xaX θρν- 
πτόµενον, xal διὰ πάντων τὸ εἶναι πρὸς αὐτὸν Ev συν- 
ηθείᾳ, δι ὧν ἐφθέγγετό τε χαὶ ἐποίε:, σχηματιζόμενον" 
εἶτα ἔλεγε τῶν μισθωμάτων ἀποστερεῖσθαι, προστιθεῖ- 
σα xal τὰς ἀφορμὰς ὑπ᾿ ἀναιδείας, ὑπὲρ ὧν ᾗτιᾶτο τὴν 
τῶν μισθῶν ἀποστέρησιν. Tov δὲ συνεγνωχότων αὐτῷ 
τὸν χαθαρὺν βίον, ἀγανακτούντων τε xat ὀργῇ κατὰ 
τοῦ Yuvalou συγχινουµένων, οὔτε συνεταράχθη τοῖς 
ὑπὲρ αὐτοῦ χαλεπαίνουσιν, οὔτε τι τοιοῦτον εἶπεν 
συχοφαντούµενος, olov εἰχὸς τὸν ἀχθόμενον οὐ µάρ- 
αυρας τοῦ Ρίου προσεχαλέσατο, οὐχ ὄρχῳ τὸν μῶμον 
ἁπώσατο, οὐ τὴν χαχίαν τῶν ταῦτα χατ αὐτοῦ Gv- 


quam notam et maculam magni illius viri vite B σχευασαµένων διήλεγξεν ἀλλ Ev. Ἱρεμαίᾳ τε xal 


inurerent. Ác producitur ab eis qux illum ca- 
lumniaretur muliercula meretrix, quz corpore quz- 
stum faceret, infamia irrogata ex carcere dimissa: 
cumque ille pro consuetudine cum viris doctis 
atque delectis in habitu gravi et bonesto de quadam 
quastione philosophica dispiceret, unaque se cum 
illis exerceret, muliercula accedit ineptis gestibus 
formam ostentans, et mollitiem luxumque pre se 
ferens, εἰ per omnia quz et dicebat et faciebat, 
sese consuescere cum eo simulans : tandem dicebat 
se mercedibus fraudatam esse, adjiciens etiam 
causas pri impudentia, pro quibus querebatur se 
mercedibus esse fraudatam.At cum illi, qui ejus vitze 
puritatem et continentiam non ignorabant, indi- 


καθεστώση φωνῇ πρός τινα τῶν συνήθων ἆποατρα. 
φεὶς, € Ὦ οὗτος, ἔφην « διάλυσον αὐτῇ τὸ ἀργύ- 
(509, ὡς ἂν μὴ διὰ πλεῖον διοχλοῦσα, τὴν προχειµέ. 
νην τοῦ λόγου σπουδὴν ἐπιταράσσοι. » Ἐπεὶ δὲ pa- 
θὼν παρὰ τῆς ἑταιρίδος ὁ τοῦτο προστεταγµένος, 
ὅσον τει παρ) αὐτοῦ τὸ ἀργύριον, ἑτοίμως ἅπαν 
ἀπηριθμίσατο, καὶ πἐρας εἶχεν κατὰ τοῦ σώφρονος 
j| ἐπιβουλὴ τοῖς ἀχολάστοις, xal ἣν ἓν ταῖς yepolv 
ἤδη τῆς ἀτίμου τὸ χέρδος ᾿ τότε δὴ Υίνεται θεόθεν 
fj τς μαρτυρία τῆς σωφροσύνης τοῦ νέου, χαὶ τῆς 
τῶν ὁμηλίχων συχοφαντίας ὁ ἔλεγχος. Ὁμοῦ γὰρ τῷ 
ὑποδέξασθαι τῇ χειρὶ τὸ ἀργύριον, πνεύματι δαιµο- 
νίῳ στρεθλωθεῖσα, καὶ βρυχηθμῷ θηριώδει παρὰ τὴν 
ἀνθρωπίνην φωνὴν ἀνοιμώσασα, πίπτει πρηνὴς χατὰ 


gnarentur,et ita adversus mulierculam commoveren- (; τὸ uécov τῶν συνειλεγμένων θέαµα φρικτὀν τε xal 


tur, neque una perturbatus est cum iis , qui ipsius 
nomine stomachabantur, neque quidquam ejusmodi 
dixit, cum calumniis premeretur , quale pronun- 
tiare par esset eum, qui graviter molesteque rem 
ferret, non testes vit3 advocavit, non jurejurando 
probrum ab se rejecit, non malitiam eorum , qui 
hsec adversus eum machinati erant , convicit , sed 


φοθερὸν τοῖς παροῦσιν ἀθρόως γαγενηµένη, τῶν τρι- 
χῶν τε διεῤῥιμμένων, χαὶ ταῖς ἰδίαις χεραὶ σπαρασ- 
σοµένων, xal τῶν ὀφθαλμῶν ἀπεστραμμένων, χαὶ τοῦ 
στόματος τὸν ἀφρὸν παραπτύοντος. Καὶ οὗ πρότερον 
ἀνηχεν χαταπνῖγον αὐτὴν τὸ δαιµόνιον, πρὶν ἢ τὸν 
Μέγαν ἐχεῖνον ἐπικχαλέσασθαι τὸν Osbv, xal ὑπὲρ 
αὑτῆς ἱλεώσασθαι. 


submissa atque sedata voce conversus ad quemdam familiarem, « Heus tu, » inquit, « numera ei pecu- 
niam, ne diutius importunitate sua propositae questionis tractatum conturbet. » Cum autem is, cui 
hoc injungebatur, a meretricula sciscitatus quantam pecuniam ab illo posceret, sine mora omnem 
adnumerasset : atque ab lascivis et protervis adversus sobrium et continentem insidi; peract 
essent : et. jam in manibus illius infamis Jucrum esset, tunc divinitus et continentia adolescentis 
probatur, et calumnia zqualium patefit. Simulenim atque manu pecuniam accepit, spiritu infelici atque 
maligno correpta fremituque immani atque ferali, diverso a voce humana sono ingemiacens, colla 
bitur prona in medio coetu congregatorum spectaculum horrendum atque terribile praesentibus 
repente facta, cum et capillus, quem suis manibus vellebat, dilaceratus atque disjectus, et oculi in- 
versi essent, et os spumam emitteret. Ας non prius a demonio suffocari desiit, quam magnus ille Deum 
pro ea invocassel atque placasset. 

Talia de adolescentia magni illiua viri narran- D ἍΤοιαῦτα τῆς νεότητος τοῦ μεγάλου τὰ διηγἡµατα, 
tur, digna profecto insequentis ejus vitze princi- ἄξια ὡς ἀληθῶς τῶν μετὰ ταῦτα βεδιωμένων αὑτῷ 
pia. Et quidem miraculum tantum est, ut, etiamsi — «à πρνοίµια. Καΐτοι γε τὸ θαῦμα τοσοῦτόν ἐστιν, ὡς 
nullum aliud preterea proferre licet, ob hoc s0- εἰ xaY μηδὲν fv ἕτερον ἐπὶ τούτοις εἰπεῖν, μηδενὸς 
lum a nemine eorum, qui virtute excelluerunt, αὐτὸν τῶν ἐπ᾽ ἀρετῇ διενεγχόντων, ἐχ τούτου μόνου 
secundas laudum partes debeat obtinere, dives, τὰ δευτερεῖα τῶν ἑπαίνων ἔχειν ΄ πλούσιος, νέος, 
adolescens, peregre extra patriz fines in populosa — &v ὑπερορίοις διάγων, àv πηλυανδρούσῃ πόλει τὴν 
urbe habitans : in qua propterea quod adolescen- διαγωγὴν ἔχων, ἓν ᾗ διὰ τὸ xav ἐξουσίαν ταῖς ἡδο- 
tes ad arbitrium.et libitum voluptatibus indulge- ναῖς συζῇν τοὺς νέους, ὄνειδος Tv ἡ καθαρότης τῶν 
rent, vite puritas dedecori haberetur ab iis, qui σωφρονούντων τοῖς ἄφροσιν» οὗ μητρὸς ποὺ» 


205 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURCGI. 


606 


πραγμονούσὴς τὸν βίον, ob πατρὸς παιδαγωγοῦντος À sobrii sanaque mente przediti non essent, cum nec 


τὴν xa0' ἡμέραν ζωήν * εἰς τοσοῦτον ἐπῆρεν ἑαυτὸν 
δι) ἁπαθείας πρὸς ἀρετὴν, ὡς τὸν τοῦ παντὰς ἔφορον, 
μάρτυρα τῶν βεθιωµένων  ποιῄσασθαι, τὸν τῇ πο- 
νηρᾶ πληγῇ τὴν συχὀφαντίαν τῆς γυναιχὸς ἀπελέγ- 
ξαντα. Καὶ τί ἄν τις ἐπινοήσειε μεῖζον εἰς ἑγχωμίων 
ὑπόθεσιν; πῶς 0 ἄν τις χατ ἀξίαν αὐτὸν θαυμά- 
σειεν; "Uc τῷ λόγῳ χαταπαλαίσας τὴν φύσιν xa 
χαθάπερ τι τῶν ὑποχειρίων ζώων ὑποζεύξας τῷ λο- 
γισμῷ τὴν νεότητα, καὶ πάντων τῶν φυσικῶν ἐπ- 
εχειροµένων παθηµάτων χρείττων γενόμενος, χαὶ τὸν 
πᾶσι τοῖς Χαλοῖς ἐπιφυόμενον φθόνον καθ) ἑαυτοῦ 
Χινήσας , xal τούτου κρείττων ἐγένετο, µήτε πρὺς 
εν ἐπιδουλὴν τῶν ἑταίρων ἑαυτὸν διαναστήσας πρὸς 
ἄμυναν, καὶ την ὑπηρετηόδαμένην ἐχείνοις πρὸς τὸν 
μῶμον εὐεργείήσας, τοῦ χἀτὰ τὸν δαίμονα πάθους 
διὰ προσευχῆς ἐξἐλόμενος. Τοιοῦτον ἔγνωμεν διὰ τῆς 
ἱστορίας τὸν Ἰωσὴφ, ᾧ προῦχειζο μὲν xaz' ἐξουσίαν 
ἡ περὶ τὴν γυναῖλα τοῦ δεσπὐτου πἀρανοµία, αὐτῆς 
ἑχείνης ἐπιμανείσης τῇ pa τοῦ νέου" καὶ µάρτυς 
φῶν τολμωμένων ἣν ἀνθρώπων οὗδείς * ἀλλὰ χἀχεῖ- 
φος πρὸς τὸν θεῖον ὀφθαλμὸν βλέπων, τὸ δόξαι χκαχὸς 
Φρὺ τοῦ Υενέσθαι προείλετο, τὰ τῶν χαχούργων ὑπο- 
οτὰς μᾶλλον ,  χαχοῦργος γενόμενος. "AX ἔστι τι 
«ya τούτῳ, xal πλέον τῆς ἱστορίας χαυχῄσασθαι’ οὗ 
1& ἴσον ἐστὶν εἰς ἀποτροπὴν τοῦ µιάσµατος, τὀ τε 
* «fe µοιχείας ἄγὃς , xài τὸ δοχοῦν ἓν ἑλάττονι πληµ- 
θελήματι tbv μῶμον ἔχειν. Ὁ τοίνυν ἐν ᾧ κἰνδυνὸς 
«ις lx τῶν νόμων οὐχ fjv φοδερωτέραν μᾶλλον τῆς 


ἑιμωρίας αὐτὴν ἐξ ἁμαρτίας Ἠδονὴν καθ’ ἑαυτὴν εἷ- (c 


ναι χρίνας, f| παρήλασε τὸν Ἰωσὴφ τῇ μεγαλοφυῖᾳ 
«oU θαύματος, Ἡ πάνῖως οὐκ ἐν δευτἑροις χριθήσε- 
«αι. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν προοίµιον τοῦ βίου, τοιοῦτον. Αὐ- 
εὓς δὲ ὁ βίος τίς; Ἐπειδὴ πᾶσαν παίδευσιν τῆς ἔξω 
θοφίας ἐπιδρὰμὼν, ἑνέτυχε Φιρμιλιανῷ τινι τῶν εὐ- 
φατριδῶν Καππαδὀχῃ, ὁμοιοτρόπῳ χατὰ τὸ ἦθος, 
ὡς ἔδειξεν ἐχεῖνος τῷ μετὰ ταῦτα βίῳ, χόσμος τῆς 
Ἐκκλησίας τῶν Καισαρέων γενόμενος, xal τόν τε 
σχοπὺν τοῦ φρονήµατος xal ἰδίου βίου φανερὸν τῷ 
φίλῳ ἐποίησεν, ὡς εἴη πρὸς τὸν Θεὸν βλέπων , xal 
τὴν ἐχείνου σπουδῆν ἔγνω περὶ τὴν αὐτὴν ἐπιθυμίαν 
συµθαίνουσαν , χαταλ,πὼν πᾶδαν τὴν περὶ τῆς ἔξω 
Φιλοσοφίας σπουδὴν, προσφοιτᾷ μετ) Exelvou τῷ κατά 
«bv χρόνον ἐχεῖνον τῆς τῶν Χριαστιανῶν φιλοσοφίας 


mater de vita curiose inquireret, nec pater vitain 
quotidianam moderaretur, in tantam, sese a vi- 
tiis et affectibus sejungendo, virtutem enisus est, 
ut presidem rerum universarum, qui per gravem 
plagam calumniam mulieris detexit atque convicit, 
testem vite suz faceret. Ecquod majus aliquis ad 
laudandum argumentum excogitare possit? qui 
possit hunc ipsum aliquis digne ac pro merito 
admirari, qui cum ratione naturam devicisset, ac 
veluti mansuetum quoddam animal, juventutem 
sub jugum rationis misissct, omnibusque affecti- 
bus naturalibus insurgentibus superior fuisset, 
et invidiam qux omnes res eximias invadere so- 
let, adversus se excitasset, etiam hac superior 
fuit, quippe neque ad ulciscendum insidias soda- 
lium commotus, et eam, que illis in subornando 
probro operam navaverat, per orationem ab affli- 
ctione dzmonis liberatam beneficio prosecutus 
est *? Talem per historiam cognovimus etiam Jo- 
sephum fuisse, cui ad arbitrium quidem cum uxore 
domini scelus perpetrare promptum erat, cum illa 
ipsa decori adolescentis insano amore correpta 
essel : nec quisquam hominum eorum, qua ausi 
fuissent, testis et arbiter futurus erat : sed etiam 
ille, cum se divinum oculum inspeclorem eorum, 
que committerentur, babere intelligeret, malus 
esse videri, quam fleri praoptavit, maleficorum 
potius poenas atque incommoda subiens, quam 
maleficus evadens. Sed licet forsitan huic etiam 
aliquanto amplius, quam illa continet historia, 
gloriari; non enim que magnum affert momen- 
tum ad aversationem piaculi, tum adulterii scelus, 
tum id quod in minori delicto vituperationem ha- 
bere videtur. Itaque qui ubi periculum ct metus a 
legibus non impendebat, ipsam voluptatem per 
peccatum conciliandam, per sese longe formidabi- 
liorem quam penam esse judicabat, aut praecessit 
el superavit Josephum amplitudine et magnificen- 
tia miraculi, aut prorsus non habebitur inter se- 
cundos. Λο principium quidem vitze tale est. lpsa 
vero vita qua? Posteaquam omnibus disciplinis 
externe sapientie percursis incidisset in Firmi- 
lianum quemdam patricium Cappadocem, similem 


καθηγουµένῳ ( Ὡριγένης δὲ οὗτος ἦν , οὗ πολὺς ἐπὶ D moribus et ingenio, ut ille in sequenti vita osten- 


τοῖς συγγρἆάµµασι λόγος) , δειχνὺς xal διὰ τούτου, 
οὗ µόνον τὸ φιλομαθὲς χαὶ φιλόπονον, ἀλλὰ χαὶ τὸ 
χατεσταλμένον ἓν τῷ Ίθει χαὶ µέτριον ’ τοσαύτης γὰρ 
σοᾳίας ἀνάπλεος ὢν ἑτέρῳ χρῄσασθαι διδασχάλῳ 
πρὸς τὰ θεῖα τῶν µαθηµάτων , οὐχ ἀπηξίωσεν, xal 
διαγαγὼν παρὰ τῷ διδασκάλῳ χρόνον τοῖς µαθήµασι 
σύμμετρον, πολλῶν ὄντων τῶν παραχαλούντων καὶ 
κατεχόντων αὐτὸν ἐπὶ τῆς ἀλλοδαπῆς, xai παρ αὐ- 
τοῖς ἀδιούντων µένειν, πάντων προτιµοτέραν τὴν 
ἐνεγχοῦσαν αὐτὸν ποιησάµενος, ἐπὶ τὴν πατρίδα 
πάλιν ἑπάνεισιν, τὸν παντοδαπὺν πλοῦτον τῆς σοφίας 
τε χαὶ τῆς γνώσεως ἑπαγόμενος , ὃν χαθάπερ τις ἕμ- 


5 Gen, xxxix, 7 sqq. 
PATROL. Gn. XLVI. 


dit, cum Casariensium Ecclesix ornamento fuit, 
et animi sui consilium ac vitz: propositum amico 
patefecisset, quod ad Deum videlicet spectare: ; 
et illius studium circa idem desiderium convenire 
intellexisset, relicto omni studio externa: philoso- 
phix, accedit una cum illo ad eum, qui in eo tem- 
pore Christianorum philosophie princeps erat 
(is autem erat Origenes, cujus propter scripta, 
fama celebris est), etiam per hzc ostendens non 
modo studium discendi atque industriám, veruni 
eliam sedatum ingenium et animi moderationem. 
Cum enim tanta sapientia plenus esset, alio in 


991 


S. GREGORII NYSSENI 


sacris disciplinis uti magistro non dedignatus est : A πορος ἓν ταῖς ἔξω σπουδαῖς πᾶσι χαθομιλῶν τοῖς εὖ- 


cumque apud magistrum justo tempore in disci- 


δοχίµοις ἑνεπορεύσατο. 


plinis perseverasset, multis detinentibus eum in solo peregrino, hortantibusque ac rogantibus, ut 
spud ipsos maneret, reliquis omnibus *breferendam ratus eam terram, qua ipsum tulisset eL in 
jucem edidisset, in patriam denuo revertitur, varias sapientle atque scientie divitias, quas tan- 


quam mercator quidam cum omnibus claris atque 


versans acquisiverat, invehens atque importans. 


Ac profecto si quis vere justeque res zstimet, 
ne hoc quidem prorsus ad commendationem nomi- 
nis parum momenti habere videbitur, quod tante 
urbis communi consensu adhibitas preces aversa- 
tus est, nec omnium sapientium delectorumque in 
ea virorum, ut maneret operam dantium, studium, 
nec principum virorum inibi versantium et ut hoc 
ipsum fleret cupientium , egregiam voluntatem 
magni fecit, qui omnes id unum agebant, ut ma- 


gnus ille maneret apud eos, tanquam conditor vir- B 


tutis οἱ vite legumlator futurus ; sed ille omnibus 
modis superbiz materiam fugiens, quod haud igno- 
raret vitium superbie improb:» sceleratzeque vitae 
plerumque causam et occasionem przbere solere, 
veluti portuin quemdam, quietam in patria vitam 
ingreditur. Cum autem universa natio eum intue- 
retur, emnibus exspectantibus, ut, in publicis con- 
ventibus divulgata sua eruditione, aliquem fructum 
diuturnorum laborum caperet, ex his partam no- 
minis claritudinem atque celebritatem : haud igno- 
rans ille magnus, quibus rebus veram philosophiam 
a veris ac perfectis sui cultoribus publicari atque 
divulgari conveniat, ne quando animus ejus aliqua 
ambitione vulneraretur (laus enim auditorum ma- 
gnam vim habet, vigorem ac firmitudinem animi 
fastu quodam ac gloriz studio inflandi atque sol- 
vendi), idcirco silentio utitur pro documento atque 
ostentatione sux eruditionis, re ipsa, non verbis 
ostendens reconditum in animo thesaurum, cuin- 
que sese a Lurbis forensibus, et ab urbana vita 
penitus sejunxisset, in solliudine quadam secum 
solus, ac per sese cum Deo versabatur, universi 
- mundi rerumque mundanarum parvam curam ge- 
rens, non de regibus curiose inquirens, non magi- 
stratus excutiens, non ex aliquo commerorante 
audiens, ut res quequz publica administraretur ; 
sed ut animus virtute perfectus evaderet, sollicitus, 
ad hoc omni studio per totam vitam contendebat 
atque enitebatur : seculoque omni ac rebus szcu- 
laribus valedicens, alter hic nostris temporibus 
plane Moyses fuit, qui cum illius miraculis certaret. 
Exiverunt uterque ex turbulento strepitibusque et 
clamoribus circumsonanti boc seculo, Moyses et 
Gregorius, suo uterque tempore per se privatim 
vitam degentes, quoad revelatione et apparitione 
divina utrisque purz vite lucrum manifestaretur : 
sed Moysen quidem una cum philosophia etiam 
uxor sequebatur ; Gregorius autem conjugem sibi 
solam virtutem adjunxit. Cum igitur id, quod uter- 
que agebat, eodem pertineret (causa enim finalis, 
ad quam uterque a vulgo secedens spectabat, baec 
videlicet erat, ut puro animi oculo liceret eis di- 


probatis in studiis externg doctrine viris con- 


Καΐτοι γε τῷ διχαίως τὰ πράγµατα χρἰνοντι οὐδὲ 
τοῦτο μικρὸν πάντως εἰς εὐφημίαν δόδει, τὸ πόλεως 
τοσαύτην ἱχετηρίαν Ex χοινοῦ γενοµένην ὑπεριδεῖν, 
χαὶ πάντων τῶν &v abt] λογάδων τὴν ὑπὲρ τοῦ xata- 
μεῖναι τὸν ἄνδρα σπουδην, τῶν τε ἐπιδημούντων 
αὐτοῖς ἀρχόντων τὴν εἰς αὐτὸ τοῦτο προθυµίαν παρα- 
δέξασθαι ' olg πᾶσι σχοπὺς ἣν, μεῖναι παρ αὐτοῖς 
τὸν µέγαν ἐχεῖνον, χαθάπερ οἰχιστὴν ἀρετῆς , xal 
βίου νοµοθέτην ἑσόμενον ἀλλὰ φεύγων πανταχόθεν 
τὰς πρὸς «tbv τύφον ὕλας , εἰδὼς ἀρχηγὺν ὡς τὸ 
πολλὰ τοῦ κατὰ χαχίαν βίου τὸ καθ ὑπερηφανίαν 
πάθος Ὑινόμενον , ὥσπερ τινὰ λιμένα , τὸν ἠαύχιον 
ἐπὶ τῆς πατρίδος µέτεισι βίον. Παντὸς δὲ τοῦ ἔθνους 
πρὸς τὸν ἄνδρα βλέποντος , χαὶ πάντων προαδεχοµέ- 
νων δημοσιεύειν αὐτὸν Ev χοινοῖς σνλλόγοις τὴν παί- 
δευσιν, ὡς ἄν τινα χαρπὺν σχοίη τῶν μακρῶν πόνων 
τὴν ἐπ) αὐτοῖς εὐδοχίμησιν * εἰδὼς ὁ μέγας &xsivoz 
ὅθεν προσήχει τὴν ἀληθῆ φιλοσοφίαν παρὰ τῶν ἄχρι- 
θῶς µετιόντων δηµοσιεύεσθαι, ὡς ἂν µήποτε φιλο- 
τιµίᾳ τινὶ τὴν ψυχὴν τρωθείη ( δεινὸς γάρ ἐστι τῶν 
ἁχουόντων ὁ ἔπαινος, τύφῳ τινὶ xal φιλοδοξίᾳ τῆς 
Ψυχῆς ὑποχαυνῶσαι τὸ σύντονον), τούτου χάριν ἐπί- 
δειξιν ποιεῖται τὴν σιωπὴν , ἔργῳ δειχνὺς τὸν ἐγχεί- 
µενον θησαυρὸν , οὐχὶ ῥήμασι , xa τῶν xav' ἀγορὰν 
θορύθων, xaX χαθόλου τῆς ἐν ἄστει διαγωγῆς ἑαυτὸν 
χωρίσας, ἓν ἑσχατιᾷ τινι ἑαυτῷ µόνῳ αννῆν , xal 
δι ἑαυτοῦ τῷ Oz, μικρὸν παντὸς τοῦ χόσµου xal 
τῶν Ev αὐτῷ λόγον ποιούµενος, οὗ βασιλείας πολυ- 
πραγμονῶν, οὐκ ἀρχὰς ἐξετάζων, οὐ πῶς διοιχεῖταί 
τι τῶν κοινῶν διεξιόντος ἀχούων ' ἀλλ ὅπως ἂν ἡ 
quà 6v ἀρετῆς τελειωθείη , τὴν φροντίδα ποιούµε- 
νος, πρὸς τοῦτο τῇ απουδᾗ συνέτεινε τὸν πάντα βίον, 
καὶ τὰ £v αὑτῷ πράγµατα χαἰρειν ἑάσας, ἄλλος τις 
οὗτος ἐν τοῖς χαθ᾽ ἡμᾶς χρόνοις Μωῦσης ἀτεχνῶς 
πρὸς τὰ ἐχείνου θαύματα τὴν ἅμ,λλαν ἔχων. Ἐξι- 
θον ἁμφότερο. τοῦ ταραχώδους τούτου xal περιηχτ- 
µένου βίου, Μωῦσῆς xai Γρηγόριος, χατὰ τὸν ἴδιον 
ἑχάτερος χρόνον ἓφ᾽ ἑαυτὸν ἱδιάσαντες, ἕως Euga- 


D νὲς ἀμφοτέροις Ex. θεοφανείας ἐγένετο τοῦ χαθαροῦ 


βίου τὸ x£pboz ' ἀλλὰ Μωῦσεῖ μὲν χατὰ τῆς φιλοσυ- 
ela; xaX γαμετὴ συνεφείπετο Γρηγόριος δὲ σύνοιχον 
ἑαυτῷ μόντην τὴν ἀρετὴν ἑποιῄσατο. Tou τοίνυν σχο- 
ποῦ τὸ [aov ἔχοντος ἓν ἀμφοτέροις ( πἐρας γὰρ τῶν 
ἀἁμφοτέρων τῆς τῶν πολλῶν ἀναχωρήσεως ἣν , τῷ 
χαθαρῷ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμῷ κατανοῆσαι τὰ θεῖα μν- 
στήρια ), Χρίνειν ἔξεστι τῷ πρὸς ἀρετὴν χαλὼς 
βλέπειν ἐπισταμένῳ , ὁποτέρῳ τούτων μᾶλλον ὁ βίος 
δι ἁπαθείας γέγονε, τῷ πρὸς τὴν vópipov καὶ συ]- 
χεχωρηµένην καταθάντι τῶν ἡδονῶν µετουσίαν , 1| 
τῷ κατ αὑτῆς ὑπεραρθέντι , xal µηδεµίαν δεδωχότι 
καθ) ἑαυτοῦ πάροδον τῇ ὑλιχῇ προσπαθείᾳ. Φαιδίμου 
δὲ κατὰ τὸν χρόνον ἐχεῖνον τῆς ᾽Αμασαίων Ἐχχλησίας 


909 


DE VITA:S. GREGORII THAUMATURGI. 


C10 


xam voupévov * ᾧ θεόθεν ἐξ ἁγίου Πνεύματος προγνω- Α vina mysteria animadvertere atque. considerare ), 


στιχἠ τις δύναµις Tjv* xal πᾶσαν ποιουµένου σπου- 
δὴν, ὅπως ὑποχείριον λαθὼν τὸν µέγαν Γρηγόριον, 
el; Ἐχχλησίας ἀρχὴν ἀγάγοι, ὡς ἂν μὴ τοσοῦτον ἀγα- 
Θὸν ἀργόν τε xal ἀνόνητον παραδράµοι τὸν βίον : 
τῆς ὁρμῆς οὗτος τοῦ ἱερέως αἰσθόμενος, λανθάνειν 
ἁμηχανᾶτο, ἄλλο τε πρὸς ἄλλην ἑρημίαν µετανιστά- 
µενος. Ἐπεὶ δὲ πᾶσαν χαθιεὶς πεῖραν ὁ πολὺς ἐχεῖ- 
voc Φαίΐδιμος, χαὶ πάσῃ μηχανῇ τε καὶ ἐπινοίᾳ χρώ- 
µενος, οὐχ οἷός τε fiv προσαγαγεῖν τῇ ἱερωσύνῃ τὸν 
ἄνδρα, µυρίοις ὄμμασι τὸ μὴ ἁλῶναί ποτε τῇ χειρὶ 
τοῦ ἱερέως προφυλασσόμενον, xal fv ἐφάμιλλος 
σπουδἡ ἀμφοτέροις ' τοῦ μὲν ἐλεῖν ἐπιθυμοῦντος, 
τοῦ δὲ ἀποφυγεῖν τὸν διώχοντα (ὁ μὲν γὰρ ἴδει τῷ 
Θεῷ προσάξειν ἱερὸν ἀνάθημα, ὁ δὲ ἐδεδοίκει, pf, τι 


judicare licet virtutem recte spectare scienti, utrius 
horum vita per vacuitatem humanorum affectuum 
magis transacta sit : illiusne, qui ad legitimum at- 
que concessum voluptatum usum descenderat , an 
hujus qui et voluptatem superavit, οἱ materi:.li 
crasseque affectioni nullum adversus se aditum 
dedit. Caeterum cum Phiedimus, cui divinitus a 
Spiritu sancto prescia (futurorum); *is quaedam 
inerat, in illo tempore Ámasensium Ecclesiz an- 
tistes esset, et omni studio laboraret, ut magnum 
Gregorium in potestatem redactum, Ecclesie ad- 
ministrationi praficeret, ne tantum bonum otiosum 
et infrugiferum vitam transigeret : ut hic sacerdotem 
id agitare atque conari sensit, cogitare capit, qua 


γένηται αὐτῷ πρὸς φιλοσοφίας ἐμπόδιον οἷόν xt D ratione latere posset, alias ad aliam solitudinem 


φρορτίον ἡ τῆς ἱερωσύνης φροντὶς ἐπαχθεῖσα τῷ Bl): 
τούτου χάριν ὁρμῇ τινι θειοτέρᾳ περὶ τὴν προχει- 
Μένην σπουδὴν ἐπαρθεὶς ὁ Φαίδιμος, οὐδὲν προσχὼν 
τῷ μεταξὺ διαστήµατι, ᾧπερ ἀπὺ τοῦ Γρηγορίου 
Φνείργετο (τριῶν ἡμερῶν ὁδὸν ἐχείνου ἀπέχοντος), 
ἀλλὰ πρὸς τὸν θΘεὸν ἀναθλέψας , χαὶ εἰπὼν ὁμοίως 
ἀαντόν τε κχἀκεῖνον ἐπὶ τῆς ὥρας ἑχείνης ὑπὸ τοῦ 
Θεοῦ χἀθορᾶσθαι, ἀντὶ χειρὸς ἐπάγει τῷ Γρηγορίῳ 
τὸν λόγον, ἀφιερώσας τῷ θεῷ τὸν σωματιχῶς οὐ 
παρόντα, xai ἀποχληρώσας αὑτῷ τὴν πόλιν ἐχείνην, 
ἣν συνέδη µέχρι τῶν τότε χρόνων οὕτω τῇ πλάνῃ 
πῶν εἰδώλων χατέχεσθαι , ὥστε ἁπείρων ὄντων τῶν 
οἰχούντων αὐτήν τε τὴν πόλιν, καὶ τὴν περίοιχον, μὴ 
πλείους εὑρεθῆναι τῶν ἑπτακαίδεχα τοὺς παραδε- 


transiens. Sed posteaquam nihil non intentatum 
relinquens, ille vir magnus Phzdimus, et omni 
macbhinatione atque solertia utens non potcrat vi- 
rum ad sacerdotium adducere innumeris oculis 
prsecaventem, ne quando manu sacerdotis capere- 
tur, et cum uterque inter sese studio certarent, il'o 
qwudem capere, hoc vero persequentis manus effu- 
gere cupiente (nam ille sciebat se sacrum Deo do- 
narium oblaturum esse, hic autem verebatur, nc 
quo modo sibi sacerdotii cura tanquam onus quod- 
dam wit imposita, ad philosophiam impedimento 
esset ), idcirco impetu quodam divino Phzdimus ad 
propositum studíum provectus, nihil curans inter- 
jectum spatium, quo ab Gregorio dirimebatur 


δεγµένους τὸν λόγον τῆς πίστεως. C (quippe ille aberat itinere tridui), sed ad Deum 
suspiciens, precatusque ut et ipse et ille pariter in illa hora ab Deo respicerentur, loco manus imposi- 
1ionis Gregorio adhibet sermonem, Deo consecrans eum, qui corpore coram non adesset, et illam ei 
civitatem destinans atque attribuens, quam contigerat ad illa ipsa usque tempora adeo simulacrorum 
errori deditam esse, ut cum infiniti essent, qui ipsam urbem et regionem circumjacentem incole- 


Tent, non plures quam septemdecim invenirentur, qui sermonem fidei recepissent. 


Οὕτω τοίνυν ὑπελθὼν τὸν Quybv xav ἀνάγχην, 
πάντων μετὰ ταῦτα τῶν νοµίµων ἐπ) αὐτῷ τελεσθέν- 
σων, xaX βραχὺν χρόνον αἰτησάμενος παρὰ τοῦ τὴν 
ἱερωσύνην ἐπιχηρύξαντος, πρὸς κατανόησιν τῆς κατὰ 
τὸ μµυστήριον ἀχριθείας, οὐχέτι, χαθώς φησιν ὁ 
Απόστολος, σαρχὶ xai αἵματι προσανέχειν (psco δεῖν, 
ἀλλὰ θεόθεν ᾖτει γενέσθαι αὐτῷ τὴν τῶν χρυφίων 
Φανέρωσιν ' xal οὗ πρότερον ἑπεθάρσησε τῷ τοῦ λό- 
Yos χηρύγματι, πρὶν διά τινος ἐμφανείας ἔχκαλυ- 
φθῆναι αὐτῷ τὴν ἀλήθειαν. Σχοπουµένῳ γὰρ αὐτῷ 
ποτε ἐννύχιον περὶ τοῦ λόγου τῆς πίστεως, καὶ παν- 
τοίους ἀναχινοῦντι λογισμούς’ σαν γὰρ δὴ xaX τότε 
τινὲς, οἱ τὴν εὐσεθὴῆ διδασχαλἰαν παραχαράττοντες, 
δ-ὰ τῆς πιθανότητος τῶν ἐπιχειρημάτων , ἀμφίθολον 
ποιοῦντες πολλάχις xal τοῖς συνετοῖς τὴν ἀλήθειαν ᾿ 
ὑπὲρ fi τότε διαγρυπνοῦντι αὐτῷ xal φροντίζοντι 
φαίνεταί τις xa0' ὕπαρ ἓν ἀνθρωπίνῳ τῷ σχήηµατι, 
Υηραλέος τὸ εἶδος , ἱεροπρεπῆς τῇ χαταστολῇ τοῦ ἐν: 
δύµατος, πολλὴν ἐπισημαίνων τὴν ἀρετὴν τῇ περὶ τὸ 


6 Galat. 1. 16. 


Sic igitur jugum subire coactus, omnibus post- 
hac, qua fleri solent, solemnibus in eo peractis, 
cum exiguum tempus ad mysterium exactius co- 
gnoscendum ab eo, qui sacerdotium ipsi assigna- 
verat, petiisset, non amplius, ut inquit Apostolus *, 
carni et sanguini adbzrendum esse ct acquiescen- 
dum putabat, sed a Deo sibi occulta manifestari 
petebat ; ac non prius przdicationem sermonis ag- 
gredi sustinuit, quam per quamdam apparitionem 


D ei veritas revelaretur. Cum enim per totam noctem 


aliquando de ratione atque sermone fidei dispiceret 
et specularetur, et varias animo cogitationes agi- 
taret : erant enim nimirum etiam tuuc nonnulli, qui 
piam et sinceram religionis doctrinam adulterarent, 
ac per probaLiles argumentationes szpenumero 
etiam doctis el prudentibus veritatem facerent am- 
biguam : pro qua tunc ei pervigilem curis atque 
sollicitudine noctem agent, quidam in figura hu- 
mana, facie ac forma senili evidenter apparet, or- 


911 


$. GREGORII NYSSENI 


952 


natu alque compositione indumenti augustum Α πρόσωπον χάριτι, καὶ τῇ καταστάσει τοὺ σχἠµατος. 


quemdam, sacrum ac divinum referens decorem, 
magnam gratia vullus atque dispositione figurze 
prx se ferens virtutem. flic vero visu perterritus, 
et surgcre e lecto, et quis esset, cujusve rei grotia 
venisset, sciscitari. Cuin autem ille perturbationem 
mentis ejus submissa voce sedasset ac dixisset, se 
jussu divino apparuisse ei propter eas rationes, 
qua apud ipsum controversa et ambigua essent, ut 
pi» fidei veritas revelaretur : et bono animo esse 
audito sermone, et cum quodam gaudio atque con- 
sternatione illum contueri ; deinde cum ille directo 
manum protendisset, el quasi ostenderet ei per di- 
gitorum directam protensionem id quod ex trans- 
verso apparebat: hic et una cum directa manus 
protensione circumagere suum obtutum, et videre 
aliud spectrum adversum ei, quod prius apparue- 
rat, in figura muliebri excellentius quiddam et au- 
gustius, quam pro bumana conditione: rursus 
autem perterritus et facie aversa vultum demittere, 
ac perplexus et dubitabundus hasitare de specta- 
culo, cum oculis apparitionem ferre non posset 
(etenim miraculum visionis nimirum in hoc potis- 
simum erat, quod cum nox esset obscura, lumen 
una cum iis, qui apparuerant, ei affluxerat, quasi 
aliqua lucida teda accensa); cum igitur oculis 
ferre apparitionem non possel, eorum, qui sibi 
apparuerant, inter scse rationem ejus rei, de qua 
ambigebatur, exponentium sermocinationem audi- 


Τὸν δὲ χαταπλαγέντα τῇ ὕψει, διαναστῆναι μὲν thc 
εὐνῆς χαὶ ὅστις εἴη μαθεῖν ἐδεῖτο, χαὶ ὑπὲρ τίνος 
Ίχοι. Ἐχείνου δὲ χαταστείλαντος αὐτοῦ τὴν ταρα- 
yh» τῆς διανοίας Ev ἠρεμαίᾳ φωνῇ, καὶ εἰπόντος 
θείῳ προστάγµατι πεφηνέναι αὐτῷ τῶν ἀμφισθπτο:- 
µένων παρ) αὐτοῦ χάριν, ὡς ἂν ἐχχαλυφθείη τῆς εὖ- 
σεθοῦς πίστεως ἡ ἀλήθεια * θαρτῆσαί τε πρὸς τὸν λό- 
Yov, xai βλέφαι πρὸς αὐτὸν µετά τινος χαρᾶς xaX 
ἐχπλήξεως. Εἶτα ἐκείνου χατ᾽ εὐθὺ τὴν χεῖρα προ- 
τείναντος, xat οἷον ὑποδειχνύντος αὐτῷ διὰ τῆς τῶν 
δαχτύλων εὐθείας τὸ Ex πλαγίου φαινόµενον, όνμ- 
περιαγαγεῖν τοῦτον τῇ εὐθείᾳ τῆς χειρὸς τὸ ἴδιον 
βλέμμα, χαὶ ἰδεῖν ἀντιπρόσωπον ἕτερον θέαµα τῷ 
ὀφθέντι, Ev γυναικείῳ τῷ σχήµατι, κρεῖττον ἢ κατά 
ἄνθρωπον ΄ πάλι δὲ καταπλαγέντα, συγχλιθηναί «x 
πρὸς ἑαυτὸν τῷ προσώπῳ, καὶ ἀμηχανεῖν τῷ θεά- 
µατι, μὴ φέροντα τοῖς ὀφθαλμοῖς τὴν ἐμφάνειαν 
(καὶ γὰρ 5h τὸ παράδοξον τῆς ὁπτασίας bv τούτρ 
µάλιστα dv, ὅτι νυχτὸς οὔσης βαθείας, φῶς τοῖς 
ὀφθεῖσιν αὐτῷ συνεξἐλαμψεν , ὥσπερ τινὸς λαμπρᾶς 
ἑξαπτομένης λαµπάδος ). Ἐπεὶ οὖν οὐχ οἷδς τε ἣν 
φέρειν τοῖς ὀφθαλμοῖς τὴν ἑμφάνειαν, Ὄχουσε διὰ 
λόγου τινὸς τῶν ὀφθέντων αὐτῷ, πρὸς ἀλλήλους τὸν 
περὶ τοῦ ζητουμένου λόγον διεξιόντων * δι) ὧν οὗ μό- 
voy ἐπαιδεύθη τὴν ἀληθῆή γνῶσιν τῆς πίστεως, ἀλλὰ 
xa διὰ τῶν ὀνομάτων τοὺς ἐπιφανέντας ἑγνώρισεν, 
ἑχατέρου αὐτῶν διὰ τῆς οἰχείας προσηγορίας &vaxa- 
λοῦντος τὸν ἕτερον. ᾿Ακοῦσαι Υὰρ λέγεται παρὰ τῆς 


vit, per quam non solum accepit veram cognitio- 6 ἓν Υυναικείῳ φανείσης τῷ σχήµατι παραχαλούσης τὸν 


nem fidei, verum etiam nominatim eos, qui apparue- 
rant, cegnovit, utroque eorum propria appellatione 
alterum alloquente. Audivisse enim dicitur ex ea, 
qui in muliebri babitu visa erat, cum hortaretur 
evangelistam Joannem, ut adolescenti mysterium 
veri pietatis aperiret ac declararet ; atque illum 
dixisse, se paratum esse etiam in hoc matri Do- 
mini gratificari, quoniam hoc ei cordi esset : atquc 
ita, exposito sermone, qui et rei quaxsit:€ conve- 
niret, et adinodum bene delfinitus et circumscri- 
ptus esset, rursus ex oculis discessisse, atque hunc 
extemplo divinam illam institutionem ac disoipli- 
nam litteris mandasse, et secundum illam postea 


εὐαγγελιστὴην Ἰωάννην, φανερῶσαι τῷ νέῳ τὸ τῆς 
εὐσεθείας µυστήριον  ἐχεῖνον δὲ εἰπεῖν, ἑτυίμως 
ἔχειν χαὶ τοῦτο τῇ μητρὶ τοῦ Κυρίου χαρίσασθαι, 
ἐπειδὴ τοῦτο φίλον αὑτῇ * καὶ οὕτως εἰπόντα τὸν λό- 
γον σύμμετρόν τε xal εὐπερίγραπτον, πάλιν µετ- 
αναστῆναι τῶν ὄψεων. Τὸν δὲ παραχρῆΏμα τὴν θείαν 
ἐκείνην μυσταγωγίαν γράµµασιν ἐνσημήνασθαι, xat 
χατ ἐχείνην μετὰ ταῦτα χηρύασειν ἐν τῇ ἐἑκχλησίᾳ 
τὸν λόγον, καὶ τοῖς ἐφεξῆς, ὥσπερ τινὰ χλΏρον τὴν 
θεόσδοτον ἑχείνην διδασχαλίαν καταλιπεῖν' δι ἧς 
μυσταγωγεῖται µέχρι τοῦ νῦν ὁ ἐχείνης λαὸς, πάσης 
αἱρετιχῆς κἀχίας διαµείνας ἀπείρατος. Τὰ δὲ τῆς 
μυσταγωγίας ῥήματα, ταῦτά στιν' 


in ecclesia sermonem przdicasse, ac posteris tanquam patrimonium quoddam οἱ legatum, divinitus 
datam illam doctrinam reliquisse, per quam usque in presentem diem instituitur illius civitatis plebs, 
que ab omni heretica malitia intacta permansit. Porro mystica illius disciplinz verba hzec sunt : 


Unus est Deus Pater Verbi viventis, sapientie sub- D — Elc θεὸς Πατὴρ Λόγου ζῶντος, σοφίας ὑφεστώ- 


sistentis et potentie, et figure eterne, perfectus 
per(ecti genitor : Pater. Filii unigeniti. Unus Domi- 
nus, solus ez solo, Deus de Deo, figura et imago 
deitatis, Verbum efficax, sapientia constitutionis re- 
rum universarum comprehensiva, εἰ potentia tolius 
creatur effectrix, lilius verus veri Patris, visum 
effugiens visum e[fugientis, et corruptioni non obno- 
rius non obnoxii corruptioni, et morti non obnoxius 
morli non obnoxii, et eternus eterni. Unus Spiritus 
sanctius, er Deo orum εί exsistentiam habens : qui- 
que per Filium apparuit, videlicet hominibus, imago 


σης xal δυνάμεως, καὶ χαρακτῆρος dib(cv, té- 
Ίειος, τεείου γεΥ’γήτωρ' Πατὴρ Υἱοῦ µονογέ- 
νοῦς. Elc Κύριος, μόνος ἐν μόνου, Θεὸς ἐκ Θεοῦ, 
χαρακτὴρ καὶ εἰκὼν τῆς θεότητος, Λόγος ἐγεργὸς, 
σοφία τῆς τῶν ὅ.Ίων συστάσεως περιεκτικὴ, xal 
δύναμις τῆς ὅ.λης κτίσεως ποιητικὴ, Yióc ἆ.1ηδι- 
yóc ἀληθινοῦ Πατρὸς, ἀἁόρατος ἁοράτου, καὶ 
ἄφθαρτος ἀφθάρτου, καὶ ἀθάνατος ἀθανάτου ,. καὶ 
ἀῑδιος ἀϊδίου. Καὶ ἓν Πνεῦμα ἅγιο», éx Θεοῦ tte 
ὕπαρξιν ἔχον' xal δυ Υἱοῦ πεφηνὲς, δη.ἱαδὴ τοῖς 
ἀνθρώποις, εἰχὼγ τοῦ Υἱοῦ ceAslovu τε.εία, ζωὴ 


915 


DE VITA S. GREGORII. TIIAUMATURGI. 


91s 


ζύντω» αἰτία, any) dyla, ἁγιότης ἁγιασιιοῦ xop- A Filii perfecti perfecta, vila viventium. cqusa, fona 


ηγός' iv ᾧ φαγεροῦται θεὸς ὁ Πατὴρ, ὁ ἐπὶ 
πάντων xal ἓν πᾶσι ' xal θεὸς à Υἱὸς, ὁ διὰ πάν- 
των" Τριὰς τε.ἒεία, δέξῃ xal ἀϊδιότητι καὶ Bact- 
Jeíg μὴ µεριζομένη, μηδὲ ἁπα..Ιοτριουµέν]. 


Οὔτε οὖν χτιστόν τι, f] δοῦλον ἐν τῇ Τριάδι, οὔτε 
ἐπείσαχτόν τι, ὡς πρότερον μὲν οὐχ ὑπάρχον, ὕστε- 
gov δὲ ἐπεισελθόν. Οὔτε οὖν ἑνέλιπέ ποτε Υἱὸς Πα- 
τρὶ, οὔτε Yl Πνεῦμα ' ἁλλ' ἄτρεπτος xal ἀναλ- 
λοίωτος ἡ αὐτὴ Τριὰς ἀεί. "Οτῳ δὲ φίλον περὶ τούτου 
πεισθῆναι, ἀχουέτω τῆς Ἐκκλησίας, ἓν ᾗ τὸν λόγον 
kxfjpustev, παρ οἷς αὐτὰ τὰ χαράγµατα τῆς µαχα- 
ρίας ἐχείνης χειρὸς εἰς ἔτι καὶ νῦν διασώζεται. Ταῦτ᾽ 
οὐχὶ πρὸς τὰς θεοτεύχτους ἐχείνας πλάχας ἁμιλλᾶται 
«ᾗ μεγαλοφυῖᾳ τῆς χάριτος; ἐχείνας δὲ λέγω τὰς 
φλάχας , tv αἷς fj τοῦ θείου βουλήματος ἐνετυπώθη 
νοµοθεσία. Ὡς γὰρ τὸν Μωῦσέα φησὶν ὁ λόγος, ἔξω 
«oU Φαινομένου γενόµενον , χαὶ ἑντὸς τῶν ἀοράτων 
ἁδύτων τῇ φυχῇ χαταστάντα (τοῦτο γὰρ ὁ Υνόφος 
αἰνίττεται), μαθεῖν τε τὰ θεῖα μυστήρια, καὶ δι 
ἑαντοῦ τῆς θεογνωσίας παντὸς τοῦ λαοῦ καθηγήσα- 
οθαι΄ τὴν αὐτὴν ἔστι xal ἐπὶ τοῦ μεγάλου τούτου 
κατιδεῖν οἰχονομίαν' ip ὄρος μὲν fjv, οὐχ αἰσθητόν τι 
Ἡ Υεώλοφον, ἀλλὰ τὸ Όψος τῆς τῶν ἀληθινῶν δογµά- 
€t ἐπιθυμίας ' γνόφος δὲ τὸ τοῖς ἄλλοις ἀχώρητον 
θέαμα’ δέλτος δὲ ἡ quyf τὰ δὲ ἐν ταῖς πλαξὶ γράµ- 
µατα, ἡ τοῦ ὀφθέντος φωνή ΄ δι ὧν ἁπάντων αὐτῷ 
€& xai τοῖς παρ) ἐχείνου μυσταγωγουμένοις ἐγένετο 


ᾗ τῶν μυστηρίων φανέρωσις. Ἐπειδὴ τοίνυν παῤῥη- C num : 


σίας τινὸς xai θάρσους διὰ τῆς ὄψεως ἐχείνης πλἠ: 
θ]ς ἐγένετο, χαθάπερ τις ἀθλητὴς ἀρχοῦσαν πρὸς 
τοὺς ἅθλους ἐμπειρίαν τε xal δύναμιν Ex. παιδοτρί- 
6ου κτησάµενος, θαρσῶν ἀποδύεται πρὸς «b στάδιον, 
καὶ πρὸς τοὺς ἀντιπάλους ἀγωνίζεται, τὸν αὐτὸν 
τρόπον κἀχεῖνος, τῇ τε καθ) ἑαυτὸν. µελέτῃ xa τῇ 
συμμαχίᾳ τῆς ἐπιφανείσης αὐτῷ χάριτος, ἱχανῶς 
thv φυχὴν ἀλειψάμενος, οὕτως ἀντιλαμθάνεται τῶν 
ἀγώνων. Οὐ γὰρ ἄλλο τι χρὴ κἀλεῖν, f] ἀγῶνας xal 
ἄθλους, πάντα τὸν χαθ᾽ ἱερωσύνην αὐτοῦ βίον, kv dp 
πᾶσαν διὰ τῆς πίστεως τὴν τοῦ ἀντικειμένου χατ- 
ηγωνίσατο δύναμιν. Εὐθὺς γὰρ ἀπὸ τῆς ἐσχατιᾶς ἑαυ- 
τὸν ἀναστήσας, xal πρὸς τὴν πόλιν τὴν ὁρμὴν ἔχων, 
by fj ἔδει τῷ θεῷ τὴν Ἐκχλησίαν συστῄήσασθαι * 
ἐπειδὴ ἔγνω πάντα τὸν χῶρον τῇ τῶν δαιμόνων ἁπάτῃ 
χαταχρατούμενον, χαὶ τοῦ μὲν ἀληθινοῦ θεοῦ ναὺν 
οὐδαμοῦ χατεσχευασμµένον, πεπληρωμένην δὲ πᾶσαν 
*hv πόλιν xal τὴν περίοιχον βωμῶν τε ἱερῶν καὶ 
ἀφιδρυμάτων * παντὸς τοῦ ἔθνους ταύτην ἔχοντος τὴν 
σπουδ)», ὅπως ἂν τὰ τεμένη τῶν εἰδώλων xai τὰ 
ἱερὰ χαλλωπίζοιτο, καὶ παραµένοι τοῖς ἀνθρώποις 
ἡ εἰδωλομανία, πομπαϊῖς τε xai τελεταῖς χαὶ τοῖς 
ἐπιόωμίοις µιάσµασι xpatuvouévn* χαθάπερ τις 
στρατιώτης Υενναῖος τῷ χρατοῦντι τῆς παρατάδεως 
συμπλακεὶς, δι kxslvou τὸ ὑποχείριον τρέπεται ' οὗ- 
φως χαὶ ὁ µέγας οὗτος &z' αὐτῶν τῶν δαιμόνων τῆς 
ἀριστείας ἄρχεται. Τίς δὲ ὁ τρόπος; Διερχόμενος γὰρ 
«ἡν ἀπὺ τῆς ἐσχατιᾶς ἐπὶ τὴν πόλιν ὁδὸν, ἑσπέρας 
παταλαθούσης, xai ὄμόρονυ βιαιοτέρου συνέχοντος, 


sancius, sanctitas  sanclificalionis  suppeditatriz : 
per quem  wanifestatur. Deus. Pater, qui est. super 
omnia εἰ in omnibus : et Deus Filius, qui per omnia 
permanat : Trinitas perfecta, que gloria atque cter- 
nitate el regno non dividitur neque abalienatur. 
Ergo neque creatum quidquam aut servum in 
Trinitate (est), neque ascititium quidquam et ad- 
ventitium, ut quod prius quidem non esset nec sup- 
peteret, posterius autem introductum sit : neque 
vero deest unquam Filius in Patre : neque in Filio 
Spiritus : sed immutabilis et inalterabilis eadem 
semper Trinitas est. Quod si quis sibi fidem de 
hac re fleri cupit, audiat Ecclesiam, in qua ser- 
monem predicabat, apud quam illa ipsa verba & 
beata illa manu exarata adhuc etiam nunc conser - 
vantur. Annon hzc cum divinis illis tabulis ma- 
gnitudine gratie certant? illas dico tabulas inqui- 
bus divine voluntatis constitutio insculpta et 
exarata est. Quemadmodum enim Moysen dicit 
Scriptura, cum extra id quod apparet, evasisset, 
et inter invisibilia adyta animo constitutus esset 
(hoc enim obscure per caliginem significatur), et 
didicisse divina mysteria, et per sese omni populo 
auctorem et institutorem Dei cognitionis fuisse : 
eamdem licet etiam in hoc magne viro animad- 
vertere dispositionem, cui loco montis quidem 
erat, non sub sensum cadens aliquis collis, sed 
altitudo desiderii verarum sententiarum etopinio- 
caliginis autem vice, spectaculum, cujus 
spectandi alii capaces non sunt : tabularum vero 
loco, animus : loco litterarum in tabulis exarata- 
rum, ejus qua ei apparuit vox, quibus omnibus et 
ipsi, et iis qui ab illo in sacris instituebantur, con- 
tigit manifestatio atque declaratio mysteriorum. 
Postquam igitur animi alacritate quadam, fiducia 
atque libertate per illam visionem repletus est, 
quemadmodum athleta quidam sufficientes apud 
pedotribam vires atque peritiam ad certamina 
adeptus, praesenti animo atque flduciz pleno in 
stadio se exuit et expedit, et cum adversariis de- 
certat : codem modo etiam ille cum, sicuti oleo 
corpus ungentes athletze vires cenfirinare solent, 
tum sui exercitatione, tum auxilio gratie, qua 


D sibi apparuerat, animum satis confirmasset, ita 


demum ad certamina aggreditur. Neque enim ali- 
ter atque labores et certamina vocari oportet omne 
tempus vitze, quod administrando sacerdotio trans- 
egit, in quo per fldem omnes adversarii copias 
fregit atque devicit. Nam cum relicta solitudino 
protinus urbem peteret, in qua oportebat eum 
Ecclesiam Deo constituere : ubi cognovit omnem 
regionem fraudi demonum obnoxiam esse, ac veri 
quidem l'ei templum nusquam exstructum, urbem 
vero totam atque agrum vicinum aris, sacellis et 
statuis repletum esse, cum tota natio id sibi studio 
haberet, ut delubra simulacrorum atque sacella 
exornarentur, et homines in insano simulacrorum 
cultu, qui pompis, czremoniis atque immunditiis 


915 


S. GREGORII NYSSENI 


ad aras fleri consuetis eonfirmaretur, permanerent: 4 ἐντὸς ἱεροῦ τινος γίνεται, μετὰ τῶν ἑπομένων αὐτῷ. 


quemadiodum strenuus quidam miles cum duce 
copiarum, cujus robore potissimum ac virtute acies 
adversariorum stet, congressus, illo devicto, im- 
perio ejus parentes in fugam vertit : eodem modo 


etiam magnus iste vir ab ipsis diemonibus rem bene gerere orditur 


Τὸ δὲ ἱερὸν ἐχεῖνο τῶν ἐπισήμων Tv, ᾧ τις φανερὰ 
τῶν θεραπενοµένων δαιμόνων ἐπιφοίτησις τοῖς νεω- 
χόροις ἐγίνετο, μαντικῆς τινος χρησµῳδίας παρ᾽ αὖ- 
τῶν ἐνεργουμένης, 

: sed qua rationc? Cum pre- 


tereuntem a solitudine ad urbem versus vesper oppressisset, et imber violentior urgeret, una cum 


comitibus templum quoddam intrat, Templum autem illud celebre erat 


: in quo qui eolebantur 


d:mones manifesto se offerre et accedere ad antistites templi et :edituos solebant : quippe divinatio 


quedam ab eis exercebatur, et oraculum edebatur. 


Cum se recepisset igitur cum comitibus in illud 
templum, daemones quidem statim invocatione 
nominis Christi perterrefecit : figura autem crucis 
nidoribus inquinatum aera cum expiasset atque 
l]uatrasset, quod facere solitus erat, noctem totam 
orationibus et laudum decantationibus pervigilem 
transegit, adeo ut in domum orationis transforma- 
retur zdes illa, qua et altarium sordibus et im- 
munditia conspurcata, et statuis odiosa atque abo- 
minabilis erat. lloc itaque modo nocte ab eo 
transacta, circa diluculum rursus iter suum porro 
facere pergebat. Cum autem antistes mane con- 
sueto officio dzimones coleret, oblata ei daemonia 
dixisse feruntur, non sibi patere posthac amplius 
aditum ad templum, propter cum, qui in eo diver- 
satus esset : atque ille lustratoriis piacularibusque 
sacrificiis et hostiis utens per hec ad immigrandum 
rursus in templum damonia dicitur invitare cona- 
tus esse : ut autem nihil non tentantis studium 


irritum οἱ inefficax erat, dzmonibus nullo modo, C 


sicuti consueverant, ejua invocationi obtemperan- 
tibus : tunc ira atque indignatione furibundus cum 
&cse proripuisset antistes, magnum illum virum 
assequitur, gravissimas et maxime terribiles quas- 
que minas intentans, quod et ad magistratus cun 
delaturus, et manu adversus eum usurus, οἱ impe- 
ratori audaciam indicaturus esset, quod nimirum 
Christianus el. diis inimicus templum ingredi ausus 
esset : cujus introitum aversata esset ea, qui in 
sacris operaretur vis, nec amplius ut consuesset, 
in iis locis vaticinandi demonum efficacia versare- 
tur. Cum autem ille effrenatam et. imperitam 
antistitis excandescentiam animo excelso sprevisset, 


et contra omnes minas veri Dei auxilium objiceret,. 


Ὑπελθὼν δὲ τὸ ἱερὸν μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ, τὰ μὲν 
δαιμόνια παραχρῆμα τῇ ἐπιχλήσει τοῦ ὀνόματος τοῦ 
Χριστοῦ κατεπτόησεν΄ τῷ δὲ τύπῳ τοῦ σταυροῦ τὸν 
peuolucpévoy ταῖς Χνίσσαις ἀέρα χαθαγνίσας, δι- 
{γαχεν, xaxà τὸ σύνηθες αὐτῷ, τὴν νύχτα πᾶσαν bv 
προσευχαῖς τε xat ὑμνῳδίαις διαγρυπνῄσας» ὥστε 
µετασχευασθῆναι εἰς προσευχῆς οἶχον, τὸν ἑ6δελυ- 
γμένον τῷ τε ἐπιδωμίῳ λύθρῳ χαὶ τοῖς ἀφιδρύμα- 
Gt. Τοῦτον δὲ τὸν τρόπον τῆς νυχτὺὸς αὐτῷ διανν- 
σθείσης, εἴχετο πάλιν κατὰ τὸν ὄρθρον τῆς ἐπὶ c 
πρόσω πορείας. Τοῦ δὲ νεωχόρου κατὰ «bv ὄρθρον 
τὴν συνήθη προσάγχοντος θεραπείαν τοῖς δαίµοσιν, εἰ- 
πεῖν ἐπιφανέντα φασὶν αὐτῷ τὰ δαιμόνια, ἄδατον αὐ- 
τοῖς τὸ lepby εἶναι, διὰ τὸν ἐν αὐτῷ χαταμείΐναντα" 
τὸν δὲ χαθαραίοις «to xal θυσίαις χρώμενον ἔπιχει- 
ρεῖν διὰ τούτων πἀλιν εἰσοιχίσαι τῷ ναῷ τὰ δαιμόνια" 
ὡς δὲ πᾶσαν αὐτοῦ πεῖραν προσάγοντος , ἄπραχτος 
T» ἡ σπουδὴ, οὐδαμοῦ χατὰ τὸ σύνηθες ὑπακουόν- 
των αὐτοῦ τῶν δαιμόνων τῇ ἐπιχλῆσει εότς θυμῷ 
xai ὀργῇ διαναστὰς χαταλαμδάνει εὺν µέγαν ἐκεῖ- 
vov ὁ νεωχόρος, πάντα ἀπειλῶν τὰ δεινότατα, xol 
τοῖς ἄρχουσιν εἰσαγγέλλειν, xol χειρὶ κατ αὐτοῦ 
χεχρισθαι, βασιλεῖ κσταμηνύειν τὴν τόλµαν, ὅτι δὴ 
Χριστιανὸς (v χαὶ θεοῖς ἐχθρὸς, ἑτόλμησεν ἐντὸς τῶν 
ἀναχτόρων γενέσθαι’ οὗ τὴν εἴσοδον ἀπεστράφθαι 
τὴν iv τοῖς ἱεροῖς ἐνεργοῦσαν δύναμιν, xaX µηχέτι 
ἐπιχωριάζειν τοῖς τόποις χατὰ τὸ σύνηθες τὴν µαν- 
τιχὴν τῶν δαιμόνων ἑνέργειαν. Tou δὲ τὸν προπετῆ 
χαὶ ἀπαίδευτον τοῦ νεωχόρου θυμὸν ἐν ὑπερέχοντι 
Φρονήµατι χαταθάλλοντος, xal τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ 
τὴν συμµαχίαν πάσαις ἀντιπροδαλομένου ταῖς ἆπει- 
λαῖς, xat λέγοντος τοσοῦτον πεποιθέναι τῇ δυνάµει 
τοῦ ὑπερμαχοῦντος αὐτοῦ, ὥστε xav' ἑξουσίαν ἔχειν 
ἀπελαύνειν τε αὐτοὺς, ὅθεν ἂν βούληται, καὶ εἰσοιχί- 


ac diceret, quod tantum flduciz haberet in virtute D ζειν οἷς ἂν ἐθέλῃ τόποις, xai τὰς ἁποδείξεις ὧν 


atque potentia sui propugnatoris, ut pro arbitratu 
eos et abigere posset undecunque vellet, et intro- 
ducere in quicunque loca sibi videretur, earum- 
que rerum, qua diceret, demonstrationes se extem- 
plo jam prabiturum esse polliceretur : obstupe- 
factus antistes et admiratus magnitudinem potc- 
slatis, postulasse dicitur, ut ab his ipsis virtutem 
ostendendi initium faceret, et invitaret rursus et 
introduceret in templum dzmonia : quibus auditis 


ἔλεγεν bn :παρέξειν ὑπισχνουμένον, θαυμάσαντα 
τὸν νεωχόρον, xal καταπλαγέντα τὸ μέγεθος τῆς 
ἑξουσίας, ἀπ αὐτῶν τούτων δεῖξαι τὴν δύναμιν, προσ- 
Χαλέσασθαι, xal πάλιν ἑντὸς ποιῆσαι τοῦ [εροῦ «i 
δαιμόνια. ᾿Αχούσαντα δὲ τοῦτο τὸν µέγαν, ἀποῤῥη 
ξαί τι τοῦ βιθλίου τμῆμα βραχὺ, xat δοῦναι τοῦτο τῷ 
νεωχόρῳ, προσταχτιχἠν τινα φωνὴν χατὰ τῶν 01i 
µόνων χαράξαντα” ἣν δὲ τὰ γράµµατα ἐπ) αὐτῆς S 
λέξεως ταῦτα. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΤΩΙΣΑΤΑΝΑΙ  ΕΙΣΕΛΘΕ. 


magnus ille vir abscidisse exiguum quoddam [frustum de codice dicitur, idque cum in eo vocem 


quamdam imperatricem adversus daxmones exarasset, 


litterarum bec : GREGORIUS SATANAE, INTRA. 
Atque hanc schedulam acceptam dicitur antistes 
jmposuisse altari, deinde cum consuetos eis nidores 


antistiti dedisse : erant autem ipsa verba 


Λαθόντα δὲ τὸν νεωχόρον ἀναθεῖναι τῷ βωμῷ υὐ 
βιθλίον, εἶτα προσαγα]όντα τὰς συνήθεις aiv 


917 


DE VITA S. GREGORII TIIAUMATURGI. 


918 


χνίσσας xal τὰ µιάσµατα , πάλιν ἰδεῖν ἅπερ ἑώρα τὸ A οἱ impiamenta obtulisset, vidisse, qua prius con- 


πρότερον, πρὶν ἐξοιχισθῆναι τοῦ εἰδωλείου τοὺς δαί- 
µονας. Ἰούτων δὲ γεγονότων, ἔννοιαν αὐτὸν λαθεῖν 
τοῦ θείαν εἶναί τινα παρὰ τῷ Γρηγορίἰῳ τὴν δύνα - 
piv, δι ἧς ἐφάνη τῶν δα.µύνων ἐπιχρατέστερος' 
καταλαδθόντα δὲ κατὰ σπουδην πάλιν αὐτὸν, πρὶν ἐν 
τῇ πόλει γενέσθαι, μαθεῖν ἠξίωσε παρ) αὐτοῦ τὸ 
µυστήριον, χαὶ τίς ὁ θεὸς ἐχεῖνος ὁ τὴν τῶν δαιμό - 
νων φύσιν ὑποχειρίαν ἔχων. Εἰπόντος δὲ δι’ ὀλίγων 
τοῦ μεγάλου τὸ τῆς εὐσεθείας µυστήριον, παθεῖν τι 
τὸν νξωχόρον olov εἰχὸς τὸν τῶν θείων ἀμύητον * xal 
µιχρότερον οἰηθῆναι τῆς περὶ θεοῦ ὑπολήψεως, τὸ 
πεισθΏναι διὰ σαρχὺς πεφηνέναι τοῖς ἀνθρώποις τὸ 
Θεῖον: τοῦ δὲ μὴ λόγοις εἰπόντος τὴν περὶ τούτου 
πίστιν χΧρατύνεσθαι, τοῖς δὲ τῶν Υινοµένων θαύμασι 
«b πιστὸν ἔχειν, ζητῆσαι ἔτι παρ) αὑτοῦ θαῦμα τὸν 
νεωχόρον ἰδεῖν, ὡς εἴἶθ οὕτως προσαχθΏναι διὰ τοῦ 
γινομένου πρὸς τὴν τῆς πίστεως συγχατάθεσιν. Ἔνθα 
δὴ sb πάντων ἀπιστότατον λέγεται πεποιηχέναι τὸ 
μέγα θαῦμα «bv. µέγαν ἐχεῖνον. Ἐπιζητοῦντος γὰρ 


τοῦ νεωχόρου λίθον τινὰ τῶν εὐμεγεθῶν τῶν κατ —- 


ὀφθαλμοὺς αὐτῷ προφαινοµένων, δίχα χειρὸς ἀνθρω- 
φείνης χινηθῆναι, διὰ δὲ µόνης τῆς κατὰ τὴν πίστιν 
δυνάμεως, προστάγµατι τοῦ Γρηγορίου πρὺς ἕτερον 
μετατεθῆναι χῶρον ' μηδὲν ἀναθαλλόμενον τὸν μέγαν 
ἀχεῖνον, εὐθὺς προστάξαι χαθάπερ ἐμψύχῳ τῷ λίθῳ 
μεταθῆναι πρὸς ἐχεῖνον τὸν τόπον, ὃν ὁ νεωχόρος 
ὑπέδειξεν. Τούτου δὰ γενοµένου, παραχρῆμα πιστεῦ- 
σαι τῷ λόγῳ τὸν ἄνδρα" καὶ πάντα χαταλιπόντα, 
γένος. οἰχίαν, γαμετὴν, παΐδας, φίλους, ἱερωσύνην, 
ξστίαν, χτήµατα, ἀντὶ πάντων τῶν προσόντων αὐτῷ 
ποιῆσασθαι, τοῦ συνεῖναι τῷ µεγάλῳ, χαὶ συµµετ- 
έχειν τῶν πόνων αὐτῷ χαὶ τῆς θείας ἐχείνης φιλοσο- 
φίας τε χοὶ παιδεύσεως. Σιγάτω πρὸς ταῦτα πᾶσα 
τεχνιχὴ τῶν )ογογράφων περίνοια τὰς ἑπαυξήσεις 
φῶν θαυμάτων διά τινος ῥητορείας ἐπὶ τὸ μεῖζον 
ἀξαίρουσα. OO γὰρ ιτοιοῦτόν ἐστιν Ev τοῖς εἰρημένοις 
€b θαῦμα, ὡς τῇ δυνάµει τοῦ λέγοντος ἔλαττον ἂν 
ἢ μεῖζον ἑαυτοῦ γενέσθαι. Τί γάρ τις εἰπὼν παρὰ τὰ 
εἱρημένα, προσθήχην δώσει τῷ θαύματι; Πῶς δ᾽ ἄν 
€t, ἑλαττώσειε τοῖς ἀχούουσιν ἐπὶ τῷ γεγονότι τὴν 
ἔχπληξιν; Λίθος ἀφίστησι τῶν λίθων τοὺς δεδουλωµέ- 
νους τοῖς λίθοις, λίθος χήρυξ τῆς θείας πἰστεως, xal 
ὃδηγὺς τοῖς ἀπίστοις εἰς σωτηρίαν γίνεται, οὗ φωνῇ 
τινι xal λόγῳ τὴν θείαν δύναμιν ἀναχηρύσσων, ἀλλ᾽ 
οἷς ἐποίει δειχνὺς τὸν 8sby ὑπὸ τοῦ Γρηγορίου κατ- 
αγγελλόµενον’' ᾧ πᾶσα κατὰ τὸ ὁμότιμον ὐποχείριος 
πείθεται χτίσις, οὐχ ὅσον αἰσθητικὸν µόνον καὶ ἕἔμ- 
πνουν, xaX ἔμψυχον, à εἴ τι xat τούτων ἐστὶν ἑχτὸς, 
οὕτω δέχεται τὸ τοῦ θεράποντος ἐπίταγμα, ὡς οὐχ 
ἁμοιροῦντα τῆς αἱσθήσεως. Ποία γὰρ ἀκοὴ τοῦ λί- 
90v ; Ioa τῆς τοῦ χελεύοντος ἐξουσίας αἴσθησις; Τίς 
δύναμις ἐν αὐτῷ µεταδατιχἠ; Ποία μελῶν τε καὶ 
ἄρθρων διασχευή; ᾽Αλλὰ πάντα ταῦτα x3l τὰ τοιαῦτα 
λίθῳ f$ τοῦ χελεύοντος δύναμµις Ὑΐνεται, πρὺς ἣν 
ἰδὼν ὁ νεωχόρος ἐχεῖνος, εὐθὺυς τὴν Υινοµένην ἐπὶ 
avr τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἁπάτην τῶν δαιμόνων 
ἑνόπσέ τε καὶ ἑἐθδελύξατο, καὶ πρὸς τὸν ἀλιθινὸν 
Qe" µ: ετάξατο, διὰ τῶν παρὰ τοῦ δούλου Υεγενη- 


spicere soleret, antequam daemones ex delubro 
ejecti essent. Quibus rebus peractis, eum coepisse 
cogitare, quod divina quzdam virtus Gregorio 
adesset, per quam dz:monibus validior visus esset. 
Cum autem rursus eum festinando consecutus 
esset, priusquam pervenisset in urbem, rogavit 
eum ut sibi mysterium ab ipso discere liceret, et 
quisnam esset ille Deus, qui naturam daemonum 
obnoxiam haberet. Cum autem magnus ille vir 
paucis mysterium pietatis exposuisset, accidisse 
quiddam dicitur antistiti quale par erat accidere 
ei, qui in rebus divinis non esset initialus : ac 
vilius esse putasse, quam de Deo existimari conve- 
niret, credere quod numen divinum per carnem 


B hominibus apparuisset ; cumque ille contra dixisset, 


quod non verbis ac rationibus hujus rei fides con- 
firmaretur, sed ex rebus mirabilibus, qua fierent, 
vim fidei faciende mysterium haberet : antistes ab 
eo petiisse fertur, ut sibi liceret aliquod ab eo 
miraculum videre, ut re ipsa quz fleret, ad assen- 
sionem et approbationem fidei adduceretur. Ibi 
vero id, quod omnium maxime dictu incredibile 
est, magnum illud fecisse magnus ille dicitur mi- 
raculum. Cum enim postularet antistes, ut saxum 
quoddam ingens, quod oculis eorum subjectum 
prospiceretur, et non moveretur, absque manu 
bumana moveretur, ac per solam fidei virtutem, 
jussu Gregorii ad alterum locum transferretur : 
nulla interjecta mora magnus ille statim impe- 
rasse dícitur saxo tanquam animato, ut transiret 
ad illum locum, qnem designasaet, quo facto, 
extemplo credidisse sermoni dicitur antistes, ac 
relictis omnibus, cognatione, familia, uxore, libe- 
ris, amicis, sacerdotio, sede, possessionibus, loco 
omnium bonorum, quibus abundaret, duxisse, si 
magni illius consuetudine frui, et laborum divin:e- 
que illius philosophiz atque eruditionis una eum 
illo participi sibi esse liceret. Sileat ad hzec omnis 
artificiosa scriptorum inventio, res amplas atque 
preclaras arte quadam dicendi augendo, amplifl- 
cando atque exaggerando in majus extollens. Non 
enim ejusmodi miraculum est in iis, que comme- 
morata sunt, quod vi ac facultate dicentis vel majus 


p vel minus fleri possit, quam re ipsa est. Quid enim 


dictis aliquis adjiciens miraculum amplificabit 
et exaggerabit ? qua ratione vero quis audientibus 
admirationem rei gest:? minuerit? Saxum abstrahit 
a saxis eos, qui saxis et lapidibus mancipati servie- 
bant : lapis praeco divinz fidei οἱ dux infidelibus 
ad salutem exsistit, non voce quadam atque sermone 
divinam potentiam celebrans atque divulgans, sed 
$uo facto Deum, qui ab Gregorio annuntiaretur, 
os'endens ; cui omnis ex zquo obnoxia creatura 
obtemperat, non solum quzcunque sensu przdita, 
spirat et animata est, verum etiam si qua extra bas 
est, ita jussa famuli accipiunt, quasi sensus ex- 
pertes non essent. Quis enim lapidis auditus? quis 
jubentis potestatis sensus? quie vero vis in co 


919 


S. GREGORII NYSSENI 


transeundi? que membrorum et artuum fabricatio? A µένων, *9 ἄφραστον τῆς τοῦ Δεσπότου δυνάμεως λο- 


Sed omnia hxc et ejusmodi lapidi przstat jubentis 
virtus atque polestas, quam spectans antistes ille, 
statim fraudem daemonum, qu: ad seducendum 
humanam naturam adhiberetur, et animadvertit et 
abominatus est, et ad Deum verum traductus at- 
que conversus est, quippe qui per ea, qua a servo 
gesta erant, ineffabilem οἱ inexplicabilem Domini 
potentiam esse conjecisset. Nam si tanta servi po- 
tentia (inquiebat), ut verbo moveat res immobiles, 
et imperio utatur adversus res sensu carentes, et 
hortetur res inanimatas : quantam copiam poten- 
ti& Domino rerum universarum adesse cogitare 
atque conjicere par est, cujus voluntas veluti mate- 
ria quaedam fuit et fabricatio, et vis tum ipsius 


χισάµενος. El γὰρ τοσαύτη τοῦ δούλου fj δύναμις, ὡς 
ῥήματι χινεῖν τὰ ἀχίνητα , καὶ προστάγµατι κεχρή- 
σθαι κατὰ τῶν ἀναισθήτων, χαὶ τοῖς ἀφύχοις.δια- 
κελεύεσθαι ' πόσην εἰχός ἔστι περιουσίαν δυνάµεως 
Ey τῷ Δεσπότῃ τοῦ παντὸς χατανοῆσαι, οὗ τὸ θέ- 
λημα, οἷόν τις ὕλη, καὶ κατασχευ] , xat δύναµις a5- 
τοῦ τε τοῦ κόσμου, xal τῶν ky αὑτῷ πάντων, xal τῶν 
ὑπὲρ τοῦτον ὄντων, ἐγένετο! Ἐντεῦθεν ὁ μέγας ἐχεῖνος 
τῆς κατὰ τῶν δαιμόνων ἀριστείας ἀρξάμενος, xal 
οἷόν τι ερόπαιον xatà τῶν νιχηθέντων τὸν νεωχόρον 
περιαγόµενος, προχαταπλήξας τε τῇ φήμῃ τὸ ἔθνος, 
οὕτως Ίδη μετὰ πεποιθἠσεώς τε xal παῤῥησίας εἰς 
τὴν πόλιν εἰσήλαυνεν, οὐχ ἅρμασι καὶ ἵπποις, xai 
ἡμιόνοις, χαὶ τῷ πλήθει τῶν παρεποµένων ἔπιχομ- 


mundi, rerumque omnium, qua in eo sunt, tum B πάτων, ἀλλὰ ταῖς ἀρεταῖς Ev κύχλῳ δορυφορούµενος, 


earum rerum, qua supra res mundanas sunt ! Hinc 
magnus ille rein bene gerere adversus damonas 
exorsus, ac veluti tropeum quoddam adversus 
devictos antistitem circumducens, cum et fama 
sui gentem ante perculisset et obstupefecisset, ita 
demum cum fiducia animoque alacri atque confir- 
iato urbem invehebatur, non curribus et equis, et 
mulis, et multitudine comitum assectantium sese 
ostentans, sed virtutibus undique stipatus, omni- 
" busautem urbis incolis populariter ac vulgo cum 
conjugibus et liberis velut ad novum quoddam 
spectaculum visendum obviam effusis, et omnibus 


πανδημεὶ δὲ πάντων προχεθέντων τῶν olxrycópuv τοῦ 
ἄστεος, ὣς ἐπί τινα χαινοῦ θεάµατος ἱστορίαν , xal 
πάντων ἰδεῖν προθυµουµένων, τίς ἐχεῖνός ἐστιν ὁ 
Γρηγόριος, ὃς ἄνθρωπος (vv τῶν νομιζομένων xag 
αὐτοῖς εἶναι θεῶν, χαθάπερ τις βασιλεὺς ἐξουσίαν 
ἔχει, προστάγµατι φέρων καὶ ἄγων, ὄπουπερ ἂν 
ἐθέλοι τὰ δαιμόνια, xal ὅθεν ἂν βούληται, πρὸς τὸ δο- 
χοῦν ἑξοιχίζων τε xal ἑνοικίζων, ὥσπερ τὰ ἀνδρά- 
ποδα, xaX τὸν θεραπευτὴν ἐχεῖνον φέρει, χαθάπερ Ev 
ἑξουσίᾳ τινὶ δουλωσάµενος, ὑπεριδόντα μὲν τῆς τιμῆς 
ἐν f| τὸ πρότερον fjv, τῶν δὲ προσόντων πάντων τὴν 
μετ) αὐτοῦ διαγωγὴν ἀλλαξάμενον. 


videre cupientibus, quis esset ille Gregorius, qui homo licet esset, eos tamen, qui apud ipsos pro 
diis haberentur, tanquam rex quidam in potestate haberet, pro imperio ferens et agens quocunque 
vellet, et undecunque vellet, prout visum esset, demonas sicuti mancipia ejiciens, et «eosdem rur- 
sus, si videretur, introducens : quique cultorem illorum adduceret tanquam jure ac potestate qua- 
dam sibi mancipajum habens, despicientem et honorem, quo ante preditus esset, et hujus con- 


suetudinem cum omnihus, quz habuisset, facultatibus et copiis commutantem. 
Tali nimirum animo atque opinione omnibus C ἍΤοιαύτῃ δὲ γνώµῃ πάντων προσδεχοµένων. αὐτὸν 


eum ante urbem exspectantibus, ubi ad eos per- 
venit, omnibus eum intentis oculis contuentibus , 
tanquam silvam quaindam inanimam homines praz- 
tergressus , ad neminem eorum, qui obviam ve- 
nirent sese converlens, sed recta ad urbem va- 
dens multo magis eos in stuporem et admiratio- 
nem deduxit , famam superare intuentibus appa- 
rens. Quod enim magnam urbem primum invehe- 
retur, cum nihil ci tale consuetum antea fuisset, 
deinde cum stupore non admiraretur tantum prop- 
ter se populum congregatum esse, sed veluti per 
solitudinem iter faciens seipsum duntaxat et viam 
spectaret , ad heminem eorum, qui circum se col- 
lecti essent, sese convertens: boc nimirum supra 
miraculum, quod in saxo translato editum erat , 
hominibus esse videbatur. ldcirco cum admodum 
pauci essent, ut. supra commemoratum est, qui 
ante administrationem ejus fidem suscepissent , 
quasi tota civitas honorem sacerdotio 'ejus habe- 
ret, ita in. urbem ingrediebatur , prosequentiuim 
turba undique frequenti stipatus. Quoniam autem 
protinus ut attigit philosophiam omnibus rebus se 
veluti onere quodam levaverat, nec quidquam οἱ 
xerum ad hanc vitam necessariarum supererat, non 


πρὺ τοῦ ἄστεος, ἐπειδὴ χατ᾽ αὐτοὺς ἐγένετο, πάντων cle 
ἐχεῖνον ἀτενῶς ἀποθλεπόντων, καθάπερ Όλην ὄφυχον 
παριὼν τοὺς ἀνθρώπους, πρὸς οὐδένα τῶν ἔντυγχα- 
γόντων στρεφόµενος, xal xat' εὐθεῖαν ἐπὶ τὴν πόλιν 
βαδίζων, πολὺ μᾶλλον αὐτοὺς εἰς ἔχπληξιν Ίγαγεν, 
τως εἰσελαύνοντα πόλει µεγάλη, μηδεμιᾶς συνηθείας 
τοσαύτης προῦπαρχούσης αὐτῷ, ἔπειτα μὴ χατα- 
πλαγῆναι δῆμον τοσοῦτον ἐπ᾽ ἐχείνῳ σννειλεγμένον, 
ἁλλ οἷον δι’ ἑρήμου βαδίζοντα, πρὸς ἑαυτὸν µόνον 
xai πρὸς τὴν ὁδὺν ἀποθλέπειν, πρὸς οὐδένα τῶν 
περὶ αὐτὸν ἐπιστρεφόμενον Ἱθροισμένων , τοῦτο ὑπὲρ 
τὴν ἓν τῷ λίθῳ θαυματοποιίαν τοῖς ἀνθρώποις ἑἐδόχει, 
Τούτου χάριν, ὀλιγοστῶν ὄντων, xax, v τοῖς φθάσασιν 


D εἴρηται, τῶν πρὸ τῆς ἐπιστασίας αὐτοῦ xatabeGayi- 


νων τὴν πίστιν, ὡς πάσης τῆς πόλεως αὐτοῦ τὴν 
ἱερωσύνην τιµώσης, οὕτως εἰσῇει στενοχωρούµενας 
'ἁπανταχόθεν τοῖς παραπέµπουσιν. Ἐπεὶ δὲ πάντων 
ὁμοῦ εὐθὺς, ὅτε τῆς φιλοσοφίας ἤπτετο, xar o cvi 
ἄχθους ἑαυτὸν ἠ)ευθέρωσε, καίπερ ἣν αὐτῷ τῶν πρὸ 
τὴν ζωὴν ἀναγχαίων οὐδὲν, οὐχ ἀγρὸς, οὗ τότος, οὐχ 
οἰχία, ἀλλὰ πάντα ἣν αὐτὸς ἑαυτῷ (μᾶλλον δὲ ἡ 
ἀρετὴ χαὶ ἡ πίἰστις, πατρὶς αὐτῷ ἣν, χαὶ ἑστία, xal 
πλοῦτος)' ὡς οὖν τῆς μὲν πόλεως ἑντὸς ἦν, οἶκος 6 


921 


DE ΥΙΤΑ S. GREGORII THAUMATURGI. 


αὐτῷ πρὸς ἀνάπανσιν οὑδαμοῦ, οὗ τῆς Ἐκκλησίας, A ager, non locus, non domus : sed omnia ipse sibi 


οὐχ ἴδιος, θορυδουµένων τῶν περὶ αὑτὸν, χαὶ ὅπως 
ἂν χαταχθείη καὶ παρὰ τίνι τὴν σχέπην εὕροι δια- 
πορούντων ' Τί ταῦτα, φησὶ πρὸς αὐτοὺς ὁ διδάσχα- 
λος, ὥσπερ ἔξω τῆς τοῦ Θεοῦ σκέπης ὄντες, δια- 
πορεῖτε, ὅπου χρὴ διαναπαῦσαι τὰ σώματα; µι- 
πρὸς ὑμῖν olxoc εἶναι ὁ Θεὸς δοχεῖ, εἴπερ ἐν αὐτῷ 
ζῶμεν καὶ xwoüps0a καὶ ἐσμέν; "H στεγοχωρεῖ- 
σθε τῇ σὐραγίῳ σχέπῃ, xal ζητεῖτε παρὰ τοῦτο 
παταγώγιον dA4o; Εἷς olxoc ὑμῖν ἔστω διὰ 
σπουδῆς ὁ ἑκάστου ἴδιος, ὁ διὰ τῶν ἀρετῶν οἵ- 
κοδομούμενος, xai elc ὕψος dracewópsroc. Τοῦτο 
«ἑυπείζω µόνον, μὴ τὸ τοιοῦτον ἡμῖν οἰκητήριον 
ἁπαράσκευον jj αἱ γὰρ τῶν γηΐνων τοίχων περι- 
6oJal τοῖς ἂν ἀρετῇ ζῶσι xépÜoc οὐ φέρουσι. 


erat (Ίταο vero virtus et fides ei patria erat ef sedes 
et divitie), ut igitur urbem ingresso domus ad re- 
quiesceudum ei nusquam vel Ecclesie vel ipsius 
propria erat, comitibus ejus trepidantibus atque 
sollicitis quomodo diversaretur, et a quibus tecto 
reciperetur, anxiis : Qwid hec, inquit magister 
ad eos, quasi eatra proteclionem Dei constituti, an- 
zii atque solliciti inquiritis, ubi corpora reficere at- 
que curare oporteat ? απ parva vobis domus Deus 
esse videlur, siquidem per eum vivimus el move- 
mur et sumus ? Án arcium et. angustum. coleste 
tectum tobis videtur, el preter hoc aliud diversorium 
quarilis ? una vobis domus studio curaque sit , ea 
videlicet, que cujusque propria est, que per virtu- 


Ma.Lior δ᾽ ἂν εἰκότως ὑπὸ τῶν ἐν xaxíq uoAvro- B tes aedificatur et tollitur in alium. Hoc solum vobis 


µόνων ἡ τῶν τοίχων χρεία ozovédéscav: διότι 
zpoxdAvpya zoAAáxic τῶν κρυατῶν τῆς αἰσχύνης 
ὁ οἶκος γίνεται. Οἷς δὲ δι ἀρετῆς ὁ Bloc ἑσπού- 
δασται, οὐκ ἔχουσιν οἱτοῖχοι, ὅτι περικαλύψωσι». 
Ταῦτα δὲ πρὸς τοὺς συνέντας διεξιόντος, ἐπιστάς τις 
τῶν ἐπισήμων &vho, γένει χαὶ πλούτῳ, xal τῇ λοιπῇ 
δυναστείᾳ τοῖς πρώτοις ἑναρίθμιος ὤν' Μουσώνιος 
ὄνομα τῷ ávbpl- ὡς εἶδεν πολλοὺς περὶ τὴν αὐτὴν 
σπουδὴν προθυµουµένους, ὅπως ἂν τοῖς ἰδίοις οἴχοις 
τὸν ἄνδρα δέξοιντο, φθάσας τοὺς ἄλλους, ὑφαρπάξζει 
τὴν χάριν, ἑαυτῷ παρακαλῶν ἐπιξενωθῆναι τὸν µέ- 
Υάν, καὶ τιμῆσαι τῇ εἰσόδῳ τὸν οἶχον' ὡς ἂν σεµνό- 
τερὀς τε χαὶ ἀοΐδιµος τῷ μετὰ ταῦτα γένοιτο Blu, 
τοῦ χρόνου χαὶ τοῖς ἑφεξῆς τὴν µνήµην τῆς τοιαύ- 
«ης τιμῆς παραπέµποντος. 


cura atque sollicitudini sit , ne ejusmodi vobis habi- 
taculum non paratum nec instructum sit; nam lerre- 
ni parietes iis, qui cum virtute vitam transigunt, cir- 
cumdati nihil commodi af[erunt. Quinimo par con- 
sentaneumque [fuerit ab iis, qui vitiis atque nequi- 
tia coinquinantur, parietum usum studiose alque cum 
cura institui atque parari propterea quod. domus 
occultarum plerumque  iurpitudinum  velamentum 
exsistit. At quorum vila cum virtute transigitur , 
im his nihil est, quod parietes obteaant εἰ obve- 
lent. Atque hzc eo ad familiares dicente, assistens 
vir quidam insignis, qui genere, divitiis reliquis- 
que opibus inter primos numeraretur ( Musonius ei 
nomen erat ), ut vidit multos idem officium deferre 


C paratos, et id agentes , ut. in suas zedes virum re- 


ciperent , cum czteros anjevertissel , gratiam  preripit rogans magnum illum virum , ut suo hospitio 
uteretur, et introitu domum honestaret, quo et augustior et in sequenti ssculo celebris et memora- 
bilis ea evaderet, tempore etiam ad posteros memoriam ejusmodi honoris transmittente. 


'"Ezxet δὲ καὶ ἄλλοι πολλοὶ συνδραµόντες περὶ τῶν 
ὁμοίων ἰχέτευον, δίχαιον εἶναι χρίνας δοῦναι τὴν 
χάριν τῷ προχατάρξαντι, τοὺς ἄλλους διὰ τῆς τῷν 
λόγων φιλοφροσύνης διασἹπασάµενός τε xal ἀντιτι- 
µήσας, παρὰ τῷ προλαθόντι χατάχεται. El δὲ δι- 
ηγηµατιχή τίς ἐότι xal ἀχατάσχευος τῶν περὶ αὐ- 
φοῦ λόγων ἡ ἱατορία, τὰς kx περινοίας τινὸς ἐφ- 
ευρισχοµένας τοῖς πράγµασιν ἐπαυξήῆσεις ἐχουσίως 
φοῦ Ἡμετέρου παραλιπόντος λόγου Ὑένοιτο ἂν xal 
αὐτὴ τοῖς ὀρθῶς τὰ πράγµατα χρίνουσιν οὐ μιχρὰ 
μαρτυρία, τοῦ μηδὲν δι ἐπινοίας ἐπαύξεσθαι τῷ 
μνημονευομένῳ τὰ θαύματα, ἀλλ᾽ ἀρχεῖν τὴν µνή- 
µην τῶν κατ αὐτὺν πραγμάτων πρὸς τελειότατον 
ἔπαινον  οἷόν τι χάλλος αὐτοφυὲς ἐπὶ προσώπου, 
φὐδεμιᾷ περιεργίᾳ χομμωτικῆς τέχνης ἐπανθινόμε- 
φον. Ὄντων δὲ τῶν προκατηχουµένων τὸν λόγον ἐν 
ὀλίγῳ τῷ ἀριθμῷ, πρὶν παρελθεῖν τὴν ἡμέραν, xal 
ἓν δυσμαῖς γενέσθαι τὸν ἥλιον, τοσοῦτοι παρὰ τὴν 
συντυχίαν προσέθεντο, ὥστε πρὸς σύστημα λαοῦ τὸ 
πλῆθος τῶν πεπιστευχότων ἱκανῶς ἔχειν. Ὄρθρος, 
χαὶ πάλιν ἐπὶ θύραις ὁ δημος, αὗτοί τε xal γυναῖχες 
xa! παῖΐδες, xaY τὸ γηραιὸν τῆς ἡλιχίας, καὶ οἷς τισιν 
Ἶν £x δαιμόνων, ἃ ἐξ ἄλλης τινὸς ἐπηρείας, ἡ συµ- 
φορὰ περὶ τὺ σώμα xaX ἓν µέσοις ἐχεῖνος πρὸς τὴν 
ἑχάστου τῶν συνειλεγµένων χρείαν ἁρμοξίως τῇ 


Cum autem multi etiam alii concurrerent, et 
eadem rogarent, :quum esse judicans gratificari 
ei, qui tempore prior in deferendo officio fuisset, 
cum calteros benigne salutatos verbis bhonoriflcis 
invicem prosecutus dimisisset, ad priorem divertit. 
Quod si historia rerum ab eo gestarum nihil prz- 
ter rerum narrationem continet et incondita est, 
quod sermo noster consulto przltermiserit eas, 
qua solerti quadam excogilatione adhiberi rebus 
solent, amplificationes et exaggeratiunes: fuerit 


D etiam hoc non levi apud eos qui recto judicio res 


estimant, testimonio atque argumento, quod nullo 
modo de industria miracula viri cujus memoriam 
celebramus, exaggerentur, sed rerum ejus ineino- 
ria sufficiat ad perfectissimam laudem : tanquam 
nativa quadam pulchritudo, quz nullius lenocinii 
supervacua adhibita cur in facie efflorescit. Cum 
autem exiguo numero essent, qui sermonem ante 
audivissent, priusquam dies praeteriisset, et 80l oc- 
cidisset, adeo mulii primo concursu accesserunt, 
utLad constituendum populum multitudo eoram, 
qui crediderant, satis magna esset. Postridie cjus 
diei simul atqve diluxisset, rursus hominum multi- 
tudo frequens cum uxoribus et liberis, item senilis 
etas, el quibuscunque ex daemonum injuria aliayo 


925 


S. GREGORII NYSSENI 


931 


aliqua vi calamitas corporis aecidt/al, pro foribus A δυνάµει τοῦ Πνεύματος µεριζόμενος, χηρύσσων, συν- 


presto erant, et ille in medio eorum ad id quod 
cuique eorum, qui convenerant, opus erat, sese 
virtute Spiritus impertiens, przeedicans, una dispu- 
tans et examinans, admonens, docens, sanans. Hac 
enim utique re potissimum multos ad prazdicatio- 
nem adducebat, quod ea quz videbantur cum iis 
que audiebantur congruebant οἱ conveniebant , 
' atque per utraque divinz virtutis in eo ποἰᾷ atque 
indicia relucebanL Nam aures quidem sermo, 
oculos vero ea qua circa infirmos edebantur mira- 
cula stupore et admiratione captos tenebant. Si 
quis lugeret, consolationem accipiebat : juvenis 
οἱ adolescens castigabatur et. emendabatur mode- 
stiamque discebat ; senex convenientibus ztati ser- 
monibus curabatur. Servi, ut erga dominos fideles 
essent: qui potestatem in alios haberent, ut erga 
subditos humanitatem przstarent, admonebantur. 
Pauper unas divitias esse virtutem docebatur, 
quam omnibus abunde acquirere liceret: si quis 
divitiis floreret, ita, ut par erat, admonebatur, cum 
administrator ac dispensator, non dominus esse 
facultatum doceretur. Mulieribus convenientia at- 
que accommodata, pueris competentia atque utilia, 
patribus ipsos decentia cum tribueret, et omnibus 
omnia fieret, eL omnium vicem praestaret, tantum 
sibi auxilio Spiritus repente populum adjunxit, ut 
ad templi fabricationem animum adjiceret, cum 
omnes offerendo tam pecunia8, quam operas suas, 
'studium ejus adjuvarent. Hoc est templum, quod 
usque adhuc ostenditur: quod magnus ille vir 
siatim aggressus veluti fundamentum quoddam 
atque crepidinem sui sacerdotii initio instituit at- 
que molitus est, divino quodam conatu et auxilio 
eupero opus absolvens, quemadmodum insequentis 


εξστάζων, νουθετῶν, διδάσχων, ἰώμενος. Τούτῳ Tip 
δὴ μάλιστα προσἢγετο τοὺς πολλοὺς τῷ χηρύγματι, 
ὅτι συνέθαινεν ἡ ὄψις τῇ ἀχοῇ, καὶ δι ἁμγοτέρων τῆς 
θείας δυνάµεως ἐπέλαμπεν αὐτῷ τὰ γνωρίσματα. 
Τὴν μὲν γὰρ ἀχοὴν ὁ λόγος, τὰς δὲ ὄψεις τὰ περὶ 
τοὺς ἀσθενοῦντας ἐξέπληττε θαύματα. Ὁ πενθῶν 
παρεχαλεῖτο  ὁ νέος ἐσωφρονίζετο * ὁ Υηραιὸς τοῖς 
χαθήῄκουσι λόγοις ἐθεραπεύετο. Δοῦλοι πρὸς δεσπό- 
τας οἰχείως ἔχειν, οἱ κρατοῦντες τοῖς ὑποχειρίοις 
φιλανθρωπεύεσθαι, ὁ πενόµενος ἕνα πλοῦτον εἶναι 
τὴν ἀρετὴν ἑδιδάσκετο, τις πᾶσι πρόχειται xa; 
ἐξουσίαν 1j χτῆσις, ὁ τῷ πλούτῳφ χομῶν χαταλλήλως 
ἑνουβετεῖτο, οἰχονόμος εἶναι τῶν προσόντων, οὐ χύ- 
Quoc διδασχόµενος. Γυναιξὶ τὰ πρόσφορα, παισὶ τὰ 
σύμμετρα, πατράσι τὰ πρέποντα νέµων, xai πάντα 
πᾶσι γενόμενος, τοσοῦτον ἑαυτῷ λαὺν ἀθρόως τῇ 
συνεργἰα τοῦ Πνεύματος παρεστήσατο, ὥστε πρὸς 
ναοῦ χατασχευὴν ὁρμῆσαι, πάντων χρήµασί τε χαὶ 
σώμασι πρὸς τὴν σπουδὴν ὑπουργούντων. Οὗτός ἔστιν 
ὁ ναὺς, οὗ τὰς ἀρχὰς ἐχεῖνος τῆς χατασχευῆς xat- 
εθάλετο᾽ ἐπεχαλλώπισε δέ τις τῶν μετ ἐχεῖνον, 
ἐχείνου ἀξίως * ὁ μέχρι τοῦ παρόντος δειχνύµενος, ὃν 
ὁ μέγας ἐχεῖνος εὐθὺς ἐπιστὰς, υἱόν τινα θεμέλιον 
καὶ κρηπῖδα τῆς ἰδίας ἱερωσύνης τῷ περιφανεστάτῳ 
τῆς πόλεως ἑναπέθετο, θεἰᾳ τιν) δυνάµει εελειώσας 
τὸ ἔργον, ὡς τῷ μετὰ ταῦτα μαρτυρεῖται χρὀνψῳ. 
Σεισμοῦ Υάρ ποτε βαρυτάτου τῇ πόλει ἐν τοῖς χαθ᾽ 
ἡμᾶς χρόνοις γεγενηµένου, καὶ πάντων μικροῦ ὃςῖν 
ἄρδην ἁπολωλότων, τῶν τε δημοσίων xa τῶν ἰἴδιωτι- 
χῶν οἰκοδομημάτων ἁπάντων ἑρειπιωθέντων xal Egn- 
µωθέντων,. μόνος ἔμεινεν ὁ ναὺς ἐχεῖνος ἁῤῥαγῆς τε 
καὶ ἄσειστος, ὡς χαὶ διὰ τούτου φανερὸν εἶναι, χαὶ 
μεθ᾽ οἵας δυνάµεως ὁ μέγας ἐχεῖνος τῶν xav' αὑτὸν 
πραγμάτων ἀντελαμθάνετο, 


temporis testimonio comprobatum est. Cum eniro gravissimus aliquando civitati nostris temporibus 
terrze motus accidisset, alque omnes propemodum funditus periissent , omnibus tam publicis, quam 
privatis »dificiis collapsis, djsjectis ac desolatis, solum illud templum illesum et inconcussum man- 
sit, ut vel per hoc pateat, cum qua vi atque virtute magnus ille vir res suas capesseret et aggrederetur. 


Verum hzc quidem multis temporibus post in 
tes timonium fidei magni istius viri a divina poten- 
tía designata sunt. Tunc autem cum omnes tam 
illius urbis incole, quam vicini apostolicis mira- 


Αλλά ταῦτα μὲν πολλοῖς ὕστερον χρόνοις εἷς µαρ- 
τυρίαν τῆς τοῦ μεγάλου πίστεως παρὰ τῆς θείας 
ἀπεδείχθη δυνάμεως. Τότε δὲ τοῖς ἀποστολικοῖς θαύ- 
pact τῶν τε χατὰ τὴν πόλιν xal τὴν περίοιχον ἁπάν- 


culis obstupefacti essent, et quidquid ab eo vel D των ἐχπεπληγμένων, xal πᾶν τὸ παρ᾽ αὑτοῦ λεγό- 


diceretur vel fieret, divina virtute et agi et dici 
credidissent: ne secularium quidem ac tempora- 
lium controversiarum aliud ullum judicium sibi 
magis ratum ac firmum, majorisve auctoritatis 
esse putabant, sed omnis quzstio disceptatioque et 
omnis intricatus et explicatu difficilis negotiorum 
nexus illius consiliis et admonitionibus resolve- 
batur et dirimebatur. Unde cum communiter uni- 
versis, tum singulis illius beneficio tam «equitas 
rectaque juris constitutio, quam pax erat: ma- 
gnumque bonorum tum publice tum privatim ip- 
crementum, nulla malitia nullave fraude mutuam 
concordiam imminuente. Forsitan 'autem non in- 
tempestivum fuerit unum cjus decretum. atque 


µενόν τε xai viógevov, θεἰᾳ δυνάµει πράττεσθαί 
τε xal λέγεσθαι πεπιστευχότων, οὐδὲ τῶν βιωτιχῶν 
ἀμφισθητημάτων, ἄλλο τι διχαστήριον ᾧοντο εἶναι 
αὐτοῖς χυριώτερον, ἀλλά πᾶσα χρίσις καὶ πᾶσα 
δυσδιεξόδευτος πραγμάτων πλοχὴ ταῖς ἐκχείνου συµ- 
θουλίαις διελύετο. "Όθεν εὐνομία τε-χαὶ εἰρήνη χοινῇ 
τε xal πᾶσι χαὶ τοῖς χαθ᾽ ἔχαστον διὰ τῆς ἑχείνου 
χαρίτος ἣν, xai πολλὴ τῶν ἀγαθῶν ἡ ἐπίδοσις, ἰδί 
τε xaX χοινῇ, μηδεμιᾶς χαχίας τὴν πρὺς ἀλλήλους 
ὁμόνοιαν ἐπικοπτούσης. Οὐκ ἄκαιρον δ᾽ ἂν ἴσως εἴη, 
μιᾶς αὐτοῦ κρίσεως μνήμην ποιῄσασθαι’ ὡς ἂν, κατὰ 
τὴν παβοιµίαν, ὅλον ἡμῖν γένηται χαταφανὲς Ex τοῦ 
χρασπέδου τὸ ὕφασμα. Καὶ γὰρ fj θεία Γραφῇ, v)- 
λὰς τοῦ Σολομῶντος χρίσεις τοῖς ὑπηχόοι; δικάσαν- 


9:25 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


τος, hpxéc0rn διὰ μιᾶς πᾶσαν τοῦ àvbpb; παραστῆ- A sententiam commemorare, ut, juxta proverbium, 


σαι τὴν σύὐνὲσιν. "Ote ταῖς δύο µητράσι διχάζων, 
ἐπειδὴ ἀνεξέλεγκτον ἣν τὸ ἀδίχημα, χατὰ τὸ ἴσον 
ἑχατέρας αὐτῶν, τὸ μὲν τεθνηχὸς παιδίον οὐ προσ- 
ιεµένης, του δὲ περιόντος ἀντεχομένης, ἔγνω δι) 
ἐπινοίας ἀνιχνεῦσαι τὴν κχεκρυμµένην ἀλήθειαν. 
Ἐπειδὴ γὰρ ἁμάρτυρον ἣν τὸ ἀδίχημα, xaX ἰσοστά- 
σιος ἐφ᾽ ἑχατέρων f, τε τοῦ ψεύδους xai ἡ τῆς ἁλη- 
θείας ὑπόνοια, τὴν φύσιν εἰς µαρτυρίαν τῆς ἁλη- 
θείας ἑαυτῷ παρεστήσατο, διὰ τΏς σεσοφισµένης 
ἀπειλῆς τὸν cxonby τῆς διανοίας ἐπικρυφάμενος. 
Προστάξας γὰρ δῆθεν τοῦ τε περιόντος xa τοῦ τε- 
θνηχότος τὸ σῶμα χατὰ τὸ ἴσον ξίφει διατµηθέντων 
ἀἁμφοτέραις προσνεμηθῆναι τὰ τῶν τέχνων Ἁμίτομα, 
Xipéboxe τῇ φύσει τῆς ἁληθείας τὴν Χρίσιν τοῦ 
πράγµατος. Ὡς γὰρ 1j μὲν ἀσμένως τὸ προστετα- 
Ὑμένον ἑδέξατο, xaX τὸν δήµιον Έπειγεν ' ἡ δὲ συγ- 
χινηθεῖσα τοῖς µητρφοις σπλάγχνοις, ἠττῆσθαι δι- 
ωμµολόχει, φείσασθαι τοῦ τέχνου παραχαλοῦσα (yá- 
ριν γὰρ εἶχεν, εἰ ὁπωσοῦν τὸ νῄπιον σώξοιτο), τοῦτο 
Χριτήριον τῆς ἁληθείας ὁ βασιλεὺς ποιησάµενος, τῇ 
κατὰ τὸ ἐχαωύσιον τὴν νικῶσαν φῆφον χαρίζεται, λο- 
γισάµενος ὅτι ἡ ἀφειδοῦσα τῆς τοῦ τέχνου σφαγῆς 
πατηγορεῖται παρὰ τῆς φύσεως, xal ὡς οὐκ οὖσα 
μήτηρ ἐκείνου, οὗ κατεπείχει τὸν θάνατον. Τίνα τοί- 
νυν xai ἡμεῖς κρἰσιν τοῦ μεγάλου Γρηγορίου .διηΥη- 
σόµεθα; Δύο τινὲς ἁδελφοὶ, νέοι τὴν ἡλιχίαν, ἄρτι 
«by πατρῷον ἓν ἑαυτοῖς διελόµενοι χκλῆρον, λίμνης 
ἀντεποιοῦντο μιᾶς, πᾶσαν ἔχειν φιλονεικοῦντες Exá- 
φερος, xal οὗ παραδεχόµενος τὸν ἄλλον ὁ ἕτερος 
εἰς χοινωνίαν τῆς κτήῄσεως. Γίνεται οὖν τῆς δίχης 
χύριος ὁ διδάσκαλος. Καὶ χατὰ τὸν τόπον γενόμενος, 
«ol; ἰδίοις αὐτοῦ νόµοις ἐχέχρητο πρὸς τὴν δίαιταν, 
εἰς χαταλλαγὰς ἄγων, xaX συμθῆναι παραχαλῶν διὰ 
Φιλίας τοὺς νέους, xal τὸ τῆς εἰρήνης χέρδος προ- 
Φιµότερον τῶν bx τῆς προσόδου ποιῄσασθαι. Τὴν 
μὲν γὰρ εἰς ἀεὶ παραμένειν xal ζῶσι xal τελευτή- 
σασιν’ τῶν δὲ πρόσχαιρον μὲν τὴν ἀπόλαυσιν, αἰω- 
vlav δὲ τῇ ἐπὶ τὴν ἁδιχίᾳ χατάχρισιν ἔχει, xal ὅσα 
εἰχὸς ἦν ἐχεῖνον λέγειν, Χαταστέλλοντα Τὸ ἀταχτοῦν 


«fj; νεότητος. 


totus pannus ac tela a nobis ex fimbria cognosca- 
tur. Etenim cum multas subditorum controversias 
Solomon decretis suis el sententiis interpositis 
diremisset, per unum duntaxat cjus decretum satis 
habuit omnem viri prudentiam ostendere divina 
Scriptura. Cum inter duas matres jus dicens, 
quandoquidem injuria atque improbitas probari 
οίᾳ16 convinci non poterat, utraque earum pariter 
mortuum quidem infantem aversante, superstitem 
vero vindicante ; solertia quadam ac vafro cousilio, 
latentem veritatem statuit investigare. Quoniam 
enim testibus improbitas et nequitia carebat, ac 
par utrinque tam mendacii, quam veritatis suspicio 
erat : naturam sibi in testimonium veritatis adhi- 
buit, per simulatas et fictas minas quid ageret et 
in animo haberet occultans. Cum enim quasi jus- 
sisset, ut tam superstitis, quam mortui gladio 
squaliter dissectorum , utrique darentur dimidiate 
filiorum partes, rei veritatis judicium naturse per- 
misit. Ut enim una quidem libenter id quod impe- 
ratum erat, accipiebat, et carnificem urgebat, altera 
veroinaternis visceribus commota se victam esse con- 
cedebat, rogans ut filio parceretur ( gratiam enim 
sese babituram esse aiebat, si quovis modo infans 
servaretur) : hoc arbitrium veritalis rcx esse repu- 
tans ei, que sponte sua succumberet et vinci se 
pateretur, sententiam viciricem largitur, existi- 
mans quod ea, qu» non curaret filium trucidari, 
a natura argueretur, quod non esset mater ejus, 
cujus necem urgebat. Quam igitur nos contra 
magni Gregorii causas cognitionem atque decretum 
narrabimus? Duo quidam fratres aate juvenes, 
qui paternam hareditatem nuper inler sese divi- 
sissent, lacum unum vindicabant, totum ulerque 
habere contendentes : οἱ neuter alteruui in socie- 
tatem possessionis admittebat. Permittitur igitur 
magistro litem dirimendi libera potestas. Qui cum 
ad locum (de quo controversia erat) venisset, 
suis ipsius legibus utebatur ad arbitrium, quod 
receperat, disceplandum, reconciliationem sua- 


dens, et ut amice inter se concordarent, et pacis lucrum pluris, quam id quod ex proventipus ca- 
perent, estimarent, adolescentes adhortans. Nam pacem quidem in perpetuum et viventibus et. mor- 
tuis permanere ; redituum vero temporarium quidem esse usufructum, «zlernam vero ob injuriam 
condemnationem, et quxcunque par erat illum dicere reprimentem οἱ  colibentem insolentiam et 


immoderatam cupiditatem juventutis. 


Ἐπεὶ δὲ ἄπρακτος fjv fj παράχλησις, καὶ fj νεότης D — Sed posteaquam adhortatio ineíficax erat, et 


ἑγλέγμαινεν, xoi εἰς θυμὸν ἐξεχαίετο πλείονι τῇ 
ἐλπίδι τοῦ χέρδους περιοιδαίνουσα, xal στρατὸς Exa- 
φέρωθεν &x τῶν ὑποχειρίων παρεσχευάζετο, πολυχει- 
gla φονῶσα θυμῷ xal νεότητι στρατηγουµένη, xal 
ὥριστ. τῆς συμπλοχῆς ὁ καιρός" μελλούσης δὲ χατὰ 
«ἣν ὑστεραίαν τῆς µάχης ἐξ ἑχατέρων συῥῥήγννυ- 
σθα:, παραµείνας ταῖς ὄχθαις τῆς λίμνης ὁ τοῦ θεοῦ 
ἄνθρωπος, καὶ διαχαρτερήσας ἐν ἀγρυπνίᾳ τὴν νύ- 
xta, Μωσαϊχήν τινα θαυματουργίαν ἐπὶ τοῦ ὕδατος 
ἔδειξεν. οὗ πληγῇ ῥάδδου πρὸς δύο τμήματα τὺν 
θυθὸν διασχίσας, ἀλλ εὐχῆ πᾶσαν αὐτὴν ἀθρύως ἆπο- 


juventus estuabat et inflammabatur, ac. spe lucri 
intumescens majori iracundia exardescebat, et 
exercitus utrinque ex subditis parabatur, el manus. 
csedis avida furore atque juventute ducibus utens. 
jnstruebatur, tempusque conflictus praestitutum 
erat : pridie ejus diei, quo prelium utrinque con- 
mittendum fuerat, cum homo Dei ad ripas stagni 
permansisset, noctemque pervigilassel, miraculum 
quoddam Mosaicum edidit in aqua, non percus- 
sione virge in duas partes profundum diducens, 
sed omnem eum lacum in incultam et vastum 


99 


5. GREGORII! NYSSENI 


terram redigens continentem diluculo ostendit, et A χερσώσας, fjmetpov. ἔδειξεν τῷ ὄρθρῳ τὴν Myuvny, 


aridum et humoris expertem, adeo ut ne in con- 
cavis quidem locis aliquas reliquias aqux haberet, 
qui.ante preces fusas pelagi instar exundaret. At- 
que ille quidem divina vi hoc interposito decreto, 
rursus se domum recipiebat. Adolescentibus vero 
rebus ipsis edita sententia controversiam diremit. 
Cum enim non esset, cujus nomine bellum alter 
adversus alterum parabant, pax furorem excepit, 
ac rursus natura sese in fratribus ostendit. Atque 
eiiam nunc videre licet divinz illius sententize 
evidencia signa. Nam undique circum illum locum, 
qui quondam lacus erat, vestigia quzdam aque 
alluvionis et inundationis adhucetiam nunc exstant. 
Quidquid autem tunc submersum erat et in fundo 
aque, totum redactum est in nemora, loca habi- 
tata, prata et arva. Hoc judicium, quin primas 
teneat, ne clarum quidem illum ipsum Solomonem 
opinor controversiam esse facturum. Quid enim 
tantum ad virtutem habet momenti, conservasse 
unum infantem ad ubera duarum mulierum, qua- 
yum utraque se matrem esse contenderet, adhuc 
lactentem , cui ad salutem prorsus nihil interesset, 
utrum a matre, an ab altera sibi alimenta procu- 
Farentur : quantum duobus adolescentibus tribuisse 
salutem , qui nunc (primum) ad negotia szculi 
progressi, in vigore Juventutis eirca ipsum ziatis 
florem, ira stimulante eos ad mutuam czedem, cum 
alter in alterius perniciem manus armassent, 


ξηράν τε καὶ ἄνιχμον, ὡς μηδὲ ἓν τοῖς χοίλοις ἔχειν 
t τοῦ ὕδατος λείφανον, τὴν πρὸ τῆς εὐχῆς πελαγί- 
ζουσαν. Καὶ ὁ μὲν ταῦτα τῇ θείᾳ δυνάµει διχάσας, 
πἀλιν πρὸς ἑαυτὸν ἀνεχώρει' τοῖς δὲ νέοις dj Ex. τῶν 
ἔργων ἀπόφασις τὴν Φφιλονειχίαν διέλυσεν. Mh. vip 
ὄντος τοῦ ὑπὲρ οὗ τῶν κατ’ à fuv ἐξήρτυον πᾶλε- 
pov, εἰρήνη τὸν θυμὸν διεδέξατο, xal πάλιν Eautty 
ἐν τοῖς ἀδελφοῖς ἡ φύσις ἑγνώρισε. Καὶ νῦν ἔστιν 
ἰδεῖν τῆς θείας ἑχείνης ἁποφάσεως ἑναργὴ τὰ ση- 
μεῖα. Κύχλῳ γὰρ τῆς ποτε λίμνης ἴχνη τινὰ τῆς τοῦ 
ὕδατος ἐπιχλύσεως εἰς ἔτι χαὶ νῦν διασώζεται. Τὸ 
6' ὅσον βύθιον ἣν τότε χαὶ ἓν τῷ πυθµένι τοῦ ὕδα- 
τος, ἅπαν µετεσχενάσθη εἰς Aor, xai οἴχησιν xat 
λειμῶνας, xal ἄροσιν. Ταύτης οἶμαι τῆς δίχης ub 
ἂν αὐτὸν ἐχεῖνον τὸν ὀνομαστὸν Σολομῶντα, τῶν 
πρωτείων ἀμφισθητῆσαι. Τί γὰρ τοσοῦτον εἰς ἀρε- 
τὴν, ἀποσῶσαι τὸ τῶν µητρφων δύο μαζῶν βρέφος —. 
ἐνυπομάζιον, (p τὸ (cov fjv πάντως εἰς σωτηρίαν, 
εἴτε παρὰ τῆς γεννησαμένης, εἴτε xal παρὰ τῆς ἑτέ- 
ρας ἑαυτῷ τὰ τῆς ἀνατροφῆς ἑσπουδάζετο, ἡ δύο 
νεανίας βραθεῦσαι τὴν σωτηρίαν; ol νῦν ἐπὶ τὰ τοῦ 
βίου πράγµατα παρελθόντες, tv. ἀχμῇ τῆς νεότητος, 
κατ αὑτὺ τῆς ἡλιχίας τὸ ἄνθος τοῦ θυμοῦ πρὸς τὸν 
κατ ἀλλήλων φόνον αὐτοῖς παροιστρήῄσαντος, ἔμελ- 
λον θέαµα πικρὺν τοῖς τότε μετ ὀλίγον ἐπιδειχθή- 
σεσθαι, κατ ἀλλήλων τὰς χεῖρας ὁπλίσαντες, ig 
ὧν ἑἐλπὶς fjv, 3) ἀμφοτέρους ὑπ ἀλλήλων φθαρήσε- 
σθαι, f| τὸν ἕνα γενέσθαι πάντως ἐν τῷ τῆς ἆδελφο- 


acerbum hominibus illius setatis spectaculum paulo ϱ χτονίας µιάσματι ; ἵνα παρῶμαι τοὺς ἑχατέροις τού- 


post edituri erant , in quibus periculum erat, ne 
vel ambo mutuis caedibus conficerentur, vel alter 
omnino se fraterna czde contaminaret ; ut przter- 
mittam eos qui una cum utroque horum pari furore 
ín acie starent, quorum aliorum adversus alios 
conatus ad id unum spectabat, ut adversarios 
morte afficere? Qui igitur jam decretam a mali 
illius pretoris concilio adversus eos mortiferam 
sententiam per preces rescidit, et naturam rursus 
secum reconciliavit, et czedis studium in pacificam 
letitiam convertit: quanto magis is jure admira- 
tione dignus nomine cognitionis et decreti videri 
debet, quam is, qui meretricule fraudem depre- 
bendit ? Nam quod in aqua editum est miraculum, 


των συμπαρατασαοµένους ἓν τῷ ἴσῳ θυμῷ, ofc εἷς 
ὄρος τῆς κατ) ἀλλήλων ὁρμῆς, ὁ τῶν ἀντιτεταγμένων 
θάνατος fjv. Ὁ τοίνυν ἤδη κατ αὑτῶν χνυρωθεῖσαν 
ὑπὸ τῆς τοῦ πονηροῦ στρατηγίας τὴν τοῦ θανάτου 
φῆφον διὰ τῆς εὐχῆς ἀναλύσας, καὶ τὴν φύσιν πάλιν 
πρὸς ἑαυτὴν χαταλλάξας, καὶ μεταθαλὼν elc εἴρηνι- 
χὰς εὐφροσύνας τὴν περὶ τοὺς φόνους σπουδἠν * πόσφ 
μᾶλλον εἰχότως ἐπὶ τῇ χρίσει θαυμάζοιτο παρὰ τὸν 
τὴν χακουρχίαν τῆς ἑταιρίδος φωράσαντα; Τὸ γὰρ 
ἐπὶ τῷ ὕδατι θαῦμα, πῶς ἀθρόως εἰς χέρσον µετ- 
εσχευάσθη τὸ πλώῖμον, xaV πεδίον ἐγένετο, xal χοῖ- 
λον ἡ λίμνη, xal πῶς dj ἀντὶ θαλάσσης οὖσα τῷ 
τόπῳ τὸ πρότερον, νῦν πρὸς χαρπῶν ἄνεισι φορὰν, 
τοῦτο σιγᾶν οἶμαι χαλῶς ἔχειν μᾶλλον, f| διεξιέναι τῷ 


qua ratione repente in terram incullam ea qua D λόγῳ, μὴ δυναµένῳ χατ ἀξίαν συνεπαρθῆναι τῷ 


navigabilis esset transmutata, lacus in campum 


διηγἡµατι. 


depressum redactus sit : item quo pacto id quod pro mari illi loco prius esset, nunc eo redactum 
sit, ut fructus producat, id tacere atque silentio preterire consultius esse puto, quam persequi 
oratione, quz 66 una cum dignitate et amplitudine rei qux narretur, erigere non possit. 


Quid enim ejusmodi didicimus in iis miraculis, 
quz litteris mandata atque perscripta sunt, quod 
buic comparando par fieri possit? Inhibuit Jesus 
filius Nave cursum fluminis Jordanis, sed quandiu 
arca erat in aqua. Transgresso autem populo, at- 
que arca traducta, reddidit rursus amni cursum 
consuetum. Aqua nudatur in sinu Rubro solum 
profundo subjectum, ad utrumque latus a spiritu 
mari submoto ; sed miraculum tantisper durabat, 
dum exercitus, qui in profundo per aridam ibat, 


T( γὰρ τοιοῦτον ἐν τοῖς ἀναγράπτοις θαύμασι µε- 
µαθήχαµεν, ὡς δύνασθαι εἰς ἴσον ἑἐλθεῖν τούτῳ διὰ 
συγχρίσεως; Ἔστησεν ὁ τοῦ Nav Ἰησοῦς τὸ τοῦ "log- 
δάνου ῥεῖθρον * ἀλλ' ἕως fj χιβωτὸς ἣν ἐν τῷ ὕδατι. 
Περαιωθέντος δὲ τοῦ λαοῦ καὶ τῆς χιδωτοῦ διελθούσης, 
ἀπέδωχε πάλιν τῷ ῥείθρῳ τὸ σύνηθες. Γυμνοῦται 
τοῦ Ὁδατος ἐν τῷ Ἐρυθραίῳ πελάγει τὸ τοῦ βυθοὺ 
ὑποχείμενον, ἁπωσθείσης ὑπὸ τοῦ πνεύματος ἐπὶ τὰ 
πλάγια τῆς θαλάσσης’ ἀλλὰ ὁ γρόνος τοῦ θαύματος ὃν 
fj τοῦ στρατοῦ πάροδος, ἡ διὰ τοῦ ξηροῦ χατὰ «bv 


$29 


DE VITA 8. GREGORII TIAUMATURGI. 


930 


βυθὸν γενοµένη. Μετὰ 10010 δὲ πάλιν µία τοῦ ὕδατης A traduceretur ; postea vero rursus una aquz facies 


ἡ ἐπιφάνεια γίνεται" xal τὸ πρὸς ὀλίγον διαιρεθὲν 
συνεκλύσθη. Ἐνταῦθα δὲ τὸ ἅπαξ γενόμενον ἔμεινεν 
οἷον ἐγένετο, ὡς μὴ ἀπιστεῖσθαι τῷ χρόνῳ τὸ θαῦμα, 
διὰ τῶν φαινομένων εἰς τὸ διηνεχὲς μαρτυρούμενον. 
Τὰ μὲν δὴ κατὰ τὴν λίµνην λεγόμενά τε xal δειχνύ- 
µενα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. Ἕτερον δὲ μετὰ τοῦτο 
θαῦμα τοιοῦτον παρ᾽ αὑτοῦ δείχνυταί τε xal μνημο- 
νεύεται. Ποταμός τις παρ᾽ αὐτοῖς διαῤῥεῖ τὸν χῶρον, 
αὐτῷ τῷ ὀνόματι τὸ τραχὺ καὶ ἀνήμερον ἐπισημαί- 
νων τοῦ ῥεύματος * Λύχος γὰρ, διὰ τὸ βλαπτιχὸν εἶναι, 
παρὰ τῶν προσοιχούντων ἐπονομάζεται. Οὕτως πολὺς 
μὲν xal ἐκ τῶν πηγῶν καταφέρεται τῆς ᾽Αρμενίας, 
τῆς χώρας αὐτῷ διὰ τῶν ὑπερχειμένων ὁρῶν δαφιλὲς 
ἐπιχορηγούσης τὸ ῥεῖθρον. Κοῖλος δὲ πανταχοὺ τὰς 
ὑπωρείας τῶν χρημνῶν ὑποῤῥέων πολὺ μᾶλλον ταῖς 
χειµερίαις χαράδραις ἀποτραχύνεται, πάσας εἰς ἐαυ - 
«ὺν τὰς Ex τῶν ὁρῶν συῤῥοίας ὑπολαμθάνων. Ἐν δὲ 
τῷ ὑπτίῳ τῆς χώρας, δι Tig διεξέρχεται, πολλάκις 
€al; ἑχατέρωθεν χρηπῖσι στενοχωρούμξνος, χατά τι 
µέρος ὑπερχεῖται τῆς ὄχθης, χατὰ τὸ πλάγιον, ἅπαν 
ἐπιχλύζων τῷ ῥείθρῳ τὸ ὑπερχείμενον. ὥστε συν- 
εχεῖς χατὰ τὸ ἁπροσδόχητον τοῖς παροιχοῦσι τῷ τόπψ 
τοὺς χινδύνους ἐἑπάγεσθαι, doi τῶν νυκτῶν ?) xal 
μεθ) ἡμέραν πολλάχις τοῦ ποταμοῦ τοῖς ἀγροῖς ἔπ- 
εµδαίνοντος. Όθεν o0 φυτὰ μόνον xal σπέρµατα 
xaX βοσχήµατα τῇ τῶν ὑδάτων φορᾷ διεφθείρετο, 
ἀλλὰ xai αὐτῶν Ὥπτετο τῶν οἰκητόρων ὁ χίνδυνος, 
ἁπροόπτως bv τῇ ἐπικλύσει τοῦ ἔδατος Ev ταῖς οἰχίαις 
ναυαχούντων. Τῶν τοίνυν προκατορθωθέντων τῷ µε- 
χάλῳ θαυμάτων εἰς ἅπαν διαπεφοιτηχότων τὸ ἔθνος, 
ἀναστάντες οἱ κατὰ τὸ µέρος ἐχεῖνο τῷ ποταμῷ προσ- 
οιχοῦντες, ἄνδρες xal γυναῖχες xal παῖδες παγδημεὶ 
πάντες ἰχέται τοῦ μεγάλου γίνονται, δεόµενοι λύσιν 
αὐτοῖς τινα τῶν χαχῶν ἐξ ἀνελπίστων πορίσασθαι. 
Άπαντα γὰρ ἐν αὐτῷ τὸν Θεὸν ἔλεγε δύνασθαι, ὅσα 
tal; ἀνθρωπίναις ἐπινοίαις χαὶ διανοίαις ἐστὶν ἁμή- 
χανα. Μηδὲν γὰρ τῶν εἰς βουλἠν τε xat δύναμιν ἀν- 
θρωπίνην ἡχόντων παρ) αὐτῶν ἐλλειφθῆναι, λίθοις 
xai χώµασι, xat ef τι ἄλλο πρὸς τὰ το'αῦτα τῶν χα- 
χῶν εἴωθεν ἐπινοεῖσθαι, πάντα πεποιηχότων, καὶ 
ἀντισχεῖν πρὸς τὴν τοῦ χακοῦ μὴ δυνηθέντων φοράν. 
Καὶ ὡς ἂν μάλιστα παρ) αὐτῶν ἑναχθείη πρὸς ἔλεον, 
αὐτόπτην Ἰξίουν γενέσθαι τῖς συμφορᾶς, καὶ μαθεῖν 
ὡς οὔτε δυνατῶς εἶχον μεταθεῖναι τὴν οἴχησιν , xal 
ὅτι πάντοτε αὐτοῖς ὁ θάνατος ἐπὶ τῇ ὁρμῇ κεῖται τοῦ 
ὕδατος. Γενόμενος τοίνυν χατὰ τὸν τόπον (οὐδεὶς yàp 
ὄχνος αὐτῷ τὴν πρὸς τὸ ἀγαθὸν σπουδῖν διεχώλυςν)’ 
οὔτε ὀχήματος, οὔτε ἵππων, οὔτε ἄλλου τινὸς τῶν 
διαγαγεῖν αὐτὸν δυναµένων προσδεηθεὶς, ἀλλὰ pa- 
xtnpíq vw στηριζόμενος, πᾶσαν διῆνυσς τὴν ὁδὸν, 
xai &pa προσφιλοσοφῶν τοῖς τῆς ὁδοῦ κηινωνοῦσιν 
αὐτῷ περὶ τῆς ὑψηλοτέρας ἑλπίδος, Ev of, ἀεὶ κατὰ τὸ 
προηγούμεγνον διατρίθων, τὰ ἄλλα πάρεργα τῆς προ: 
τιµοτέρας ἐποιεῖτο σπουδῆς * ὡς οὖν ὐπεδείχθη παρά 
τε τῶν προχαθηγησαµένων dj τοῦ ῥείθρου παρα- 
τροτὴ, xal αὐτὸ τὸ φαινόμενον τὴν συμφορὰν διεµἠ- 
ννεν, εἰς βαθεῖαν χαραδρωθέντος τοῦ τόπου φαράγγα 
διὰ τῆς τῶν ὑδάτων ἐμπτώσεως * ταῦτά φητι πρὸς τοὺς 


apparuit, atque ea quz ad exiguum tempus diducta 
fuerat, rursus contracta atque confusa est. Hic 
vero quod semel acciderat, sicuti factum erat, ita 
mansit, adeo ut ne fides quidem miraculo, quod 
sancti illius precum efficacia editum est, diuturni- 
tate temporis abrogari possit : quippe signa appa- 
rentia rem gestam in perpetuum testantur. Atque 
ea qua de lacu quidem et dicuntur et ostenduntur, 
ita se habent. Alterum vero secundum boc mira- 
culum ejusmodi ab eo factum et ostenditur et me- 
moratur. Amnis quidam per regionem illorum fluit, 
ipso nomine asperitatem et inclementiam fluminis 
pre se ferens; Λύχος enim, id est, lupus, eo quod 
noxius esse soleat, ab accolis cognominatur. Hic 
copiosus quidem et vehemens etiam ex (fontibus 
delabitur, Arimenia per impendentes montes làr- 
gum ei flumen suppeditaute. Profundus autem^ 
ubique et alveo depresso rupium ac pracipitiorum 
preruptorum saxorum radices subterfluens, multo 
magis voraginibus hibernis exasperatur, omnes ex 
montibus confluentes aquas in se recipiens. Sed in 
8upina patentique ac plana regione, per quam ex- 
currit, dum crepidinibus et molibus jactís utrin- 
que frequenter coarctaretur, in parle quadam su- 
per ripas effundebatur, omne subjectum solum 
undis ex transverso involvens, adeo ut crebra nec 
opinantibus accolis loci pericula invcherentur, 
nocte sepe intempesta, aut etiam interdiu flumine 
agros invadente. Unde non plant: modo et se- 
geles et pecora aquarum impelu peribant, verum 
etiam ad ipsos habitatores periculum pervenicbat, 
quippe ex improviso aquis inundantibus veluti 
naufragio quodam in propriis zdibus opprimeban- 
tur. Cum igitur fama miraculorum ante a. magno 
isto viro editorum per universam nationem incre- 
buisset ac divulgata esset : qui illam partem flu- 
minis accolebant, vulgo domo profecti universi 
viri simul cum uxoribus et liberis supplices ma- 
gno illi viro flunt, rogantes ut aliquod eis ex in- 
gperato malorum remedium quzreret εἰ excogita- 
ret. Omnia enim in eo Deum posse, quzcunque 
cogitationibus atque rationibus humauis confici 
et explicari non possent. Nihil enim ab sese eo- 


D rum qus pertinent ad consilium et vires humanas 


praetermissum esse, saxorum molibus et aggeribus 
objiciendis, et si quid aliud adversus ejusmodi 
mala excogitari solet, omnia expertos esse, et ad- 
versus impelum mali resistere non potuisse. Ác 
quo maxime ad misericordiam ah iis adduceretur, 
rogabant, ut ipse inspector calamitatis esse vellet 
atque cognoscere, quod fieri non posset ut habi- 
tationem transferrent, quodque omni tempore 
mors eis ab impetu fluminis immineret. Cum igi- 
tur ad locum venisset (nulla enim ei pigritia at- 
que desidia ad studium boni impedimento erat ), 
neque vehiculo preterea, nec equis, neque alia re 
quapiam, qua ( commode ) transvehi posset, usus 
esset, sed baculo quodam innitens, totum iter 


951 


9. GREGORII NYSSENI 


confecit, simul etiam cum comitibus suis ct sociis A συνειλεγµένους! Obx ἔστω ἀνθρώπων, ἆδε.ἳφροὲ, τὸ 


itineris de sublimi spe serios et philosophicos 
conferens sermones. In quibus se precipue sem- 
per exercens, et in primis rationem eorum habens, 
οδίογα accessoria potioris studii non magnopere 
curanda esse existimabat. Ut igitur et ab iis qui 
etiam ante duces itineris fuerant, ostensus est lo- 
cus, ubi (lumen ruptis aggeribus a suo cursu de- 
flexerat, et id ipsum quod apparebat, cladem de- 
clarabat : quippe eruptione atque impetu aquarum 
in profundam voraginem locus excavatus erat : his 
verbis usus est ad eos, qui convenerant : Non est 


διααμδάνειν ὅροις τὴν τοῦ ὕδατος κἰνησιν' 
µόνης τῆς θείας δυνάμεως ἔργον τὸ τοιοῦτόν £c tty, 
ἐντὸς Ópur xataxJAsisuw τὴν τῶν ὑδάτων φορά». 
Οὕτως γάρ φησι πρὸς τὸν θεὸν ὁ Προφήτης: 
ὅτι « Ὅριον ἔθου, ὃ οὐ παρε.λεύσεται. » Μόνῳ τῷ 
Δεσπότῃ τῆς κτίσεως Χριστῷ ἡ εῶν στοιχείων 
φύσις ἐστὶν' ὑποχείριος, ἐν οἷς ἂν ταχθῇ τόποιςι 
εἰς τὸ διηνεχὲς παραµέγουσα. Ἐπειδὴ τοίνυν ὁ 
θεός ἐστι ὁ νομοθετῶν τοὺς ὅρους τοῖς ὕδασι, 
μόνος ἂν àxsiroc τῇ ἱδίᾳ δυνἀµει καὶ τοῦ ποτα- 
μοῦ τούτου τὴν ἁταξίαν πεδήσειθν. 


hominum, fratres, inquit, regere terminis atque distinguere motum aque : solius diving potentia id 
opus est, intra terminos concladere aique coercere cursum aquarum. Ita. enim ait ad Deum Propheta: 
« Posuisti terminum quem non transibit *. » Soli Domino creature Christo elementorum natura subdita 


aique obnoxia est, in quibuscunque locis collocata fuerit, 


in his in perpetuum  permunens. Quoniam 


igilur Deus est qui terminos aquis constiluit, solus ille sua potentia etiam hujus fluminis insolentem οί 


ínordinatum cursum coercere et impedire possit. 


Dixit, ac tanquam afflatu divino animo conster- B. Εἶπεν, xa olov ἔνθους ἐξ ἐπινοίας θειοτέρας γενό- 


natus, ac magna voce Christum, ut sibi ad propo- 
situm opus subsidio veniret, precatus, scipionem 
quen manu tenebat, in corrupto ripz loco deflgit. 
€um autem circa illam partem terra madida, mollis 
ac laxa esset, et ponderi baculi simul et manui 
flgentis cedens , facile subsedit ad imum. Deinde 
precatus, ut hoc veluti claustrum quoddam et im- 
pedimentum insolentis et inordinati cursus aqua- 
rum esset, retro domum reversus est, reipsa 
demonstrans, quod quidquid ab sese fieret, a di- 
vina potentia administraretur. Protinus enim haud 
multo tempore post baculus quidem, radicibus in 
ripa actis, arbor evasit. Flumini vero hzc planta 
pro termino fixa est , eaque ad hoc usque tempus 


incolis loci cum spectacule est, tum narrationis 6 


et commemorationis argumentum  prebet. Cum 
enim crebris imbribus atque torrentibus ( amnis ) 
llle Lycus inundans ex consuetudine et asper ra- 
pidusque undarum ac fluctuum se invicem colliden- 
lium strepitu terribilis fertur, tunc summis aquis 
imas arboris radices alluens, rursus intumescens 
in medium alveum contrahit undas, ac quasi me- 
tuens arbori appropinquare curvo flumine locum 
illum preterlabitur. Talis magni Gregorii virtus 
fuit, imo vero Dci, qui miracula per illum edebat. 
Nam perinde ac si mancipium quoddam esset ele- 
mentorum natura, ad arbitrium jubentis immutari 
videbatur, ut et lacus in frugiferum agrum con- 
verteretur , et voragines eluviesque fluminis , sci- 
pione securitatem futuram accolis spondente, 
tabitarentur. Nomen autem arbori usque ad hoc 
tempus est scipio : quod pro monumento Gregorii 


benelicil atque virtutis ab incolis loci in omni. 
Vempore servatur. Quid ex propheticis miraculis. 


tis rebus ex adverso comparando opponi vis? 
Dicam Jordanis sectionem, quam percussione pellis 
Ovillz ante ascensionem fecit Elias, et post illum 
Eliscus hzres et pellis et spiritus illius? At tempore 


* Psal. cn, 9. 


ενος, xal µεγάλῃ τῇ φωνῇ τὸν Χριστὸν αὐτῷ σύμ- 
µαχον πρὸς τὸ προκείµενον ἑλθεῖν ἑπευξάμενοςν 
καταπήγνυσι τὴν βαχτηρίαν, ἣν διὰ χειρὸς ἔφερεν, 
κατὰ τὸν διεφθορότα τόπον τῆς ὄχθης. Διάθροχος δὲ 
οὖσα χατ ἐχεῖνο ἡ Υῆ καὶ σομφώδης, ῥᾳδίως ὑπενό- 
στησε χατὰ τὸ βάθος, τῷ τε βάρει τῆς βακτηρίας 
ἅμα xai τῇ χειρὶ τοῦ πηγνύντος ὑπείξασα. Elxa 
τοῦτο χαθάπερ τι χλεῖθρον γενέσθαι χαὶ κώλυμα τῆς 
τῶν ὑδάτων ἁταξίας τῷ Oc ἐπευξάμενος, πόλο 
ὑπέστρεφεν, ἔργῳ δείξας ὅτι πᾶν τὸ παρ᾽ ἀχείνου 
γινόµενον ὑπὸ θείας ἐνηργεῖτο δυνάμεως. Εὐθὺς γὰρ 
οὐ μετὰ πολὺν χρόνον ἡ μὲν βαχτηρία, ταῖς ὄχθαις 
ἑρῥιζωθεῖσα, δένδρον ἐγένετο. Tip δὲ ῥείθρῳ τὸ φυτὸν 
ὄρος ἑπάγη, καὶ μέχρι τοῦ νῦν τοῖς ἐπιχωρίοις θέαµα 
γίνεται τὸ φυτὸν xal διῆἠγημα. Ὅταν γὰρ ἐξ ἑπομδρίας 
τε xal χειµάῤῥων ὁ Λύχος ἐχεῖνος πλημμυρῶν χατὰ 
τὸ σύνηθες xal τραχυνόµενος φέρηται, φοθερὸς bxi- 
χαχλάξων τῷ ῥεύματι, τότα περὶ τὸν πυθµένα τοῦ 
δένδρου κατὰ τὸ ἄκρον ἐπιφαύσας τῷ ὕδατι, πάλιν 
ὀγχωθεὶς χατὰ τὸ μέσον συστέλλει τὸ ῥεῖθρον, xal 
οἷον φοθούμενος ἐμπελάσαι τῷ δἐνδρῳ, χυρτῷ τῷ χὺ- 
ματι παραμείθει cov χῶρον. Τοιαύτη τοῦ μεγάλου l'en- 
ορίου ἡ δύναμις, μᾶλλον δὲ τοῦ θεοῦ τοῦ ἐνεργοῦντος 
ἐν ἐχείνῳ τὰ θαύματα. Καθάπερ γὰρ ὑποχειρία τις 
οὖσα τῶν στοιχείων ἡ φύσις ἑδείχνυτο πρὸς τὸ δοχοῦν 
ἀλλασσομένη τοῖς ἐπιτάγμασιν, ὥστε λίμνην μὲν εἰς 
πυροφόρον χώραν μετατεθῆναι, τὰς δὲ χαράδρας τοῦ 
ὕδατος οἰχισθῆναι, τῆς βακτηρίας ᾠχειωμένης τὸ 
ἀσφαλὲς τοῖς οἰχήτορσιν. "Όνομα δὲ µέχρι τοῦ νῦν 
ἐστι τῷ δένδρῳ, ἡ βαχτηρία, μνημόσυνον τῆς ΓρηΥο- 
ρίου χάριτος καὶ δυνάµεως τοῖς ἐγχωρίοις ἐν παντὶ 
τῷ χρόνῳ σωξόμενον. Τί βούλει τούτοις τῶν προφητι- 
χῶν θαυμάτων ἀντιπαρατεθηναι διὰ συγχρίσεως; 
Εἴπω τὴντοῦ Ἱορδάνουτομὴ», ἣν τῇ πληγῇ τῆς μηλωτῆς 
ὁ Ἠλίας πρὸ τῆς ἀνόδου πεποίηται, xai pev! αὑτὸν 
Ἐλισσαῖος ὁ χληρονόμος τῆς μηλωτῆς xal τοῦ πνεύ- 
µατος; 'AXY ἐπὶ τούτων, µόνοις τοῖς προφήταις ἐπὶ 
τοῦ καιροῦ τῆς χρείας σχισθέντος τοῦ ὕδατος, διὰ τοῦ 


955 


DE VITA S, GREGORII TIIAUMATURCI. 


334 


ῥεύματος διαθατὺς ὁ Ἱορδάνης ἐγένετο, τοσοῦτον A horum prophetarum, cum usu poscente aqua scissa 


διασχὼν ἐν ἑαυτῷ τὸ ῥεῖθρον, ὅσον τοῖς ποσὶ παρα- 
σχεῖν τῶν προφητῶν διὰ ξηροῦ τοῦ πυθµένος ἐνδιο- 
δεῦσαι, τῷ δὲ ἑφεξῆς χρόνῳ χαὶ τοῖς λοιποῖς τῶν &v- 
θρώπων τοιοῦτος Tiv, οἷος xal πρόσθεν qv. Λύχος 
ἐχεῖνος ἅπαξ ἁπωσθεὶς τῆς ἁτάχτου φορᾶς, clo τὸ 
ἀεὶ τὸ θαῦμα τοῦ Γρηγορίου ποιεῖ, παντὶ τῷ ἐφεξῆς 
χρόνῳ τοιοῦτος µένων, οἷον αὐτὸν fj τοῦ μεγάλου πἰ- 
στις ἓν τῷ χαιρῷ τῆς θαυματουργίας ἐποίησεν. Ὁ 
σχοπὸς δὲ τῶν γινοµένων οὐχὶ ἡ τῶν ὀρώντων Ex- 
Ἄληξις ἣν, ἁλλ ἡ τῶν προσοικούντων τῷ ποταμῷ 
σωτηρία. "Ὥστε τοῦ θαύματος τὸ ἴσον ἔχοντος (ὑπο- 
χωρεῖ yàp χαὶ τοῖς προφήταις xal τῷ μιμητῇ τῶν 
ποροφητῶν κατὰ τὸ ἴσον ἡ τοῦ ὕδατος φύσις), εἰ χρῆ 
μετὰ παῤῥησίας εἰπεῖν, πλεονεχτεῖ τῷ φιλανθρώτῳ 
*b παρὰ τούτου Υενόµενον, δι οὗ τῶν προσοιχούντων 
4 σωτηρία χατησφαλίσθη, τοῦ ὕδατος πεδηθέντος 
ἅπαξ χατ ἐχεῖνο τοῦ ῥεύματος, xal ἀχινήτου πρὸς 
«5 ἐφεξῆς διαµένοντος. Ἐπειδὴ, πανταχοῦ τῆς χώρας 
UV τοιούτων θαυμάτων διαφοιτώντων, τῇ δυνάµει 
τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως ἑνεργεῖσθαι πεπιστευµένων, 
ka πάντες µετέχειν ἐπεθύμουν ἐχείνης τῆς πίστεως 
πῆς ὑπὸ τῶν τοιούτων μαρτυρουµένης θαυμάτων, 
xa πανταχοῦ προῄει τὸ χήρυγµα, xal ἐνεργὸν ἣν τὸ 
µυστήριον xal fj σπουδὴ πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἐπετείνετο, 
τῆς ἱερωσύνης παρὰ πᾶσι χαθισταµένης, ὡς ἂν διὰ 
πάντων fj πίστις πλεονάζοι καὶ αὔξοιτο" Ὑίνεται οὖν 
πρεσθείἰα πρὸς αὐτὸν kx πόλεώς τινος ἀστυγείτονος, 
ἐλθεῖν πρὸς αὑτοὺς, xal την παρ) αὐτοῖς ἐχχλησίαν 
διὰ τῆς ἱερωσύνης συστήσασθαι. Κώμανα δὲ τῇ πόλει 


esset, accidit, ut ipsi soli prophete per flumen 
Jordanis transire possent , cum tandiu amnis ille 
in sese flumen diduxisset, dum siccis pedibus per 
aridum alveum  proplietze. transirent. Insequenti 
vero lempore reliquis quoque hominibus talís erat, 
qualis etiam ante transitum illorum : Lycus autem 
ille semel ab insolenti atque inordinato cursu re- 
pulsus, recens in perpetuum Gregorii miraculum 
facit, omni consecuto tempore talis manens, qua- 
lem eum magni illius fides, quo tempore miraculum 
edebatur, effecit, Nam propositum rei gerend» 
non eo spectabat, ut qui viderent obstupescerent, 
sed ut accolze fluminis servarentur. Itaque cum par 
sit miraculum (cdit enim ex equo natura aqua 


B tam prophetis, quam imitatori prophetarum ), si 


ingenue dicere (id quod res est) oportet : major in 
hujus, quam in illorum facto humanitas est, per 
«uod salus accolis in tuto collocata est, cum aqua 
circa illam partem fluminis seniel coercita atque 
Tepressa etiam in posterum permanserit immota. 
Posteaquam autem ejusmedi miraculorum, quae 
virtute fidei in Christum fieri credebantur, fama in 
omnes partes regionis dimanante, omnes illius 
fidei, αυ talium miraculorum testimonio compro- 
baretur, participes esse cupiebant, et ubique prz- 
dicatio procedebat, mysterium ( strenue ) exerce- 
batur, studium boni intendebatur : quippe apud 
omnes sacerdotium constituebatur , ut per omnia 
fides cresceret et augeretur : idcirco ex finitima 


«οῦνομα, fi ἐπιξενωθηναι τὸν µέγαν ἠξίουν πανδημεὶ C quadam civitate mittitur ad eum legatio, ut veniret 


πάντες τὴν χάρεν αἰτούμενοι. 


ad ipsos, et Ecclesiam, qua esset apud eos, sacer- 


dote designato constitueret. Comana autem civitati nomen erat : cujus,ut hospes magnus iste vir 
esse vellet, vulgo omnes hanc veniam sibi dari petentes orabant. 


Fevópevog τοίνυν map! αὐτοῖς xal συνδιαγαγὼν 
$u£pac τινὰς, χαὶ μᾶλλον αὐτοῖς τὴν περὶ τὸ µυστή- 
ριον ἐπιθυμίαν ἑξάψας ol, ἐποίει τε xal ἐφθέγγετο 
ἐπειδῃ χαιρὸς fv xal τὴν πρεσθείαν αὐτῶν εἰς πἐρας 
ἐλθεῖν, χαὶ ἀναδειχθῆναί τινα τῆς παρ᾽ αὐτοῖς Ἐχκλη-: 
σίας ἀρχιερέα * τότε τῶν μὲν ἐν τέλει πάντων αἱ γνῶ- 
μαι τοὺς προέχειν δοχοῦντας λόγῳ τε xa γένει, καὶ τῇ 
λοιπῇ περιφανείᾳ περιειργάζοντο. Ὥοντο γὰρ, ἐπειδὴ 
xai ταῦτα περὶ τὸν µέγαν Γρηγόριον fjv, μηδὲ τούτων 
δεῖν ἅμοιρον εἶναι, τὸν ἐπὶ τὸν χάριν ταύτην ἐρχό- 


Cum venisset ergo ad eos, et aliquot dies una 
conversatus tum dictis, tum factis suis magis eo- 
rum studium erga mysteriuro incendisset, cuim jam 
tempus esset etiam id negotium, propter quod 
legati ad eum missi erant, ad exitum deducendi, 
ac designandi aliquem eorum Ecclesie primarium 
sacerdotem : tunc principum quidem et magistra« 
tuum civitatis omnium sententie in hoc occupatas 
erant, ut anxie atque curiose inquirerent ac scis- 
citarentur, qui eloquentia, qui genere, reliquoque 


usvov. Πολλαχῆ δὲ ταῖς φήφοις µεριζοµένων, xai ἅλ- D vitae splendore cxteros praecedere videretur. Puta- 


λων ἄλλον προα:ρουµένων, ἀνέμενεν ὁ μέγας θεόθεν 
αὐτῷ γενέσθαι τινὰ πρὸς τὸ προχείµενον συµθουλἠν. 
Καὶ χαθὼς ὁ Σαμουἡλ μνημονεύεται, μῆ καταπλαγηναι 
χάλλος σωμάτων καὶ μέγεθος iv τῇ «nc βασιλείας 
χρίσει, ἀλλὰ ψυχὴν ἐπιξητεῖν βασιλιχῆν, κἂν ἐν χατα- 
Φρονουμένῳ σώματι τύχῃ᾽ τὸν αὑτὸν τρόπον χἀχεϊ- 
voc, τὰς περὶ ἑχάστου τῶν ἑφηφισμένων σπουδὰς 
παραθλέπων, πρὸς Ev ἀφεώρα µόνον, eU τις xal 
πρὸ τῆς ἀναχηρύξεως, δι ἐπιμελείας βίου xaX áps- 
τῆς, kv τῷ τρόπῳ τὴν ἱερωσύνην φἐροι. Ὡς δὲ οἱ μὲν 
παρΏγον τοὺς ὑπεψηφισμένους μετ ἔγχωμ-ων, ἴχα- 
στος tbv παρ) αὐτοῦ προθαλλόµενος, ὁ δὲ xa πρὸς 
«obe εὐτελεστέρους xatà τὸ τοῦ βίου σχΏμα βλέπειν 
ἐχελεύετο (δυνατὺν Υὰρ εἶναι xaY ἐν τοῖς τοιούτοις 


bant enim, quoniam etiam his bonis inagnus Gre- 
gorius cumulatus erat, nec earum quidem rerum 
oportere expertem esse, qui ad lioc munus delige- 
retur. Cum autem in inultas partes suffragiis scin- 
derentur, et alii alium preoptarent atque przeferrent, 
exspectabat ille vir magnus divinitus aliquod sibi 
consilium ad propositum negotium suppeditari. Ac 
queimadniodum Samuel in eligendo rege fertur non 
pulchritudine nec magnitudine corporum motus 
esse, scd animum regium requisivisse, etiamsi in 
contempto forte corpore reperiretur : eodem modó 
etiam ille, studiis erga unumquemque corum, qui 
destinabantur, neglectis , id unum duntaxat spec- 
tabat, an aliquis etiam ante declarationem indv- 


935 


S. GREGORII NYSSENI 


938 


αιτία vite. atque virtute in moribus sacerdotium A εὑρεθῆναί τινα τῶν περιφανεστέρων τῷ Bip κατὰ 


gestaret. Cum autem illi quidem producerent eos 
de quibus suffragium ferretur, quem quisque pro- 
moveret ejus honorificam mentionem facientes, 
atque hic, ut etiam viliorum (quod ad vite speciem 
attinet) rationem haberent eos hortaretur (posse 
enim etiam in talibus reperiri aliquem, qui animi 
bonis super eos einineret, qui vitze splendore prze- 
$tarent): quidam ex iis, qui praerant suffragiis 
ferendis, eam magni illius sententiam pro contu- 
melia atque derisione accepit, sí, cum nullus eorum 
qui οἱ eloquentia et dignitate et manifesto facul- 
tatum vitze splendore czteris prelati essent, ad 
sacerdotium admitteretur, ex opificibus sellulariis, 
quique labore manuum vitam tolerarent, ad ejus- 


τὸν πλοῦτον τῆς ψυχῆς ὑφηλότερον), ὕθριν φήθη τις 
τῶν προεστηκότων τῆς φήφου xat χλευασμὸν τὴν 
τοιαύτη» τοῦ μεγάλου χρίσιν, εἰ, τῷ λόγῳψ xal τῷ 
ἀξιώματι xol τῇ φαινοµένῃ τοῦ βίου μαρτυρίᾳ χε» 
κριµένων τῶν ἄλλων, μιτδενὸς ἐπὶ τὴν ἱερωσύντν 
παραδεχθέντος, Ex τῶν βαναύσων πρὺς τοιαύτην χάριν 
νομἰξοιντό τινες ἀξιώτεροι’ xal ἅμα χατειρωνευόµενος 
προσελθὼν πρὸς αὐτὸν , El ταῦτα κεεύεις, φησὶ, 
τούτους μὲν τοιούτους ὄντας περιοφθηγαι τοὺς 
πάσης ἐξειλεγμένους τῆς πό.Ίεως, &x δὲ tor συρ- 
φετῶν εἰς προστασἰαν τῆς ἱερωσύνης ἀν αἲηφθη- 
yai tiva, ὥρα σοι «Ἰοιπὸν τὸν ἀνθραχέα καλειν 
ἐπὶ τὴν ἱερωσύγην 'AAéCarópor ᾽ xal usca6áx- 
τες ἐπὶ τοῦτον εἰ δοχεῖ, συµφωνήσωμµεν xpóc 


modi munus aliqui magis apti et idonei ,existima- B à.LtjAove ταῖς /ήφοις ἡ πόλις πᾶσα. Ὁ μὲν οὖν 


rentur, et simul cavillans cum quadam irrisione 
ad eum, Si hac, inquit, jubes, ut hi quidem tales, 
qui ex omni civium numero electi sunt, praterean- 
(ur, atque ex quisquiliis et infima plebe assumamus 
aliquem ad administrationem sacerdotii, qui tali 
civitati praesit, tempus tibi deinceps fuerit carbona- 
rium Alexandrum ad sacerdotium vocandi , atque 
ad hunc transitione facta, si videtur, suffragiis inter 
nos universi cives consentiemus. Atque ille quidem 
hzc loquebatur, sententie ejus obtrectans, ac per 
hoc simulatum et cavillatorium suffragium sum- 
mam et exactam diligentiam in superioribus vitu- 
perans ac reprehendens. Sed magno illi per hzc 
dicta subit animum cogitatio, quod non sine nu- 
mine divino Alexandri a deliberantibus inter czete- 
ros mentio facta esset. Εί quis, inquit, est Ale- 
&£ander, cujus mentionem fecistis ? Deinde cum 
quidam ex iis, qui una intererant, cum risu memo- 
ratum in medium produxisset, pannis vilibus ac 
sordidis ne toto quidem corpore amictum, et simul 
apparentibus rebus, manibus pariter et facie, reli- 
quoque corpore carbonibus infecto ac sordidato 
opificium et quxstum ostendentem ; czterig quidem 
risus materia erat talis in medio stans Alexander. 
Àt perspicacem illum oculum valde id spectaculum 
obstupefaciebat : vir in extrema paupertate, ac 
neglecto corpore seipsum solum spectans, ac veluti 
sibi placens et gaudens eo habitu, qui habitus 


ταῦτα ἐφθέγγετο τὴν vvv διαθάλλων αὐτοῦ, xal 
διὰ τῆς εἰρωνιχῆς ταύτης φήφου τὴν ἐπὶ τοῖς προ" 
λαθοῦσιν ἀχρίδειαν χαταμεμφόμενος. Ti δὲ µεγάλῳ 
γίνεται διὰ τῶν εἰρημένων ἐνθύμιον, μὴ ἀθεεὶ τὸν 
᾽Αλέξανδρον Ev μνήμη τῶν ψηφιξομένων χαὶ εἰρημέ- 
voy γενέσθαι. Καὶ τἰς οὗτος, φησὶν, ὁ Ἀ.1έξανδρος. οὗ 
τὴν μνήμη» πεποίησθε ; Εἶτά τινος τῶν συµπαρόν- 
των ἐν γέλωτι παραγαγόντος εἰς μέσον τὸν µνηµονευ» 
θέντα, ῥαχίοις πιναροῖς ἠμφιεσμένον, οὐδὲ ὅλῳ τῷ 
σώματι, xai ἅμα δεικνύντα τῷ φαινομένῳ thv 
ἐργασίαν χερσί τε xal προσώπῳ, xal τῷ λοιπῷ 
σώματι χατεβῥυπωμένον τῇ ἑργασίᾳ τῶν ἀνθράκωνι 
τοῖς μὲν λοιποῖς γέλωτος ἣν ὑπόθεαις, kv µέ- 
σοις τοιοῦτος ἑστὼς ὁ ᾿Αλέξανδρος, τῷ δὲ διορα. 
τιχῷ ἐχείνῳ ὀφθαλμῷ πολλὴν παρεῖχεν ἔχπληξιν τὸ 
γινόμενόν τε xal ὀρώμενον * àvhp ἐν ἑσχάτῃ πενίᾳ, 
καὶ ἀπημελημένῳ τῷ σώματι πρὸς ἑαυτὸν βλέπων, 
xal οἷον ἐπαγαλλόμενος τούτῳ τῷ σχήµατι, ὃ τοῖς 
ἀπαιδεύτοις ὀφθαλμοῖς fv ἐπιγέλαστον. Καὶ γὰρ 
οὕτως ἔχει. Καὶ οὐχ ἀνάγχῃ πενίας ἐπὶ τὸν τοι- 
οὔτον ἑληλύθει βίον, ἀλλὰ xai φιλόσοφός τις ἣν ὁ 
&vhp, ὡς ὁ μετὰ ταῦτα βίος ἐγνώρισε, xa τῶν λοι- 
πῶν ὑψηλότερος, ὡς xoi µέχρι μαρτυρίου φθάσαι, 
διὰ πυρὸς τελειώσας τὸν δρόµον. Τὸ δὲ λανθάνειν ἐπ- 
εχείρησεν, f| μᾶλλον ἐπετήδευσε, κρεΐίττων ὑπάρχων 
τῆς ἑσπουδασμένης παρὰ τῶν πολλῶν εὐχληρίας, 
χαὶ ἀντ᾽ οὐδενὸς τὸν βίον ποιούµενος, τῆς ὑψηλοτέρας 
τε χαὶ ἀληθοῦς ζωῆς τὶν ἐπιθυμίαν ἔχων. Καὶ ὡς ἂν 


oculis imperitis ridiculus erat. Etenim ila se res p μάλιστα τὸν πρὸς ἀρετὴν σκοπὸν κατορθώσειε, λαν- 


babebat. Non urgente paupertate ad ejusmodi vitze 
genus devenerat, sed philosophus quidam vir erat, 
quemadmodum  insecuta vita indicavit, adeo ut 
etiam ad martyrium usque pervenerit, per ignem 
cursu confecto. Latere autem dedita opera volebat, 
altiori animo praeditus , quam ut eam , quz vulgo 
expetitur, felicitatem curaret, ac pro nihilo szcu- 
lum ducebat, eo quod et sublimis et vere vitz 


θάνειν ἐμηχανᾶτο τοιοῦτος (v, τῷ ἀτιμοτέρῳ τῶν 
ἐπιτηδευμάτων olov εἰδεχθεῖ προσωπείῳ ὑποκρυπτό- 
µενος. "Αλλως δὲ, xal ὑπερανθῶν τῇ νεότητι, aga- 
λερὸν ἡγεῖτο τῷ τῆς σωφροσύνης αχοπῷ, qvtpby 
ποιεῖν τὸ κάλλος τοῦ σώματος αὐτοῦ, ὥσπερ ἐμ- 
πομπεύων τῇ εὐχληρίᾳ τῆς φύσεως * ᾖδει γὰρ χαλε- 
πῶν χαταπτωµάτων ἀφορμὴν τοῖς πολλοῖς τὸ τοιοῦ- 
τον γινόμενον. 


studio teneretur. Et ut maxime virtutem αἆ quam aspirabat, assequeretur, operam dabat, ut talis 
6586 ignoraretur, contemptiore genere vite veluti turpi quadam persona sese occvltans. Atque. alio- 
quin etiam, quod eximio flore juventutis predilus essct, periculosum esse ducebat ei, qui continen- 


tiam sibi sectandam proposuisset , 


corporis sui 


pulchritudinem patefacere, felicitate naturz tan- 


quam in pompa sese ostentantem : noverat enim ejusmodi rem gravium offensionum ac delictorum 


occasionem plerisque prebere solere. 


957 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


939 


Ὡς ἂν οὖν µήτε πάθοι τι τῶν ἁδουλήτων, µήτε Α Ne igitur vel sibiipsi aliquid accideret impru- 


πάθους ὑπόθεσις ἀλλοτρίοις ὀφθαλμοῖς χατασταίη, 
διὰ τοῦτο χαθάπερ τι προσωπεῖον εἰδεχθὲς τὴν ἀν- 
θραχοποιίαν ἐχουσίως ἑαυτῷ περιτίθησι, δι fic τὸ 
σῶμα τοῖς πόνοις πρὸς ἀρετὴν ἐγυμνάζετο, xal τὸ 
χάλλος τῷ ῥύπῳ τῶν ἀνθράχων ἐπεχαλύπτετο, xal 
ἅμα τὸ kx τῶν πόνων αὐτῷ προσγινόµενον εἰς ἔντο- 
λῶν ὑπηρεσίαν ᾠχονόμητο. Ἐπειδὴ τοίνυν µεταστή- 
σας αὐτὸν τοῦ συνεδρίου, xal πάντα τὰ χατ᾽ αὐτὸν 
μετὰ ἀχριδείας ἐπύθετο, τὸν μὲν δίδωσι τοῖς περὶ 
αὐτὸν ἐντειλάμενος ἃ πράττειν ἐχρῆν * αὐτὸς δὲ πάλιν 
χαταλαδὼν τὸ συνέδριον, x τῶν ἐν χεροὶ τοὺς συνει- 
λεγμένους ἐπαίδευε, τοὺς περὶ τῆς ἱερωσύνης αὖ- 
τοῖς λόγους παρατιθέµενος, xai διὰ τούτων τὸν χατ᾽ 
ἀρετὴν ὑπογράφων βίον. Καὶ διηγεν ἐν τοῖς τοιούτοις 


denti, quod factum doluisset, vel alienis oculis 
casus et offensionis materiam praberet , idcirco se 
carbonario opificio veluti persona quadam deformi 
consulto cireumdat , quo tam corpus laboribus ad 
virtutem exerceretur, quam pulchritudo sordibus 
carbonum infecta obtegeretur, et simul pecunia, 
quam ος laboribus quzrebat, ad mandatorum ex- 
secutionem dispensaretur. Posteaquam igitur eum 
ex concilio abduxit, ac de statu ejus atque condi- 
tione omnia diligenter scrutatus et sciscitatus est, 
illum quidem familiaribus suis tradit , exsequi jus- 
sis qua res postulabat : ipse vero in concilium re- 
versus ex przsenti deliberatione sumpto argumento 
congregatos instituebat , de sacerdotii officio ser- 


λόγοις παραχατέχων τὸν σύλλογον, ἕως ἐχπληρώσαν- DB mones eis proponens , ac per hos vitam cum virtute 


τες οἱ ὑπηρετοῦντες αὐτῷ τὸ προστεταγµένον ἑπ- 
έστησαν, ἔχοντες μεθ) ἑαυτῶν τὸν Αλέξανδρον, λουτρῷ 
τε τὴν Ex τῶν ἀσθόλων ἀηδίαν ἀποχλυσάμενον, xal 
τοῖς τοῦ μεγάλου ἱματίοις ἑστολισμένον. Ταῦτα γὰρ 
fjv αὐτοῖς ἐντειλάμενος ποιῆσαι. Πάντων δὲ πρὸς τὸν 
Αλέξανδρον ἐπιστραφέντων, xal θαυμαστικῶ: πρὸς 
τὸ φαινόμενον διαχειµένων, Οὐδὲν xawór. πεπόγ- 
Quts, φησὶ πρὸς αὐτοὺς ὁ διδάσκαλος, ὀφθα.μοῖς 
ἁπατηθέντες, xal τῇ αἱἰσθήσει µόνῃ τὴν xplouw 
εοῦ κἀ.Ίους ἐπιτρέψαντες. Σφαἱερὸν γὰρ κριτἠ- 
quor tc τῶν ὄντων ἀ ληθείας ἡ αἴσθησις, τὴν πρὸς 
τὸ βάθος τῆς διανοίας εἴσοδον δι ἑαυτῆς dxo- 
κ.λείουσα. ἌἍμα δὲ xal αὐτῷ τῷ τῆς εὐσεθείας 
ἐχθρῷ δαίµονι τοῦτο φἰ.ον ἦν πάντως ἀργῆσαι 
τὸ τῆς ἑκ.λογῆς σκεῦος εῇ ἀγγοίᾳ cvyxadvatóps- 
vor, μηδὲ παρε.θεῖν εἰς µέσον ἄνδρα, τῆς ἐχείνου 
δυναστείας καθαιρέτην ἐσόμενον. Ταῦτα εἰπὼν 
προσάγει τῷ θεῷ διὰ τῆς ἱερωσύνης τὸν ἄνδρα χατὰ 
τὸν νενομισμµένον τρόπον τελειώσας τῇ χάριτι. Πάν- 
των δὲ πρὸς τὸν vov. ἱερέα ἀποθλεπόντων, προτρα- 
πείς τινα πρὸς τὴν ἐχχλησίαν λόγον ποιῄσασθαι, 
ἔδειξεν εὐθὺς ἓν προοιµίοις τῆς ἀρχῆς ὁ Αλέξανδρος 
ἄφευστον ἐπ᾽ αὐτῷ τοῦ μεγάλου Γρηχορίου τὴν χρἰ- 
σιν. "Hv γὰρ αὐτῷ πλήρης διανοίας ὁ λόγος, ἧττον 
τῷ ἄνθει χεχαλλωπισµένος τῆς λέξεως. "Oütv τις 
τῶν νέων ἀγέρωχος ix τῆς ᾿Ατθίδος αὐτοῖς ἐπιχα- 
ῥιάζων, τὸ ἀχαλλὲς τῆς λέξεως ὑπεγέλασεν, ὅτι μὴ 
τῇ περιεργίᾳ τῇ Αττικῇ χεχαλλώπιστο; ὃν φασιν ἐχ 
θειοτέρας ὄφεως σωφρονισθΏναι, ἱδόντα περιστερῶν 
ἁγέλην ἁμηχάνῳ τινὶ διαλάµπουσαν χάλλει, xal τινος 
ἀχηχοέναι λέγοντος, Αλεξάνδρου τὰς περιστερὰς 
εἶναι ταύτας, ἃς Ev γέλωτ, ἐχεῖνος πεποίηται. Τί του- 

των ἄν τις πρὸ τοῦ ἑτέρου θαυμάσειε; τὸ μὴ δυσ- 
ωπηθῆναι τὸν ἄνδρα τῶν ἀξιωμάτων τὴν Φῆφον, 
χαὶ μὴ συναρπασθήνα: πρὸς τὰς μαρτυρίας τῶν 
προεχόντων * ἡ μᾶλλον τὸ θαυμάσαι «by Eyxexpup.- 
, Μένον τοῖς ἄνθραξι πλοῦτον, (p παραχρΏμα παρὰ τοῦ 
 θιοῦ ἡ τῆς ὀρθήῆς χρίσέως μαρτυρία διὰ τῆς τοῦ 
ῥήτορος ἐπηχλλούθησεν ὄφεως; Ἐμοὶ μὲν γὰρ ἐφ᾽ 
ἑαυτοῦ τούτων ἑχάτερον τοιοῦτον εἶναι δοχεῖ, ὡς πρὸς 
ἄλληλα μὲν ἔχειν τὴν ἅμιλλαν. πάντων δὲ μικροῦ 
δεῖν τῶν ἐπὶ θαύματι μνημονευοµένων πρωτεύειν. 
Τό τε γὰρ ἀντιθῆναι τῇ τῶν προεχόντων ὁρμῇ, τῆς 

PATROL. Gn. XLVI. 


conjunctam prescribens. Perseverabat autem in 
ejusmodi sermonibus conventum detinens, quoad 
exsecuti mandata, qui operam ei navabant, su- 
pervenerunt , secum adducentes Alexandrum , qui 


et lavacro fuliginis injucunditatem absterserat , 


el magni istius vestibus indutus et ornatus erat. 
Hec enim curare jussi erant. Omnibus autem in 
Alexandrum conversis , ct ad novam eam speciem 
admiratione defixis, Nihil novi , inquit ad eos ma- 
gister, accidit vobis , si oculis decepti estis, et sen- 
sui soli judicium pulchritudinis permisistis. Fallaz 
enim et incertum rerum veritalis judicium sensus 
est , aditum per se ad profunditatem mentis et infel- 
ligentie precludens. Simul autem etiam pietatis imi- 
mico demoni prorsus id studio erat , ut vas electionis 
ignoratione contectum , otiosum εἰ inutile esset , 
neu prodiret in medium vir, qui ipsius principatum 
eversurus esset. lec locutus, cum eum juxta con- 
suetun) morem ritusque solemnes ad hoc munus 
idoneum effecisset, per sacerdotium Deo virum di- 
cat. Omnibus autem novum sacerdotem intuenti- 
bus, rogatus ut aliquam ad ecclesiam haberet 
orationem, statim in initio su: administrationis 
Alexander ostendit , haud falsum in sese Gregorii 
judicium fuisse. Erat enim oratio ejus intelligene 
tiz sententiarumqne plena, dicendi floribus mi- 
nus exornata. Unde petulans quidam ex Attica 
adolescens apud illos agens incomptam dictionem 


p derisit, quod non ea, quam Attici in dicendo ad- 


biberent, exacta atque supervacanea cura exornata 


esset , quem aiuut divina quadam visione, emenda- 


tum esse, cum columbarum gregem incredibili 
quadain pulchiitudine nitentem conspicatus esset , 
et quenidain audivisset , qui diceret, bas esse co- 
lumbas Alexandri, quas ille derisisset. Utrum ho- 
rum magis aliquis admiretur? quod vir ille nou 
motus est suffragio eorum , qui dignitate praesta- 
bant, neque simul ad testimonia optimatum ac 
principum virorum raptus est ? an magis admi- 
rari convenit in carbonibus absconditas divitias, 
quas statim a Deo editum recti judicii testimo- 
nium per visionem oratoris consecutum est ? Nani 
mihi quidem horum utrumque in sese ejusmodi 
30 


959 


S. GREGORII ΝΥΘΡΕΝΙ 


910 


esse videtur, ut inter se. quidem paria sint, ac A ἀτρέπτου xal ὑψηλῆς διανοίας ἐναργέστατον ἐγίνετο 


quasi de principatu certamen habere videantur, 
inter omnia autem ea, qux: nomine miraculi cele- 
brantur, priinas propemodum teneant. Nam quod 
optimatium studiis adversatus est, constantis, 
recti atque. excelsi animi manifestissimum indi- 
rium erat : a quo omnia, qux per mundum appa- 
rent , ex xquo despiciebantur, sive ad magnili- 
centiam atque splendorem, sive ctiam ad huniili- 
tatem et obscuritatem acecdere viderentur : cum- 
que soli virtuti primas tribuerel, el vitiosam 
vitam solam rejiciendam esse judicaret , pro nihilo 
intuebatur omnia, quacunque per hoc seculum 
vel aliquo studio, vel contemptione digna judican- 
tur. Quod nimirum etiam tunc fecisse demonstra- 
tur. Cum enim daret operam , ut Deo gratum ac 
dignum inveniret, non divitias, non dignitatem, 
non hujus mundi splendores, quarum rerum nihil 
in recensione bonorum a divina Scriptura enumera- 
tur, res idoneas putabat quas ad testimonium admit- 
teret. Non igitur hoc solum est, quod et laude et ad- 
miratione dignum sit, quod respuit studia princi- 
pum : verum etiam quod per ea, qux consecuta sunt, 
seipse superavit, Nam qui ineptam ac minus idoneam 
sententíara duntaxat rejicit, neque adjicit id quod 
res poscit, malum quidem prohibet,bonum vero non 
conficit. At qui preterquam quod non consentit de- 


γνώρισμα ᾧ πάντα τὰ χατὰ τὸν xóspov φαινόμενα 
ἓν τῷ ὁμοίῳ καθεωρᾶτο, εἶτε mph; τὸ μεῖςόν τε xai 
περιφανέστερον, εἶτὲ xal πρὸς τὸ ταπεινὀν τε xo 
ἀφανὲς οἰχείως εἶχε ᾽ µόνῃ δὲ νέµων τῇ ἀρετὴ τν 
προτίµτσιν, xai µόνην thv ἐν χαχίᾳ ζωὴν χρίνων 
ἀπόθλητον, ἀντ᾽ οὐδενὸς ξώρα τὰ πάντα, ὅσα κατὰ 
τὸν βίον | σπουδῆς τινος, ἢ ἀτιμίας ἄξια χρίνεται. 
"O δη xal τότε πεποιηχὼς ἐπιδείχνυται. Ζττῶν γὰρ 
τὸν τῷ Geo) κεχαρισμένον xav ἄξιον εὑρεῖν, οὐκ ἀξιό- 
πιστον εἰς μαρτυρίαν «fr, πλοῦτον παραλαθεῖν xci 
ἀξίωμα. xal τὰς χατὰ τὸν χόσμον τοῦτον περιφανείας͵ 
Qv οὐδὲν ἐν τοῖς τῶν ἀγαθῶν χαταλόγοις ὁ θεῖος 
ἀπηριθμίσατο λόγος. Οὐ τοῦτο µόνον τοίνυν ἐστὶν 
ἐπαίνου τε xal θαύματος ἄς'ον, τὸ μὴ προέσθαι τὰς 
τῶν δυναστευόντων σπουδάς ἀλλὰ xat διὰ τῶν Ec- 
eff; αὐτὸς ἑαυτὸν ὑπερθάλλειν. 'O γὰρ µόνον ch» 
ἀναξίαν ἀπιυσάμενος ϱἢφον, μὴ προσθεὶς δὲ τῇ xpsta 
τὸ λεῖπον, τὸ μὲν χαχὸν ἐχώλυσε, τὸ δὲ ἀγαθὸν οὑκ 
ἐποίησεν. 'O δὲ πρὺς τῷ uh συνθέσθαι τῷ χείρονι 
xài τὸ καλὸν ἑξευρὼν, δι ἀἁμροτέρων ἐτελείωσε τὸ 
ἀγαθὸν, οὔτε τῷ χαχῷ συγχωρήσας τὴν πάρεδον, xai 
τὸ xa^hy προσαγαγὼν εἰς ἐνέργειαν * ὡς χατὰ ἁμ- 
φότερα γενέσθαι τὴν εὑεργεσίαν τοῦ μεγάλου Γρτ- 
ορίου ἐν τῇ πόλει, τό τε χατὰ ἄγνοιαν παρ αὐτῶν 
πλημμελούμενον ἐπιστρέψαντος, καὶ τὸ κεχρυμμένον 
παρ᾽ αὐτοῖς ἀγαθὸν Ov ἑαυτοῦ φανερώσαντος. 


teriori, ctiam bonum invenit, per utraque bonum perficit, dum neque malo aditum dat, et bonum 
ad eífeetum producit : adeo ut utraque ratione beneficium magni Gregorii civitati contigerit, qui et 
id quod per ignorantiam ab iis delinquebatur, averlerit, ct bonum dpud eos absconditum per sese 


patefecerit. 


Cum autem omnia magno illi viro auxilio sancti C Πάντων δὲ χατὰ γνώμην τοῦ μεγάλου προχξχω- 


Spiritus ex sententia successerint, non intempe- 
stivum fuerit, eliam accessorium opus itineris com- 
memorare, quo per omnia gratia, qua viro una 
aderat, ostendatur. Quoniam enim omuibus pilam 
erat, quod hoc ante omnia sibi studio haberet, ut 
in omnibus rebus ad egentium consolationem prz- 
sto essel : duo quidam llebrzi, sive lucrum spe- 
ctantes, sive viluperationem quamdam adversus 
virum, ul qui fraudi ac deceptioni opportunus 
essel, quaerentes cjus reditum observant. Atque 
horum unus «quidem, qui mortuus esse videba- 
tur, supino habitu extensus per transversam viam 
publicam projectus erat ; alter vero jaceptem sci- 
licet deplorans, lamentantium voces imitabatur, 


ac pratereuntem magnum illum virum inclamabat D 


dicens : Repente morte correptus hic miser nudus 
jacet, eique deest apparatus ad sepulturam. Πο- 
gabat igitur magnum istum virum, ne negligeret 
in eo justa mortuorum, sed misertus aliquo modo 
paupertatis, preberet ex iis rebus qu: suppcete- 
rent, quo extremus ornatus corpori injiceretur. 
lile quidem hzc et talia dicens supplicabat; hic 
vero nilil cunctatus super jacentem injecta di- 
ploide, qua circumdatus erat, iter suum porro 
prosequebatur, Sed posteaquam digresso illo, soli 
erant à. quibus ita delusus erat, mutata in risum 
simulata lamentatione impostor ille jacentem ut 


prxózuv τῇ συμμαχίᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, οὐχ ἄχαι- 
pov ἂν εἴη, xal τὸ τῆς ὁδοῦ πάρεργον Orr, vfcacta:, 
ὡς ἂν διὰ πάντων dj συμπαροῦσα τῷ ἀνδρὶ χάρις 
ἐπεδείχνυτο. Ἐπειδὴ Υὰρ ἅπασι πρόδηλον Ἡν, ὅτι 
τοῦτο πρὸ πάντων τῷ ἀνδρὶ ἑσπούδαστο τὸ πάντα π 

τὴν τῶν δεοµένων παραμνυθἰαν βλέπειν ' εἴτε πρὸς 
χέρδος ὁρῶντες Ex τῶν Ἑδθραίων δύο τινὲς, εἴτε τινὰ 
μῶμον χατὰ τοῦ ἀνδρὸς ἐπινοοῦντες, ὡς εὐχόλως πρὸς 
τὸ ἐξαπατᾶσθαι διαχειµένου, παραφυλάσσνυσιν αὐτοῦ 
τὴν ἐπάνοδον. Καὶ τούτων ὁ μὲν, τεθνάναι δόξας, ἓν 
ὑπτίῳ τεταµένος τῷ σχήµατι, χατὰ τὸ πλάγιον της 
λεωφόρου προέχειτο” ὁ δὲ ἕτερος ἐπιχωχύων δῄθεν 
τῷ χειµένῳ τὰς τῶν θρηνούντων φωνὰς ὑπεκρίνατο, 
xai παριόντα τὸν µέγαν ἐπεθοᾶτο, λέγων, ἀθρύως 
συσχεθέντα θανότῳ τὸν δείλαιον τοῦτον, γυμνὸν χεῖ- 
σθαι xal πρὸς ταφην ἀπαράσχευον. Ἐδεῖτο τοίνυν 
του μεγάλου μὴ περιιδεῖν ἐπ᾽ αὑτῷ τὴν ὁσίαν ψυχῆν, 
ἀλλ᾽ οἴχτόν τινα τῆς πενίας λαθόντα παρασχεῖν ix 
τῶν ἑνόντων τὸν ἔσχατον χόσμον ἐπιθληθηναι τῷ σώ- 
µατι. Ὁ μὲν ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα λέγων. ἐχέτευεν ᾿ 
6 δὲ µελλήσας οὐδὲν, την περιχειµένην αὐτῷ διπλοῖδα 
ἐπιθαλὼὸν τῷ χειµένῳ, τοῦ πρόσω τῆς ὁδοιπορίας 
εἴχετο. Ἐπεὶ δὲ διαθάντος ἐχείνου, ἐφ᾽ ἑαυτῶν σαν 
οἱ ταῦτα xav αὐτοῦ παἰξαντες, μεταθαλὼν ὁ ἆπχ- 
τεὼν ἐχεῖνος τὸν ἐσχηματισμένον θρΏνον εἰς γέλωτα, 
δ.ανίστασθαι τῷ χειμένῳ παρεχελεύετο, ὑφ ἡδονῖς 
τῷ ix τῆς ἁπάτης αὐτοῖς πρησγενομένῳ χἐρὸει ἐπι- 


64 


DE VITA S. GREGORII TIIAUMATURCI. 


913 


καγχάζων. 'O δὲ ἣν ἐν ὁμοίῳ τῷ σχήµατι μηδενὸς A surgeret, hortabatur, prz gaudio ob lucrum fraude 


ἀχούων τῶν λεγομένων. Tou δὲ γεγωνοτέρᾳ τῇ φωνῆ 
κεχρηµένου, xal ἅμα τῷ ποδὶ διεγείροντος, οὐδὲν μᾶλ- 
λον ὁ χείµενος, οὔτε τῆς φωνῆς ἐπήχονεν, οὔτε τῆς 
πληγῆς ἐπῃσθάνετο * ἀλλ' fjv ὁμρίως ἐκτεταμένος τῷ 
σχἡµατι. Νεχρὸς γὰρ ἣν ὁμοῦ τῇ ἐπιθολῇ τοῦ ἵμα- 
τίου, κατὰ ἀλῄθειαν ἓν τῷ θανάτῳ Υενόµενος, ὃν ἐπὶ 
τῇ ἁπάτῃ τοῦ μεγάλου καθυπεκρίνετο: ὥστε μὴ 
ΦευσθΏναι τὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον, ἀλλ᾽ οὗ χάριν 
ἐλόθη παρ) αὐτοῦ τὸ ἱμάτιον, Ev τούτῳ τοῖς λαβοῦσι 
γενέσθαι χρῄήσιμον. El δὲ σκυθρωπὺν εἶναι δοχεῖ τὸ 
τοιοῦτον ἔργον τῆς τοῦ μεγάλου πἰστεώς τε xaX δυνά- 
µεως, ξενιξέσθω μτδεὶς, πρὸς τὸν µέγαν Πέτρον ὁρῶν. 
Καὶ γὰρέἐκεῖνος, ο) δι’ ὧν εὐηργέτει μόνον τὴν προσ- 
οὔσαν ἐπεδείχνυτο δύναμιν, τὸν ἐκ γεννητης χωλὸν 


τρέχοντα τῷ iai δεικνύων xal διαλλόμενον, ἢ τῇ D 


σχιᾷ τοῦ ἰδίου σώματος ἰατρεύων τῶν ἁῤῥωστούντων 
τὰ πάθη, οἷς ἂν ἐπήγαγε κατὰ τὴν πάρυδον τοῦ 
ἀποστόλου δ.ὰ πλαχίου τῷ σώμµατι προσθάλλων ὁ 
Άλιος ' ἁλλὰ xai τοῦ ἸΑνανίου πρὸς τὴν ἑνοικοῦσαν 
τῷ ἁἀποστόλῳ δύναμιν καταφρονητικῶς διχτεθέντος 
χαταδιχά»ει τὸν θάνατον’ ὡς ἄν, οἶμαι, τῷ κατ᾽ ἐχεῖ- 
vov φόθῳ πᾶν τὸ χαταφρονοὺν Ey. τῷ λαῷ σωφρονέ- 
στερον Υένηται τῷ φοθερῷ ὑποδείγματι, πρὸς τὸ μὴ 
ποῖς αὐτοῖς ἐγγενέσθαι παιδαγωγούμενον. Εἱκότως 
τοίνυν ὁ µιμητὴς τοῦ Πέτρου 0:à πολλῶν τῶν χατὰ 
τὰς εὐεργεσίας θαυμάτων δείξας τὸ τῆς δυνάμεως 
μέγεθος, χαὶ τὸν χατὰ τοῦ Πνεύματος χρήσασθαι τῇ 
ἁ πάτη ἐπιχειρήσαντα ἀλτθεῦσαι περὶ αὐτοῦ παρ- 
εσχεύασεν. Ἔδει Υὰ;, of uat, τὸν χαθαιρέτην τοῦ φεύ- 
δους, χαὶ ἐν τῷ ἁπατεῶνι τὸ φεῦδος µεταλλάττειν εἰς 
ἀλίθειαν, ὡς ἂν ἅπασ, διὰ τοῦτο γένοιτο 05109, 5x 
χαὶ πᾶν τὸ παρὰ τοῦ μεγάλου λεγόμενον ἀλπθὲς ἣν, 
χαὶ ὅπερ ἂν ὡς ἁλτθὲς παρξδέξατο, ψεῦδος οὐκ ἣν. 
Οἱ μὲν οὖν Ἰουδαῖοι κατὰ τὸν ῥηθέντα τρόπον τῆς 
τοῦ μεγάλου δυνάμεως, ὡς ἑνόμκισαν, χαταπαίξαντες, 
παίδευµα τοῖς ἄλλοις ἐγένουτο, μὴ κατατολμᾷν τῆς 
ἁτάτης, ἐφ᾽ ὧν ὁ θὲὺς γίνεται τῶν τολμηθέντων κατ- 
γορος. 
magni illius potentiam, ut  rebantur, ludificati, 
fraudem, in quibus Deus eorum, quie tentaveris, 
Μετὰ ταῦτα δὲ συλλόγου τινὸς κατὰ τὸ ὕπαιθρον 
Év τινι τῶν κατὰ τὴν χώραν τόπων γεγενηµένου most, 
xai πάντων θαυμαστιχῶς διαχκςε.µένων πρὸς τὰ δι- 
δάγµατα, μειράκιόν ts πρὸς τοὺς συνεστῶτας ἐθόα, 
4t παρ᾽ αὐτοῦ ταῦτα τὸν διδάσχαλον λέγειν, ἀλλ ἔτε- 
po» αὐτῷ παρξστῶτα διξξιέναι τοὺς λόγους. Προσ- 
αχθέντος δὲ τοῦ παιδὸς μετὰ τὸ διαλυθῃναι τὸν σύλλο- 
ον, εἰπεῖν λέγεται πρὸς τοὺς παρόντας τὸν µέγαν, 
μὴ χαθαρεύειν ix δαίµονος τὸ µειράχιο»' xat ἅμα 
περ.ελόµενον ἑαντοῦ τὸ ἐπὶ τὸν ὤμον ὀθόνιον. xal 
. παραθέντα τῷ ἄσθματι τοῦ ἱδίου στόματος, οὕτως 
ἐπιῤῥίφαι τῷ νέῳ. Γενομένου δὲ τούτου, ταράσσξσθαι 
Γρξατο χαὶ ἀναροᾶν «b µειράχιον, xa χαταπίπτειν 
xa δ.αῤῥιπτεῖσθαι, χαὶ πάντα πάσχειν τὰ ἐχ δαιµό- 
vto) πάθη. Elza ἐπιθαλόντος τοῦ ἁγίου τὴν χεῖρα, 
καὶ τὴν ταραχΏν χατευνάσαντος, ἀποπτῆΏναι μὲν αὖ- 
τοῦ τὸ δαιμόνιο», τὸν δὲ πάλιν ἐν χαταστάσει Yevó- 
ψενον, µηχέτι λέχειν ὁρᾷν ἐπὶ τηῦ ἁγίου τὸν συμφθεγ- 


documento ceteris fuerunt 
aecusator exsistit. 


quisitum cachinnans. At alter erat in eodem 
habitu, nihil exaudiens eorum quz dicebantur. 
Cum autem ille clariore voce uteretur, ac simul 
pede trudens eum excitare niteretur, nibilo magis 
qui jacebat vel vocem exaudiebat, vel ictum sen- 
tiebat, sed in eodem habitu extensus crat. Mor- 
Uus enim erat, cum, simul atque pallium super 
eum injectum erat, vera morte, quam decipiendi 
magni illius causa simulaverat, correptus exspiras- 
set, adeo ut homo ille divinus haud falsus sit, 
sed cujus rei gratia pallium ab co datum erat, 
ad hanc rem ei qui accepisset, usui esset. Quod 
si acerbum et atrox ejusmodi facinus magnze illius 
et fldei et potentize esse videlur, nemo quasi rem 
novam miretur, sed ad magnum illum Petrum το- 
spiciat. Nam et ille non benefaciendo duntaxat 
virtutem, quà praeditus erat, demonstrabat, cum οἱ 
eum, qui claudus natus erat, currentem atque 
saltantem populo ostenderet, ct sui corporis um- 
bra ad quoscunque eam sol, transeunte apostolo, 
ex transverso corpori incunibens adigeret, zgro- 
tantium morbos sanaret : verum etiam Auaniam, 
qui insitam apostolo virtutem contemnebat, morte 
condemnat, ut illius, opinor, pena quisquis in 
populo eodem contemptionis morbo laboraret, ad 
saniorem opinionem revocaretur, cum exemplo 
horrendo coerceretur, ne et ipse committeret. ut 
lisdem poenis suhjiceretur. Merito igitur imitator 
Petri, eum per multa benefica miracula magnitu- 
dinem potentiz ostendisset, etiam eum, qui ad- 
versus Spiritum fraudem facere conatus essel 

veracem adversus seipsum effecit. Oportebat enin. 
opinor, mendacii cversorem etiam deceptoris men- 
dacium convertere in veritatem, ut omnibus per 
hoc palam fieret, quod et quidquid a magno illo 
tum diceretur, tum fieret, verum esset, et quod- 
cunque pro vero accepisset, mendaeium non es- 
set. Ac Judi quidem, quemadmodum dictum est, 
: non. tentandam esse 


Post hzc cum quidam conventus sub dio quo- 
dam in loco regionis aliquando fuisset, atque om- 
nes admiratione doctrine tenerentur, adolescentu- 
lus quidam ad congregatos clamabat, non a seipso 
magistrum ea dicere, sed alterum ei assistentem 
verba proferre. Cum autem dimisso conventu puer 
ad eum adductus esset, dixisse magnus iste fertur 
ad eos, qui aderant, adolescentulum a demone 
integrum non esse : ac simul detractum sibi lin- 
teolum, quod in humeris gestabat, cL oris sui 
animz admotum, ita injecisse juveni. Quo facto, 
turbari capit et. exclamare adolescentulus, et 
humi prosterni et huc illuc jactari, et. omnibus 
affici incommodis, qux: a diemonibus provenire 
solent. Deinde cum sanctus ille manum injecisset, 
et turbationem sedasset, dzemonium quidem ab co 
avolasse, ipse vero rursus ad priorem statum at- 
que tranquillitatem redactus, non amplius dixisse 


945 


S. GREGORII NYSSENI 941 


fertur, quod videret sancto assistentem qui una A Υόμενον, Καὶ γὰρ δὴ καὶ τοῦτο τῶν μεγάλων ἑἐχείνου 


loqueretur. Etenim etiam hoc nimirum ad magna 
pertinet ejus miracula, quod nulla curiositate et 
exquisila quadam ratione miracula sanationum 
efficeret, sed et ad d:emones fugandos et ad cor- 
poris morbos profligandos sulliceret oris ejus 
anhelitus, qui per linteum laboranti cuique ad- 
movebatur. Ceterum omnia quidem edita ab eo 
miracula deinceps ordine persequi, prolixze scri- 
plur: res fuerit et sermonis qui praesens otium 
superaret : unius autem praterea alteriusve eorum 
quz de eo feruntur miraculorum mentione alque 
commemoratione facta, his sermonem circumscri- 
bam. Nam cum jam in omnes partes divini verbi 
praedicatio divulgata esset, et omnes tam qui ur- 
bem habitarent, quam qui agrum vicinum incole- 
vent, ad piam doctrine fidem traducti essent, 
altaribus atque delubris, queque inihi inerant 
simulacris eversis, atque humana vita jam ab in- 
quinamentis simulacrorum expurgala, impuro lo- 
sliarum nidore exstineto : altarium spurcitia αἱ- 
que ex mactatione et imimolatione animalium con- 
tractis inquinamentis abstersis, omnibus item in 
omni loco templa ad orandum sub nomine Christi 
studiose exstruentibus : furor quidam atque invi- 
dia invasit eum, qui tunc przerat imperio Roma- 
norum, eo quod patrii quidem falsi cultus et reli- 
giones negligerentur, cresceret autem mysterium 
Christisnorum, et in multitudine ubique terrarum 
propagaretur Ecclesia per eos, qui semper'sermoni 


adjungerentur, in magnitudinem excrescens : e C 


arbitratus fleri posse, ul sua szvilia divinz po- 
tenti: resisteret, et. mysterii quidem przdicatio- 
nem inhiberet, et constitutas Ecclesias everteret, 
traduceret autem rursus 608, qui sermoni adjuncti 
essent, ad simulacra : his de causis mittit ad re- 
ctores gentium edicta, quze terribilium poenarum 
in eos statuendarum minas continebant, nisi omni 
geuere tormentorum atque suppliciorum inulctas- 
sent eos, qui Christi nomen invocarent et adora- 
rent, metuque ac tormentorum vi rursus eos ad 
patrium daemonum cultum adduxissent. Ut autem 
hoc terribile atque impium edictum magistratibus 
exhibitum est : quippe in omnes imperii partes 


θαυμάτων ἐστὶ, τὸ μηδεμιᾷ τινι περιεργίᾳ τὰ χατὰ 
τὰς ἰάσεις ἐπιτελεῖν θαύματα. ἀλλ ἀρχεῖν πρός τε 
τὴν τῶν δαιμόνων ἁπαλλαγὴν, xal πρὸς τὴν ἴασιν 
τῶν ἁῤῥωστημάτων τοῦ σώματος τὸ Ex τοῦ στόµα- 
τος αὐτοῦ ἆσθμα διὰ τῆς ὀθόνης τῷ χάμνοντι προσ: ' 
αγόµενον. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν πᾶσιν ἑφεξις τοῖς cap : 
ἐχείνου θαύμασιν ἐπεξιέναι, μακρᾶς εἴη συγγραφῖς, ' 
xai λόγου τὴν παροῦσαν σχολὴν ὑπερθαίνοντος * 
ἑνὸς 6x d) δυοῖν ἔτι τῶν περὶ αὐτοῦ λεγομένων Ext 
μνησθεὶς, ἓν τούτοις περιγράφω τὸν λόγον. Παντα- 
χοῦ γὰρ ἤδη διαπεφοιτηχότος τοῦ θείου χ{ρύγματος, 
xai πάντων xarà τε τὴν πόλιν, χαὶ την περίοιχον, 
πρὸς thv εὐσεθή τοῦ δόγματος πίστιν µετατεθέντων, 
βωμῶν τε xal ἱερῶν καὶ εἰδώλων ἐν αὐτοῖς ἆνατε- 


b τραµµένων, χαθαρθείσης δὲ Ίδη τῆς ἀνθρωπίνης 


ζωῖς τῶν περὶ τὰ εἴδωλα µιασµάτων, xai τῆς µια: 
pág τῶν θυσιῶν χνίσσης ἀποσθεσθείσης, xal τοῦ ἓπι- 
θωμίου λύθρου xai τῶν Ex τῆς «ωοθυσίας μολυσμά- 
των ἀποχλυσθέντων * πάντων δὲ χατὰ τόπον πάντα 
εὐχτηρίους ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ χατὰ σπου- 
δν ναοὺς ἀνεγειρόντων, θυμὸς xa φθόνος εἰσέρχε- 
ται τῷ τηνικαῦτα τῆς ἀρχῆς τῶν Ῥωμαίων ἐπιστα- 
τοῦντι, ἐφ' οἷς ἡμελεῖτο μὲν αὐτοῦ τὰ πάτρια τῆς 
ἁπάτης σἐθάσµατα, ηὐξεῖτο δὲ τῶν Χριστιανῶν τὸ 
μυστέριον, xal εἰς πλήθος ἐπεδίδου πανταχου τῆς 
οἰχουμένης fj Ἐχχλησαία, διὰ τῶν ἀεὶ προστιθεµένων 
τῷ λόγω, πρὸς μέγεθος αὔξουσα ' xaY νοµίσας δυνα- 
τὸν εἶναι τῇ θεία δυνάμει τὴν ἰδίαν ἀντιστῆσαι πι- 
χρίαν, xal ἐπισχεῖν μὲν τοῦ µυσττρίου τὸ χήρυγµα, 
χαταλῦσαι δὲ τῶν Ἐκκλησιῶν τὰ συστήµατα, µετα- 

τῆσαι δὲ πάλιν ἐπὶ τὰ εἴδωλα τοὺς προκεχωρηχότας 
τῷ λόγῳ' πέμπει τοίνυν πρὸς τοὺς τῶν ἐθνῶν χαθη- 
γουµένους πρόσταγμα, φοθερὰν κατ αὐτῶν τὴν 
ἀπειλὴν τῆς τιμωρίας ὀρίζων, εἰ μὴ παντοίοις al- 
χισμοῖς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ προσχυνοῦντας διαλω- 
θήσοιντο, xal προσαγάγοιεν πάλιν αὐτοὺς φόδῳ τε 
xai τῇ τῶν αἰχισμῶν ἀνάγχη τῇ πατρῴα τῶν ὅδαι- 
µόνων λατρεία. Ὦς δὲ περιηγγέλθη τοῖς ἄρχουσι τὸ 
φοθερὸν τοῦτο xal ἄθεον χήρυγμα, πανταχοῦ τῆς 
ἀρχῆς διαπεφοιτηχότων τῶν εἰς αὐτὸ τοῦτο παρὰ τῆς 
τυραννιχῆς τεταγµένων ὠμότητος ' xal τις ἑπεχρά- 
τει τοῦ χατὰ τὸν τόπον ἕἔθνους τοιοῦτος, ὣς prov 
τῆς ὑπερχειμένης ἑξουσίας πρὸς τὴν πονηρὰν ὁρμὶν 


atque provincias pervenerant, qui ad hoc ipsum a p δεηθῆναι, οἴχοθεν ἔχων Ex φύσεως τὴν ὠμότητά τε 


tyrannica crudelitate destinati εἰ ordinati erant : 
ac talis quidem genti illius loci przerat, qui ad 
pravum studium atque conatum nihil superioris 
potestatis indigeret, cum &suople ingenio atque 
natura sevus, et iis qui sermoni credidissent in- 
fensus esset : publice propositis edictis ab eo de- 
nuntiatur, quod vel fldem abjurare, vel omni ge- 
nere suppliciorum ac morte puniri oporteret, 
Nullaque res alia vel publica vel privata tunc ab 
iis, qui publica negotia tractabant, gerebatur ac 
qui fidem amplecterentur. 

Erant autem non in verborum duntaxat minis 
terrores, sed una cum his varius carnificinarum et 
tormentorum apparatus omnem afferebat concussio- 


xal πιχρότητα, xai thv πρὸς τοὺς πεπιστευχότας τῷ 
λόγῳ δυσμένειαν" χαὶ γίνεται παρ) αὑτοῦ «φοθερὸν 
ἐν δηµοσίοις διατάγµασι, τὸ δεῖν ἐξόμνυσθαι τὴν πί- 
στιν, f] τιµωρίαις παντοδαπαϊῖς xal θανάτοις χολὰ- 
ζεσθαι. Καὶ οὐδὲν fv ἕτερον τηνικαῦτα δηµάσιόν τε 
xai ἴδιον παρὰ τῶν τὰ κοινὰ διὰ χειρὸς ἑχόντων γι- 
νγόμενόν τε xal σπουδαζόµενον, πλὴν τοῦ πολιορχεῖν 
τε xal τιμωρεῖσθαι τοὺς ἀντεχομένους τῆς mi- 
στεως. 


curabatur, nisi ut oppugnarent atque punirent eos, 


"Hv δὲ οὐκ ἐν ταῖς τῶν λεγομένων ἀπειλαϊῖς μόνον 
τὰ φόδητρα, ἀλλὰ μετὰ τούτων ἡ ποιχίλη τῶν xola- 
στηρίων χατασχευ] πᾶσαν ἐπῆγε κατάπληξιν, xol 


945 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


946 


πρὸ τῆς πείρας ἐμποιοῦσα τοῖς ἀνθρώποις τὸν φόδον. A nem, etiam ante periculum hominibus formidinem 


&lov τε xal πῦρ, xat θηρία, xaX βόθροι xal τὰ στρε- 
θλωτιχὰ τῶν μελῶν ὄργανα * χαὶ σιδηραὶ χατὰ πν- 
ρὺς χαθέδραι. καὶ ξύλα ὕὄρθια, οἷς ἑντεινόμενα τῶν 
ἑνισταμένων τὰ σώματα ταῖς τῶν φοθερῶν ὀνύχων 
προσδολαῖς χατεξαίνετο, xal ἄλλα µυρία πρὸς τὰς 
πολυειδεῖς βασάνονς τῶν σωμάτων ἐξευρημένα παρ' 
αὐτοῖς ἐπενοεῖτο * χαὶ σπουδὴ τοῖς τῶν ἑξουσιῶν τού- 
των ἐπειλημμένοις ἣν µία, τὸ µηδένα τοῦ ἑτέρου ἐν 
ὑπερδολὴ πικρίας ἐπιδειχθῆναι πραότερον. Καὶ οἱ 
μὲν εἰσήγγελλον οἱ δὲ ἐπεδείχννον * οἱ δὲ ἠρεύνων 
«obe Χχεχρυµµένους. "Αλλοι τοῖς φεύγουσιν ἐπετί- 
θεντο’ ἄλλοι δὲ πρὸς τὰς χτήσεις τῶν πιστῶν ὁρῶν- 
τες, ὡς ἂν ἐγχρατεῖς Υένοιντο τῶν πραγμάτων, ἐπὶ 
τῷ προσχήµατι τῆς εὐσεθείας Ίλαννον τοὺς ávt- 
εχοµένους τῆς πίστεως. Σύγχυσις δὲ fv πᾶσα κατὰ 
€b ἕθνος xaX ἁμηχανία πολλὴ, πάντων ἀλλήῆλοις δι᾽ 
ὑποφίας ὄντων, οὗ πατράσι τῆς παρὰ τῶν τέχνων 
εὐνοίας &v τοῖς φοθεροῖς παραμενούσης, οὐ παισὶ τὸ 
πιστὸν τῆς πατριχΏς χηδεµονίας ἑἐγγνωμένης τῆς 
Φύσεως. Ἐμερίζετο δὲ xasv' ἀλλήλων τὰ γένη πρὸς 
τὰς θρησχείας σχιζόµενα. Καὶ zal; Ἑλληνίτων πι- 
στῶν γονέων προδότης ἑγίνετο' xal χατὰ παιδὸς πε- 
πιστευχότος bv ἀπιστίχ µένων ὁ mach κατήγορος 
Ἡν. Καὶ ἁδελφὸς ix τῆς αὐτῆς αἰτίας ἑπολέμει τῇ 
Φύσει, Octo». χρίνων τὸν ὁμογενῆ τιµωρήσασθαι, εἰ 
τῆς εὐσεδείας ἀντέχοιτο. Ἐντεῦθεν πλήρεις μὲν σαν 
al ἑρημίαι τῶν ἑλαυνομένων, χεναὶ δὲ τῶν οἰχητόρων 
αἱ οἰχίαι. Πολλὰ δὲ τῶν δηµοσίων οἰχημάτων, ταῖς 
τῶν χαθειργνυµένιν ἀπετέταχτο χρείαις, Οὐ γὰρ ἣν 
Ἰχανὰ τὰ δεσµωτήρια χωρεῖν ἓν ἑαυτοῖς τῶν διὰ τὴν 
πίστιν τιμωρουµένων τὸ πλῆθος, 'AYopal τε πᾶσαι 
χαὶ σύλλογοι, χοινοί τε χαὶ ἰδιάζοντες, ἀντὶ τῆς συν- 
Ίθους φαιδρότητος, τὰς τοιαύτας µετελάμθανον συµ- 
φορὰς, τῶν μὲν ἐφελχομένων, τῶν δὲ ἁπαγομένων : 
ἄλλων ἐπὶ τοῖς γινοµένοις ἡ γελώντων ἡ δαχρυόντων’ 
οὗ νηπίων ἣν ἔλεος, οὐ τιμῆ πολιᾶς, οὐχ ἀρετῆς αἱ- 
δὼς εἰσῇει τοῖς δυσµενέσιν * ἀλλ ὡς ἓν αἰχμαλωσίᾳ, 
πᾶσα tua τοῖς πολεµίοις τῆς πίστεως ἔχδοτος Tv. 
Οὐδὲ ταῖς γυναιξὶν ἑδίδου ἡ φυσιχὴ τοῦ γένους ἀσθέ- 
γεια, τῶν τοιούτων ἀναγχῶν ἑχτὸς µένειν' ἀλλ εἷς 
ἦν χατὰ πάντων ὁ τῆς ὠμότητος νόμος, ἴσῳ τῷ µέτρῳ 
τῆς τιμωρίας τῶν γινοµένων ὑπάγων τὸν τῶν εἰδώ- 
λων ἀλλοτριούμενον, μὴ διαχρίνων τὴν φύσιν, Τότε 


injiciens. Enses, ignis, bestix, scrobes et fovee, 
item instrumenta, quibus membra constringerentur 
et torquerentur, tum ferrese selle ignite, tum li- 
gna erecta, in quibus stantium corpora dum inten- 
derentur, terribilium unguium violentis adwotio- 
nibus lacerarentur, atque alia item innumera ad 
varia corporum tormenta exquisita ab iis excogi- 
tabantur : ac studium iis, qui eas potestates susce- 
perant, unum erat, ne quisquam alteri secundus 
exsuperantia smvitie mitior videretur. Nam alii 
quidem deferebant, alii vero demonstrabant, non- 
nulli item celatos ct occultatos scrutabantur, pars 
fugientibus instabant, nonnulli item possessionibus 
fidelium inhiantes quo potirentur earum, sub prz- 


D textu pietatis vexabant et. exagitabant eos, qui fi- 


dem amplecterentur. Ac summa erat in gente con- 
fusio magnaque trepidatio, omnibus inter se su- 
spectis, non patribus filiorum benevolentia in dis- 
criminibus atque periculis permanente, non filiis 
fidam paternam curationem spondente natura. Sed 
famili: atque cognationes alie ab aliis in religio- 
num sectas diductz dissidebant. Ac filius Grzco- 
rum errores amplectens, fidelium parentum prodi- 
tor, filii fidem amplexi pater-in infidelitate manens 
accusator erat. Frater item eadem de causa natu- 
ram oppugnabat, fas esse judicans a consanguineo 
ponas expetere, si pietatem amplecteretur. llinc 
plenz: quidem solitudines erant eorum, qui (suspecti 


C accusative) profugissent : vacua vero atque deserta 


ab habitatoribus domicilia erant : multa item :edi- 
ficia eorum «qui vinculis coercerentur , publicis 
usibus destinata erant. Carceres enim capere in 
&ese non poterant eorum multitudinem, qui pro- 
pter fidem punirentur, omniaque fora atque con- 
ventus tam publici quam privati, pro consueta 
hilaritate atque letitia ejusmodi invicem casus at« 
que calamitates accipiebant, cum alii quidem arri- 
perentur, alii vero abducerentur, czteri οἱ ea, 
que flerent, vel riderent vel laerymarentur : non 
misericordia infantium, non honor canitiei , non 
virtutis verecundia in mentem veniebat infensis, 
sed tanquam in urbe capta omnis :xlas hostibus 
fidei quasi dedititia atque obnoxia erat. Ne mulic- 


οὖν ἰδὼν ὁ µέγας ἐχεῖνος τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τὴν D rum quidem naturali sexus infirmitati indulgeba. 


ἀσθένειαν, ὡς οὗ δυναµένων τῶν πολλῶν μέχρι τοῦ 
θανάτου τῆς εὐσεδείας προαγωνίσασθαι, σύμθουλος 
γίνεται τῇ Ἐκχλησίᾳ μικρὸν ὑποχωρῖσαι τῇ φοβερᾷ 
προσθολῆ, χρεῖττον εἶναι. ἠγούμενος διὰ φυγῆς τὰς 
φυχὰς αὐτῶν περισώσασθαι, ἢ ἑστῶτας ἐπὶ τῆς τῶν 
ἀγώνων παρατάξεως, λιποτάκτους γενέσναι τῆς πι- 
στεως * xal ὡς ἂν μάλιστα πεισθεῖεν οἱ ἄνθρωποι, 
µηδένα χίνδυνον φέρειν τῇ duyTi, τὸ τὴν πίστιν διὰ 
φυγΏς περισώσασθαι, τῷ καθ) ἑαυτὸν ὑποδείγματι, 
σύμόουλος τῆς ἀναχωρήσεως γίνεται ' αὑτὸς πρὸ τῶν 
ἄλλων ἀναχωρήσας τῇ τοῦ κινδύνου qopi* Rua δὲ 
xai τοῦτο τοῖς χρατοῦσι ὃ,ὰ σπουδῖς μάλιστα fv, τὸ 
δὲ ἐχείνου χαθάπερ στρατηγοῦ χειρωθέντος, πᾶσαν 
δϊαλύσα: τῆς πίστεως τὴν παράταξιν, xai τούτου 


tur, ut ejusmodi periculis exempt:e manerent, sed 
una adversus omnes crudelitatis erat lex, codem 
pone modo, nullo discrimine sexus liabito, sub- 
Jiciens eum qui a simulacris esset alienus. Tunc 
magnus ille vir, animadversa atque considerata 
imbecillitate et fragilitate lruman:x naturz, quod 
plerique non possent usque ad mortem pro pietate 
decertare, auctor Ecclesie fit, ut terribilem illum 
impetum atque incursum paulisper declinaret, sa» 
tius esse ducens per fugam animas eorum servari, 
quam stantes in acie certaminum atque periculo- 
rum fidei fleri desertores : ac quo maxime homini- 
bus persuaderetur, nullum anims periculum af- 
ferre, si vel per fugam quis fidem conservaret, suo 


947 


S. GREGORII NYSSENI 


913 


exemplo auctor secedendi fit, ipse ante alios sece- A χάριν ἐχεῖνον ὑπὸ χεῖρα ποιῄσασθαι τοῖς ἐχθροῖς à- 


dendo perieuli impetum  devitans : simul autem 


εσπούδαστο. 


eliam hoe iis qui rerum potiebantur, maximo studio erat, ut illo tanquam duce capto omnem fidei aciem 
funderent ac dissiparent, atque idcirco inimici annitebantur, ut illum redigerent in potestatem. 


At ile una cum eo quem ab initio ad fidem ex xdi- 
tuo adduxerat, diaconi jam munere fungente, col- 
lem quemdam desertum occupaverat; persecutores 
autem indicio cujusdam edocti quo in loco lateret, 
magna multitudine vestigiis inhserentes : alii qui- 
dem radicibus collis circumsessis observabant, ne 
qua, si fugam tentasset , evadere possit ; nonnulli 
vero, qui montem subierant, in omnibus partibus 
scrulantes, jam magno illi erant in conspectu re- 
cta ad eum subeuntes. Ille vero comitem hortatus, 
ut firma atque indubitata erga Deum fiducia consi- 
steret, eique salutem. committeret, similiter atque 
ipse facerel, manus ad orationem extendens, ac ue 
αἱ prope quidem persecutores accessissent, metu 
fidem excussam projiceret, exemplum ejus rei, 
quam przcipiebat diacono seipsum przbebat, cum 
εἰ immotis oculis, et passis manibus et Labitu 
arduo atque erecto colum  intueretur. Atque hi 
quidem Ίο agebant; illi vero, qui ad eum eva- 
serant, cum locum totum perlustrassent, οἱ inibi 
omnia dumeta atque arbusta, omnia prominentia 
83x3, Omnes cavernas voraginum cum suinma di- 
ligentia perscrutati essent, rursus ad collis radices 
contendunt, ut metu perscrutantium ille in fugaui 
versus in potestatem eorum veniret, qui infimam 


partem collis circumsepissent. Ut igitur neque ab C 


his inventus est, neque apud illos erat, atque spe- 
culator ille locum ubi magnus ille consisteret, 
signis describebat, in quo loco scrutatores przeter 
duas duntaxat arbores paululum inter se distantes 
neminem se vidisse affirmabant. Digressis tandem 
scrutatoribus cum substitisset index, atque in ora- 
tioue et ipsum illum virum màgnum et comitem 
ejus offendisset, atque in ope divina factuin esse 
judicaret, ut illi persequentibus arbores esse vide- 
rentur, procumbit ei ad pedes, creditque sermoni, 
et qui paulo ante persecutor fuerat, unus ex profu- 
gis (icbat. Cum igitur multo tempore in solitudine 
manerent (invalescebat enim bellum adversus fi- 
dem, praside provincie graviter saviente in cos, 
qui sermoni pietatisadhzxrerent),atque omnes in fu- 
gam versi essent : posteaquam quod ad. magnum 
illum virum attinet, desperaverant. eum aliquando 
in potestatem persequentium venturum : tunc ad- 
versus reliquos rabiosam sxvitiam suam vertentes, 
iu omnibus partibus provincie perscrutabantur 
omnes similiter tam mulieres et pueros, quam 
yiros, quicunque nomen Christi venerarentur, àc 
trahebant. ad urbein, et. carceres complcebant, pie- 
tatem eis alterius eujuspiam loco maleficii crimini 
dantes, adeo ut in nullo alio publico negotio judi- 
cia tunc eccupata essent, preterquam quod id 
solum magistratus agebat, ut omne genus suppli- 
ciorum variaque tormenta solerter excogitata adhi- 
berent iis, qui fidem amplectcrentur. 


'O δὲ ἓν ἔρημόν τινα καταλαθὼν λοφιὰν, ἔχων peo 
ἑαυτοῦ τὸν Ex νεωχόρου xat' ἀρχὰς προσαζθέντα τῇ 
πίστει, ἔδη τῇ χάριτι τῆς διαχονίας ὑπηρετούμενον. 
Τῶν δὲ διωκόντων xat! ἴχνος ἑπομένων Ev. πλήθει 
πολλῷ, μηνύσαντος αὐτοῖς τὸν τόπον τινὸς ἐν ᾧ χατ- 
expüntsto* οἱ μὲν ἐν χύχλῳ τὴν ὑπώρειαν τῆς λο- 
φιᾶς διαλαθόντες ἐφύλαττον, ὅπως ἂν μηδαμόθεν αὑτῷ 
γένοιτο διαφυγεῖν, εἶπερ εἰς τοῦτο τραπείη ' οἱ δὲ 
προσθάντες τῷ δρει, κατὰ πᾶν µέρος διερευνώµενοι, 
ἤδη χαταφανεῖς ἐγίνοντο τῷ µεγάλῳ, xav εὐθεῖαν 
πρὸς αὐτὸν ἀνατρέχοντες. Ἐκεῖνος 65 δ.αχελευσάµε- 
vog τῷ μετ) αὐτοῦ, στερεᾷ το xal ἀδιστάκτῳ τῇ πε- 
ποιθήσει στῆναι πρὸς τὸν Θεὸν, xal χαταπιστεῦσαι 
τὴν σωττρίαν αὐτῷ, τὰς χεῖρας εἰς mpoaevytv áva- 
τείναντα, xal μηδὲ εἰ πλησίον γένοιντο ol. διώχοντες 
ἐκχρουσθῆναι τῷ φόδῳ τὴν πίστιν ὑπόδειγμα δὲ τῆς 
παραγγελίας ἑαυτὸν ἐποίει τῷ διακόνῳ, βλέταυν τὲ 
πρὸς οὐρανὸν ἁμετατρέπτῳ ὄμματι, καὶ τεταμέναις 
ταῖς χερσὶν ἓν ὁρθίῳ τῷ σχήµατι’ xal οἱ μὲν ἐν τοῦ- 
τοις σαν. Οἱ δὲ πρὸς αὐτοὺς ἀναδραμόντες, τανταχη 
τὸν τόπον περ'σκεψφάµενοι, xal πᾶσαν ἔνστασεν 
θάµνου, χα) πᾶσαν πέτρας προσθολὴν, xal πᾶσαν ix 
χαράδρας κοιλότητα μετὰ πάσης ἀκριθείας διερευντ; 
σάµενοι, πάλιν τὴν ὑπώρειαν καταλαμθάνουσιν, ὡς 
φόθῳ τῶν διερευνωµένων εἰς ϱ«υγην τραπόντων τοῖς 
κάτω περιεστοιχισµένοις ὑπὸ χεῖρα γενέτθαι. Ὢ, 
οὖν οὔτε παρὰ τούτων εὑρέθη, val παρ᾽ ἐχείνοις οὔχ 
ἦν ὁ δὲ τὸν τόπον τῆς τοῦ μεγάλου διαγωγΏς χατα- 
σχεψάµενος σηµείοις ὑπέγραφεν, Ev ᾧ διεέεθαιοῦντα 
ol ζητοῦντες µεδένα ἑωραχέναι, «Atv εἰ μῆ δύο δέν- 
ὃρα µόνον μικρὺν ἁπ᾿ ἀλλήλων δ.εστηχότα. Άναχε- 
χωρηχότων δὲ τῶν ζητούντων, ὑπολειφθεὶς ὁ urvv- 
τῆς, xal καταλαθὼν ἓν προσευχῇ αὐτόν τε «bv µέγαν 
xai τὸν σὺν αὐτῷ, xai γνοὺς την θείαν φρονρὰν, o: 
fic ἐχεῖνοι δένδρα τοῖς διώχουσιν ἐνομίσθησαν, προσ- 
mimtet τε αὑτῷ, xal π.στεύει τῷ λόγῳ. Καὶ ὁ «gt 
βραχέος διώκτης, εἷς τῶν φευγόντων ἐγένετο. Μενόν- 
των τοίνυν κατὰ τὴν ἕρημον χρόνον πολὺν (ἔπεχρά- 
τει γὰρ € κατὰ τῆς πίστεως πόλεμος, χαλεπως τοῦ 
χαθηγουµένου χατὰ τῶν προστιθεµένων τῷ λόγῳ τῆς 
εὐσεθείας λυσσῶντος), χαὶ πάντων πρὸς φυγἣν τε- 
τραµμµένων ' ἐπειδὴ τὸ κατὰ τὸν µέγαν αὐτοῖς à 
ἐλπίδας fv, ὡς οὐχ. ἂν ὑπὸ χεῖρά ποτε γενόµενον τοῖς 
διώχκουσι" τότε χατὰ τῶν ὑπολοίπων τὴν λυσσώδη 
µανίαν ἑαυτῶν τρέφαντες, πανταχη χατὰ τὸ ἔθνος 
διηρευνῶντο πάντας ὁμοίως ἄνδρας «s xai Yuvalxa; 
xal παῖδας, ὅσοις τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ τὸ σεθά- 
σµιον ἣν ^. xal εἷλχον ἐπὶ την πόλιν, καὶ τὰ δεσµω- 
τρια χατεπλίρουν, ἀντ᾽ ἄλλης τινὸς ἁδιχίας ἔγχλημα 
ποιούµενοι χατ᾽ αὐτῶν τὴν εὐσέθειαν, ὡς μηδενὶ τότε 
τῶν χοινῶν προσασχολεῖσθαι τὰ δικαστήρια, Ἡ τοῦτο 
μόνον διὰ σπουδΏς τοῖς χκρατοῦσιν εἶναι, τὸ πάντας 
αἰκισμοὺς xat παντοίας στρεθλώσεις δι ἐπινοίας 
ἐπάχει) κατὰ τῶν ἀντεχομένων τῆς πίστεως. 


949 


DE VITA 8. GREGORII THAUMATURGI. 


950 


Ἔνθα 2f καὶ μᾶλλον πᾶτι χατάδηλον γίνεται, τὸ Α Tunc vero etiam magis palam omnibus fit, quod 


μηδὲν ἀθεεὶ τὸν µέγαν ἐχεῖνον βουλεύεσθαι. Φυλάξας 
γὰρ ἑαυτὸν διὰ τῆς φυγῆς τῷ λαῷ, xowh συμμαχία 
τοῖς ὑπὲρ τῆς πίστεως ἀγωνιζομένοις ἅπασιν fv. 
Καθάπερ γὰρ περὶ τοῦ Μωῦσέως ἀχούομεν, ὅτι πὀῤ- 
ῥωθεν ἀφεστηχὼς τῆς τῶν ᾽Αμαληκιτῶν παρατάξεως, 
διὰ προσεὐχῆς ἑνετίθει τοῖς ὁμοφύλοις χατὰ τῶν ὑπ- 
εναντίων τὴν δύναμιν * χατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον χἀχεῖ- 
vos, ofoy ἑφορῶν τῷ ὀφθαλμῷτῆς φυχῆς τὰ γινόμενα, 
τὴν θξίαν ἐπεχαλεῖτο συμμαχίαν ὑπὲρ τῶν ἐναθλούν- 
των τῇ ὁμολογίᾳ τῆς πίστεως. Kal ποτε μετὰ τῶν 
συνόντων κατὰ τὸ σὐνηθὲς τῷ Θεῷ προσευχόµενος, 
ἀθρόως ἀγῶνός τε xaX θορύθου κατατλησθεὶς, ἔνδηλος 
ἦν ἐν τοῖς παροῦσιν οἷον ξενιζόµενος, χαὶ ἐναγωνιῶν 
τῷ θεάματι, xai τὴν ἀχοὴν ἐπέχων, χαθάπερ fiyou 
τινὺς πρὸς αὐτὸν διαδαίνοντος. Καὶ διαγενοµένου 
διαστ{µατος οὐχ ὀλίγου , µείνας πάντα τὸν ἐν τῷ 
µέσῳ χρόνον, ἀχλινῆς χαὶ ἀχίνητος, εἶθ' ὥσπερ τοῦ 
προχε:µένου θεάµατος εἰς ἀγαθὸν καταλήξαντος, πά- 
ὰιν ἑπανηλθέ τε πρὸς τὸ σύνηθες, xai ἀνευφήμησε 
τὸν θεὸν v λαμπροτάτῃ quvi] , τὸν ἐπινίχιόν τε καὶ 
εὐχαριστήοιον Όμνον ἐπιφθεγξάμενος, ὃν πολλαχή 
της Ψαλμῳδίας τοῦ Δαθὶδ ἀχούομεν λέγοντος, τὸ 
EbAorncóc ὁ θεὺς, ὃς οὐχ ἔδωκχεν ἡμᾶς εἰς θήραν 
τοῖς ὁδοῦσω' αὐτῶν. Tov δὲ περὶ αὐτὸν θαυμαστι- 
χκῶς ὃ.ατεθέντων, χαὶ μαθεῖν ἀξιούντων, ὃ τί ποτε 
"efr τὸ ἐν ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ γενόµενον θέαμα, εἰπεῖν 
λέγεται, µέγα πτῶμα κατὰ τὴν ὥραν ἐχείνην ἕωρχ- 
χέναι, χαταπαλαισθέντος τοῦ διαθόλου ὑπὸ νεανίαου 
τινὸς ἐν τοῖς ὑπὲρ εὐσεθείας ἁγῶσι. Tov δὲ ἀγνοούν- 
των ἔτι τὸ εἱρημένον, σαφέστερον αὐτοῖς διηγεῖται, 
ὅτι συμμαχία χρείττονι χατὰ τὴν ὥραν ἐχείνην vsa- 
νίας τις τῶν εὐπατριδῶν , τοῖς ἱδρῶσι τῆς πίστεως 
ἑνηγωνίσατο, προσαχθεὶς ὑπὸ τῶν δηµίων τῷ ἄρχοντι. 
Προσέθηχε δὲ xat τὸ ὄνομα, Τρωάδιον αὐτὸν ὀνομά- 
σας ΄ xai ὅτι μετὰ πηλλὰς βασάνους, αἷς Υενναίως 
ἑνεχαρτέρησε , τὸν διὰ τῆς μαρτυρίας ἀνεδήσατο 
σατέφανον. Ἐχπλαγεὶς δὲ πρὸς τὴν ἀχοὴν ὁ δ.άχονος, 
xai οὔτε ἀπιστεῖν τινι τῶν λεγομένων τολμῶν * xal 
ἅμα κρεῖττον τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως εἶναι νοµίσας, 
τὸ πόῤῥωθεν ὄντα τῆς πόλεως, μηδενὸς ἀνθρώπου τὰ 
χατ αὑτὸν διαγγεἰλαντος, ὡς ἑφεστῶτα τοῖς ποάγµασ: 
λέγειν πρὸς τοὺς συνόντας περὶ τῶν ἐχεῖ γενοµένων, 
ἱκέτης γίνεται τοῦ διδασχἀλου ὀφθαλμοῖς ἐπιτραπῆ- 


nihil sine numine divino consilii magnus ille 
vir iniret. Nam cum per fugam se populo conser- 
vasset, commune omnibus pro fide decertantibus 
auxilium atque praesidium erat. Quemadmodum 
enim de Moyse audimus, quod cum procul abesset 
3b acie Amalecitarum, per orationem popularibis 
vires adversus hostes injiceret, eodem modo eliam 
ille quasi animi oculis intueretur ea qux fiebant, 
divinum auxilium pro iis, qui nomine fidei con- 
fessionis decertarent, invocabat, cumquealiquando 
una cum fainiliaribus, ut solebat, Deum precare- 
tur, repente angore ac trepidatione repletus iis qui 
aderant quasi rem novam admirari et eo quod 
spectaret. angi, et veluti sono quodam ad eum 


B pertinente, aures admovere aperte videbatur, atque 


haud exiguo przeterito spatio cum toto hoc inter- 
cedente tempore erectus et immotus permansisset, 
deinde quasi propositum spectaculum bonum even- 
tum habuisset, et ad statum pristinum rediit, et 
elata voce Deumlaudavit, adjiciens eum sermonem, 
quo victoriam adepti uti ac Deo gratias agere sole- 
inus, quem in multis locislibri Psalmorum Davideim 
audimus pronuntiantem : Benedicius Deus, qui non 
dedit nos in predam dentibus eorum *. Familiaribus 
autem ejus admirantibus et scire volentibus, quod- 
nam id tandem spectaculum fuisset, quod ante 
oculos ejus obversaretur, dixisse fertur, magnam 
se in illa hora vidisse ruinam, diabolo ab adole- 
scente quodam in certaminibus pro pietate susce- 
ptis devicto. Atque illis adhuc non intelligentibus 
id quod dixisset, apertius eis exponit, quod auxilio 
divino in illahoraadolescens quidam nobilis in pri- 
mis ab lictoribus ad przsidem adductus, in cer- 
tamine pro fide suscepto desudasset. Adjecit autem 
eljam nomen, Troadium eum notninans, et quod 
post multa tormenta, qui fortiter toleravisset , 
martyrii corona redimitus essct. Obstupefactus 
autein et attonitus his auditis diaconus, cum neque 
fidem derogare iis, quze dicerentur, auderet, οἱ 5ἰ- 
mul excellentius quam humana natura caperet, esse 
judicaret, qui procul abesset ab urbe, cum nemo 
bominum eum de suis rebus certiorem fecisset, 
hunc perinde ac si interfuisset, ad familiares loqui 


ναι xài γνῶναι τὰ πεπραγμένα * καὶ μὴ χωλυθῆναι p de rebusillis gestis, orat magistrum, ut peraiittere- 


παρ᾽ αὐτοῦ γενέσθαι µέχρι τῶν τόπων αὐτῶν, bv οἷς 
τὸ θαῦμα ἐγένετο. Τοῦ δὲ φοθερὸν εἶνα, λέγοντος, τὸ 
kv µέσῳ τῶν φονευτῶν Ὑενέσθαι, xaX πολλάκις ἐξ 
ἐπηρείας τοῦ ἀντιχειμένου τι τῶν ἀθουλήτων παθεῖν, 
ἰπιθαρσεῖν ἔλεγεν ὁ διάχονος τῇ τῶν εὐχῶν αὑτοῦ 
συµµαχίᾳ, φθεγξάμενος ταύτην πρὸς αὐτὸν τὴν φω- 
v$v* Σύ µε παράθου τῷ θεῷ, καὶ οὐδείς uot φό- 
6ος xal τῶν πο.ἱεμίων καθάψεται. Too. δὲ καθάπερ 
συνέµπορον αὐτῷ τὴν τοῦ θεοῦ βοῄθειαν διὰ τῆς εὖ- 
χῆς συνεχπέµψαντος, πεποιθὼς τὴν ὁδὸν δ.ῄει, πρὸς 
οὐδένα τῶν ἁπαντώντων ἐπιστρεφόμενος. Ἑσπέριος 
6i τῆς πόλεως ἑντὸς γεγονὼς, καὶ κοπώδης ix τῆς 


* Psal, cxsui, 6. 


tur sibi oculis inspicere, qua acta essent, neu pro- 
hiberetur ab eo pervenire usque ad ea loca, in qui- 
bus iniraculum editum erat : at illo periculosum 
esse dicente versari in medio virorum cedis avi- 
dorum, ac saepe ex incursu atque inipetu adversarii 
posse accidere aliquid repente preter volunia- 
tem, de quo cogitatum non esset : diaconus se prc- 
cum ejus auxilio confidere dixit, lis verbis ad 
eum utens : Tu me coninenda. Deo, et. nullus. ab 
hostibus terror me invadet.. Cumque ille presidium 
divinum pro comite p?r preces una cum eo emisis 
sct, fiduciz plenus iter faciebat ad. neminem ob- 


951 


S. GREGORII NYSSENI 


viam venientem sese convertens. Cum autem ve- Α ὁδοιπορίας Υενόμενος ν λουτρῷ θεραπεῦσαι τὸν χόπον 


speri in urbem pervenisset, et de via fessus csset, 
defatigatum labore corpus lavacro curare necesse 
esse putabat. Dominabatur autem in illo loco dz- 
mon quidam homicida, in balneo versari solitus: 
cujus perniciosa atque pestifera vis in tenebris ad- 
versus propinquantes exercebatur, οἱ idcirco post 
solis occasum balnez illz& non exercebantur, nemo- 
que eo accedere id temporis solebat, ad quas stans 
diaconus praefectum loci rogabat, ut ostium  ape- 
riret, et aditum sibi przebcret, neu invideret sibi 
quo minus corpus lavacro reficeret. Illo verotestante 
neminem, qui circa illam horam aquam ingredi 
ausus esset, suis pedibus reversum esse, sed post 
vesperum dz:emonium omnes in potestate habere, 


ac multos jam imprudentes in insanabilia mala B 


incurrisse, quos pro sperato levamine lamentatio- 
nes οἱ sepulture, et gemitus exceperunt : hzc. et 
ejusmodi balneatore dicente, nihilo magis ille quid- 
quam de cupiditate remittebat : sed instabat omni 
modo urgens eum, ut se intromitteret. AL balnea- 
tor in lucro ponens, si non una cum imperito 
hospite periclitaretur, cum clavem ei tradidisset , 
procul a lavacro discedit; posteaquam autem nuda- 
tus intus erat, multiplices quaedam terrorum et 
concussionum materie a dzxmonio instruebantur, 
spectra varia igni et fumo mistam naturam pre se 
ferentia, in forma hominum et ferarum oculis in- 
cidentia, auribusinsonantia, anhelitus appropinquan- 
tia, undique corpori se circumfundentia. At ille si- 
gnum (crucis) antesese objiciens, Christique nomen 
invocans, primum conclave illasus transivit, ad 
interiorem autem partem z:edium progressus in mo- 
lestiora incidit spectacula, in terribiliorem faciem 
transformato dzmonio; et simul terr: motu con- 
cuti conclave ei videbatur, adeo ut etiam solum 
infra ruptum flaminam, qua subtus esset, nudam 
conspiciendam praeberet, scintilleque flamma ab 
aquis emitterentur, ac rursus eisdem armis, signo 
(crucis scilicet) et nomine Christi, przsidioque 
precum magistri terrores earum rerum, qua tum 
fiebant, discussit. Cumque jam aqua recreatus exire 
fesinaret, rursus prohibebatur a daemone, qui 
ostium occupaverat. Verum etiam hoc rursus impe- 


C 


dimentum per eamdem vim, sponte sua janua ce- D 


dente,signo (crucis) discutiebatur. Posteaquam au- 
tem ei omnia ex sententia successeránt, exclamasse 
dicitur ad eum humana voce daemonium, ne sibi 
virtutem illam imputaret, per quam perniciem effu- 
gisscl; vocem enim ejus, a quo eustodiz atque 
tisse, ut ab incommodis tutus essct. 

Servatus igitur, quemadmodum diximus, admi- 
rationi loci przfectis fuit, eo quod nemo corum, 
qui unquam id temporis aquam ingredi aussi es- 
sent, inter vivos postea conspectus esset. Cum au- 
tem et hos qus sibi accidissent, docuisset, et mar- 
tyrum in urbe fortia facta ita accidisse cognovisset, 
quemadmodun magnus ille vir in solitudine degens 
ante exposuisset, propter eas res quas et vidisset 


ἀναγχαῖον (0n. Ἐπεχράτει δὲ χατὰ τὸν τότον 
ἐχεῖνο; δαίµων τις ἀνθρωποχτόνος ἐπιχωριάζων τῷ 
λουτρῷ, οὗ ἡ φθοροποιὸς δύναμις ἐνεργὸς μετὰ σχότος 
χατὰ τῶν προσεγγικόντων ἑγίνετο, χαὶ τούτου χάριν 
ἄθατον τὸ λουτρὸν ἣν ἐχεῖνο μετὰ τὰς ἡλίου δυσμὰς 
xal ἀνενέργητον ᾽ ᾧ παραστὰς ἠξίου τὸν ἑπιτετα- 
γµένον ἀνοῖξαι την θὐραν, δοῦναί τε τὴν εἴσεδον αὐτῷ 
xo μὴ φθονῆσαι τῆς ἓχ τοῦ λουτροῦ θεραπείας. Tou 
δὲ μαρτυρουμένου µηδένα τῶν κατὰ τὴν ὥραν ἐχεί- 
νην χατατολμώντων τοῦ ὕδατος ἰδίοις ὑποστρέφαι 
ποσὶν, ἀλλὰ πάντων μετὰ τὴν ἑσπέραν χαταχρατεῖν 
τὸ δαιµόνιον, χαὶ πολλοὺς ὑπ' ἀγνοίας Ίδη παθεῖν 
τὰ ἀνήκεστα, οὓς ἀντὶ τῆς ἐλπισθείσης ἀνέσεως 
θρΏνοι xaY οἱμωγαὶ διεδέξαντο * ταῦτα xal τὰ τοι- 
αὔτα διεξιόντος, οὐδὲν μᾶλλον ἐχεῖνος ὑφίει τῆς 
ἐπιθυμίας, ᾽ἁλλ' ἑνέχειτο παντὶ τρόπῳ αχαταναγ- 
χάζων αὐτὸν, εἰς τὰ ἑντὸς παραδέξασθαι. Ὅ δὲ τὸ 
ph συγχινδυνεῦσαι τῇ ἀγνοίᾳ τοῦ ξένου, χέρδος 
ποιούµενος, τὴν χλεῖν im αὐτῷ ποιησάµενος, 
πὀῤῥω τοῦ λουτροῦ ἁπαλλάσσεται. Ἐπειδὴ 6i }»- 
μνωβεὶς ἑντὸς ἣν, πολύτροποί τινες φόθων χαὶ χατ- 
απλήξεων ἀφορμαὶ παρὰ τοῦ δαιµονίου συνεσχευά- 
ζουτο, φάσματα παντοδαπὰ πυρὶ xal καπνῷ pept- 
γμένην τὴν φύσιν ἐπιδειχνύμενα, ἐν ἀνθρώπων xal 
θηρίων μορφῇ τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐμπέπτοντα , ταῖς 
ἀχοαῖς ἑνηχοῦντα, τῷ ἄσθματι προσεγγἰζοντα, χύχλῳ 
περὶ τὸ σῶμα χεόµενα. Ὁ δὲ τὴν σφραγίδα ἑαυτου 
προθαλλόµενος, καὶ τὸ τοῦ Χριστοῦ ἀναχαλῶν ὄνομα, 
ἁπαθὴς τὸν πρῶτον διεξηλθε τὸν οἶχον. ἙἘτὶ δὲ 
τὸ ἑνδότερον χωρῄῆσας, Χχαλεπωτέροις ἐνέτυχς τοῖς 
θεάµασιν , εἰς φοθερωτέραν µετασχενασθέντος τοῦ 
δαιµονίου τὴν ὄψιν * xaX ἅμα σεισμῷ χαταχλονεῖσθαι 
τὸν οἶχον (peco, xaX τὸ ἔδαφος ὑποῤῥηγνύμενον To- 
μνὴν ὑποδειχνύειν τὴν χάτω φλόγα, σπινθἠράς τε 
φλογώδεις ἀπὸ τῶν ὑδάτων ἐχπέμπεσθαι, καὶ πάλιν 
αὐτῷ τὸ ἴσον ὅπλον ἡ σφραγ]ς, xat τὸ τοῦ Χριστοῦ 
ὄνομα, χαὶ ἡ διὰ τῶν εὐχῶν τοῦ διδασχάλου βοήθεια, 
τὰ φοθερὰ τῶν φαινομένων τε καὶ γινοµένων διέχεεν. 
᾽Ανεθεὶς δὲ Ίδη τῷ ὕδατι, καὶ πρὸς τὴν ἔξηδον σπεύ- 
δων, πάλιν ἑχωλύετο, τοῦ δαιµονίου τῆς θύρας ἀντει- 
λημμένονυ. ᾽Αλλά xal τοῦτο πάλιν τὸ χώλυµα διὰ τῆς 
ἴσης δυνάμεως αὐτομάτως ἑλύετο , τῇ σφραγίδι της 
θύρας ὑποχωρούσης. Ἐπεὶ δὲ xavà νοῦν αὐτῷ προῦ- 
χεχωρήχει τὰ πάντα, ἐχθοῆσαι λέγεται πρὸς αὐτὸν 
ἀνθρωπίνῃ φωνῇ τὸ δαιµόνιον, μὴ Ex! αὐτῷ τὴν δύνα- 
µιν ἐχείνην λογίσασθαι, δι ἧς τὸν ὄλεθρον ἔφυγεν 
ἡ γὰρ φωνὴ τοῦ παραθεµένου αὐτὸν τῷ φυλάσσοντι 
τὸ ἀπαθὲς ἑχαρίσατο. 


presidio divino commendatus esset, hoc ei przesti- 


Διασωθεὶς τοίνυν χατὰ τὸν εἱἰρημένον τρόπον, ἔχ- 
πληξιν παρεῖχε τοῖς ἐπιστατοῦσι τοῦ τόπου, οὐδενὸς 
τῶν πώποτε χατὰ vhv (pav ἐχείνην χατατολµησάν- 
των τοῦ ὕδατος ἐν τοῖς ζῶσι φανέντος. "Eri δὲ τού- 
τοις τὰ καθ) ἑαυτὸν διηγήσατο, χαὶ τὰ κατὰ την πόλιν 
τῶν μαρτύρων ἀνδραγαθῆματα τοῦτον ἔγνω γεΥγενη: 
μένα τὸν τρόπον, ὃν ἐπὶ τῆς ἑρημίας ὁ μέγας διάγων 
προδιηγήσατο, προσθεὶς τοῖς περὶ αὐτοῦ διηγἡµασί 


9535 


DE VITA S. GREGORII THAUMATURGI. 


954 


τε xai θαύμασι, δι’ ὧν τε εἶδε, καὶ δι ὧν fixouce, A et audivisset, et per quas suo periculo atque expe- 


καὶ δι’ ὧν τῇ ἑαυτοῦ πείρα τῆς τοῦ μεγάλου πίστεως 
ἐδιδάχθη τὴν δύναμιν, T] προσεμαρτύρησε τὸ δαιµό- 
νιον, πάλιν ἀνατρέχει πρὸς τὸν διδάσχκαλον " τοῖς τε 
κατ αὐτὸν, xal τοῖς μετὰ ταῦτα χοινὸν ἀφεὶς φυλα- 
κτήριον, τὸ διὰ τῶν ἱερέων ἕχαστον ἑαυτὸν τῷ θεῷ 
παρατίθεσθαι. Καὶ vuv ἐστι μὲν χατὰ πᾶσαν τὴν 
Ἐκχχλησίαν, ἑξαιρέτως δὲ παρ) ἐχείνοις ἡ τοιαύτη 
φωνὴ, τῆς τότε γεγενηµένης τῷ ἀνδρὶ παρὰ τοῦ 
Γρηγορίου βοηθείας µνηµόσυνον. Τῆς δὲ τυραννίδος 
ἐχείνης ἤδη κατὰ θείαν συμμαχίαν διαλυθείσης, xal 
πάλιν εἰρήνης τὴν ἀνθρωπίνην ζωὴν διαδεξαµένης, 
xa0' ἣν ἄνετος ἣν xav! ἐξωυσίαν προχειµένη πᾶσιν 
ἡ περὶ «b θεῖον σπουδὴ, καταθὰς πάλιν ἐπὶ τὴν πόλιν, 
xai πᾶσαν περινοστῄσας ἐν χύχλῳ τὴν χώραν, προσ- 


rientia magni illius viri fidei vim, cui etiam dzemo- 
nium insuper testimonium perhiberect, didicisset 
(de miraculis ejus non amplius dubitans), iterum 
redit al magistrum, et 5 zetatis hominibus et 
posteris commune przsidium relinquens, ut per 
sacerdotes quisque sese Deo commendet : atque 
etiam nunc cum per omnem Ecclesiam, tum praz- 
cipue apud illos ejusmodi vox pro monumento ha- 
betur auxilii atque presidii, quod tunc illi viro a 
Gregorio praestitum est. C:eterum cum jam auxilio 
divino tyrannis illa dissoluta esset, ac pax rursus 
humanam vitam excepisset, per quam expeditum 
erat ad arbitrium omnibus abunde propositum stu- 
dium erga numen divinum, descendit rursus ad ur- 


Üfxrv ἐποιεῖτο τοῖς ἁπανταχοῦ λαοῖς τῆς περὶ τὸ B bem, et omni circa regione undique peragrata ac 


Θεῖον σπουδῆς, τὰς ὑπὲρ vov ἐνηθληχότων τῇ πίστει 
πανηγύρεις νοµοθετῄσας. Καὶ διαλαθόντες ἄλλος ἆλ- 
λαχῃ τῶν μαρτύρων τὰ σώματα, χατὰ τὴν ἐτήσιον 
τοῦ ἑνιαυσιαίου χύχλου περίοδον συνιόντες, γάλ- 
lovto τῇ τιμῇ τῶν μαρτύρων πανηγυρίζοντες. Καὶ 
γὰρ δῆ καὶ τοῦτο τῆς µεγάλη; αὐτοῦ σοφίας àmó- 
δειξις Tiv, ὅτι πρὸς χαινὸν βίον µεταῤῥυθμίζων πᾶ- 
σαν ἀθρέως τὴν κατ) αὐτὸν γενεὰν, οἷόν τις ἡνίοχος 
ἐπιστὰς τῇ φύσει, xaY τοῖς τῆς πίστεως xal θεο- 
γνωσίας χαλινοῖς ἀσφαλῶς αὐτοὺς ὑποςεύξας, ἑνεδί- 
δου τι μικρὸν τῷ ζωγῷ τῆς πίστεως δι εὑφροσύνης 
ὑποσχιρτᾶν τὸ ὑπήχοον. Συνιδὼν γὰρ ὅτι ταῖς σω- 
ματιχαῖς θυµηδίαις τῇ περὶ τὰ εἴδωλα πλάνη παρα- 
μένει τὸ νηπιῶδες τῶν πολλῶν xal ἁπαίδευτον ' ὡς 


ἂν τὸ προηγούμµενον τέως ἐν αὐτοῖς µάλιστα χατορ- C 


θωθείη, τὸ πρὸς θεὸν ἀντὶ τῶν µαταίων σεθασµάτων 
βλέπειν, ἐἑπαφῆχεν αὐτοῖς ταῖς τῶν ἁγίων μαρτύρων 
ἐμφαιδρύνεσθαι µνήµαις, καὶ εὐπαθεῖν, xal ἀγάλλε- 
σθαι, ὡς χρόνῳ ποτὲ χατὰ «b αὐτόματον πρὸς σεµνό- 
τερὀν τε xai ἀχριθέστερον µετατεθησοµένου τοῦ 
βίου, xai πρὸς ἐχεῖνο χαθηγουµένης τῆς πίστεως, 
ὅπερ δὴ xal £v τοῖς πολλοῖς ἤδη χατωρθώθη, πάσης 
θυµηδίας ἀπὸ τῶν τοῦ σώματος ἡδέων πρὸς τὸ πνευ- 
ματιχὸν τῆς εὐφροσύνης εἶδος µετατεθείσης. 


perlustrata, additamentum et quasi corollarium 
studii erga numen divinum instituebat apud omnes 
ubique populos sanciens, ut nomine eorum, qui 
pro fide decertassent, dies festi atque solemnes 
conventus celebrarentur : cumque alius in alium 
locum corpora martyrum diduxissent, per anniver- 
sarium circuli ambitum congregati letabantur, in 
honorem martyrum ferias agentes. Etenim etiam 
hoc nimirum magnz sapientie atque solertiz ejus 
documentum est, quod cum omnes sua prorscs 
etatis ac gentis homines ad novum vitz institutuia 
transformaret, et tanquam auriga quidam natura 
przfectus fidei ac Dei agnitionis frenis eos firmi - 
ter subjugaret, indulgebat, ut paululum quiddam 
subditi sub jugo fidci lzetitia exsultarent. Cum anim- 
advertisset enim quod propter corporis volupiates 
simplex et imperitum vulgus in errore simulacro- 
rum cultus permaneret, quo maxime ul, quod pre- 
cipuum est, interim in iis assequeretur, nempe ut 
vanis superstitionibus relictis ad Deum converte- 
rentur, permisit eis, ut in. memoriau! sanctorum 
martyrum .sese exhilararent et oblectarent, atque 
in Iztitiam effunderentur : quod successu tempo- 
ris aliquando futurum esset, ut sua sponte homines 


ad bonestiorem et exactiorem vilze rationem transirent, praesertim cum etiam fides ad illam rem viam 
premonstraret : quz res nimirum jam etiam in plerisque successit atque confecta est, omni voluptate a 
corporis oblectanientis ad spiritualem lzetitie formam traducta. 


Τοῦτον δὲ τὸν τρόπον ἐμπολιτευόμενος τῇ Ἐκχλη- 


Cum autem hoc modo se gereret, et munere suo 


σίᾳ, val σπουδην ἔχων πρὸ τῆς ἐκ τοῦ βίου µετα- D fungeretur in Ecclesia administranda, et antequam 


στάσεως πάντας ἰδεῖν πρὸς τὴν σωτήριον πίστιν ἀπὸ 
τῶν εἰδώλων µεταθέντας' ἐπειδὴ προέγνω ἑαυτοῦ 
«hv µετάστασιν, σπουδῃ πᾶσάν τε τὴν περιοιχκίδα 
διηρευνῄσατο, μοθεῖν θέλων cU τινες elev οἱ περι- 
λειφθέντες ἔξω τῆς πίστεως. Ἐπεὶ οὖν ἔγνω τοὺς 
παραμεµενηχότας τῇ ἀρχαίᾳ πλάνη μὴ πλείους εἶναι 
τῶν ἑπταχαίδεχα, Σκυθρωπὸν μὲν xal τοῦτο, φησὶ 
πρὸς τὸν θεὺν ἀποθλέψας, τὸ λιπεῖν τι τῷ τῶν σωξο- 
µένων πληρώματι. Πλὴν ἀλλὰ μεγάλης εὐχαριστίας 
ἄξιον , ὅτι τοσούτους χαταλείπει τοὺς εἰδωλολάτρας 
τῷ μετ) αὐτὸν ἐχδεχομένῳ ἣν Ἐκχλησίαν, ὅσους αὖ- 
οὓς Χριστιανοὺς ὑπεδέξατο. Ἐπευξάμενος δὲ τοῖς 
τε πεπιστευχόσιν Έδη τὴν εἰς τὸ τέλειον αὔξησιν, 
καὶ τὴν ἐπιστρογὴν τοῖς ἀπίστοις, οὕτω τοῦ ἀνθρω- 


excederet vita, cuperet omnes a simulacris ad sa- 
lutarem fidem videre conversos, ubi suum obitum 
presensit, studiose diligenterque totam urbem - 
agrumque circa vicinum perscrutatur, scire volens 
ecqui adhuc essent extra fldem relicti. Ut igitur 
cognovit, non plures septemdecim esse, qui in an- 
tiquo errore permansissent : Acerbum quidem etiam ' 
hoc, inquit ad Deum suspiciens, deesse aliquid 
eorum plenitudini, qui servantur. Verumtamen 
magna gratiarum actione dignam rem esse aiebat, 
quod totidem simulacrorum cultores relinqueret 
ei, qui sibi successurus esset in Ecclesia, quot ipse 
Christianos accepisset : precatus autem et iis, qui 
jam credidissent , incrementum ad perfectionem, 


957 


DE VITA S. GREGOILII THAUMATURGI. 


958 


πληροῦσθαι μὲν τῶν τῇ νόσῳ χαταφθειρομένων τὰ Α propagabatur atque serpebat, iguis iu modum do- 


ερὰ τῶν ἐλπίδι θεραπείας προσφευγόντων * γέμειν 
δξ πηγὰς, χαὶ χρουνοὺς,χαὶ φρέατα, τῶν ὑπὸ τῆς τοῦ 
νησῆματος ἀμηχανίας δ.αχκαιοµένων ἐν τῇ δίνη (ἐφ᾽ 
ὧν ἠτόνει τὸ ὕδωρ τὸν ἐκ τοῦ πάθους κατασθέσαι 
Φλογμὸν , ὁμοίως ἑχόντων xal μετὰ τὸ ὕδωρ, xal 
πρὸ τοῦ ὕδατος, τῶν ἅπαξ κατασχεθέντων τῷ πάθει)’ 
πολλοὺς δὲ αὐτομολεῖν πρὸς τοὺς τάφους, xal µηχέτι 
τοὺς περιόντας ἑξαρχεῖν ταῖς τῶν χατοιχοµένων τα- 
qal;. Γενέσθαι 6€ οὐκ ἀδόχκητον τοῦ χαχοῦ τὴν προσ- 
6okty τοῖς ἀνθρώποις ' ἀλλά τινος φάσματος ἔπι- 
T:vop£voo τῇ μελλούσῃ καταφθείρεσθαι οἰχίᾳ, οὕτως 
ἐπαχολουθεῖν τὴν φθοράν. Ἐπεὶ οὖν πᾶσι χαταφανὴς 
ἐγένετο ἡ αἰτία τῆς γόσου, ὅτι τὸ ἐπικληθὲν παρ' 
αὐτῶν δαιµόνιον καχῶς ἐπλέρου τὴν εὐχὴν τῶν µα- 
ταίων, τὴν πονγρὰν ταύτην Ex τοῦ πάθους εὖρυχω- 
ρίαν ἐμποιοῦν τῇ πόλει ' ἔνθα ἱχέται γίνονται του 
μεγάλου, στῆσαι δεόµενοι τοῦ χαχοῦ τὴν φορὰν διά 
τοῦ παρ) αὑτοῦ γινωσκοµένου τε xal χηρυττοµένου 
Θεοῦ, ὃν µόνον ὡμολόγουν ἀληθῶς εἶναι θΞὸν, xal 
χατὰ πάντων τὸ κράτος ἔχειν. Too γὰρ φάσματος 
Exzlvou πρὸ τῆς ἑσομένης τῷ οἴχῳ διαφθορᾶς προ- 
φαινομένου, καὶ παραχρῆμα τὴν ἀπόγνωσιν τῆς ζωῆς 
ἐμποιοῦντος. εἷς ἐγίνετο τοῖς χινδυνεύουσι GUT ptos 
τρόπος, τὸ ὀντὸς ἐκείνου γενέσθαι τοῦ ofxou τὸν μέ- 
qa» Γρηγόριον, xal δ,᾽ εὐχῆς τὸ ἑνσχῖφαν τῷ οἴἶχῳ 
πάθος ἁπώσασθαι. Ταχείας δὲ διὰ τῶν τετυχηχότων 
ἓν πρώτοις τῆς τοιαύτης σωτηρίας ἐπὶ πάντας τῆς 
φήμης διαδραμούσης, πάντα ἀργὰ ἣν, ἃ πρότερον 
ὑπὸ µατα!ότητος αὐτοῖς ἑσπουδάζετο, χρηστήηριἁ zs 
xai χαθάρσια, xal ἡ £v τοῖς εἰδώλοις διατριθὴ, πάν- 
των πρὸς τὸν µέγαν ἱερέα βλεπόντων, χαὶ ἑκάστου 
πρὸς ἑαυτὸν ἐπὶ σωτηρίᾳ παντὸς τοῦ γένους ἐφξλχο- 
µένου. Μισθὸς δὲ ἣν αὐτῷ παρὰ τῶν σωνοµένων f, 
τῶν ψυχῶν σωτηρία. Τῇ γὰρ τοιαύτῇ πείρᾳ τῆς εὖ- 
σεδείἰας τοῦ ἱερέως φανερουμένης, οὐχέτι ἣν ἀναδολὴ 
πρὸς τὴν συγχατάθεσιν τοῦ μυστηρίου, τοῖς διὰ τῶν 
ἔργων διδασκοµένοις τὴν τῆς πίστεως δύναμιν. Οὔ- 
εως ἐγένετο τοῖς ἀνθρώποις ἐχείνοις ἱσχυροτέρα τῆς 
ὑγείας ἡ νόσος. "Όσον γὰρ ἐν τῇ ὑγιείᾳ πρὸς τὴν τοῦ 
μυστηρίου παραδοχὴν τοῖς λογισμοῖς ἀσθενοῦντες 
σαν, τοσοῦτον τῇ σωματιχῇ νόσῳ πρὺς τῆν πίστιν 
ἑῤῥώσθησαν, Καὶ οὕτω τῆς περὶ τὰ εἴδωλα πλάνης 
ἑλεγχθείσης, πάντες πρὸς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ 
µετετίθεντο, οἱ μὲν διὰ τῆς ἐπιγενομένης νόσου χει» 
ραγωγηθέντες πρὸς τὴν ἀλήθειαν ' οἱ δὲ xaX προφυ- 
λαχὴν τοῦ λοιμοῦ, τὴν πίστιν τὴν εἰς τὸν Χρ:στὸν 
προθαλλόµενοι. Ἔστι δὲ καὶ ἅνλα τῇ µνήµῃ μέχρι 
τοῦ δεῦρο διασωζόµενα τοῦ µεγάλον Γρηγορίου θαύ- 
paca, ἅπερ φειδόμενοι τῆς ἀπιστούσης ἀχοῆς, ὡς 
ἂν μὴ βλαθεῖεν οἱ τὸ ἀληθὲς ἐν τῷ µεγέθξι τῶν λ2]ο- 
µένων φεῦδος οἱόμενοι, τοῖς Υεγραμµένοις ο) προσ- 
εθήχαμεν. Χριστῷ δὲ τῷ τοιαῦτα διὰ τῶν δούλων 
αὐτοῦ τερατουργοῦντι πρέπει δόξα, cipi] χαὶ προσ- 
κύνησις, νῦν xal ἀεὶ, xal εἰς τοὺς alovya; -ῶν alo- 
γωὺν. Αμήν. 


B 


mos depascens, adeo ut des quidem sacre, quo 
spe sanationis atque remedii confugiebant, iis, qui 
morbo peribant, replete: fontes vero, aqux ductus, 
scaturiginesque ac putei eorum, quos atrocitate 
morbi sitis exurebat, referti essent (in quibus aqua 
morbi incendium restinguere non valebat, qui semel 
morbo correpti essent, perinde post aquam sumptam, 
atque antequam eam sumpsissent. affectis), multi 
ilem ultro transirent ad sepulcra, eo quod superstites 
sepeliendis mortuis non amplius sufficerent, nec in- 
opinato malum homines invaderet, sed quasi spe- 
cirum quoddam ad eas xdes quibus pernicies immi- 
ncbat, accederet, ita certum exitium subsequere- 
tur. Ut igitur causa morbi omnibus patefacta est, 
neiBpe quod dainon ab ipsis invocatus male stulto- 
rum ac miserorum preces impleret, qui hanc quie 
morbum consecuta esset, laxitatem in urbe efficeret, 
magno isti viro supplices fiunt orantes, ut per eum, 
quem ipse Deum agnosceret ac praedicaret, quem so- 
lum revera Deum esse, et in omnes imperium habere 
confiterentur,. mali impetum sisteret et inhiberet. 
Nam cum spectrum illud ante futuram pestem alicui 


-domui appareret, ac protinus desperationem vilze 


habitatoribus injiceret, una periclitantibus salutis 
ratio erat, si illas edes magnus Gregorius ingrede- 
retur, ac per preces morbum, qui domum invasis. 
sel , repelleret ac submoveret, Cum autem celeriter 
per eos, qui primi ea ratione servati erant, ad 
omnes fama permanasset, omnia, quie prius vani- 
tate atque stultitia adducti curabant, omittebantur, 
eraeula, sacrificia piacularia, in. delubris simula- 
crorum comunoratio, omnibus magnum sacerdo- 
ten intuentibus, et unoquoque eum ad se tolius 
famili: sus servandz gratia alliciente. Mercedem 
autem ab iis, qui servabantur, salutem animarum 
consequebatur. Cum enitn ejusmodi experimento 
pietas sacerdotis patefierel , non amplius differen- 
dum censebant, quin mysterium approbarent, qui 
per opera virtutem fidei cognoscebant. Adeo illis 
liominibus sanitate morbus validior erat. Qui enim 
in sanitate ad approbationem mysterii rationibus 
infirmi essent, corporali morbo ad fidem convalue- 
runt. Atque ita simulacrorum cultus errore depre- 


D henso, omnes ad nomen Christi traducebantur, 


pars urgente morbo ad veritatem quasi manuducU, 
pars etiam fidem in Christum quasi munimentum , 
quo tuti essent adversus pestem, objiciente8. Sunt 
aulem etiam alia magni Gregorii miracula, qua 
memoria usque adliuc tenentur : ea nos incredulis 
auribus parcentes, ne offendantur qui propler am- 
plitudinem earum rerum quis inemorantur, verita- 
tem mendacium esse putant, scriptis non adjeci- 
mus, Christo porro talia per servós àuos miracula 
operanti, convenit gloria. honor ct adoratio, nunc 
et 8einper, et in sxcula seculorum, Amen. 


959 


S. GREGORII NYSSENI 





TOY EN AT IOIX ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΗΙΣ TON BION THX ΟΣΙΑΣ MAKPINHX 


ΑΔΕΛΦΗΣ TOY ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ. 


S. P. Ν. GREGORII 
VITA S. MACRINJ/E VIRGINIS 


SORORIS BASILII MAGNI. 


/ 


Interprete Francisco Zino Veronensi. 


Iloc quidem voluminis genus ex inscriptione epi- A — T5 μὲν εἶδος τοῦ βιδλίου, ὅσον ἐν τῷ τῆς προγρα- 


$810la videtur esse (1) : sed ejus longitudo modum 
epistolz: superat, et justam libri complectitur ma- 
gnitudinem : me tamen rei, quam ut litteris con- 
signarem imperasti, defendit argumentum. Est 
enhn majus et uberius, quam ut epistole terminis 
concludi possit. Omnino consuetudinis illius oblitus 
esse non debes, cum ad urbem Antiochi congressi 
sumus, quo tempore petebas Hierosolymam, ut 
monumenta Christi peregrinationis, dum in carne 
esset, inviseres, eorumque sermonum, quos variis 
de rebus inter nos contulimus. Neque enim con- 
gressus ille tacitus esse potuit, cum prudentia tua 
multiplicem colloquendi occasionem subjiceret. 

Inter disputandum igitur, ut in ejusmodi con- 
gressionibus 1it, in mentionem probe cujusdam 
mulieris incidimus. Si tamen ex natura mulier a 
nobis appellanda est, quz? nature conditione prz- 
stantior fuit. Non autem ex alienis sermonibus 
narrationi fidem faciebat oratio, sed diligenter ea, 
quorum experientia magistra fuerat, persequeba- 
tur, et nihil fere alieno auditus testimonio confir- 
mabat. Neque enim virgo, qua de verba facieba- 
mus, genere nobis erat peregrina, ut quz adinira- 
bilia de illa dicenda erant, per alios nos cognoscere 
oporteret, sed eisdem orta parentibus : quippe quz 
tanquam fructus yprimitiarum ex materno utero 
prima pullulaverat, Quoniam igitur bonorum histo- 
riam esse frugiferam censuisti, ne vit: illius vir- 
ginis, que ad humanz virtutis fastigium per sa- 
ο pientiz studium pervenit, exemplum posteros la- 
feat, neve sine (ructu transeat involutum, mihi 
faciendum existimavi, ut tibi parerem, et incompo- 
sita simplicique oratione vitam ejus quam bre- 
vissime possem explicarem. 

Macrinz virgini nomen erat, sic a parentibus 
appellate , quod olim insignis quiedam jn nostra 


(4) Est epistola ejus ad Olympium monachum. 


φῆς tóntp, ἐπιστολὴ εἶναι 6oxel * τὸ δὲ πλῆθος ὑπὲρ 
τὸν ἐπιστολιμαῖον ὅρον ἐστὶν, εἰς συγγραφιχἠν µα- 
χρηγορίαν παρατεινόµενον. ἀλλ ἀπολογεῖται ὑπὲρ 
ἡμῶν ἡ σύνθεσις, ἧς Évexev γράφαι παρεχελεύσω, 
πλείων οὖόα, 7] χατ ἐπιστολῆς συµµετρίαν. Πάντως 
δὲ οὐκ ἀμνημονεῖς τῆς συντυχίας, ὅτε xaz' εὐχὴν Ev 
Ἱεροσολύμοις ἐπιφοιτᾶν µέλλων, ἐφ᾽ ᾧ τὰ σημεῖα τῆς 
τοῦ Κυρίου διά σαρχκὸς ἐπιδημίας Bv τοῖς τύποις ἰδεῖν, 
συνέδραμὀν σοι, κατὰ «hv ᾿Αντιόχου πόλιν , χαὶ παν- 
«olov ἀναχινουμένων fiuiv λόγων * οὐδὲ γὰρ εἰχὸς ἦν 
ἓν σιωπῇ τὴν συντυχἰαν εἶναι' πολλὰς τῷ λόγῳ τὰς 
ἀφορμὰς τῆς σῆς συνέσεως ἐπιθαλλούσης. 


Ola δὲ φιλεῖ πολλάχις ἐν τούτοις Υίνεσθαι, elc µνῆ- 


B µην Ρίου τινὸς εὐδοχίμου ΠροΏλθε ῥέων ὁ λόγος’ 


γυν] δὲ ἣν fj τοῦ διηγήματος ἀφορμή * εἴπερ γυνή” 
οὐκ οἶδα γὰρ el πρέπον ἐστὶν ix τῆς φύσεως αὐτὴν 
ὀνομάζειν, τὴν ἄνω γενοµένην τῆς φύσεως, Τὸ δὲ 
διήγημα ἡμῖν οὐκ ἐξ ἀχοῆς ἑτέρων διηγηµάτων τὸ 
πιστὸν εἶχεν ' ἀλλ ὧν fj πεῖρα διδάσκαλος ἣν, ταῦτα 
δι’ ἀχριθείας ἐπεξῄει ὁ λόγος, εἰς οὐδὲν ἀχοὴν ἆλλο- 
τρίαν ἐπιμαρτυρούμενος. Οὐδὲ γὰρ ξένη τοῦ γένους 
ἡμῶν ἡ μνημονευθεῖσα παρθένος, ὡς ἀνάγχην εἶναι 
δι’ ἑτέρων γινώσχειν τὰ κατ ἐχείνην θαύματα, ἀλλ' 
Ex τῶν αὐτῶν ἡμῖν γονέων, ὥσπερ τις &napyh χαρ- 
Tiv, πρώτη τῆς µητρῴας νηδύος ἀναθλαστήσασα. 
Ἐπεὶ οὖν ἐδοχίμασας φέἑρειν τι χέρδος τὴν τῶν ἆγα- 
θῶν ἱστορίαν * ὡς ἂν μὴ λάθοι τὸν κατὰ ταῦτα χρό- 
voy ὁ τοιοῦτος βίας, μηδὲ ἀνωφελὴς παραδράµοι διὰ 
σιωπῆς συγχαλυφθεῖσα 1j πρὺς τὸν ἀχρότατον τῆς 
ἀνθρωπίνης ἀρετῆς ὅρον ἑαυτὴν διὰ φιλοσοφίας En- 
άρασα, χαλῶς ἂν ἔχειν ᾠήθην, aol τε πεισθΏναι, xal 
δι ὀλίγων, ὡς ἂν οἷός τε ὦ, τὰ xav' αὐτὴν ἱστορῆσαι, 
ἐν ἀχατασκεύῳ τε xal ἁπλῷ διηγἡµατι. 

Μαχρίνα ἣν ὄνομα τῇ παρθἐνῳ' εὐδόχιμος δέ τις 
πάλαι χατὰ 5b γένος fv ἡ Μαχρίνα, µήτηρ τοῦ πατρὸς 


961 


DE VITA S. MACRINAE. 


962 


ἡμῶν γεγενηµένη, ταῖς ὑπὲρ Χριστοῦ ὁμολογίαις τῷ A familia Macrina luerat, patris nostri videlicet. ma- 


χαιρῷ τῶν διωγμῶν ἐναθλήσασα, fj ἐπωνομάσθη παρὰ 
τῶν γονέων fj παῖς. ᾽Αλλὰ τοῦτο μὲν fjv ἐν φανερῷ τὸ 
ὄνομα, τὸ παρὰ τῶν γινωσχόντων ὀνομαξόμενον. 
Ἕτερον δὲ χατὰ τὸ λεληθὸς αὐτῇ ἐπεχέχλητο” ὃ πρὶν 
ἐλθεῖν διὰ τῶν ὠδίνων εἰς φῶς, Ex τινος ἐπιφανείας 
ἐἑπωνομάσθη * ἣν γὰρ δὴ τοιαύτη κατ) ἀρετὴν xal fj 
µήττρ, ὡς πανταχοῦ τῷ θείῳ βουλήματι χειραγω. 
γεῖσθαι *. διαφερόντως δὲ τὴν χαθαράν τε xal ἀχηλί- 
δωτον τοῦ βίου διαγωγην Ἱσπασμένη, ὡς μηδὲ τὸν 
γάμον ἑχουσίως ἑλέσθαι. Αλλ' ἐπειδὴ ὀρφανὴ μὲν ἐξ 
ἀμφοτέρων ἣν ' ὑπερήνθει δὲ τῇ Opa τοῦ σώματος * 
xai πολλοὺς ἡ φήμη τῆς εὐμορφίας πρὸς τὴν µνη- 
στεἰαν συνήγειρε’ κίνδυνος δὲ ἦν, εἰ μὴ χατὰ ἑχού- 
σιόν τινι συναρµοσθείη, παθεῖν τι τῶν ἀθουλήτων ἐξ 
ἑπηρείας, πρὸς ἁρπαγὰς παρεσχευασµένων τῶν ἐπι- 
μεμηνότων τῷ χάλλει’ διὰ τοῦτο ἑλομένη τὸν ἐπὶ σεµνό- 
τητι βίου γνωριζόμενόν τε xal μαρτυρούμενὸν, ὥστε 
φύλαχα κχτἠσασθαι τῆς ἰδίας ζωῆς, εὐθὺς ἐν ταῖς 
πρώταις ὡδῖσι, ταύτης γίνεται µήτηρ * xal ἐπειδὴ 
παρῖν ὁ χαιρὺς, καθ) ὃν ἔδει λυθῆναι τὴν ὠδῖνα τῷ 
τόχῳ, εἰς ὕπνον τραπεῖσα, φέρειν ἑδόχει διὰ χειρὸς 
τὸ ὥς τι ὑπὸ τῶν σπλάγχνων περιεχόµενον * xal τινα 
ἓν εἴδει χαὶ σχἡµατι µεγαλοπρεπεστέρῳ, f κατὰ &v- 
θρωπον ἐπιρανέντα, προσειπεῖν τὴν βασταζομένην 
ἐχ τοῦ ὀνόματος θέχλην ' θέχλης ἐχείνης, fic πολὺς 
ἓν ταῖς παρθένοις ὁ λόγος. ΠἩοιήσαντα δὲ τοῦτο xal 
μαρτυρούμενον εἰς τρὶς, µεταστῆναι τῶν ὄψεων, xal 
δοῦναι τῇ ὡδίνι τὴν εὐχολίαν, ὡς ὁμοῦ τε τοῦ ὕπνου 
αὐτὴν διαστῆναι, xal τὸ ἐνύπνιον Όπαρ ἰδεῖν. Τὸ μὲν 
οὖν ὄνομα τὸ χεχουμμµένον ἐχεῖνο fv. Δοχεῖ δέ pot μὴ 
ποσοῦτον πρὸς τὴν ὀνομαστιχὴν χλῆσιν ὁδηγῶν τὴν 
γειναμένην ὁ ἐπιφανεὶς τοῦτο προφθέγξασθαι * ἀλλά 
τὸν βίον προειπεῖν τῆς νέας, xai τὴν τῆς προχιρέ- 
σεως ὁμοιότητα διὰ τῆς ὁμωνυμίας ἐπιδείξασθαι. 
Τρέφεται τοΐνυν τὸ παιδίον * οὔσης μὲν αὑτῷ xal 
τιθήνης ἰδίας, τὰ δὲ πυλλὰ τῆς μητρὸς ἐν ταῖς χερσὶ 
ταῖς ἰδίαις τιθηνουµένης. ἩὙ περθᾶσα δὲ τὴν τῶν νη- 
πίων ἡλιχίαν, εὐμαθὴς ἣν τῶν παιδ,.κῶν µαθηµά- 
των * xal πρὸς ὅπερ ἂν dj τῶν γονέων χρίσις Ἶγε µά- 
θηµα, xat' ἐχεῖνο ἡ φύσις τῆς νέας διέλαµπεν. "Hy 
δὲ «jj μητρὶ σπουδὴ, παιδεῦσαι μὲν τὴν παῖδα * μὴ 
μέν τοι τὴν ἔξωθεν ταύτην xal ἐγχύχλιον παἰδευσιν, 
fjv, ὡς τὰ πολλὰ, διὰ τῶν ποιημάτων αἱ πρῶται τῶν 


B 


ter, quae tempore persecutionum pro Christi con- 
fessione pugnaverat. Που quidem vulgato nomine 
3 familiaribus vocabatur : sed arcanum et recon- 
ditum alterum habebat nomen, quo per visum fue- 
rat insignita priusquam in lucem a matre per. 
dolores ederetur. Nam ipsa quoque mater ea vir- 
tute erat, ut consilio Dei sese in omnibus regeret, 
puramque et integram vivendi rationem in primis 
diligeret, adeo ut non sponte, sed invita quodam- 
modo nupserit : etenim cum utroque parente or- 
bata in ipso esset ztatis flore, famaque pulchri- 
tudinis multos, ut eam sibi uxorem cuperent, 
incitaret, et periculum esset nisi voleus in matri- 
monio cuipiam collocaretur, ne per wm adversi 
aliquid ei contingeret ( nam ejus forma capti ad 
rapinam spectabant), ut saluti consuleret, vitz 
gravitate spectatum commendatumque virum sibi 
elegit, priinoque partu hujusce est facta mater. Ve- 
rum cum pariendi tempus instaret, somno conso- 
pita, manu gestare sibi visa est id quod adhuc in- 
tra viscera continebat, et quemdam humana specie 
el forma augustiorem intueri, qui Thecle nomine 
tiliolam appellavit, Thecle, inquam, illius inter 
martyres celeberrimi : id autem cuin ter repetens 
testatum reliquisset,discessit. Ea vero statim somno 
soluta est, et partu facile levata, ut et somno simul 
excitata sit, el quod in quiete viderat, effectum 
inspexerit. Arcanum igitur nomen hoc illi fuit. Vi- 
detur autem "mihi is, qui per quietem apparuerat, 
eam vocem pronuntiasse, non tam, ut quo πο» 
mine appellanda esset, indicaret, quam ut simili- 
tudine nominis idem ostenderet vivendi studium 
et institutum. 


Educatur ergo puellula et quanquam propria illi 
nutrix aderat, tamen io manibus fere matris enu- 
triebatur.Cum autem infantiz ztatem essel egressa, 
docilem admodum naturam in perdiscendis pueri- 
libus illis institutis pree se tulit; quidquid enim ei 
discendum parentes indicabant, in eo puelle in- 
genium excellebat. Studebat autem mater αἱ filia 
erudiretur, sed non ista tamen externa discipli- 
narum serie, qua plerumque ex poetarum lectione 


παιδευοµένων ἡλικίαι διδάσχονται. Αἰσχρὸν γὰρ (exo, D prima discentium zetates imbuuntur : turpe enim et 


xai παντάπασιν ἀπρεπὲς, 7] τὰ τραγιχὰ πάθη, ὅσα 
ἐχ γυναιχῶν τὰς ἀρχὰς χαὶ τὰς ὑποθέσεις τοῖς ποιη- 
ταῖς ἔδωχαν, f| τὰς χωμῳδιχὰς ἀσχημοσύνας, ἆπα- 
λὴν xai εὔπλαστον φύσιν διδάσχεασθαι, χαταμολυνο- 
µένην τρόπον τινὰ τοῖς ἀσεμνοτέροις περὶ τῶν Ύνναι- 
χείων διηγήµασιν. Αλλ' ὅσα τῆς θεοπνεύστου T'pa- 
φῆς ἁληπτότερα ταῖς πρώταις ἡλιχίαις δοχεῖ, ταῦτα 
fv τῇ παιδὶ τὰ µαθήµατα, καὶ μάλιστα dj τοῦ Σολο- 
μῶντος Σοφία * xai ταύτης πλέον, ὅσα πρὸς τὸν ἠθι- 
xbv ἡμῶν ἔφερε βίον. ᾽Αλλὰ xat τῆς ψαλμῳδουµένης 
Γραφῆς οὐδ' ὁτιοῦν Ἠγνόει’ χαιροῖς ἰδίοις ἕχαστον 
µέρος τῆς Φαλμῳδίας διεξιοῦσα * τῆς τε χοίτης διανι- 
σταµένη, xa τῶν σπουδαίων ἁπτομένη τε xal àva- 
πανοµένη, xal πρισιεµένη τροφὴν , καὶ ἀναχωροῦσα 


indecorum prorsus existimabat, vel tragicis femi- 
narum perturbationibus , unde scribendi principia 
et argumenta poetze sumpserunt, vel comcediarum 
fceditatibus, vel pudendis eorum, qui tot zerumnas 
ad llium pertulerant , factis tenerum et bene forma- 
tum animum inflci, et minus gravibus de feminis 
narrationibus quodammodo coinquinari. Proinde 
αυ ex divino Spiritu dictata Scriptura prim illi 
gtatulz faciliora aptioraque videbantur, discenda 
proponebat, cum primis autem Sapientiam Salo- 
monis, idque ex ea potissimum, quod ad vitam et 
mores maxime conducebat. Erat etiam Psalmorum 


. haudquaquam ignara prafinitamque eorum par- 


tem statutis temporibus percurrebat. Nam sive sur- 


965 


S. GREGORII NYSSENI . 


96L 


geret ο lectulo, sive ad studia accederet, sive A τραπέζης, xal ἐπὶ κοίτην ἰοῦσα, καὶ εἰς προσευχὰς 


discederet ab eis, sive cibum sumeret, sive a mensa 
recederet, sive cubitum se conferret, sive ad pre- 
candum exsurgeret, semper ut bonam, seque nullo 
tempore deserentem comitem, Psalmorum habebat 

Dum his et similibus institutis educatur, ina- 
numque tractanda lana excellenter exercet, ad 
duodecimum :etatis annum pervenit. Quo quidem 
tempore^juventz flos mirifice splendere coepit , et 
quod admiratione dignum est, quamvis celaretur 
puelle pulchritudo, latere tamen non potuit. Nec 
in patria quidquam aque admirabile videbatur, 
atque forma et venustas illius, ut ne pictorum qui- 
dem manus ejus decorem assequerentur, et quz 
ars nihil non machinatur et effingit, maxima quze- 
que audens et ipsorum etiam imagines elemento. 
rum imitatione exprimens, ca illius form: felicita- 
tem imitari non posset. Quamobrem magnum juve- 
num nuptias ejus ambientium examen parentes 
circumstabat. Pater autem, qui sanequam prudens 
εἰ in rebus honestis dijudicandis expertus erat, 
quemdam tum genere, tum moribus honestum 
probatumque adolescentem reliquis prietulit, eique 
$i ad :xetatem pervenisset, filiam despondit. Interim 
il'e magnam de se exspectationem concitare, in ju- 
diciisque reos defeudendo egregiam dicendi fa- 
cultatem pr:e se ferre, atque ita patri puellze tan- 
quam gratum dare sponsalium munus. Quam tanien 
praeclaram spem interrupit invidia eum vitz in 
ipsa miseranda subripiens adolescentia. 


διανισταµένη, πανταχοῦ τὴν Ῥαλμῳδίαν εἶχεν, οἷόν 
τινα σύνοδον ἀγαθὴν μηδενὸς ἀπηλιμπανομένην χρό: 
νου. 


cantilenam. 


B 


Τούτοις συναυξανομένη xal τοῖς τοιούτοις ἔπιτηδεύ- 
µασι, xal τὴν χεῖρα πρὸς τὴν ἐρουργίαν ὃ,αφερόν- 
τως ἀσκήσασα, πρόεισιν εἰς δωδέχατον ἔτος ' Ev ᾧ 
μάλιστα τὸ τῆς νεότητος ἄνθος ἐχλάμπειν ἄρχετα.. 
Ἔνθα δὴ καὶ θαυμάζειν ἄξιο», ὅπως οὐδὲ χκεχρυμµέ- 
voy τὸ χάλλος τῆς νέας ἑλάνθανεν. Οὐδέ τι χατὰ ctv 
πατρίδα πᾶσαν ἑκείνην τοιοῦτον θαῦμα ἑδόχει, otov 
ἐν συγχρίσει τοῦ χάλλους ἐχείνου xal τῆς εὐμρρφίας 
εἶναι ' ὡς μηδὲ ζωγράφων χεῖρας ἐφιχέσθαι δυνηθη- 
ναι τῆς ὥρας * ἀλλὰ την πάντα μηχανωμένην τέχνην, 
καὶ τοῖς µεγίστοις ἐπιτολμῶσαν, ὡς καὶ αὐτῶν τῶν 
στοιχείων τὰς εἰχόνας διὰ τῆς µιµήσεως ἀνατυποῦ- 
σθαι, τὴν τῆς μορφΏς ἐχείνης εὐχληρίαν μὴ ἰσχῦσαι 
6v ἀχριθείας µιµήσασθα,. Τούτου χάριν πολὺς ἑσμὸς 
τῶν μνηστευόντων τὸν Ὑάμον αὑτῆς τοῖς Ύονευσι 
περιεχεῖτο. Ὁ 65 πατὴρ (ἣν γὰρ Ch σώφρων xal 
κρἰνειν τὸ χαλὸν ἑπεσκεμμένυς) εὐδόχιμόν τινα τῶν 
Ex γένους γνώριµον ἐπὶ σωφροσύνῃ, ἄρτι τῶν τα’.- 
δευτηρίων ἐἑπανήκοντα, τῶν λο.πῶν ἀποχρίνας, Exsi- 
vto χατεγγνᾶσθαι ἐγνώχει τὴν παῖδα , εἴπερ εἰς ἡλι- 
χίαν ἕλθοι. Ἐν τούτῳ δὲ ὁ μὲν ἐν ἐλπίσω ἣν ταῖς 
χργστοτέραις * καὶ χαθάπερ τι τῶν χεχαρισµένων 
ἕδνων, τὴν διὰ τῶν λόγων εὐδοχίμησιν προσῆχε τῷ 
πατρὶ της νέας, bv τοῖς ὑπὲρ τὼν ἁδ.κουμένων ἁγῶσι 


C τὴν τῶν λόγων ἐπιδειχνύμενος δύναμιν. Ὅ δὲ φθόνος 


ἐπιχόπτει τὰς χρηστοτέἐρας ἐλπίδας, ἀναρπάσας αὐτὸν ἐκ τῆς ζωῆς Ev ἐλεεινῇ τῇ νεότητι. 


Qu: autem a patre statuta. fuissent , puella non 
ignorabat : nam adulescentis obitu cognovit con- 
Silium patris : itaque judicium illius connubium 
vocaus, tanquam id quod pater decreverat effectum 
essel , in reliquum vitze tempus apud se manere 
constituit, in sententiaque permansit constantius 
quam ab illa :tate postulabatur. Etenim cum sz- 
penumero parentum ad eam deferrentur sermones, 
propterea quod multi erant, qui fama pulchritu- 
dinis ejus adducti illam sibi cuperent uxorem ad- 
jungere, absurdum et iniquum esse dicebat, sibi 
non permitti ut illud conjugium coleret, quo se- 
mel a patre devincta esset, sed ad alterum cogi 
respicere; cum unum nalura sit matrimonium , 
quemadmodum unus ortus et una mors. Eum vero, 
cui a parentibus fuisset desponsa, non esse mor- 
tuum contendebat, sed spe resurrectionis Deo vi- 
vere. Quapropter eum se. non obiisse, sed peregre 
profectum esse judicare, et nefas fore si peregri- 
nanti sponso fidem non servaret. Ejusmodi ratio- 
nibus repellens cos, qui sibi persuadere conabantur, 
decrevit in eo, quod sibi proposuerat, perstare ac 
ne momento quidem temporis a latere matris un- 
quam discedere. Quamobrem οἱ «προ dicebat ma- 
ter, se reliquos liberos in utero tempore quodam 
prefinito gessisse, illam vero perpetuo in visceri- 
bus suis quodammodo circumferre. Fili: tamen 
convictus nec laborem matri nec damnum afferc- 


D 


O2x tyvós. δὲ τὰ τῷ πατρὶ δεδογµένα ἡ xópr. 
λλλ' ἐπειδῆ τῷ θανάτῳ τοῦ νεανίου τὸ χεχριµένον br. 
αὐτῖ διεκόπη" γάµον ὀνομάσασα τὴν τοῦ πατρὸς χρίσιν, 
ὡς γεγενηµένου τοῦ χεχριµένου, pévety Eg" ἑαυτῆς 
τὸ λοιπὸν Ἠξίου. Καὶ ἣν ἡ χρίσις τῆς ἡλιχίας πα- 
γιωτέρα. Ἠολλάχις γὰρ atf τοὺς περὶ τῶν γάμων 
προσαγαγόντων λόγους τῶν γεννησαµένων, διὰ τὸ 
πολλοὺς εἶναι τοὺς xazà φήμην τοῦ Χάλλους µντ- 
στεύειν ἐθέλοντας, ἄτοπον εἶναι ἔλεγε xal «apávo- 
μον, μὴ στέργειν τὸν ἅπαςξ ix τοῦ πατρὸς avi 
χυρωθέντα γάμον, ἀλλὰ xai πρὸς ἕτερον ἀναγχάνε- 
σθαι βλέπειν * ἑνὸς ὄντος Ev τῇ φύσει τοῦ γάμου, ὡς 
µία γένεσις, καὶ θάνατος εἷς ' τὸν δὲ συναρμοσθέντα 
κατὰ «hv τῶν Ὑονέων χρίσιν ph τεθνάναι δ.ισχυρ!- 
ζετο, ἀλλὰ τὸν τῷ Occ) ζῶντα, διὰ xtv ἑλπίδα τῆς 
ἀναστάσεως , ἑπόδημον xplvztv , καὶ οὗ νεχκρόν ᾿ 
ἄτοτον δὲ εἶναι τῷ ἐχδημοῦντι νυμφίῳ μῆ φυλάσσειν 
τὴν πίστιν). Tol; τοιούτοις λόγοις ἁπωθουμένη τοὺς 
παραπείθειν ἐπιχειροῦντας, £v ἑδοχίμασεν ἑαυτῃ τῆς 
ἀγαθΏς χρἰσεως φυλαχτήριον, τὸ µηδέποτε τῆς ἰδίας 
μητρὸς, μηδὲ ἐν ἀγαρεῖ τοῦ χρόνου διαζευχύηναι: 
ὡς πολλάκις τὴν μητέρα πρὸς αὑτὴν εἰπεῖν, ὅτι τὰ 
λοιπὰ τῶν τέχνων τεταγµένῳ τινὶ χρόνῳ ἑχυοφόρη- 
σεν, ἐχείνην δὲ διαπαντὸς φέρε; πάντοτε τρόπον τινὰ 
τοῖς σπλάγχνοις ἑαυτῆς περιέχουσα. Αλλ οὐκ ἂν 
ἐπίπονος, οὐδὲ ἀκερδὴς τῇ µετρὶ τῆς θυγατρὸς ἡ σν»- 
διαγωγή. "Avo γὰρ πολλῶν αὐτῇῃ θεραπαινἰδων ἣν ἡ 
παρὰ τῆς Ονγατρὸς θεραπεία * xa ἣν ἀντίδοωσίς τις 


935 


DE VITA S. ΜΛΟΒΙΝΑΕ. 


266 


ἀγαθῆ παρ ἁμγοτέρων ἀλλήλαις ἀντιτλτρουμένη. A bat. Quin ctiam officiosa ejus sedulitas multarum 


Ἡ μὲν γὰρ thv φυχὴν τῆς νέας, Ἡ δὲ τὸ σῶμα της 
pz phe ἐθεράπενεν, Ev τε τοῖς ἄλλοις πᾶσι την ζητου- 
µένην ὑπτρεσίαν ἀποπληροῦσα * xal ty τῷ ταῖς ἰδίαις 
χεραὶ πολλάκις τῇ μητρὶ παρασχευάζειν τὸν ἄρτον. 
Ὅπερ οὐ κατὰ τὸ προηγούμµενον αὐτῇ διεσπουδάσθη. 
λλλ' ἐπειδῇ ταῖς μυστιχαῖς ὑπηρεσίαις τὰς χεῖρας 
ἑαυτῆς ἔχρισε, πρέπειν γησαμένη τῷ ἐπιτηδεύματι 
«09 βίου τὴν περὶ τοῦτο σπουδὴν, bx τοῦ περιόντος 
τῇ μητρὶ παρεχορήγει την ἐκ τῶν οἰκείων πόνων 
τροφἠν. Καὶ οὗ τοῦτο µόνον, ἀλλὰ xai πᾶσαν αὐτῆ 
συνδ.ῳχονόμει τὴν ἐπιχειμένην φροντίδα. Τεσσάρων 
γὰρ vi ἣν µήτηρ, καὶ πέντε θυγατέρων, καὶ τρι- 
oiv ἄρχουσιν ὑπετέλει, διὰ τὸ Ev τοσοῦτοις ἔθνεσιν 
αὐτῆς χατεσπάρθαι τὴν κτῃσιν. 

Ποιχίλως τοίνυν τῆς μητρὸς ταῖς Φροντίσι διὰ 
τοῦτο µερικοµένης * Ίδη yàp ὁ πατΏρ ἐξεληλύθει cov 
βίον: ἓν πᾶσι τούτοις χοινωνὸς ἣν τῇ μητρὶ τῶν 
πόνων, συνδιαιρουµένη τὰς φροντίδας , 7αἱ τὸ Bao 
τῶν ἀλγηδόνων ἐπιχουφίζουσα * xal ὁμοῦ μὲν τῇ 
πα δαγωγία τῆς μητρὺς ἅμωμον ὅ,εφύλασσεν ἑαυτῇ 
τὸν βίον ἐν µητρῳῴνοις ὀφθαλμοῖς διαπαντὸς εὐθυνῦ - 

ενόν τε xal μαρτυρούμενον * ὁμοῦ τε παρέσχε πρὺς 
τὸν ἴσου σχωπὺν, τὸν κατὰ φιλοσοφίαν λέγω, μεγάλην 
τῇ μητρὶ διὰ τοῦ βίου ἑαυτῆς τὴν ὑφήῆγησιν, xal 
ὀλίγον αὐτὴν πρὸς τὴν ἄθλόν τε καὶ τελειοτέραν Quy 
ἐφελχομένη. Καὶ ἐπειδὴ τὰ κατὰ τὰς ἁδελφὰς πρὸς 
τὸ δοχοῦν ἑχάστηῃ µετ᾽ εὐσχημοσύνης ἡ µήτηρ oxovo- 
µήσατο, ἐτ.άνεισιν ἐν τούτῳ τῶν παιδευτηρίων πολλῷ 
χρόνῳ προσασκτθεὶς τοῖς Ἰόγοις, ὁ πολὺς Ὡασίλειος, 


ancillarum instar erat, et mutua quadam inter eas 
vigebat remuneratio, Siquidem altera custodiehat 
animum fili», altera corpori matris inserviebat , 
eique in reliquis officiis omnibus ministrabat, ut 
propriis etiam manibus matri panem praberet. 
Qua tamen illi prx:cipua cura non erat : sed 
posteaquam sacris officiis satisfecerat, existimans 
id suo vitz instituto convenire, ex labore suo 
matri victum subministrabat. ldque non οἱ solum 
cordi crat, sed etiam vt matrem curarum mole 
levaret. Mater enim quatuor filios et quinque filias 


, habebat : tribus praterea principibus vectigal prz- 


stabatur, quoniam ejus possessio in toL gentibus 
disseminata crat. 


p Cuunigitur mater variis curis distringeretur (pa- 


ter enim jam natur:e concesserat ), in omnibus la - 
boribus matri se sociam pr:bebat, et sollicitudi- 
num partem ipsa subiens eam gravi molestiaruin 
onere levabat. Simul autem et matris disciplina 
vitam ab omni reprehensione integram servavit, 
cum in ejus oculis semper ageret ejusdemque 
testimonio probaretur, et se vicissim οἱ magnain 
ad parem philosophie scopum exemplo vitz suz 
ducem pra:buit, paulatim ipsam ad puriorem per- 
fectioremque vitam trahens. Cum autem reliquie 
sorores honeste collocat: essent a. matre, a pu- 
blicis litterarum gymnasiis, in quibus diu versatus 
fuerat, revertitur magnus Basilius ipsius Macrin:e 
frater : quem ilia scientia et eloquentia vehemen- 


ὁ ἀδελφὸς τῆς προειρηµένης. Λαθοῦσα τοίνυν αὐτὸν C ter elatum existimans omnesque despicientem di- 


ὑπερφυῶς ἐπῃπομένον τῷ περὶ τοὺς λόγους φρονήματι, 
xai Τάντα περιφρονούῦντα τὰ ἆς ώματα, xal ὑπὲρ 
τοὺς i£) τῇ δυναστεία λαμπροὺς ἐπηῃηρμένον τῷ ὄγχῳ, 
τοσούτῳ τάχει xiàx:lyoy πρὸς τὸν τῆς φιλοσοφίας 
σχοπὸν ἑπεσπάσατο, ὥστε ἁποστάντα τῖς χοσμιχῆς 
περιφανείας, xal ὑπεριδόντα τοῦ διὰ τὸν λόγον θα»- 
peo at, πρὸς τὸν ἐργατιχὸν τουτονὶ xal αὑτόχειρα 
βίον αὐτομολῆσαι, διὰ τῆς τελείας ἀχτημοσύντης, àv- 
εμπόδιστον ἑαυτῷ τὸν εἰς ἀρετῆν βίον παρασχευά- 
Qov?a. Αλλ ὁ μὲν ἐχείνου βίος, χαὶ τὰ ἔφεξης ἐπιτη- 
δεύµατα, δι ὧν ὀνομαστὸς iv πάσῃ τῇ o fov Υε- 
νόµενος, ἀπέχρυψε «Tj δόξη πάντας τοὺς tv ἀρετῃ 
διαλάμφαντας, μακρᾶς ἂν eU συγγραρῆς καὶ χρόνου 
πλλλοῦ * ἐμοὶ δὲ πρὺς τὸ προχείμενον πάλιν ὁ λόγος 
τετράφθω. Ἐπειδῆ Υὰρ πάσης ὑλωδεστέρας ζωῆς 
ὑπόθεσις fón αὐτῆς περιχέχοπτο, πείθει την µη-έρα 
καταλιποῦσαν τὸν ἐν ἔθει βίον, xal την χομπωδεστέ- 
pav δ.αγωγἣν, καὶ τὰς &x τῶν ὑπογειρίων Ὀεραπείας, 
a: προείθιστο χατὰ τὸν ἔμπροσθεν χρόνον , ὁμότιμον 
«ενέσθαι τοῖς πολλοῖς τῷ φρονῆματι , χαὶ χαταμῖραι 
τὴν ἰδίαν ζωὴν τῇ μετὰ τῶν παρθένων διαγωγῇ., 


gnitates, οἱ fastu superantem eos qui in magistratu 
essent, tanta celeritate ad idem sapientiz studium 
incitavit, ut mundi posthabita claritate, despecta- 
que eloquentiz gloria, laboriosum hoc operosum- 
que vivendi genus per paupertatem perfectam aro- 
plexus, expeditam sibi ad virtutem viam struxerit. 
Ceterum illius vita ac instituta quibus in omnibus 
orbis partibus, qux illustrantur a sole, celebratus, 
gloria sua splendorem omnium virtute illustrium 
obscuravit, longam scriptionem et multum tem 
poris desiderant. Quapropter illuc, unde digressa 
est, nostra revertatur oratio. Cum ipsa a se omnem 
turbulentioris vitac materiam ampulasset, persua- 
sit matri, ut, relicta pristin:e vit:e consuetudine, 
elatioreque vivendi modo, quas arte subitas ct 
ancillas ad usus proprios adhibuerat, secum ejus - 
dem sortis atque ordinis esse vellet, atque una 
cum illis vitam cum virginibus traduceret. Sed 
narrationis filum volo parumper intermittere, ne 
rem, qua sublimitos virginis magis declaratur, si- 
lentio transeamus. 


ὅσας εἶχε μεθ) ἑαυτῆς Ex. δουλίδων, xal ὑποχειρίων ἀδελφὰς, xaX ὁμοτίμους ποιησαµένη * μᾶλλον δὲ µιχρόν 
τι βούλομα: παρενθεῖναι τῷ διηγηµατι, xat μὴ παραδραμεῖν ἀνιστόρητον πρᾶγμα τοιοῦτον, δι οὗ μᾶλλον τὸ 


ὑγπλὸν τῆς παρθένου χαταμτν»νετα.. 

"Hv τῶν τεσσάρων ἀδελφῶν, ὁ δεύτερος μετὰ τὸν 
μέγαν Βασίλειον, Ναυχράτιος ὄνομα, φύσεως εὖὐχλτ- 
pix. καὶ σώματος χάλλει, καὶ ῥώμῃ, xai τάχει, xat 
τῇ πρὸς πᾶν ἐπιτηδειότητι διαφέρων τῶν ἄλλων. 


Ex quatuor fratribus is qui secundum Basilium 
natu maximis erat, Naucratius vocabatur, juvenis 
eximiis tum ingenii tum corporis dotibus pr:e- 
ditus : nam et pulchritudine et robore ct ccleritate, 


967 


S. GREGORII NYSSEM 


908 


et habilitate quadam ad omnia peragenda reliquis A Προελθὼν οὗτος εἰς δεύτερον ἔτος xal εἰχοστὸν , xol 


praestabat. Qui cum vicesimum secundum «etatis 
annum confecisset, dicendoque publice tale stu- 
diorum suorum specimen dedisset, ut omne au- 
dientium theatrum ipsius admiratione commo- 
veretur, divina quadam providentia magno mentis 
impetu ductus, spretis omnibus qua in manibus 
habebat, ad solitariam et inopem vitam se con- 
tulit, nihil secum prater seipsum ferens. Secutus 
est eum e domesticis unus Chrysaphius nomine 
qui οἱ illum diligebat, et eodem vitze studio tene- 
batur. Nactus igitur secessum quemdam propter 
lridem (est autem Iris fluvius qui per mediam 
Ponti provinciam labitur, ortus principium ab ipsa 
ducens Armenia, per regionemque nostram influit 
in Pontum Euxinum), apud huuc fluvium nactus 
adolescens locum | quemdam densis nemoribus 
consitum, et collem dorso pr:zcelsi montis super- 
extenso reconditum, in eo procul ab urbanis tu- 
multibus omnibusque tum militie tum judiciorum 
perturbationibus et strepitu constitutus, vitam age- 
bat, seque ab illis molestiis, quibus humana vita 
vexatur, liberans, senes quosdam simul viventes 
cgestate et morbo laborantes curabat, studium οἳ 
negotiuin illud putans 4 suo vivendi instituto non 
abhorrere. Venando igitur ( quoniam ad omne ge- 
nus venaticae industri:e solertissimus erat) victum 
senibus quaritabat, et his laboribus pariter doma- 
bat adolescentiam : nec ob id alacri animo nia- 
terne voluntati parere desinebat, si quid ab ea 
aliquando mandabatue, duplici studio recte vitam 
instituens,ut et labore fervorem ztatis exstinguerct, 
et obsequeindo matri recta via ad Deum per divina 
mandata contenderet. 

Sic igitur philosophans, et vita sua matrem bea- 
tam reddens, quintum annum exegerat, cum el 
temperantia pectus instrueret et totis viribus ma- 
tris obsequeretur voluntati, quando misere dolis, 
ut opinor, adversarii grave et tragicum vulnus in- 
flictum est quod calamitate et maerore totam fami- 
liam affecit. Repente enim adolescens vitz; subri- 
pitur, non morbo aliquo aut solita vlla ratione, 
immatura morte sublatus : sed cuin ad venationem 
profectus esset , qua industria senio confectis illis 
victui suppeditabat necessaria , mortuus domum 
reportatur, una cum illo ipso socio et in omni vita 
conjunctissimo Chrysaphio. Procul autem aberat 
mater, trium dierum itinere ab ea remota cala- 
mitate. Quz licet iu omni genere virtutis perfecta 
esset, tamen eum tam acerbum nuntium a quodam 
accepisset, natura, ut par est, superante, collapsa 
exanimataque tantum non simul eum voce spiritum 
amisit. Ratio enim doloris magnitudine victa suc- 
cubuit, ipsaque veluti generosus quidam athleta 
improviso vulnere afflicta jacuit. 


δοὺς τῶν οἰχείων πόνων ἐπὶ δηµοσίας ἀκοῆς τὰς &mo- 
δείξεις,ὥστε ἅπαν Er αὐτῷ σεισθΏναι τῶν ἀκουόντων 
τὸ θέατρον, θείᾳ τινὶ προµηθείᾳ τῶν ἓν χερσὶν ἁπάν- 
των ὑπεριδὼν, πρὸς τὸν μονήρη χαὶ ἀχτίμονα βίον 
ἀπΏλθεν ἓν µεγάλῃ τινὶ τῆς διανοίας ὁρμῇ, οὐδὲν Em- 
αγόµενος μεθ) ἑαυτοῦ πλὴν ἑαυτοῦ΄ εἶπετο δέ τις αὐτῷ 
καὶ τῶν οἰκετῶν Χρυσάφιος τοῦὔνομα, τῷ τε πρὸς αὑτὸν 
ἔχειν ἐκεῖνον ἐπιτηδείως, xal τῷ τὴν αὐτὴν προαίΐρεσιν 
περὶ τὸν βίον ἑνστήσασθαι. Διῆγε τοίνυν χαθ᾽ ἑαυτὸν 
ἑσχατιάν τινα χαταλαθὼν, πρὸς τῷ "Ipsi. Ποταμὸς 
δὲ ὁ Ἶρις ἐστὶ, μέσον διαῤῥέων τὸν Πόντον *. ὃς ἀπ 
αὐτῆς τῆς Αρμενίας τὰς ἀρχὰς ἔχων, διὰ τῶν ἡμετέ- 
pov τόπων, ἐπὶ τὸν Εὐξείνου Πόντον τὸ ῥεῖθρον ἐχ- 
δίδωσι. Περὶ τοῦτον εὑρών τινα τόπον ὁ νεανίας Όλη 


B βαθείᾳ χομῶντα, xal λόφον τινὰ τῆς ὑπερτεταμέντς 


τοῦ ὅρους ῥαχίας ἐγχεχρυμμένον, tv αὐτῷ Orr ye, τῶν 
ἁστυχῶν θορύθων χαὶ τῶν ἀπὸ στρατείας τε χαὶ τῶν 
ἐν δικαστηρίοις ῥητοριχῆς ἀσχολημάτων πόῤῥω γενό- 
µενος. Καὶ πάντων τῶν περὶ τὸν βίον περιτχούντων 
τὴν ἀνθρωπίνην ζωὴν ἑαυτὸν ἑλευθερώσας , τοὺς 
πρεσξύτας τινὰς πενίᾳ χαὶ ἀῤῥωστίᾳ συζῶντας, ταῖς 
ἰδίαις χερσὶν ἐθεράπευε * πρέπειν δοχιµάσας τῷ ἰδίῳ 
βίῳ τὴν τοιαύτην ἀασχολίαν διὰ φροντίδος ἔχειν. 
Θηρεύων τοίνυν ἰχθύας Ίγρενεν ὁ γεννάδας * χαὶ διὰ 
τὸ πρὸ; πᾶν εἶδος θηρευτικῆς ἐπινοίας ἐπιτηδείως 
ἔχειν, ἑπόριζε διὰ τῆς θήρας τοῖς στἐργουσι τὴν τρα- 
φήν * χαὶ τὴν νεότητα τοῖς τοιούτοις ἅμα χατεδάμαζς 
πόνοις * ἀλλὰ xal τοῖς µητρῴνις θελήµασιν, el ποτέ 
τι παρ’ αὐτῆς προσταχθείη, προθύµμως ὑπηρετων, δι 
ἁμφοτέρων χατώὠρθου τὸν ρίον * τοῖς τε πόνοις χατα- 
χρατῶν τῆς νεότητος, τῇ τε περὶ «ἣν μητέρα σπουδῃ, 
διὰ τῶν θείων ἐντολῶν, πρὸς τὸν Θθεὸν εὐοδούμενος. 


Πέμπτον διἠγαγεν ἔτος τοῦτον τὸν τρόπον φιλοσο- 
φῶν, χαὶ μαχαρισ-ἣν ποιῶν τὴν µητέρα τῇ ἰδίᾳ ζωῇ, 
οἷς τε κατεχόσµει διὰ σωφροσύντς τὴν οἰχίαν ζωὴν, 
olg τε παρεῖχε πᾶσαν τὴν δύναμιν ἑαντοῦ τῷ θελή- 
ματι τῆς Υεννησαµένης. Εἶτα βαρύ τι xa τραγιχὸν 
πάθος ἐξ ἐπιδουλῆς, οἶμαι, τοῦ ἀντιχειμένου τῇ µη- 
τρὶ συντνέχθη, ὃ παντὶ τῷ Ὑένει πρὸς συμφοράν τε 
xai πένθος ἐπήρχεσεν. Αἰφνιδίως vip Ex τῆς ζωῆς 
ἀναρπάζεται, οὗ νοσήµατος προελπισθῆναι τὸ πάθος 
παρασχενάταντος, οὐχ ἄλλου τοιούτου τινὸς κῶν συν- 
ἤθων xai γνωρίµων ἐπαγαγόντος τῷ νέῳ τὸν θάνα- 
τον * ἁλλ᾽ ἐπὶ θήραν ὀρμήσας, δι’ ἧς παρεῖχε τοῖς 
γηρωχομµουµένοις τὰ ἐπιτήδεια, νεχρὸς τῷ οἵχῳ αὖ- 
τοῦ ἑπανάγεται , αὑτός τε ἐχεῖνος , χαὶ ὁ χοινωνὸς 
αὐτῷ τοῦ βίου Χρυσάφιος. Πόῤῥω δὲ ἣν τῶν Υινοµέ- 
νων ἡ µήτηρ, τριῶν μερῶν ὁδὸν ἀφεστῶσα τῆς συµ- 
φορᾶς. Καὶ τις ἀφίχετο παρ' αὑτὴν μηνύων τὸ πάθος 
jj δὲ τελεία μὲν τοῖς κατ᾽ ἀρετὴν ἅπασιν Tiv, rbv 
ἐχράτει κἀχείνης χατὰ τὸ ἶσον ij φύσις. Ὀχλάσασα 
γὰρ τὴν φυχὴν, ἄπνους τε χαὶ ἄφθογγος παραχρῖμα 
ἐγένετο, τοῦ λογισμοῦ τῷ πάθει παραχωρήσαντος, 


xai ἔχειτο ὁμοῦ τῇ προσδολῇ τῆς πονηρᾶς ἀχοῆς, χαθάπερ τις ἀθλητῆς Υενναῖος, ἀπροσδοχήτῳ xata- 


σεισθεῖσα πληγῇ. 
Hic magnx Macrinm virtus apparuit, qua non 
solum se invictam atque erectam servavit, verum 


Ἐν τούτῳ δὲ ἐφάνη τῆς μεγάλης Μαχρίνης ἡ 
ἀρετή ' ὅπως τῷ πάθει τὸν λογισμὸν ἀντιστήσασα, 


069 


DE VITA 5. MACRINJE. 


97^ 


ἑαυτὴν τε ἅπτωτον διεφύλαξε, xal τῆς μητριχῆς A etiam matris imbecillitatem fulsit atque. sustinuit. 


ἀσθενείας ἔρεισμα Ὑενοµένη, πάλιν ἐκ τοῦ βυθοῦ 
τῆς λύπης αὑτὴν ἀνενεώσατο * τῷ xa" ἑαυτὴν στεῤῥῷ 
τε xal ἀνενδότῳ , καὶ τὴν τῆς μητρὸς ψυχὴν πρὸς 
ἀνδρείαν παιδοτριθῄσασα. 

Οὐχοῦν οὗ παρεσύρη πρὸς τὸ πάθος d µήτηρ, 
οὐδὲ ἔπαθε δυσγενές.τι xat γυναικεῖον , ὥστε βοῆ- 
σαι πρὸς τὸ xaxbv , 7] περιῤῥήξασθαι τὸ ἱμάτιον , fi 
ἐπιχωχῦσαι τῷ πάθει, 7] ταῖς γοεραῖς µελῳδίαις àva- 
χινησαι τοὺς θρήνους. ᾽Αλλὰ ἠσυχῆ διεχαρτέρει τοῖς 
λογισμοῖς, ταῖς τῆς φύσεως προσθολαῖς διωθουµένη, 
λογισμοῖς τε τοῖς ἰδίοις καὶ τοῖς παρὰ τῆς θυγα- 
«pb, αὑτῇ πρὸς τὴν τοῦ xaxou θεραπείαν πρρσαγο- 
µένοις. Τότε γὰρ 65 μάλιστα ὑφηλή τε χαὶ ἑπηρμένη 
ἡ τῆς παρθένου ψυχἠ διεφάνη * ὅτι χαὶ Ev ἐχείνη μὲν 


Nam animum ejus gravissimo casu dejectum exci- 
tans et recreans, invicto robore suo ad (ortitudi- 
nem et tolerantiam instituit. | 
Sic igitur tandem mater dolori restitit, nec in- 
dignum aut effeminatum quidpiam admisit, ut vel 
vociferaretur, vel pallium scinderet, vel ejularet, 
vel luctuosis clamoribus lamentationes intenderet. 
Sed ratione sensim impetus naturz depulit, tuin 
propriis, tum filli consiliis zegritudini medicinam 
afferentibus. Tunc enim maxime virginis animus 
excelsus et sublimis exstitit. Etenim quamvis in ea 
vim suam natura exerceret (erat enim frater et 
fratrum charissimus qui tam acerbo genere mortis 


1j φύσις τὸ ἴδιον ἔπασχεν * ἀδελφὸς γὰρ ἣν, χαὶ ἁδελ- D exstinctus fuerat) , tamen natura sublimior facta, 


φῶν ὁ χεχαρισµένος, ὁ τῷ τοιούτῳ τρόπῳ τοῦ θα- 
νάτου ἀναρπασθείς. Ὅμως ὑψηλοτέρα γενοµένη τῆς 
φύσεως, συνεπῆρε τοῖς ἰδίοις λογισμοῖς τὴν μητέρα, 
xai ὑπεράνω τοῦ πάθους Éctnce^ τῷ καθ) ἑαντὴν 
ὑποδείγματι, πρὸς ὑπομονήν τε xal ἀνδρείαν παιδα- 
γωγήσασα * ἄλλως δὲ xat ὁ βίος αὐτῆς ἀεὶ δι’ ἀρετῆς 


rationibus suis πιαίγοπι sublevabat, exemploque 
suo ad patientiam et virtutem erudiens perficiebat 
ut dolore superior exsisteret : quanquam et ejus 
vita virtute semper excellens nullum sinebat esse 
tempus, quo immater propter moestitiam potius an- 
geretur, quam praesenti bono gauderet. 


ὑφούμενος, οὗ παρεῖχε τῇ μητρὶ καερὸν ἐπὶ τῷ λείποντι δυσχεραίνειν μᾶλλον, ἢ τῷ ὀρωμένῳ ἀγαθῷ 


ἐπαγάλλεσθαι. 

Ἐπεὶ οὖν ἐπαύσατο τῇ μητρὶ, fj τε τῆς παιδοτρο- 
φίας φροντὶς καὶ dj τῆς παιδεύσεώς τε xaX χατα- 
στάσεως τῶν τέχνων μέριμνα, xal al πλείους τῆς 
ὑλωδεστέρας ζωῆς ἀφορμαὶ , εἰς τὰ τέχνα κατεµερί- 
σθησαν' τότε, χαθὼς προείρηται , γίνεται σύμθουλος 
τῆς μητρὺς ἡ τῆς παρθένου Qui πρὸς τὴν ἐμγιλό- 
σογον ταύτην xal ἄῦλον τοῦ βίου διαγωγἠν καὶ 
ἁτυστήσασα τῶν ἓν συνηθείᾳ πάντων, πρὸς τὸ ἴδιον 
«X; ταπεινοφροσύνης µέτρον µετήγαχεν * ὁμότιμον 
αὐτὴν γενέσθαι τῷ πληρώματι τῶν Παρθένων παρα- 
σχευάσασα, ὡς χαὶ τραπέξης μιᾶς , xa χοίτης, xal 
πάντων τῶν πρὸς τὴν ζωὶν κατὰ τὸ ἴσον συµµετέ- 
χειν αὐταῖς, πάσης τῆς χατὰ τὴν ἀξίαν διαφορᾶς 
ὑφαιρεθείσης αὐτῶν τῆς ζωῆς. Καὶ τοιαύτη τις ἦν 
ἡ τοῦ βίου τάξις, χαὶ τοσοῦτον τὸ ὕψος τῆς φιλοσο- 
σίας . xal ἡ σεμν] τῆς ζωῆς πολιτεία Ev τῇ καθ) 
ἡμέραν τε χαὶ νύκτα διαγωγῆ, ὡς ὑπερθαίνειν τὴν 
Ex τῶν λόγων ὑπογραφήν. Καθάπερ γὰρ αἱ διὰ θα- 
νάτου τῶν σωμάτων ἐχλυθεῖσα; φυχαὶ, χαὶ τῶν κατὰ 
τὸν βίον τοῦτον μεριμνῶν συνεχλύοντα:ι, οὕτως X&- 
χώριστο αὐτῶν dj ζωὴ, xal ἀπῴχιστο πάσης ῥιωτι- 
x^; µαταιότητος, xai πρὸς µίμησιν τῆς τῶν ἀγγέλων 
ζωῖς ἑῤῥυθμίκετο. Ἐν ofc Υὰρ οὗ θυμὸς, ο) φθόνος, 
οὐ μῖσος , οὐχ ὑπεροφία , οὑχ ἄλλο τι τῶν τοιοῦτων 
ἐνεωρᾶτο ' f τε τῶν µαταίων ἐπιθυμία, τιμῖς τε xal 
δύᾷτς, χαὶ τύφου, χαὶ ὑπερηφανίας, xai πάντων 
τῶν τοιούτων ἐχθεθλημένων. Τρυφὴ δὲ tv ἡ ἐγχρά- 
τεια, xal δόξα τὸ μὴ Υινώσχεσθαι. Πλοῦτος δὲ ἣν ἡ 
ἀχτημοσύνη , xai τὸ πᾶσαν τὴν ὑλιχῆν περιουσίαν, 
οἷόν τινα χόνιν τῶν σωμάτων, ἀποτινάξασθαι. Ἔργον 
δὲ τῶν χατὰ τὴν ζωὴν ταύτην σπουδαζοµένων οὐδὲν, 
ὅτι μὴ πάρεργον. Μόνη δὲ d) τῶν θείων µελέτη, xal 
τὸ τῆς προσευχῆς ἀδιάλειπτον, χαὶ dj ἅπαυστος ὑμν- 
«la: χατὰ τὸ cov συμπαρατεινομένη τῷ χοόνῳ, διὰ 
νυχτὸς χαὶ ἡμέρας πάσης ' ὥστε αὐταῖς καὶ ἔρ {ον 

Ῥλτποι.. Ga. XLVI. . 


Cum igitur jam et nutriendorum liberorum cura 
et educationis atque collocationis eorum esset sol- 
licitudine liberata, οἱ molestie domesticze majore 
ex parte inter ipsos filios divis forent : auctor, 
ut dictum est, matri virgo fuit, ut ad sapientize 
studium et puran vivendi rationem scse conferret : 
eamque a reliquis omnibus rebus et pristina cop- 


C suetudine, ad propriam humilis abjectaque vitze 


moderationem adduxit, ut in ea virginum multi- 
tudine eadem cum illis conditione viveret, unaque 
mensa, simili lectulo, pari denique et equa rerum 
omnium quz ad vitam pertinent, ratione uteretur, 
omni ex ipsarum vita diguitatis differentia sublata. 
Quamobrem talis erat. vitze ordo tantaque in sa- 
pientie studio przstantia et tam. gravis vivendi 
disciplina, ut nulla describi possit orationis fa- 
cultate : quales enim sunt animi, qui corporis vin- 
culis soluti molestiisque liberati ex hoc vitz car- 
cere avolaverunt : talis erat. earum vita, quippe 
que ab omni rerum humanarum vanitate aliena 
a4 angelorum vite similitudinem proxime acce- 
debat. Non ira, non invidia, non odium, non $u- 
Spicio inter eas cernebatur ; omnis honoris, z!orie 
et aliarum id genus inanium rerum cupiditas, 
omnis fastus et superbia, el reliqua similia vitia 
inde rejecta erant. Delicias suas in temperantia 
collocabant ; glorlam suam in eo putabant sitam 
quod not: essent nemini ; divitias, quod nihil pos- 
siderent, quodque terrenas omnes copias, tanquam 
pulverem, a corporibus suis excussissent. Nullum 
autem non inane studium esse ducebant, quod in 
lac vita curanda colendaque poneretur. Sola illic 
rerum divinarum vigebat cura, perpetuumque 
precandi studium, εἰ assidua psalmorum decan- 
tatio, qua nulo unquam tempore nec die nec 


91 


S. GREGORII NYSSENI 


973 


nocte intermittebatur : ut in ca re. et opus ipsarum A εἶναι τοῦτο, xat ἔργον, ἀνάπανσιν. Τὴν toivuy totzz- 


pariter et. quies consisteret. Qu:enam igitur hu- 
mana dicendi vis hanc vivendi rationem explicare 
queat? Erat. ipsarum vita inter humanam  coeele- 
stemque naturam interjecta, utriusque particeps, 
utrique finitima : etenim quatenus ab humanis 
perturbationibus se vindicarat, hominis conditione 
prestantior erat; quatenus autem in corpore cer- 
nebatur, οἱ hominis continebatur figura et sensuum 
instrumentis utebatur, angelicz et corporis experti 
nature cedebat : ausit forsitan aliquis etiam non 
inferiorem esse contendere. Quandoquidem cum 
carne viventes, ad similitudinem vacantium cor- 
pore potestatuin, onere corporis non premebantur: 
sed excelsa et sublimis erat earum vita, quippe 


qua alto erectoque animo cum coelestibus illis B 


potestatibus versabantur. In hoc vivendi instituto 
non parvo tempore vixerant, cum assiduis inven- 
torum bonorum accessionibus, sapienti: studium 
. quarent. 

Ad hunc autem tam praeclarum scopum asse- 
quendum magno erat adjumento frater quidain eo- 
dem ex utero editus, qui Petrus appellabatur, in 
quo pariendi dolores finierat mater : hic enim ulti- 
mus a parentibus susceptus est filius, qui simul et 
natus et orbus fuit. Quo enim tempore ipse in lu- 
cem edebatur, pater e vita decessit, Hunc, qua 
inter liberos erat natu maxima , qua de instituta 
hzc est oratio, paulo post ejus ortum ab ubere 


την διαγωγὴν τίς ἂν ὑπ' ὅγιν áváyov λόγος ἀνθρώ- 
πινὸς ; Παρ᾽ οἷς µεθόρ.ος ἣν dj ζωὴ τῆς τε άνθρω- 
πίνης χαὶ τς ἀσωμάτου φύσεως. Τὸ μὲν γὰρ ἔλευ- 
θξΕρωθῆναι τῶν ἀνθρωπίνων παθηµάτων τὴν φύσιν 
χρεῖττον f) χατὰ ἄνθρωπον fv: τὸ δὲ iv cona 
φαίνεσθαι καὶ σχήµατ: περιειλῆφθαι, καὶ τοῖς αἴσθη- 
«xol, ὀργάνοις συζἠν, tv τούτῳ τῆς ἀγγελικῆς τε 
xai ἀσωμάτου φύσεως τὸ ἔλαττον εἶχον. Τάχα δ' ἄν 
τις τολµήσας εἴπο: μηδὲ καταδεεστέραν τὴν παραλ- 
λαγὴν εἶναι ' ὅτι σαρχὶ συζῶντες, χαθ᾽ ὁμοιότητα 
τῶν ἀσωμάτων δυνάμεων, οὐκ ἐθαροῦντο τῷ ἐφολχίῳ 
τοῦ σώματος ' ἁλλ᾽ ἀνωφερής τε xai µετέωρος Tv 
αὐτῶν ἡ ζωὴ, ταῖς οὐρανίαις συμμετεωροποροῦσα 
δυνάµεσι χρόνος fjv τῆς τοιαύτης διαγωγΏς, οὐχ 
ὀλίγος * xai συνηύξετο τῷ χρόνῳ τὰ χατορθώµατα, 
ἀεὶ πρὸς τὸ χαθαρώτερον ταῖς τῶν ἑἐφευρισχομένων 
ἀγαθῶν προσθήχαις τῆς φιλοτοφίας ἐπιδιδούσης. 


augentes ad majorem animi munditiam appropin- 


"Hy δὲ αὐτῇ, ὁ μάλιστα πρὸς τὸν µέγαν τοῦτον τοῦ 
βίου σχοπὺν ὑπηρετῶν, ἁδελφός τις ὁμογάστριος, 
Πέτρος ὄνομα αὐτῷ, ἐφ᾽ ᾧ ἕληξαν τῆς μητρὸς ἡμῶν 
αἱ ὠδίνες. Οὗτος Υὰρ fjv ὁ τελευταῖος τῶν ὠδίνων 
βλαστός ΄ ὃς ὁμοῦ τε υἱὸς, καὶ ὀρφανὸς ὠνομάσθη; 
ἅμα γὰρ τῷ παρελθεῖν τοῦτον εἰς φῶς , χαταλείπει 
ὁ πατὴρ τὸν βίον. ᾽Αλλ' dj πρεσθυτάτη τῶν ἁἀδελφῶν, 
περὶ ἧς ὁ λόγος, μιχρὰ τῆς θηλῖς αὐτὸν παρὰ τὴν 
πρώτην Ὑένεσιν µετασχόντα, εὐθὺς ἁποασπάσασα τῆς 


nutricis sublatum ipsa statim enutriit, ezcellenti- C νιθηνουµένης, δι’ ἑαυτῆς ἀνατρέφει τε καὶ ἐπὶ πᾶ- 


que disciplina educavit, sacris institutis a puero 
ipsum erudiens, adeo ut nihil otii concesserit, quo 
possct studiis inanibus vacare; nam illi se et pa- 
trem et magistrum et. custodem, et matrem, et ad 
optima quaque consultricem prabuit, talemque 
reddidit «t antequam excederet e pueritia in tenero 
illo atatis flore ad excelsum philosophi: gradum 
ascenderit. Ea quidem erat ingenii bonitate, ut ad 
omnia artium genera etiam quz manibus exercen- 
tur perdiscenda natus esse videretur : quare nullo 
duce perfectam eorum peritiam est assecutus quz 
cxteri multo tempore et labore discunt a prxce- 
ptoribus. Is ergo studiorum externorum occupa - 
tiones aspernatus, et ingenium ad omnes bonas 
disciplinas percipiendas aptuin habens, semperque 
respiciens ad sororem, quam sibi tanquam totius 
boni scopum proposuerat, eos ad virtutem pro- 
gressus fecit, ut. in reliqua vita magno Basilio vir- 
tutis praestantia nihilo inferior fore judicaretur : 
Tunc autem sorori et matri erat. instar omnium, 
ei una cum illis ad angelicam illam vitam conten- 
debat. 


Cuin autem gravi quodam tempore Taboraretur 
inopia et fame, multique fama beneficentiz excitati 
undique confluerent ad eum recessum, quem inco- 
lebant; tantum industria sua pauperibus cibario- 
rum subministravit, ut adventantium frequentia 
locus ille, non solitudo videretur esse, sed civitas. 


σαν τὴν ὑψηλοτέραν Ίγαγε παίδευσιν, τοῖς ἱεροῖς τῶν 
µαθηµάτων Ex νηπἰων αὐτὸν ἐνασχήσασα , ὡς μὴ 
δοῦναι τῇ φυχῇ σχολὴν πρός τι τῶν µαταίων ἐπιχλι- 
θῄναι. ᾽Αλλὰ πάντα γενοµένη τῷ νέῳ , πατὴρ , διδᾶ- 
σχαλος, παιδαγωγὸς, µήτηρ, ἀγαθοῦ παντὸς σύμ- 
θουλος, το!ούῦτον αὐτὸν ἀπειργάσατο, ὡς πρὶν ἑξελ- 
θεῖν τὴν ἡλικίαν τῶν παΐδων ἔτι ἐν µειραχίῳ, τῇ 
ἁπαλότητι τῆς ἡλιχίας ἀνθοῦντα, πρὸς τὸν ὑψηλὸν 
τῆς φιλοσοφίας σχοπὸν ἐπαρθῆναι. Καὶ τινι φύσεως 
εὐχληρίᾳ πρὺς πᾶσαν τέχνην ἰδίαν την διὰ χειρὸς 
ἑνεργουμένην ἐπιτηδείως ἔχειν , ὡς μηδενὸς χαθηγου- 
pévou , διὰ πάσης ἀχριθείας ἑκάστου τὲν ἐπιστήμην 
χατωρθωκέναι, ὧν χρόνῳ xal πόνῳ τοῖς πολλοῖς ἡ 
µάθησις γίνεται. Οὗτος τοίνυν τῆς περὶ τοὺς ἔξωθεν 


D τῶν λόγων ἀσχολίας ὑπεριδὼν , ἱκανὴν δὲ διδάσχαλον 


παντὸς ἀγαθοῦ µαθήµατος τὴν φύσιν ἔχων , ἀεί τε 
πρὸς τὴν ἁδελφὴν βλέπων , xat σχοπὸν ἀγαθοῦ παν- 
τὸς ἐχείνην ποιούμενος, εἰς τοσοῦτον ἐπέδωχεν ἀρε- 
τῆς εἶδος , ὡς μηδὲν ἔλαττον τοῦ μεγάλου Βασιλείου 
δοχεῖν ἔχειν ἓν τοῖς χατ᾽ ἀρετῆν προτερήµασιν Ev τῷ 
μετὰ ταῦτα βίῳ. Τότε δὲ ἀντὶ πάντων ἦν τῇ ἁδελςῇ 
καὶ τῇ μητρὶ, αυνεργῶν αὐταῖς πρὺς τὴν ἀγγελικὴν 
ἐχείνην ζωήν. 

"Og ποτε xai σιτολειγίας χαλεπῆς γεγενηµένης, 
xai πολλῶν πανταχόθεν κατὰ φήµην τῆς εὐποιίας 
πρὸς τὴν ἐσχατιὰν, ἐν ᾗ χατῴκουν, ἐπιῤῥεόντων” 
τοσοῦτον δι᾽ ἐπινοιῶν τὰς τροφὰς ἐπλεόνασεν , ὡς τῷ 
πλήθει τῶν ἐπιφοιτώντων, πόλιν εἶναι τὴν ἑρημίαν 
δοκεῖν᾽ Ev τούτῳ εἰς γῆρας λιπαρὸν προελθοῦστ ἡ 


915 


DE VITA S. MACRIN/E. 


274 


µήτηρ, πρὸς τὸν Gcbv µετανίστατο, tv ταῖς ἀμφοτέ- A Interim. senex admodum mater in utriusque fitit , 


βων τῶν τέχνων χεροὶ τὸν βίον ἑαυτῆς ἀναπαύσασα. 
"Hs ἄξιον τὴν τῆς εὐλογίας ἱστορῆσαι φωνὴν, ᾗ ἐπὶ 
τῶν τέχνων ἐχρήσατο, τῶν τε μὴ παρόντων ἑχάστου 
χατὰ τὸ πρὸς φίλον ἐπιμνησθεῖσα, ὡς μηδὲ ἕνα ve- 
νέσθαι τῆς εὐλογίας ἁπόχληρον , xai διαφερόντως 
τοὺς παρόντας αὐτῇ τῷ θεῷ 0:à προτευχῆς παρα- 
θεµένη. ΠἩαραχαθημένων γὰρ αὑτῇ χατὰ τὸ πλάγιον 
ἐφ᾽ ἑχάτερα τῆς χλίνης τῶν δύο τούτων , ἑχατέρᾳ 
χειρὶ ἑφαφαμένη τῶν τέχνων , ταῦτα πρὸς τὸν θεὸν 
εἶπεν ἓν τελευταίαις φωναῖς' «Σοὶ, Κύριε, xal ἁπάρ- 
γοµα;: , xal ἀποδεχατῶ τὸν χαρπὺν τῶν ὠδίνων, 
Απαρχή uot ἡ πρωτότοχος αὕτη, xai ἐπιδέχατος 
οὗτος ἡ τελευταία ὡδίς. Σοὶ δὲ ἀφιέρωται παρὰ τοῦ 
νόµου ἑχάτερα, xaX σά ἐστιν ἀναθήματα. Οὐχοῦν ἕλ- 
θοι ὁ ἁγιασμὸς ἐπί τε τὴν ἀρχήν µου ταύτην, xol 
ἐπὶ τὸ ἐπιδέχατον τοῦτο’) δείξασα ταῖς ἐπιδειχτικαῖς 
φωναῖς τὴν θυγατέρα καὶ τὺν παῖδα. Ἡ μὲν οὖν 
τοῦ εὐλογεῖν παυσαµένη, χαὶ τοῦ ζῆν ἐπαύσατο, τοῖς 
παισὶν ἐπισχήψασα τὸ τῇ πατρῴᾳ σορῷ xai τὸ &xsl- 
νης ἑναποθέσθαι σῶμα. Οἱ δὲ πληρώσαντες τὸ δια- 
τεταγµένον, ὑψηλότερον εἴχοντο τῆς φιλοσοφίας, 
ἀεὶ πρὸς τὸν ἴδιον διαμιλλώμενοι βίον, xoi τὰ 
φΏάσαντα τῶν χατορ)ωμάτων τοῖς ἐφεξῆς ἆπο. 
χρύπστοντες. 

Ἑν τούτῳ ὁ πολὺς ἐν ἁγίοις Βασίλειος τῆς μεγά- 
λης Καισαρέων Ἐκκλησίας ἀνεδείχθη προστάτης : ὃς 
ἐπὶ τὸν χλῆρον τῆς ἐν τῷ πρεσθυτερείῳ ἱερωσύνης 
τὸν ἁδελφὸν ἄγει, ταῖς μυστικαῖς ἑανυτοῦ Ἱερουρ- 
γίαις ἀφιερώσας. Καὶ ἐν τούτῳ πάλιν αὐτοῖς ἐπὶ τὸ 
σεµνότερόν τε xal ἁγιώτερον προῄξι ὁ βίος , τῇ ἱερω- 
αὐύνῃ τῆς φιλοσοφίας ἐπαυξηθείσης. ᾿Οχτὼ δὲ μετὰ 
κοῦτο διαγενοµένων ἑτῶν , τῷ ἑννάτῳ ἐνιαυτῷ , ὁ 


χατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ὀνομαστὺὸς Βασίλειος, ἐξ — 


ἀνθρώπων πρὸς τὸν θεὸν µετοιχίζεται , xowt) πέν- 
θους ἀφορμὴ τῇ πατρίδι xat τῇ οἰκουμένῃ Υενόμε- 
νος. Ἡ δὲ πόῤῥωθεν Ex φήμης ἀχούσασα τὴν συµ- 
qopXv, ἔπαθε μὲν τὴν φυχὴν ἐπὶ τῇ τοσαύτη ζημίᾳ 
(πῶς γὰρ οὐχ ἔμελλεν ἄπιεσθαι χἀχείνης τὸ πάθος, 
οὗ xal οἱ ἐχθροὶ τῆς ἀληθείας ἐτπῄσθοντο; )? χαθάπερ 
δὲ τὴν τοῦ χρυσοῦ φασι δοχιµασίαν ἓν διαφόροις γί- 
νεσθαι χωνευτηρίοις , ὡς εἴ τι τὴν πρώτην διαφύγοι 
χωνείαν, ἓν τῇ δευτέρα διαχριθῆναι, xal πἀλιν ἓν 
τῇ τελευταίᾳ πάντα τὸν ἐμμεμιγμένον ῥύπον τῇ ὕλῃ 


manibus moriens, migravit ad Deum. Cujus quz» 
benedictionis vox fuerit illius, qua erga liberos 
usa est, commemorare non erit alienum. Nam cum 
de absentibus singulatim amanter mentionem fecit, 
ut nullus esset expers benedictionis : tum pra- 
cipue presentes ipsa precibus suis obtulit Deo. 
Etenim cum ei ex utraque parte lcectuli adversi 
agssiderent, altera wanu utrumque tangens , hisce 
verbis postremis Deum allocuta est : « Tibi, Do- 
mine, et priinitias et decumam dico fructuum uteri 
mei. Primitiarum enim locum hac mihi obtinet 
primogenita, decumz vero extremus hic decimus 
füius. Tibi autem lege utraque debentur, et tua 
sunt munera. In hanc jgitur primogenitam meam 


Det hunc decimum veniat sanctimonia», oratione 


perspicua designans et filiam et filium. lta et be- 
nedictioni et vite finem statuit, cum prius man- 
dasset filiis ut se in sepulcrum paternum inferrent: 
id illi uti jussi fuerant. cum prestitissent, in reli- 
quum tempus ad sapientie fastigium, seinper 
cum anteacta vita pugnantes, et praterita bene- 
faeta posterioribus superare studentes contendc- 
bant. 


Interea insignis inter sanctos Basilius, magnae 
Cxsarez declaratus est antistes, et. mysticis sacri- 
ficiis suis fratrem consecrans, ad sacram presbyterii 
dignitatem provexit. Atque hic rursus eis vitse 


C cursus ad graviora sanctioreque dirigebatur, cum 


sacerdotii dignitas sapientize conjuncta studio cu- 
mularetur. Post autem annis octo transactis et 
nono inchoato per totum orbem celeberrimus Ba- 
silius ab hominibus ad Deum concessit, communem 
patrie et Ecclesize luctus occasionem przbens. Παιιο 
calamitatem cum ad Macrinam rumor detulisset, ' 
animo illa quidem non potuit in tanto detrimento 
non commoveri : (qui enim sororem non tangeret 
dolor quo ipsi quoque inimici afficiebantur Y) aua- 
men ut aurum diversis aiunt. fornacibus explorari, 
ut si primam evaserit, in altera adjudicetur, et 
rursum in eatrema omnes ejus materiz commistze 
sordes eluantur : exquisitum autem optimi auri 
indicium esse, si per ΟΙΗΠΟΡ transiens nibil emittat 


&roxalaipea0at* τὴν δὲ ἀχριθεστέραν εἶναι βάσανον D sordium : sic ei contigit , ut variis molestiarum 


τοῦ boxlpou χρυσοῦ , ᾗ διὰ πάση; διεξελθὼν χωνείας 
µηδένα ῥύπον ἁποποιῄσεις' τοιοῦτόν τι καὶ ἐπ) 
ἐχείνης συνέθη ΄ ταῖς διχφόροις τῶν λυπηρῶν προτ- 
θολοῖς τῆς ὑψηλτς διανοίας βασανισθείσης , παντα» 
{όθεν ἀναδειχθηναι τὸ τῆς φυχῆς ἀχιθδήλευτόν τε 
xai ἁταπείνωτον. ἹἩρότερον μὲν ἓν τῇ τοῦ ἀδελφοῦ 
τοῦ ἄλλου µεταστάσει * μετὰ ταῦτα OE ἐν τῷ χωρισμῷ 


casibus explorata, przstautis illius animi probitate, 
nihil unquam in ea sordidi, nihil adulterini repe- 
riretur. Ac primo quidem periculum factum fucrat 
in obitu alterius fratris : deinde in. matris funere, 
tertio quando commune generis decus Basilius de- 
cessit. Stetit igitur, tanquam invictus pugil, nullo 
calamitatum impetu labefacta. 


τῆς untpó;* Ex τρίτου bb, ὅτε τὸ χοινὸν τῆς Yevedo xaXov, 6 µέγας Βασίλειος, τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς ἑχω- 
ρίκετο. Ἔμεινε τοίνυν, χαθάπερ τις ἀθλητῆς ἀχαταγώνιστος, οὐξαμοῦ τῇ προσθολἡ τῶν συμφορῶν ἁπο- 


χλάσασα. 

Ἔννατος ἣν μετὰ τὸ πάθος τοῦτο μὴν, 7) μιχρὸν 
ὑπὲρ τοῦτο, xai σύνοδο; ἐπισχόπων χατὰ τὴν ᾽Αντιό- 
you πόλιν Ἰθροίζετο, T; xol ἡμεῖς µετέσχομεν. Καὶ 
ἐπειδὴ πάλιν πρὺς τὴν ἑαυτοῦ ἕχαστος ἀπελύθημεν, 


Erat post hanc jacturam nonus mensis, aut 
paulo amplius, cum episcoporum concilium indictum 
est Antiochiz, eui nos item interfuimus. Sed post- 
caquam domuim quisque suam discessimus, ante- 


919 


S. GREGORII NYSSENI 


976 


quam annus preteriret, mihi Gregorio cupiditas Α πρὶν τὸν ἐνιαὐτὸν παρελθεῖν, ἐνθύμιον ἐμοὶ τῷ Γρη- 


incidit ut sororem inviserem. Magnum enim inter- 
cesserat temporis intervallum, quo mutuo inter 
DOS conspectu non potueramus frui, prohibentibus 
tentationum molestiis quas ab hzresis principibus 
patria pulsus ubique sustinueram. Nam dimetienti 
iili temporis spatium, quod iuterim fluxerat, dum 
ejusinodi perturbationibus congressus noster im- 
peditur, octo plus minus annorum videbatur. Cum 
igitur jam inultum itineris confecissem, nec am- 
plius quam unius diei via restaret, visio mihi per 
quietem manifestum eorum qui erant eventura 
judicium ostendit. Videbar eniin mihi gestare ma- 
nibus martyrum reliquias, ex quibus splendor 
elucebat, qualis e levi speculo, si adverso soli op- 


ponatur, egreditur, quo quidem luminis fulgore p 


oculi mei perstringebantur. lloc autem visum mihi 
ter occurrit eadem nocle, nec plane, quid porten- 
deret conjieere poteram ; &ollicitus itaque animo 
agitabam, observabamque ut ejus significationem 
exitu judicarem. 

Cum jam ad secessum, in quo illa angelicam cce- 
lestemque vitam degebat, appropinquassem, fami- 
liarium quemdam interrogavi primum de fratre, an 
adesset : quo respondente illum jam quarto die 
discessisse, cognoscens eum altera nobis via pro- 
diisse obviam, tum etiam de magna illa percon- 
tatus sum : cumque ille respondisset, eam quodam 
morbo laborare, majore incensus studio, quod re- 
liquum erat viz festinanter arripui. Nam timore 
éliam quodam perterritus animus futurum prz- 
sagiebat : sed cum ad locum accederem, conven- 
tus hemiuum (fama enim me jam adesse fratribus 
pranuntiaverat) ex locis in quibus habitabant ad 
nos confluxit. Nam honoris gratia amicis obviam 
procedere consueverunt. Át virginum chorus ad 
ecclesiam modeste nostrum adventum exspectabat. 
Verum cum fecisseinus et precandi et benedicendi 
finem, atque illa, inclinato prius capite benedi- 
clioni , honeste discedentes abiissent ad loca sua, 
nec una quidem carum apud nos relicta esset, 
facile id quod erat conjeci, non esse inter eas 
ipsarum ducem, et praecedente quodum atque 
ostium apperiente, sacram illam domui, in qua 
inerat illa magna ingressus sum ; vehementer au- 
tem tunc egrotabat, neque vero in lecto aut strato 
quopiam, sed humi quiescebat, suljecta sacco 
tabula, et allera caput ejus sustinente tabula, quae 
pulvinaris loco insigni fizura collum ejus subibat, 
et cervicei) ipsius in se decore recipiebat. 
τοιαύτη τις ἓν, ὡς ἀντὶ mposxsgalalou tfj χεφαλῇ 
θαΐνουσα, xaX χαταθυµίως ἀνέχουσα Eg' ἑαυτῆς τὸ» 

Cum igitur vidisset me prope fores esse, sese in 
cubitum erigens, accurrere illa quidem non potuit 
(nam febri defecerant vires), scd tamen solo ma- 
nuin affigens, seque quantum poterat ex humili 
lectulo promovens, honorem habuit, quem mibi 
obvians przstare non pot^rat : sed ego accurrens 
manibusque suscipiens humi dejectam excitavi, et 


γορίῳ Ὑίνεται πρὸς αὐτὴν διαθΏναι. Πολὺς γὰρ 1» 
6 διὰ µέσου χρόνος, iv ip τὰς ἐπισχέψεις αἱ τῶν 
πειρασμῶν περιστάσεις ἐχώλυσαν, ἃς ὑπέμενον ταν- 
ταχοῦ τῆς πατρίδος ὑπὸ τῶν τῆς αἱρέσεως ἔπιστα 
τούντων ἑξελαυνόμενος. Καὶ ἀριθμοῦντί pot τὸν δ:7 
μέσου χρόνον, ἓν ᾧ τὴν xav' ὀφθαλμοὺς συντυχίαν οἱ 
πειρασμοὶ διεχώλυσαν , οὐχ ὀλίγον ἐφαίνετο τὸ διά- 
στηµα ὀχτὼ μικροῦ δεῖν παραμετρούμονον ἔτεσιν. 
Ἐπειδὴ τοίνυν τὸ πολὺ τῆς ὁδοῦ διανύσας, μιᾶς ἡμέ- 
pae ἀπεῖχον ὁδὸν , ὄψις τις ἡμῖν ἐξ ἐνυπνίου φανεῖσα, 
φοθερὰς ἑποίει τὰς ἑλπίδας τοῦ µέλλαντος. Ἐδόχουν 
γὰρ λείψανα μαρτύρων διά χειρὺς φέρειν * εἶναι δὲ 
ἀπ᾿ αὐτῶν αὐγὴν , ola Ex καθαροῦ τινος γίνεται xat- 
όπτρου , ὅταν πρὸς τὸν ἥλιον τεθῇ ἀντιπρόσωπον, 
ὥστε pot τὰς ὄψεις πρὸς τὴν μαρμαρυγὴν τῆς λαµ- 
πηδόνος ἀμθλύνεσθαι. Καὶ τῆς αὑτῆς µοι νυχτὸς εἰς 
τρὶς Ὑενομένης τῆς τοιαύτης ὄψεως, συμθαλεῖν μὲν 
οὐχ εἶχον χαθαρῶς τοῦ ἑνυπνίου τὸ αἴνιγμα * λύπην 
δέ τινα τῇ oy] προσεώρων, χαὶ ἐπετήρουν τῇ ἐχδά- 
σει χρῖναι τὴν φαντασίαν. 

Καὶ δὴ γενόμενος πλησίον τῆς ἑσχατιᾶς, àv d δι- 
ἤγεν ἐχείνη τὴν ἀγγελιχήν τε xal ἑπουράνιον xatop- 
θοῦσα ζωὴν , Ἡρόμην τῶν ἐπιτηδείων τινὰ περὶ τοῦ 
ἁδελφοῦ πρῶτον, εἰ παρὼν εἴη ’ φῄσαντος δὲ πρὸς 
ἡμᾶς , αὐτὸν ἐξωρμηκχέναι, χαὶ τετάρτην &vetv, συν- 
εἷς ὅπερ ἦν, ὅτι OU ἑτέρας ὁδοῦ γέγονεν αὐτῷ πρὸς 
ἡμᾶς 1j ὁρμὴ, τότε xal περὶ τῆς Μεγάλης ἐπυνθανό- 
µην ᾿ τοῦ δὲ φῄσαντος, ἐν ἀῤῥωστίᾳ γεγενῆσθαί τινι, 
σπουδαιότερον εἰχόμην , Ev ἐπείξει τὸ λειπόμενον τῆς 


C ὁδοῦ διανύων. Καὶ γάρ µε λύπη τις xal φόθος µηνυ- 


τῆς τοῦ μέλλοντος ὑποδραμὼν διετάρασσεν: ὡς ἃ 
xai χατ αὐτὸν ἐγενόμην τὸν τόπον, καὶ προχατή}γ- 
γε[ι]λε τῇ ἁδελςότητι τὴν παρουσίαν ἡ φήμη’ τότε 
σύνταγμα τῶν ἀνδρῶν ἅπαν , Ex τοῦ ἀνδρῶνος πρὸς 
ἡμᾶς προεχέθη ' σύνηθες γὰρ αὐτοῖς τιμᾷν τῇ ὑπαν- 
τήσει τοὺς καταθυµίους. Ὁ δὲ ἓν γυναιξὶ τῆς παρ- 
θενίας χορὸς εὐχόσμως χατὰ τὴν ἐχχλησίαν τὴν εἶσ- 
οδον ἡμῶν ἀνέμενεν. Ἐπεὶ δὲ τέλος εἶχεν ἡ coy] τε 
xaX ἡ εὐλογία, χαὶ αἱ μὲν μετὰ τὸ ὑποσχεῖν τῇ εὖλο- 
γίᾳ τὴν χεφαλὴν εὐσχημόνως ἀναποδίζουσαι πρὸς 
ἑαυτὰς ἀνεχώρουν, ὑπελείπετο δὲ ἐξ αὐτῶν πρὸς ἡμᾶς 
οὐδεμία) εἰκάσας ὅπερ Tiv, μὴ ἓν ἐχείναις εἶναι τὴν 
χαθηγουµένην, προηγησαµένου Εινὸς ἐπὶ τὸν οἶχον, 
ἐν ᾧ τν [ἡ] Μεγάλη, xal τὴν θύραν δ.απετάσαντος, 
ἑντὸς τῆς ἱερᾶς ἑχείνης ἑγενόμην povnc* ἡ δὲ σ,ο- 
δρῶς ἤδη τῇ ἀῤῥωστίᾳ χατείχετο' ἀνεπαύετο δὲ οὐχ 
ἐπὶ κλίνης τινὸς f) στρωμνῆς, ἀλλ ἐπὶ τοῦ ἑδάφους, 
σανίδος ὑποτεταμένης τῷ σάχκῳ, xai τὴν χεφαλὴν 
ἑτέρας πάλιν σανίδος ὑπερειδούσης, ἧς dj ἑργασία 


γίνεσθαι, ἐν λοξῷ τῷ σχήματι τοὺς τένοντας ὑπο- 
αὐχένα. 


Ἐπεὶ οὖν εἶδεν ἐγγὺς τῶν θυρῶν µε γενόµενον, 
ὀρθώσασα ἑαυτὴν im' ἀγχῶνος, προσδραμεῖν οὐχ 
ota. τ' fjv, ἓν τῷ πυρετῷ Ίδη τῆς ἰσχύος ὑπολυθεί- 
σης πῄξασα δὲ ἐπὶ τοῦ ἑδάφους τὰς χεῖρας, χαὶ Eg' 
ὅσον οἷόν τε Tiv, ἔξω ἑαυτὴν τοῦ χαµευνίου προτεί- 
vaca, thv τῆς ὑπαντήσεως ἐπλήρου τιμήν. χἀγὼ 
προσδραμὼν, xai ταῖς χερσὶν ὑποθαλὼν χαμαὶ «b 


9T1 


DE VITA S. MACRIN.£, 


978 


πρόσωπον χεχλιµένον, ἀνώρθωσά «s αὐτὴν πάλιν, A cubili solito restitui. Hic illa manibus ad Deum 


xa ἀπέδωχα τῷ συνἠθει τῆς χαταχκλίσεως σχήµατι. 
Ἡ δὲ προτείνασα τῷ θεῷ τὴν χεῖρα, « Καὶ ταύτην 
ἐἑπλήρωσάς µοι, » qnoi, « ttv. χάριν, ὁ θεός. xal 
οὐχ ὑστέρησάς µε Ex τῆς ἐπιθυμίας µου’ ὅτι ἑχί- 
Ἴησας τὸν σὸν οἰχέτην εἰς ἐπίσχεψιν τῆς παιδίσχης 
σου. » Καὶ ὡς ἂν µηδεµίαν ἐπαγάγοι τῇ ἐμῇ duy] 
ἑυσθυμίαν, τὸν στεναγμὸν κατεπράῦνε, καὶ τὴν συν- 
οχὴν τοῦ ἄσθματος κχρύπτειν πως ἐθιάζέτο. διὰ 
πάντων τε πρὸς τὸ εὐθυμότερον µεθηρµόζετο, τῶν 
χαταθυµίων. λόγων αὐτὴ τε χατάρχουσα, καὶ ἡμὶν 
τὰς ἀφορμὰς, δι ὧν ἡρώτα, παρασχευάζουσα. Tr; 
δὲ περὶ τοῦ μεγάλου Βασιλείου µνήµης τῇ ἀχολουθίᾳ 
τοῦ λόγου παρεμπεσούσης, ἁμοὶ μὲν ἐπώχλαζεν ἡ 
ψυχἠ, xai συνέπιπτεν ἓν χατηφείᾳ τὸ πρόσωπον’ ἡ 
δὲ τοσοῦτον ἀπέσχε τῷ Ἡμετέρῳ συνταπεινωθῆναι 
πάθει, ὥστε ἀφορμὴν ποιησαµένη ὑψηλοτέρας φιλο- 
σοφίας τὴν περὶ τοῦ ᾽Αγίου μνήμην, τοιούτους διεξ- 
Έλθε λόγους φυσιολογοῦσά τε τὸ ἀνθρώπινον, xat thv 
θείαν οἰχονομίαν τὴν διὰ τῶν σκυθρωπῶν χεχρυµ- 
µένην τῷ λόγῳ διακαλύπτουσα: τά τε περὶ τῆς µελ- 
λούσης ζωῆς, χαθάπερ θεοφορουµένη τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 
µατ., διςεξιῦσα ὥστε µοι τὴν ψυχὴν ἔζω μιχροῦ 


8ublatia : « Gratias,» inquit, « tihi ago, Domine Deus, 
qui et hoc mibi largitus es, nee quod optabat ani-! 
mus meus ei denegasti : sed impulist? servum 
tuum, ut me tuam ancillam inviseret. » Ác ne quam 
animo molestiam aspergeret, gemitum molliebat, 
et celare difficultatem spirandi conabatur, seque 
ad hilaritatem omni ratione revocabat, jucundi 
serinonis οἱ ipsa quaerens. occasionem, et nobis 
interrogationibus suis materiam przbens. Sed cum 
series ipsa sermonis nos ad mentionem de Basilio 
perduxisset, milii quidem commotus cst animus, 
et pre moestitia vultus concidit, et ex oculis la- 
cryma defluebant. At illa tantum abfuit, ut eadem 
perturbatione nobiscum dejiceretur, ut ex Basilii 


,B memoria, sublimioris philosophiat materiam arri- 


piens, ea disputarit, rerum humanarum causas 
exquirens, et occultam in rebus adversis provi- 
dentiam Dei dicendo aperiens, et quz pertinent ad 
vitam futuram tanquam divino spiritu afflate, per- 
currens, ut animus meus dictis illius excitatus et 
ejus oratione in celestibus adytis constitutus extra 
naturam hominis positus esse videretur. 


δεῖν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως εἶναι δοχεῖν συνεπαρθεῖσαν τοῖς λεγομένοις, xal ἑντὸς τῶν οὐρανίων 


ἁδύτων τῇ χειραγωγίᾷ τοῦ λόγου χαθισταµένην. 

Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς τοῦ Ἰὼ6 ἱστορίας ἀχούομεν, 
ὅτι πανταχόθεν τῇ σηπεδόνι τῶν τραυμάτων ὅλῳ τῷ 
σώματι δι) ἰχώρων ὁ ἀνηρ συντηχόµενος, οὗ πρὸς τὸ 
ἀλγύνον τὴν αἴσθησιν τοῖς λογισμοῖς ἐπεχλίνετο, ἀλλ᾽ 
kv μὲν τῷ σώματι, τὸ ἀλγοῦν εἶχεν, ὁ δὲ πρὸς τὴν 
ἰδίαν ἑνέργειαν οὐχ Ὡημθλύνετο, οὐδὲ διέχοπτε τὸν 
λόγον τοῖς ὑψηλοτέροις ἐμθατεύοντα ' τοιοῦτόν τι xal 
ἐπὶ cnc μεγάλης ἑώρων ἐχείνης, τοῦ πυρετοῦ πᾶσαν 
τὴν δύναμιν αὐτῆς χαταφρύγοντος, xai πρὸς τὸν 
θάνατον συνελαύνοντος, χαθάπερ δρόσῳ τινὶ τὸ copa 
ἑαυτῆς ἀναφύχουσα, οὕτως ἁπαραπόδιστον εἶχεν ἓν 
«fj περὶ τῶν ὑφηλῶν θεωρίᾳ τὸν νοῦν, οὐδὲν ὑπὸ τῆς 
τοσαύτης ἀῤῥωστίας παραθλαπτόμενον. Καὶ εἰ μὴ 
πρὸς ἄπειρον ἐξετείνετο μῆχος fj συγγραφς, πάντα 
ἂν καθεξης διηγησάµην * ὅπως ἐπήρθη τῷ λόγῳ περί 
τε τῆς ψυχῆς ἡμῖν φιλοσοφοῦσα, xal τῆς διὰ σαρχὸς 
ζωῆς τὴν αἰτίαν διεξιοῦσα * χαὶ ὅτου χάριν ὁ ἄνθρω- 
πος, χαὶ ὅπως θνητός ' καὶ ὅθεν ὁ θάνατος * xal τίς 
ἡ ἀπὸ τούτου πρὸς τὴν ζωὴν πάλιν ἀνάλυσις. Ἐν olg 


Ac quemadmodum Job, ut in. ejus historia legi- 
mus, quamvis totum corpus, ulceribus undique 
putrescentibus, aanie cont!abescerei, sensum ad 
dolorem ratiocinando non demittebat : sed corpore 
quidem sentiebat dolorem, animo vero ad propriam. 
actionem nihilo factus erat imbecillior ; nec ser-. 
monem altioribus de rebus institutum interrumpe- 
bat: sic in magna illa cernebam : etenim licet. 
febris omne robur ipsius exsiccasset, et corpus 
ejus tanquam rore quodam frigefaciens ad mortem 
compelleret, mentem tamen expeditam, et tanquam 
morbo illesam, in rerum sublimium contemplatione 
detinebat. Quod nisi vererer, ne in immensum ora- 
Μο protraheretur, ordine cuncta persecutus esse.u : 
quomodo dicendo provecta sit, vt et de hominis 
animo disputaret, rationemque vitz hujus in carne 
percurreret, et quem ad finem homo, et quomodo 
mortalis et qua de causa immortalis, et quz» hinc 
ad alteram. vitam resolutio. Que quidem omnia 


ἅπασιν, ὥσπερ ἐμπνευσθεῖσα τῇ δυνάµει τοῦ ἁγίου p tanquam vi spiritus rapta, sapienter distincteque 


Πνεύματος πάντα διεξῄει σαφῶς τε xat ἀχολούθως, ky 
εὐχολίᾳ πάση τοῦ λόγου ῥέοντος χαθάπερ ix πηγης 
τινος, χαὶ ἁπαραποδίστως πρὸς τὸ πρανὲς φεροµένου 
τοῦ ὕδατο». 

Ἐπεὶ δὲ συνεπεράσθη ὀλόγος,ε "pa σοι, » qnoi, 
ε ἀδελφὲ, πολ)ῷ τῷ χόπῳ τῆς ὁδοιπορίας πεπονηχότι, 
βραχύ τι διαναπαῦσαι τὸ copa. » Κάμοὶ µεγάλη. μὲν 
χαὶ ἀληθὴῆς ἄνεαις ἣν τὸ προσορᾷν τε αὐτὴν xal τῶν 
μεγάλων ἐπαχροᾶσθαι λόγων ἐπεὶ δὲ τοῦτο xzya- 
ρισµένον Tfjv καὶ φίλον αὐτῇ, ὡς ἂν δ.ὰ πάντων 
πείθεσθαι τῇ διδασχάλῳ δοχοίην, fv. τινι τῶν παρα- 
χειµένων χηπίων χαρίεσσἀν τινα χαταγωγὴν παρ: 
εσχευασμένην εὑρὼν, ὑπὸ τὴν. τῶν ἀναδενδράδων 
σχιὰν ἀνεπαυόμην ἁλλ᾽ οὐκ ἣν δυνατὸν τῶν εὑφραι- 


s; 


declaravit, oratione ipsius facile tanquam aqua ex. 
aliquo fonte deffuente et sine ullo impedimento pec 
pronum delata. 


Facte autem dicendi fime : « Teinpus est,» inquit,. 
« frater, ut. paulisper quiescas, et corpus cures, 
quippe qui de via longa fessus sis.» Ego auten 
quamvis in ejus aspectu et sermone, tam gravibus 
de rebus vehementer vereque conquiescerem, ta- 
men quoniam sic ei gratum erat, ne non in omaí- 
bus magistra: parere, in. hortis proximis gratum 
quoddam diversorium nactus, sub arbustorum um- 
bra quiescebam, sed nullam ex rebus jucundis 
poteram oblectationem percipere, cum animus 


979 


S. GREGORII NYSSENI 


(80 


intus rerum tristium exspectatioue premeretur. Nam A νόντων τὴν αἴσθησιν ἔχειν, τῆς φυχῆς ἔνδοθεν -ᾗ 


eorum qua per quietem aspexeram aenigma ex 
presentibus explicari videbatur. Spectaculum enim 
propositum vere sancti martyris reliquias referebat, 
qua peccato quidem mortuce inhabitante Spiritus 
gratia splendescerent. Et hac cuidam eorum qui 
.mecum erant exposui: cum autem demissiore 
animo trlstia exspectaremus, illa" nescio quomodo 
cogitationes nostras conjiciens, misit qui latiora 
denuntiaret, jubens nos$ bono esse animo et melio- 
rem de se spem concipere : sensisse enim morbum 
in melius verti. Haec autem non ad nos decipiendos 
dicebantur, sed ex vero, licet eo tempore nos id 
ignoraremus : revera enim tanquam cursor aliquis 
adversario superato jamjam stadii melam attingens 


τῶν σχυθρωπῶν ἐλπίδ. συνεχοµένης. Tov γὰρ &v- 
υπνίων fj ὄψις ἐχχαλύπτειν pot διὰ τῶν φαινομένων 
ἐδόχει τὸ αἴνιγμα. "Hy. γὰρ ὡς ἀληθὲς τὸ προχεί- 
µενοι θέαµα, μάρτυρος ἁγίου λείφανα. & τῇ μὲν 
ἁμαρτίᾳ ἑνενέχρωτο, τῇ δὲ ἐνοιχούσῃ τοῦ Πνεύματος 
χάριτι κατελάμπετο. Καὶ ταῦτα πρός τινα διεξῄειν 
τῶν προαχηχοότων µου τὸ ἐνύπνιον' χατηφέστερον 
δὲ κατὰ τὸ εἰχὺὸς ἡμῶν Ev τῇ προσδοχίᾳ τῶν λυπη- 
pov διακειµένων, οὐκ οἵδ ὅπως στοχασαµένη τῆς 
ἐν ἡμῖν διανοίας, ἀγγελίαν τινὰ τῶν εὐθυμοτέρων 
πρὸς ἡμᾶς διαπεµψαµένη, θαῤῥεῖν ἐνεχελεύετο, vat 
τὰς ἀμείνους ὑπὲρ αὑὐτῖς ἔχειν ἑλπίδας. ἑτήσθετο 
γὰρ τῆς πρὺς τὸ χρεῖττον ῥοπῆς. Taota δὲ οὗ πρὸς 
ἁπάτην ἑλέγετο, ἀλλ ἐξ αὑτῆς τῆς ἀληθείας ὁ λόγος 


et ad premium .appropinquans, victorizeque ουτο- B ἦν, x3». ἡμεῖς πρὸς τὸ παρὸν ἠγνοέσαμεν. Tip ὄντι 


nam aspiciens, tanquam voti jam compos effectus 
sit, lzetatur, sibique et amicis lzetum victori nun- 
tium affert : sic illa quoque affecta meliora de se 
jubebat sperare : jam supernz vocationis premium 
spectans, ac tantum non illa Apostoli verba de se 
etiain dicens !, « De reliquo reposita est mili co- 
rona {αφ quam reddet mihi justus Judex,» 
quandoquidem « bonum certamen certavi, et cur- 
sum consummavi, et fidem servavi. » 

φθεγγομένη, ὅτι « ᾿Απόχειταί µοι λοιπὸν ὁ της 


γὰρ χαθάπερ τις δρομεὺς παραδραμὼν τὸν ἀντίπα- 
λον, καὶ f. πρὸς τῷ τέρµατι τοῦ σταδίου γενόµε- 
vog, προσεγγίζων τῷ βραθείῳ, χαὶ τὸν ἐπινίχιον 
στέφανον βλέπων, ὡς ἤδη τετυχηκὼς τῶν προχειµέ- 
νων ἐπαγάλλεται αὐτὸς ἑαυτῷ, καὶ τοῖς εὐνουστέροις 
τῶν θεατῶν ttv νίκην εὐαγγελίσεται ' ἀπὸ τοιαύτης 
ἡμῖν διαθέσεως χἀκείνη τὰ χρηστότερα περὶ αὐτῆς 
ἑλπίξειν ἐδήλου * ἤδη πρὸς t5 βραθεῖον «r.c ἄνω χλή- 
σεως βλέπουσα, xal μονονουχὶ τὸ τοῦ ᾽Αποστόλου 
δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἁποδώσει pot ὁ δἰχαιος 


Κριτής’ » ἐπειδὴ « τὸν καλὸν ἀγῶνα Ἠγώνισμαι, xaX τὸν δρόµον τετέλεχα xaX τὴν πίστιν τετήρηχα. » 


Ad bonorum igitur nuntium recreati surrexiinus 
ut iis prasentibus frueremur : erant autem hzc 
varia, et l:etitize. plenus apparatus. Nam hucusque 
studio inagna illa descenderat : verum cum rursus 
in ejus conspectum venissemus, non permisit ina- 
niter tempus consumerc, scd a pueritia sua memo- 
riam eorum repetens, quz contigerant, tanquam 
de scripto omnia recensebat, neque illa pretermit- 
tens, quz de parentum nostrorum vita recordaba- 
tur, queque vel ante vel post ortum meum evene- 
rant : narrationi autem ís erat propositua finis ut 
Deo gratias ageret : ipsorum enim parentum vitam, 
non tam opibus claram et illustrem, quam divina 
benignitate auctàm cumulatamque demonstrabat, 
cum propter confessionem Christi patris genitores 
fiissent oppugnati atque vexati : avum autem ma- 
ternum indignatio regia sustulisset, omniaque illius 
bona aliis dominis distribuisset : attamen adeo per 
fldem crevisse, ut eo tempore nullus eis clarior 
exstiterit. Rem autem familiarem , quamvis pro 
numero liberorum multiplici ratione fuisset divisa, 
tamen eum cumulum divina clementia suscepisse , 
ut parentum opes, singulorum liberorum sors su- 
peraverit : sibi autem ex :zequa in fratres partitione, 
. reliquum fecisse nihil, sed omnia manibus sacer- 
dotis divino mandato dispensasse, et Deo suppedi- 
tante talem sibi fuisse vitam, ut neque tunc juxia 
preceptum, manibus desierit laborare, neque ai 
hominem unquam respexerit, aut in cujusquam 
beneficentia honeste vivendi spem collocaverit. 


! [I Timptb. iv, 7. 


Ἡμεῖς μὲν οὖν πρὸς thv τῶν ἀγαθῶν ἁν γελίαν 
εὔθυμοι χαταστάντες, τῆς τῶν προχειμένων ἁἀπο. 


C λαύσεως μεν. Ποικίλα δὲ ἣν ταῦτα, xal πάσης τε- 


«puto θυµηδίας fj παρασχευἡ, οὕτω τῆς Μεγάλης 
xaX µέχρι τούτων τῇ σπουδῇ χατιούσης. Ἐτεὶ δὲ 
πάλιν iy ὀφθαλμοῖς ἦμεν αὐτῆς, οὐ γὰρ εἶα τὴν 
εὔσχολον ὥραν ἐφ᾽ ἑαυτῶν διάγειν, ἀναλαθοῦσα tuy 
ἐκ νεότητος αὐτῆς βεθιωµένων τὴν μνήμην, κχαθά- 
περ ἐπὶ συγγραφΏῆς πάντα χαθεξῆς διεξήρχετη. xol 
ὅσα τῆς τῶν πατέρων ζωῆς διὰ µνήµης «Ure, xal τὰ 
πρὸ τῆς ipn γεννήσεως, καὶ τὸν μετὰ ταῦτα βίον; 
σχοπὸς δὲ αὐτῇ τοῦ διηγήµατος ἣν πρὸς τὸν θεὺν 
εὐχαριστία. Tov γὰρ γονέων ἀπεδείχνυ τὸν βίον, 
οὐ τοσοῦτον ix περιουσίας λαμπρὸν τοῖς τότε xal 
περίθλεπτον ὄντα, ὅπον Ex θείας φιλανθρωπίας 
ἑπαυξηθέντα, τῶν μὲν τοῦ πατρὸς γονέων διὰ τὴν 
εἰς Χριστὺν ὁμολογίαν δεδημευμένων τοῦ δὲ χατὰ 


D μητέρα προπάτορος ἐχ βασιλ,χῆς ἀγανακτήσεως àv- 


Πρημένου, xal πάντων τῶν προσόντων εἰς ἑτέρους 
µεταχεχωρηχότων δεσπότας' xal ὅμως εἰς τοσοῦτυν 
διὰ πίστεως τὴν ζωὴν αὐξηθῆναι, ὡς μὴ εἶναι τὸν 
ὑπὲρ αὐτοὺς ἐν τοῖς τότε χρόνοις ὀνομαξόμενον. Πά- 
λιν δὲ τῆς περιουσίας αὑτῶν κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν 
τέχνων ἐννεαχὴ διατµηθείσης, οὕτως ἑχάστῳ δὲ 
εὐλογίας πληθννθῆναι τὴν μοῖραν, ὡς ὑπὲρ τὴν τῶν 
γονέων εὐχληρίαν τὴν ἑχάστου τῶν τέχνων εἶναι 
ζωήν; αὑτῖς δὲ ἐχείνης τῶν μὲν ἑπωνομασθέντων 
αὑτῇ χατὰ τὴν τῶν ἀδελφῶν ἱσομοιρίαν ὑπολειφθῆναι 
μηδὲν, ἀλλὰ πάντα ταῖς χερσὶ τοῦ ἱερέως χατὰ τὴν 
θείαν ἑντολὴην οἰχονομηθῆναι τὸν δὲ βίον αὐτῆς 


Sel 


DE VITA S, MACRIN.E, 


932 


τοιούτον Ex τῆς τοῦ Θεοῦ χορηγίας γενέσθαι, ὡς A Quinetiam ut nunquam petentes repulerit, sic dan- 


µηδέποτε λῆξαι τὰς χεῖρας εἰς ἐντολὴν ἐνεργούσας, 
prs πρὸς ἄνθρωπον ἀποθλέψαι ποτέ ' μηδὲ διά τινος 
ἀνθρωπίνης εὐεργεσίας γενέσθαι αὑτῇ τὰς τρὸς τὴν 
εὑὐσχῆμονα διαγωγὴν ἀφορμάς' ἀλλὰ µήτε τοὺς 
αἰτούντας ἁποστραφῆναι, μήτε τοὺς διδόντας ἐπι- 
ζητῆσαι, λεληθότως τοῦ θεοῦ χαθάπερ τινὰ σπέρµατα 
τὰς βραχείας ἐκ τῶν ἔργων ἀφορμὰς εἰς πολύχουν 
χαρπὸν ταῖς εὐλογίαις ἐπαύξοντος. Ἐμοῦ δὲ τοὺς 
ἰδίους πόνους , ἐν oic ημην, διεξιόντος, πρότερον μὲν 
τοῦ βασιλέως Οὐάλεντος διὰ τὴν πίστιν ἐλαύνοντος , 
pstà δὲ ταῦτα τῆς ἓν ταῖς Ἐκχλησίαις συγχύσεως 
πρὸς ἄθλους ἡμᾶς xaX χαµάτους ἐχχαλουμένης, « Ob 
παύσῃ, φησὶν fj Μεγάλη, ἀγνωμόνως ἐπὶ τοῖς θείοις 
ἀγαθοῖς διακείµενος; Οὐ θεραπεύσεις τῆς ψυχῆς τὸ 
ἀχάριστον; Οὐκ ἀντιπαραθήσεις τοῖς τῶν πατέρων 
τὰ cá; Καΐτοι γε χατὰ τὸν χόσμον τοῦτον bv τούτῳ 
δᾗ μάλιστα μεγαλαυχοῦμεν, ἓν τῷ εὖ γεγονέναι, xal 
ἀπὸ εὐγενῶν φῦναι δοχεῖν. Πολὺς, φησὶ, χατὰ τὴν 
παίδευσιν ἓν τοῖς τότε χρόνοις ὁ πατὴρ ἑνομίζετο, 
ἀλλὰ μέχρι τῶν ἑγχωοίων δικαστηρίων ἡ χατ᾽ αὐτὸν 
ἴστατο δόξα. Μετὰ ταῦτα δὲ τῶν λοιπῶν διὰ τῆς σο- 
φιστιχῆς αὐτοῦ χαθηγουµένου, οὐχ ἐξῆλθε τὸν Πόν- 
τον ἡ φίµη ΄ ἀλλ᾽ ἀγαπητὸν ἣν ἐχείνῳ τὸ ἐν τῇ πα- 
τρίδι περίθλεπτον. Σὺ δὲ, » qnot, « πόλεσι, καὶ δήµοις, 
καὶ ἔθνεσιν ὀνομαστὸς εἶ' xal σὲ πρὸς συμμαχίαν 


tes nunquam quzesivisse : cum Deus occulta qua- 
dam ratioue parvos labores suos tanquam semina 
ad fructum multiplicem benignitate sua perduceret. 
Sed cum proprios ego labores, quos sustinueram, 
recenserem, primum cum a Valente. imperatore 
propter fidem fuissenius in exsilium pulsi ; deinde 
cum Ecclesiarum perturbatio nos ad certamina ct 
gudores evocaret : «Non desines,» inquit illa,« divi- 
norum beneficiorum immemor esse t ingrati animi 
vitium non cohibebis ? non comparabis parentum 
rationibus tuas? Atqui si quantum pertinet ad 
hanc vitam ea rc gloriamur, quod claro genere 
nati, et honestis orti parentibus sumus, pater qui- 
dem illis temporibus et juvenis eatenus floruit, ut 
inter cives οἱ in judiciis ejus gloria consisteret. 
Post autem eruditio quidem ipsius se longius ex« 
tulit, fama tamen Pontum non est egressa. Satis 
enim illi fuit in patria clarum esse. Tu autem,» in- 
quit, « civitatibus, populis, nationibus celebris es, 
te ad ferendum auxilium, te ad res constituendas 
Ecclesi:€ οἱ mittunt et vocant, οἱ Dei munus non 
aspicis ? nec talium bonorum causam agnoscis ? 
Parentum enim preces te ad hoc fastigium tollunt, 
nihil aut perexiguum ad eain rem opis babentem 
domesticz. » 


τε χαὶ διόρθωσιν Ἐχχλησίαι πέµπουσι, καὶ χαλοῦαι’ καὶ οὐχ ὁρᾷς τὴν χάριν; 0ὐδὲ ἐπιγινώσχεις τῶν τη” 
λικούτιων ἀγαθῶν τὴν αἰτίαν, ὅτι σε τῶν γονέων αἱ εὐχαὶ πρὸς ὕψος αἴρουσιν, οὐδεμίαν, fj ὀλίγην οἴχοθεν 


ἔχοντα πρὸς τοῦτο παρασκευήν; » 


Ταῦτα διεξιοῦσα, ἐγὼ μὲν παρατείνεσθα: πλέον τὸ C 


ἡμερήσιον ἐπόθουν µέτρον, ὡς ἂν μὴ λήξειε χατα- 
γλυχαίνουσα ἡμῶν τὴν ἀχοῆν' ἀλλ dj φωνὴ τῶν 
Φαλλόντων πρὸς τὰς ἐπιλυχνίους εὐχαριστίας ἔξεχα- 
λεῖτο, χἀμὲ πρὸς τὴν ἐχχλησίαν ἐχπέμφασα, πάλιν 
ἡ Μεγάλη λιὰ τῶν εὐχῶν πρὸς τὸν Osbv ἀνεχώρει. 
Καὶ ἡ μὲν νὺᾷ ἐν τούτοις fv. Ὡς δὲ ἡμέρα ἐγένετο, 
ἐμοὶ μὲν πρόδτλον ἐκ τῶν ὁρωμένων fjv, ὅτι 6 ἔσχατος 
αὐτῇ τῆς χατὰ cápza ζωῆς ὄρος Ἡ ἑνεστῶσα ἡμέρα 
T», πᾶσαν την ἐγχειμένην τῇ φύσει δύναμιν τοῦ 
πυρετοῦ δαπανῄσαντο:. Ἡ δὲ πρὸς τὸ ἀσθενὲς τῆς 
διανοίας ἡμῶν βλέπουσα, παράχειν ἡμᾶς Ex τῆς xa- 
τηφεστέρας ἑλπίδος ἐμηχανᾶτο, πάλιν τοῖς χαλοῖς 
ἀκείνοις λόγοις διαχέουσα τῆς φυχῆς τὸ λυπούμενον 
ἐν λεπτῷ λοιπὸν xal συνεχομένῳ τῷ ἄσθματι. Ἔνθα 


65 xal μάλιστα ποιχίλως διετίθετό por πρὸς τὸ D 


Φαινόμενον ἡ Ψυχή ' τῆς μὲν φύσεως εἰς σχυθρωπό- 
τητα, χατὰ τὸ εἰχὸς, βαρουµένης, διὰ τὸ µηχέτι 
προσδοκᾷν τῆς τοιαύτης φωνῆς χαὶ αὖθις ἀχούσεσθαι, 
ἀλλ ὅσον οὐδέπω τὸ χοινὸν χαύχηµα τῆς γενεᾶς 
ἑλπίζειν ἐκ τοῦ ἀνθρωπίνου βίου µεταστήσεσθαις 
τῆς δὲ φυχῆς, olov ἐνθουσιώσης Ex τῶν φαινομένων, 
χαὶ ὄντως ἐχθεδηχέναι τὴν χοινῆν φύσιν ὑπονοούσης. 
Τὸ γὰρ μτδὲ ἐν ἐσχάταις ἀναπνοαῖς οὖσαν παθεῖν 
ἕινα ξενικὸν ἐπὶ τῇ ἐλπίδι τῆς µεταστάσεως, μηδὲ 
δειλιάσαι πρὸς τὸν χωρισμὸν τῆς ζωῆς, ἀλλ᾽ ὑψηλῇ 
τῇ διανοίᾳα τοῖς ἐξ &pync αὐτῃῇ περὶ τοῦ τῇδε βίου 
Χεχριμένοις μέχρι τῆς ἑσχάτης ἐμφιλοσοφεῖν ἀνα- 
πνοῆς, οὐχέτι µοι ἑδύχει τῶν ἀνθρωπίνων εἶναι, ἀλλ' 
olo) ἀγγέλου τινὸς, οἰκονομικῶς ἀνθρωπίνην ὑπελ- 


ως illa cum persequeretur, dien equidem pro- 
duci longius optabam, ne dulei serinone aures no- 
stras desisteret oblectare : sed cantantium vox me 
ad gratias agendas vesperlinas vocabat. Quamobrem 
cum me ad ecclesiam dimisissel, rursum magna 
illa precibus ad Deum accessit. Ac nox quidem 
ita transacta est. Cum autem diluxisset, mihi qui- 
dem ex indiciis manifestum erat, diem illum οἱ 
ejus vite terminum fore, cum quidquid natura 
virium inerat, febris consumpsisset. Sed illa cogi- 
tationis nostrze respiciens imbecillitatem, przeclaris 
illis sermonibus effundens, quod reliquum erat 
afflicte anims», in summa spirandi difficultate, nos 
a tristiore spe abducere conabatur. Tum vero aui- 
mus meus pr:scnti spectaculo variis afficiebatur 
modis : nam et natura ipsa me, ut par est, ad mo- 
stitiam impellebat, cum non sperarem amplius me 
talem vocem auditurum, sed quamprimum com- 
munem gloriam nostri generis ex humana vita mi- 
graturam  pularem, et mens ex eis quz videbat, 
erat tanquam numinc afflata, eamque vere ex com- 
muni natura excessisse arbitrabatur. Etenim. cum 
extremum vite spiritum duceret, in spe migrationis 
nihil novi sentire, nec timere in ipso vitz exitu: 
sed animo excelso de hac vita judicantem, quoad, 
animam ageret ; philosophari, mihi non hominis 
amplius videbatur, sed cujusdam angeli, qui divina 
providentia formam  subiisset humanam, nec ulla 
cogualione aut necessitudine cum hac vita mortali 
conjunctus essel, atque ita nihil indecorum adimit- 


685 


S. GREGORII. NYSSENI 


084 


tens, sine perturbatione in carne permaneret, ad A θόντος µορφὴν, ᾧ μηδεμιᾶς οὔσης πρὸς τὸν bv σαρχὶ 


proprias affectiones non attrahente. ltaque mihi 
videbatur divinum illum et purum sponsi ccelestis 
amorem, quem in animi arcanis absconditum alue- 
rat, tunc iis qui aderant ostendere, et cordis affe- 
ctionem indicare, ad eum quem desiderabat, festi- 
pans, ut corporis vinculis liberata, celeriter illum 
conveniret : vere enim ad virtutem cursum inten- 
debat, cum nihil eorum quz in hac vita jucunda 
sunt, oculos ejus ad se converteret. 

τοῦ σώματος. Ti ὄντι γὰρ, ὡς πρὸς ἀρετὴν ὁ δρόµος 
ἑαυτὸ τὸν ὀφθαλμὸν ἐπιστρέφοντος. 

Jam maxima diei pars przterierat, et sol ad oc- 
casum appropinquaboat ; 48 illa mentis alacritatem 
non remittebat, sed quo magis ad exitum appro- 
piuquabat, eo clarius sponsi intuens puchritudi— 
nem majore festinatione ad amatum contendebat, 
non amplius nos prasentes, sed illum ipsum allo- 
quens, quem defixis oculis complectebatur. Nam le- 
etulus ejus ad orientem vergebat. Desinens igitur 
nobiscum loqui, precibus deinceps loquebatur cum 
Deo, manibus supplicans, et tenui voce ita submur- 
murans, ut qu: dicebantur, mediocriter a nobis 
exaudirentur. Talis autem erat precatio, ut du- 
bium non esset, quin funderetur ad Deum, et ab 
ila Deus audiretur. 

« Tu, » inquiebat, « Domine, mortis metum nobis 


βίον τῆς συγγενείας, f) οἰχειώσεως, οὐδὲν ἀπειχὸς 
ἐν ἁπαθείᾳ τὴν διάνοιαν µένειν' μὴ χαθελχούσης 
τῆς capxbg τὸν νοῦν πρὸς τὰ ἴδια πάθη. Διά τοῦτό 
pot δοχεῖ τὸν θεῖον ἐχεῖνον xal καθαρὸν ἔρωτα τον 
&opátou Ὑυμφίου, ὃν ἐγχεκρυμμένον εἶχεν Ev. τοῖς 
τῆς ψυχῆς ἀποῤῥήτοις τρεφόµενον, ἔχδηλον ποιεῖν 
τότε τοῖς παροῦσι, xal δημοσιεύειν τὴν Ev. xapóla 
διάθεσιν' τὸ ἐπείγεσθαι πρὸς τὸν ποθούµενον, ὡς ἂν 
διὰ τάχους σὺν αὐτῷ γένοιτο τῶν δεσμῶν ἐχλυθεῖσα 


ἑγίνετο, οὐδενὸς ἄλλου τῶν κατὰ τὸν βίον ἡδέων πρὸς 


Καὶ τῆς μὲν ἡμέρας ὮΈδη παρφχήχει τὸ τλέον, 
καὶ ὁ ἥλιος πρὺς δυσμὰς ἐπεχλίνετο. Tfj δὲ οὐχ iv- 
εδίδου ἡ προθυμία, ἀλλ ὅσον τῇ ἐξόδῳ προσήγγινεν, 
ὡς πλέον θεωροῦσα τοῦ νυμφίου τὸ κάλλος, Ev σφο- 
δροτέρᾳ τῇ ἐπείξει πρὸς τὸν ποθούμενον ἴετο' ταῦτα 
φθεγγοµένη, οὐχέτι πρὸς ἡμᾶς τοὺς παρόντας, ἀλλὰ 
πρὸς αὐτὸν ἐχεῖνον, πρὸς ὃν ἀτενὲς ἀφεώρα τοῖς 
ὄμμασι. Πρὸς γὰρ ἀνατολὴν τέτραπτο αὑτῇ τὸ ya- 
μεύνιον ΄ xal ἀποστᾶσα τοῦ πρὸς ἡμᾶς διαλέγεσθαι, 
δι εὐχῆς ὠμίλει τὸ λοιπὸν τῷ Grip, χερσί τε ἴχε- 
τεύουσα, xal ὑποφθεγγομένη λεπτῆ τῇ φωνῇ΄ ὥστε 
ἡμᾶς ἐπαῖειν μετρίως τῶν λεγομένων * τοιαύτη ὃξ 
fv ἡ εὐχὴ, ὡς μηδὲ ἀμφιθάλλειν, ὅτι καὶ πρὸς τὸν 
θεὸν ἐγίνετο, xa ap! ἐκείνης Ἱκούετο. 

« 5,1 φησὶν, «ἕλυσας ἡμῖν, Κύριε, τοῦ θανάτου τὸν 


abstersisli. Tu effecisti, ut hujusce vitze finis, ver (, Φόδον. Σὺ ζωῆς ἀληθινῆς ἀρχὴν ἡμῖν ἐποίησας τὸ 


nobis esset principium vitze. Tu nostra corpora ad 
tempus somno tradis, rursumque somno suscitas 
extrema (uba. Tu terram nostram, quam ma- 
nibus formasti, tanquam depositum terre com- 
mittis, et quod ei dederas rursum repetis, quod 
in nobis mortale atque deforme est, immortali- 
tate οἱ gratia decorans. Tu nos ab exsecratione 
peccatoque liberasti, utrunque pro nobis effectus. 
Tu draconis capita collisisti *, qui per voraginem 
cortumacie faucibus hominem corripuerat. Tu 
portis tartari confractis οἱ debilitato, qui mortis 
habebat imperium * dzimnone nobis ad rvesurre- 
ctionem aditum patefecisti. Tu ad hostis perniciem 
et vitae nostra securitatem dedisti signum metuen- 
tibus te, notam sanctz crucis, xterne Deus, cui 
addicta sum ex utero matris, quem ex totis viribus 
dilexit animus meus, cui et carnem et animum ab 
adolescentia mea ad hoc usque consecravi tempus. 
Tu mihi adhibe angelum lucis, qui me ducat ad 
locum refrigerii, ubi quietis est aqua, in sinus 
sanctorum Patrum. Tu qui flammeum fregisti gla- 
dium, et paradiso reddidisti hominem, qui tecum 
cruci suffizus erat, et ad misericordiam confuge- 
rat tuam, memento etiam mci in regno tuo. Si- 
quidem et ego crucitixa sum tecum configens ti- 
more (uo carnes meas, et ab judieiis tuis metuens. 
Ne separet me chaos illud formidandum, ab electis 
tuis. Ne impediat invidus iter meum, ne reperian- 
(ur ante oculos tuos peccala mea ; si propter na- 


* Psal. txximi..— ? Hebr. v. 


D 


τέλος τῆς ἐνταῦθα ζωῆς. Σὺ πρὺς καιρὸν διαναπαύεις 
ὕπνῳ τὰ σώματα, χαὶ πάλιν ἀφυπνίζεις ἐν τῇ ἑσχάτῃ 
σάλπιγχι. Σὺ δίδως παραχαταθήχην τῇ γῇ τὴν hus- 
τέραν γῆν, ἂν ταῖς σαῖς χεραὶ διεµόρφωσας' xai πᾶ- 
Atv ἀναχομίζῃ ὃ δέδωχας, ἀφθαρσίᾳ καὶ χάρ:τι με 
ταµορφώσας τὸ θνητὸν ἡ μῶν xax ἄσχημον. Zu ἐῤῥνσω 
ἡμᾶς ἐχ τῆς χατάρας καὶ τῆς ἁμαρτίας, ἀμφότερα 
ὑπὲρ ἡμῶν γενόμενος. Σὺ συνἐέθλασας τὰς χεφαλὰς 
τοῦ δράχοντος, τοῦ διὰ τοῦ χάσµατος τῆς παραχοης 
τῷ λαιμῷ διαλαθόντος τὸν ἄνθρωπον. Σὺ ὡδοποίησας 
ἡμῖν τὴν ἀνάστασιν, συντρίψας τὰς πύλας τοῦ ᾷδου, 
xal χαταργήσας τὸν τὸ χράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου 
διόθολον. Σὺ ἔδωχας τοῖς φοδουµένοις σε σηµΞίωσιν 
τὸν τύπον τοῦ ἁγίου σου σταυροῦ εἰς καθαίρεσιν του 
Αντιχειμένου xa εἰς ἀσφάλειαν τῆς ἡμετέρας ζωῆς. 
'O 8:5; ὁ αἰώνιος, ᾧ ἐπεῤῥίφην Ex χοιλίας μητρός 
µου: ὃν Ἰγάπησεν ἡ φυχἠ µου ἐξ ὅλης δυνάµεως, €) 
ἀνέθηχα xai τὴν cápxa καὶ τὴν ψυχὴν ἀπὸ Υεότητός 
pov, καὶ µέχρι τοῦ νυν. Σύ pot παραχκατάστησον 
φωτεινὸν ἄγγελον τὸν χειραγωγοῦντά ps πρὸς τὸν 
τόπον τῆς ἀναγύξεως, ὅπου τὸ ὕδωρ τῆς ἀναπαύσεως, 
παρὰ τοὺς χόλπους τῶν ἁγίων Πατέρων ὁ δ-αχόφας 
τὴν φλογίνην ῥομφαίαν. xaX ἀποδοὺς τῷ πσραδείσῳ 
τὸν ἄνθρωπον τὸν συσταυρωθέντα σοι, xal ὑποπε- 
σόντα τοῖς οἰχτιρμοῖς σου χἀμοῦ µνήσθητι ἐν τῇ 
βασιλείᾳ σου" ὅτι κἀγὼ col συνεσταυρώθην, χαθ- 
Πλώσασα Ex τοῦ φόδου σου τὰς σάρχας μου’ xat ἀπὸ 
τῶν κριµάτων σου φοθηθεῖσα. Mh διαχωρισάτω µε 
τὸ χάσμα τὸ φοθερὸν ἀπὸ τῶν ἐκλεκτῶν σου. Μηδὲ 


935 DE VITA 


. MACRINAE. 


986 


ἀντιστήτω ὁ βάσχανος τῇ ὁδῷ pov, μηδὲ εὑρεθείη A tur infirmitatem collapsa, aut verbo aut opero 


χστενώπιον τῶν ὀφθαλμῶν σου ἡ ἁμαρτία µου, eC τι 
σφαλεῖσα διὰ τὴν ἀσθένειαν τῆς φύσεως ἡμῶν, kv 
λόγῳ, ?| ἔργῳ, ἢ κατὰ διάνοιαν ημαρτον, ὁ ἔχων ἐπὶ 
γῆς ἐξουσίαν ἀφιέναι ἁμαρτίας, ἄνες pov* ἵνα àva- 
Ψύξω, xal εὑρεθῷ ἑνώπιόν σου Ev. τῇ ἀπεχδύσει τοῦ 
σὑματός µου, μὴ ἔχουσα σπῖλον ἓν τῇ μορφῇ τῆς 
Φυχῆς poo. ᾿Αλλ᾽ ἅμωμος, xal ἀχηλίδωτος προσδε- 
χθείη ἡ φυχἠ µου ἓν ταῖς χερσί σου, ὡς θυμίαμα 
ἑνώπιόν σον. » Καὶ ταῦτα ἃμα λέγουσα, ἐπετίθει 
τὴν σφραγίδα τοῖς ὀφθαλμοῖς xal τῷ στόµατι xal τῇ 
χαρδίᾷ. Καὶ xav' ὀλίγον, fj τε γλὠσσα τῷ πυρετῷ 
χαταφρυγεῖσα, οὐχέτι διηρθρου τὸν λόγον, xai i) 


aut cogitatione peccavi, condona id mibi, tu qui 
habes in terra dimittendi peccata polestatem, ut 
refrigerer et in corporis spoliatione ante conspe- 
ctum tuum inveniar, non habeus maculam in forma 
animi mei. Sed sine reprehensione et labe susci- 
piatur animus meus in manibus tuis tanquam in- 
censum in conspectu tuo. » Hxc dicens oculis et 
ori et cordi crucis signum apposuit. Lingua vero 
febri paulatim penitus exsiccata, verba amplius 
non exprimebat, et vox implicabatur. Quare sola 
labiorum dilatatione et manuum motu, eam pre- 
cationi incumbere cognoscebamus. 


qvi) ὑπεδίδου. Καὶ &v µόνῃ τῇ τῶν χειλέων διαστολῇ, xal τῇ τῶν χειρῶν χινήσει, τὸ iv προσευχῆ εἶναι 


αὑτὴν ἐγινώσχομεν. 


Καὶ ἐν τούτοις τῆς ἑσπέρας ἐπιλαθούσης, χαὶ φω- Β Cum interim vesper advenisset, et lumen iliatum 


τὸς εἰσχομισθέντος, ἀθρόον τὸν τῶν ὁμμάτων δια- 
στείλασα χύχλον, χαὶ πρὸς τὴν αὐγὴν ἀπιδοῦσα, Éx- 
δηλος μὲν ἣν φθέγξασθαι τὴν ἐπιλύχνιον εὐχαριστίαν 
προθυµμουµένη * τῆς δὲ φωνῆς ἐπιλειπούσης, διὰ τῆς 
καρδίας xai τῆς τῶν χειρῶν κινήσεως ἐπλήρου τὴν 
πρόθεσιν, xal τὰ χείλη πρὸς τὴν ἔνδοθεν ὁρμὴν συν. 
εχινεῖτο΄ ὡς δὲ ἐἑπλήρωσε τὴν εὐχαριστίαν, καὶ ἡ 
yep ἐπαχθεῖσα διὰ τῆς σφραγῖδος τῷ προσώπῳ, τὸ 
πέρας τῆς εὐχῆς διεσήµαινε, µέγα τι xal βύθιον 
ἀναπνεύσασα, τῇ προσευχῇ τὴν ζωὴν συγχατέληξεν. 
Ὡς δὲ ἦν τὸ λοιπὸν ἄπνους τε xat ἀχίνητος, μνητθεὶς 
τῶν ἐντολῶν, ἃς εὐθὺς παρὰ τὴν πρώτην συντυχίαν 
πεποίητο, εἰποῦσα βούλεσθαι τὰς ἐμὰς τοῖς ὀφθαλμοῖς 
αὐτῆς ἐπιθληθῆναι χεῖρας, xal δι ἐμοῦ τὴν νενο- 
Μισμένην θεραπεἰαν ἐπαχθῆναι τῷ σώματι, ἐπήγα- 
Υον τῷ ἁγίῳ προσώπῳ νεναρχυῖαν Ex τοῦ πάθους 
τὴν χεῖρα, ὅσον μὴ δόξαι τῆς ἐντολῆς ἀμελεῖν. οὐδὲ 
γὰρ τῶν ἑπανορθούντων οἱ ὀφθαλμοὶ προσεδέοντο, 
καθάπερ ἐπὶ τοῦ xavX φύσιν γίνεται ὕπνου, τοῖς βλε- 
φάροις εὐχόσμως διειλημµένοι; τἆ τε χείλη προσφυῶς 
µεμυχύτα, xal αἱ χεῖρες εὐπρεπῶς ἐπαναχλιθεῖσαι 
τῷ στήθει, πᾶσά τε fj τοῦ σώματος θέσις αὐτομά- 
«ως χατὰ τὸ εὔσχημον ἁρμοσθεῖσα, οὐδὲν τῆς τῶν 
ποσμούντων χειρὸς ἐπεδέετο. 

Ἐμοὶ δὲ διχόθεν ἐγίνετο πάρετος d) φυχἠ’ εἰς τὸ 
φαινόµενον ἔθλεπον, xaX τὴν ἀχοὴν διὰ τῆς γοερᾶς 
τῶν παρθένων οἱμωγῆς περιηχούμην, Τέως μὲν γὰρ 
ἐν ἡσυχίᾳ διεχαρτέρωυν ἐχεῖναι, καὶ τῇ Ψψυχῇ τὴν 


esset, illa oculorum orbem explicans, et ad splen- 
dorem respiciens, ad vespertinam gratiarum actio- 
nem .pronuntiandam promptum animum pre 56 
ferebat : sed voce deficiente, corde, et manuum 
motione proposito satisfaciebat, et ad interiorem 
affectionem labra commovebat ; absoluta autem 
gratiarum actione, manum ad faciem signandam 
admovit, et voti finem adesse declaravit, ct ma- 
gnum quemdan ac profundum spiritum ducens, 
cum precatione simul et vitam terminavit. Cum 
igilur nec spiraret amplius et jaceret immobilis, 
ego memor eorum qus» in ipso primo congressu 
mihi mandaverat, dicens se velle, ut manus mea 
sibi oculos clauderet, et solitum ori suo przstaret 
ofücium , sancto vultui dolore languentem  ma- 
num adhibui, ne mandatum ejus negligere vide- 
rer potius quam quod ejusmodi ollicium oculis 
ejus esset. necessarium : quippe qui quemadmo-* 
dum fit in somno naturali, palpebris decore con- 
tecti erant : et labra itidem clausa, manusque ve- 
nuste pectori cohzrentes, totus denique corporis 
situs ea dignitate compositus, ul ornantium manu 
non indigeret. 


Meus autem animus dupliciter angebatur, tum 
ob ca quz: cernebani, tum ob luctuosas virginum 
voces, quibus aures mex cireumsonabant : hacte- 
nus enim ille quiescentes se fortiter gesserant, 


ὀδύνην kyvxataxicloucat, τὴν τῆς οἱμωγῆς ὁρμὴν τῷ p animoque dolorem inclusum continentes fletus 


πρὸς αὐτὴν φόδῳφ χκατέπνιγον, ὥσπερ δεδοιχυῖαι 
χαὶ σιωπῶντος fn τοῦ προσώπου τὴν ἐπιτίμη- 
ew, µήτι παρὰ τὸ διατεταγµένον αὐταῖς φωνῆς 
τινος παρ' αὐτῶν ἐχραχείσης, λυπηθείη mph; τὸ 
γινόµενον ἡ διδάσκαλος. Ἐπεὶ δὲ οὐχέτι χατα- 
χρατεῖσθαι δι ἡσυχίας τὸ πάθος Ἰδύνατο, τοῦ 
πένθους οἱονεὶ πυρός τινος ἕνδοθεν αὐτῶν τὰς φυχὰς 
διασμύχοντος , ἀθρόως πιχρός τις xal ἄσχετος ávaó- 
ῥήγννται ἦχος' ὥστε pot µηχέτι µένειν ἓν τῷ xa0- 
εστηκότι τὸν λογισμὸν, ἀλλὰ καθάπερ χειµάῤῥου τινὸς 
ἐπιχλύσαντος, ὑποθρύχιον παρενεχθῆναι τῷ πάθει, 
χαὶ τῶν ἓν χερσὶν ἀμελήσαντα, ὅλον τῶν θρήνων εἷ- 
ναι. Kal pot διχαία πως ἑδόχει xal εὔλογος ἡ τοῦ 
πένθους égopyh ταῖς παρθένοις εἶναι. Q2 γὰρ σνν- 


impefum compresserant, observantes eam, veren- 
tesque, quamvia corpus ejus jam conticesceret, ne 
increparentur aut, si qua vox contra praescriptum 
erumperet, ne magistra ex ea re molestiam cape- 
ret. Ubi vero silentio dolor non potuit amplius 
coerceri, non aliter quam si victos earum animos 
quidam ignis exureret, statim in acerbum et in- 
credibilem luctum proruperunt : adeo ut ratio mihi 
non consisteret amplius in propesito, sed tanquam 
alicujus obruta torrentis impetu cederet perturba- 
tioni seque totam lamentationibus daret. ZEquam 
autem ac justam mihi dolendi lugendique causam 
habere virgines videbantur; non enim se consuetu- 
dine aut. gubernationo quapiam humana, out aliis 


9517 


S. GREGORII NYSSENM 


9r3 


ejusmodi rebus, quas in calamitatibus suis homi- A ηθείας τινὸς τῆς κατὰ σάρχα χηδεµονίας τὴν στἐρη- 


nes graviter ferunt, orbatas dolebant : sed tan- 
quam ab ipsa in Deum spe et animorum salute 
sejunctz, essent, plorabant : hec in iamentationi- 
bus suis conquerebantur, dicentes,«Exstinctum est 
lumen oculorum nostrorum; erepta est lux qux 
animis nostris in itinere przecedebat; disjectuin 
est vita nostre presidium, sublatum specimen 
Antegritatis; abscissum concordi: vinculum, con- 
tritum  imbecillium firmamentum. Te duce nox 
erat nobis diei loco, vitae tuze splendore illustrata: 
jam vero vel dies in tenebras convertetur.» Gravius 
aulem prater caeteras luctum  intendebant, quie 
matrem ipsam et nutricem appellabant : erant au- 
tem ille quas penuriz famisque tempore in ali- 


σιν ἀπωδύροντο, οὐδ' ἄλλο τι τοιοῦτον οὐδὲν ἐφ' ᾧ 
πρὸς τὰς συμφορὰς δυσανασχετοῦσιν οἱ ἄνθρωτοι: 
ἁλλ' ὡς τῆς χατὰ θεὺν ἑλπίδος αὐτῶν, χαὶ τῆς τῶν 
Ψυχῶν σωτηρίας ἀποσχισθεῖσαι, ταῦτα ἐδόων, xal 
ταῦτα ἐν τοῖς θρήνοις ἀπωλοφύροντο, « Ἐσθέσθη » 
λέγουσαι, « τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν ὁ λύχνος' ἀπήρθη 
τὸ φῶς τῆς τῶν φυχῶν ὁδηγίας ' διελύθη τῆς ζωῆς 
ἡμῶν fj ἀσφάλεια": fjpür fj σφραγὶς τῆς ἀφθαραίας" 
διεσπάσθη ὁ σύνδεσμος τῆς σωφροσύνης * συνετρίδη 
τὸ στήριγμα τῶν ἁἀτονούντων, ἀφηρέθη ἡ θεραπεία 
τῶν ἀσθενούντων * ἐπὶ σοὺ ἡμῖν χαὶ ἡ νὺξ ἀντὶ ἡμέ- 
pac ἣν, ἐν χαθαρᾷ Qui φωτιζομένη * νῦν δὲ χαὶ ἡ 
ἡμέρα πρὸς ζόφον µεταστραφήσεται. » Χαλεπώτερον 
δὲ παρὰ τὰς ἄλλας τὸ πένθος ἐξέχαιον αἱ μητέρα 


mentorum largitione projectas in viis sustulerat, D αὐτὴν xal τροφὸν ἀνακαλοῦσαι. "Haav δὲ αὗται, ἃς 


alueratque, et ad castam atque incorruptam vi- 
vendi rationem informaverat. 


Verum posteaquam animum tanquam ex pro- 
fundo quodam angore collegi, in sacrum illud ca- 
put intendens aciem oculorum, quasi reprehensus 
ab ea propter inconditum illum tumultuantium 
strepitum, magna voce clamans: « Ad hanc, in- 
quam, respicite, virgines, el preceptorum ejus 
recordamini, quibus ab ea ad omne decus οἱ ho- 
nestatem estis inslitutze. Divinus ille animus unum 
nobis lacrymarum tempus praescripsit, id fleri ju- 
bens, cum vacaretis precationi : quod nunc etiam 
potestis efficere, lamentationis clamorem pia psal- 
morum decantatione commutantes. » Hzc quam 
maxime poteram clara voce dicebam, ut superarem 
Strepitum. conquerentium ; deinde cohortatus sum 
"eas, ut in proximam domum secederent, relictis 
duntaxat aliquibus quarum opera libentius illa, 
dum viveret, utebatur. 

In earum erat numero quzdam femina nobilis- 
sima, divitiis et genere, et corporis forma atque 
aliis nominibus illustris in ipsa adolescentia con- 
Stitula. Hxc viro cuidam honestissimo in matri- 
monio collocata fuerat, sed brevi tempore cum illo 
vixerat. Quare conjugio liberata, viduitatis su 
custodem ac magistram magnam Macrinain ele- 
gerat, et cum virginibus plurimum versabatur, ut 
ab eis rectam et ex virtute vivendi rationem edi- 
sceret. Vestiana illi erat nomen, pater Af'axius 
vocabatur, unus e numero senatorum magni con- 
silii : ad hanc ego, « Nunc quidem, inquam, invi- 
diosum non erit, si defunctze splendidiorem adje- 
cerimus ornatum, et puram illam immaculatamque 
carnem clarioribus vestimentis induerimus. » At 
illa intelligere respondit oportere, quidnam illi 
sancte in hoc genere probatuin foret : nihil enim 
a nobis geri fas esse contra voluntatem ipsius. 
Ümnino autem quod Deo gratum acceptlumque 
esset, idem ei jucundum futurum. 

Erat qu2:dam prafeeta virginum choro in mini- 
sterii gradu nomine Lampadia, qux ejus sentein- 
Uam de funerum. pompis se plane scire dicebat. 


ἐν τῷ τῆς σιτοδεἰας χαιρῷ κατὰ tà; ὁδοὺς ἑῤῥιμμέ- 
vag ἀνελομένη ἐτιθηνήσατό τε xal ἀνεθρέφατο, xal 
πρὸς τὸν χαθαρόν τε καὶ ἄφθορον βίον ἐχειραγώγτσεν. 

Ἐπεὶ 566 πως χαθάπερ Ex βυθοῦ τινος τὴν ἔμαν- 
τοῦ ψυχὴν ἀνελεξάμην, πρὸς τὴν ἁγίαν ἐχείνην xe- 
φαλὴν ἀτενίσας, ὥσπερ ἐπιτιμηθεὶς ἐν τῇ ἀταξίᾳ 
τῶν ἐπιθορυθούντων διὰ τοῦ θρήνου, « Πρὸς ταύτην 
βλέφατε, » εἶπον µεγάλη τῇ ζωνῇ, πρὸς τὰς παρθέ- 
νους βοῆσας * « xal τῶν παρεγγελµάτων αὐτῃς ἀνα- 
μνήσθητε’ δι ὧν τὸ ἐν παντὶ τεταγμένον xaX εὔσχη- 
pov παρ᾽ αὐτῆς ἐπαιδεύθητε. "Eva χαιρὸν τῶν Ó2- 
χρύων ἡμῖν dj θεία φυχῆ αὕτη ἑνομοθέτησεν, ἐν τῷ 
τῆς προσευχῆς χαιρῷ τοῦτο πράττειν παρεγγυῄήσασα᾿ 
ὃ xaX νῦν ποιεῖν ἔξεστι, τῆς τῶν θρήῄνων οἱμωγῆς εἰς 
συμπαθήη φαλμῳδίαν µετατεθείσης, » Ταῦτ ἔλεγον 
µείζονι τῇ φωνῇ, ὡς ἂν τὸν ἦχον τῶν θρήνων ὑπερ- 
ηχήσαιμι. Εἶτα µεταστῆῄναι παρεχάλεσα μιχρὸν ἐπὶ 
τὸν σύνεγγυς οἶχον, χαταλειφθΏναι 56 τινας ἐξ αὖ- 
τῶν, ὧν ἡδέως ἐν τῇ Qui] τὴν θεραπείαν τροσίετο. 


'Ev ταύταις ἣν γυνἠ τις τῶν εὐσχημόνων, πλούτῳ, 
χαὶ γένει, καὶ τῇ τοῦ σώματος (pa, χαὶ τῇ λοιτῇ 
περιφανείᾳ περίθλεπτος ἐν νεότητι γενοµένη ΄ xal 
συνοιχισθεῖσά τινι τῶν ἐπὶ μείζονος ἀδίας, xat βρα- 
χὺν συνοιχήσασα χρόνον, xa Ev νέῳ τῷ σώματι τῆς 
συζυγίας διαζευχθεῖσα, φύλαχα, xal παιδαγωχὸν τῆς 
χηρείας τὴν μεγάλην Μακχρίναν ποιησαµένη, avv, 
τὰ πολλὰ ταῖς παρθένοις, τὸν πρὸς ἀρετὴν βίον παρ' 
αὐτῶν ἐχδιδασχομένη. Οὐετιανὴ ὄνομα τῇ Υυναιχὶ, 
ἧς ὁ πατὴρ εἷς fjv τῶν εἰς τὴν τῶν ὑπάτων συντε- 
λούντων βουλήν' πρὸς ταύτην εἶπον, ἀνεπίφθονον 
εἶναι νῦν γοῦν τὸν φαιδρότερον ἐπιβαλεῖν χόσμον τῷ 
σώματι, xal λαμπραὶῖς ὀθόναις χαταχοσµμῆσαι την 
καθαρὰν ἐχείνην καὶ "ἀχηλίξωτον cápxa. Ἡ ὃὲ 
μαθεῖν ἔφη χρῆναι, τί τῇ ἁγίᾳ περὶ τούτων χαλῶς 
ἔχειν ἐδοχιμάσθη: μὴ γὰρ εὐαγὲς εἶναι παρὰ τὸ χε- 
χαρισμένον αὐτῇ τι παρ) ἡμῶν γενέσθαι πάντως. 
Πάντως δὲ à τῷ 820 φίλον τε xal εὐάρεστον, κἀχείνη 
χαταθύμµιον εἶναι. 


Καὶ ἣν τ'ς προτεταγµένη τοῦ χοροῦ τῶν παρθένων 
by τῷ τῆς διαχονίας βαθμῷ, Λαμπαδία ὄνομα aiti 
$ ἀχριθῶς ἔφη γινώσκειν περὶ τῶν κατὰ τὴν ταφὴν 


959 


DE VITA S. MAGRIYLE, 


920 


'δεδογµένων Exslvr* ἐπεὶ δὲ dpóprv αὐτὴν περὶ τού- A Hzc a me his de rebus interrogata (foite enim 


των (*ap09s9a γὰρ ἔτυχε τῇ βουλήσει), ἔφη μετὰ 
δαχρύων * « Tfj ἁγίᾳ χόσµος, ὁ χαθαρὸς βίος διεσπου- 
62505- τοῦτο xaY τῆς ζωῆς ἐγχαλλώπισμα, χαὶ τοῦ 
θανάτου ἑντάφιον ἐχείνης &oxl* τὰ ὃ' ὅσα πρὸς χαλ- 
λωπισμὸν σώματος βλέπει , οὔτε Ev τῷ τῆς ζωῆς 
«βρόνῳ προσήχατο, οὔτε εἰς τὴν παροῦσαν χρῆσιν 
ἐταμιεύσατο ' ὥστε οὐδὲ βουλοµένοις ἡμῖν ἔσται τι 
πλέον, τῆς εἰς αὐτὸ touto παρασχενῆς o0 παρούστς. 
— Καὶ οὑχ ἔστιν ἓν τοῖς ἀποχειμένοις εὑρεῖν, ἔφην 
ἐγὼ, τῶν ἐπικοσμΏσαί τι δυναµένων τὴν ἐχφοράν ; — 
Ποίοις, εἶπεν, ἀποχειμένοις; "Ev χερσὶν ἔχεις πᾶν τὸ 
ἀπόθετον, ἰδοὺ τὸ ἐμάτιον, ἰδοὺ τῆς χεφαλῆς dj χαλύ- 
πτρα, τὰ τετριµµένα τῶν ποδῶν ὑποδήματα * οὗτος ὁ 
π)οῦτος ' αὕτη f| περιουσία. (ὐδὲν παρὰ τὸ φαινό- 


µενον iv ἀποχκρύφοις ἀπόχειται, Χιθωτοῖς τισιν ἢ B 


θαλάμοις Ἱσφαλισμένον. Μίαν ἀποθήχην Ίδει τοῦ 
ἰδίου πλούτου, τὸν θησαυρὸν τὸν obpávtov: ἐχεῖ πάντα 
ἀποθεμένη, οὐδὲν ἐπὶ γῆς ὑπελείπετο. — TL οὖν, ἔφην 
πρὸς ταύτην ἐγὼ, εἰ τῶν ἐμοὶ πρὸς τὴν ταρὴν ἠτοι- 
µασμένων προσαγάχοιµι, µήτι τῶν ἀθουλήτων αὑτῇ 
διὰ τοῦτο γενῄήσεται; » Οὐχ οἴεσθαι ἔφη, τοῦτο παρὰ 
γνώμην εἶναι αὑτῇ. « Προσέσθαι γὰρ ἂν αὐτὴν χαὶ 
ζῶσαν τὴν τοιαύτην παρὰ σοῦ τιμὴν xat ἀμφότερα, 
διά τε τὴν ἱερωσύνην, τὴν ἀεὶ τιµίαν αὐτῇ , χαὶ διὰ 
«hv χοινωνίαν τῆς φύσεως μηδὲ γὰρ ἁἀλλότριον αὑ- 
τΏς τὸ τοῦ ἀδελφοῦ νοµίσαι. Διὰ τοῦτο χαὶ ταῖς cato 
χερσὶ χοσμηθῆναι τὸ σῶμα διεχελεύσατο. » 

Ἐπεὶ δὲ τοῦτο ἐδέδοχτω, χαὶ ἔδει περισταλῆναι 


ταῖς ὁθόναις τὸ ἱερὸν ἐχεῖνο σῶμα , διελόµενοι τὴν C 


σπουδὴν, ἄλλος ἄλλο τι περὶ αὐτὴν ἐπενοοῦμεν. Καὶ 
ἐγὼ μὲν τὴν ἐσθῆτα τῶν ἐμῶν τινι προσαγαχεῖν 
ἐνεχελευσάμην ' ἡ δὲ μνημονευθεῖσα Οὐετιανὴ, τὴν 
ἁγίαν ἑἐχείνην χεφαλὴν ταῖς ἰδίαις χερσὶ xavaxo- 
σμοῦσα , ἐπειδὴ χατὰ τὸν αὐχένα τὴν χεῖρα Ίνεγχεν, 
ε Ἰδοὺ, Quot, πρὸς ἐμὲ βλέφασα, οἷος περιδέραιος 
Χόαμος τῆς ᾽Αγίας ἑξήρτηται. » Καὶ ἅἃμα τοῦτο λέ- 
Ύουσα, ἐχλύσασα τὸν δεσμὸν ἐχ τοῦ κατόπιν, προ- 
έτεινε τὴν χεῖρα, xai δείχκνυσιν ἡμῖν αιδηροῦ τοῦ 
σταυροῦ τὸν τύπον, χαὶ δαχκτύλιόν τινα τῆς αὑτῆς 
Όλης  ἅπερ ἀμφότερα λεπτῆς ὁρμιᾶς ἐξημμένα ἐπὶ 
τῆς χαρδίας διαπἀντὸς ἣν. Καὶ ἐγὼ εἶπον' « Κοινὸν 


γενέσθω τὸ κτῆμα. Καὶ σὺ μὲν ἔχε τὸ τοῦ σταυροῦ 


φυλαχκτήριον * ἐμοὶ δὲ ἀρχέσει ἡ τοῦ δακτυλίου χλη- 
ῥονοµία’ » χα) γὰρ ἐπὶ τῆς τούτου σφραγῖδος ὁ στα»- 
poc ἐχεχάραχτο. Ὦ ἑἐνατενίσασα, φησὶ πάλιν πρὸς 
ἐμὲ fj γυνή’ « Οὐχ ἀποσκοποῦσα γέγονεν 1j ἐκλογὴ 
τοῦδε τοῦ κτήματος. Κοῖλος yàp χατὰ τὴν σφενδό- 
νην ἐστὶν ὁ δακτύλιος, καὶ Ev αὐτῷ Ex τοῦ ξύλου τῆς 
ζωῆς καταχέχρυπται' xai οὕτως ἄνωθεν Ἡ σφραγὶς 
τῷ ἰδίῳ tort μηνύει τὸ ὑποχείμενον. » 

Ὡς δὲ xaX περιχαλυφθΏναι τῇ ἐσθῆτι «b. χαθαρὸν 
copa χαιρὸς fv, χἀμοὶ την διαχηνίαν ταύτην dj &v- 
τολὴ τῆς μεγάλης ἐχείνης ἀναγχαίαν ἐποίει' παροῦτα 
τῷ ἔργῳ xaX συνεφαπτοµένη fj τῆς μεγάλης ἑἐχείνης 
ἡμῖν γληρονοµίας χοινωνήσασα, « ΜΗ παραδράµῃς, 
φησὶν, ἀνιστόρητον τὸ μέγεθος τῶν ὑπὸ τῆς ἁγίας 
ταύτης χατορθωθέντων θαυμάτων.-- Τί τοῦτο; » ἔφην 
ἐγώ. Ἡ δὲ µέρος τι τοῦ στήθους παραγυμνώσασα, 


intererat consultationi ) eum lacrymis respondens : 
« lutegre οἱ pure. vivendo, inquit, sancta sibi 
ornamentum paravit, quod et vitam ipsius deco- 
rarel et sepulturam : nam quod ad corporis orna- 
tum speclat, nec dum viveret accepit, nec in hunc 
usum reservavit. Quare ne si velimus quidem, 
amplius licct, cum ad hanc rem non suppetat ap- 
paratus. — Nihilne, inquam, reconditum est, 
quo justa, οἱ exsequias possint adornari? — Quid, 
inquit illa, reconditum narras ? Quidquid recon- 
diti est in manibus habes, ecce pallium, ecce capitis 
tegmen, et trita pedum calceamenta. Hx sunt 
opes, hzc supellex : nibil prater id quod cernis 
in arculis aut thalamis conditum latet : unam divi- 
tiarum suarum cellam noverat , thesaurum cac- 
lestem : illic omnia collocavit, nihil reliquit in 
terra. » Tum ego, « Quid, inquam, si ad funus 
ornandum ea iis, quz? mihi parata sunt aliquid 
proferam, num incousulte factum existimabit? » ld 
preter sententiam ejus futurum se non arbitrari 
respondit : « Nam etsi viveret, duabus de causis 
non repudiaret honorem tuum, vel propter sacer- 
dotii dignitatem quam semper venerata est , vel 
propter naturz necessitudinem ; neque alienum 
duceret id quod a fratre esset : idcirco inanibus 
etiam tuis corpus ut curaretur mandavit. » 


Cum igitur ita visum esset, et sacrum illud 
corpus tegi vestibus oporteret, studium inter nos 
dividentes circa ipsam, alius aliud cogitabamus : 
et ego quidem jussi cuidam ex meis ut vestem 
alferret : illa vero, qua de mentionem fecimus, 
Vestiana propriis manibus ornans sanctum illud 
caput, cum ejus cervici manum submisisset, 
« Ecce, inquit ad me respiciens, quale e collo 
sanctz: monilis ornamentum pendet : » ct hzc 
dicens solutis pone vinculis pretendit manu fer- 
reum crucis signum, et annulum quemdam ex ea- 
dem materia ; quxe quidem utraque tenui redimiculo 
appensa semper cordi adhzrebant. Et ego, « Com- 
munis, inquam, sit hac possessio. Ac tu quidem 
habeas crucis insigne : mihi autem hereditatis 
annuli satis erit, » siquidem in hujus etiam pala 


D crux erat impressa. Át eum mulier intuens rur- 


sus ad me, « In deligendo, inquit, non aberrasti, 
etenim excavatus est annulus sub ipsa pala, ibique 
de ligno vitz particulam conditam habet, quod 
superadjacens pala simili nota significat. » 


Ceterum. cum tempus posceret ut castum. co: 
pus veste tegeretur, quod quidem officium ex 
magne mandato ad me pertinebat necessario, 
cumque praesens esset, ac simul contrectaret ea 
que mecum magna illius hzreditatis particeps 
fuerat, « Ne pratermiseris, inquit, intueri rei ad- 
mirandz ab hac sancta perfecte magnitudinem. — 
Quidnam istud est? » inquam. At illa partem ρος- 


991 


S. GREGORII NYSSENI 991 


toris denudans, « Vides hoc, inquit , tenue οἱ ob- A « Ορᾷς, ἔφη, τὸ λεπτὸν τοῦτο χαὶ ἀφανὲς ὑπὸ «iy 


scurum sub collo signum?»(Videbatur autem puncto 
simile tenui acu confecto;) simulque lucernam 
propius admovit ad locum mihi demonstratum : 
ε Quidnam, inquam, admirandum, si tenue signum 
in hac parte est ? — Et hoc, inquit, divini auxilii 
. ju magnam Macrinam mouumentum in ejus cor- 
, Pore relictum est. Etenim cum acerbe intumuisset 
|^tim h:ec pars, et periculum esset ne tutior secan- 
dus esset, aut ne latius serpens malum fieret im- 
imedicabile, si ad loca cordis appropinquasset, ro- 
gavit s:epius et obsecravit mater, ut medici manum 
admitteret : eam nainque artem a Deo pro salute 
hominum ostensam esse; illa vero cum aliquan 
corporis partem alienis oculis aperire morboipsogra- 
vius judicare, ad vesperam, cum solitam matri pro- 
priis manibus navassel operam, in sacellum sanctis- 
simum ingressa, tolam noctem prostrata curationum 
Deo supplicavit, et qua ex oculis defluebat, aquam 
cuin terra commiscens, lacrymarum lutum, u:orbo 
medicamentum adhibuit. Matri autem exanimatze, 
hortantique ut medico uteretur, sibi ad expellen- 
dum morbum satis esse respondit, si manu sua 
mater ipsa locum sancto signo muniret. Cum 
igitur mater in sinum ejus manum intulisset, ut 
eam parlem signaret, signum quidem egit, morbus 
autem abiit. Sed hac parva nota, loco horribilis 
tumoris apparuit, et ad finem usque permansit, ut 
esset , quemadmodum arbitror, diving opis indi- 


δέῤῥην σημεῖον; » Στίγματι προσέοιχε διὰ λεπτης 
ῥαφίδος ἐγγενομένῳ. Καὶ ἅμα τὸν λύχνον ἑγύτερον 
ἐποίει τοῦ δειχκνυµένου µοι τόπου. € Τί οὖν, εἶπον, 
θαυμαστὸν, εἰ ἀφανεῖ τινι σηµείῳ τὸ σῶμα κατι 
τοῦτο µέρος ἔστιχται; — Καὶ τοῦτο, φποὶ, τῆς µε; 
άλης τοῦ θεοῦ βοηθείας μνημόσννον τῷ σώμα”: 
ὑπολέλειπται. Ἐπειδη γὰρ ἐφύει ποτέ τι χατὰ τὸ 
µέρος τοῦτο πάθος ἀνιαρὸν, καὶ χίνδυνος ἣν ἀνατμτ- 
θῆναι τὸν ὄγχον, ἡ πάντη xa πάντως εἰς ἀνίχεστον 
προελθεῖν τὸ χαχὸν, εἰ τοῖς χατὰ την χαρδίαν τότοις 
πελάσειεν * ἐδέετο μὲν fj Μήτηρ, φησὶ, πολλὰ xal 
ἐχέτευε παραδέξασθαι τοῦ ἰατροῦ τὴν ἐπιμέλειαν, ὡς 
xaX ταύτης ἐκ θεοῦ τῆς τέχνης ἐπὶ σωτηρίᾳ qnot 
τῶν ἀνθρώπων καταδειχθείσης. Ἡ δὲ τὸ γυμνῶσαί 
τι τοῦ σώματος ὀφθαλμοῖς ἀλλοτρίοις, τοῦ πάθους 
χαλεπώτερον χρίνασα, ἑσπέρας χαταλαθούσης, ἐπειδὴ 
τῇ Μητρὶ τὴν συνήθη διὰ τῶν χειρῶν ὑπηρεσίαν 
ἐπλέρωσεν, ἐντὸς γενοµένη τοῦ θυσιαστηρίου, Tav- 
νύχιον προσπίπτει τῷ θεῷ τῶν ἱάσεων * xat τὸ ἀποῤ- 
ῥέον τῶν ὀφθαλμῶν ὕδωρ πρὸς τὴν Yn ἀναχέασα, 
τῷ ἐκ τῶν δακρύων πηλῷ, qappáxo πρὸς τὸ πάθος 
ἐχρήσατο ' τῆς δὲ Μητρὸς ἀθύμως διακειµένης, xat 
πάλιν ἐνδοῦναι τῷ ἰατρῷ παρακαλούσης, ἀρχεῖν ἔλε]ε, 
πρὸς θεραπεἰαν αὐτῇ τοῦ κακοῦ, εἰ τῇ ἰδία χειρὶ LI 
Μήτηρ ἐπιθαλεῖ τῷ τόπῳ τὴν ἁγίαν σφραγῖδα. Ὡς 
δὲ ἐντὸς ἐποιήσατο τοῦ χόλπου τὴν χεῖρα d Μήτηρ, 
ἐφ᾽ ᾧ περισφραγχίσαι τὸ µέρος, ἡ μὲν σφραγὶς ἑνήρ- 
γει τὸ δὲ πάθος οὐκ ἣν. « ᾽Αλλὰ τοῦτο, » eno, « τὺ 


cium, quo ad agendas gratias Deo continenter mo- QC βραχὺ σημεῖον, καὶ τότε ἀντὶ τοῦ φριχτοῦ ὡράθη ἕλ- 


veretur. ) 


Posteaquam studio nostro finem imposuimus, 
et domestitis copiis corpus exornavimus, non 
decere dixit ministra illa corpus ad sponsa simi- 
litudinem ornatum ante oculos virginum poni. 
« Sed est, inquit, mihi ex vestre mátris vesti- 
mentis nigrum pallium, quod recte, ut ego quidem 
sentio, poterit superinjici, ne externo et adventitio 
jsto vestitus ornatu pulchritudo hzc sacra illustre- 
tar. » Qu:e sententia cum valuisset et pallium ad- 
jectum esset, ipsa tamen in amictu pullo, divina 
ut arbitror potentia, et hanc corpori addente gra- 
tiam, ita splendebat, ut quemadmodum in quiete 
visum ostenderat, radii quidam vlane ex ejus pul- 
chritudine elucere viderentur. 

Interim dum hzc agebamus et virginum cantu 
lamentationibus commisto resonabat locus, fama 
nescio quoniodo undique diffusa, omnes finitimi 
ad funus confluxerunt, adeo ut concurrentes vesti- 
bulum non caperet. Cum igitur nocturna pervigi- 
latio, ut in martyrum celebritate, canendis psalmis 
perfecta esset et crepusculum, confluentium vicinis 
€ locis omnibus virorum et mulierum multitudo 
psalmorum decantationem fletibus interpellabat : 
cgo autem quamvis propter calamitatem animo 
, £Ssein consternatus, tameu ex rebus presentibus, 
,quoad &eri potuit, operam dedi, ut nihil in tali 


χους, xa µέχρι τέλους παρέμεινεν. Ὡς ἂν, οἶμαι, τῆς 
θείας ἐπισχέψεως µνηµόσυνον εἴη πρὸς ἀφορμὴν xal 
ὑπόθεσιν τῆς διηνεχοῦς πρὸς τὸν Θεὺν εὐχαριστία». » 

Ἐπεὶ δὲ πέρας elyev ἡμῖν ἡ σπουδὴ , xa ἐχ τῶν 
ἑνόντων περιεχοσµήθη τὸ σῶμα, πάλιν φησὶν t διά- 
χονος, μὴ πρέπειν νυμφιχῶς ἑσταλμένην αὐτὴν ἐν 
ὀφθαλμοῖς τῶν παρθένων ὁρᾶσθαι. « Ἁλλ' ἔστι pot, 
qnot, τῆς μητρὸς τῆς ὑμετέρας τῶν φαιῶν πεφυ- 
λαγμένον ἱμάτιον * ὃ ἄνωθεν ἐπιθληθῆναι καλῶς ἔχειν 
φημἰ. ὡς ἂν μὴ τῷ ἐπεισάχτῳ διὰ τῆς ἐσθῆτος 
χόσµῳ, τὸ ἱερὸν τοῦτο χάλλος λαμπρύνοιτο. 5 "Expá- 
τει τὰ Oeboygéva* καὶ τὸ ἱμάτιον ἐπεθλήθη ΄ 1 δὲ 
ἔλαμπε xat £v τῷ φαιῷ, τῆς θείας, οἷμαι, δυνάμεως 
καὶ ταύτην προσθείσης τὴν χάριν τῷ σώματι΄ ὥστε 
κατὰ τὴν τοῦ ἑνυπνίου ὄψιν ἀκριθῶς αὐγάς τινας ἐκ ' 
τοῦ χάλλους ἐχλάμπειν δοχεῖν. 


Ὡς δὲ ἡμεῖς ἐν τούτοις ημεν, xaX αἱ ψαλμῳδίαι 
τῶν παρθένων τοῖς θρήνοις χαταμιχθεῖσαι περιῆχουν 
τὸν τόπον, οὐχ οἵδ' ὅπως bv χύχλῳ πανταχόθεν ἀθρόως 
τῆς φωνῆς διαχυθείσης, πάντες οἱ περιοικουντες ἐπὶ 
τὸν τόπον συνέῤῥεον, ὡς µηκέτι τὸ προαύλιον Ixavàv 
εἶναι χωρεῖν τοὺς συντρέχοντας. Τῆς οὖν παννυχίδος, 
περὶ αὐτὴν ἓν ὑμνῳδίαις, καθάπερ ἐπὶ μαρτύρων 
πανηγύρεως, τελεσθείσης * ἐπειδὴ ὄρθρος ἐγένετο, τὸ 
μὲν πλῆθος τῶν ἐχ πάσης τῆς περιοικίδος συῤῥνέν- 
των ἀνδρῶν xal Υνναικῶν, ἐπεθορύθει ταῖς οἶμω- 
γαῖς τὴν ψαλμωῳδίαν * ἐγὼ δὲ, χαίΐτοι καχῶς τὴν vo- 
yhv ὑπὸ τῆς συμφορᾶς διακε/µενος. ὅμως ἐχ τῶν 


993 


DE VITA S. ΜΛΟΒΙΝΑΝ. 


(94 


ἑνόντων Emzvóouv, el δυνατὸν, μηδὲν τῶν ἐπὶ τοιαύτῃ A funere desideraretur : itaque confluentem  popu- 


κηδεία πρεπόντων παραλειφθῆΏναι. ᾽Αλλὰ διαστήσας 
χατὰ γένος τὸν συῤῥέοντα λαὸν , xal τὸ iv γυναιδὶ 
πλΏθος τῷ τῶν παρθένων συγχαταμἰξας χορῷ, «bv 
δὲ τῶν ἀνδρῶν δημον τῷ τῶν µοναζόντων τάγµατι ’ 
μίαν i£ ἑχατέρων εὔρυθμόν τε χαὶ ἑναρμόνιον, χαθά- 
περ iv χοροστασίᾳ, τὴν Ψφαλμῳδίαν γενέσθαι παρ- 
εσχεύασα, διὰ τῆς χοινῆς πάντων αννῳδίας εὐχόσμως 
συγχεχραμένην * ὡς δὲ προῄει xaz' ὀλίγον ἡ ἡμέρα, 
καὶ ἑστενοχωρεῖτο πᾶς ὁ τῆς ἐσχατιᾶς τόπος τῷ πλή- 
θει τῶν παραστάντων, ὁ τῶν τόπων ἑχείνων διὰ τῆς 
ἐπισχοπῆς προεστὼς (Αράξιος ὄνομα αὐτῷ ' παρῆν 
γὰρ σὺν παντὶ τῷ τῆς ἱερωσύνης πληρώματι) παρ- 
άγειν Ἠρέμα παρεχάλει τὸ σχήνωµα * ὡς πολλοῦ τε 
ὄντος τοῦ μεταξὺ διαστήµατος, xal τοῦ πλήθους 


lum in genera distribuens, muiierumque multitu - 
dinem admiscens virginum choro, virorum autem 
turbam  ascribens monachorum coetui , unum 
quemdam ex utrisque studui aptum concinnumque, 
tanquam in psalmos canentium congressu, e cou- 
muni omnium concentu apte conjunctum ordinem 
instituere. Verum cum paulatim progredereiur 
dies, et locus pr: confluentium multitudine angu- 
stus redderetur, qui ei regioni praefectus erat 
episcopus, Áraxius nomine (aderat enim cum uni- 
versa multitudine sacerdotum ) , przcepil , ut sen- 
sim przcederet tabernaculuin. Nam et satis longum 
viz intervallum intercedebat, et multitudo alio- 
quin ob motum incitatiorem impedimentum attu- 


πρὸς τὴν ὀξυτέραν χίνησιν ἐμποδὼν γενησοµένου’ xot B lisset. Deinde omnes, quos in munere suo obeundo 


ἅμα ταῦτα λέγων προσεχαλεῖτο πάντας τοὺς τῆς ἰε- 
ῥωσύνης αὐτῷ συμμµετέχονταφ, ὡς ἂν δι ἑκείνων 
Χομισθείη τὸ σῶμα. 

Ἐπεὶ δὲ τοῦτο ἐδέδοχτο, καὶ kv χερσὶν fv ἡ σπουδή’ 
ὁποθὰς τὴν χλίνην ἐγὼ , χἀχεῖνον ἐπὶ τὸ ἕτερον µέ- 
pos προσχαλεσάµενος * ἄλλων vs δύο τῶν Ev τῷ χλέρῳ 
τετιµηµένων, τὸ ὀπίσθιον τῆς χλίνης µέρος ύπολα- 
6όντων, fiev τοῦ πρόσω ἐχόμενος, βάδην, ὡς εἰχὸς, 
xai κατ ὀλίγον ἡμῖν γινοµένης τῆς χινῄσεως. Τοῦ 
γὰρ λαοῦ περὶ τὴν χλίνην πεπυχνωµένου, καὶ πάν- 
των ἁπλήστως ἑχόντων τοῦ ἱεροῦ ἐχείνου θεάματος, 
οὐκ ἣν ἐν εὐχολίᾳ τὴν πορεἰαν ἡμῖν διανύεσθαι' προ- 
ηἹγεῖτο δὲ καθ) ἑκάτερον µέρος διαχόνων τεχαὶ ὑπηρε- 
τῶν οὐχ ὀλίγον πλῆθος, στοιχηδὺν τοῦ σχηνώµατος 


ministros habebat et adjutores, ut sua prasentia 
corous decorarent, coliortatus est. 


Cum autem hzc ita constituta sludiose gereren- 
tur, ego feretrum subiens illum advocavi, ut alte- 
ram partem sustineret: posteriores vero feretri par- 
tes subierunt alii duo de clero insignes viri: sensim 
igitur procedebatur, cuin el qui praibant pedeten- 
tim incederent, et nos item gradatim sequeremur. 
Etenim cum frequens populus feretrum  circum- 
starel, nec tam mirabili et sacro spectaculo posset 
expleri, non erat facile nobis iter facere, ex utra- 
que autem parte precedebat non exiguus diacono- 
rum ministrorumque numerus, qui omnes ordine 


προπομπεῦον, τὰς Ex xnpou λαμπάδας ἔχοντες πάν- C progredientes, accensos cereos manibus gestabant. 


τες’ xal fiv τις μυστικὴ πομτὴ τὸ ywópsvov, ópo- 
Φώνως τῆς Φαλμῳδίας ἁπ᾿ ἄχρων ἐπὶ ἑσχάτους, xa0- 
άπερ ἓν τῇ τῶν τριῶν παίδων ὑμνῳδίᾳ, µελῳδουμέ- 
νης. Ἑπτὰ δὲ ὄντων, f| ὀχτὼ τῶν ἓν µέσῳ σταδίων 
ἀπὸ τῆς ἑσχατιᾶς ἐπὶ τὸν τῶν ἁγίων Μαρτύρων ol- 
xov, lv ip xal τὰ τῶν γονέων ἀπέχειτο σώματα" διὰ 
πάσης σχεδὸν τῆς ἡμέρας μόλις τὴν ὁδὸν διηνύσαμεν. 
Οὁ γὰρ εἴα τὸ πλῆθος, τό τε συνερχόµενον καὶ τὸ 
ἀεὶ προσγινόµενον, κατὰ γνώμµην vt» πρόοδον γενέ» 
σθαι. Ἐπειδὴ οὖν ἐντὸς τοῦ οἴχου χατέστηµεν, ἆπο- 
θέµενοι τὴν κχλίνην, τὰ πρῶτα εἰς προσευχὴν ἑτρε- 
πόμεθα᾽ ἡ δὲ εὐχῆ, θρήνων Ὑίνεται ἀφορμὴ τῷ λαφ. 
Tfc γὰρ ψαλμῳδίας χατασιγασθείσης ἐπειδη τὸ 
ἱερὸν ἐχεῖνο πρόσωπον αἱ παρθένοι προσέθλεφαν; 
I xai ἡ σορὸς ἤδη τῶν γονέων ἀπεκαλύπτετο, ἐν ᾗ χα- 
ταθέσθαι δεδογµένον ἣν. μιᾶς τινος ἁτάχτως βοησά- 
σης , ὅτι οὐχέτι μετὰ την ὥραν ταύτην τὸ θεοειδὲς 
τοῦτο προσθλέφομεν πρόσωπον ὡς xal αἱ λο.παὶ 
παρθένοι τὸ ἴσον µετ αὐτῆς ἐξεθόησαν, σύγχυσις 
ἄταχτος τὴν εὔταχτον ἑχείνην xol ἱεροπρεπὴ φαλμ- 
ᾠδίαν διέχεε, πάντων πρὸς τὴν τῶν παρθένων οἱ- 
μωγὴν ἐπιχλασθέντων. Μόγις 66 ποτε ἡμῶν τὴν σιω- 
Tcv διανενόντων, καὶ τοῦ χήρυχος εὐχὴν ὑφηγουμέ- 
νου, xai τὰς συνήθεις ἐχθοῶντος τῇ Ἐχχλησίᾳ φω- 
νὰς, κατέστη πρὸς τὸ σχῆμα τῆς εὐχῆς ὁ λαός. 


5 Dan. ΙΙ. 


Quz quidem pompa non carebat mysterio, cum 4 
principio ad finem usque decantatio psalmorum 
eadem voce triplicique canentium ordine, sicut ille 
trium puerorum cantus *, absolveretur. Porro cum 
inter secessum et. sanctorum martyrum zdem, in 
qua parentum eliam corpora quiescebant, septem 
octoque intercederent stadia, totum prope diem in 
eo spatio conficiendo consumpsimus; congredien- 
tium enim multitudo qux assidue magis augebatur, 
non einebat nos ex sententia progredi. Sed uhi 
intra fores templi constitimus, demum, deposito 
feretro, nos ad precationem convertimus: quie 
quidem precatio populo luctus materiam praebuit. 
Silentio enim psalmis canendis imposito, cum sa- 
cram illam virginis faciem aspexissent, et parcn- 
tum jam essct patefactus tumulus, in. quem illam 
decreveramus inferre, unaque earum nos post cam 
horam divinum illud caput non amplius spectatu- 
ros perturbatius exclamante, et reliquis deinceps 
virginibus eadem vociferatione subsequentibus, in- 
condita quaedam confusio, recte constitutum et sa- 
crum illum psalmorum cantum est consccula : nam 
virginum luctu fracti omnium animi comimoveban- 
tur. Itaque nobis nutu silentium imperantibus et 
precone przeunte et solitas Ecclesix voces incla- 
mante, vix tandem populus se ad precandum com- 


posuit. 


995 


S. GREGORII NYSSENI 


996 


Czterum convenienter facto precandi fine me A — Kat ἐπειδῇ τὸ πρέπον ἡ εὐχῆ πέρας ἔλαδεν, co40oc 


timor quidam invasit considerantem praeceptum 
illud, quo prohibemur patris aut matris turpitudi- 
nem aperire *: «Et quomodo, inquam, hoc ego ju- 
dicium effugiam, si in parentum corporibus videro 
communem humane nature turpitudinem, cum 
verisimile sit ea collapsa dissolutaque ad turpem 
οἱ inconditam pervenisse deformitatem. » Hzec au- 
tem mihi cogitanti formidinem auxit. indignatio 
Noe, cujus historia ie quid facto opus esset 
admonuit. 

Priusquam igitur corpora nostris oculis essent 
exposita, pura sindoue operta sunt: nam cum 
operculum esset sublatum ex utraque parte 
summa, linteum jinjectum est : quo linteo 
conteclis parentum corporibus, 
nis episcopus ille, cujus mentionem feci, corpus 
ο feretro tollentes juxta matre: apposuimus, atque 
ita volum utriusque complevimus : uno enim con- 
sensu sei per oraverant Deum, ut corporibus post 
mortem copularentur, ut. quie. inter ipsas fuerat 
vit: conjunctio, ne. in ipsa quidem — morte dissol- 
veretur. 

Cum autem justis legitime peractis recedendum 
esset, prostratus ad tumulum et pulverem oscu- 
jatus, tristis et. lacrymans discedebam, cogitaus 
quanto bono vita essel orbata. Cum mihi in ipso 
itinere vir quidam illustris in re militari, qui in 
civitate Ponti, cui nomen Augustze, dux exercitus 
erat, audita calamitate, atquc :sgre ferens, cum 
subditis humaniter obviam processit. Erat enim 
nobis et. sanguinis et amicitixz necessitudine con- 
janctus : hic mihi de ipsa miraculum narravit, quod 
unum adjungeus histori:€ faciam scribendi finem. 
Etenim cum lacrymis modum adhibentes, colloqui 
coepimus, ille ad me, « Audi, inquit, quale quan- 
tuique bouunm migravit e vita,» atque ita sermo- 
nem exorsus est. 


έστηµεν, € "Axooe , φησὶ, πρός µε λέγων  ixeivoc, 


ego et regio- B 


pé τις τῆς θείας ἐντολῆς εἰσέρχεται, τῆς χωλυρύσις 
πατρὸς ἢ μητρὸς ἀναχαλύπτειν ἀσχημοσυνην. « Καὶ 
πῶς , ἔφην ἐγὼ, ἕξω τοῦ τοιοῦτου γενήσοµαι χρίµα- 
τος, bv τοῖς τῶν Υονέων σώμασι βλέπων τὴν χοιν 
τῆς ἀνθρυπίνης φύσεως ἀσχημοσύνην΄ διαπεπτωχό. 
των, ὡς εἰχὸς, xal διαλελυµένων, xaX εἰς εἰδεχθτ xa 
δυσάντητον ἁμοοφίαν µεταθληθέντωνς  Ταῦτα δέ po, 
λογιζομένῳ, καὶ τής τοῦ Νῶε χατὰ τοῦ παιδὸς άγα- 
ναχτήσεως ἐπιτεινούσης τὸν φόθον, συμθουλεύει τὸ 
πρακτέον ἡ ἱστορία τοῦ No. 

Ἐπεχαλύφθη γὰρ σινδόνι χαθαρᾶ , πρὶν Ev ὀφθαλ- 
pol; ἡμῶν γενέσθαι τὰ σώματα τῇ τοῦ πωματος 
ἑπάρσει, χαθ᾽ ἑχάτερον ἄχρον τῆς σινδόνος ἀντεισιού- 
σης * χαὶ οὕτως ὑποχρυφθέντων τῇ σινδόνι τῶν σω- 
µάτων ἀράμενοι τῆς Χλίνης τὸ ἱερὸν ἐχεῖνο σῶμα , 
ἐγώ τε xal ὁ μνημονευθεὶς τῶν τόπων ἐπίσχοπος, 
τῇ μητρὶ παρακατεχλἰναμεν, χοινην ἀἁμφοτέραις πλη- 
ροῦντες εὐχίν. Τοῦτο γὰρ παρὰ πᾶσαν τὴν ζωὴν συµ- 
φώνως ἁἀμφότεραι τὸν θεὸν ᾖτοῦντο, ἀνακραθῆναι 
μετὰ τὸν θάνατον ἀλλήλαις τὰ σώματα, χαὶ τὴν χατὰ 
τὸν βίον ἐν τῇ ζωῇ χοινωνίαν μηδὲ ἓν τῷ θανάτο 
διαζευχθήναι. 

Ἐπεὶ δὲ πάντα ἡμῖν τὰ Ev τῇ χηδείᾳ νενομισµένα 
πεπλήρωτο, xaX ἔδει πάλιν τῆΏς ἐπανόδου γενέσθαι, 
ἐπιπεσὼν τῷ tou, καὶ τὴν χΧόνιν ἁσπασάμενος, εἰ- 
χόμην πάλιν τῆς ὁδου χατηφ{ς τε καὶ δεδαχρυµένος, 
λογιζόμενος, ὅσου ἀγαθοῦ δ.εζεύχθη ὁ βίος. Νατὰ δὲ 
τὴν ὁδὺν ἀνήρ τις τῶν ἐν στρατείᾳ λαμτρῶν, στρα- 


C τωτικὴν ἡγεμονίαν ἔχων τῶν ἓν πολίχνῃ τινὶ τῶν 


χατὰ τὸν Πόντον, fj Σεθαστόπολις ὄνομα , μετὰ τῶν 
ὑπηχόων ἐνδιαιτώμενος, ἀπήντησέ τε Φφιλοφρόνως 
κατ αὐτὴν Ὑενομένῳ, xat τὴν συμφορὰν ἀχούσας, 
xai χαλεπῶς ἑνεγχὼν (ἣν γὰρ δὴ τῶν &x γένους ἡμῖν 
οἰχείων τε xal ἐπιτηδείων), προσἐθηχέ pol τι διήγημα 
τοῦ xav αὐτὴν θαύματος, ὃ 6t xaX µόνον ἐγγράνας 
τῇ ἱστορί, χκαταπαύσω τὴν συγγραφἠν. Ἐπειδὴ 
γὰρ ἐπαυσάμεθα τῶν δαχρύων, χαὶ εἰς ὁμιλίαν χατ- 
olov, xal ὅσον ἀγαθὸν τῆς ἀνθρωπίνης µετέστη 


ζωῆς. » Καὶ ταῦτα εἰπὼν, οὕτως ἄρχεται τοῦ διηγήματος! 


« Magna mihi uxorique Πιθιὸ quondam cupiditas 
incidit videndi virtutis gymnasium, Sic enim,» in- 
quit, « locum illum in quo beatus ille animus 
degebat, appellandum esse arbitror ; nobiscum 
autem erat filiola, cujus oculum ex pestilenti mor- 
bo calamitas occuparat, adeo ut obducia tunica 
circa pupillam, contractoque albore feedum esset 
miserandumque spectaculum. Divinam igitur illam 
domum ingressi, ita separati sumus in eo sapien- 
ti:& vacantium loco, ut ego quidem diverterem, 
ubi habitabant viri, quibus prxerat Petrus. frater 
tuus, illa autem intus ubi erant virgines, cum sanc- 
tà Macrina versaretur. Hic cum aliquantulum esse- 
mus commorali, tempus esse duximus ut disce- 
deremus. Jamque discessum adornabamus, cum 
utrinque nobis humana quadam vis illata est. Nam 
et frater tuus mihi jubebat, ut manerem et studio- 


* Levit. xviii, " Gen. ΙΧ. 


€ Ἐγένετό τις ἡμῖν ἐπιθυμία ποτὲ τῇ γαμετῇ xa! 
ἐμοὶ χαταλαθεῖν, χατὰ σπουδῆν, τὸ τῆς ἀρετῆς φρον- 
τιστήριον, Οὕτω γὰρ οἶμαι χρῆναι,» qnot, « «iy 
χῶρον ἐχεῖνον χατονοµάζεσθαι, » ἐν ᾧ τὴν διαγωγὴν 
εἶχεν ἡ µαχαρία ψυχἠ΄ συνῆν δὲ ἡμῖν χαὶ τὸ θυγά- 
τριον, ἐν ᾧ τις Ex λοιμώδους ἀῤῥωστίας αυνέδη περὶ 
τὸν ὀφθαλμὸν συμφορά’ xal ἣν θέαµα εἰδεχθὲς , xal 
ἐλεεινὸν, παχυνθέντος τοῦ περὶ τὴν χόρην χιτῶνος, 
xaX ix τοῦ πάθους ὑπολευχαίνοντο-. Ὡς δὲ ivo 
ἦμεν τῆς θείας ἐχείνης διαγωγῆς , διελόµενοι χατὰ 
γένος τὴν ἐπίσχεφιν τῶν Ev τῷ τόπῳ Φφιλοσοφούντων, 
ἐγώ τε xat ἡ ὁμόξυγος * ἐγὼ μὲν Ev τῷ ἀνδρῶνι Άμιν, 
ὧν χαθηγεῖτο Πέτρος ὁ ab; ἁδελφός ' dj δὲ τοῦ παρ- 
θενῶνος ἑντὸς γενοµένη τῇ ᾿Αγίᾳ συνΏν * συμµέτρο 
δὲ διαγενοµένου ἐν τῷ μεταξὺ διαστήματος , xal 
εἶναι τοῦ ἀποχωρεῖν τῆς ἐσχατιᾶς πάλιν ἐχρίναμεν 
χαὶ ἤδη πρὸς τοῦτο ἣν ἡμῶν ἡ ὁρμὴ, σύμφωνος ἃ 


971 


DE VITA S. ΜΑΟΠΙΝ4.. 


908 


παρ) ἑχατέρων ἡ περὶ ἡμᾶς φιλοφροσύνη ἐγένετο. À sorum mens:e particeps flerem ; et beata iila non 


Ἐμοί τε χαὶ ὁ ob; ἁδελφὸς µένειν ἐνεχελεύετο, xal 
μετασχεῖν τῆς φιλοσόφου τραπέζης' Ἡ τε µαχαρία 
«hv ἐμὴν γαμετΏν οὗ µεθίει, ἀλλ᾽ ἐν χόλποις ἔχουσα 
τὸ θυγάτριον. οὐ πρότερον ἔλεγεν ἀποδώσειν, πρὶν 
τράπεζαν αὐταῖς παραστήσασθαι, xal τῷ τῆς φιλο- 
cola; δεξιώσασθαι πλούτῳ' φιλοῦσα δὲ, ofa εἰχὸς, τὸ 
παιδίον, xal προσόγουσα τὸ στόμα τοῖς ὀφθαλμοῖς, 
επειδὴ εἶδε τὸ περὶ τὴν χόρην πάθος, Ἐάν uot, φησὶ, 
ἑῶτε τὴν χάριν, καὶ τῆς τραπέζης ἡμῖν χοινωνήσητε, 
ἀντιδώσω μισθὸν ὑμῖν τΏς τοιαύτης τιμῆς οὐχ ἀνά- 
ξιον. Τίνα δὴ τοῦτον, εἰπούσης τῆς τοῦ παϊδίου µη; 
τρός; Ἔστι pot φάρμακον, ἡ Μεγάλη φπσὶν, ὃ δυνατῶς 
ἔχει «b χατὰ τὸν ἀφθαλμὸν ἰάσασθαι πάθος. Ἐπὶ δὲ 


dimittebat uxorem meam, sed filiolam in sinu ge- 
rens non prius illam se reddituram aiebat, quam 
mensam apparasset, et nos philosophis» divitiis 
accepisset, puellulam autem oseulans et admovens 
os oculis ejus, ubi pupillam affectam vidit: Si hoc 
mihi, inquit, concesseritis ut apud nos csse veli- 
tis, gratiam vobis tali honore non indignam re- 
feram. Ecquam? inquit puellul:e mater. Est. mihi, 
respondit magna, medicamentum ad curandum 
hunc oculum appositum. Qu: quidem promissio 
cum mihi a quodam ex virginum conclavi nuntia- 
ta esset, libenter mansimus, posthabita, que nos 
urgebat, proficiscendi necessitate. 


τούτοις, δηλώματός pot παρὰ τῆς Yuvaoxuovitiboz Ίχοντος ὑπὸ τὴν ὑπόσχεσιν ἐχείνην χαταμηνύσαντος, 
ἄσμενοι παρεμείναμεν᾽ μιχρὰ φροντίσαντες τῆς ἔπειγούσης ἡμᾶς πρὸς τὴν ὁδοιπορίαν ἀνάγχης. 


€ Ὡς δὲ τέλος εἴχεν ἡ εὐωχία, καὶ πλήρης ἣν ἐμῖν B 


ἡ εὐχὴ, τοῦ μὲν μεγάλου Πέτρου ταῖς οἰχείαις χερ- 
οἷν εὐωχοῦντος ἡμᾶς, xaX φαιδρύνοντος, τῆς δὲ ἁγίας 
Μαχρίνης, διὰ πάσης εὐπρεποῦς θυµηδίας τὴν ὁμό. 
ζυγον ἡμῖν ἀνιείσης' οὕτω φαιδρύνοντες xal ΥεΥηθό- 
τες, τὴν αὐτὴν ὁδὸν ἐπανῄειμεν, διῆγημα τῷ ἑτέρῳ τὰ 
καθ) ἑαυτὸν ἑχάτερος ἐν τῇ ὁδοιπορίᾳ ποιούµενοι’ χἀγὼ 
μὲν διεξῄειν τὰ ix τοῦ ἀνδρῶνος, ὅσα τε εἶδον, xal 
ὅσα ἤχουσα” ἐχείνη δὲ τὰ χαθ᾽ ἕχαστον ἐχδ.ηγουμένη, 
£a rcp ἑφ᾽ ἱστορίας, οὐδὲν (peto δεῖν, οὐδὲ τῶν µι- 
«piv, παραλανθάνειν’ ἀκολούθως δὲ πάντα χαθάπερ 
ἐπὶ συζυγίᾳ τῆς συγγραφῆς διεξιοῦσα * ὡς χατὰ τὸ 
µέρος γέἐγονεν ἐχεῖνο, Ev ᾧ dj ὑπύσχεσις ἣν τῆς τοῦ 
ὀφθαλμοῦ θεραπείας, ἐχχόψασα τὴν διἠγησιν, Τί 
τοῦτο, φησι, πεπόνθαµεν; Πῶς τῆς ὑποσχέσεως 
ἠμελήσαμεν, τὸ ἐπαγγελθὲν ἡμῖν ἐχεῖνο Ev. Χολλυ- 
pip φάρμαχον; Κάἀμοῦ συνδυσχεραίνοντος ἐπὶ τῇ 
ἀμελείᾳ, xal τινα διὰ τάχους ἑκδραμεῖν ἐπὶ τὸ 
φάρµαχον ἐγχελευσαμένου, βλέπει κατὰ τὸ συμθὰν 
πρὸς τὴν μητέρα Ev ταῖς χεραὶν ὃν τῆς τιθηνουµένης 
4b νῄπιον, xai ἡ μέτηρ τοῖς ὀφθαλμοῖς τοῦ νηπίου 
ἑνατενίσασα, Παύου , qnoi, δυσχεραΐνων ἐπὶ τῇ 
ἀμελείᾳ. Μεγάλη τοῦτο φωνῇ ὑπὸ χαρᾶς ἅμα xal 
ἐχπλέξεως λέγουσα. Ἰδοὺ γὰρ οὐδὲν ἑλλέλειπται ἡμῖν 
τῶν ἐπηγγελμένων * ἀλλὰ τὸ ἀληθινὸν ἐχείνης φάρ- 
µαχον, τὸ τῶν παθηµάτων ἱατριχὸν, ὅπερ ἐστιν [| 
Ex τῶν εὐχῶν θεραπεία, xai ἔδωχε, xal ἐνεργὸν ἤδη 
γέγονε, xal ὑπολέλειπται τῆς χατὰ τὸν ὀφθαλμὸν 
ἀῤῥωστίας οὐδοτιοῦν, τῷ θείῳ ἑχείνῳ φαρμάχῳ γε- 


«Cum igitur convivium, quod Petrus humanitate 
et gratia sua condiverat, haberet (inem, uxorique 
nobis a sancta Macrina omni convenienti jucundi - 
tate recreata remissa essct, lelitia el gaudio pleni 
nos in viam dedimus : et qux utrique nostrum 
conligerant inter eundum narrabamus : ego qui- 
dem quaecunque in virorum conclavi vel videram 
vel audiveram, recensebam; et illa vicissim tan- 
quam ex historia singula repetens, nihil omnino 
quantumvis parvum omittendum existimabat. [ta- 
que cum non aliter, quam ex scripto tanquam in 
altera lance appendens, ordine cuncta percurreret, 
jamque ad eam pervenisset partem, quz curationis 
oculi promissionem continebat, narrationem inter- 
mittens : Quidnam, inquit, egimus? Quomodo ne- 
gleximus promissum ipsius? Collyrium, inquam, 
illud quod nobis promiserat? Cumque ego item 
negligentiam incusarem, juberemque ul celeriter 
aliquis ad illud exposcendum excurreret, infans 
interim qug in manibus nutricis erat, matrem re- 
spicit : etiam mater ad ejus oculos aciem inten- 
dens : Negligentixz, inquit, nostr: desinas suc- 
censere. Ecce tibi bona fide solutum quod illa 
promiserat : veram enim morborum medicinam 
quz precibus fit, nobis exhibuit, cujus ca vis fuit 
ut ne vestigium quidem morbi in oculo relictum 
sit, adeo divino illo medicamento ilie curatus est. 
Atque ita loquens filiolam suscipiens, mihi in 
manus tradidit. Tunc ego miracula qua in Evan- . 


χαθχρμέν»ν. Καὶ ἅμα ταῦτα διετιοῦσα, αὐτὴ τε p gelio narrantur incredibilia cogitatione coniple- 


τὸ παιδίον ἑνηγχαλίζετο, χαὶ ταῖς Egal; ἑνετίθει 
χεραἰ. Κἀγὼ τότε τὰ ἀπιστούμενα χατὰ τὸ Εὐαγγέ- 
λιον θαύματα, τῇ διανοίᾳ λαθὼν, Τί μέγα, εἶπον, 
διὰ χειρὸς θεοῦ τυφλοῖς τὰς rye; ἀποχαθίσασθαι" 
ὁπύτε νῦν ἡ δούλη αὐτοῦ, τὰς ἱάσεις ἑχείνας xatop- 
θοῦσα τῇ εἰς αὐτὸν πίστει, κατείργασται πρᾶγμα οὗ 
πολὺ τῶν θαυμάτων ἑχείνων ἀπολειπόμενον; » Ταῦτα 


ctens ; « Quid mirum, inquam, e manu Dei «3608 
videndi potestatem accepisse, quando nuuc ejus 
ancilla per fidem in ipsurm prestat illas curationes? 
opus enim cernimus, haud multo miraculis illis 
inferius. » Hiec ille mihi dum narrat, singultus 
vocem ejus intercepit, οἱ subsecula est copia la- 
crymarug. Atque lixc quidem a milite. 


λέγων μεταξὺυ λυγμῷ τὴν φωνὴν ἑνεχόπτετο, τῶν δαχρύων ἐπιῤῥυέντων τῷ διηγἡµατι. Τὰ μὲν οὖν 


παρὰ τοῦ στρατιώτου, ταῦτα. 

"Osa δὲ xaX ἄλλα το'αῦτα παρὰ τῶν συνεζηχότων 
αὐτῇ, καὶ δι ἀχριθείας τὰ xav! αὐτὴν ἐπισταμένων 
Γπούσαμεν, οὐχ ἀσφαλὲς οἶμαι προσθεῖναι τῷ δ.ηγή- 
ματι. Οἱ γὰρ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὰ ἑαυτῶν 


Quas autem ab illis qui simul cum ea vixerunt, 
quique omnem illius vitam plane perspectam οἱ 
cognitam habebant acceperim, huic narrationi at- 
texenda non censeo : plerique enim pro co quan- 


999 


3. GREGORII NYSSENI 


900 


tum ipsi possunt efficere, creaunt ca qux dicuntur, A μέτρατὸ πιστὸν ἐν τοῖς λεγομένοις xplvouat: τὸ δὲ Ure p- 


qua vero audientis superant vires, tanquam a ve- 
rilate remota mendacii suspicionibus insectantur. 
Proiude iirandam illam in penuria οἱ fame agri- 
culturam prztermitto. Quomodo in pauperum usus 
projectum frumentum, nec dum distribueretur, nec 
post, imuinutum sit, sed eadem mensura numero- 
que permanserit : aliaque his longe magis admi- 
randa, morborum curationes, expulsiones damo- 
num et veras futurorum pr:edictiones : αυ quidem 
omnia iis qui diligenter explorarunt, vera esse 
cousiat, licet fidem superare videantur, nec fieri 
potuisse judicentur ab iis, qui carni magis addicti 
sunt, qui nesciunt proportione fidei munerum (ieri 
distributionem : οἱ parva quidem dari habentibus 


θαΐνον τὴν τοῦ ἀχούοντος δύναμιν, ὡς ἔξω τῆς ἁλη- 
θείας, ταῖς τοῦ ψεύδους ὑπονοίαις ὑθρίζουσι. AU παρ- 
ίημι τὴν ἄπιστον ἑχείνην Ev τῷ λιμῷ γεωργίαν' 
πῶς ἐχθαλλόμενος ὁ πρὸς τὴν χρείαν σἵτος, οὐδεμίαν 
αἴσθησιν ἑποίει τῆς ὑφαιρέσεως, Ev τῷ ὁμοίω διαµέ- 
vov ὄγχῳ, xai πρὶν διαδοθῇ ταῖς τῶν αἰτούντων 
χρείαις ' xai μετὰ τοῦτο xal ἄλλα τούτων παραδοξό- 
τερα" παθῶν Ἰάσεις, χαὶ δαιμονώντων καθάρσεις, 
xai ἀφευδεῖς προῤῥήσεις τῶν ἐχθησομένων' ἅπαντα 
τοῖς μὲν δι ἀχριθείας ἐγνωχόσιν, ἀληθη εἶναι πι- 
στεύεται, κἂν ὑπὲρ πίστιν T- ἐπὶ δὲ τῶν σαρχωδε- 
στέρων, ἔξω τοῦ ἑνδεχομένου νοµίζεται, od οὐχ ἴσασιν, 
ὅτι χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως, χαὶ f) τῶν χαρι: 
σμάτων διανομἣ παραγίνεται’ μιχρὰ μὲν ὁλιγοπίστοις, 


parvam fidem, magna autem illis qui ingenti fide B µεγάλη δὲ τοῖς πολλὴν ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς τὴν εὖρυ- 


praediti sunt. Quamobrem ne offendantur qui ad 
credendum divinis muneribus sunt imbecilliores, 
tublimiora illius miraeula silentio praterimus, 
Salis esse existimantes, iis qux dicta sunt ejus 
historiam conclusisse. 








χωρίαν τῆς πἰστεως. Ὡς ἂν οὖν μὴ βλαθεῖεν οἱ ἀπι- 
στότεροι, ταῖς τοῦ Θεοῦ δωρεαῖς ἀπιστοῦντες ^ τούτου 
ἕνεχεν χαθεξής ἱστορεῖν περὶ τῶν ὑψηλοτέρων θαυ- 
µάτων παρῃτησάµην, ἀρχεῖν ἡγούμενος τοῖς εἰρημέ- 
vote περιγράψαι τὴν περὶ αὑτῆς ἱστορίαν. 





Il. — EPISTOLAE. 


EPISTOLA 1. 


Contra Helladium. Scripta post. Petrum. Sgbastenum anno. 599 defunctum. 


Gregorius Nyssenus, Flaviano (1). 

Non optimo sunt, vir Dei, res nostra loco. Nam 
mala progredientia in iis qui nos et injusto, et 
nullis de causis suscepto prosequuntur odio, non 
jun amplius iotra suspicionum et conjecturarun 
sese limites continent ; sed libertate summa utun- 
tur, quasi si przclari quid operis institueretur. Vos 
interim, qui hactenus immunes a tanto malo 
fuistis, ignavi scilicet estis in exstinguenda flamma 
quai viciniam vestram depaseit, cum ii qui recte 
rebus suis consulunt, viciuoruim incendium magno 
studio restinguant οἱ opem vicinis ferendo sic pro- 
$piciant sibi ut in eventis similibus aliorum opem 
uon requirant. Et quid tandem illud. est de quo 
loquor? Reliquit hanc vitam religio, aut fugit a 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ A^ 


Γρηγόριος ὁ Νύσσης, Φααδθιανῷ. 

Οὐκ ἐν χαλοῖς, ὦ ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, τὰ ἡμέτερα. 
Προϊόντα Υὰρ τὰ χαχὰ, ἓν τοῖς τὸ ἄδιχόν τε χαὶ 
ἀπροράσιστον χαθ᾽ ἡμῶν τιµήσασι µῖσος, οὐχέτι διὰ 
στοχασμῶν τινων ὑπονοεῖται' ἁλλ᾽ ἓν παῤῥησαία 
σπουδάζεται, χαθάπερ τι τῶν ἀγαθῶν χατορθωµάτων. 
Ὑμεῖς δὲ, οἱ τέως ἔξω ὄντες τοῦ τοιούτου χαχοῦ, 
χαταῤῥαθυμεϊτε τοῦ παῦσαι νεµομένην Ev τῇ Ystzovía 
τὴν φλόγα’ ὥσπερ οὖν ol χαλῶς περὶ τῶν ἰδίων βου- 
λευόμενο. τὸν τῶν γειτόνων ἐμπρησμὸν ἐν πολλῇ τῇ 
σπο.δῃ χαταστέλλουσι, δι ὧν τοῖς πλησίον βοτθοῦσι, 
τὸ uf δεηθΏναι τῆς ἐπὶ τοῖς ὁμοίοις βοηθείας πρα- 
γματευόµενλι. Τί οὖν ἐστιν ὃ λέγω; Ἐπωέλοιπε τὸν 
βίον ἡ ὁσιότης ' πέφευγεν ἀφ ἡμῶν f ἀλήθεια: τῆς 
δὲ εἱρήνης πρότερον μὲν τὸ γοῦν ὄνομα εἴχομεν zz- 


nobis veritas : pacis antehac saltem nomen ha- p ριφερόµενον &v τοῖς στόµασι, νῦν δὲ οὗ póvoy ἑχείνη 


buimus, quod hominum ora pervagaretur, nunc 
non illa tantum nusquam est, sed ne nomen quidem 
ipsius nobis superest. Ut autem clarius intelligas, 
quas res tam indigno feramus animo, paucis tibi 
tragediam explicabo. Erant nonnulli qui ad nos 
deferrent, reverendissimum virum Helladium ho- 
stili erga nos animo affectum, ad onines comme- 
miorare me maximorum ipsi malorum auctorem 


οὐκ ἔστιν, ἀλλ᾽ οὐδὲ τὸ ὄνομα αὑτῖς ἡμῖν ὑπολέλε:- 
πται. Ὡς δ ἂν εἰδείης σαφέστερον ὑπὲρ ὧν σχετλ!- 
ἀζομεν, δι ὀλίγων σοι τὴν τραγῳδίαν ἐχθήσομαι. 
"Ἠσάν τινες, οἱ τὸν αἰδεσιμώτατον Ἑλλάδιον δυσμε- 
νῶς πρὸς ἡμᾶς ἔχειν χαταμηνύοντες, xai πρὸς πάντας 
διεξιέναι, ὡς τῶν µεγίστων αὐτῷ καχῶν αἴτιος ἦν 
ἐγώ. Οὐκ ἐπειθόμην τοῖς λεγομένοις, πρὸς ἐμαντὸν 
xa τὴν ἐν τοῖς πράγµασιν ἀλήθειαν βλέπων. Ὡς δὲ 


(1) Joanne Lewenklaio interprete. --Εςχκ ed. an. 1098, 1. Ill, 645. 


4001 


EPISTOLJE. — EPIST. T. 


1003 


παρὰ πάντων ὁμοφώνως τὰ αὐτὰ πρὸς ἡμᾶς ἁπηγ- Α esse. Ego vero illis, quz dícerentur, fidem non 


γέλλετο, xa συνέθαινε ταῖς φῆμαις τὰ πράγματα, 
πρέπειν φήθην μὴ περιϊῖδεῖν ἀθεράπεντον τὴν ἄῤῥιξον 
καὶ ἀφύτευτον ταύτην δυσµένειαν. Διὸ xat πρὸς τὴν 
σὴν ἐπιστείλας θεοσέθειαν, xal πολλοὺς ἄλλους τοὺς 
δυναµένους συµθαλέσθαι τι πρὸς τὸ προχείµενον, 
ἐπὶ τὴν σπουδην ταύτην παρώρµησα. Καὶ τέλος, τὴν 
μνήμην τοῦ µαχαριωτάτου Πέτρου παρὰ ΣΞθαστηνοῖς 
πρώτως ἀγομένην ἐπιτελέσας, xat τὰς συνήθως παρ᾽ 
αὐτῶν ἐπιτελουμένας τῶν ἁγίων μαρτύρων µνήµας, 
τὸν αὐτὸν χρόνον συνδιαγαγόντων ἐχείνῃη΄ ἐπὶ τὴν 
ἐμαυτοῦ πάλιν Ἐκκλησίαν ὑπέστρεφον. Kal τινος 
μηνύσαντος κατὰ τὴν ὀρεινῆν αὐτὸν ἑνορίαν διάγειν 
μαρτύρων ἐπιτελούῦντα µνημας, τὰ μὲν πρῶτα τῆς 
ὁδοῦ εἰχόμην, εὐπρεπέστερον εἶναι χρἰνων ἐπὶ τῆς 
µητροπόλεως Ὑενέσθαι τὴν συντυχίαν. Ὡς δέ τις 
τῶν Ὑνησίων χατὰ σπουδἠν pot συντετύὐχηχε, xal 
ἁῤῥωστεϊν αὐτὸν διεθεθαιώσατο χαταλιπὼν ἐν τῷ 
τόταρ τὸ ὄχημα, £v ᾧ παρὰ τῆς τοιαύτης χατελήφθην 
φήμης, ἵππῳ τὸ μεταξὺ διηλθον διάστηµα, χρημνῶ- 
δες χαὶ ὀλίγου ἀπόρευτον ταῖς τραχνυτάταις ἀνόλοις. 
"Hv δὲ πεντεχαίδεχα σημεῖα, olg τὸ iv τῷ μµέσῳ 
δ.εμετρεῖτο διάστηµα. Τούτων τὰ μὲν Ex ποδὺς, τὰ 
δὲ διὰ τοῦ ἵππου μόλις διελθὼν, ὄρθριος, μέρει τινὶ 
καὶ τῆς νυχτὸς συγχρησάµενος, χατὰ τὴν πρώτην τῆς 
ἡμέρας ὥραν ἑἐφίσταμαι τοῖς ᾿Ανδουμοχίνοις. Οὕτω 
Υὰρ ὀνομάξετα: τὸ χωρίον, ἐν ᾧ ἣν ἐχκλησιάζων 
ἐχεῖνος μετὰ ἄλλων ἐπισχόπων δύο. ΄Απωθεν δὲ χατ- 
εδόντες ἐξ αὐχένος τινὸς ὑπερχειμένου τῆς χώµης 
εἰν ἐν τῷ ὑπαίθρῳ τῆς ἐκχλησίας συνδρομὴν, βάδην 
τὸν μεταξὺ διήἠλθοµεν τόπον, Ex ποδός τε προϊόντες 
ἐγὼ xal ἡ pev! ἐμοῦ συνοδία, καὶ τοὺς ἵππους διὰ 
χειρὸς ἐφελχόμενοι. Ὥστε φθάσαι ὁμοῦ τὰ δύο γε- 
νέαθαι, ἐχεῖνόν τε Ex τῆς ἐχχλησίας ἐπὶ τὴν οἰχίαν 
ὑποστρέψαι, xal ἡμᾶς πλησιάσαι τῷ µαρτυρίῳ. Μη- 
δεμιᾶς δὲ γενομένης ἀναθολΏς, ἐπέμφθη παρ) ἡμῶν 
ὁ μηνύσων αὐτῷ τὴν παρουσίαν ' χαὶ μιχροῦ διαγε- 
γυνότος διαστηµατος, ὁ ὑπηρετούμενος αὐτῷ διάχονος 
συνέτυχεν ἡμῖν, ὃν παρεχαλέσαμεν διὰ πάχους pm- 
vosdi, ὥστε ἐπὶ πλέον αὐτῷ συνδ,αγαγεῖν, ἐφ ᾧ 
τε χαιρὸν εὑρεῖν, πρὸς τὸ μηδὲν περιοφθῆνα. τῶν ἐν 
ἡμῖν ἀθεράπευτον. Μετὰ τοῦτο ἐγὼ μὲν ἐκαθήμην 
χατὰ τὸ ὕπαιθρον, ἀναμένων τὸν εἰσχαλοῦντα, xal 
4 ροεχείµην ἄχα:ρον θέαµα τοῖς ἐπιδημοῦσ. χατὰ 


habebam : ut qui el ipsarum rerum veritatem in- 
tuerer. At cum ab omnibus eadem eodem velut orc 
nobis renunliarentur, cumque rumoribus ipsw res 
convenirent, decere me sfatuebam, ut ne hostilita- 
tem banc incuratam negligerem, praesertim qua 
necdum radices firmas egisset. ltaque tuam ad 
pietatem, multosque alios scriptis litteris, qui con- 
ferre nobis aliquid ad hoe institutum possent, mo- 
nui hanc ul in curam incumberetis. Tandem cum 
memoriam beatissimi Petri, qux» tum primum 
celebrari ccepta esset, apud Sebastenos peregissem, 
itidemque reliquorum (dei testium, qui ut eodem 
cum Petro vixerunt tempore, ita celebrari una cum 
ipso consueverunt : converso itinere meam me ad 
Ecclesiam recipiebam. Hzc cum signiflcasset nobis 
quidam, degere lelladium in finitimis montibus, 
martyrumque memoriam peragere : primo quidem 
instituto in itinere pergebam, quod magis esse de- 
coro consentaneum putarem, ut ipsa in metropoli 
hominem convenirem. Verum ubi cognatorum quis- 
piam data opera me accessisset, atque hominem 
adversa valetudine laborare pro certo contirmasset : 
relicto ibidem curru, ubi nuntium hunc acceperam, 
equo reliquum itineris intervallum confeci, sane 
preceps et quod ob ascensus asperrimos prope a 
nobis peragrari non posset. Spatium ipsum, quod 
nobis emetiendum erat, habebat milliaria ad quin- 
decim. H:ec ubi partim pedibus partim equo vectus, 
vix matutino tempore, atque etiam aliqua noctis 
parte absolvissem, prima diei bora jam Andumoci- 
nis eram. Nam hoc loco illi erat nomen, in quo 
cu duobus aliis episcopis in hominum coetu fre- 
quenti concionabatur. Cumque procul e tumulo 
quodam, qui vico imuineret, concionis sub dio 
concursum vidissemus : gradatim deinceps pro- 
gressi sumus pedites, tam ipse quam comites mei, 
manuque nostros equos ductavimus. Quo factum, 
ut eadem celeritate duo confierent, nimirum vt 
ipse domum e concione rediret, ac nos martyrum 
ad locum perveniremus, Neque mora ulla intcrpo- 
sila missus a nobis est, qui adventum ei nostrum 
indicaret : et paulo post minister ipsius in nos in- 
cidit, quem rogavimus ut celeriter ad euin rem 


τὴν σύνοδον. Kai χρόνος διεγένετο οὐκ ὀλίγος, xai D deferret, quo diutius apud ipsum versari possemus, 


γυσταγμὸς ἐπὶ τούτοις, xal àxvóla, xai Ó ix τῆς 
ὁδοῦ χόπος ἐπιτείνων τὴν ἀχηδίαν, xal τὸ θάλπος 
ἰσχυρὸν, χαὶ οἱ πρὸς ἡμᾶς ἀποθλέποντες, καὶ ἀλλῆ- 
Ἆρις διὰ τῶν δαχτύλων ὑποδειχνύουτες. Καὶ ἅπαντα 
τὰ τοιαῦτα οὕτω pot βαρέα Tv, ὡς ἀληθεύειν ἐπ 
ἐμοῦ τὸ τοῦ Προφήτου, ὅτι « Ἠχηδίασεν ἐπ᾽ ἐμὲ τὸ 
πνευμά µου. » Καὶ πρὸς µεσημθρίαν ἤδη προελ” 
θούσης τῆς (pag εἰσηνέχθην, πολλὰ μεταμεληθεὶς 
xal τῆς συντυχίας, ὡς ἐμαυτῷ τῆς ἀτιμίας ἐχείνης 
παρασχὼν τὴν αἱτίαν. 


et opportunitatem aliquam invenire, de nihil non 
curatum relinqueretur. Secundum hzc sedebani 
equidem sub dio, exspectans aliquem, qui nos intrc 
vocaret : adeoque propositus eram omnibus ut 
importunum spectacului, quotquot eo convene- 
rant. Non jam exiguum temporis spatium inter- 
cesserat, et nictabaut oculi, et consequebatur qui- 
dam torpor et ex itinere fatigatio molestiam auge- 
bat, itemque zstus vehemens, et homines nos 
intuentes, nosque digitis inter se ostentantes : lec 


igitur, aliaque hujusmodi omnia tam mlhi erant gravia, ut in me Vatis illud verbum vere compete- 


ret : « Obtorpuit in. me spiritus meus. » 


Instabat jam meridies, et me vehementer congressus liujus 


peenitebat, ut qui mihimet talis ignominie auctor erstitissem. 


! Psal. exuviis, 7. 
PaTROL. GR. NLVI. 


1005 


S. GREGORII NYSSENI 


1004 


Cumque gravior hzc mihi accideret injuria, A Καὶ χαλεπώτερον τῆς παρὰ τῶν ἐχθρῶν pot vevo- 


quam οἱ ab hostibus profecta fuisset, ipsa mibi 
. cogitatio mea molestiam exhibebat, secum modo 
quodam pugnans, el sententiam &uam mutans in 
consilio sinistro quod instituisset. Ubi vero vix 
tandem nobis sacrarium apertum esset, jamque 
ingressi fuissemus adyta ; vulgus quidem hominum 
quominus introiret, aditu prohibebatur, meo me- 
cum intrante ministro, qui manu corpus e labore 
fatigatum fulciret. Ilinc cum hominem compellas- 
sem, el aliquantulum stetissem, exspectans ut 
sedere juberet, ut nihil horum accidit, conversus ad 
gradus quosdam procul inde dissitos, in eorum 
uno consideo, et nunquid amanter humaniterve di- 
cturus esset nobis, vel saltem superciliis annutu- 
rus, opperior. Verum omnia contra spem nostram 
evenere. Nam silentium nocturnum erat, et tristi- 
tia quzedam tragica, et stupor, et in universum 
nulla vox est prolata. Denique non exiguum tem- 
poris intervallum quasi nigra in nocte silenter 
exigebatur. Ad ea toto: animo perculsus, quod ne 
vulgari quidem voce nos dignaretur, per illa ho- 
minum in usu frequentia verba, quibus vel obiter 
sallem excipere nosmet solemus, cujusmodi sunt, 
« Salvus advenisti : » vel, « Unde nobis ades ? qua 
de causa? quamobrem luc properasti ? taciturni- 
tatem illam mihi quasi quandam vitz apud inferos 
imaginem proponebam. Quamquam boc exempluin 
ne quidem usurpare debebam. Etenim apud inferos 
magna est zqualitas in conditione omnium, quippe 
ubi nihil eorum, qux supra terram totam illam 
vit: humanz tragoediam efficiunt, turbze quidquam 
afferat. Nam gloria quemadinodum vates quidam 
loquitur, una cum hominibus non descendit: sed 
cujusvis hominis anima relictis iis, qux» in hac 
vita expetuntur a plerisque summo studio petu- 
lantia, inquam, et superbia, et fastu, simplex et 
omni absque apparatu ad inferos sese confert, ita 
ut nihil rerum in hac vita molestarum quidquam 
istis negotii exhibeat. Utut res sese habeat, mihi 
quidem certe illa, qu:e tum accidebant, vel]. iufer- 
nus, vel caliginosus carcer, vel alia qu:edam tristis 
officina ρω videbantur esse: praesertim cum 
mecum ipse perpenderem, quantis in bonis a pa- 
tribus acceptis successores facti fuerimus, et qua- 
lesoosteris narrationes de nobis relicturi simus. 
Quid dicam de summa amoris affectiune, qua sese 
mutuo patres nostri complectebantur ? Nihil certe 
miri est, eos qui sint homines in natura, cujus per 
omnia par est dignitas, nolle potiori czteris esse 
loco, sed existimare, mutuo nos debere nosmet 
humilitate superare. Enimvero maxime ad animum 
mihi accidebat, universe creature Dominum, uni- 
genam illum Filium, qui est in sinibus Patris , qui 
exstitit initio rerum, qui exstitit in forma Dei, 
qui universa gestat verbo potentie sux, hunc ergo 
mon in hoc solum abjecisse se, quod per carnem 
quasi peregrinatus sil in humana natura: sed 
quod etiam proditorem Judam ore suo propius ad 


µένης ὕδρεως, 6 Epóz µε λογισμὸς tvla, μαχόμενος 
τρόπον τινὰ πρὸς ἑαυτὸν, xal μεταγινώσχων Ev ὑστε- 
ροθουλίᾳ ὑπὲρ ὧν προέθετο. Ὡς δ' οὖν μόλις Φνοίγη 
ἡμῖν τὰ ἀνάχτορα, xal τῶν ἁδύτων ἐντὸς ἐγενόμεθα : 
οἱ μὲν πολλο ἀπεχλείσθησαν τῆς εἰσόδου: ὁ δὲ 


ἐμὸς συνεισῆλθε διάχονος, ὃς τῇ χειρὶ τὸ σῶμα π- 


{ρειδε πεπονηχὸς Ex τοῦ χόπου. Ἐγὼ δὲ προσειπὼν 
αὐτῷ, xai ἐπ᾽ ὀλίγον σταθεὶς, ὥστε pot γενέσθαι 
προτροπὴν sig χαθέδραν, ὡς οὐδὲν τούτων ἑγίνετο, 
ἐπί τινος τῶν πὀῤῥωθεν βάθρων διατραπεὶς ἄνεπαν- 
σάµην, ἀναμένων εἰ ἄρα τι φθέγξαιτο πρὸς ἡμᾶς 
εὐμενὲς, fj τι φιλάνθρωπον, f| ταῖς Υοῦν ὀφρύσι λοι- 
πὸν ἐπινεύσειεν. Αλλ' ἀπ' ἑναντίων τῇ ἐλπίδι τὰ 
πάντα. Σιωπὴ γὰρ ἣν τὸ ἀπὸ τούτου νυχτερινὴ, xal 
χατήφεια τραγιχὴῆ, xai θάµμθος, xal ἔχπληξις, xal 
παντελἠς ἀφωνία, xai χρόνος οὐκ ἐν μικρῷ διαστ{- 
ματι χαθάπερ ἓν µελαίνῃ νυχτὶ δι ἡσυχίας παρα- 
τεινόµενος. Ἐγὼ δὲ τούτοις ἐναποπλαχεὶς τὴν 
διάνοιαν, διὰ τὸ μηδὲ «nc χοιντς αὐτὸν ἐθελῆσαι 
μεταδοῦναι φωνῆς, διὰ τῶν χατημαξευµένων τούτων 
τὴν συντυχίαν ἀφοσιουμένων ' οἷον τὸ, « Εὖ Ίχεις, 1j 
πὀθεν Ίχεις, Ἡ ὑπὲρ τίνος; ἡ τίς ἡ τῆς παρουσίας 
σπουδή; » τὴν ἡσυχίαν ἐχείνην τῆς ἐν ἆδου διαγωγῆς 
ἐποιούμην εἰχόνα. Μᾶλλον δὲ χαταγινώσχω τοῦ ὑπο- 
δείγµατος. Ἐν ἆδου γὰρ ἰσονομία πολλὴ, μηδενὸς 
τῶν ὑπὲρ γῆς τὴν περὶ τὸν βίον τραγῳδίαν ἐργαζο- 
µένων, ἐχείνην τὴν διαγωγὴν δ.οχλοῦντος. Οὐ γὰρ 
ουγχαταθαἰνει, xaü& φησιν ὁ Προφήτης, τοῖς àv- 
θρώποις ἡ δόξα * ἀλλὰ χαταλιποῦσα ἡ ἑκάστου φυχὴ 
τὰ νῦν σπουδαζόµενα τοῖς πολλοῖς, ὕδριν λέγω xal 
ὑπερηφανίαν xaX τύφον, ἁπλῆῃ xaX ἀχατάσχευος ἔπι- 
χωριάζει τοῖς χάτω, ὡς μηδὲν τῶν τῇδς μοχθηρῶν 
xaX παρ᾽ ἐχείνοις εἶναι. Ἠλὴν ἀλλ ἐμοὶ ἅδης jj 
δεσµωτήριον ἀφεγγὲς, ἡ ἄλλο τι σχυθρωπὸν χολα- 
στἠριον ἑδόκει τὰ παρόντα εἶναι, λογιζομένῳ ὅσων 
ἀγαθῶν ἐγενόμεθα παρὰ τῶν πατέρων ἡ μῶν διάδοχο:, 
xaX ola διηγἠµατα τοῖς μεθ) ἡμᾶς χαταλείψοµεν. 
Ti δὲ λέγω τῶν πατέρων τὴν ἀγαπητιχὴν πρὸ: 
ἀλλήλους σχέσιν; θαυμαστὸν γὰρ οὐδὲν, ἀνθρώπους 
ὕντας tv ὁμοτίμῳ τῇ φύσει, μηδὲν ἐθέλειν πλέον 
ἀλλήλων ἔχειν, ἀλλὰ τῇ ταπεινορροσύνη ἀλλήλους 
ἡγεῖσθαι ἑαυτῶν ὑπερέχειν. Αλλ' ἑκεῖνο µάλιστά 
µου τῆς διανοίας χαθήπτετο, ὅτι ὁ πάσης χτίσεως 


p Δεσπότης, ὁ μονογενὴς Υἱὸς, ὁ ὢν ἓν τοῖς χόλποις 


τοῦ Πατρὸς, ὁ ἐν ἀρχῇ iv, ὁ Ev μορφῇ θεοῦ ὕπ- 
άρχων, ὁ τὰ σύμπαντα φέρων τῷ ῥήματι τῆς δυνά- 
µεως αὐτοῦ, οὐχ ἐν τούτῳ µόνον ἑταπείνωσεν ἑαυτὸν, 
Ev τῷ δ.ὰ σαρχὸς ἐπιδημῆσαι τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει; 
ἀλλὰ xal τὸν προδότην ἑαυτοῦ Ἰούδαν τῷ ἰδίῳ στό- 
ματι, διὰ φιλήματος προσεγγἰίζοντα δέχεσθαι, xai 
εἰσελθὼν εἰς τὴν οἰκίαν Σίμωνος τοῦ λεπροῦ, τὸ μὴ 
φιληθῆναι παρ) αὑτοῦ, ὡς φιλάνθρωπος, ὀνειδίζειν. 
Ἐγὼ δὲ οὔτε ἀντὶ τοῦ λεπροῦ ἑλογίσθην - τῷ τίνε; 
'O τίς; Την διαφορὰν εὑρεῖν οὐκ Eye. Τῷ πόθεν 
χαταθεθηχότι; "Όπου κχείµενος; Εἴγε τὰ τοῦ χόσμου 
βλέποι τις τούτου. Ei μὲν γὰρ τὰ τῆς σαρχὸς ἑξετά- 
ζοι τις, τοσοῦτον ἴσως ἀνεπαχθές ἐστι λέγειν, ὅτι 
ὁμότιμα ἐπ᾿ ἀμφοτέρων τὸ εὐγενὲς καὶ ἐλεύθερον. 


λ 


1005 


EPISTOL.F. — EPIST. f. 


40606 


El δὲ τὴν ἀλτθῃ τις ἐπιζητοίη τῆς Φυγῆς ἐλευθε- A ipsum sub osculi specie accedénlem  aduiiserit : 


ρίαν τε xa εὐγένειαν, ἐπίσης δοῦλοι τῆς ἁμαρτίας 
ἁμρότερο:, ἐπίστς τοῦ αἵροντος τὰς ἁμαρτίας δεό- 
µεθα * ἄλλος ἐστν, ὁ τῷ ἰδίῳ αἵματι τοῦ θανάτου 
καὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμᾶς λυτρωσάμενος, ὅς xal 
ἐξηχόρασεν ἡμᾶς, xal ὑπερηφανίαν τινὰ χατὰ τῶν 
ἐξαγορασθέντων οὐκ ἐπεδείξατο, νεχροὺς εἰς ζωὴν 
ἀναχαλούμενος, ὁ πᾶσαν ἐξιώμενος ἀῤῥωστίαν xal 
φυχῶν xaX σωμάτων. 


quodque domum leprosi Simonis ingressus, eidem 
pro summa humanitate sua exprobret, quod osculo 
non fuisset exceptus. Ego vero ue pro leproso qui- 
dem sum habitus. At qui vir, à quo? Nequeb 
certe quidquam discriminis invenire. Unde is de- 
scenderat ? Ubi abjectus ipse jácueram, si quidem 
mundana quis intueatur. Nam qu: carnis sunt, si 
quis exploret, fortasse tantum dici absque nmiole- 


stia cujusquam potest, parem utriusque dignitatem esse, qua nobilitatem, qua ingenuitatem. At si 


veram quis animi 


tam ingenuitatem, quam nobilitatem inquirat, zquali ratione peccati sumus 


uterque sezvi : equali ratione peccata tollentis indigemus ; alius est, qui proprio sanguine nos dé 
morte peccatisque persoluto pretio redemit ; «ui mercatus est nos, neque tamen ullá adversus em- 
ptos ab sese superbia usus est, qui mortuos in vitam revocavit : qui omnem et animorum εἰ cóf- 


porum debilitatem sanavit. 


Ἐπεὶ οὖν ὁ καθ) ἡμῶν τύφος xai ὁ τῆς ὑπερηφα- B . Uum igitur insignis ille adversus nos fastus, el 


νίας ὄγκος μικροῦ δεῖν τῷ οὐρανίῳ ὄψει στενοχωρού- 
µενος ἣν, ὕλην δὲ τινα χαὶ ἀφορμὴν πρὸς τὴν vósov 
οὐδεμίαν ἑώρων, ὅθεν συγγνωστὸν γίνεται τὸ τοιοῦτον 
πάθος, ἐπὶ τῶν ἓχ περιστάσεις τινος ταύτην ἀνα- 
λαμθανόντων τὴν νόσον, ὅταν f|. γἐνδς, 1) παΐδευσις, 
3| ἀξιωμάτων ὑπεροχὴ τὰ χαυνότερα Ἠθη δ.αφυσήσῃ᾽ 
οὐχ εἶχον ὅπως ἑμαυτὺν ἀτρεμεῖν νουθετήσω, διοι- 
δούσης pot πρὸς τὴν ἁλογίαν τῶν γἱνομένων ἔνδοθεν 
«Lc χαρδίας, xat τοὺς ὑπὲρ τῆς ὑπομονῆς λογισμοὺς 
διαπτυυύσης. "Ote xai μάλιστα τὸν θεῖον Ἰγάσθην 
Απόστολο», οὕτως ἑναργῶς τὸν ἐμφύλιον Ev. ἡμῖν 
δισγράφοντα πύλεμον, λέγοντα εἶναί τινα ἓν τοῖς 
µέλεσι νόµμον ἁμαρτίας, τὸν ἀντιστρατευόμενον τῷ 
υόμῳ τοῦ νοὺς, χαὶ Αποιοῦντα πολλάκις ἑαυτῷ τὸν 
νοὺν αἰχμάλωτόν τε χαὶ ὑποχείριον. Ταύτην ἑμαυτῷ 
βλέπων τῶν δύο λογιαμῶν τὴν ES ἑναντίου παράταξιν, 
τοῦ τε χαλεπαίνοντος πρὸς «fv ix τῆς ὑπερηφανίας 
ὕθριν, χαὶ τοῦ τὸ διοιδοῦν καταστέλλοντος' ἐπειδὴ 
κατὰ θερῦ χάριν οὐχ ἐχράτηδεν fj χείρων ῥοχῇ, τότε 
πρὸς αὐτὸν εἶπον ἐγώ᾽ ε Mh ἄρα τί 6ὐι τῶν περὶ 
τὴν θεραπε[αν τοῦ σώματος σπουδαζοµένων τῇ πα- 
poucía µου βλάπτεται, xal ὑπεξελθεῖν ἐστιν εὔχαι- 
ῥον; » Τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ γρῄζειν τοῦ θεβαπευθῆναι 
45 σῶμα, εἶπόν τινας λόγους θεραπευτιχοὺς πρὸς 
αὐτὸν, ὥς οἷόν τε Tiv. Κάκείνου δι ὀλίγὼν τὸ ἐπὶ 
Φολλοῖς ἀδικήμασι τὴν καθ) ἡμῶν ἔχειν λύπην ἓν- 
δειξαµένου, ταῦτα πρὸς αὖὑτὸν ἀπεκρ,νάµμην ἐγώ᾿ 
€ Ότι £v ἀνθρώποις πολλὴν ἔχει δύναμιν πρὸς ἁπᾶ- 
την τὸ ψεῦδος - τὸ δὲ θεῖον xpvtfpiov {ὸν ἐξ ἁπάτης 
παραλογισμὸν οὐ προαδέχεται. Ἐμοὶ δὲ τοσεῦτο mé- 
ποιθεν ἓν τοῖς πρὸς σὲ πρᾶάγμαδιν fj συνείδησις, ὡς 
εὔχεσθαι τῶν μὲν ἄλλων ἁμαρτιῶν γενέσθαι µοι τὴν 
όυγχώρησιν εἰ δὲ τι κατὰ coU πἐπρακταίἰ pot, 
τοῦτο μεῖναι εἰς τὸ διηνεχὲς ἀσνγχώρητον. » Σχε- 
σλιάσας δὲ τῷ λόγω, οὐχέτι προστεθῆναι τὰς ἀποδεί- 
ξεις τοῖς εἰρημένοις ἐδέξατο. "pa ἣν Τλείων f| κατὰ 
τὴν ἕκτην ΄ xal τὸ λουερὸν εὐπρεπὲς, xal ἓν παρα- 
σχευῇ 1j ἑστίασις, χαὶ Σάθθατον ἡ ἡμέρα, χαὶ μάρ- 
τὔρων τιµή. Καὶ πάλιν ὁ µαθητης του Εὐαγ- 
γελίου πῶς μιμεῖται τὸν τοῦ Εὐαγγελίου Δεσπότην, 
ὁ μὲν μετὰ τελωνῶν x3) ἁμαρτωλῶν ἐσθίων val 


? Rom. vin, 20: 


supérbie magnitüdo parum abesset quin celesti à 
subliinitale non eaperetur : cumque materiem riul- 
lam, nullam occasionem mórbo huie prabitam 
cernerem, quibus ex rebus haec animi perturbatio 
veniam mereri consuevit, quoties aliqui tenentür 
hoc morbo quadam et circumstantia, nimirum ubi 
vel genus, vel institutio, vel dignitatum przsiantia 
mores leviusculorum hominum inflat : nesciébani 
quo pacto meipsum erudirém, uti meniet contine- 
rem ; quod animus mihi ob insolentiam corum quz 
acciderent, interius intumesceret, el cegitationes 
omnes de tolerantia respucret. Atque hoc temporé 
vel maxime divinum illum Apostolum adiniratug 
sum, qui tàn illustri ratione bellum intra nos ci- 
vile depinxerit, cüm ait esse quàmdam in membr:s 
nostris legem peccati, quasi copias suas objicieri- 
tem legi mentis, sepiusque mentem sibi captivam 
reddentem, ac suám in potestatem redigentem *. 
Ilujusmodi cum in me duarum cogitationum velut 
instructam utrinque ex adverso aciem cerncrem, 
quarum altera graviter ferret illam a superbia pró- 
fectam injuriam , altera id quod intumuerat pacá- 
ret : posteaquam Dei beneficio victoria non potie- 
batur id quod in pejus momento suo impellebat, 
tim demum sic eum compello : Num quid eorum, 
qus ad corforis tui curam pertinent, propter ad- 
ventum meuirm omittitur cum incommodo tuo, ut 
nos exire sit opportununi? Ad quas cunt dixisset, 
non esse sibi opus curatione corporis, subjeci 
verbà quiedám, quibus cgrum hominis animum 
pro virili curarem. Cumque paucis ille se nobis 
irasci propter multas injurias ostendisset, respon- 
di ego: 1: Mendecium inter homines ad fraudem ac 
deceptionem vim habere permagnam; verum in 
Dei judicio nón posse fraudis falsitatem locnm 
habere. Mew vero conscienti: tanta est in 
his adversus {5 negotiis confidentia, ut exo- 
ptem aliorum quidem mihi delictorum veniam ccn- 
tingere, at si quid contra te commisi, hoc ut in per- 
petuum non condonatuni maneat.» [αυ ille oratio 
nem cum graviter molesteque tulisset, non amplius 


1007 


S. GREGORII. NYSSENI 


1008 


addi ad ea qua dixissem: probationes quasdam A πίνων, ἀπελογεῖτο τοῖς ὀνειδίζουσιν, ὡς χατὰ Que 


passus est. Sexta jam hora przterierat, et balneum 
eleganter instructum erat, et apparabatur epulum, 
et ipsa dies Sabbatui erat, et martyrum celebratio. 
[ο rursum mihi vide, quo pacto discipulus £van- 
gelii Dominum Evangelii imitetur, Nam hic quidem 
cum publicanis ac peccatoribus comedens, sic sese 
purgabat ad illos, qui hoc ei loco probri objice- 
rent, ut diceret id se ex benigno quodam erga 
homines studio facere. At ille piaculi loco ducit et 
inquinamenti adhibere nos mens: suz post defa- 
tigalionem illam ortam ex ilinere : post tantum 
&estum, in quo assidentes ipsius ad ostium sub 
dio torrebamur : post tristem illam taciturnitatem, 
quam experti eramus, posteaquam in conspectum 
ejus veneramus. Nimirum nos rursus ad idem spa- 
tium emetiendum dimittit, ul per eamdem viam 
nosmet aflligeremus, corpore jam defecto et labo- 
yibus macerato. Quo factum, ut vix sub serum 
multas medio in itinere perpessi xruimnas comites 
nostros assequeremur. Nam et nubes quzdam ex 
(urbine subito in aere orta, copioso" imbre ad ipsas 
usque medullas nostras penetrabat. Eteniin tegu- 
mentis ob ingentem zstum instructi non eramus, 
ut adversus pluviam nosmet munire possemus. 
Verumenimvero per Dei gratiam quasi «ui ex 
tempestate vel naufragio salvi evaserunt, ita el 
ipsi comites nostros magna cum letitia sumus 
assecuti. Cumque per noctem quievissemus , vivi 
et incolumes una cum aliis ad nostra usque loca 
pervenimus, hoc preter alia conseculi forte for- 
tuna, quod eorum omnium qua prius acciderunt, 
liec adversus nos in hoc tempore exercita injuria 
memoríam renovarit. Adeoque necessitas ipsa nos 
cogit ut in posterum et ipsi nostra causa consilii 
quidpiam capiamus, vel potius illius ipsius 
eausa. Nam quod ejus institutum in illis, qua 
accidere prius, impeditum non fuerit, id vcro 
hominem tam immodicum ad fastum provexit. 
Quamobrem ut seipso reddatur melior, con- 
venit forsan a nobis quoque nonnihil suscipi , ut 
se hominem esse discat, qui nullam adversus 
eidem addictos sententize , dignitateque pares, vel 
injurie vel ignominiae potestatem habeat. Ecce 


ανθρωπίαν τοῦτο ποιῶν. 'O δὲ ἄγος κρίνει xal 
µίασµα, τὴν ἐπὶ τραπέζης κχοινωνίαν, μετὰ τὲν 
χόπον ἐχεῖνον, ὃν ix τΏς ὁδοιπορίας ὑπέστημεν' 
μετὰ τὸ θάλπος τὸ τοσοῦτον, bv ᾧ ὕπαίθριοι ταῖς 
θύραις αὑτοῦ προσχαθεζόµενοι χατεφρύγημεν' μετὰ 
τὴν σχυθρωπὴν ἐχείνην κατέφειαν, ἣν ἐν ὀφθαλμοῖς 
αὐτου Ὑεγονότες ἀνέτλημεν xal ἀποπέμπεται ἡμᾶς 
πάλω ἐπὶ τὸ αὐτὸ διάστηµα, διὰ τῆς αὐτῖς ὁδοῦ, 
ταλαιπωροῦντας ἐν ἐχλελοιπότι ἤδη xal κατα πετο- 
γπµένῳ τῷ σώματι' ὥστε μόλις ἡμᾶς περὶ δείλτν 
ὁγίαν πολλὰ διὰ μέσου χαχοπαθήσαντας χαταλαθεῖν 
τὴν συνοδίαν. Καὶ γάρ τι xat νέφος ἐχ λαίλαπος χατὰ . 
τὸ ἀθρόον ἐν τῷ ἀέρι Υενόµενον, αὐτῶν τῶν μυελῶν 
ἡμᾶς λάθρῳ τῷ ὕμβρῳ χαθἰχετο. ᾿Απαράσχευοι γὰρ 


DB fuv διὰ τὸ ὑπερέάλλον θάλπος, ὡς πρὸς ὑετοῦ φ»- 


λαχήν. Ηλὴν ἀλλὰ χατὰ θεοῦ χάριν, ὡς οἱ ἀπὸ κλύ- 
δωνος f| ναυαγίου περισωθέντες, ἄσμενοι τὴ, συν- 
οδίαν ἡμῶν κατελάθοµεν΄ xal ἀναπαωσάμενοι τὴν 
νύχτα μετὰ ἀλλήλων, ζῶντες µέχρ' τῶν ἡμετέρων 
διεσώθηµεν τόπων ' τοῦτο προσλαθόντες ἐκ τῆς 
συντυχίας, ὅτι πάντων τῶν πρότερον γεγονότων, ἡ 
ἔναγχος Υενομένη καθ) ἡμῶν ὕθρις τὶν μνήμην àv- 
ενεώσατο. Kal τοι ἀναγχαζόμεθα λοιπὸν xal ὑπὲρ 
ἡμῶν βουλεύσασθαι ' μᾶλλον δὲ ὑπὲρ ατοῦ Exzivou. 
Τὸ γὰρ μὴ ἀναχοπῆναι τὴν αὐτοῦ προαίρεσιν Ev τοῖς 
πρότερον γεγενηµένοις, εἰς ταύτην αὐτὸν fias τοῦ 
τόφου thv ἀμετρίαν. Οὐκοῦν ὡς ἂν κἀχεῖνυς ἑαυτοῦ 
Ὑένοιτο χρείττων, τάχα τι προσήχει xal παρ ἡμῶν 
γενέσθαι, ὡς ἂν µάθη ἄνθρωπος v, χα) οὐδεμίαν 
κατὰ τῶν ὁμοφρόνων τε καὶ ἁμοτίμων Ὀθρεώς τε 
xai ἀτιμίας τὴν αὐθεντίαν ἔχων. Ἰδοὺ γὰρ ἀληθὲς 
εἶναι δεδόσθω, (λέγω καθ) ὑπόθεσιν) γεγενῖσθαι παρ' 
ἐμον τι λυπηρὸν xa ἐχείνου * ποῖον συνέστη καθ” 
ἡμῶν ἐπὶ τοῖς Ὑινοµένοις, f, ὑπονοουμένοις χριτή- 
pov; Τίς ἀπόδειξις τὴν ἀδιχίαν ἀπίέλεγξες Τίνες 
κανόνες καθ ἡμῶν ἀνεγνώσθησαν; Πνία ἔννομος 
ἐπισχόπου ἀπόφασις τὴν καθ) ἡμῶν χρίσιν ἑχύρωσεν» 
Ei δέ τι καὶ ἐγεγόνει τούτων ἑννόμως, πάντως ἂν 
περὶ τὸν βαθμὸν ὁ κίνδυνος ἣν. "Y6pt δὲ κατὰ τῶν 
ἐλευθέρων, xal ἀτιμίαν χατὰ τῶν ὁμοτίμων, ποῖοι 
χανόνες ἑνομοθέτησαν ; Kpiua δίχαιον χρίνατε, οἱ 
πρὸς θεὸν ὁρῶντξς, ἓν τίνι συγγνωστὺν ἡγεῖσθε ctv 
xa(' ἡμῶν ἀτ'μίαν; El κατὰ τὴν ἱερωσύντν τὸ ἀξίωμα 


enim, verum esse largiamur (dicam quidem sub D Χρίνοιτο, ἴση παρὰ συνόδου καὶ µία γέγονεν ἁμφοτέ- 


conditione) designatum a me quiddam esse, quod 
esset ipsi ingratum molestumque : quodnani adver- 
sum nos ob ea qu» vel facta sunt, vel ex. cou- 
jecturis collecta, judicium est institutum ? qua rei 
probatio de illata injuria nos convicit ? Qui cano- 
nes adversus nos producti ? Quxnam legitime ab 
episcopo enuntiata verba sententiam contra nos 
latam approbarunt ? Quod si quid ejusmodi masi- 
me factum est, et quidem legitime : omnino tamen 
in aliquo saltem gradu erat periculum. At petu- 
lantiam adversus ingenuos homines, ct ignominiam 
adversus dignitate pares, quinam quiso canones 
unquam comprobarunt ? Judicate justum judicium 
vos qui Deum respicitis, quamobrem hanc no^is 


pov ἡμῶν d προνοµία, μᾶλλον δὲ ἡ opov τῆς 
τῶν χοινῶν διορθὠώσεως, ἓν τῷ τὸ ἴσον ἔχειν. El δέ 
τινες ἡμᾶς γυμνοὺς τοῦ κατὰ τὴν ἱερωσύνην ἀξιώμα- 
τος ἐφ᾽ ἑαυτοὺς βλέποιεν, τί τοῦ ἑτέρου πλεῖον ἔχει 
ὁ ἕτερος; Ὑένος; παἰϊθευσιν ; ἑλευθερίαν πρὸς τοὺς 
ἀρίστους τε xaY εὐδοχίμους ; γνῶσιν; Ταῦτα ἢ ἐν τῷ 
ἴσῳ χαὶ παρ ἡμῖν ἔστιν εὑρεῖν, T) πάντως οὐκ ἐν 
ἑλάσσονι. ΑΆλλὰ πλοῦτρν λέγει; ΜΗ γένοιτο εἰς àv- 
άγχην ἑλθεῖν, ταῦτα περὶ αὑτοῦ διηγήσασθαι T) το7- 
οὕτου ἀρχεῖ μόνου εἰπεῖν, ὅσος ἣν τὸ χαταρχὰς, καὶ 
νον ὅτος ἐγένετο, καὶ χαταλιπεῖν ἄλλοις ἀναξττῖρσσι 
τῆς αὐξήσεως τοῦ πλούτου τὰς ἀφορμὰς, τοῦ µέχοι 
τοῦ παρόντος καὶ καθ) ἑχάστην μιχροῦ δεῖν ἡμέραν 
6:3 τῶν χαλῶν ἐπιτηδευμάτων αὐξανομένου τα x1i 


1009 


EPISTOL,E. — EPIST. 1I. 


ÜOÀC. 


1910 


τρεφοµἐνου. Τίς οὔν τῆς καθ’ ἡμᾶς ὕθρεως fj ἔξου- A illatam contumeliam mereri veniam putetis ] Quod 


σία, εἰ μήτε γένους ὑπεροχὴ, µήτε ἀξιώματος περι: 
Φάνεια, μήτε δύναµις ὑπερθάλλουσα λόγῳ, μήτ) 
εὑεργεσία τις προὔπάρξασα; ὁπότε xal εἰ ταῦτα tv, 
xat οὕτως ἂν τὸ xazà τὴν ὕθριν ἐπὶ τῶν ἐλευθέρων, 
ἀσύγγνωστον. Μηδενὸς δὲ τούτων ὄντος, οὐχ οἴμαι 
χαλῶς ἔχειν. τὴν τοσαύτην τοῦ τύφου νόσον περιϊδεῖν 
ἀθεράπευτον. Θεραπεία δέ ἐστι τὸ ἐπιχλῖναι τὴν 
ὑπερηφανίαν, καὶ διαστεῖλαι τὸν διάχενον ὄγχον, µι- 
Χρὸν διαπνευσθέντος τοῦ χατὰ τὸν «gov φυσήματος. 
"Όπως ὃ᾽ ἂν Yévotto τοῦτο, θεῷ µελήσει. 


si ex sacerdotio diguitas :stimanda venit, par et 
idem a Synodó concessum utrique privilegium est, 
vel potius cura emendationis publice, idque in eo . 
quod jure pari esse jussi sumus. Quod si qui nos 
extra sacerdotii dignitatem, seorsum quemlibet, 
intueri velint, quid amplius alter habet altero ? 
genus, institutionem , ingenuitatem collatam ad 
prestantissimos et claros quoque, scientiam ? Ea 
vero vel paria reperiri possunt in nobis, vel saltem 
non minora. Fortasse de divitiis dicet ? Nolim me 


cogi, ut hzc de ipso commemorem. Hoc modo dicere sufliciat, quante fuerint ille initio, tantas 
eliain nobis nunc esse : przlerea nos quibus occasionibus eas opes amplificaverimus, quas hacte- 
nus et quidem prope quotidie przclaris conatibus augemus quasique alius, aliis perquirendum  re- 
linquere. Quamnam igitur ille potestatem habet inferendz nobis injurix, si nulla bsc generis est 
priestantia, neque dignitatis splendor, neque eximia dicendi vis, neque beneficentia prius erga me 
declarata? quandoquidem etiamsi hzec essent, nihilominus condonari non debel exercita adversus 
homines ingenuos petulantia. Verum cum nihil horum sit, non arbitror recte nos facturos, si 
tantum fastus morbum incuratum negligamus. Neque vero alia potest esse curatio, quam si de- 
primatur superbia, et inanis ille fastus coerceatur, inflatione tam elata nonnihil exspirante. Ut 


autem id fiat, Deo perinittimus, cui hanc rem curz futuram non dubitamus. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ Β’. 


Περὶ τῶν ἁπιόγτων εἰς ᾿Ἱεροσόλυμα. 

Ἐπειδήπερ Πρώτησας, ὦ φἰλε, διὰ τοῦ γράµµα- 
τος, πρέπειν ᾠήθην περὶ πάντων σοι καθεξῆς ἁπο- 
χρίνασθαι. Ἐγὼ τοὺς ἅπαξ ἀνατεθεικότας ἑαυτοὺς 
τῇ ὑφηλῇ πολιτείᾳ, χαλῶς ἔχειν φημὶ πρὸς τὰς τοῦ 
Εὐαγγελίου διὰ παντὸς ἀποθλέπειν φωνάς ' χαὶ ὥσπερ 
οἱ τῷ xavóvt τὸ ὑποχείμενον ἀπευθύνοντες, χατὰ τὴν 
ἐπὶ τοῦ χανόνος εὐθεῖαν τὰ σχολιὰ τὰ Ev χεροὶν εἰς 
εὐθύτητα µμεταθάλλουσιν.' οὕτως προσέχειν ἠγοῦ- 
pat οἷόν τινα κανόνα ὁρθὸν καὶ ἁδιάστροφον, τὴν 
εὐαγγελιχὴν λέγω δἣ πολιτείαν, τούτοις ἐπιθάλλον- 
τας, xav ἐκείνην πρὸς τὸν Ocby ἀπευθύνεσθαι. Ἐπεὶ 
τοίνυν cial τινες τῶν τὸν μονήρη καὶ ἰδιάποντα βίον 
ἑπανπρημένων, οἷς ἐν μέρει εὐσεβείας νενόµισται τὸ 
τοὺς ἐν Ἱεροσολύμοις τόπους ἰδεῖν, ἐν οἷς τὰ σὺμ- 


έολα τῆς διὰ σαρχὺς ἐπιδτμίας τοῦ Κυρίου ὁρᾶται, C 


χαλῶς ἂν ἔχοι πρὸς τὸν χανόνα βλέπειν ' xal εἰ ταῦτα 
βούλεται ἡ παρὰ τῶν ἐντολῶν χειραγωγία, ποιεῖν τὸ 
ἔργον, ὡς πρόσταγμα Κυρίου. El δὲ ἔξω ἐστὶ τῶν 
ἐντολῶν τοῦ Δεσπότου, οὐχ οἶδα τί Lat: τὸ διατεταγµέ- 
voy τι θέλειν ποιεῖν αὐτὸν ἑαυτοῦ τοῦ χαλοῦ νόμον 


Υινόμενον. Ὅπου προσχαλεῖτα: πρὺς την χληρονοµίαν 


τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ὁ Κύριος τοὺς εὐλογημέ- 
νους, τὸ ἀπελθεῖν εἰς Ἱεροσόλυμα ἐν τοῖς κατορβθώ- 
µασιν οὐχ ἀππρίθμησεν ' ὅπου τὸν μαχαρισμὸν διαγ- 
γέλλει, τὴν τοιαύτην σπουδην οὗ περιέλαθεν. "O δὲ 
μήτε µαχάριον ποιεῖ, μήτε πρὸς τὴν βασιλείαν εὔθε- 
τον, ἀντὶ τίνος σπουδάνετα:, ὁ νοῦν ἔχων ἐπισχεγά- 
σθω. Καὶ εἰ μὲν ἐπωρελὲς ἣν τὸ γινόµενον, οὑκ Tv 
οὐδὲ οὕτως xaÀbv παρὰ τῶν τελείων στουδάνεσθαι. 


EPISTOLA IT. 


Reprehendit abusus tunc lemporis in peregrinationibus ad loca sancta obvios. 


De iis qui adeunt Jerosolyma (1) . 

Quia me rogasti, amice, per epistolam, mil 
ordine de omnibus tibi respondendum existimavi. 
Equidem qui semel se altiori vivendi rationi de- 
dicarunt, cum eis praeclare agi censeo, si perpetuo 
ad Evangelii voces inducantur, ac tanquam, qui 
regula quidquid propositum est dirigunt, ejus 
rectitudine, tortuosa qux» in manibus habent, ad 
rectitudinem adducunt :; ita convenire arbitror, ut 
veluti quamdam regulam rectam et immutabilem, 
evangelicam dico politiam, his admoventes, juxta 
illam ad Deum dirigamur. Cum itaque sint aliqui 
ex iis qui solitariam et privatam vitam sibi dele- 
gerunt, qui in parte pictatis ponant Jerosolymi- 
tana loca vidisse, in quibus indicia Domiui ad- 
ventus per carnem conspiciuntur, przclare se res 
habebit, si ad regulam ipsam respiciamus, idque 
$i velit preceptorum ductus, ut opus faclamus 
quasi mandatum Domini : sin prater Domini pra- 
cepta id appareat introductum, haud scio quid 
sit, quod pr:ecipiat velle quid aliquem facere, qui 
se sibi legem boni fecerit ipsum. Ubi ad regn: 
celorum hereditatem, consequendam vocat Domi- 
nus benedictos, profectionem in Jerosolyma inter 
recte facta, quxe eo dirigant, non enumeravit : ubi 
beatitudinem annuntiat, tale studium, talemque 
operam non est complexus. Quod autein neque 
beatum effici, neque ad regnum conducibile est, 
quare in eo studium et operam poni oportcat, qui 
mentem habet, consideret. Atqui licet id opus 


vr" 


(4) Incerto interprete. — Ed. 1658, IIl, 631. — Cf. Gretseri, Soc. Jesu, Net:e, ad calcem bujus voluminis. 


111 


S, GREGORII NYSSENI 


1012 


utilitaus quid haberet, ne sic quidem honeste a A Ἐπεὶ δὲ xazapavOavópevov δι &xpi&slaz τὸ γινόμενον, 


perfectis studio dignum videri deberet. Quoniam 
autem id factum diligenter examinatum, animo 
detrimentum conciliat, iis qui vite. accurate de- 
gende incumbunt, longo studio indignum est : imo 
maxime cavendum, ut nihil ab eo lzedatur is, qui 
secundum Deum vitam instituit agendam. Quid 
igilur est in his quod lzdat? Sancta et gravis 
vitz institutio eadem omnibus et viris et feminis 
proposita est. Peculiaris est vitae philosophicz ho- 
nestas et castitas : quae in vita sua eaque non 
mista ac seorsim acta consummatur, ita ut imper- 
mista sit, et minime confusa natura : neque temi- 
nis in consortium virorum, neque viris in mulie- 
rum ad tuenda castitatis et honestatis officia con- 
tendentibus. At vero itineris conficiendi necessitas 
nunquam non diligentem in his observandis indif- 
fereutiam adducit. Nam tantam viam femina, nisi 
qui eam conservet, habeat, percurrere nequit: 
tum quia propter naturalem imbecillitatem jumento 
imponenda est, illincque deponenda : tum quia in 
difficultatibus tuenda ac servanda. Quidquid au- 
tem supponere possimus, sive notum habet, qui ei 
praestet obsequium, sive mercenarium, qui famu- 
. letur, ex utraque parte quod fiet, reprehensionem 
non effugiet. Nam sive externo se committat, sive 
domestico acquiescens, continenti: legem non 
conservat. Cum autem in locis illis Orientalibus 
diversoria et' hospitia, urbesque in multis licen- 


xaX ψυχικην προστρἰθεται βλάθην τοῖς τὸν &xptÓT, 
βίον ἑνστησαμένοις, οὐχ ἔστι τῆς μαχρᾶς σπουδης 
ἄξιον. ἀλλὰ τῆς µεγίστης φυλαχῆς, ὡς μηδενὶ τῶν 
καταθλαπτόντων ὁ κατὰ θεὸν προῃρημένος ζήν περι- 
πείροιτο. Τί οὖν ἔστιν ty τούτοις τὸ βλάπτον: Ἡ 
σεμνὴ πολιτεία πᾶσι πρόχειται, χαὶ ἀνδράσιε xai γ»- 
ναιξὶν, ἴδιον τοῦ xazà φιλοσοφίαν βίου, 1| εὑσχημο- 
σύνη. αὕτη δὲ iv τῷ ἀμίχτῳ xal ἰδιάζοντι βίῳ τῆς 
ζωῆς κατορθοῦται, ὡς ἀνεπίμιχτον xal ἀσύγχυτον 
εἶναι τὴν φύσιν, µήτε τῶν γυναικῶν Ev ἀνδράσι, 
µήτε τῶν ἀνδρῶν ἐν γυναιξὶ πρὸς τὰ παρατετηρη- 
μένα τῆς εὐσχημοσύνης ὁρμώντων. 'AXX ἡ τῆς ὁδοι- 
πορίας ἀνάγχη ἀεὶ τὴν ἓν τούτοις ἀχρίδειαν xal πρὸς 
ἁδιαφορίαν τῶν παρατετηρηµένων ἄγει' ἆμήχανον 
γὰρ γυναιχὶ τοσαύτην ὁδὸν διαδραμεῖν, εἰ μὴ τὸν 
διασώζοντα ἔχοι, xaX διὰ τὴν φυσιχὴν ἀσθένειαν áva- 
γομένη ὑπὸ τὸ ὑποξύγιον, χἀχεῖθεν χαταγοµένη, xal 
ἐν ταῖς δυσχερείαις παραχρατουµένη. "Orsp δ’ ἂν 
ὑποθώμεθα, εἴτε γνώριμµον ἔχει τὸν thv θεραπείαν 
ἀποπληροῦντα, εἴτε μισθωτὸν τὸν τὴν διαχονίαν παρ- 
εχόµενον, καθ) ἑχάτερον µέρος οὗ διαφεύγει τὴν 
µέμψιν τὸ γινόμενον' οὔτε γὰρ τῷ ξένῳ ἑαυτὴν 
προσαναπαύουσα, οὔτε τῷ ἰἱδίῳ, τὸν τῆς σωφροσύνης 
φυλάττει νόμον. Τῶν δὲ χατὰ τοὺς ᾿Ανατολιχοὺς τὀ- 
πους πανδοχείων xaX χαταλυµάτων , xal πόλεων τολλὰ 
τὴν ἄδειαν καὶ πρὸς τὸ χαχὸν τὴν ἁδιαφορίαν Σχόντων, 
πῶς ἔσται δυνατὸν διὰ χαπνοῦ παριόντα μὴ δριµ»- 
χθῆναι τὰς ὄφεις; Ὅπου µολύνεται μὲν ἀχοὴ, μολύ- 


tiam et ad malum indifferentiam habeant, qui fleri ϱ νεται δὲ ὀφθαλμὸς, µολύνεται δὲ χαρδία, δι ὀφθαλμῶν 


poterit, ut qui per fumum ambulet, non exaspe- 
retur oculis? Ubi inquimatur auris, inquinatur 
oculus, inquinatur et cor, per oculos et auditum 
nefanda excipiens, qui fieri poterit, ut non affi- 
ciatur, qui affecta loca transgreditur ? Quid vero 
etiam plus est habiturus, qui loca illa adit, quasi 
vero etiamnum Dominus corporaliter in locis illis 
degat, atque a nobis abierit : aut. veluti sanctus 
Spiritus apud Jerosolymitanos abundet, ad nos 
autem transire non possit? Atque siex iis qua 
conspiciuntur Dei przsentiam conjicere licet, po- 
tius in. natione Cappadocum Deum moram tra- 
here quis statuerit, quam in externis locis. Nam 
quct sunt in iis altaria, per qux Domini nomen 


celebratur? Nec sane quis totius fortasse orbis D 


totidem enumeraret altaria. Deinde etiamsi in 
locis Jerosolymitanis plus divire gratie inesset, 
illic viventium peccatum non tam frequens et. con- 
suetum esset. Jam vero nullum est immunditiz 
genus, quod apud eos non perpetretur: ac mali- 
tiz, adulteria, furta, idololatrie, veneficia, invi- 
dix et cedes, ac tantum in primis malum illis tam 
frequens et assiduum est, ut nusquam tanta sit ad 


xai ἀχοῆς δεχοµένη τὰ ἄτοπα πῶς ἔσται δυνατὸν 
ἀπαθῶς παρελθεῖν τοὺς ἐμπαθεῖς τόπους ; Τί δὲ xol 
πλέον ἕξει ὁ ἓν τοῖς τόποις ἐχείνοις γενόμενος, ὡς 
µέχρι τοῦ νῦν σωματικῶς τοῦ Κυρίου ἓν ἑχείνοις τοῖς 
τόποις διάχοντος, ἡμῶν δὲ ἀποφοιτῶντος * ἣ ὡς τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος παρὰ τοῖς Ἱεροσολυμίταις πλεονά- 
ζοντος, πρὸς δὲ ἡμᾶς διαδῆναι ἁδυνατοῦντος; Καὶ μὴν 
εἰ ἔστιν Ex τῶν φαινομένων, Θεοῦ παρουσίαν τεχμή- 
ρασθαι, μᾶλλον ἄν τις &v τῷ ἔθνει τῶν Κατπαδοχῶν 
τὸν θεὸν διαιτᾶσθαι νοµίσειεν, ἧπερ ἓν τοῖς ἔξω τό- 
ποις. "Oca γάρ ἐστιν Ev τούτοις θυσιαστήρια, δι ὧν 
τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου δοξάζεται; οὐχ ἄν τις τοσάδε 
πάσης αχεδὸν τῆς οἰχουμένης ἐξαριθμήσαιτο θυσια- 
στήρια. Ἔπειτα εἰ xai ἣν πλέων ἡ χάρις ἓν τοῖς 
Ἱεροσόλυμα τόποις, οὐχ ἂν ἐπεχωρίαζε τοῖς ἐχεῖ 
ζῶσιν ἡ ἁμαρτία. Nov μέν τοι οὐχ ἔστιν ἀκαθαρσίας 
εἶδος. ὃ μὴ τολμᾶται παρ᾽ αὐτοῖς. Καὶ πονηρίαι, xal 
μοιχεῖαι, xal χλοπαὶ, xal εἰδωλολατρεῖαι, xal qap- 
μαχεῖαι, xai φθόνοι, xai φόνοι, καὶ µάλιστά ve τ 
τοιοῦτον ἐπιχωριάζει xaxbv, ὥστε μηδαμοῦ τοιαύτην 
ἑτοιμότητα εἶναι πρὸς τὸ φονεύειν, ὅσον Ev τοῖς τόποις 
ἐχείνοις, θηρίων δίχην τῷ αἵματι τῶν ὁμοφύλων ἐπι- 
τρεχόντων ἀλλήλων, ψυχροῦ κέρδους χάριν. 


trucidandum promptitudo, quanta illis locis inhabitat, ubi belluino more in sanguinem contribu- 


lium mutuo incurrunt, frigidi ]|ucri causa. 

Ubi ergo hzc fiunt, quo argumento intelligas, 
illis in locis ampliorem gratiam esse? Sed scio 
guid mihi multi adversus ea, qux dicta sunt, obji- 
fiunt, Aiunt enim: quamobrem hac contra te 


"Όπου τοίνυν ταῦτα γίνεται, ποίαν ἁπόδειξιν ἔχεις 
τοῦ πλείονα χάριν εἶναι ἓν τοῖς τόποις ἑἐχείνοις; 
'A2À' οἶδα τὸ ἀντιλεγόμενον τῶν πολλῶν πρὸς τὰ rap 
ἐμοῦ εἰρημένα. Λέγουσι γάρ᾽ Διὰ τί ταῦτα xal ἐπὶ 


1015 


EPISTOLAE. — EPIST. 1I. 


1014 


σὲ αὐτὸν οὐχ ἐνομοθέτησας ; El yàp μηδὲν tv κέρδοςνΑ etiam non decernis? Si enim nullum operzx pretiutn 


τῷ χατὰ θεὸν ἑἐχδημήσαντι, ἀντὶ τοῦ γενέσθαι ἐχεῖ, 
ὑπὲρ τίνος µάτην ὑπέστης τὴν τοσαύτην ὁδόν; "Axou- 
σάτωσαν οὖν τῆς ὑπὲρ τούτων παρ᾽ ἐμοῦ ἀπολογίας. 
"Ego! διὰ τὴν ἀνάγχην ταύτην ἓν f] Cfjv ἐτάχθην παρὰ 
τοῦ οἰχονομοῦντος ἡμῶν τὴν ζωὴν, ἐγένετο τῆς ἁγίας 
συνόδου διορθώσεως ἕνεχεν τῆς χατὰ τὴν Αραδίαν 
Ἐχκλησίας, µέχρι τῶν τόπων γενέσθαι. Καὶ ἐπειδὴ 
ὅμορός ἐστιν ἡ 'Apa6la τοῖς χατὰ Ἱεροσόλυματόποις, 
ὑποσχόμενος χαὶ συσχεφόµενος τοῖς προεστῶσι τοῖς 
τῶν ἁγίων Ἱεροσολυμιτῶν Ἐχκλησιῶν, διὰ τὸ εἶναι 
αὐτῶν Ey ταραχῇ τὰ πράγματα, χαὶ χρῄζειν τοῦ µε- 
σιτεύοντος. Ἔπειτα δὲ, καὶ τοῦ εὐσεθεστάτου βασι- 
λέως παρασχοµένου τὴν εὐχολίαν τῆς ὁδοῦ διὰ δηµοσίου 
ὀχήματος , οὐδεμία ἡμῖν ἀνάγχη ἐγένετο ταῦτα 
πάσχειν, ἃ xal ἐπὶ τῶν ἄλλων κατενοῄσαμεν. Τὸ γὰρ 
ὄχημα ἡμῖν ἀντὶ Ἐκκλησίας xaX µοναστηρίου fv, 
διὰ πάσης τῆς ὁδοῦ συμφψαλλόντων πάντων καὶ συν- 
νηστευόντων τῷ Κυρίῳφ. Τὸ οὖν ἡμέτερον µηδένα 
σχανδαλιζέτω * μᾶλλον δὲ πιθανἣ γενέσθω ἡ συµθου- 
λία ἡμῶν, ὅτι περὶ ὧν τῷ ὀφθαλμῷ ὑπεθάλομεν, περὶ 
τούτων xal συµμθουλεύομεν. Ἡμεῖς γὰρ τὸν ἔπιφα- 
νέντα Χριστὸν εἶναι Θεὸν ἀληθινὸν ὡμολογήσαμεν 
χαὶ πρὶν ἐπὶ τοῦ τόπου γενέσθαι, χαὶ μετὰ ταῦτα, 
οὔτε τῆς πίστεως ἑλαττουμένης, οὔτε μετὰ ταῦτα 
τροσαυξηθείσης. Καὶ τὴν διὰ τῆς Παρθένου ἐνανθρώ- 
πησιν xal πρὸ τῆς Βηθλεὲμ ἠπιστάμεθα. Καὶ τὴν 
Ex νεχρῶν ἐξανάστασιν xol πρὸ τοῦ μνήµατος ἐπι- 

τεύσαμεν καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάδασιν χαὶ δίχα 
τοῦ τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν ἰδεῖν, ἀληθη εἶναι ὡμολογή- 
σαµεν. Τοσοῦτον δὲ µόνον Ex τῆς ὁδοιπορίας ὠφελή- 
θηµεν, ὅσον ἓν συγχρίσει vivat, ὅτι τὰ ἡμέτερα τῶν 
ἔξω πολυ ἁγιώτερά ἐστιν. "0θεν οἱ φοθούµενοι τὸν 
Κύριον, &v οἷς ἐστε τόποις, αἱνέσατε αὐτόν. Θεοῦ γὰρ 


προσεγγισμὸν τοπικὴ µετάστασις όὺ χατεργάζεται *. 


ἁλλ᾽ ὅπουπερ ἂν Tic, πρὸς σὲ ἠξει ὁ θεὸς, ἐἑάν ye τὸ 
τῆς φυχῆς σου χαταγώχιον τοιοῦτον εὑρεθῇ, ὥστε ἔνοι- 
χκῆσαι τὸν Κύριον Ev σοὶ καὶ ἐμπεριπατῆσαι. El δὲ 
πλήρη ἔχεις τὸν ἔσω ἄνθρωπον λογισμῶν πονηρῶν, 
xàv ἐπὶ τοῦ Γολγοθᾶ fi, xàv ἐπὶ τοῦ ὄρους τῶν 
Ἐλαιῶν,κὰἂν ὑπὸ τὸ μνῆμα τῆς ἀναστάσεως, τοσοῦτον 
ἀπέχεις τὸν Χριστὸν δέξασθαι Ev ἑαυτῷ, ὅσον οἱ μηδὲ 
τὴν ἀρχὴν ὁμολογήσαντες. Συμθούλευσον οὖν, ἄγα- 
πητὲ, τοῖς ἀδελφοῖς ἐκδημεῖν ἀπὸ τοῦ σώματος πρὸς 


facit, qui secundum Deum illuc peregrinatus fue- 
rit, quamobrem frustra tantam viz molestiam sus- 
tinuisti * Audiant igitur, quo jure me in iis defen- 
dam. Mihi propter hanc vivendi rationem, in qua 
ut vivam, ab eo qui dispensat vitam nostram con- 
slitutus sum, necesse fuit pro sancto concilio ha- 
bito,emendandz Arabice Ecclesie gratia, ad loca 
ista proficisci. Ac cum esset Arabia locis Jeroso- 
lymitanis contermina, pollicitus eram me una cum 
iis qui sanctis Jerosolymitanis praesunt Ecclesiis dis- 
ceptaturum,quod rerum illis esset status perturbatus, 
ac quodam qui medius intercederet egerent. Prz- 
terea vero, ipso quoque piissimo imperatore viz fa- 
cilitatem concedente curru publico, nulla nobis ne- 
cessitas fuit ea perpeti, qux in aliis animadvertimus. 
Vehiculum enim nobis pro Ecclesia et monasterio 
erat, omnibus per totam viam simul psallentibus et 
jejunantibus Domino. Nostrum ergo exemplum ne- 
minem offendat : quin potius probabilius inde no- 
strum consilium fiat, quod de rebus iisdem quas 
nos aspeximus, consilium nostrum demus. Nos 
enim Christum qui apparuit, esse Deum verum 
confessi sumus, etiam antequam eo ivissemus : et 
item, fide neque imminuta , neque postea adaucta. 
Quodque homo per Virginem natus sit, antequam 
Bethleem intueremur , scivimus. Et a mortuis re- 
surrectionem etiam ante monumentum visum cre- 
didimus : atque ascensionem in celos, nondum 
conspecto monte Olivarum, veram fuisse confessi 
sumus. Emolumenti autem id tantulum ex itineris 
concessione habuimus, quod ex collatione cogno- 
vimus, nostra externis longe sancliora esse. Unde 
vos qui timetis Dominum, in quibus locis estis; 
eun | laudate. Localis enim mutatio, ut Deus 
propior sit, non efficit; sed ubiubi fueris, ad te 
Deus veniet, siquidem animz tuz diversorium tale 
inveniatur, ut in te Dominus inbabitet, inambu- 
letque: Sin hominem interiorem perversis cogita- 
tionibus plenum habeas, etiamsi in Golgotba fueris; 
etiamsi in monte Olivarum, etiamsi sub monumento 
resurrectionis, tantum a Christi in animum tuum 
receptione abes, quantum qui ne ab initio quidem 
fidem professi sunt. Consule ergo, dilecte, fratri- 


τὸν Κύριον, xai μὴ ἀπὸ Καππαδοχίας εἰς Παλαιστί- Ὦ bus, ut a corpore peregrinentur ad Dominum, non 


νην. El δέ τις τὴν τοῦ Κυρίου φωνὴν προθάλοι τὴν 
παραγγείλασαν τοῖς μαθηταῖς, uh χωρίνεσθαι ἀπὸ 
Ἱεροσολύμων, νοησάτω τὸ εἰρημένον ' ἐπειδήπερ ἡ 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάρις xaX διανομὴ οὕπω ἔπε- 
φρίτησε τοῖς ἁποστόλοις, προσέταξεν αὐτοῖς ὁ Κύριος 
ἐπὶ τὸ αὐτὸ µένειν, ἕως ἂν ἑνδύσωνται δύναμιν ἐξ 
ὕτους. El μὲν à ἣν ἀπ' ἀρχῆς ἐγίνετο µέχρι τοῦ νῦν, 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐν εἴδει πυρὸς τῶν χαρισµάτων 
οἰχονομοῦντος ἕκαστον, ἔδει πάντας εἶναι ἓν τῷ τόπῳ 
ἐχείνῳ Ey ᾧ fj διανομὴ τοῦ χαρίσµατος.ἐγίνετο * εἰ δὲ 
τὸ Πνεῦμα Όπου θέλει πνεῖ, καὶ οἱ ἐνταῦθα πιστεύ- 


5 Act. à, 4. 


e Cappadocia in Palzestinam. Quod si quis objiciat 
Domini vocem discipulis przeipientem, ne discede- 
rent ab Jerosolymis !, intelligat quid dictum illud 
voluerit. Cum sancti Spiritus gratia et dispersio 
nondum venissct apostolis, jussit eis Dominus 
eodem in loco simul manere, donec induti essent 
virtute ex alto. At si, quod initio flebat, ut Spiri- 
tus sanctus ignis specie dona singulis impertiret, 
hucusque fleret, omnes oporteret in eo loco esse 
ubi dona distribucrentur : sin Spiritus ubi vult 


spirat : ii quoque qui hic sunt, ac credunt, parti- 


1015 S. GREGORII. NYSSENI 4016 


cipes fiunt, juxta fidei analogiam, non juxta pere- A σαντες, μέτοχοι Ὑίνονται τοῦ χαρίσµατος, κατὰ την 
grinationem in Jerosolyma susceptam. ἀναλοχίαν τῆς πίστεως, οὗ χατὰ τὴν ἁπ,δημίαν την 
ἐν Ἱεροσολύμοις. 


EPISTOLA ΙΙ. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΓ. 


Commoda et wiilitates spirituales ex visitatione locorum sanctorum provenientes agnoscit multumque con- 
questus de dissidiis Ecclesie Jerosolymitane, mysterium incarnationis Domini exponit monens wt firmi- 
ter adhereant antique fidei regule a Patribus per traditionem accepte. 


Vere ornatiss. et religiosiss. sororibus, Eustathie — Taic κοσµιωτάταις ἀ 1ηθῶς καὶ εὑ1αδεστάταις 
εί Απιῤτοεία, necnon ornalissima et honestissime ἀδελφαῖς, Εὐσταθίᾳ καὶ ἸΑμόροσίᾳ , xal τῇ 
filie Βαεἰ[ἰσεα, Gregorius salutem in Domino (1). χοσμιωτάτῃ xal csprotácg θυγατρὶ Βασιλίσσῃ 


Γρηγόριος ἐν Κυρίῳ xalpsu. 

Congressus bonorum, mihique ex animo dilecto- B — 'H μὲν τῶν ἀγαθῶν καὶ χαταθυµίων συντυχία, xat 
rum, et illius ingentis humanitatis nobis a Domino τὰ γνωρίσματα τῆς μεγάλης τοῦ Δεσπότου ὑπὲρ ἡμῶν 
prestite monumenta, qu: isthic ostenduntur, «φιλανθρωπίας, τὰ ἓν τοῖς τόποις δειχνύµενα, τῆς 
maximi gaudii et. voluptatis argumento mibi fue- µεγίστης ἐγένετό pot χαρᾶς τε xal εὐφροσύνης ὑπό- 
runt. Utroque enim modo feriari Deo quid esset θεέσις. ᾽Αμϕοτέρων γὰρ ἑδηλώθη pot d κατὰ θεὺν 
experiebar, cum et Dei, qui vitam nobis dedit, ἑορτὴ, διά τε τοῦ ἰδεῖν τὰ σωτήρια σύμδολα τοῦ 
symbola salutaria videbam , et in ejusmodi perso- ζωοποιῆσαντος ἡμᾶς θεοῦ, xal διὰ τοῦ φυχαῖς συν» 
nas incideram, in queis illa ipsa signa gratis Do- — cuyctv, ἐν αἷς τὰ τοιαῦτα τῆς τοῦ Κυρίου χάριτος 
mini spiritualiter est contemplari, ut eredere liceat στμεῖα πνευματικῶς θεωρεῖται, ὥστε πιστεύειν ὅτι 
esse revera in animo illius qui Deum in se babet, ἀληθῶς tv τῇ xapbiq ἐστὶ τοῦ τὸν Ocbv ἔχοντος 1, 
Bethlehem, Golgotham, Olivetum, Resurrectionem. Br0Xebp, ὁ Γολγοθὰς, ὁ Ἐλαιὼν, ἡ ᾽Ανάστασις. "Ote 
Nam ubi in aliquo per bonam conscientiam Chri- γὰρ διὰ τῆς ἀγαθῆς συνειδήσεως ὁ Χρ:στὸς ἔμμορ- 
slus fuerit informatus, aut aliquis metu divino ve- φωθῇ, xal καθηλώσας τῷ θείφῳ φόδῳ τὰς σάρχας 
luti clavis carnes suas con(ixerit , fueritque cum αὐτοῦ, xal συσταυρωθεὶς τῷ ΧἈριστῷ, xal ἁποχυλίσας 
Christo cruci affixus, et grave saxum mundana , ào' ἑαυτοῦ τὸν βαρὺν τῆς βιωτικῆς ἁπάτης λίθον, 
fraudis fuerit amolitus, corporeoque monumento " xai ἐξελθὼν τοῦ σωματικοῦ μνημείου, ὡς ἐν xatvó- 
egressus, velut in nova vita ambulare instituerit : τητιζωῆς περιεπάτησε, xai ὁ καταλιπὼν τὴν xot)zy 
relicta hac humili atque humi repente mortalium — xai χαμαίκηλον τῶν ἀνθρώπων ζωὴν, ἀναθὰς δὲ διὰ 
vita, sublimi desiderio in coelestem rempublicam -:τῆς ὑψηλῆς ἐπιθυμίας εἰς cry ἐπουράνιον πολιτείαν, 
ascenderit, superna cogitans, ubi est Christus : καὶ τὰ ἄνω φρονῶν, οὗ ὁ Χριατὸς, xat pi papuvó- 
nil pondere corporis gravatus, sed puriore vita µενος τῷ ἄχθει τοῦ σώματος, ἀλλ ἐξελαφρύνας διὰ 
factus a seipso levior, ut per sublimia sursum καθαρωτέρας ζωῆς, ὥστε αὐτῷ νεφέλης δίκην συµ” 
tendentem caro ipsius nubis instar comitari valeat : μετεωροπορεῖν ἐπὶ τὰ ἄνω τὴν oápxac οὗτος, κατά 
hic meo quidem judicio inter illas celebris fame — ys τὴν ἐμὴν χρίσιν, ἐκείνων ἐστὶ τῶν κατωνοµαᾶ” 
res censeri debet, in quibus benignitatis Domini σµένων, tv olg τὰ ὑπομνήματα τῆς τοῦ Δεππότου 
nostri erga humanum genus monumenta visuntur. ὑπὲρ ἡμῶν φιλανθρωπίας ὁρᾶται. Ἐπειδὴ toivov 
Cum igitur et sensibus meis loca sancta intuerer : — elóov. μὲν xal αἰσθητῶς τοὺς ἁγίους τόπους, εἶδον 
intuerer vero hoc amplius etiam in vobis ejusmodi δὲ o ἐν ὑμῖν τῶν τοιούτων τόπων ἑναργῇ τὰ σημεῖα, 
locorum expressa signa : lanto equidem repletus τοσαύττς ἐπληρώθην χαρᾶς, ὥστε ὑπὲρ λόγον εἶναι 
sum gau:lio, ul illud enarrare nula vis dicendi p τοῦ ἀγαθου ttv διἠγησιν. λλλ ἐπειδὴ ἔοιχεν ἄν- 
queat. Scd dillicile est, ne dicam fieri onminino haud  θρωπον ὄντα δύσχολον εἶναι, ἵνα μὴ εἴπω ὅτι ἀδύνα- 
posse, ut homo natus bono aliquo fruatur, cui nihil — «ov, ἁμιγὲς τοῦ καχοῦ τὸ ἀγαθὸν καρποῦσθαι ' δ.ὰ 
mali sit admistum : propterea mihi quoque cum , τοῦτό got τῇ γεύσει τῶν γλυχέων συγχατεµίχθη τι 
dulcia gustarem , simul et illorum aliquid est mi- — xal τῶν πικραινόντων τὴν αἴσθησιν * £g' οἷς μετὰ τῆν 
stum, quz sensum amarore afficiunt, ob que post ἀγαθὴν τῶν εὐφραινόντων ἀπόλανσιν, πάλιν ἐπὶ την 
suavem rerum lxtarum perceplionem , maestus ac πατρίδα σχυθρωπάχων ἐπορενόμην, λογινόµενος , ὅτε 
tristis domum revertebar : reputans apud me, ve- ἀλτθῆςὁτοῦ Κυρίου λόγος ὁ εἰπὼν ὅλον τὸν κόσμον ἓν 
rum esse quod Dominus dixit, mundum universum τῷ πονηρῷ κεῖσθαι" ὡς μηδὲν τῆς οἰχουμένης µέρος 
in malo cubare * : ita ut pars nulla orbis terrarum ἐλεύθερον εἶναι τῆς µοίρας τοῦ χείρονος. Ei yàp ὁ τὸ 
nequioris illius portionis sit immunis. Nam silocus ἅγιον τῆς ὄντως ζωῆς ἴχνος ὑποδεξάμενος τόπος της 
ipse qui sanclum vestigium vera vil suscepit, πονηρᾶς ἀχάνθης οὐ χαθαρεύει, vl χρΏ περὶ τῶν λοι- 
purus a malis sentibus non est, quid de czeteris πῶν ἐννοεῖν τόπων, oig ἡ τοῦ ἀγαθοῦ µετουσία xat- 
opinari debemus, qui sola aud2ione ect predica- εσπάρη διὰ Φιλῆς ἀκοῆς xol χηρύγµατος; ταῦτα δὲ 

! ] Joan. v, 19. | 

(1) Il$aac. Casaubono interprete. — Ed. 1658, 1, 655. 


1011 


EPISTOLAE. — EPIST. HI. 


4018 


πρὸς 0 τι βλέπων φημὶ, πάντως οὐδὲν χρὴ γυµνότερον A tione boni illius communione sunt aspersi? Quo 


διὰ τῶν λόγων ἐκτίθεσθαι, αὐτῶν τῶν πραγμάτων 
πάσης φωνῆς γνωρίμου γεγωνότερον διαδοώντων τὰ 
λνπηρά. Μίαν ἔχθραν ἑνομοθέτησεν ἡμῖν ὁ τῆς ζωῆς 
ἡμῶν νομοθέτης, τὴν πρὸς τὸν ὄφιν λέγω * πρὸς οὐ- 
δὲν ἄλλο τὴν τοῦ μισεῖν δύναμιν ἐνεργεῖσθαι προστά- 
Cac, εἰ μὴ πρὸς τὴν ἁποστροφὴν τῆς χαχίας. Ἔχθρα» 
γὰρ θήσω, φησὶν, dvà μέσον cov, καὶ ἀγὰ uécor 
ἐχείνου. Ἐπειδὴ ποιχίλη τις χαὶ πολυειδής ἐστιν ἡ 
χαχία, διὰ τοῦ Post; ὁ λόγος ταύτην αἰνίττεται, τῇ 
πυχνῇ τῶν φολίδων θέσει τὸ πολύτροπον τῆς χαχίας 
χαρακτηρίκων. ἨἩμεῖς 65 πρὸς μὲν τὸν ὄφιν ἔνσπον- 
δοι, διὰ τοῦ τὰ θελήµατα τοῦ ἀντικειμένου ποιεῖν, 
ἐγενόμεθα * τὸ δὲ μῖσος xav! ἀλλήλων ἐτρέφαμεν 
τάχα δὲ οὐδὲ καθ) ἡμῶν, ἀλλὰ χατὰ τοῦ τὴν ἐντολὴν 
δεδωχότος. 'O μὲν γάρ φησιν, Ἁ]απήσεις τὸν π.Ίη- 
σίον σου, καὶ µισήσεις τὸν ἐχθρόν σου ' τὸν τῆς 
φύσεως ἡμῶν πολέμιον µόνον ἐχθρὸν ἡγεῖσθαι προσ- 
τάζας ' πάντα δὲ τὸν χοινωνοῦντα τῆς φύσεως, πλη- 
σίον ἑχάστου εἶναι εἰπών * ἡ δὲ βαρυχᾶρδιος ἡμῶν 
γενεὰ τοῦ πληαίον ἡμᾶς διαστήῄσασα, θάλπειν τὸν 
ὄφιν ἑποίησε, xal τοῖς τῶν φολίδων αὐτοῦ στίγµασιν 
«ἀπιτέρπεσθαι, 'Eyó yàp τὸ μὲν τοὺς ἐχθροὺς τοῦ 
Θεοῦ μισεῖν ἔννομον elvat pt, χαὶ ἀρέσχειν τῷ 
Δεσπότῃ τὸ τοιοῦτον μῖσος ᾿ ἐχθροὺς δὲ λέγω τοὺς 
χατὰ πάντα τρόπον τὴν τοῦ Δεσπότου δόξαν ἄπαρνου- 
μένους, εἴτε τοὺς Ἰουδαίους, εἴτε τοὺς φανερῶς el- 
δωλολατροῦντας, eive τοὺς διὰ τῶν Αρείου δογμάτων 
εἰδωλοποιοῦντας τὴν Χτίσιν, χαὶ τὴν Ἰουδαϊκὴν πλά- 
νην ἀναλαμθάνοντας. El δὲ Πατὴρ, xai Υἱὸς, xai 
ἅγιον Πνεῦμα εὐσεθῶς δοξἀζοιτο, xal προσχυνοῖτο 
ααρὰ τῶν πιστευόντων ἐν ἀσυγχύτῳ xal διαχεχριµένη 
τῇ ἁγίᾳ Τριάδ. µίαν εἶναι xal φύσιν, καὶ δόξαν, xal 
βασιλείαν, χαὶ δύναμιν, xaX την ἐπὶ πάντων ἐξουσίαν» 
ἐνταῦθα 6 πόλεμος τίνα εὔλογον αἰτίαν ἔχει ; 

et vim, et pium cultum et supra omnia diffusam 
Causa esse queat? 

Ὅτε ἐπεχράτει τὰ τῆς αἱρέσεως δόγματα, xaX τὸ 
παραχινδυνεῦσαι πρὸς τὰς ἑξουσίας, δι΄ ὧν ἐδόχει τὸ τῶν 
ἀντιχειμένων δόγµα κρατύνεσθαι, καλῶς εἶχεν ὡς 
ἂν μὴ χαταδυναστεύοιτο ταῖς ἀνθρωπίναις δυναστείαις 
ὁ σωτέριος λόγος᾽ νυνὶ δὲ χατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην 
ἀπ ἄχρου τοῦ οὐρανοῦ , καὶ ἕως τοῦ ἄκρου αὐτοῦ 
ἴσως χηρυστοµένης ἓν φανερῷ τῆς εὐσεθείας, ὁ τοῖς 
χηρύσσουσι thv εὐσέθειαν πολεμῶν, οὐκ ἑχείνοις 
μάχεται. ἀλλὰ τῷ παρ) αὐτῶν εὐσεθῶς χηρυσαομένῳ. 
Τίς vào εἶναι σχωπὸς ἄλλος ὀφείλει τῷ τὸν θεῖον 
ἔχοντι ζῆλον, εἰ μὴ τὸ παντὶ τρόπῳ τὴν δόξαν τοῦ 
Θεοῦ καταγγέλλεσθαι; "Ew; γὰρ οὖν ἐξ ὅλης χαρδίας 
τε χαὶ ψυχῆς xaX διανρίας προσκυνῆται ὁ μονογενῆς 
θεὺς, ἐχεῖνο elvat πεπιστευµένος ἐν πᾶσιν ὅπερ ὲσ- 
«iv ὁ Πατίο ' ὡσαύτως δὲ xaX τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
ὁμοτίμῳ προσχυνήσει δυξάντται, οἱ τὰ περιοσὰ σο- 
σιςόµενοι ποίαν τοῦ πολέμου εὐπρόσωπον ἔχουσιν 
ἁφοραλν, σχίνουτες τὸν χιτῶνα τὸν ἄῤῥηκτον, val 
*(^z Παῦλον, καὶ Κηφᾶν τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου χατα- 
µερίσοντες , xat τὸν προσξγγισμὸν τῶν τὸν Ἄρ.στὸν 


5 Gen. in, 15... ? Levit, xix, 18; Να v, 4o. 


C 


spectem cum hzc dico nihil quidquam attinet cvi- 
dentioribus verbis explicare : cum res ips: altius 
ac Clarius quam cujusquam vox vel maxime nota 
clament, quanam illa sint que molest fuerint. 
Unum odium lege sua sanxit vite nostrz Legisla- 
tor : odium, dico, cum serpente : neque ullam 
aliam ad rem exercere vim illam per quam odimus 
nos jussit, nisi ad aversandum malum. Odium, in- 
quit, ponam inter te, atque inter ipsum *, nempe 
quia varia et multiformis est viliositas, serpentis 
appellatione eam hic sermo designat : per squama- 
rum densum situm inultiplices vitiorum modos ac 
formas velut indicio notarum exprimens. Nos vero 
dum adversarii voluntates exsequimur, foedus cum 
serpente colimus, odium vero mutuum in nos ipsos 
convertimus : ac fortasse ne in nos quidem, sed 
in eum qui mandatum illud dedit. Ait enim ille : 
Amabis proximum tuum, et odio habebis inimicum 
tuum *, solum illum qui nature nostra hostis est, 
babere pro inimico nos jussit : quemcunque vero, 
qui nature hujus sit particeps, proximum cujus- 
que esse pronuntiavit : at nostra hec maligna 
stas ut abalienaremur a proximis, et serpentem 
foveremus, effecit, utque squamarum ejus punctu- 
ris gauderemus. Nam equidem Dei hostes odisse 
justum esse aio, idque edii genus Domino placere. 
Sed hostes Dei esse illos dico, qui omnibus modis 
Domini gloriam negant : sive illi sunt Judzi, sive 
manifesti idololatra, sive de eorum numero, qui 
per Arii dogmata decreatura idolum fingumt, et 
errorem Judaeorum suscipiunt. Δι si Pater , Filius, 
et Spirilus sanctus pie asseratur, et adoretur ab iis 
qui credunt in non confusa et distincta sancta Tri- 
nitate unam esse et naturaim οἱ gloriam οἱ regnum 


potestatem : hic, iuquam, ecquz belli probabilis 


D 


Tunc sane cum late obtinebant hzretica dogmata, — 
vel cum praesenti periculo opponere se potestati- 
bus, per quas stabiliri videbatur adversariorum 
dogma, bonum factum erat, ne ab humanis poten- 
tatibus salutari3 doctrina vi opprimeretur : nunc, 
cum toto orbe terrarum atque ab uno calli cardine 
ad alterum ex zquo palam przdicetur pietas, qui 
cum hominibus piam doctrinam  przedicantibus 
bellum gerit, nequaquam ille quidem cum iis pu- 
gnat, sed cum eo qui pie ab iis predicatur. Nam 
qui divino zelo feruntur, quid aliud spectare de- 
bent, nisi ut quoquo modo gloria Dei annuntietur? 
Αι quandiu ex toto corde, anima et cogitatione 
Deus unigenitus adoratur, idque esse in omnibus 
creditur, quod Pater est; quandiu Spiritus quo- 
que sanctus pari adoratione colitur; ecquam satis 
speciosam belli causam habere homines curiose 
arguti queant, qui tunicam illam indivisam lace- 
rant, et Christi nomen in Pauli οἱ Cepliz appella- 
tiones secaut : et accedentes ad se eos qui Christum 


4018 


6. GREGORII NYSSENI 


1090 


adorant, abominabiles pronuntiant : tantum non di- A προσχυνούντων, βδελυχτὸν ἁποφαίνοντες * μονονοὺ 


sertis verbis illud palam clamantes : Procula me; Ne 
accedas ad me; ego enim purus sum. Detur sane illis 
plus cognitionis, quam prz caeteris se putant esse 
consecutos, eoshabere. Quid? amp!iusne aliquid cre- 
dent, quam Deum esse eum qui verus est Dei Filius? 


Quippe veri Dei confessio omnes' pias et salutares . 


nobis notiones in se complectitur : bonum esse, 
justum, potentem, immutabilem, invariabilem, sem- 
per eumdem, qui neque in deterius, neqwe in 
melius verti queat : illud namque naturz ipsius re- 
pugnat : hoc non est in natura. Quid enim eo quod 
supra omnia est sublime suhlimius ? Quid bono 
melius ? Itaque in omni perfectione boni conside- 
ratus, per omnes mutationis formas expers est va- 
rialionis, neque certo tempore hanc sibi naturam 
esse demonstravit, sed semper eodem se modo ha- 
buit : et priusquam ut homo conversaretur in 
mundo, et dum in eo est, et postea ; neque nllaes 
portem nature sue immutabilis atque invariabilis 
in iis quae pro nobis effecit, ae quidquam accom- 
modavit, quod a sua nalura essel alienum. Quod 
enim natura neque corruptioni, neque mutationi 
est obnoxium, eodem modo semper se habet, neque 
cum humili natura varigtur, quando ratione dis- 
pensationis in ea versatur, evenitque sicut in sole, 
qui radium suum caligini subjiciens, lumen radii 
sui non obscurat, sed ipsius vi atque efficacia te- 
nebras in lucem transmutat ; ad eumdem modum 
quando verum lumen in tenebris nostris refulsit, 
nequaquam obscuratum ipsum est a tenebris, sed 
sua ipsius vi caliginem illustravit. Cum igitur in 
tenebris humanum genus versaretur , sieut scri- 
ptum est : Non agnoverunt, neque intellexerunt , in 
tenebris ambulant*, is qui tenebrosam naturam il- 
lustravit, per universam compagem nostram deita- 
tis radio transmisso (per animum dico et corpus) 


universum genus humanum proprio sibi lumine 


participavit, dum illud sibi copulavit atque conjun- 
xit : effecitque ut illud essct quod est ipse : atque 
ut corrupta deitas non est, habitans in obnoxio 
corruptioni corpore : sie nec ullius mutationis va- 
riationem sustinuit, quando mutabilitatem animi no- 
stri sanavit. Quippe ct in arte medica qui corpori- 
bus medicinam facit, cum affectum corpus tangit, 
nequaquam ipse aegritudinem contrahit, sed xgro- 


tum ad sanitatem perducit. Nemo tamen propterea, . 


perperam acceptis Evangelii verbis, existimet, 
naturam nostram in Domino progressu quodam οἱ 
consequentia paulatim esse immutatam ct divinio- 
rem effectam. Quod enim dicitur, Progressum facie- 
bat in statura, sapientia et g*ctia * ; ideo cominemo- 
ratur a Scriptura, ut demonftrelur, vere in massa 
nostra Dominum fuisse generatum, ne quis locus 
eorum relinquatur errori, quorum scitun est, pro 
vera Dci apparitione, speciem duntaxat. quamdam 
essc genitam, quie figuram assumpserit humaida 


* Psal. uxxx», 5. * Luc. ii, 52. 


φανερῶς ἐχεῖνο βοῶντες τοῖς ῥήμασι, Πόῤῥω ἀπ' 
ἐμοῦ. Μὴ ἑγγίσῃς µοι' ὅτι καθαρός εἰμι. Δε- 
δόσθω δὲ ναὶ πλέον τι αὐτοῖς xavà τὴν γνῶσιν, 
ἤνπερ αὐτοὶ οἴονται χατειληφέναι, προσεῖναι. Mt 
«-λέον τοῦ πιστεύειν ἀληθινὸν εἶναι Θεὸν τὸν τοῦ Θεοῦ 
ἀληθινὸν Υἱὸν ἔχουσιν; Tf, yàp τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ 
ὁμολογίᾳ πάντα συμπεριλαμθάνεται τὰ εὐσεθη xal 
σώζοντα ἡμᾶς νοήµατα * ὅτι ἀγαθὸς, ὅτι δίκαιος, ὅτι 
δυνατὸς, ἄτρεπτός τε xal ἀναλλοίωσος, xai ἀεὶ ὁ ab- 
τὸς, οὔτε πρὸς τὸ χεῖρον, οὔτε πρὸς vb βέλτιον τραπῄναι 
δυνάµενος’ tb μὲν γὰρ οὐ πέφυχε, τὸ δὲ οὖχ ἔχει’ εἰ 
γὰρ ὑφίστου ὑψηλότερον; Τί τοῦ ἀγαθοῦ ἀγαθώτερον; 
"Date by πάση τοῦ ἀγαθοῦ τελειότητι θεωρούὐμενος, 
χατλ πᾶν εἶδος τροπῆς τὸ ἀναλλοίωτον ἔχει ' οὗ χατὰ 
καιρούς τινας τὸ τοιοῦτον ἓν ἑαυτῷ δεικνὺς, à))' ἀεὶ 
ὡσαύτως ἔχων, xal πρὸ τῆς χατὰ ἄνθρωπον olxovo- 
plas, xai £v ἐκείνῳ, xal μετὰ τοῦτο. 0ὐδὲν τῆς ἀτρέ- 
πτου xal ἀναλλοιώτου φύσεως ἐν ταῖς ὑπὲρ ἡμῶν 
ἑνεργείαις πρὸς τὸ ἀπεμφαῖνον μεθαρμοζόµενος. To 
γὰρ φύσει ἄφθαρτον καὶ ἀναλλοίωτον, ἀεὶ τοιουτόν 
ἐστιν, οὐ συναλλοιούµενον τῇ ταπεινῇῃ φύσει, ὅταν ἓν. 
ἐκείνῃ xat' οἰχονομίαν γένητάι, κατὰ τὸ τοῦ ἡλίου 
ὑπόδειγμα" ὃς ὑποθαλὼν τὴν ἀκτῖνα τῷ ζόφῳ, τὸ 
φῶς τῆς ἀχτῖνος οὐχ ἡμαύρωσεν ' ἀλλὰ τὸ σχότος διὰ 
τῆς ἀκτῖνος εἰς φῶς µετεποίησεν * οὕτως xa «b 
ἀληθινὸν φῶς ἐν τῇ σχοτἰᾳ ἡμῶν λάμψαν, οὐκ αὐτὸ ὑπὸ 
ποῦ σκότους χατεσχιάσθη, ἀλλά δι ἑαυτοῦ τὸν ζόφον 
ἐφώτισεν. Ἐπειδὴ τοίνυν £v σκότῳ τὸ ἀνθρώπινον ἂν. 
καθὼς γέγραπται, ὅτι Οὐκ ἔγγωσαν, οὐδὲ συν ἤκαν, 
ἐν σκότῳ διαπορεύονται, ὁ ἑλλάμψας ^T, ἔσχοτι» 
σµένῃ φύσει διὰ παντὸς τοῦ συγκρίµατος ἡμῶν τῆς 
θεότητος τὴν ἀχτῖνα διαγαγὼν, διὰ ψυχῆς, λέγω, xal 
σώματος, ὅλον τὸ ἀνθρώπινον τῷ llt φωτὶ προσῳ- 
χείωσε, τῇ πρὸς ἑαυτὸν ἀνακράσει ὅπερ ἐστὶν αὐτὸς, 
κἀχεῖνο ἀπεργασάμενος, καὶ ὡς οὐκ ἐφθάρη fj θεότης 
ἐν τῷ φθαρτῷ σώματι γινομένη” οὕτως οὔτε εἰς τρο- 
πὴν ἡλλοιώθη, τὸ τρεπτὸν τῆς ψυχῆς y μῶν ἰασαμένη, 
Καὶ ἐπὶ τῆς ἱατρικῆς τέχνης ὁ θεραπεύων τὰ σωµατα, 
ἐπειδὰν ἄφηται τοῦ πεπονθότος, οὐκ αὐτὸς Ep. sah 
γίνεται, ἀλλὰ τὸ νοσοῦν ἐξιάσατο. Μηδεὶς δὲ διὰ 
τοῦτο τὸ τοῦ Εὐαγγελίου μὴ δεόντως ἐκλαμδάνων, 
ἡγείσθω , κατὰ προχοπἠν τινα xai ἀχολουθίαν χατ᾽ 
ὀλίγον πρὸς τὸ θειότερον μεταποιεῖσθαι τὴν ἡμετέραν 


D φύσιν ἐν τῷ Χριστφ. Τὸ γὰρ Προχόπτειν )4xlg, 


καὶ ccogig, καὶ χάριτι, εἰς ἀπόδειδιν τοῦ ἀληθῶς 
by τῷ ἡμετέρῳ φυράματι γεγενῆσθαι τὸν Κύριον 
παρὰ τῆς ΓραφΏς ἱστόρηται. Ὡς ἂν μή τινα χώραν 
ἔχοι τὸ τῶν ἀντὶ τῆς ἁληθοὺς θεοφανίας δόχησίν τινα 
γεγενῆαθαι δογµατιζόντων, Ev σωματιχῇ μορφῇ χατ- 
εσχηματισµένην. Διὰ τοῦτο ὅσα τῆς φύσεως ἡμῶν 
ἴδια ἀνεπαισχύντως κα» περὶ αὐτὸν ἱστορεῖ ἡ Τραρῇ, 
τὴν βρῶσιν, τὴν πόσιν, τὸν ὅ πτνον, τὸν xómov, τὴν 
τροφὴν, τὴν προχοπὴν τῆς σωματιγῖις ἡλιχίας, τὴν 
αὔξησιν" πάντα 0v ὧν dj ἡμετέρα χαρακτηρίσεται 
φύσις, πλὴν τῆς καθ ἁμαρτίαν ὁρμῆς. Ἡ γὰρ ἅμαρ- 
τία ἁπότευγμα φύσεως ἐστιν, οὐκ ἰδίωμα. Ὡς καὶ ἡ 


1091 - 


EPISTOLJF. — EPIST. ΠΠ. 


1022 


νόσος καὶ fj πήρωσις, οὐκ ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν συμπέφυχεν, A forma. Propterea non erubescit Scriptura omnia 


ἀλλὰ παρὰ φύσιν συµθδαίνει * οὕτως xoi f) χατὰ xa- 
xíav ἑνέρχεια χαθάπερ τις πήρωσις τοῦ ἐμπεφυχότος 
ἡμῖν ἀγαθοὺ νοεῖται' οὐκ ἓν τῷ αὐτὴν ὐφεστάναι xa- 
ταλαμδανομένη, ἀλλ' Ev τῇ τοῦ ἀγαθοῦ ἁπουσίᾳ θεω- 
Ρουµένη. 'O οὖν τὴν φύσιν ὑμῶν πρὸς τὴν θείαν 
δύναμιν µεταστοιχειώσας, ἄπηρον αὐτὴν xal ἄνοσον 
ἐν ἑαυτῷ διεσώσατο, τὴν ἐξ ἁμαρτίας γινοµένην τῇ 
προαιρέσει πήρωσιν οὐ προσδεξάµενος. « 'Apap- 
τιαν γὰρ, Φφησὶν, οὐκ ἐποίησεν. οὐδ' εὑρέθη δόλος 
ἓν τῷ στόµατι αὐτοῦ.» Τοῦτο δὲ οὐ κατά τι χρονιχὸν 
διάστηµα περὶ αὐτὸν θεωροῦμεν, ἀλλ εὐθὺς 6 ἐν 
Μαρίᾳ ἄνθρωπος, ἐν ᾧ ᾠχκοδόμησεν ἡ Σοφία τὸν ἴδιον 
o'xov* τῇ μὲν ἑαυτοῦ φύσει Ex τοῦ ἐμπαθοῦς φυρά- 
µατος fiv * ὁμοῦ δὲ τῇ ἐπελεύσει τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
xai τῇ ἐπισχηνώσει τῆς τοῦ Ὑψίστου δυνάµεως, ὅπερ 
«b ἐπισχηνῶσαν ἣν φύσει τῇ ἰδίᾳ, εὐθὺς ἐχεῖνο ἑγέ- 
νετο. Χωρὶς γὰρ πάσης ἀντιλογίας τὸ ἔλαττον ὑπὸ 
τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται. 


de eo narrare αυ sunt nature nostre propria : 
esum, potum, somnum, lassitudinem, cibi sumptio- 
nem, progressum corporea stature, incrementum: 
omnia denique per qua nature nostra character 
exprimitur, excepta propensione ad peccatum. 
Peccatum enim, aberratio a natura est, non ejus 
proprietas. Sicut morbus, et membrorum debilitas, 
non coalescunt nature nostre a principio ; sed 
conlra naturam accidunt : sic et actio ex viliosi- 
tate manans , velut debilitas quzdam boni naturze 
nostre ingeniti esse intelligitur : quae non eo per- 
cipitur quod ipsum per se vitium subsistat, sed in 
absentia boni consideratur. Is igitur qui naturam 
nostram ad divinam virtutem transformavit, inte- 
gram illam et a morbis immunem in se conserva- 
vit; cum debilitatem voluntati ex peccatle inhzxren- 
tem non suscepit. Peccatum enim, inquit, non fecit: 


meque inventus est dolus in ore ejus*. 1d vero nc- 


quaquam eum intervallo temporis in ipso consideramus : sed extemplo cum conceptus est homo in 
Maria (in quo domum suam Sapientia exstruxit), ad naturam quidem ipsius, quod atlinet, 6 massa 
affectibus obnoxia prodiit : sed simul ac Spiritus sanctus supervenit, et virtus Altissimi Mariam in- 
umbravit, repente illud fuit quod erat propria sua natura qui inumbrabat : nam absque omni contro- 
versia, quod minus est ab eo quod majus est benedicitur. 


Ἐπεὶ οὖν ἄπειρόν τί ἐστι xoi ἀμέτρητον ἡ τῖς 
θεότητος δύναµις, βραχὺ δὲ καὶ οὐτιδανὸν τὸ ἀνθρώ- 
viyov * ἅμα τε ἐπῆλθε τὸ Πνεῦμα τῇ Παρθένῳ, xal 


ἡ του Ὑψίστου ἐπεσχίασε δύναμις, τὸ διὰ τῆς τοιαύ- 
της ἀφορμῆς πηγνύμενον σχήνωµα οὐδὲν τῆς ἀνθρω- 


πίνης σαπρἰας συνεπεσπάσατο, ἀλλ᾽ ὥσπερ Tv ἓν τῷ C 


συστήµατι, εἰ καὶ ἄνθρωπος fjv, πλὴν ἀλλὰ xal 
πνεῦμα καὶ χάρις xal δύναμις fjv, v τῇ ὑπερθολῇ τῆς 
θείας δυνάµεως τῆς κατὰ τὴν φύσιν ἡμῶν ἰδιότητος 
ἐχλαμπούσης. Καἱ ἐπειδὴ δύο πέρατα τῆς ἀνθρωπί- 
νης ἑστὶ ζωῆς, ὅθεν ἀρχόμεθα xal εἰς 8 χαταλήγοµεν * 
ἀναγχαίως ὁ πᾶσαν ἡμῶν τὴν ζωὴν θεραπεύων διά 
τῶν δύο ἄχρων ἡμᾶς περιπτύσσεται, xal τῆς ἀρχῆς 
ἡμῶν xa τοῦ τέλους περιδρασσόµενος, ἵνα &E ἀμφο- 
τέρων ὑφώσῃ τὸν χείµενον. Ὅπερ οὖν ἐπὶ τοῦ κατὰ 
τὸ τέλος µέρους χαταλαμθάνοµεν, τοῦτο xal περὶ 
τῆς ἀρχῆς λογιζόμεθα. Ὡς γὰρ ἐχεῖ τὸ μὲν σῶμα τῆς 
Ψυχῆς διαζευχθῆναι xaz' οἰχονομίαν ἐποίησεν ἡ δὲ 
ἀμέριστος θεότης ἅπαξ ἀνακραθεῖσα τῷ ὑποχειμένῳ, 
οὔτε τοῦ σώματος, οὔτε τῆς Φυχῆς ἀνεσπάσθη - ἀλλὰ 
μετὰ μὲν τῆς φυχῆς ἐν τῷ παραδείσῳ γίνεται ὁδη- 
ποιοῦσα δ:ὰ τοῦ λῃστοῦ τοῖς ἀνθρωπίνοις τὴν εἴσοδον ’ 
δ.ὰ δὲ τοῦ σώματος ἓν τῇ χαρδἰα τῆς γῆς, ἀναιροῦσα 
τὸν 5b χράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου * χα) διὰ τοῦτο xat τὸ 
συµμαΚὑριοςλέγεται, διὰ την ἐγχειμένην θεότητα" οὕτω 
xal ἐπὶ τῆς ψυχῆς λογιζόµεθα, ὅτι ὅλη τῇ φύσει ἡ μῶν 
fj τοῦ Ὑψίστου δύναμις διὰ τῆς ἐπελεύσεως τοῦ. ἁγίου 
Πνεύματος ἐγχραθεῖσα, xal ἐν τῇ dz] ἡμῶν γίνεται, 
καθὸ εἰχὸς £v φυχῆ γενέσθαι’ xai τῷ σώματι χατα- 
µίγνυται, ὡς ἂν διὰ πάντων ὁλοτελὴς ἡ σωτηρία γέ- 
νηται ' φυλασσομένης τῇ θεότητι xat ἓν τῇ ἀρχῇ τῆς 
ἀνθρωπίνης ζωῆς καὶ Ev τῷ τέλει τῆς θεοπρεποῦς τε 
καὶ Ὀνηλῆς ἁπαθείας ' οὔτε γὰρ f ἀρχὴ κατὰ τὴν 


$ J Petr. n, 22. 


Cum igitur infinitum aliquid et quod sub men- 
suram non cadat vis deitatis sit : contra parvum . 
quid et pene niliil bumana natura ; eodem momento 
et Spiritus sanctus Virgini supervenit, virtusque 
Altissimi eam inumbravit, et id quod ea ratione 
compactum est tabernaculum, humanz corruptionis 
nihil attraxit, sed sicut erat in prima constitutione, 
etiam posteaquam factus erat homo, nihilominus 
tamen spiritus, et gratia, et virtus erat, in abun- 
dantia diving virtutis proprietate nature nostrae 
refulgente. Quoniam vero humanz vite duo sunt 
extrema, unde ordimur, et in quod desinimus, ne- 
cessario qui vitam nostram universam medetur, 
illa duo nostra extrema amplectitur, initium finem- 
que nostrum apprehendens, ut jacentem utrinque 
hominem in sublime tollat. Quod igitur in ea parte 
que ad finem spectat deprehendimus, id ipsum 
etiam in principio evenisse statuimus. Nam sicut 
in morte ut corpus ab anima separaretur per dis- 
pensationem fecit : at deitas quae divisionem nullam 
admittit, ubi semcl ei subjecto cohzsit, neque a 
corpore, neque ab anima unquam fuit divulsa : sed 
cum anima quidem in paradisum venit, per latro- 
nem viam muniens qua mortalibus pateret illuc 
aditus ; per corpus vero, in medio terrze illum sus- 
tulit, penes quem erat mortis imperium : quam ob 
causam et corpus appellatione Domini afficimus, 
propter inhzrentem ei deitatem ; sic etiam de prin- 
cipio statuimus, Altissimi nempe virtutem super- 
ventu Spiritus sancti toti naturz nostrze coaluisse : 
ut et animz nostre insit, quomodo ratio postulat 
ut insit in anima : et corpori quoque nostro com- 
misceatur, quo perfecta sit modis omuibus salus 


107 


$. GREGORII NYSSENI 


1024 


nostra : et deitati conservetur , tum iin principio A ἡμετέραν ἀρχὴν, οὔτε τὸ τέλος κατὰ τὸ ἡμέτερον τέ- 


vite humanz, tum in fine, Deo conveniens ac sub- 
linis vacuitas affectuum : quippe nec principium 
ejus simile fuit principio nostro : neque finis fini 
nostro respondet, sed utrobique Deo propriam po- 
tentiam ostendit, quando neque principium volu- 
ptate fuit inquinatum, neque finis in corruptionem 
desiit. Si igitur hz:ec voce alta predicamus, et testi- 
ficamur, Christum nempe, Dei virtutem esse, et 
Dei sapientiam, semper immutabilem, semper incor- 
ruptibilem : qui licet in mutabili et corruptibili 
versetur corpore, ipse tamen non inquinatur, sed 
quod erat inquinatum purificat : qux nostra injuria 
est? Aut quam ob causam odio habemur ? Aut quid 
sibi volunt nova h:ec adversus nos erecta altaria? 


Num alium Jesum annuntiamus? Nuin alium de- B 


signamus ? Num alias Scripturas proferimus ? Num 
Virginem sanctam et Deiparam ausus est quis- 
quam nostrum Hominiparam dicere, quo modo il- 
lorum nonnullos eam irreverenter nominare audi- 
mus? Num trium resurrectionum fabulam proba- 
mus? Num mille annorum ingurgitationem pollice. 
mur? Num Judaicam victimarum mactfationem 
iterum restitutum iri docemus? Num ad terrestrem 
Jerusalem spes hominum inclinamus, et instauran- 
dam illam esse illustrioris materix lapidibus fingi- 
mus ? Quid horum nobis objici potest, cur fugiendi 
judicemur, et cur adversus nos altare quidam ex- 
Struant, quasi ipsi sancta pollueremus ? Propter 
ista cum excitata mihi bilis esset, ct dolor cordi 
obortus, simul ac reversus pedem posui in metro- 
poli, faciendum duxi, ut litteris ad vos scribendis 
acerbitatem animi mei exhaurirem. Vos vero, quo 
deducemini a Spiritu sancto, in eo manete : pone 
Dominum ingredientes, carni et sanguini non ac- 
quiescentes, neque occasionem gloriandi nonnullis 
pr:ebentes , ut ne jactent se de vobis, neve propter 
vestram vitam , ambitio ipsorum capiat iacremen- 
tum. Estote memores sanctorum Patrum, quibus 
commendata fuistis a bcato patre vestro, et. quo- 
Tui in locum ipsi ut succederemus, per Dei fac- 
tum est gratiam, qua eo honore nos cst digna- 


λος, ἀλλά ἔδειξε χἀκεῖ xaY ὧδε τὴν θειχὴν ἑξουσίαν, 
μήτε τῆς ἀρχῆς Ev ἡδονῃ µολυνθείσης, µήτε τοῦ τέ- 
λους εἰς φθορὰν χαταλήξαντος. El οὖν ταῦτα βοῶμεν 
xai διαµαρτυρόμεθα , ὅτι Χριστὸς θεοῦ δύναµις xal 
θεοῦ σοφία, ἀεὶ ἄτρεπτος, ἀεὶ ἄφραστος, xàv Ev τῷ 
τρεπτῷ xat φθαρτῷ γένηται, οὐκ αὐτὸς µολυνόμενος, 
ἀλλὰ τὸ μολυνθὲν καθαρἰίζων . τί ἁδιχοῦμεν, xal 
ὑπὲρ τίνος μισούµεθα ; Καὶ τί βούλεται ἡ τῶν χαινῶν 
θυσιαστηρίων ἀντεξαγωγή; ΜΗ ἄλλον Ἰησοῦν χαταγ- 
γέλλομεν ; Mij ἕτερον ὑποδειχνύομεν; Mh ἄλλας Γρα- 
φὰς ἑχτιθέμεθα; Mh τὴν ἁγίαν Παρθένον τὴν Θεοτό- 
xoy ἐτόλμησέ τις ἡμῶν xal ᾽Ανθρωποτόχον εἰπεῖν » 
ὅπερ ἀκούομέν τινας ἐξ αὐτῶν ἀφειδῶς λέχειν» Mh 
πρεῖς ἀναστάσεις μυθοποιοῦμεν; Mh χιλίων ἑτῶν 
γαστριµαργίας ἐπαγγελλόμεθα: Mh τὴν Ἰουδαϊχῆν 
ζωοθυσίαν πάλιν ἐπαναληφθήσεσθαι λέγομεν; Mi 
περὶ τὴν χάτω Ἱερουσαλὴμ τὰς ἑλπίδας τῶν ἀνθρώ- 
πων χλίνομεν, ἀνοιχισμὸν αὐτῆς διὰ τῆς εὐφανεστέ- 
pue τῶν λίθων ὕλης ἀναπλάσσοντες; Ti τοιοῦτον 
ἔχοντες ἐγχαλεῖσθαι φευχτοὶ ἐνομίσθημεν, xai ἄλλο 
παρά τινων ἀντεγείρεται ἡμῖν θυσιαστήριον, ὡς 
ἡμῶν βεθηλούντων τὰ ἅγια; Ὑπὲρ τούτων ἐν φλε- 
γμονῇ xaX λύπῃ τὴν καρδίαν ἔχων, ὁμοῦ τῷ ἐπιθήηναι 
τῆς µητροπόλεως, ἀποχενῶσαι τῆς φυχῆς τὴν πι- 
χρίαν, διὰ τοῦ γράφαι πρὸς τὴν ἀγάπην ὑμῶν, προ- 
εθυµήθην. Ὑμεῖς δὲ ἐφ᾽ ὅπερ ἂν ὑμᾶς χειραγωγίσῃη 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἓν ἑχείνῳ εἴητε, ὀπίσω τοῦ Θεοῦ 
πορενόµεναι, σαρχὶ δὲ xal αἵματι μὴ προσανέχουσαι, 
μηδὲ ἀφορμὴῆν παρασχευάκουσαί τισι χαυχήματος, 
ἵνα uh £v ὑμῖν χαυχήσωνται, διὰ τοῦ ὑμετέρου ρίου 
τῆς φιλοδοξίας αὐτῶν ἑπανξανομένης. ᾿Αναμνή- 
σθητε τῶν ἁγίων Πατέρων, ol; παρὰ τοῦ paxa- 
ρίου πατρὸς ὑμῶν ἐνεχειρίσθητε, ὧν xat ἡμεῖς χατὰ 
θεοῦ χάριν τὴν διαδοχὴν ἔχειν χατηξιώθηµεν. Καὶ 
μὴ µεταίρετε ὅρια, ἃ ἔθεντο οἱ Πατέρες ἡμῶν, μηδὲν 
ἀτιμάζετε τὸν ἰδιωτισμὸν τοῦ ἁπλουστέρου χκηρύγ- 
µατος.ιΜηδὲ ποιχίλαις διαδοχαῖς τὸ πλέον νείµατε * 
ἀλλὰ στοιχεῖτε τῷ ἀρχαίῳ κανόνι τῆς πίστεως, xal 
ὁ θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ) ὑμῶν ἑῤῥωμένων 
Φυχῆ xat σώματι. Ὁ Κύριος φυλάσσοι ὑμᾶς ἐν ἀφ- 
θαρσία, χαθὼς εὐχόμεθα. 


ta. Nolite quos Patres nostri posuerunt terminos mulare, neque aspernemini simplicioris pradica- 
tionis idiotismum, neque potiorem putetis doctrinam, quie per varias successiones mutavit; sed 
antiqu: fidei regule congruite, et Deus pacis vobiscum erit, et. animo et corpore valentibus. Do- 


minus vos servet incorruptas, sicut optamus. 


' 3098 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ^ (1). 


ÉPISTOLAE. — EPIST. IV. 


1026 


EPISTOLA IV. 


Scripta fuisse videtur hac epistola ad Eusebium 1eterem. S. Basilii sodalem , ad quem exstat ejusdem 
epistola M, in qua se communem cum ipso domum , focum . predagogum , aliaque omnia habuisse testatur ; 
par est enim et hune Gregorii Nysseni sodalem. amicumque fuisse. Fortasse ad hunc. Eusebium scripta 
etiam est Gregorii Naziauzeni epistola 111, in qua de ejus nuptiis gratulatur. 


Πρὸς Εὐσέδιον (2). 


Ad Eusebium. 


Ὅταν πλεονάζειν ἄρχηται τὸ ἡμερήσιον µέτρον À Cum superiores coli partes cursu suo sol repe- 


χατὰ τὴν χειμέριον ὥραν , τοῦ ἡλίου πρὸς τὸν ἄνω 
δρόµον ἀναποδίζοντος, τὴν τοῦ &AnÜtvoU φωτὸς θεο” 
φάνειαν, τοῦ διὰ σαρχὸς ἐπιλάμφαντος τῇ ἆνθρω- 
mv ζωῇ ἑορτάζομεν ' νυνὶ δὲ μεσουρανῆσαντος 
ἔδη τοῦ φωστῆρος χατὰ τὸν δρόµον, ὡς νύχτα τε, 
xai ἡμέραν πρὸς σον ἀλλήλαις ἀντιμετρεῖσθαι διά- 
στηµα, fj ix τοῦ θανάτου πρὸς τὴν ζωὴν ἑπάνοδος 
τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὑπόθεσις ἡμῖν γίνεται τῆς 
μεγάλης ταύτης xal χαθολικῆς ἑορτῆς, ἣν σύμπα- 
σα χατὰ ταὺτὸν (3) ἑορτάξει τῶν ἀνθρώπων ζωὴ, 
ty τὸ µυδτήριον ἀναδεξαμένων τῆς ἁναστάσεως. 
Τί uot βούλεται τῆς ἐπιστολῆς dj ὑπόθεσις; ἐπειδὴ 
συνηθές ἐστιν ἐν ταῖς πανδήµοις ταύταις ἱερομηνίαις 
διὰ πάντων ἡμᾶς ἐπιδείχννσθαι τὴν ἐγχειμένην ταῖς 
φυχαΐς ἡμῶν διάθεσιν (5b), καὶ που (0) τινὲς τοῖς 
ἰδίοις δώροις δωροφροροῦντες εὑὐφροσύνην ἐπισημαί- 
νουσι, χαλῶς ἔχειν ἑνομίσαμεν, μὴ παραδραμεῖν σε 
«àv ἡμετέρων δώρων ἀγέραστον, ἀλλά σου τὴν φυ- 
yv τὴν ὑφηλήν τε, χαὶ µεγαλόφρονα, τοῖς πενιχροῖς 
ξενίοις ἐκ τῆς πτωχείας ἡμῶν δεξιώσασθαι. Ἐένιον 
δὲ ἡμέτερον τὸ διὰ τοῦ γράµμµατός σοι προσαγόµενον, 
αὐτὸ τὸ γράμμα ἑστὶν, ἐν ᾧ λόγος μέν τις περιην- 
θισµένος ταῖς χαλλιφώνοις τε, xat εὐσννθέτοις τῶν 
λέξεών ἐστιν οὐδεὶς, ὡς διὰ τοῦτο δῶρον την ἐπιστο- 
λην τοῖς φιλολόχοις νοµίξεσθαι, ἀλλ᾽ ὁ μυστιχὸς ypu- 
οὓς, ὁ τῇ πίστει τῶν Χριστιανῶν olóv τινι ἀποδέσμῳ 
ἐνειημμένος, Υένοιτο ἄν σοι δῶρον, ἐξαπλωθεὶς, ὡς 
οἷόν τε, διὰ τῶν γραμμάτων, καὶ τὴν χεχρυμµένην 
λαμπηδόνα προσδείξας. Οὐκοῦν ἐἑπαναληπτέον ἡμῖν 
«b προοίµιον. Τί δήποτε προελθούσης μὲν πρὸς τὸ 
ἀχρότατον (7) τῆς νυχτὸς, ὅτε οὐχέτι προσθήκη vu- 
Χτερινη ἐπαύξησιν δέχεται, τότε ἡμῖν διὰ σαρχὸς 


(4) Ἐπιστολὴ δ'. Has Gregorii Nysseni epistolas 
quas e colice Vaticano edidit. Zacagnius, contulit 
cum ms. Mediceo $oannes Baptista Caracciolus, 
variaeque lectiones cum nonnullis observationibus 
adjecit, septem aliis ejusdem sancti Patris epistolis 
ex ipso Mediceo codice descriptis ac. Florentie 
anno 1751 evulgatis, mox subjiciendis. Quas pro- 
pterea lectiones cum V. C. animadversionibus hic 
Subnotandas curavimus. Quindecim epistolas se- 

uentes edidit οἱ interpretatus est Laur. Zacagni. 
(Biblioth. Galiand, Vl, 604. Vide przfationeim t. Il, 
hujusce editionis praefixa). 

(2) Πρὸς Εὐσέ6. Ms. Med, Εὐσεθδίῳ. 

(9) Racá ταῦὺτόν. ld. cod. κατ) αὐτόν. 

(4) Cujus moris in liac epistola mentio fit, ex- 
staut et alia hoe Nysseni 2 vo exenipla. Sic Ilella- 
dium quemdam episcopum munus una cum epi- 
stola, in qua Paschatis mysterium explicabat , 
Nazianzeno wisisse liquet ex ejus epistola 54, quae 
responsiva est ad lHlelladium. Sic idem Nazianzenus 
Theodoro Tyanensi, a quo epistolam de Paschatis 


tens, hiberno tempore, diurni spatii mensuram 
auget, verz lucis per carnem humano generi afful- 
gentis apparitionem festiva solemnitate celebra- 
mus; nunc vero medium coli ita cursu suo jam 
tenente sole, ut noctem, diemque zquali invicem 
temporis intervallo dimetiatur, humane natura e 
hiorte ad vitam reditio argumentum nobis est ma- 
gua hujus, atque universalis festivitatis, quam per 
totum orbem uno eodemque tempore celebrant , 
quoiquot resurrectionis mysterium agnoscunt. 
Quorsum boc epistolze argumentum (4)? Quoniam 
mos est in universalibus hujusmodi festivitatibus 
nostram erga alios voluntatem modis omnibus pa- 
lam facere, ac nonnulli, missis etiam muneribus, 


B benevolentiam suam aliis testantur , nos quoque 


recte factum iri cersuiinus, te munerum nostrorum 
expertem esse non sinere, sed potius magnum cf 
excelsum animum (uum exiguis paupertatis nostra 
donis prosequi. Donum autem, quod cum liis litte- 
ris offero, ipsemet littere sunt, iu quibus sane 
nulla est oratio verborum delectu, elegantique 
compositione nitescens, ut propterea apud eloquen- 
ti studiosos muneris loco epistola haberi possit ; 
sed mysticum aurum, quod Christianorum fide, 
velut linteo quodam, involutum, muneris vicem 
subeat, dum hisce lilteris, quantum fieri poterit, suis 
integumentis evolutum, edito fulgore splendescet. 
Itaque resumendum nobis epistolz prooemium est. 
Quid est, quod nocti ad longitudinis summum jam 
provectze, nulla cuin fieri potest accessio, tunc no- 
bis ia carneapparet, qui cuncta complectitur , et 
propria potestate rebus universis dominatur , qi 


festivitate acceperat, Origenis Pbilocaliam una cum 
responsione ad ejus litteras pro munere mittit, ut 
patet ex ejus epistola 87. Sic idem Nyssenus Petro 
ratri in Paschatis festo librum de formatione ho- 
minis dono dedit, ut in epistola eidem libro praze- 
fixa dicitur. Factum οἱ lioc fuisse in Natalis festi- 
vitate testis est S. Dasilius in epist. 404, in qua 
Amphilochium illius festi occasiene munuscula 
quidam sibi misisse testatur. 

(5) Τινές. Ms. Medic. τ.μαῖς , quemadmodum et 
Vat. adeoque non necessaria videtur correctio. 
Sensus enim boc modo recte esse potest : Kt liono- 
ribus quasi propriis donis munerantes (populi, cives, 
homines) benetoleutiam. suam significant. Neque 

yj novus est loquendi modus Nyssenianus, prisertin 
in epistolis quz? familiares locutiones continere so- 
lent, atque idcirco quosdam orationis defectus in- 
terdum deferre. CaRACC. pag. 94. 

(6) lta emendandum censui Vat. cod. in quo 
scribitur, χα που τιμαῖς τοῖς ἰδίοις δώροι;. 

(7) Πρὸς τὸ dxp. Ms. Med. εἰς τὸ ἁκρ. 


1029 EPISTOLAE, --- EPIST. V. 1050 


τῇ πενιχρᾷ ἡμῶν χειρὶ τοῦ λόγου δωροφοροῦμεν. Kal A nullo tenebrarum interventu dirimatur. Hanc tibi, 
cot πᾶς ἕστω ὁ βίος ἑορτὴ, καὶ ἡμέρα µεγάλη, τοῦ — carum caput, paupere nostra manu orationem pro 
νυχτερινοῦ ζόφου καθαρεύων ὅτι μάλιστα. * munere damus. Tibi autem tota vita unurn sit 


. festum , "magnaque dies, noclurnarumque quam 
maxime tenebrarum expers. 


EIIIZTOAH E'. EPISTOLA V. 


Marcello Ancyra episcopo jam ab αγ Christiane anno 556 in synodo Constantinopolitana deposito , Basi- 
lius , et Athanasius , qui deinceps Ecclesiam illum gubernarunt , eos omnes , qui Marcelli communionem 
amplectebantur, α fidelium consortio excludi curarunt. Et [ji quidem Ecclesia extorres ad. illud usque 
tempus (uere, quo Valens Augustus adversus catholicos persecutionem ezcitavit ; tunc enim cum quosdam 
JEgypti episcopos, apud Diocasuream fidei causa exsulantes , convenissent anno circiter 515, ab eisdem 
in Ecclesie communionem , edita prius catholicam fidei professfone , recepti sunt, moxque eorumdem 
communicaloriis litteris freti , ut in catholicorum numero a caeteris Orientis episcopis haberentur, po- 
stularunt. /Egre id ferens S. Basilius Caesariensis , aliique non pauci episcopi , eorumdem confessorum 
factum improbarunt ; sed hore , re melius perspecta, Marcellianos et ipsi in suam communionem ad- 
misere. Nyssenus quoque Basilii, aliorumque episcoporum exemplum secutus, non antea cum Marcel- 
lianis communicavit, quam. ipsorum fidei professione, Orientalium episcoporum rogaiu, accurale dis- 
cussa, eosdem Ecclesie catholice consortio dignos esse cognovit ; cumque propterea neglectorum cano- 
num , rejecieque Niceng fidei insimularetur, hanc epistolam in:sui defensionem ad catholicos Seba- 


stene urbis cives dedit. 


Πρὸς τοὺς ἀπιστοῦντας τῇ ὀρθοδοξίᾳ κατὰ 
Σεόάστης. 

Ἑγνώρισαν ἡμῖν τινες τῶν ὁμοφύχων ἀδελφῶν 
περὶ τῆς χατασχευαξοµένης xa0' ἡμῶν δυσφηµἰας 
παρὰ τῶν µισούντων τὴν εἰρήνην, xaX χαταλαλούν- 
των λάθρα τῶν πλησίων αὐτοῦ, xal μὴ φοθδουµένων 
τὸ φοδερὸν, χαὶ μέγα χριτήριον τοῦ ἑπαγγειλαμένου 
xai ὑπὸ τῶν ἀργῶν ῥημάτων ἀπαιτεῖσθαι τὸν λόγον 
ἐν τῇ προσδοχωµένῃ τῆς ζωῆς ἡμῶν ἑἐξετάσει, λέγον- 
τες τὰ περιθρυλλούµενα καθ’ ἡμῶν ἐγχλύματα εἶναι 
τοιαῦτα, ὅτι ἡμεῖς ὑπεναντία φρονοῦμεν τοῖς κατὰ 
Νίχαιαν ἐχθεμένοις τὴν ὀρθὴν, xaX ὑγιαίνουσαν πί- 
στιν, xai ὅτι τοὺς ἐν ᾽Αγχύρα ἐπ ὀνόματι Μαρχέλ- 
λου ποτὲ τὴν σύναξιν ἔχοντας, ἀχρίτως χαὶ ἀνεξετά- 
στως εἰς τῆν χοινωνίαν τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας 


παρεδεδάµεθα. "lv οὖν μὴ χαταχρατῇ τῆς ἀληθείας C 


«b Φέῦδος, δι ἑτέρων γραμμάτων αὐτάρχη ἐποιησά- 
µεθα τὴν ὑπὲρ τῶν ἐπενεχθέντων ἡμῖν ἐγχλημάτων 
&roloylav, καὶ ἐπὶ τοῦ Κυρίου διεθεδαιωσάµεθα, 
µήτε τῆς πίστεως τῶν ἁγίων Πατρῶν ἐχθεθηχέναι, 
μήτε περὶ) τῶν προσθεµένων ἐκ τῆς Μαρχέλλου συν- 
άξεως εἰς τὴν ἐχχλησιαστικὴν κοινωνίαν, ἀχρίτως 
χαὶ ἀνεξετάστως τι πεποιηχέναι' ἀλλὰ τῶν κατὰ 
ἀνατολὴν ὀρθοδόξων, καὶ συλλειτουργῶν ἐπιτρεψάν- 
«ων βουλεύσασθαι τὰ περὶ τῶν ἀνθρώπων, xa τοῖς 
γεγενηµένοις συναινεσάντων , πάντα ἑπράξαμεν. 
Ἐπειδὴ δὲ τὴν ἁπολογίαν ἐχείνην ἔγγραφον ἡμῶν 
ποιησαµένων, πάλιν τινὲς τῶν ὁμοφύχων ἀδελφῶν, 
ἰδίως ἐκ τῆς ἡμετέρας φωνῆς ἐπεζήτησαν γενέσθαι 
τὴν τῆς πἰστεως ἔχθεσιν, καθ᾽ ἣν πεπληροφορήµεθα 
«at; θεοπνεύστοις ὠναῖς, xaX τῇ παραδόσει τῶν Πα- 
τέρων ἀχολουθοῦντες, ἀναγχαῖον ἑλογισάμεθα xal 
περὶ τούτων βραχέα διαλεχθῆναι. Ἠμεῖς την τοῦ 
Κυρίου διδασχαλίαν, ἣν πρὸς τοὺς μαθητὰς ἐποιή- 
σατο, παραδιδοὺς αὐτοῖς τὸ τῆς εὐσεθείας µυστήριον, 
θεµέλιον εἶναι, χαὶ ῥίζαν τῆς ὀρθῆς, xal ὑγιαινούσης 


B Ad Sebastenos, qui de recta ejus in fidei rebus 


opinione dubitabant. 


. Ab unanimis quibusdam fratribus certiores facti 
sumus de obirectationibus, quz adversus nos ab 
iis conflat sunt, qui pacem odio habent , et pro- 
ximo suo occulte detrahunt , nil veriti tremendum 
magnumque illius tribunal , qui de otiosis quoque 
verbis in futura actionum nostrarum disquisitione 
se rationem exacturum fore denuntiavit , dum in- 
quiunt, crimina de nobis ubique divulgata, liec 
esse : nos contraria sentire Patribus, qui apud 
Niczam rectam atque salutarem fidem exposue- 
runt, ac preterea in communionem catholicae 
Ecclesix inexplorato, atque indiscriminatim illos 
suscepisse , qui aliquando apud Ancyram in Mar- 
celli nomine ecclesiasticos cetus agebant. Ne 
igitur veritati mendacium przferatur, aliis litteris 
nosmet ipsos ab illatis criminibus satis purgavimus, 
et Dominum testati , validis rationibus confirma- 
vimus, nec sanctorum Patrum fidem nos trans- 
gressos esse, nec in recipiendis Ecclesi: commu- 
nionem Marcellianis , inexplorato, ac sine debita 
deliberatione quidpiam fecisse ; sed orthodoxis in 
Oriente fratribus, atque comministris, ut isto- 
rum hominum negotium tractaretur, hortantibus, 
et quod a nobis factum fuit comprobantibus, om- 
nia peregisse. Quoniam vero postquam apologiam 
illam scripto edidimus (1),rursus quidam unanimi 
fratres postularunt, ut seorsim , ac disertis ver- 
bis fidei professionem ederemus, qua sacris nos 
Scripturis, ac Patrum traditioni penitus inhzrere 
persuasum omnibus foret , de his quoque breviter 
disserendum nobis esse putavimus. Nos itaque 
Christi doctrinam , quam discipulos suos docuit , 
cum pietatis mysterium eisdem traderet, funda- 
mentum esse , et radicem rect, et salutaris fidel 


(1) Apologia ista aut periit, aut in aliquo Bibliothecarum angulo adhuc latet; sed et nulla ejus 


mentio fit apud antiquos scriptores. 


4021 


5. GREGORII NYSSENI 


4054 


confütemur, nec quidpiam sublimius, nec tutius A πίστεως ὁμολογοῦμεν, χαὶ οὔτὲ ὑψηλότερον τῆς παρα- 


certiusque ea traditione esse credimus. Domini 
autem doctrina hec est: Euntes, inquit, docete 
omnes gentes , baptizantes eos in nomine Patris , et 
Filii, εἰ Spiritus sancti *. Quoniam igitur sanctae 
Trinitatis dono, vivifice virtutis compotes fiunt , 
qui ex morte ad z:ternam vitam regenerantur, et 
gratia ista per fidem digni facti sunt ; ila quoque 
imperfecta gratia est, si unum aliquod sancli 
Trinitatis nomen , qualecunque illud sit, in salu- 
tari baptismo prxterinittatur. Nam neque in solo 
Patre, et Filio, sine sancto Spiritu, mysterium 
regenerationis adimpletur ; neque si Filius silentio 
pretereatur, in solo Patre, et Spirith baptismus 
habet, unde nobis perfectain vitam largiatur ; nec 


in Patre et Filio, prztermisso Spiritu, resurre- B 


clionis nostrae gratia consummatur. Quapropter 
omnem spem , atque fiduciam nostrarum animarum 
salutis in tribus personis, qua iis nominibus nobis 
innotescunt , habemus, et credimus in Patrem 
Domini nostri Jesu Christi, qui est vitz» fons, 
et in Filium Patris unigenitum , qui est vit: au- 
ctor, quemadmoduni ait Apostolus *, et in Spiritum 
sanctum Dei, de quo Dominus ait, S;iritus est, 
qui vivificat *. Quia vero nobis a morte redemptis , 
immortalitatis gratia per fidem in Patrem , Filium, 
et Spiritum sanctum , in sancto baptismate, quem- 
admodum diximus, impertitur ; hac ratione ad- 
ducti , nil servile, nil creatum, nil Patris maje- 


δόσεως ἑχείνης, οὔτε ἀσφαλέστερον ἄλλο τι εἶναι πι- 
στεύοµεν. Ἡ δὲ τοῦ Κυρίου διδασχαλία ἐστὶν αὕτη ’ 
Πορευθέντες, φᾳησὶ, μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, 
βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Hazpéc καὶ 
τοῦ Υἱοῦ, xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἐπειδὴ τοίνυν 
ἡ ζοωποιὸς δύναμις ἐπὶ τῶν Ex τοῦ θανάτου πρὸς 
τὴν αἰώνιον ζωὴν ἀναγεννωμένων, διὰ τῆς ἁγίας 
Τριάδος περιγίνεται τοῖς μετὰ πίστεως χαταξιουµέ- 
vot? τῆς χάριτος, xal ὁμοίως ἁἀτελῆς ἡ χάρις, ἑνός 
τινος, οἵου δήποτε, τῶν Ex τῆς ἁγίας Τριάδος ὀνομά- 
των παραλειφθέντος ἐν τῷ αωτηρίῳ βαπτίσµατι ΄ 
οὗ γὰρ χωρὶς Πνεύματος ἐν µόνῳ Yl, καὶ Πατρὶ τὸ 
μυστήριον τελεῖται τῆς ἀναγεννήσεως * οὔτε Yiou 
σιωπηθέντας, ἐν Πατρὶ, χαὶ Πνεύματι τὸ τέἐλειον 
τῆς ζωῆς παραγίνεται βαπτίσµατι’ οὔτε ἐν Πατρὶ, 
xai Yi, παρεθέντος τοῦ Πνεύματος, ἐχτελεῖται ἡ 
τῆς ἀναστάσεως χάρις διὰ τοῦτο πᾶσαν τὴν ἑλπίδα, 
χαὶ τὴν πεποίθησιν τῆς τῶν φυχῶν ἡμῶν σωτηοίας 
ἐν ταῖς τρισὶν ὑποστάσεσιν ἔχομεν, διὰ τῶν ὀνομάτων 
τούτων γνωριζοµένην ' χαὶ πιστεύοµμεν εἴς τε τὸν 
Πατέρα του Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 6; ἐστιν ἡ 
πηγη τῆς ζωῖς, xal εἰς τὸν μονογενῆ Yiov τοῦ α- ᾿ 
τρὸς, ὃς ἐστιν ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς, χαθάἀ φησιν ὁ Από- 
στολος, xai εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῦ Θεοῦ. περὶ 
οὗ εἶπεν ὁ Κύριος, ὅτι Τὸ Πγεῦμά ἐστι τὸ ζωο- 
ποιοῦν. Καὶ ἐπειδὴ τοῖς λυτρωθεῖσιν ἡμῖν ἀπὸ τοῦ 
θανάτου, ἡ χάρις τῆς ἀφθαρσίας διὰ τῆς εἰς Πατέρα, 
καὶ Υἱὸν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα πίστεως, ἓν τῷ αωτηρίῳ 


state indignum sanctz Trinitati connumerari 056: ϱ βαπτίσµατι, xai; εἰρήχαμεν, παραγίνεται, Ex τού» 


dimus ; quippe una tantum est vita nostra , quam 
per fidem in sanctam Trinitatem consequimur, ex 
Deo quidem universorum, veluti fonte, proma- 
nans , per Filium vero procedens, et in Spiritu 
sancto consuminata. [loc igitur certum atque ex. 
ploratum habentes, baptizamur quidem, quem- 
admodum nobis mandatum est ; credimus autein, 
quemadmodum baptizati sumus ; sentimus autem, 
quemadmodum credimus; ita ut sine ulla dis- 
crepantia baptisma, ct fides, et sententia nostra 
in Patre, Filio, et Spiritu sancto consistat. Si 
quis autem duos, vel tres deos, vel tres divinitates 
dicit, anathema sit. Et si quis secundum Arii per- 
versitatem ex non entibus Filium, vel Spiritum 
sanctum factum fuisse dieit , anathema sit. Quot- 
quot autem, veritatis regulam secuti, tres con- 
filentur personas, easque in suis proprietatibus 
pie ac religiose cognoscunt , et unam credunt esse 
divinitatem , unam bonitatem , unum principatum, 
unam potestatem , atque virtutem, nec monarchia 
potentiam abrogant, nec ad assereudam deorum 
multitudinem delabuntur, nec personas confun- 
dunt, nec ex dissimilibus diversique generis rebus 
sanctam Trinitatem componunt, sed fidei dogma 
in simplicitate suscipiunt, omnem salutis sua 
spein in Patre, Filio, et Spiritu sancto collocan- 
tes, hi unum idemque nobiscum sentiunt, cum 
quibus el nos partem in Domino habere precamur. 


! Matth, xxvi, 19. * Act, in, 15. 


των ὁδηγούμενοι, οὐδὲν δοῦλον, οὐδὲ χτιστὸν, οὐδὲ 
τῆς μµεγαλειότητος τοῦ ἩΠατρὸς ἀνάξιον τῇ ἁγία 
Τριάδι συναριθµεῖσθαι πιστεύομεν. Ἐπειδὴ µία 
ἐστὶν ἡ ζωὴ ἡμῶν, ἡ διὰ τῆς εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα 
πίστεως παραγινοµένη. Ex μὲν τοῦ θεοῦ τῶν ὅλων 
πηγάζουσα, διὰ δὲ τοῦ Yloo προϊοῦσα, tv δὲ τῷ 
ἁγίῳ Πνεύματι ἑνεργουμένη. Ταύτην οὖν ἔχοντες 
τὴν πληροφορίαν βαττιζόµεθα μὲν, ὡς προετάχθη» 
μεν, πιστεύοµεν δὲ, ὡς βαπτιζόµεθα , δοξάσοµεν δὲ, 
ὡς πιστεύοµμεν * ὥστε ὁμοφώνως τὸ βάστισµα, καὶ 
τὴν πίστιν, xal τῶν δέξαν, εἰς Πατέρα εἶναι, xol 
Υἱὸν, καὶ Πνεῦμα ἅγιον. Ei δέ τις 020, f] τρεῖς θεοὺς, 
ἡ τρεῖς θεότητας λέγει, ἀνάθεμα Ecc. Καὶ εἴ τις 
χατὰ «hv Αρείου διαστροφὶν ἐχ μὴ ὄντων λέγε. τὸν 


D 1 ὸν, ἡ τὸ Πνεῦμα ἅγιον γεγενῆσθαι, ἀνάθεμα ἔστω. 


"Ocot δὲ τῷ κανόνι τΏς ἀληθείας στοιχῄσουσι, xat 
τὰς τρεῖς ὁμολογοῦσιν ὑποστάσεις, εὐσεθῶς Lv τοῖς 
ἑαυτῶν ἰδιώμασι Ὑνωριφοµένας, xal µίαν πιστεύου- 
σιν εἶναι θξότητα, μίαν ἀγαθότητα, ulav ἀρχΏν, xal 
ἐξουσίαν, xal δύναμιν. xal οὔτε τὸ τῆς μοναρχίας 
ἀθετοῦσι κρᾶτος, οὔτε εἰς πολυθεἰαν ἐχπίπτουσιν, 
οὔτε τὰς ὑποστᾶσεις συγχέουσιν, οὔτε ἐξ ἑτερογενῶν, 
xat ἀνομοίων τῆν ἁγίαν Τριάδα συντίθενται. ἀλλ 
ἐν ἁπλότητι δέχονται τὸ τῆς πίστεως δόγµα, πᾶσαν 
την ἐλπίδα τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας Ev Πατρὶ χαὶ Υἱῷ, 
καὶ ἁγίῳ Πνεύματι χατατιστεύοντες, οὗτοι κατὰ τὶν 
ἡμετέραν χρίσιν, τὰ αὐτὰ φρονοῦσι, μεθ) ὧν καὶ 
ἡμεῖς ἔχειν ἐν Κυρίῳ µέρος εὐχόμεθα,. 


* Joan. vi, 05. 


1056 EPISTOLJE. — EPIST. VI. 


1034 


EIIIZTOAH ο (12). EPISTOLA VI. 


MH ec epistola, in qua Nysseni ad Ecclesiam sibi commissam reditus describitur, scripta fuisse viaetur vel 

post Consiantinopolitanam primam synodum, vel eo tempore, quo Nyssenus ab exsilio reversus. cst. Quis 
enim crederel , redeuntem episcopum eo cum Aonore, cumque iis (αμα οἱ nificationibus, que in hac 
Epistola descsibuntur, exceptum fuisse, nisi vel diuturno tempore procul ab Ecclesia exstitisset, vel post 
egregiam aliquam operam Ecclesie navatam, ad sedem suam reversus esset ? Si prior conjec:ura placet, 
scripta est. ha'c Epistola auno 584 desinente; sin vero posterior conjectura magis arriserit, dicendum 
esi scriptam fuisse vel paulo ante Valentis obitum, vel statim ab ejus morle, qua contigit die ποια Au- 
gusti anno ὅ 18. 


Διέσωσεν ἡμᾶς 6 Κύριος, ὡς εἰχὺς ἣν, ὑπὸ τῶν A — Salvavit nos, ut par erat, Dominus, quos tuis 


σῶν προπεµφθέντας εὐχῶν, xal σοι τεχµήριον τῆς 
εὐμενείας (14) σαφὲς διηγήσοµαι’ ὡς γὰρ Άδη Ίλιος 
Qv ἀνὰ τὸ χωρίον, ὃ χατόπιν Ἐαρτοῦ (15-16) χατ- 
ελίποµεν, ἀθρὸον ἐγένετο νεφῶν συστροφῇ, καὶ εἰς 
βαθὺν ζόφον (17) ἐξ αἱθρίας µετέπεσε. Ῥυχρὰ δέ τις 
αὔρα τῶν νεφῶν διαπνέουσα, ὁροσώδης. χαὶ ὑγρο- 
κάτη τοῖς σώµασιν ἡμῶν προσπἰίπτουσα, ὅσον οὐδέ- 
πω τὸν ὑετὸν Ἠπείλει, καὶ κατὰ τὸ εὐώνυμον βρον- 
παὶ σνυνεχεῖς ὑπεῤῥήγνυντο, xol ἀστραπαὶ ὀξεῖαί τε 
καὶ ἐπάλληλοι τῶν βροντῶν προηγοῦντο, τά τε ὄρη 
πάντα πρόσω τε xal ὀπίσω, xal καθ᾽ ἑκάτερα τῶν 
πλαγίων, χατηρεφη τοῖς νέφεσιν ἣν. Καὶ Ίδη ὑπὲρ 
κεφαλῆ; ἡμῶν βραχεῖα νεφέλη (18), πνεύματι βιαίῳ 
ὑποληφθεῖσα, τὸν ὑετὸν ὥδινε, καὶ fpei; κατὰ τὸ 


precibus prosequens, dimisisti, ejusque erga nos 
benignitatis argumentum evidens tibi narrabo. Ubi 
enim primum sol supra locum illum stetit , qucm 
pone Earsum reliquimus, coactis illico nubi- 
bus, serenum colum in profundas se tenebras 
densamque caliginem induit: tum nostra e nubi- 
bus corpora perflans, frigida, roscidaque aura, 
. eademque humidissima , magnam vim imbris jam- 
jam ruituram prznuntiare; ad levam crebra erum- 
pere tonitrua, quibus rapida et alternantia pre- 
cedebant fulgura : quin etiam quotquot erant tam 
hinc atque inde, quam a fronte οἱ 4 tergo mou- 
tes nubibus utdequaque tegebantur ; Jamque ntu- 
bes, qua nostro impendebat capiti, postquam 


σραηλιτικὸν θαῦμα, µέσοι πανταχόθεν τῶν ὑδάτων B acri vehementique vento abrepta , alio delata fuit , 


διειλημµένοι, ἄθροχοι τὴν μέχρις Οὐεστηνῆς (19) 
ὁδὸὺν ἑπεράσαμεν * à) f], χαταχθέντων ἡμῶν Ἡδη, xal 
γὰρ (90) ἡμιόνων ἀναπανσάντων (21). τότε παρὰ τοῦ 
Θεοῦ ἐδόθη τῷ ἀέρι τοῦ ὄμθρου τὸ σύνθημα. Τριῶν 
δὲ ὡρῶν, Ἡ καὶ τεσσάρων ἑἐχεῖσε διαγόντων ἡμῶν, xal 
ἱχανῶς εἴχομεν τῆς ἀναπαύσεως, πάλιν διέσχεν ὁ 
Θεὺς τὸν ὄμθρον, xaX τὸ ὄχημα εὑδρομώτερον &av- 
τῷ (22) | πρόσθεν ἣν. £v ὐγρῷ τε xaX ἐπιπολαίῳ 
«ῷ πηλῷ τοῦ τροχοῦ δι εὐχολίας ἑνολισθαίνοντο:. 
ἛἜστι δὲ (bbc ἀπ ἑκείνου ἐπὶ τὴν πολίχνην ἡμῶν 
πᾶσα ἐπιποτάμ.ος, χατὰ ῥοῦν συγκατιοῦσα τῷ ὕδατι, 
χωρία τε συνεχῆ περὶ τὰς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ, παρ- 
όδια τὰ πάντα, χαὶ οὐ πολλῷ τῷ µέσῳ ἀπ' ἀλλήλων 
διῳχισμένα. Πᾶσα τοίνυν dj ὁδὺς ix τῆς ἑπαλλήλου 
ταύτης οἰχήσεως, τῶν μὲν ὑπαντώντων, τῶν δὲ 
φαραπεµπόντων χατὰ τὸ συνεχὲς ἀνθρώπων ἐπεπλή- 
ρωτο, πολὺ τῇ ἡδονῇ χαταμιγνύντων τὸ δάχρυον. "Hv 
δὲ φεχὰς ἀνεπαχθὴς τὸν ἀέρα ὑπονοτίζουσα μιχρὸν 
δὲ πρὸ τῆς πολίχνης εἰς βιαιότερον ὅμόρον τὸ ὑπερ- 
χείµενον ἑἐθλίδετο νέφος (95), ὥστε χαθ) ἠσυχίαν 
ἡμῖν γενέσθαι τὴν εἴσοδον, μηθενὸς προαισθοµένου 


(13) Ἐπιστο.]ή. Wiec epistola in. codice Medic. 
inscribitur ᾽Αβλαδίῳ, Ablabio. 

(14) Εὐμενείας. Ms. Med. εὔμενειας θεοῦ. 

(15-16) ᾿Εαρσοῦ. Pro 'Eapsou quod est in Vati- 
cano ms. scribitur in Mediceo ἑαυτῶν" ut. obscuritas 
et. difficultas omnis illico sublata fuerit. ϐλκλεο. 
pag. 92. — Qui hujus loci meminerit, nullum reperi. 

(17) Ζόφον. Ms. Med ζόφον ὁ ἀῆρ, pro quocelum 
Zacagnius supplevit. Mox in eodem cod. abga δρω- 
σώδης τε scribitur. Id. ibid. pag. 98. 

(13) Fortasse legendum Bap:ia νεφέλη, gravis nu- 
bes. — Βραχεῖα veg£.ty. Manc. lectionem codicis 
Vat. exhibet quoque Mediceus. Atque optime uter- 
que' ut proinde inopportuna videatur Zacaguii 


PaTRor.. Gn. XLV? 


hiemem peperit, ac nos, quod olim israelitis 
Dei miraculo contigit, quantumvis pluvia unde- 
quaque circumdati , nullis tamen aquis aspersi, 
Vestenam usque iter confecimus ; ubi divertenti- 
bus nobis et quietlcm capientibus mulis, tum 4 
Deo datum est aeri pluvie signum. Αἱ postquam 
eo inloco trium quatuorve circiter horarum spatio 
corpora abunde curavimus, Deus rursus pluviam 
cohibet, et rheda velocius quam antea ferebatur, 
in molli scilicet luto minimeque alto facillime 
currentibus rotis. Porro via, que inter locum | il- 
lum et civitatulam nostram est, tota flumine al- 
luitur , et in eamdem partem in quam fluit amnis, 
ducitur. Ripe quoque crebris distinct» sunt oppi- 
' dulis, iisque apud viam sitis nec inler se mul- 
tum distantibus. Tota itaque, ob hanc nuuquam in- 
terruptam oppidorum seriem , hominibus partim 
obviam venientibus, Ρας [έπη prosequentibus, iis 
que omnibus multas gaudio nmiscentibus lacrymas, 
sine intermissione rcpleta erat, Aerem non admo- 
dum molesta aqua irroratio humectabat ; parum 


emendatio, βαρεῖα νεφέλη. Agitur enim a Gregorio, 
non de nube quavis, sed de ea quz caput suum οὐ- 
texit : idcirco rectissime brevis seu parva, nomi- 
nata. Id. pag. 05. 

(19) Μέχρις Οὐεστηνῆς. Cod. Med. µέχρι Οὐε- 
στίνην.--- Nescio an apud alium quempiam scri- 
ptorem loci hujus mentio habeatur. 

(20) Supervacanea hic videtur particula γάρ. 

(21) Kal γὰρ ἡμιόνων ἀναπαυσάντων. 1d. cod. 
xal τοὺς ἡμιόνους ἀναπαυσάντων [fuov]. 

(22) Εαυτῷφ. Med. ἑαυτοῦ. 

.. (20) Ita emendandum ceusui Vaticanum codicem 
in quo scribitur ἔθλιδε τὸ νέφος, 


Eo 


4037 


EPISTOLA. — EPIST. VIII. 


1058 


μένος. Δυστύχημα γέγονεν ἀχούσιον * τίς δ' ἂν ἐχὼν A ac vita suffragium creditum est. Involuntarie infor- 


δυστυχἠσειε; Kal νῦν ἔγχλημα τὴν δυστυχίαν πε- 
ποίηνται οἱ κατ αὐτοῦ τὴν ἐπιθανάτιον ταύτην δί- 
κην συστῄσαντες. ᾽Αλλ ἐχείνους μὲν ἰδίοις Υράµ- 
pac: χαθυφεῖναι τῆς ὀργῆς δυσωπῆσαι πειράσοµαι * 
τὸ δὲ σὸν εὐμενὲς μετὰ τοῦ δικαίου χαὶ μεθ ἡμῶν 
γενέσθαι παραχαλῶ, ὅπως ἂν τὴν ἁθλιότητα τοῦ νέου 
4 ch φιλανθρωπία νικῆσειε, πᾶσαν μηχανὴν ἔξευ- 
ροῦσα, δι ἧς ἔξω κινδύνων ἔσται ὁ νέος, τὸν πονη- 
phv κατ αὐτοῦ δαίμονα διὰ τῆς c; συμμαχίας νι- 
χῄσας. Πάντα εἶπον ἓν χεφαλαίῳ, & βούλομαι’ τὸ δὲ 
xa0' ἕκαστον ὑποτίθεσθαι, ὅπως ἂν χατορθωθείη τὸ 
σπουδαζόµενον, οὔτε ἐμὸν ἂν εἴη τὸ λέχειν, οὔτε σὸν 
τὸ διδάσχεσθαι. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ H' (33). 


Scripta ad Cynegium, ut videtur. 


Ἐφ) ᾧ μάλιστα παρὰ τῶν σοφῶν ὁ βασιλεὺς τῶν 
Μαχεδόνων θαυμάζεται (θαυμάζεται γὰρ οὗ τοσοῦτον 
τοῖς Μηδικοῖς τρόποις (54), οὐδὲ τοῖς Ἰνδιχοῖς τε 
xai περὶ τὸν ὠχεανὸν διηγήµασιν, ὅσον ἐπὶ τῷ εἰπεῖν 
τὸν θησαυρὸν ἐν τοῖς φίλοις ἔχειν), τολμῶ καὶ αὐτὸς 
ἓν τῷ µέρει τούτῳ τοῖς ἐχείνου θαύμασιν ἐμαυτὸν 
ἀντεπᾶραι, xal µοι προσήχειν τὸν τοιοῦτον μέλλει (35) 
λόγον εἰπεῖν. "Ότι δὲ πλουτῶ τῇ φιλίᾳ, καὶ ύπερ- 
αἱρω τῷ τοιούτῳ χτήµατι τάχα xal αὐτὸς ἐχεῖνον 
τὸν ἐπὶ τούτῳ µεγαλαυχούμενον. Τίς Υὰρ ἑκείνῳ 
ςοιοῦτος φίλος, οἷος ἐμοὶ σὺ, διὰ πάντων Ev ἑχάστῳ 
τῆς ἀρετῆς εἴδει πρὸς ἑαυτὸν ἁμιλλώμενος;, Πάντως 
γὰρ οὐκ ἄν τις ἐμοὶ, ταῦτα λέγοντι (56), κολαχείαν 
ἐπικαλέσειε, πρός τε τὴν ἡλικίαν τὴν ἐμὴῆν xal πρὸς 
«ὃν σὺν βίον βλέπων ἔξωρός τε γὰρ Ἠδη πρὸς χολα- 
χείαν fj ἠολιὰ, καὶ τὸ γῆρας εἰς θωπείαν ἀνεπιτή 


tunium accidit. Quis enim sponte sua infelix est? Et 
nunc infortunium istud crimini vertunt qui illum 
rei capitalis accusarunt. Sed eos quidem, ira depo- 
$it3, mites pacatosque, missis ad singulos litteris, 
reddere conabor : at vero clementia tua, cum ju- 
stitia conjuncta, ne a nobis bac in re desideretur 
enixe rogo, ut scilicet benignitas tua adolescentis 
vineat calamitatem, nihil intentatum omittens, quo 
adolescens, ope tua improbo illo genio sibi adver» 
sante superato, extra discriminis aleam constitus- 
tur. Qua animus erat dicere, paucis exsecutus 
sum; qua vero ratione rite recteque negotium 
perfici queat, nec meum est dicere, nec tuum 
doceri. 


EPISTOLA VIII. 


Vide superioris epistowe synopsin. 


D Qua in re magnum illum Macedonum regein 


sapientes potissimum  suspiciunt atque admiran- 
tur; apud eos quippe admirationi habetur, non 
tam ob victorias de Medis relatas, vel ob ea qua 
de rebus ab ipso in India et circa Oceanum gestis 
narrantur, quam quod dixerit se in amicis the- 
saurum possidere: qua, inquam, in re maximam 
ille sui admirationem concitavit, ea utique et ipse, 
«η ac ille, efferri haud vereor, et non immerito 
affirmare possum effatum illud mihi etiam conve- 
nire; nam cum magna mihi sit amicorum copia, 
fortasse et illum de iis se magnifice jactantem, 
eorumdem numero atque przstanti? longe antc- 
cello. Quis enim illi tam amicus, quam tu mihi 
es, qui in omni virtutum genere semper temcet- 
ipsum superare conlendis? Neque cnim quis- 


δειον, col τε, xol εἰ kv ὥρᾷ τοῦ κολαχεύειν εἶ ποτε, c, piam me ista dicentem assentationis accusaverit, 


6 ἔπαινος πρὸς ὑπόληψιν χολαχείας οὐ χατέπιπτε, 
οὗ βίου πρὸ τῶν λόγων δειχνύντος τὸν ἔπαινον. 
'AXA ἐπειδὴ τοῖς καλοῖς πλουτούντων ἴδιον τὸ εἷ- 
δέναι χεχρῆσθαι, οἷς ἔχει (57): ἀρίστη δὲ χρῆσις τῶν 
ππριόντων, τὰ (9) χο:νὰ προτιθέναι τοῖς φίλοις ἃ 
ἔχουσι' φίλος 56 pot πάντων μάλιστα διὰ πάσης 
γνησιότητος συνηρµοσµένος, 6 ποθεινότατος υἱὸς 
Αλέξανδρος, παραχλήθητι δεῖξαι αὐτῷ τὸν ἐμὸν θη- 
caupóv* καὶ μὴ δεῖδαι μόνου, ἀλλὰ xal δαφιλῶς 
παρασχεῖν ἐμφορηθῆναι, τῷ προστῆναι αὐτοῦ (39), 
ὑπὲρ ὧν ἠχει, τῆς σῆς προστασίας δεόμενος" λέξει 
δὲ δι ἑαυτοῦ τὰ πάντα. Οὕτω Υὰρ εὐπρεπέστερον, fj 
τὰ xa0' ἕχαστον ἐμὲ διεζ.ἐναι τῷ γράμµατι. 


si ad statem meam et tuum vivendi institutum 
respiciat. Nam et canitiem non decel assentatio, 
nec senectus adulationi apta est; tibi autem im- 
pertita laus quantumvis adulatio nostr: conveni- 
ret tati, in nullam certe assentationis suspicio- 
nem inciderel, cum vibe tuz ratio nil verbis cgcat 
ut se omni laude dignam esse ostendat. At vero 
cum eorum qui divites scite prudenterque csse 
norunt, proprium sit scire illis uti bonis qum 
possident ; optimus autem divitiarum usus sit, 
amicos eorum qua possidemus participes faccre ; 
mihi autem amicus sit eximia prz ceteris omnib:s 
sinceritate conjunctus, dilectissimus filius Alc- 


xander: sinc ut meum thesaurum ipsi ostendam. nec ostendam tantummodo, sed. ct cflieiam ut co 


(55) Επιστ. Inscripta perhibetur in ms. Med. 
Αντιοχιανῷ, estque VI. 

(54) Fortasse legendum τροπαίοις. lropea. — 
Τρόποις. Med. τροπαίοις, ut conjiciebat Zacaguius. 

(39) M£A.lei. ld. cod. μᾶλλον. Et mox αὐτὸν ἐχεῖ- 
voy. Paucisque intlerjeclis, ταῦτα Ἀέγοντι, prout 
emendavit editor. 


(56) Ita emendandum censui Vaticanum codiceia, 
in quo legitur, ταῦτα λέγων. 

(51) Οἷς ἔχει. Medic. of; ἔχουσι. Et. paulo ante, 
χαλῶς πλουτ. 

(38) Tov περιόντων, τά. Ms. Mel. τῶν παρ; 
των, τό. 

(59) Αὐτοῦ. ld. cod. αὐτῶν. 


4089 


S. GREGORII NYSSENI 


4046 


affatim potiatur, dum illum tuo patrocinio indjgentem ils in megotiis tueberis atque juvabis, quo- 
rum causa ad te venit. Ipse autem per se cuncta indicabit; ita enim fleri potius decet, quam ut sin 


gula ad te hisce litteris perscribamus. 


EPISTOLA IX. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 6' (40). 


Kx hujus epistole argumento discimus Gregorium Nyssenum, Basilii fratris et Gregorii. Nazianzeni ezem- 
plo in eremum aliquando secessisse, cujus rei nescio an apud alium quempiam veterem scriptorem mentio 
habeatur. Ceterum ad quemnam haec cpistola scripta fuerit divinare non possumus. 


Ta:e quidpiam admirandum prastigiatores arüi- A — Totoütóv τι θαῦμά φασιν ἓν τοῖς θεάτροις τοὺς 


ficiose in theatris edere aiunt, cum fabula ex 
historiis mutuata, vel narratione aliqua vetere in 
praestigiarum materiem assumpta, rem totam, quasi 
vere tunc gereretur, actione ac gestu spectatorum 
oculis subjiciunt. Porro hoc pacto, quod sibi repre- 
sentandum proposuerunt, efficiunt : Varias cnim 
formas atque personas induti, ac urbem quoque 
in orcliestra ex velis e(formantes, nudum illum lo- 
cum tum demum viva gestarum rerum imitatione 
ita ad fabulae argumentum accommodant, ut tam 
ipsi rerum quz in illa bistoria continentur, imi- 
latores, quam vela ipsa, urbs, videlicet, velis re- 
prasentata, miraculuu spectatoribus fiant. At quare 
uobis instituta est hzc narratio? Quoniam mihi 


θαυματοποιοῦντας τεχνάζεσθαι ’ Μῦθον ἐξ ἱστορίας, 
f τινα τῶν ἀρχαίων διηγημάτων, ὑπόθεσιν τῆς θαυ - 
µατοποιίας λαθόντες, ἔργῳ τοῖς θεατᾶῖς διηγοῦνται 
τὴν ἱστορίαν. Διηγοῦνται δὲ οὕτως τὰ χατάλλη)α τῶν 
ἱστορουμένων * Ὑποδύντες σχἡµατά τε xal πρόσ- 
ωπα, xal πόλιν ix παραπετασµάτων ἐπὶ cnc ὀρχή- 


“στρας δι ὁμοιότητός τινος σχηµατίσαντες, xal (41) 


τέως ψιλὸν τόπον τῇ ἐναργεῖ µιµήσει τῶν πραγμά- 
των οἰχειώσαντες, θαῦμα τοῖς θεωµένοις γίνονται, 
αὐτοί τε οἱ μιμηταὶ τῶν ἐν τῇ ἱστορίᾳ πραγμάτων, 
χαὶ τὰ παραπετάσµατα, d πόλις δή. Τί οὖν pov ιὸ 
δι{γηµα βούλεται; Ἐπειδὴ χρεία ἡμῖν τὴν μὴ οὖσαν 
πόλιν καὶ οὖσαν (42) δεῖξαι τοῖς συνιοῦσι, παραχλή- 
θητ: γενέσθαι τῆς πόλεως ἡμῶν οἰκιστὴς αὑτοσχέ- 


opus est. urbem, qua nusquam est, quasi revera B διος, αὐτῷ τῷ φανΏναι µόνον (πόλιν εἶναι δοχεῖν τὸν 


esset, advenientibus ostendere, te etiam atque 
cliam rogo, ut specie tantum tenus te in extempo- 
ralem urbis nostra civem ascisci patiaris (dabo 
quippe opcram ut solitarius iste locus urbs csse 
videatur), quandoquidem tibi non multum itineris 


ἔρημον χῶρον παρασχευάσω 43])- ὅτι σοὶ xaX ἡ 62; 
οὗ πολλὴ, xai fj χάρις, ἣν δώσεις, σφόδρα πολλη. 
Πουλόμεθα γὰρ φαιδροτέρους (44) ἑαυτοὺς δεῖξαι τοῖ; 
συνούσιν, ἀντ ἄλλου τινὸς χόσµου, τῇ φαιδρότητι 
ὑμῶν χαλλωπιζόμενοι. 


con(üciendum est, gratia autem, quam przstabis, valde magna. Volumus quippe nosmet ipsos splen- 
didiores hospitibus ostendere, vestra scilioet claritate, pras alio quopiam ornatu, decorati. 


EPISTOLA X. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ I' (45). 


Cuinam hac epistolf scripta fuerit, penitus iguoro, oum ejus verba nullam ad id conjiciendum opem suppe- 
ditent ; videtur tamen eo tempore data fuisse, quo Nyssenus ab Ecclesia sua Valentis jussu exsulabui. 


Quinam verno tempore flos tam gratus, que- C ἍΠοῖον τοιοῦτον ἄνθος ἓν ἔαρι; Τίνες τοιαῦται µου- 


nam cantantium avium voces tam suaves , quzenam 
tam placidz atque lenes aurae, quibus tranquilla- 
lum mare mitescit, quaznam tellus agricolis tam 
jucunda, sive viridi segete luxuriet, sive jam spi- 
tarum culminibus fluctuet, quam suave ac jucun- 
dum est ver illud spirituale quod, tuis pacem 386: 
rentibus radiis, per litterarum tuarum fulgorem, 
vitam nostram, marori subtractam, illustrem hila- 
remque reddit? Sic nobis fortasse congruit pro- 
pheticum illud de praesentibus bonis usurpare : 
Secundum muliitudinem dolorum meorum in corde 
meo, consolationes Dei, per probitatem tuam, Leti- 


(49) Ἔπιστ. In cod. Med. inseribitur Σταγειρἰῳ' 
e 111. 

(21) Kat. 1d, cod. χαὶ τόν. 

(43) Καὶ coc. Med. ὡς οὖσ. Atque ita legisse vi- 
detur interpres. 


σιχῶν ὀρνίθων φωναί; Ἠοίαις λεπταῖς xai mpos- 
ηνέσι ταῖς αὓραις χαταγλυχαϊνεται γαληνιῶσα θά- 
λασσα;. Τίς ἄρουρα τοῖς γεηπόνοις οὕτως ἠδεῖα, ἢ 
εὐθηνουμένη ληΐοις, 1| τοῖς xapmol; fón τῶν ἆστα- 
χύων ὑποχυμαίνουσα, ὅσον τὸ πνευματιχὸν ἔαρ, ix 
τῆς εἱρηνικῆς σου ἀχτῖνος, διὰ τῆς ἐν τοῖς γράμ- 
past λαμπηξόνος, thv ζωὴν ἡμῶν ix χατηφείας 
[1]ραιδρῦνον, Οὕτω γὰρ ἡμῖν τάχα τὸ προφητιχὸν 
ἁρμόσει τοῖς παροῦσιν ἀγαθοῖς ἐπιφθέγζασθαι, ὅτι 
Ματὰ τὺ π.Ίῆθος τῶν ὁδυνῶν, τῶν ἐν τῇ καρδίᾳ, 
ttl τοῦ θεοῦ παραχ.ἰήσεις, διὰ τῆς σῆς ἀγαθότττος, 
την yuyhr ἡμῶν εὔρμαναν, ἀκτίνων δίχην 


(45) Παρασκ. ld. cod. παρασχενάσας ἔτι δέ. 

44) Φαιδροτέρους. Cod. Med. σεµνοτέρους. 

48) Ἐπιστ. lu Med. inscripta Οτρηῖῳ ἐπισχόκῳ 
Μελιτηνῆς' estque XVIII, 


1011 


EPISTOL.E. — EPIST. XI. 


4043 


τῇ πάχνῃ χεχαυµένην (46) thv ζωὴν ἡμῶν ἐπιθάλ- A ficaverunt. animam meam *, duro. solis radiorum 


πουσαι. Ἴση váp ἐστιν kv ἀμφοτέροις ἡ ἀχρότης, τῆς 
«6 παχύτητος, λέγω, τῶν λυπηρῶν, χαὶ τῆς γλυκύ- 
τι τος τῶν σῶν ἀγαθῶν. Καὶ εἰ µόνον εὐαγγελισάμενος 
ἡμῖν τὴν παρουσίαν σου, τοσοῦτον ἑφαίδρυνας, ὥστε 
πάντα ἡμῖν ἐκ τῆς ἑσχάτης ἀλγηδόνος εἰς φαιδρὰν 
µεταθληθῆναι χατάστασιν' τί ποτε ἄρα ποιῄσει, xal 
ὀρθεῖσα µόνον, ἡ τιµία xal ἀγαθὴ παρουσία σου; 
πόσην δὲ δώσει τῇ φυχῄ (47) ἡμῶν παράχλησιν ἡ 
γλυκεῖά σου φωνὴ ταῖς &xoat; ἐνηχήσασα; Αλλά 
“ένοιτο ταῦτα διὰ τάχους χατὰ Θεοῦ σννεργίαν, τοῦ 
διδόντος ὁλιγοψύχοις ἄνεσιν xal τοῖς συντετριµμµένοις 
ἀνάπαυσιν. Ἡμᾶς δὲ γίνωσχε, ἐὰν μὲν εἰς τὸ ἡμέτε- 
pov Ρλέψωμεν, περιαλγεῖν τοῖς παροῦσι, xal διαφο- 
ῥροῦντας μὴ παύεσθαι: ἐὰν δὲ πρὸς τὴν σἣν ἀπίδωμεν 


instar, vitam ΠοθίΤΑΠ, pruina veluti adustam, 
fovent. Nam sque summa sunt malorum nostro- 
rum magnitudo, et bonorum tuorum dulcedo. Quod 
si ex eo quod adventum tuum tantummodo annurn- 
tiaveris, usque adeo nos alacres lztosque fecisti 
ut omnia ex summo moerore in hilaritatem con- 
versa fuerint; quid non igitur praestabit vel solus 
tui aspectus, cum praesens aderis, vir integerrimo 
atque venerande?: Quantum etiam solamen afferet 
dulcis vox tua, nostris auribus insonans ? Sed uti- 
nam id flat quam citissime, Dei ope atque- auxilio, 
qui pusillanimis doloris remissionem et morore 
confectis requiem largitur! Scias.autem nos, si ad 
nostra quidem respiciamus, de przsentibus rebus 


τιµιότητα, πολλὴν ὁμολοχεῖν τῇ οἰχονομίᾳ τοῦ As- B vehementer dolere, neque eos qui nos vexant, un- 


σπύτου τὴν χάριν, ὅτι ἔξεστιν ἡμῖν ix γειτόνων 
ἁπολαύειν τῆς γλυχείας σου xal ἀγαθῆς προαιρέ- 
σεως, xat ἐμφορεῖσθαι χατ᾽ ἐξουσίαν µέχρι χόρου τῆς 


τοιαύτης τροφῆς, εἰ δή τις χόρος τῶν τοιούτων 
ἑστίν. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΑ’ (18). 


quam cessare ; at vero si ad prastantiam tuam ocu- 
los convertamus, ultro fateri, multum nos Domini 
providentie debere, quod nobis fas sit egregia 
illa tua mente ejusque jucunditate e propinquo 
frui, et hujuscemodi cibo ad satietatem usque pro 
libitu expleri, si tamen talis rei ulla potest esse 
satietas. 


EPISTOLA ΧΙ. 


Scripta est. hec epistola ad eruditum juvenem quemdam Cappadocem, vel in Cappadocia degen.em, Cnri- 
stianumue an. ethnicum, definire non ausim, qui Nyssenum peregre agentem suis litteris patri commen- 
daverat. Epistola autem argumentum desumpium est ex Homeri Odyss. lib. xxiv, in cujus fine ait, Laer- 
lem, cum videret. Telemachum nepotem, ab Ulysse paire monitum, in aciem alacri animo descendisse 
adversus Ithacenses εἰ Cephallenios, qui, procorum necem uliuri, paternam. domum armis aggrediebantur. 


exclamasse : 


Τίς vó µοι ἡμέρη ᾖδε, θεοὶ φίΛοι, "Η náAa yalpu- 
Ylóc v' νυἱωνός c&' ἀρετῆς xdi Ónpir. ἔχουσι. 


ur mihi dies hec, Dii dilecti? certe valde gaudeo 
"iliusque neposque virtutem circa, pugnam habent. 


Αἰτῶν τι προσφυὲς καὶ οἰχεῖον (49) τῷ vpápuast C — Cum aptum aliquod atque conveniens exordium 


δοῦναι προοίµιον, ἀπὸ μὲν τῶν ἐμοὶ συνήθων, λέγω 
δη τῶν γραφικῶν ἀναγνωσμάτων, οὐκ εἶχον ὅτῳ καὶ 
χρήσοµαι, οὐ τῷ μὴ εὑρίσχειν τὸ συμδαῖνον, ἀλλὰ τῷ 
περιττὸν χρίνειν πρὸς οὐκ εἰδότας (50) τοιαῦτα γρά- 
φειν. Ἡ γὰρ περὶ τοὺς ἔξω λόγους σπουδὴ, τοῦ µη- 
δεµίαν τῶν θείων µαθηµάτων ἐπιμέλειαν ἔχειν, 
ἀπόδειξις ἡμῖν γέἐγονεν. θὐχοῦν ἐχεῖνα μὲν σιωπῄσο- 
μαι, ἐχ δὲ τῶν σῶν πρὸς τὴν λογιότητά σου προοι- 
µιάσοµαι. Πεποίηταί τις (543) παρὰ τῷ διδασχάλῳ τῆς 
υµετέρας παιδεύσεως πρεσθυτικῶς εὐφραινόμενος, 
μετὰ τὴν χρονίαν αὐτοῦ (52) χαχοπἀθειαν ἐν ὀφθαλ- 
pol; ἔχων τὸν ἑαυτοῦ παῖΐδα, xal τοῦ παιδὸς ἅμα τὸν 
παῖδα ὑπόθεσιν δόντος (85) τῆς εὑφροαύνης, 'H περὶ 
τῶν πρωτείων τῆς ἀρετῆς ὈὉδυασεῖ (54) πρὸς τὸν 


* Psal. χο, 19. 


(46) Τῇ záxxn xex. Med. κεχαυμένην τῇ πάχνη. 


(47) Τῃ φυχῇ. M. ταῖς φυχαῖς. 

(48) FR ALAS ια’. Cod. ed. inscriptam refert 
Βὐπατρίῳ σχολαστικῷ. Est autem num. Vlil. 

(49! Αἰτῶγ' — οἰκειον. ld. ζητῶν --- οἵον. 

(50) Εἱδότας. ld. εἰδότα. Mox, ἔξωθεν τῶν λόγων. 
Rt paulo post ἡμῖν ἐγένετο. 

(51) Πεποίηταί εις. ld. πεποίηται Λαέρτης. 

(52) Δύτοῦ. Med. ἐχείνην. Et mox. pro. ὑπόθεσιν 


ex sacre Scripture lectione, pro consuetudine 
nostra, epistole prefigendum perquirerem, nul- 
lum, quo uterer, invenire potui; non quod nil 
congruum atque proposito nostro consentaneum 
occurreret, sed quod talia supervacaneum cense- 
rem nescientibus scribere. Studium enim quod 
profanis rebus impendis, argumento nobis est 
te nullam sacris doctrinis operam dare. Igitur illa. 
quidem silentio przteruittam ; ex tuis vero rebus 
mez ad te virum eruditum οἱ eloquentem epi- 
stolze initium faciam. Fingitur non nemo. ab. eru- 
ditionis vestrze magistro post diuturnam malorum 
tolerantiam senum more exsultans, dum ante ocu- 
los una haberet filium οἱ nepotem ex eodem filio, 


δόντος, id. cod. ὑπόθεσις δὲ αὐτῷ τῆς εὑφροσύνης. 
Praclare: fllius et περος οὗ oculós e. objecti, lati: 
tie ipsi seni causa. CaRacc. pag. 95. 

(53) Vide an legendum sit, ἀμφοτέρου ὑπόθεσιν 
δόντος, ita ut adverbium ἅμα absolute posituin, nul- 
lum casum regat. 

(54) Ὁδυσ. Id. τῷ Ὁδυσσεῖ. Mox vero, elc τί οὗ» 


4 μνήμη τῶν Κεφ. In quautum quidem memoria fert. 


ephalleniorum. 1d. ibid. 


£043 


S. GREGORII ΝΤΟΡΕΝΙ 


1044 


qui exsultandi occasionem seni prabuerat. Ulys- A Τηλέμαχον páyr, εἰ xa τῇ uvfjpy (99) τῶν Κεφαλ- 


sis cum Telemacho de virtute certamen quod et 
Cephalleniis memoratur, ad nostri sermonis sco- 
pum conlert ; quandoquidem excipientes me nunc 
tu et poter tuus, quemadmodum illi Laertem, ho- 
nore et benevolentia erga nos, de principatu cum 
munifilcis quibusque ac generosis viris contendi- 
siis, hic quidem suum in modum, tu vero e Cap- 
padocia per literas singularibus plane erga me 
officiis certantes. Quid igitur ego senex? Felicis- 
simam censeo eam diem, in qua talem video inter 
patrem filiumque contentionem. Ne itaque cesses 
justa boni et admirandi patris vota implere, et 


praeclaris factis paternam gloriam superare. Ego - 


sane ambobus vobis gratiosum me judicem pra- 
bebo, tibi quidem palmam de patre concedens, 
patri vero de te. Nos autem asperam, non tam la- 
pidibus quam habitatorum moribus, lthacam fe- 
remus, in qua multi proci et bonorum expetit 
ad nuptias mulieris occupatores, qui vel hoc ipso 
sponsam contumelia afficiunt, quod modestizx at- 
que pudori nuptias minantur, Melantho, vel ali 
qua alia ejusdem generis muliere, ut arbitror, 
digna perpetrantes; sed qui arcu valeat, nullus 
suppetit. Vides quam seniliter in his, qus nil 
mobis conveniunt, nugati sumus. Sed mibi ob ca- 
milieni venia ultro danda erit; proprium enim 
senectutis est, queinadlmodum oculos gravedine in- 
festare et imembris omnibus torporem inducere, 
Ha et yarrulam atque verbosam esse. Tu autem 
volubili, fervido atque incitato sermone nos, ut 
juvenem deeet, excipiens, me juventuti quodam- 


λήνων, πρὸς τὸν σχοπὸν τοῦ λόγου συµδάλλεται. "Ot: 
µε διαλαθόντες vuv (50), σύ τε xal ὁ τὰ πἆντα θαυ- 
µάσιος ὁ πατὴρ ὁ σὺς, ὥσπερ τὸν Λαέρτην ἐχεῖνοι, 
φιλοτίµμους ὅλους ἓν τῇ πρὸς ἡμᾶς τιμῇ τε xal φιλο- 
φροσύνῃ περὶ τῶν πρωτείων διαγωνίζεσθε, ὁ μὲν 
οὕτως (57), σὺ δὲ ἀπὸ Καππαδοχίας τοῖς γράμµασι 
βάλλοντες. Τί οὖν ὁ γέρων ἐγώ; Μαχαριστὸν τίθεµαι 
τὴν ἡμέραν, v f, βλέπω τοιαύτην παιδὶ πρὸς πατἐρα 
τὴν ἅμιλλαν. Μή ποτε οὖν παύσαιο, χρηστοῦ καὶ 
θαυμαστοῦ πατρὸς εὐχὴν δ.καίαν ἀποπλτρῶν , xal 
τοῖς ἀγαθοῖς προτερήµασι τὴν πατρικὴν δόξαν ὑπερ- 
ἑαλλόμενος (58). Παρ) ἀμφοτέροις ὑμῖν ἔσομαι χε- 
χαρισµένος χριτής  σοὶ μὲν τὰ πρωτεῖα πρὺς τὸν 
πατέρα νέµων, τῷ πατρὶ δὲ πρὸς o£* ἡμεῖς δὲ οἵτο- 
μεν τὴν τραχεῖαν Ἰθάχην, οὗ λίθοις τοσοῦτον, ὅσον 
τοῖς Ίθεσι τῶν οἰχητόρων τραχννοµένην, kv Tj πολλοὶ 
μνηστῆρες, xal vv κτημάτων τῆς μνηστευοµένης 
χρατῆρες (59), οἱ xat αὑτῷ τούτῳ τὴν νύμφην ὑδρί- 
ζοντες, τῷ ἐπαπειλεῖν τὸν γάμον τῇ σωφροσύνῃ,.Με- 
λανθοῦς (60), οἶμαι, τινὸς, 3j ἄλλης τοιαύτης ἀξίως 
πράττοντες. Οὐδαμοῦ δὲ ὁ σωφρονίζων τῷ τόξῳ (61). 
Ὅσον πρεσθυτιχῶς ἐπὶ τὰ μηδὲν προσήχοντα ἡμῖν 
παρβεληρήσαµεν ! Αλλά µοι πρόχειρος ἔστω διὰ τὴν 
πολιὰν ἡ συγγνώμη’ ἴδιον γὰρ αὑτῆς (62), ὥσπερ τὸ 
χορυζοῦσθαι τὰ ὄμματα, χαὶ τὰ µέλη πάντα ὑπὸ τῆς 
τοῦ γήρως ἀπονοίας (63) βαρύνεσθαι, οὕτω καὶ τὸ 
ἁδολεσχεῖν ἓν τῷ λόγῳ. Σὺ δὲ ἡμᾶς τοῖς τροχαλοῖς τε 
xai διεγηγερµένοις τῶν λόγων νεανιχκῶς δεξιούµενος, 


C ἀνανεώσῃ τὸ γῆρας, τῇ χαλῇ xal πρεπούσῃ ynptoxo- 


µίᾳ ταύτῃ τὸ ix μηχὸς (64) τῆς ἡλιχίας ἐπανορθού- 


μενος. 


modo reddes, pulchra atque decenti hac senes curandi ratione, longsmvitatem nostram in melio- 


pein. statum restituens.- 


EPISTOLA Xil. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 18’ (65). 


Ex hujus epistole contextu apparet eam scriptam (uisse ad Cappadocem virum in quodam Ponti loco de- 
entem. Moris autem tunc erat. amicos ad celebriores festivitates, presertim Paschatis, una. celebrandas 
tneilare, ut palet ez Nazianzeni Epistolis 99, 100, et 402, ad. Eulalium, junctis Epistolae 350, ad l'alla- 


dium. 


Nec veris gratia repente ac tota simul emicare 
solet; sed verni temporis exordia fiunt solis radii 
terr: duritiem blande emollientes, cet flores di- 


(55) Et hie fortasse legendum, ἡ xai ἓν τῇ 


vim. 

(90) Νυν. Med. μέσον. Paulo post, φιλοτίµως 
mob; ἀλλήλους. 

(97) Οὕτως. ld. coil. £x τοῦ Πόντου. Et mox µα- 
χαριστ{ν. 

(98) Ὑπερθ. 1d. ὑπερδαλλόμενος οὕτως. 

(99) Κρατήρες. Med. βρωτῆρες, eomestores: vox 
ad sententiam aptissima. Mox autem σωφρονούσῃ. 
— Etsi incompertum mihi sit an vox χρατῆρες, 
pro occupatoribus, eo seusu a quopiam accepta sit, 
quo verbum χρατέω szpenumero usurpatur ; tamen 
non video quonam alio meliori sensu hoc in loco 
Latine reddi possit. 

(60) Notum est eruditis, hoc nomine appellatam 
fuisse eam Penelopis ancillam, quz Ulyssem, sub 
pauperis habitu latentem, adeo aversabatur, ut et 


Οὐδὲ τοῦ ἔαρος fj χάρις διαλάμπειν χατὰ «b ἀθρόον 
πέφυχεν * ἀλλὰ προοἰµια τῆς ὥρας Υίνανται ἀχτίς τε 
προσηνῶς τὸ πεπηγὸς τῆς γῆς ἐπιθάλπουσα, xai ἄν- 


verbera οἱ minaretur, nisi e Penelopis domo disce- 
deret, ut videre est in Ilomeri Odys. lib. αντι, 
vers. $19, et lib. xix, vers. 65. 

(61) Respicit Nyssenus ad procorum mecem, 
quam Ulysses jactis arcu sagittis, patravit. Vide 
Homeri Odys. lib. xxu. 

(62) Αὑτης. ld. αὐτῃ. Mox vero clarius et optime 
ἁτονίας pro ἀπονοίας. (λκλος. p. 95. 

(63) Aut hic mendum aliquod subest, aut, ἡ τοῦ 
γὔρως ἀπόνοια, idem per circumlocutionem est ac 
simplex, τὸ yfpac, quod postremum in versione 
nostra secuti sumus. ! 

(64) 'Ex unxóc.. Cod. Med. κεχµηχός, quod lo- 
cum et sensum plane reficit : τὸ χεχμηχὸς τῆς ἡλι- 
xlac, laboriosam etatem. CaRACC. p. 95. 

(65) Ἐπισς. Inscrihitue τῷ αὐτῷ, eidem, in ms. 
Medic. estque num. ΙΧ. | . 


1645 


£PISTOL.E. — EPIST. Xil. 


1010 


βος ἡμιφανὼς τῇ pax ὑποχκρυπτόμενον, καὶ αὗραι τὴν A midia sui parte glebis tecti, et auri? Cerram alllan- 


Την ἐπιπνέουσαι, ὡς διὰ βάθους τὸ Ex τοῦ ἀέρος vóviuóy 
τὲ xal ζωόφυτον εἰς αὐτὴν διαδύεσθαι. Ἔστι xal νεοθα- 
Àj πόαν θεάσασθαι, xat ὀρνίθων ἑπάνοδον, οὓς ὁ χειμὼν 
ἀπεξένωσε, xal πολλὰτοιαῦτα, ἃ σημεῖα μᾶλλόν ἑστιτοῦ 
ἔαρος, οὐχ αὑτὸ τὸ ξαρ. Πλὴν ἀλλ' ἡδη xal ταῦτα, διότι 
καὶ τῶν ἡδίστων μηνύματα (66) γίνεται. Τί οὖν ὁ λόγος 
μοι βούλεται, Ἐπειδὴ πρόδρομος τῶν £v σοὶ θησαυρῶν 
1 δ.ὰ τῶν Υραµµάτων σου φιλοφροσύνη πρὸς ἡμᾶς 
ἑλθυυσα, καλῷ προοιµίῳ τὸ παρὰ σοῦ προσδοχώµενον 
ἡμῖν εὐαγγελίξεται * xal τὴν ἓν τούτοις χάριν δεχό- 
µεθα, ὥς τι πρωτοφανὲς ἄνθος τοῦ ἔαρος, καὶ ὅλης 
ἀπολαῦσαι τῆς ὥρας iv σοὶ εὐχόμεθα (67) διὰ τά- 
χους. Σφόδρα γὰρ, εὖ ἴσθι, σφόδρα τῷ θυμῷ καὶ τῇ 
πιχρίᾳ τῶν ἐπιχωρίων Ἰθῶν πεπονήχαμεν' xal ὥσπερ 
τοῖς δωμµατίοις Ex τῶν ἐπεισρεόντων ὑδάτων ὑποτρέ- 
Φεται χρύσταλλος (08) (χρήσοµαι γὰρ Ex τῶν ἡμετέ- 
pov τῷ ὑποδείγματι), οὕτω (69) χαταῤῥέουσα νοτὶς, 
εἰ τῷ πεπηχότι ἐπιπολάσειε, λιθοῦται περὶ τὸν κρύ- 
σταλλον, χαὶ προσθήκη τοῦ ὄγχου γίνεται. Τοιοῦτόν 
τι βλεπέτω (10) τοῖς πολλοῖς τῶν κατὰ τὸν τόπον 
ἐπιχωριαζόντων τὸ Ίθηως, ὡς del τι προσεπινοεῖται 
παρ᾽ αὑτῶν εἰς πικρίαν xal ἐφευρίσχεται, καὶ τῷ 
προχατειργασµένῳ ἕτερον χαχὸν ἐπιπέγννται, xá- 
χείνῳ ἄλλο, xal πάλιν ἕτερον, xal τοῦτο συνεχῶς 
ὑπαντᾷ (71), xal οὐδεὶς αὐτῷ ὄρος τοῦ μίσους xai 
της τῶν xaxüv ἐπαυξήσεως ' ὥστε πολλῶν ὑμῖν εὖ- 
χῶν (72) εἶναι χρείαν, ἐπιπνεῦσαι διὰ τάχους τὴν 
χάριν τοῦ Πνεύματος, xai διαχέαι τὴν πικρίαν τοῦ 


tes ut. seminalem atque. generativam aeris virtu- 
tein in ejus abdita. insinuent. Licet οἱ recens pul- 
lulantein herbam. intueri, οἱ avium, quos hiems 
exsulare jussi!,. reditum, et alia. multa hujusce- 
modi, qux quamvis. signa polius veris sint, quam . 
ver ipsum, attamen et ipsa jucunda sunt, quo- 
niam res longe jucundissimas portendunt. Quid 
igitur sibi vult sermo noster? Quoniam benevo 
lentia (ua, thesauri in te repositi pranuntia, pet 
litteras ad nos veniens, pulchroinitio bona qua a to 
exspectamus, annuntiat; nos quidem insitam illis 
gratiam, veluti quemdam primo veris tempore ap- 
parentem florem, suscipimus, etiam atque etiain 
rogantes, ut pleno tuz probitatis vere quam pri- 


B inum nos frui facias. Multum enim, ut probe uos i, 


multum molestiz nobis attulit feritas et asperitas 


morum, qui apud hujus regionis incolas vigent ; el 


quemadmodum in domorum tectis ex influentibus 
aquis glacies accrescit (exemplo enim e nostra 
regione sumpto utar), et defluens novus aqui 
humor, si super aqux jam densate superficiem 
dilatetur, in glaciem et ipse durescit, ejusdemque 
wassam adauget: simile quidpiam in nostrorum 
indigenarum moribus obtinere videtur, cum ali- 
quid semper ad velerem asperitatem excogitcut 
atque adinveniant, οἱ malo jam perpetrato, allerum 
malum adjiciant, et isti aliud aliudque rursis, id- 
que perpetuo accidit, et nullus odii et malorum 


μίσους, xal διαθρύψφαι τὸν Ex τῆς πονηρίας αὐτοῖς C incrementi terminus apparet ; ia ut inultis preci- 


πηγνύµενον κρύσταλλον. Διὰ ταῦτα γλυκὺ τὸ Éap xal 
χατὰ φύσιν ὑπάρχον, ἑαυτοῦ ποθεινότερον Ὑίνεται 
νοῖς ἀπὸ τοιούτων σε προσδεχομένοις χειμώνων. Mh 
οὖν βραδυνέτω fj χάρις  ἄλλως τε xal τῆς ἁγίας ἡμῖν 
ἡμέρας πλησιαξούσης, εὐλογώτερον ἂν εἴη, τὴν ἑν- 
εγχοῦσαν τοῖς ἰδίοις μᾶλλον f| «bv Πόντον τοῖς 
ἡμετέροις σεμνύνεσθαι. Ἐλθὲ οὖν, ὦ φίλη χξγαλὴ, 
φέρων ἡμῖν ἀγαθῶν πλήθος, σαυτὀν * τοῦτο γὰρ 
ἔσται τῶν ἁγαθῶν τῶν ἡμετέρων τὸ πλήρωμα. 
alienis, hoc est, nostris opibus decorari. 


bus nobis opus sit, ut, Spiritus sancti gratia quam 
cito nos afflante, odii amaritudo dissipetur et g!a- 
cies ipsis ex malitia inhzrens conteratur. l'ro- 
pterea, etsi ver suapte natura jucundum sit, atta- 
inen se ipso desiderabilius illis evadit, qui talem 
hiemem perpessi, te przstolantur. Istud itaque bo- 
neficium atque gratia non differatur ; nain et alio- 
qui, sancta die jam appropinquante, convenientius 
utique erit, patriam propriis potius, quam Pontum 


Veni itgque, carum caput; fer nobis bonorum affluen- 


Liam, te scilicet ipsum : hoc enim bonorum nostrorum complementum erit. 


(66) Μηνύματα. Wa quidem propter casus immu- 
tationem. emendat Zacagnius, Sed in. cod. Med. 
nullus error : est eniin µιµήματα. Canicc. p. 95. 
— Va emendandus fortasse Vaticanus codex, in quo 
Scribitur, μηνυμάτων. 

(67) Εὐχόμ. Cod. Med. διὰ cáyouc εὐχόμεθα.. Et 
mox, χρυμῷ pro Üupip* quod. priestat : convenien- 
tius cst enim allegorim, qua utitur Nysseuus. Paulo 
post idem cod. ὑποῤῥεόντων, l4. p. 95. 

(68) Vox χρύσταλλος duplicem apud Graecos si- 
gniticationem habet; nam et pro glacie sumitur, 
asque eiiam pro eo, quod Latin cliam vocant 
crystallum, usurpatur. Nos autem glaciem verti- 
cius, cum nescianus an apud. ullum scriptore 


erystalli in Cappadocia nascentis mentio fiat, ct 
alioqui de Cappadocize nivibus jocatur Libanius in 
epistola 136 inter Basilii epistolas, idemque Basi. 
lius tum epistola sequenti, tum. passim de Cappa- 
docie hiemis acerbitate conqueritur. 

(69) Οὕτω. Nil in rem sentcutiz, Recte in. Μου. 
χαὶ fj. 1d. ibid. 

(70) Β.Ιεπέτω. Sengui nequit accommodari. At 
Med. βλέπω, quod est aptissimum. Mox vero ubi 
Vat. ὡς ἀεί, Med. ὡς omittit. 1d. ibid. 

(714) Ὑπαντᾳ. Med. γίνεται. Mox αὑτοῖς ὄρως 
przfert idem cod. quod est oratioui magis consen- 
taneum. ld. ibid. 

(12) "Yyir εὐχῶν. Cod. Med. εὐχῶν ἡμῖν. 


1047 


EPISTOLA Xlll. 


S. GREGORII NYSSENI 


1013 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΓ’ (75). 


Libanio sophiste hec epistola inscribenda est, quem sancti Basilii magistrum exstitisse norunt eruditi. Hac 
autem epistola cum sequenti tunc temporis α Nysseno scripta [uisse videtur, cum cloquentic artes, Na- 


&iunzeno teste in epistola 35, publiceprofitebatur. 


Audivi medicum 
re affectionem enarrantem. Ejus autem narra- 
tío talis erat : Distinebatur non nemo difficillimo 
quodam niorbo, artemque incusabat, quod minus 
quam polliceretur, prasstare posset ; nam quidquid 
ad ejus curationem adhibebatur, exspectato care- 
Dat effectu. Mox cum exoptatum quoddam nuntium 
prater spem ipsi allatum fuisset, artis vicem sup- 
plens casus, liominem morbo liberavit, sive anima 
gaudii atque voluptatis abundantia corporis quoque 
habitudinem ad sui ipsius affectionem conforma- 
verit, sive alio quopiam modo id acciderit, nequeo 
dicere, cum mihi de talibus philosophandi otium 
desit, causamque hujus rei non adjecerit, qui nar- 
ravit. Commodum autem, ut arbitror, narrationis 
hujus nunc inemini; cum enim minus valerem, 
quam in votis essel. (causas autem adversitatum, 
qua ex eo tempore quo apud vos fui, mihi usque 
nunc evenere, nil opus est exacte nunc recensere), 
de improviso allata est mihi a te viro eruditissimo 
epistola, quam ubi accepi atque avidissime perlegi, 
statim quidem animum meum ita affecit, quasi 
ab bominibus cunctis de pulcherrimis rebus laudem 
consequerer ; tanto in pretio apud me erat testino- 
nium quod per epistolam nobis impertiebaris ; 
deinde vero corporis habitudo in melius statim con- 
versa est: unde et ipse rem valde insolitam tibi re- 
fero, mescilicet unam eamdemque'epistolam partim 
zgrotantem, partim vero optime valentem perlegisse. 


insolitam quamdam natu- A 


"Hxoucá τινος ἰατριχοῦ (74), παρἀλογόν τι φύ- 
σεως πάθος (75) διηγουµένου. Τὸ δὲ διήγημα τοιοῦτο 
f». Κατέ[ι]χετό τις, qnot, ἀῤῥωστήματί τινι τῶν δυσ- 
«ροπωτέρων, xal τὴν τέχνην διήλεγχεν, ἕἔλαττον τῆς 
ἐπαγγελίας ἰσχύουσαν ' πᾶν γὰρ τὸ ἐπινοούμονον cl; 
θεραπείαν, ἄπρακτον ἣν. Εἶτά τινος ἀγγελίας τῶν 
καταθυμιῶν παρ) ἐλπίδας αὐτῷ µηνυθείσης, ἀντὶ τῆς 
τέχνης fj συντυχία γίνεται, λύουσα τῷ ἀνθρώπῳ τὴν 
νόσον * εἴτε τῆς φυχῆς τῷ περιόντι τῆς ἀνέσεως xal 
τὴν τοῦ σώματος t&v ἑαυτῇ συνδιαθείσης, efe xol 
ἄλλως, οὐχ ἔχω λέγειν. οὔτε γὰρ ἐμοὶ σχολὴ τὰ 
τοιαῦτα φιλοσοφεῖν, χαὶ τὴν αἰτίαν ὁ εἰπὼν οὗ προσ” 
έθηχεν. "Evi χαιροῦ δὲ νῦν ἐμνήσθην, ὡς οἶμαι, τοῦ 
διηγήµατος * διαχείµενος γὰρ, ὡς οὐχ ἂν ἑδουλόμην 
(τὰς δὲ αἰτίας οὐδὲν δέοµαι (76) ἀχριδῶς νῦν χατα- 
λέγειν τῶν ἀφ' οὗ Yéyova παρ᾽ ὑμῖν xal μέχρι τοῦ 
νῦν συμπεπτωχότων pot λυπηρῶν), μηνύσαντος 
ἀθρόως pol τινος περὶ τῶν γραμμάτων τῆς µονογε- 
νοῦς σου παιδεύσεως, ἐπειδῆ τάχιστα τὴν ἐπιστολῆν 
ἐδεξάμην, χαὶ τοῖς Υεγραμμµένοις ἐπέδραμον, εὐθὺς 
μὲν τὴν ψυχὴν διέθετο (77), ὡς ἐπὶ χκαλλίστοις ἐπὶ 
πάντων ἀνθρώπων ἀναχηρυσσόμενος τοσούτου thv 
σὴν μαρτυρίαν ἑτιμησάμην, ἣν διὰ τῆς ἐπιστολῆς 
ἡμῖν χεχάρισαι * ἔπειτα δὲ µοι xol fj τοῦ σώματος 
ἕξις εὐθὺς πρὸς τὸ χρεΐττον μετεποιεῖτο» xai σοι τὸ 
(cov παράδοξον xa αὐτὸς διἠγηµα δίδωµιε, ὅτι τῆς 
αὐτῆς ἐπιστολῆς, τὰ μὲν ἁῤῥωστῶν, τὰ δὲ χαθαρῶς 
ὑγιαίνων, ἐπέδραμον. Καὶ ταῦτα μὲν el; τοσοῦτον. 
Ἐπεὶ δέ pot τῆς χάριτος ταύτης ὁ Κυνήγιος (78) 


Et de his quidem hactenus. Quoniam vero Cyne- (, ὑπόθεσις γέχονεν, οἷος εἶ τῷ περιόντι τῆς εἰς τὸ εὖ - 


gius causa fuit cur mihi abs tegratia ista proveniret, 
tu,superabundanti illa tua ad benefaciendum faculta- 
te, non nos tantum beneficiis prosequi potes , sed et 
eos qui nos beneflciis complectuntur. GCynegius 
autem, ut diximus, beneflcii nobis est auctor, qui 
occasio et causa fuit cur abs telitteras accipere- 
mus, et propterea dignus qui etiam beneficiis 
afficiatur. Porro si queris magistros, ex quibus 
nonnibit nos didicisse videmur, Paulum, Joannem, 
cexerosque apostolos et prophetas exstitisse repe- 
ries, nisi forte audacius videatur, ejus nobis artis 
scientiam sumere, in qua, quantum spectat ad res 
disciplinz vestrz, adeo excellis, ut ejus rei periti 


(18) "Ezicc. ln Med. Λιδανίῳ inscribitur: estque 
extra ordinem epistolarum post librum De anima : 
unacum epistolarum quas hic edimus (infra subji- 
ciendas) prima Joanni inscripta. Ολλλου. pag. 101. 

(14) ᾿Ιατρικοῦ. Ἰατροῦ habet cod. Med. nam la- 
τριχός non est medicus. ld. pag. 95. 

(75) φύσεως πάθος. M. cod. πάθος φύσεως. ει 
mox, χατείχετο, φησίν. 

(76) Δέομαι. Med. δέοµαι νῦν ἀχριθῶς χαταλ. 

(11) Διέθετο. Id. cod. διετέθην. 
18) 'O Κυ. ld. ὁ vtb; Κυνήγως. 


εργετεῖν ἐξουσίας, οὐχ ἡμᾶς µόνον, ἁλλὰ χαὶ τοὺς 
εὐεργέτας ἡμῶν καλῶς "τοιεῖν * εὐερχέτης δὲ ἡμῶν 
οὗτος, χαθὼς εἵρηται, τῶν παρὰ σοῦ Ὑραμµάτων 
ἀφορμῆ γενόμενος ἡμῖν καὶ ὑπόθεσις, xal διὰ touto 
εὖ παθεῖν ἄξιος. Διδασχάλους δε τοὺς ἡμετέρους, εἰ 
μὲν ὧν τι (79) δοχοῦμεν µεμαθηχέναι, ζητοίης, IHau- 
λον εὑρήσεις xal Ἰωάννην, xal τοὺς λοιποὺς ἀποστό- 
λους τε xal προφήτας, εἴγε uh τολμηρὺν ἡμῖν τὴν 
διδασκαλίἰαν οἰχειοῦσθαι τῶν τοιούτων διηγημάτων, 
οἷς (80) περὶ τῆς ὑμετέρας λέγοις σοφίας, ἣν χρίνειν 
ἐπιστήμονές qaot, &nb σοῦ πηγάζουσαν, iv μετοχῇ 
τοῦ λοιποῦ Ὑίνεσθαι (81) πᾶσιν, olg τινος xal μάέ- 
τεστι λόγου. Ταῦτα γὰρ Ίχουσα πρὸς πάντας διηγον- 


(79) Lego, εἰ μὲν ὑφ᾽ ὧν τι. Nisi quis emendan- 
dum censuerit, εἰ μὲν οὖν τι. 

(80) Τοιούτων διηγημάτων, olc. ld. cod., τοιούτων 
ἀνδρῶν * εἰ δέ. Rectissime. Et mox, ἣν οἱ χρίνειν — 
φασίν. --- Locus, ni fallor corruptus. Vide tamen 
an articulus otc ad ἡμῖν referatur, ut sit, ejus nobis 
artis scientiam sumere, de quibus (παπι sapientiam 
pra'dicas, quam ejus rei periti judices, etc. 

(81) Ἐν µετοχῇ τοῦ «οιπου m(rscÓa.. Med. ms. 
xa ἓν τοῖς λοιποῖς γενέσθαι. Et paulo post, διεξιόν. 


τος, pro δ.ηγουµένου. A 


4019 


EPISTOILE. — EPIST. XIV. 


1050 


µένου τοῦ σοῦ μὲν μαθητοῦ, πατρὸς δὲ ἐμοῦ, xal δι- A judices hujusce artis pracepta a te, velut ex ple- 


δασχἀάλου τοῦ θαν μαστοῦ Βασιλείου. Ἴσθι µε μηδὲν 
ἔχοντα λιπαρὸν (82) Ev τοῖς τῶν διδασκάλων διηγἠ- 


µασιν, Ex' ὀλίγον τῷ ἁἀδελφῷ συγγεγονότα, xal τοσοῦ-΄ 


τον παρὰ τῆς θείας γλώττης ἐχχαθαρέντα (85), ὅσον 
ἐπιγνῶναι µόνον τὴν [ ἄγνοιαν (845)]. τῶν ἁμυήτων 
τοῦ λόγου * ἔπειτα µέντοιχε, χαὶ τούτῳ (85), εἴποτε 
σχολὴν ἄγοιμι, χατὰ σπουδην πᾶσαν ἑνδιατρίθδοντα, 
ἐραστὴν γενέσθαι τοῦ ὑμετέρου κάλλους, χαὶ τυ- 
χεῖν (86) δὶ µηδέπω τοῦ ἔρωτος. El μὲν οὖν, ὥσπερ 
αὐτὺς ἐγὼ χρίνυ τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς, ἐστιν οὐδαμοῦ ὁ δι- 
δάσκαλος (81) ἡμῶν. EL δὲ τὴν σὴν ὑπόληψιν, ἣν ἐφ᾽ 
ἡμῖν ἔτχες, μὴ ἀληθεύειν οὐ θέµις - ἀλλ ἀληθεῖς 
τινες ky τῷ λόγῳ xal ὑμεῖς, καὶ ἡμεῖς οὖχ ἀπόθλητοι 
παρὰ σοἰγε χριτῇ * δὸς τολμῆσαί σοι τῶν τοιούτων 


nissimo fonte profluentia, in alios, quotquot aliqua 
dicendi facultate pollent, derivari existiment. Talia 
enim tuum quidem discipulum, patrem vero meum 
atque magistrum, admirabilem illum Basilium de 
te palam dicentem s:pius audivi. Scias me nulla 
in bauriendis magistrorum documentis felicitate 
usum fuisse, quippe qui modico tempore eum 
fratre versatus fuerim, et tantum me divina ejus 
lingua cultum expolitumque reddiderit, quantum 
satis est ad eorum (ignorantiam) dignoscendam 
qui eloquentiz sacris haud initíati sunt; deihde 
vero cum ipso, si quandootium suppetebat, studio- 
Sissime conversantem, magno vestre elegantis 
amore flagrasse, nec tamen iliius hujus compotem. 


τὴν αἰτίαν ἀναθεῖναι (88). El γὰρ Βασίλειος μὲν τοῦ p unquam fuisse. Igitur si, quantum ad nos attinet, 


ἡμετέρου προατάτης λόγου, ἑχείνῳ δὲ 6 πλοῦτος Ex 
τῶν σῶν ἣν θησαυρῶν τὰ cà χεκτήµεθα, xot εἰ δι) 
ἑτέρων ὑπεδεξάμεθα. El δὲ ὀλίγα ταῦτα * ὀλίγον 
&v τοῖς ἀμφορεῦσι τὸ ὕδωρ, ἀλλ Ex τοῦ Νείλου 
ὅμως. 


nullus, ut censeo, magister nos docuit ; et alioquin 
si opinionem, quam de nobis habes, nefas est fal- 


. li ; quin potius verax est sermo vester, et nos, vel 


te ipso judice, rejiciendi prorsus non sumus : da 
mibi, ut hujus rei originem causamque ad te re- 


feram. Nam si Basilius. quidem nostra qualiscunque in dicendo facultatis auctor est, ejus autem 
diviti e tuis thesauris depromptz stunt, tuis utique bonis potimur, etsi per alios acceperimus; 
sin vero exigua hzec sunt, parum etiam au: etsi in amphoris sit, e Nilo tamen est. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 1A' (89). 


EPISTOLA XIV. 


Re:ponsiva est hec epistola ad alteram, fortasse Libanii, epistolam, ut ex rursus [acta Cynegii mentione 
conjici polest. 


Ἑορτὴν ἄχειν σύνηθες τοῖς Ῥωμαίοις περὶ thv C. Festum agere more quodam patrio consuetum 


χειµέριον ὥραν, τρόπον χατά τινα πάτριον (90), ὅτε 
τοῦ fj (ou πρὸς τὴν ἄνω χώραν ἀναποδίζοντος, πλεονά- 
ζει» ἄρχεται τὸ ἡμερήσιον µέτρον. Ἱερὰ δὲ vevó- 
µ:σται τοῦ μηνὸς ἡ ἀρχὴ, xa διὰ ταύτης τῆς ἡμέρας 
τὸ πᾶν ἔτος οἰωνιζόμενοι, δεξιάς τινας συντυχίας, χαὶ 
εὐφροσύνας, xai πόρους ἐπιτηδεύουσι. Tl βουλόμενος 
ἐντεῦθεν τοῦ γράμματος ἄρχομαι; "Ott xal αὐτὸς 
διήγαγον τὴν ἑορτὴν ταύτην, παραπλησίως ἐχείνοις 
χρυσοφορήσας * $3056 γὰρ τότε xal εἰς τὰς ἐμὰς χεῖ- 
pa« χρυσὸς, o0 τοι χατὰ τὸν πάνδηµον τοῦτον χρυσὸν 
ὃν ἁγαπῶσιν οἱ ἄρχοντες χαὶ δωροφοροῦσιν οἱ ἔχον- 
τες, τὸ βαρὺ xal αἰσχρὸν xai ἄφυχον κτημα * ἀλλ 
ὃ mavit, πλούτου τοῖσγε νοῦν ἔχουσιν ὑψηλότερόν 


(82) "Ἔχοντα Aizapór. Commutat Zacagnius λυ- 
πρόν Vat. cuin λιπαρόν, quod ci contrarium. Hecte 
sane ob srententize rationem, Sed ms. Med. habet 
λα πρό. CaRAcc. p. 96. — lta hie locus emendandus 
mihi videtur ; nam in Vaticano codice λυπρόν, con- 
trario plane sensu scribitur. 

(85) ᾿Εχκωθαρέντα. Codex Med. ἐχχαθαρθέντα. 
Mox lacunulam Vat. Zacagnius implevit voce &y- 
νοιαν. Sed praclarus Mediceus liber nullis lacunis 
turpatus, habet ζημίαν optimo sensu. ld. ibid. 

(84) Vocem uncinis inclusam nos supplevi- 
uius, cum in codice Vaticano lacuna sit. 

(85) Ἔπειτα µέγτοιγε, καὶ τούτῳ. Cod. Med. 
ἔπειτα μέντοι τοῖς σοῖς. Longe itasatius : cum Vat. 
lectione bis eamdem sententiam non sine tautologia 
posuisset Nyssenus : jam enim paulo ante dixerat 
cum Basilio se conversatuin. Satius igitur erit. ut 
deinceps dicat se fuisse cui hominibus ejus cui 


est Romanis, cum hiberno tempore sol superiores 
coli partes repetens, diurni spatii incrementum 
inchoat. Sacrum autem esse putant mensis initium, 
et ex hac die omen totius anni capientes, felicibus 
eventis, prosperitatibus et bonorum omnium af- 
fluentiis auspicandis vacant. Quorsum hoc epistole 
exordium. Quoniam et ipse, aque ac illi, auri 
donum adeptus, festum hunc diem egi: nam ad 
meas quoque tunc manus pervenit aurum, non vul- 
gare illud quod reges in pretio habent, et dono 
dant qui eo abundant, rem nempe onerosam, vi- 
lem et inanimem, sed quod apud cordatos viros 
omnibus divitiis excellentius est, pulcherrima sane 


scribit epistolam. Id. p. 93. 

(86) Kal τυχ. Kat abest a Med. paulo post οὗ- 
δέν habet id. codex, quod valet non, veluti nihi 
latinum ; et longe praestat τῷ οὐδαμοῦ Vaticani : 
solum enim sibi non fuisse praeceptores monere 
ipse vult. Id. pag. 94. 

(87) Ὁ 6:6. Med. ὁ δὲ διδ. 

(88) Τοιούτων τὴν αἰτίαν ἀἁναθειναι. 1d cod. 
ἡμετέρων ἀναθεῖναι τὴν αἰτίαν a quo etiam abest 

strema vox ὅμως, — Ita hic legendum videtur, 
icet in Vaticano codice sit τούτου. 

(89) Επιστ. In. ms. Med. hac epistola inscribitur 
Λιβανίῳ σοφιστῇ * estque num. X. 
(20) Περὶ τὴν — πάτριο». Ms. Med. περὶ τὴν 
χειµέριον τροπὴν xavá τι πάτριον. Egregie. Sensus 
optinie constat * τροπή, vocabulum ad temporum 
conversiones scilicet pertinens. Et pomi pro sol- 
stitio profecto accipitur, χειμερινῷ vel ὕερινφ. Nil 


(251 


5. GIEGORII NYSSENI 


1022 


res aecipienti, ut Pindarus loquitur, tuas, inquam, A ἔστιν, τὸ χάλλιστον ὄντως δεξίωµα χατὰ Hivóxgov (91), 


litteras et magnas earumdem divilias. Coniingit 
cnim meilla die ad Cappadocum metropolim venien- 
tem cum necessario quodam et amico viro cou- 
gredi, qui mibi donum istu/l, epistolam nempe tuam, 
velut quoddam festivitatis symbolum, obtulit. Ego 
autem magna ex hoc eventu latitia perfusus, 
lucri istius cunctis qui aderant copiam feci, 
omnesque ejus participes facti sunt, totum quantum 
erat singuli citra contentionem ullam adepti ; neque 
tamen ego illius quidquam minus habui ; littere 
enim (u$ manus cunctorum pervagantes, proprii 
uniuscujusque diviti:e factae sunt, dum alii pluries 
legendo inemoriz, alii tabulis earum verba commen- 
dant, el rursus ad meas rediere manus , majus 
mihi gaudium afferentes, quam divitum oculis 
auri materies suppeditat. Quoniam igitur agricolis 
quoque, ut exemplo ex familiaribus rebus petito 
utar, multam 24 secundos labores alacritatem con- 
fert laus ex transactis laboribua percepta ; da no- 
bis quoque veniam , ut tuas ad nos litteras, lau- 
dibus nostris refertas, veluti amicitie semina ja- 
ciamus, et propterea scribamus αἱ te.ad scriben- 
dum rursus provocemus. Caeterum hoc gratiz et 
beneflcii loco abs te peto in communem omnium 
utilitatem, ut de iis amplius non cogites qux sub 
epistolze finem subobscure apud nos comminatus 
e$. Neque enim arbitror rectum esse judicium, quo 
sermonum elegantiam damnas, et idcirco silentium 
per tolam vitam tibi indicendum esse decernis, 
. quia nonnulli male agunt, dum relicta Graecorum 
lingua ad barbaras transfugiunt, et mercenarii mi- 
lites facti militare stipendium dicendi gloriz prz- 
ferunt. Quis euim recte amplius loquetur, si gravis 
hec tua adversus eloquentiam comminatio rata 

hábeatur ? Sed et non alienum erit e Scriptura no- 
stra aliquid commemorare. Jubet enim lex nostra 
eos qui hominibus aliqua in re (prodesse) valent, 
non debere ad corum qui beneficiis alficiendi sunt, 
animum respicere, ità ut. qui bona quidem mente 
praediti sunt , beneficiorum nostrorum compotes 
flant, ingratis vero omnis eadem consequendi 


communius scriptoribus Grxcis. Που autem. tem- 
pus evidenter indicat epistola. Cum, ait, hiberno 
lempore sol superiores coli paries repetens, diurni 
spatii incrementum inchoat : et tum 3 Romanis fe- 
stus dies ille peragebatur. Vaticanus a Mediceo so- 
lummodo diffeit in τρόπον pro τροπήν ΄ qua una 
voce restituta, nibll erat sive addendum sive mu- 
tandum. Canacc. p. 96. — ]ta videtur hic legen- 
dum, licet in codice Vaticano sit , περὶ "D χειμέ- 
piov τρόπον χατὰ τὶ πάτριον. Nam idem Nyssenus 
in epistola 1, ad Eusebium ait, xazà τὴν χειµέριον 
ὥραν, τοῦ ἡλίου πρὸς τὸν ἄνω δρόµον avum bito coz. 
Vide. Libanium | in ἐχφράσει χαλανδῶν, in tomo I 
ejusdem operum edit. Morellianze pag. 178, qui 
hanc Nysseui epistolam non mediocriter illustrat. 
(91) Verba ista in his quie nobis supersunt. Pia- 
' dari operibus non reperio. 
(92) Προσφοιτ. Med. ἐπιροιτήσαντα. 
95) Προετείνατο. ld. cod. προξτείνετο. 
tn Ov gi. Med. ἔχειν φιλονικοῦντες * quod est 
apuus assentaüioni quam hgbet'epistola. CaRAcc. 


τὰ cá, nui, γράμματα, καὶ ὁ πολὺς Ev ἐχείνοις 
πλοῦτος. Οὕτω γὰρ συνέθη κατὰ τὴν ἡμέραν ἐχείνην 
προσφοιτἠσαντά (92) µε τῇ µητροπόλει Καππαδόχω», 
ἐντυχεῖν τινι τῶν ἐπιτηδείων, ὅς pot τὸ δῶρον τοῦτο, 
τὴν ἐπιστολὴν, οἷόν τι σύμθολον ἑορτῆς προετείνα- " 
«o (90). Ἐγὼ δὲ περιχαρὴς τῇ συντυχἰᾳ Υενόμενος, 
χοινὸν προὔθηχα τοῖς παροῦσι τὸ χέρδος, xal πάντες 
µετεῖχων, τὸ ὅλον ἕκαστος, οὗ φιλονιχοῦντες (94), xot 
οὐχ ἠλαττούμην ἐγώ * διεξιοῦσα γὰρ τὰς πάντων χεῖ- 
pac ἡ ἐπιστολὴ, ἴδιος ἑχάττου πλοῦτός ἐστι, τῶν μὲν 
τῇ µνήµῃ (95) διὰ τῆς συνεχοῦς ἀναγνώσεως, τῶν ὃ 


᾿δέλτοις ἐναπομαξαμένων τὰ ῥήματα, καὶ πάλιν tv 


ταῖς ἐμαῖς fv χερσὶ, πλέον εὐφραίνουσα fj τοὺς ὁς- 
θαλμοὺς τῶν πολυχρύσων fj ὕλη. Ἐπειδὴ τοίνυν xai 


B τοῖς γεωργοῖς (χρἠσοµαι γὰρ ἐκ τῶν οἰχείων τῷ 


C 


ὑποδείγματι) πολλὴν δίδωσι πρὸς τοὺς δευτέρους τῶν 
πόνων τὴν προθυμίαν, τὸ τῶν πονηθέντων ἀπόχρο- 
«ov (96), σύγγνωθι καὶ ἡμῖν, ἅπερ αὐτὸς δέδωχας 
χαταθαλλοµένοις, xal διὰ τοῦτο Υράφουσιν, ἵνα σε 
πάλιν πρὸς τὸ γράφειν ἐχχαλεσώμεθα. Αἰτουμαι δὲ 
χάριν ὑπὲρ τοῦ βίου χοινὴν, ὅσα δι᾽ αἰνίγματος 
ἡμῶν (91) τὰ τελευταῖα τῆς ἐπιστολῆς ὑπηπείλησας, 
µηχέτι διανοεῖσθαι. Οὐδὲ γὰρ χαλῶς ἔχειν φημὶ 
κρίσεως [ὅτι] τινὲς ἁμαρτάνουσι πρὸς τὴν ῥάρθαρον 
γλῶσσαν ἀπὸ τῆς Ἑλληνίδος αὐτομολοῦντες, xal µι- 
σθοφόροι στρατιῶται γενόµενοι, xat τὸ στρατιωτικὸν 
σιτηρέσιον ἀντὶ τῆς Ev τῷ λέγειν δόξης αἱρούμενοι, . 
διὰ τοῦτό σε χαταδικάζειν τῶν λόγων, xal ἀφωνίαν 
ποῦ βίου χαταφψηφίζεσθαι" τίς γὰρ ὁ φθεγγόµενος, εἰ 
σὺ τὴν βαρεῖαν ταύτην ἀπειλὴν κατὰ τῶν λόγων 
χυρώσειας; ᾽Αλλὰ χαλῶς ἔχει τάχα μνημονεῦσαί 
τινος τῶν ἐκ τῆς ἡμετέρας Γραφῆς. Κελεύει γὰρ ὁ 
ἡμέτερος λόγος τοὺς δυναµένους εὖ τι [ποιεῖν (98) ] 
p^ πρὸς τὰς γνώµας τῶν εὐεργετουμένων βλέτειν, 
ὡς φιλοτιμεῖσθαι μὲν τοῖς εὐαισθῆτοις, ἀποχλείειν δξ 
τοῖς ἀχαρίστοις τὴν εὐποιίαν * ἀλλὰ μιμεῖσθαι τὸν τοῦ 
παντὸς oixovópov, ὃς χοινὴν προτίθησι τῶν ἐν τῇ 
χτίσει xaXov τὴν µετουσίαν (09), ἀγαθοῖς τε χαὶ μὴ 
τοιούτοις. Πρὸς ταῦτα βλέπων, ὦ θαυμάσιε, δὺὸς ἀεὶ 
τοιοῦτον τῷ βίῳ σαυτὸν, οἷον ὁ παρελθὼν ἔδειξε xo5- 
νος. Οὐ γὰρ τὸν fiov οἱ μὴ βλέποντε χωλύουσιν 


pag. 94. 

(95) Ἔστι — τῇ ur ijt. Med. ms. ἐγίνετο — την 
μνήμην. Et mox ἑναπογραφομένων. 

(96) ᾿Απόκροτον. Mic mendum subesse visum 
fuit Zacagnio : et jure quidem. Sed ms. Mediceus 
illud tollit, exhibens ἀπόνασθαι. Vere enim colonis 
animos ad laborem prabet τὸ τῶν πονηθέντων ἁπό- 
νασθαι, iis ἐπ quibus elaborarunt, frui. CaRACC. 
pag. 96. — Nisi mendum hic sit, ἀπόχροτον, mil 
aliud esse videtur, quam laus, a χροτέω, plaudo. 

(97) ᾽᾿Ημῶν. ld. cod. Med. ἡμῖν. Et paulo post, 
εἴτινες ἁμαρ. 

(98) Εὖ τι ποιεῖν. Recte supplevit Zacagnius in- 
jiciens ποιεῖν. Sic plane codex Med. (Ώλλαιου. 
pag. 97. — Verbum, ποιεῖν, nos ex conjectura 
supplevimus ; nai. in Vaticano codice hie lacuna 


esl. 
(99) Μετουσίαν. Et hic rem acu. tetigit editor. 
lia namque Med. lp. ibid. — Ma emendandum 


censeo Vatic. cod. in quo male scribitur, µετά. 
νοίαν. . 


1053 


EPISTOL.E£. — EPIST. Xv. 


1084 


fov εἶναι. Οὐχοῦν οὐδὲ τὴν ἀχτῖνα τῶν σῶν λόγων A aditus przcludatur ; sed potius. vult ut otbis mo- 


ἀμαυροῦσθαι καλῶς ἔχει διὰ τοὺς µεμυχότας τὰ τῆς 
ψυχῆς αἰσθητήρια. Τὸν δὲ Κυνήγιον εὔχομαι μὲν, 
ὥστε µάλιστα μὲν πὀῤῥω τῆς κοινῆς εἶναι νόσου ἢ 
νῦν τοῦς νέους χατείληφε» προσέχειν δὲ κατὰ τὸ 
ἐχούσιο» (1) τῇ περὶ τοὺς λόγους σπουδῇ. Εἰ δὲ ἄλλως 
ἔχει, δίχαιόν ἐστι καὶ μὴ βουλόμενον αὐτὸν ἐχθιά- 
ζεσθαι, ἐν ᾧ νῦν ὄντες (2) οἱ πρὸ τούτου τῶν λόγων 
ἀποστατήσαντες, ἐλεεινοί τινές εἶσιν ὑπ αἰσχύνης 
χαταδυόµενοι. 


deratorem imitentur, qui probos eque ac impro- 
bos omnium mundi bonorum consortes facit. Ad 
Uzc respiciens , vir admirande, talem te ipsum 
nunc pribe qualem przteritum tempus ostendit. 
Neque enim solem non esse solem οδοί unquam 
effecerint : neque par est tuorum sermonum radios 
propter eos obscurari qui habent anim: sensus. 
Cynegium autem ab hoc communi morbo, qui 
nunc juniores quosque corripuit, quam maxime 


abesse εἰ eloquentie studiis ultro ac sponte incumbere valde opto. Quod si. aliter sentiat, squum 


est ut. οἱ nolentem cogamus, propterea quod miseri 


sint magnoque dedecore nunc afficiantur 


qui ante hoc tempus eloquentie studia descruerunt, 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕ’ (3). 


EPISTOLA XV. 


Ad quemnam hec epistola scripta sit , divinare non possumus ; quanam autem occasione scripta fuerit , cx 
ejusdem leciione liquido apparet. 


Καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων μικροῦ δεῖν, ὅσα ποιῖ y Cum rerum fere omnium qus possessores 


κοῦς χεχτηµένους εὐδαίμονας, πένητες οἱ Καππάἀδο- 
X84 (4) ἡμεῖς, πλέον δὲ πάντων πένητες τῶν γράφειν 
δυναµένων (5). Τοῦτό τοι χαὶ τῆς πολλῆς τοῦ λόγου 
βραδύτητος αἴτιον. Ἡρὸ πλείονος Y&p pot χρόνου πε- 
πονηµένης τῆς πρὸς τὴν αἴρεσιν ἀντιῤῥήσεως (6), ὁ 
µεταγράφων οὐχ ἣν, [ τοσαύτη τῶν] γραφέων (7) ἡ 
&Topla, ῥᾳθυμίας ἡμῖν, κατὰ τὸ εἰχὸς, Ἡ τῆς περὶ 
τὸν λόγον ἀσθενείας προσε[νεγχοῦσα(ϐ) | ὑπόνοιαν. 
Α)λ' ἐπειδὴ νῦν γοῦν χατὰ θεοῦ χάριν ὅ τε γράφων, 
καὶ ὁ δοχιµάζων τὰ γεγραμμένα |παρῆν, τοῦτον (9)] 
ἀπέσταλχα ὑμῖν, οὗ καθώς φησιν ὁ Ἱσοχράτης, δῷ- 
pov τὸν λόγον (10) * οὐδὲ γὰρ τοι[οῦτον εἶναι] λογί- 
ζομαι, ὡς ἀντὶ χτήµατος τῷ δεξοµένῳ γενέσθαι’ ἀἁλλ' 
ὡς ἂν γένοιτο ἡμῖν [τοὺς ἐν τῷ νυνὶ (11)] σφριγῶν- 
τας τῇ ἀχμῇ τῆς νεότητος χαταθαρσΏσαι τῆς πρὺς 
φοὺς ἑναντίους µάχης, ἐν τῇ τοῦ [ἀγῶνος πείρα] τὸ 


1) Ἐκούσιον. Optima etiam ος restitutio, quam 
refert ms. Med. — Et hic necessario emendandugi 
censeo Vaticanum codicem, in quo legitur ἀχού- 
σιον. 

(3) Levi mutatione hunc locum corrigendum esse 
putavimus, ἐφ᾽ ᾧ νῦν ὄντως. . 

($) "Exi c.n ms. Med. lixc epistola inscribitur 
Ἱωάννῃ xaX Μαξιμιανῷ: estque Xl. 

(4) Kazxxd6oxsc. Med. Καππαδόχαι. 

(5) De hac librariorum apud Cappadoces penuria, 
clare etiam conqueritur S. Dasilius in fine epist. 
167, et subobscure in epistola 344. 

(6) Videtur loqui Nyssenus non de Antirrhetico 
adversus Apollinarem , sed de alio ejus magno 
opere adversus Eunowium ; prioris enim operis 
non admodum yprolixi exemplar unum facile Nys- 
senus conficere potuisset ; posterius vero opus 
mulis iisque longissimis libris constat. Scripta 
est itaque hac epistola paulo post Constantinopo- 
litanan | generalem. synodum; nam uno ante 
ejus synodi celebraiionem auno libros illos edidisse 

yssenum, scite probat llermantius in Vita S. 
Basilii lib. vit, cap. 25. 

(7) Τοσαύτη τῶν rpagéor. Id. καὶ τῇ ὕπογρα- 
φέων. In hac et sequentibus epistolis lacunz:* multae 
,eperiuntur in codice Vaticano, non librarii culpa, 


suos felices faciunt, pauperes nos Cappadoces ϱἰ- 
mius, pre cateris tamen eorum penuria laboramus 
qui describendis libris operam navant ; idque sanc 
causa fuit cur tam sero te litteris alloquar. Nam 
cum ante multum temporis hareseos confutatio- 
nem elucubrassem, hominis qui illam transcri- 
beret copia non erat ; (tanta) librariorum penuria 
nobis est, quz sane in eam opinionem nos haud 
immerito potest (adducere) ut socordes, vel ad scri- 
benduim inlirmi atque imbecilles esse videamur. 
Quoniam vero nunc Dei munere nobis (adest) et 
qui describat et qui ab aliis descripta corrigat, misi 
vobis non muneris loco, quemadmodum 1socrates 
3it, tractatum istum : neque cnim (talem esse) ar- 
bitror ut lucri vel possessionis alicujus loco haberi 
possit : sed ut nobis facile accidat vos (nunc) in 


sed quia in alio codice, ex quo ante quingentos 
annos Vaticanus transcriptus fuit, nonnullze erant 
pagine, in una earum extrema parte vetustate 
consumptiz, quarum defectum accurate adeo amn- 
tiquus Vaticani codicis scriptor reprzsentavit, ut 
delicientium verborum nuinerum, relicto nunc 
inajori, nunc minori spatio diligentissime designa- 
verit. Nos autem, ne tot hiatus in. earumdem ορὶ- 
stolarum contexiu conspicerentur, lacunas illas, 
habita ratione majoris minorisve intervalli, quod 
antiquus librarius reliquit, ex ingenio supplevimus, 
el conjecturas nostras semicirculis inclusimus, 
ne eas: pro Nysseni verhis quispiam acciperet. 

(8) IIpoc&reyxovaa. Id. προσετρίφατο ἄν. 

(9) Haprv, τοῦτον. ld. εὑρέθησαν. Paulo post, 
οὐδὲ γάρ τι τοιοῦτον ἐν τούτῳ. 

(10) Ita liunc locum emendavimus ex Isocratis 
Oratione ad Demonicum, in cujus exordio , quie 
Nyssenus laudat, habentur; nam in Vaticano co- 
dice corruptissime scribitur , εὗρον τὸν λόγον. Sic 
idem Nyssenus in Epist. prima ad Eusebium, ὡς διὰ 
τοῦτο δώρον τὴν ἐπιστολὴν τοῖς φιλολόγοις νοµίζε- 


σθαι. 

11) Ἡμιν τοὺς ἐν τῷ νυγἱ. ld. ὑμῶν προτροχὴ, 
AMA vero ἐν τῇ τοῦ Ὑέροντος προθυµίᾳ. Et 
paulo post, καὶ τῆς ἀχοῆς τοῦ σοφιστοῦ ἄδιον. 


1955 


6. GREGORII NYSSENI ΄ 


1056 


ipso juventutis flore constitutos, excitata in (pu- A τῆς νεότητος εὐθαρσὲς ἀνεγείροντας. El δὲ φανείη τι 


gna discrimine) juvenili audacia , ad aggrediendos 
lostes alacres promptosque reddere. Quod si in eo 
tractatu quidpiam occurrat (quod accuratiore stu- 
dio et animadversione) dignum vobis visum fue- 
rit; si quasdam operis partes examini subjicietis, 
eas precipue qua acrius cum heresi certamen prz- 


τῶν Ex τοῦ λόγου xal τῆς |σπουδῆς] ἄξιον, δοχιµά- 
σαντες µέρη τινὰ, τὰ πρὸ τῶν ἀγώνων μάλιστα, ὅσα 
τῆς [αὑτῆς (12) ] ἰδέας, ἀνενέγχατο, ἴσως δέ τ.να xal 
τῶν δογματιχῶν, φανῄσεται ὑμῖν οὐχ ᾽ ἀχαρίστως 
[εἰρημένα]. "Amep δ' ἂν γινώσχοιτε, ὄγλονότι ὡς διδᾶ- 
σχάλῳ xaX διορθωτῇ ἀναγνώσεσθε. 


cedunt οἱ quotquot alia relationem ad (idem) matcriz genus habent; nonnulla etiam ad ipsum dog- 
ma pertinentia vobis fortasse videbuntur haud inscite (dicta fuisse). Quacunque autem talia esse 
deprehenderitis, ea sane tanquam magistro et correctori legetis. 


EPISTOLA XVI. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ Iq (15). 


Describit in hac. epistola Nyssenus vel trigonalem , vel alium eidem plane similem , pile ἱκάκπε, ejusque 
verba non modicam lucem afferunt iis que de eo ludi genere tradunt post Sipontiuum in Martialem, 
Mercurialis De arte. gymnastica lib. 1, cap. 5 ; Rosinus Antiq. Roman. lib. v, cap. 1, et in eumdem 
Dempsterus pag. 554; Faber in Agonistico (ib. 1, til. 0, et Vossius De quatuor artibus popularibus ín 


Gyinnastica $ 65. 


Quemadmodum pil lusores facere solent, cum p ἍΟἷόν «t ποιοῦσιν ol τῇ σφαίρᾳ παίζοντες, ὅταν τριχῆ 


in trigonum distantes, pilam invicem excipiunt, 
et cum dexteritate remittunt : deludunt autem illum, 
qui in eorum medio prosilit, dum simulato vul- 
tus molu, et quodam manus gestu, dextrorsum 
vel sinistrorsum se pilam missuros esse ostentan- 
tes, ab ea, quo ipsum accurrere vident, (parte) pilae 
jactum avertunt et ejusdem spem arte fallunt : 
talia plerumque (a nobis) modo fiunt, qui serio 
bonaque fide agendi studio pr:termisso, callide 
cum bominibus, veluti pila, ludimus, dum bona 
&pe, quam (pretendimus), fidentium nobis animos 
sinistris factis decipimus. Litter: reconciliati animi 
indices, benevolentie significationes, tesserz, dona, 
conjunctio animorum per litteras inita, hec omnia 


διαστάντες ἀντιπέμπωσι ἀλλήλοις (14) Ev. εὐστοχίᾳ 
τὴν βολὴν (15), ἄλλος παρ’ ἄλλου διαδεχόµενοι. Δια- 
παίζουαι δὲ τὸν Ev τῷ µέσῳ (16)... . (117) Ἄναπη- 
δῶντα τῇ ἐσχηματισμένῃ τοῦ προσώπου ἑρμῇ, xol 
τῇ ποιᾷ τῆς χειρὸς ἑνδείξει [κατὰ τὸ] δεξιὸν f|. eo- 
ὤνυμον τὴν βολὴν προδείξαντες, ἐφ᾽ ὅπερ ἂν ἴδωσιν 
αὐτὸν ὁρμῶντα [μέρος (18) ] ἀποπεμπόμενοι, χαὶ τὴν 
ἑλπίδα bU ἁπάτης ἐφεύσαντο᾽ τοιαῦτα χατορθοῦνται 
xa νῦν ἐπὶ τοῖς πολλοῖς [ἡμῖν], ot τὸ σπουδάζειν 
ἀφέντες, ἐν εὑφυῖᾳ τοὺς ἀνθρώπους σφαιρίςοµεν, 
ἀντὶ τῆς δεξιᾶς ἑλπίδος, ἣν [ προτείνοµεν (19)] τῇ 
σχαιότητι τῶν γινοµένων τὰς φυχὰς τῶν ἐλπιξόνξων 
ἡμῖν παρακρουόµενοι. Γράμματα χαταλλακχτήρια, ot 
λοφροσύναι, σύμόδολα, δῶὣρα, ἀγαπητιχὴ διὰ Υραµ- 


sunt simulati pilze jactus, dexteram versus partem C µάτων περιπλοχἠ. Ταῦτά ἐστι τῆς σφαίρας ἡ ἔνδει- 


premonsirati ; sed in eorum locum, quz inde ex- 
spectamus, accusationes, insidize, calumniz, male- 
dicentiz, injurix: , et sententiarum, una tantum 
parte audita, rapinz succedunt, O vos ab. omni 
spe felices, quos hujuscemodi hominum nequitiae 
non vetant quominus fidenter audacterque de 
Deo loquamini ! Verumtamen hortamur vos, ut 
non ad res nostras, sed ad eam, quam Dominus 
in Evangeliis tradidit, doctrinam respiciatis ; quid 
enim praesidii, ut sue melius res procedant, mc- 
rore afflictus babere ab eo potest qui ipsum ca- 
lamitatibus superat ? Ait autem Scriptura : Mihi 


(12) "Οσα τῆς αὐτῆς. 1d. ὅσα τῆς ἐπιλεκτῆς στι. 
E mor, ἀνενέγχατε. Paulo post, ἀχρ. fjpprvev- 

va. 

(15) Επιστ. Hac epistola in cod. Med. inscri- 
pta legitur Στρατηγίῳ * estque ordine 12. Zaca- 
nius vero ex' Vat. mistim edidit cum praecedente, 
oc pacto: ἀναγνώσεσθε [τῷ μὴ πράττοντι] οἷόν 
τι Jis legetis (qui non faciunt) quemadmodum, ctc. 

(14) ᾽Α4 1ή.ΐοις. Codex Med. ita supplet lacunain 
editi ex Vat. 

(15-17) In his duabus lacunis, cum sine ullo sup- 
plemento sensus constet, supervacaneum videtur 
quidpiam addere; quod si istas quoque implere 
lubet, in priori fortasse legendum , ἀντιπέμπωσι 


ξις, fj χατὰ «b δεξιὸν προδειχνυµένη. Αλλ' ἀντὶ τῆς 
ἑλπισθείσης διὰ τῆς εὑφροσύνης, χατηγορίαι, συ- 
σχευαὶ, διαθολαὶ, µέμψεις, ἑγχλῆματα, μονομερῶν 
ἀποφάσεων ὑφαρπαγαί. Μακχάριοι τῶν ἑλπίδων ὑμεῖς, 
οἱ διὰ τῶν τοιούτων τὴν πρὸς «bv παῤῥησίαν πρα- 
γµατευόµενοι. ᾽Αλλὰ παραχαλοῦμεν ὑμᾶς, μὴ πρὸς 
πὰ ἡμέτερα βλέπειν, ἀλλὰ πρὸς τὴν Δεσποτιχὴν τοῦ 
Εὐαγγελίου διδασχαλἰαν * τἰς yàp ἂν ἑτέρρῳ τῶν 
ὁδυνῶν παραμυθία γένοιτο ἂν ἄλλος αὐτὸν (20) ταῖς 
ὀδύναις ὑπερδαλλόμενος, ὡς δ' ἂν τὴν ἰδίαν διέξοδον 
λάδῃ τὰ πράγματα; "Dc φησι, Ἐμοὶ ἑκδίκησις. ἐγὼ 
ἀνταποδώσω, «ἰέγει Κύριος. Σὺ 66 µοι, à ἄριστε, 


τῆς σφαἰρας iv εὐστοχίφ τὴν βολήν  ἵπ posteriori 
νι αν τῷ λα pronomen, Med " 
) Ἐν τῷ µέσφ..... d. ày τῷ µ. πρὸς αὑτήν. 

(18) ὍὉρμ. µέρος. M. ὁρμ. κατὰ I^ ἑναντίον. Mox 
vero, χατώρθωται — παρά. Et paulo post in eodem 
cod. videtur scriptum ἡμῶν pro ἡμῖν suppleto. — 
Vide an melius sit, ἐφ᾽ ὅπερ ἂν ἴδωσιν αὐτὸν ὁρ- 
μῶντα, ἐχεῖθεν ἀποπεμπόμενοι. 

(19) Προτείνοµεγ. ld. προϊσχόμεθα. Et paucis in- 
terjectis, ἀγαπητιχαὶ — περιπλοχαἰ. — Vide an sup- 
plendum hie, προδείχνυµεν, quo verbo in eadem 
epistola non semel utitur Nyssenus. 

9) Για legendum esse videtur, licet in scriplio 
codice sil αὐτῶν. 


1057 


1056 


πράττειν σεαυτοῦ ἀξίως, καὶ τῷ θεῷ ἐλπίζειν, χαὶ A vindicta, ego retribuam, dicit Dominus *. Tu autem, 


μὴ ἐγχόπτεσθαι πρὸς τὸ χαλός τε xai ἀγαθὸς εἶναι, 
διὰ τὰ παρ) ἡμῶν ὑποδείγματα ' ἐπιτρέπειν δὲ τῷ 
8e τῷ δικαιοχρίτη (21) τὴν συμφέρονυσάν τε xa δι- 
χαίαν τῶν πραγμάτων ἁπόθασιν, ταύτῃ τε ἄχειν, 
ὅπηπερ ἂν ἡ θεία χατευθύνῃ σοφία. Πάντως οὐδὲ ὁ 
Ἰωσὴφ τῷ φθόνῳ τῶν ἀδελφῶν ἑδυσχέραινε, διότι 
τῶν ὁμογενῶν 1) χακία ὁδὺς αὐτῷ πρὸς τὴν βασιλείαν 
ἐγένετο. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 17’ (22). 


vir optime, fac digna te agas, Deo confide , nec 
infortunia nostra te a bonis rectisque operibus re- 
trabant. Quod autem ad felicein rerum exitum atti- 
net,id totum Deo commenda atque concrede, eo- 
que modo age, quo divina sapientia tibi agendum 
fore monstrabit; nam nec Josepho male cessit 
invidia fratrum, quandoquidem consanguineorum 
malitia viam ipsi stravit ad regnum. 


EPISTOLA XVII. 


Elegantissimam hanc. Nysseni epistolam scriptam (uisse ad Ecclesiam Nicomediensem, ΠΟΠ modo que in 
ipsa fit Euphrasii episcopi mentio demonstrat, verum etiam clare colligitur ex aliis quibusdam ejusdem 
epistole locis, de quibus agimus in nostra ad hoc opus prw[atione. Scripta autem fuit post primam 


encralem Constantinopolitanam synodum, cui Euphrasius interfuit, cum post ejus mortem multe. in 
zcclesia illa turba iterum essent excitate, quas dum hac epistola componere studet Nyssenus, fortissimis 


ralionibus evincit, in episcopi electione non tam mundane nobilitatis atque potentie, quam animi vir- 


tutum rationem habendam esse. 


— '"Ypa, μὲν, ὁ Hlachp τῶν οἰκτειρμῶν καὶ θεὸς p. Vosquidem Pater misericordiarum, et Deus totius 


πάσης aapaxAfjceuc, ὃ πάντα bv σοφίᾳ πρὸς τὸ 
συμφέρον οἰχονομῶν, διὰ τῆς ἰδίας ἐπισκοπήσειε χά- 
Ώιτος, xal παραχαλέσειεν ἑαυτῷ, ποιῶν (25) &v ὑμῖν 
τὸ εὐάρεστον, xal ἕλθοι ἐφ᾽ ὑμᾶς fj χάρις τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xal 1) κοινωνία τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος αὐτοῦ, εἰς τὸ γενέσθαι ὑμῖν θεραπείαν 
μὲν πάσης θλίψεως χαὶ δυσχερ[ε]ίας, [προχοπὴν δὲ] 
πρὸς πᾶν ἀγαθὸν, εἰς χαταρτισμὸν τῆς Ἐκκλησίας, 
χαὶ οἰχοδομὴν τῶν ὑμετέρων φυχῶν, xai εἰς [ἔπαι- 
vov] τῆς δόξης τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. Ἡμεῖς δὲ ταύτην 
ὑπὲρ αὐτῶν τὴν ἀπολογίαν πρὸς τὴν ἀγάπην ὑμῶν 
ποιούµενοι (24), οὐχ ἡμελήσαμεν πρὺς τὴν ἀπόδοσιν 
τῆς χεχρεωστηµένης ἡμῖν ἐπισχέψφεως, 1) bv τῷ παρ- 
ελθόντι χρόνῳ, [f μετὰ (25)] τὴν γενομένην τοῦ µα- 


consolationis *, qui cuncta sapienter ad utilitatem 
nostram moderatur, gratia sua gubernet, sibique 
conciliet, faciens in vobis beneplacitum suum ; el 
veniat super vos gratia Domini nostri Jesu Christi, 
et ejus Spiritus sancti communicatio, ut fiat vobis 
quidem afflictionum omnium atque tribulationum 
solamen; (profectus vero) in omni virtute, ad 
Ecclesi& tranquillitatem et animarum vestrarum 
zedificationem atque (laudem) gloriz nominis cjus. 
Nos autem excusationem hanc nostram apud chari- 
tatem vestram instituentes dicimus, nec anteactis 
temporibus, nec post beati Patricii obitum, in 
suscipienda Ecclesiz vestrae curatione, quemadmo- 
dum muneris nostri ratio postulabat, negligentes 


χαρίου Πατρικίου (26? µετάστασιν (21). ἀλλ ὅτι C unquam fuisse; sed quoniam (turbz) multa sunt 


πολλαὶ μὲν αἱ τῶν καθ) ἡμᾶς Ἐκχλησιῶν (28) [τα- 
ῥραχαὶ (29)], πολλὴη δὲ ἡ τοῦ σώματος σαθρότης, ὡς 
εἰχὸς, πρὀϊόντι τῷ χρόνῳ συνεπιδιδοῦσα, πολλὴ δὲ 
χαὶ fj τῆς ὑμετέρας ἀγαθότητος εἰς ἡμᾶς ῥᾳθυμία, 
ὅτι οὐδεὶς οὐδέποτε λόγος εἰς προτροπὴν ἐν voáp.- 
ματι, |οὐδὲ σχέσις πρὸς τὴν χαθ᾽ ἡμῶν (50) ] Ἐχχλη- 
σίαν, τοῦ µαχαρίου Ἑὐφρασίου (51) τοῦ ἐπισχόπου 
διὰ πάσης ὁσιότητος ἑαυτῷ τε xal ὑμῖν, otov σει- 


5 Rom. xij, 10. * il Cor. 1, 5. 


(81) Δικαιοκρίσι. 1. δικαίῳ xpi. 

(33) Ἐπιστ. Cod. Med. inscriptam refert. hane 
epistolam τοῖς ἐν Νικομηδείᾳ πρεσθυτέροις * estque 
ordine XX. 

(25) Ποιῶν. Abest hzc vox a cd. Med, Paulo 
post, ubi προχοπήν supplet editor, idem codex pra- 
fert εὐοδίαν. Et wox προσθήχην pro ἔπαινον. 

(94) αὐτῶν  — ποιούµεγοι. ld. codex, ἑαυτῶν --- 
ποιοῦμεν ὅτι. . 

(25) 'Hyiv. — [31 µετά]. Med. ὑμῖν — 1] καὶ vov 
χατά 


(26) Patricii hujus Nicomediensis episcopi nuila, 
quod sciam, mentio in antiquis monumentis ha- 
betur. .. 

(37) Vox, µετάστασις, potest etiam significare 
translationem, et exsilium ; sed utrumque sensum 
excludere videtur vox µαχάριος, quam mortuorum 


in Ecclesiis nostrz curz commissis, multa etiam 
corporis nostri infirmitas, una cum ztate, ut par 
est, quotidie crescens, 1nulta denique vestra negle- 
ctio nostri, quandoquidem nulla unquam ad nos 
excitanidos litterarum collocutione usi estis, ( nec) 
ullam cum Ecclesia nostra necessitudinem labui- 
stis; cum alioqui beatus Euphrasius episcopus cl.a- 
ritate, veluti catenis quibusdam, se ipsun et vos 


epitheton plerumque esse solet. 

(28) Vide, an supplendum potius sit, φροντίδες, 
ul respexisse videatur Nyssegus ad curam illam 
componendarum per Ponticam diecesim turbata 
nimium Ecclesi: rerum, quam sibi et Helladio 
Cssariensi ac Otrejo Melitinensi Constan'inopoli- 
tana prima generalis Synodus commisit. Vide DBa- 
ronium an. 981, tom. IV, pag. 445, et llermantium 
in Vita S. Basilii lib. ix, cap. 50. 

(29) Ταραχαί. Id. ἀσχολίαι. 

. (90) Οὐδὲ — ὑμῶν. 1d. ἡ δηλωματιχὴ - - ἡμᾶς. 
Mox vero διὰ πάσης Ὑνησιότητος — τὴν βραχ. 


ν. 
(ον Euphrasius Nicomediensis episcopus Con- 
stantinopolitane prima generali synodo subscri- 


e psit; hinc autem apparet post eamdem synoduin 


scriptzin fuisse hanc epistolam. 


1059 


S. GREGORUI NYSSENI 


1060 


cuin humilitate nostra sanctissime conjunxerit. Sed Α ραῖς τισι, τῇ ἀγάπη τὴν βραχύτητα ὑμῶν σννδήσαν» 


quamvis debitum charitatis officium, nec a nobis, 
curam Ecclesiz vestre impendendo, nec 4 vestra 
religiositate, ad id nos adhortando, expletum antea 
fuerit ; tamen assumptis nunc demum in votorum 
nostrorum societatem precibus vestris, Deum ora- 
mus, ut nos quam celeriter fieri poterit, ad vos 
venire permittat, ut invicem consolemur, et, Deo 
viam rationemque monstrante, operam demus ut 
iis quie dudum evenere, malis occurramus, et in 
posterum securi esse possimus, ne amplius hac 
vestra discordia invicem divulsi, dum alius alio 
consilio sese ab Ecclesia separat, diabolo risus 
maleriam prabeatis, cujus voluntas 'atque opus 
est divine voluntati contrarium, neminem salvum 


fleri et ad veritatis cognitionein pervenire. Quanto B 


enim putatis, fratres, dolore nos angi, dum ex iis 
qui de rebus vestris nuntiuiu afferunt, intelligimus 
nullam rerum apud vos mutationem de integro 
factam esse, sed eos qui semel a mutua charitate 
declinarunt, eodem semper impetu ferri? Et quem- 
admodum si aqua rivus frequenter marginem su- 
peret, et sinistrorsum delapsus, defluat, :gre fieri 
potest ut ad pristinum cursum revocetur, subja- 
cente, videlicel solo aqua impetu cxcavalo, ni 
lecus, unde aqua defluit, obstruatur ; ita et eorum 
qui a fratrum communione discesserunt, animi 
affeciio, semel a recta et sincera fide, prz conten- 
tionis astu, veluti distorto cursu, deflectens, pro- 
fuudam jamdudum consuetudine fossam egit agre- 
que ad pristinam charitatem benevolentiamque 
reverlitur. Quapropter rectore aliquo sapiente 
atque eximio res vestre opus habent, qui probe 
sciat in alveum quodammodo aberrantes reducere, 
ut inordinatus lujus fluenti decursus ad primevum 
ordinem iterum possit revocari, et rursus pietatis 
segetes vobis multiplicentur, perennibus concordi: 
aquis irrigata. In hoc itaque negotio multum stu- 
dii atque alacritatis unusquisque vestrum adhibere 
dcbet, ut talis episeopus sancti Spiritus gratia 
designetur, qui studiose, qux Dei sunt, solummodo 
(intueatur), et nunquam ad ea de quibus adeo 
in hac vita solliciti sumus, oculos adjiciat. 
Propterea enim (antiqua) lex, arbitror, Levitas 
terrenz haereditatis exsortes esse jussit, ut ejus 
possessionis loco solum Deum (privatim ac przci- 
pue) haberent, eumque de terrenis rebus nihil 
(solliciti) apud se perpetuo custodirent. Quod si 
nonnulli apud vos, aut etiam unusquisque vestrum 
neutram in partem propendat, non idcirco debet 


(33) Male in Vaticano codice, ἡμετέρας. 
(55) Kal τὴν ὑμετ. — διὰ τάχους. Med. xat c 
ὑμετέραν πρὸς θεὺν συμπαραλαθόντες διὰ τάχους 


η, . 
(34) 'Υμας. Med. legit cum Vat. ἡμᾶς. Et mox, 
χα: ἄλλου ὁρμήν.-- Lego ὑμᾶς, sensuita postulante, 
licet in Vaticano codice sit ἡμᾶς. 

(55) Fortasse legendum, εἰ τοῦ ὀχετοῦ. 

(36) Ωχετεύει». Med. ὀχετηγεῖν. 

(91) B.téyrn. V. ὄψεται * et paulo post λευιτικόν 


C 


τος. 'AJÀ' εἰ καὶ μὴ πρότερον τὸ τῆς ἀγάπης χρέος, 
ἡ παρ᾽ ὑμῶν διὰ τῆς ἐπισχέφεως, ἡ παρὰ τῆς ὑμε- 
τέρας (52) εὐλαθείας διὰ τῆς προτροπῆς ἀπεπληρώθη, 
νῦν γοῦν εὐχόμεθα τῷ θεῷ, σύμμαχον πρὸς τὴν Exe 
θυµίαν ἡμῶν xal τὴν ὑμετέραν εὐχὴν mpb; θεὸν 
συµπαραλαθόντες, διὰ τάχους (46), ὡς ἔστι δυνατὸν, 
ἐπιδημῆσαί τε ὑμῖν, xai συμπαραχληθῆναι, xot 
συσπουδάσαι, ὡς ἂν ὑφηγῆται ὁ Κύρ.ος, ὥστε xal 
«oy Ίδη γεγενηµένων λυπηρῶν διόρθωσιν ἐξευρεῖν, 
χαὶ εἰς τὸν ἑφεξής χρόνον ἀσφάλειαν ' ὥστε μηχέτι 
ὑμᾶς (54) tv τῇ ἀτυμφωνίᾳ ταύτῃ διεσπασµένους, 
ἄλλου χατ᾽ ἄλλην ὁρμὴν ἑαυτὸν τῆς Ἐκχλησίας ἆπ- 
άγοντος, Υέλωτα προχεῖσθαι τῷ διαθόλῳ, ᾧ βούλημα 
xai ἔργον ἐστιν EG ἑναντίου τῷ θείῳ θελήµατι, τὸ 
µηδένα σωθΏναι, μηδὲ εἰς ἐπίγνωσιν ἀλτθείας ἐλθεῖν. 
llo, γὰρ οἴεσθε ἡμᾶς, ἁδελφοὶ, θλίθεσθαι πρὸς τὶν 
&xohv τῶν διαγγειλάντων ἡμῖν τὰ ὑμέτερα, ot: οὐδε- 
µία γέγονε τῶν ἑἐφεστώτων ἐπιστροφή ' ἀλλ ἡ τῶν 
ἅπαξ ἀποχλινάντων προαἰρεσις ἐπὶ τῆς αὗτης ὁρμῆς 
ἀεὶ φέρεται, xal ὥσπερ ἐκ τοῦ ὀχετοῦ (35) Όδωρ 
πολλάκις εἰς τὴν παραχειμένην ὄχθην ὑτερεχχεῖται, 
καὶ κατὰ τὸ πλάγιον διαδυὲν, ἀποῤῥέει, μὴ ἀποσςα- 
λέντος δὲ τοῦ ὑπαιτίου τόπου, δυσανάκλητον γίνεται, 
χοιλανθέντος τοῦ ὑποχειμένου, πρὸς τὴν τοῦ ῥείθρου 
copáv* οὕτως ἡ τῶν ἁποστάντων ópuh, ἅπαξ τῆς 
εὐθείας τε χαὶ ὀρθῆς πίστεως &x φιλονειχίας παραῤ- 
ῥυεῖσα, ἐνεθάθννεν Ίδη τῇ συνηθείᾳ, xal οὐχ εὐχε- 
ρῶς ἐπὶ τὴν ἀρχαίαν ἑπανέρχεται χάριν. Διὸ σοφοῦ 
τινος xat μεγάλου χρῄζει τὰ καθ ὑμᾶς ἐπιστάτου, 
χαλῶς τὰ τοιαῦτα ὀχετεύειν (96) ἐπισταμένου, ὥστε 
δυνηθῆναι πάλιν την ἄταχτον τοῦ ῥεύματος τούτου 
περιτροπὴν εἰς τὸ ἀρχαῖον κάλλος ἀναχαλέσασθαι, ὡς 
ἂν πάλιν ὑμῖν τὰ τῆς εὐσεθείας ἀδρύνοιτο Mta, τῇ 
τῆς εἰρήνης ἐπιῤῥοῇ χαταρδόµενα. Δ.ὰ ταῦτα πολλὴ 
χρεωατεῖται τῷ πράγματι παρὰ πάντων ὑμῶν σπουδή 
τε xai ἐπιθυμία, πρὺς τὸ ἀναδειχθῆναι προστάτην 
ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τοιοῦτον, ὃς ὅλφῳ τῷ 
ὀφθαλμῷ τὰ τοῦ Θεοῦ [βλέφῃ (57) | µόνα, πρὸς οὐ- 
δὲν τῶν ἐν τῇ ζωῇ σπουδαζοµένων µετεωρίκων το 
ὅμμα. 


Διὰ τούτου γὰρ οἶμαι τὸν [παλαιὸν] νόµον ἆ τόχλη- 
pov τῆς Υῖνης κληρονομίας τὸν Λευῖτην ποιεῖν, ὡς ἂν 
µερίδα Χτήσεως χαθ᾽ [ἑαυτὸν (58) ] τὸν Θεὸν µόνον 
ἔχοι, καὶ τοῦτο περιέποι διὰ παντὸς ἐν ἑαυτῷ τὸ 
κτῖμα, πρὺς οὐδὲν ὑλῶδες [ἀποθδλέπων (39) ]- εἰ δέ 
τινές εἶσιν, fj καὶ ἐσμὸν ἁδιάφοροι, μηδεὶς πρὸς τούτο 
βλέπων ἐπὶ τῶν... πτέσθω (40). Οὐ γὰρ νόμος ἐστὶ 


oro παλαιὀν. 

(38) Καθ ᾽ ἑαυτόν. ld. καθὼς γέγραπται. Et mox 
τὸ χτῆμα ἑαυτῷ. 

(50) 'Azo6.tézwv. Med. i Quyf χαθελχόμενο-. 

(40) ... πτέσθω. ld. ἰδίων βλαπτέσθω. Mox vero, 
ἄλλοις pro χαλῶς. Et paulo post, ὅπιυς ἂν mph; τὸ 
χρεῖττον vévotzo ἡ τῆς ἐχχλησίας ἐπίδοσις τῶν διεσκ; 
—Fortasse hic legendum supplendumque est πρὸς 
τοῦτο βλέπων τῶν μὴ δεύόντων ἁπτέσθω * nisi quis 
malit, ἐπὶ τὰ μὴ δέοντα χαμπτέσθω, vel χυπτέρθω. 


1061 


EPISTOLJE. — EPiST. XVII. 


1062 


τοῖς ἁπλοῖς πρὸς τὸ μὴ τὰ δέοντα πράσσειν, τὸ map' A aliquis ad agenda ea qux non decet, animum ad- 


ἑτέροις [καλῶς] vtwwópsvoy* ἀλλ᾽ ὑμᾶς χρὴ τὰ ἑαυτῶν 
Βλέπειν, ὅπως ἂν τὸ κοεῖττον γένοιτο ἡ [σπουδὴ (44)], 
τῶν διεσχορπισµένων πάλιν εἰς τὴν τοῦ ἑνὸς σώμα- 
τος ἁρμονίαν ἐπανελθόντων, xal τῆς πνευματιχῆς el- 
ῥήνης [ὑπὸ τῶν (42) ] εὐσεθῶς τὸν Θεὸν δοξαζόντων 
εὐθηνουμένης. Πρὸς τοῦτο καλῶς ἔχει (15), οἶμαι, 
σχοπεῖν τὰ καλὰ τῇ ἐκ[λογῇ, ὡς] ἂν ὁ ἀναδειχνύμε- 
νος εἰς προστασἰαν ἐπιτηδείως ἔχοι " γένος δὲ, xai 
πλούτον, xai κοσμιχ[ὴν περιφάνειαν (44) ] ἐν τοῖς 
ἐπισχοπιχοῖς κατορθώμασιν ὁ ἀποστολικὸς οὐχ ἔνομο- 
θέτησε λόγος’ ἀλλ εἰ [rdv τοῦτο] αὑτόματον ἔποιτο 
τοῖς προηγουµένοις, ὡς σχιὰν χατὰ τὸ συμβὰν ἆχο- 
λουθοῦσαν, οὐχ ἁποθάλλομεν, [ἀλλ᾽ ουδὲν (45)] ἧττον 
ἀγαπήσομεν τὰ προτιµότερα, κἂν χωρὶς τύχη. Αἱπό- 
λος ἣν ὁ προφήτης [ ᾽Αμὼ:], ἁλιεὺς ὁ Πέτρος, χαὶ τῆς 
αὐτῆς τέχνης ὅ τε τούτου ἁδελφὸς Ανδρέας, xai ὁ 
ὑφηλὸς Ἰωάννης, σχηνοῤῥάφος ὁ Παῦλος, χαὶ ὁ Ματ- 
Calo; τελώνης, καὶ οἱ ἄλλοι κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπων 
ὁμοίως ἅπαντες, [οὐχ ]πατοί τινες, xal στρατηλάται, 
xai ὕπαρχοι, Ἡ χατὰ ῥητορικὴν, xal φιλοσοφίαν 
περίθλεπτοι' ἀλλά πένητες, xal ἰδιῶται, xal ἀπὸ 
τῶν ταπεινοτέρων ἐπιτηδευμάτων ὁρμώμενοι' xai 
ὅμως Elc πᾶσαν τὴν γην é&nA0ev. à g0óyyoc αὐ- 
τῶν, καὶ εἰς τὰ πἐρατατῆς οἰκουμέγης τὰῤήματα 
αὐτῶν. Β.έπετε, φησὶ, τὴν xAicur ὑμῶν, dósAgol, 
ὅτι οὗ πο.Ἵ.1οὶ σοφοὶ κατὰ σάρκα, οὗ xoAAel 6v- 
ατοὶ, οὗ xoAAol εὐγενεῖς * àdAAÓ τὰ μωρὰ τοῦ κὀ- 
σµου ἐξε.λέξωτο ὁ θεός. Ἴσως τι μωρὸν χαὶ νῦν ἐν 
τοῖς φαινοµένοις τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ἀνθρωπίνων νο- 


µίξεται, ὅταν ἁσθενὲς ὑπὸ πενίας, f| ἄδοξον ᾗ διὰ τὴν C 


σωματιχὴν δυσγένειαν. "AXAX slg σἶδεν. εἰ μὴ τούτῳ 
τὸ χέρας τῆς χρίσεως παρὰ τῆς χάριτος ἐπικλίνεται, 
x3v τῶν ὑψηλῶν τς καὶ ἐμφανεστέρων µιχρότερος 3; 
Τί λυφιτελέστερον ἣν τῇ Ῥωμαίων πόλει τὸ χαταρ- 
Xác ; τῶν t πατριδῶν τινα xal ὑπερόγκων ix τῆς 
ὑπάτου βουλῆς εἰς προστασἰαν λαθεῖν, J| τὸν ἁλιέα 
Πἱέτρον, ᾧ μηδὲν ἣν ἐκ τοῦ χόσµου τούτου πρὸς εὖδο- 
ξίαν ἑφόλχιον (46) ; Τίς οἰχία, τίνες οἰχέται, mola xtf- 
σις διὰ προσόδων τρυφἣν χορηγοῦσας Αλλ) 6 ξένος, xal 
"ᾱστεγος, xal ἀτράπεξος, τῶν τὰ πάντα ἐχόντων πλον- 
διώτερος ἣν, ὅτι διὰ τοῦ μηδὲν ἔχειν, τὸν Geby εἶχεν 
ὅλον. Οὕτω xai ol Μεσοποταμῖται, βαρυπλούτους 
ἔχοντες ἓν ἑαυτοῖς σατραπέἰας, πάντων ἑδοχίμασαν 
τὸν θωμᾶν εἰς ἐπιστασίαν ἑαυτῶν προτιµότερον (41), 
xal Tivow Κρῆτες, καὶ Ἱεροσολυμῖται Ἰάχωθον, 
καὶ ἡμεῖς οἱ Καππαδόχαι τὸν Ἑκατόνταρχον (48), τὸν 


* Psal. νι, 5... *16Cor. 1, 96. 


(M) Vide an melius sii, ἡ πραγματεία. 

(43)1' Υπὸ τῶν. ld. £v τῷ πλήθει τῶν. 

(43)KaAoc ἔχει. 1d. χαλῶς ἔχειν. Et. mox, σχο- 
πεῖν τὰ χαλὰ τῇ ἐχκλησίᾳ βουλόμενον, ὅπως ἄν. 

(44) Kocyp. περιφ. ld. χκησμικὴν τεριφάνειανζη- 
τεῖν. Panlo post pro xd» τοῦτο id. cod. μέν τι τοῦ- 
των κατὰ τὀ. 

(45) 'A4.U οὐδέν. Ἰὰ. εἰ & μὴ οὐδέν. Et mox, 

ωρὶς τούτων. 

46) Fortasse legendum, ἐφύδιον' sed et dici pos- 
set Nyssenum ludere in voce, ἐφόλκιον, qui navicu- 
lam, seu cymbam proprie significat, quasi diceret, 
Peirum nil ex (errenis rebus possedisse , quibus , 


Jicere. Neque enim quod apud alios (recte? agitur, 
id simpliciorum animos ad res male gerendas debet 
inducere, sed oportet ea tantum qux ad vos per- 
tineut, attendere, ut (conatibus vestris) meliorem 
exitum sortientibus, id tandem consequamini, ut 
qui ab Ecclesia secesserunt, iterum ad ejus uni- 
tatem revertantur , et spiritualis pax (ab) bis, qui 
pie Deum glorificant, instauretur. Preterea multum 
expedire arbitror, ut (in episcopi electione) quod 
justum, rectumque est, pre oculis habeatur; 
ut nempe idoneus ad eam dignitatem promovea- 
tur; genus autem clarum, divitias, et mundanz 
(nobilitatis splendorem) episcopi dotibus: annu- 
weranda esse nunquam apostolica sanctione 


D statutum fuit ; sed si ( hec omnia ) ultro et. non 


quaesita in episcopo reperiantur, ea utique, 
velut umbram casu et fortuito comitantem , non 
rejicimus ; (31 nihilo) minus qua przestantiora hisce 
rebus sunt, animi scilicet dotes, maiori in pretio 
habebimus, tametsi illis omnibus caruerint. Capra- 
rius erat (Amos) propheta , piscator Petrus , eam- 
demque artem hujus frater Andreas et sublimis 
Joannes exercebat, scenofactorite Paulus operam 
dabat, publieanus erat Mattlieus , ceterique onines 
discipuli similiter, (non) consules, non exercituum 
ductores erant , non praefecti praetorio, nec rheto- 
ricis ct philosophicls scientiis conspictii, sed pau- 
peres idiotz , et e vilioribus artibus accersiti ; el 
tamen Jn omnem lerram exivit sonus eorum , et. in 
fines orbis lerre verba eorum ?. Videte, ait Aposto- 
lus, vocationem vestram, fratres, quia non multi sa- 
pientes. secundum carnem , non mulli potentes , non 
multi nobiles ; sed qua stulta sunt mundi elegit Deus *. 
Fortasse nunc etiam stullum quid humanis oculis 
ille videtur, qui propter paupertatem infirmus, vel 
propter corporis, non vero animi ignobilitatem ob- 
scurus apparet. Sed quis seit, an super ejusmodi 
hominem, tametsi sublimibus atque illustribus 
viris longe inferiorem, divina gratia unctionis cornu 
inclinet? Quidnam urbi Rome antiquis temporibus 
magis conducebat, nobilemne aliquem atque fastu 
tumentem senatorii ordinis virum in Ecclesiz prae- 
positum 3ccipere, an potius Petrum piscatorem, 
cui nil ad gloriam ex mundanis rebus suppetebat? 
Quas domus, qui famuli, qux possessiones provetti- 
bus suis reruun omoium affluentiam suppeditantes? 


veluti quadam navicula, ad mundanz nobilitaus 
gloriam adnavigaret. 

(A7) Thomam Apostolum Parthis Evangeliuin 
[radicasse antiqui scriptores uno ore testantur. 
loc amplius affirmare videtur Nyssenus, eumdeni 
primum Mesopotamize episcopum fuisse. C:eteruimn 
satrapas, οἱ satrapias a Persis et fiuitiinis genti- 
bus vocatas fuisse provincias earumque rectores, 
notum est eruditis. 

(48) Ex hoc Nysseni loco discimus Longinum 
ceulurionei , qui lancea Christi latus. in Cruce 
petfodit, primum Casare:c cpiscopuin fuisse. Sane 
in Ktomano aliisque vetustis martyrologiis Longini 


1963 


S. GREGORI] NYSSENI 


1061 


sed peregrinus homo, domo ct victu carens, ditior A ἐπὶ τοῦ πάθους τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου ὁμολογή- 


illis erat , qui omnia possidebant, quia nihil pos- 
sideudo, Deum totum obtinuit. Ita et Mesopotamia 
incole, tamelsi inter ipsos ditissimi satrapiarum 
rectores essent, nihilominus Thomam cunctis di- 
gniorem esse censuerunt, quem sibi ipsis przfice- 


σαντα, πολλῶν ὄντων χατὰ τὸν χρόνον ἐχεῖνον λαμ- 
πρῶν ἐν γένει χαὶ ἱπποτρόφων xai τοῖς &v τῇ συγ- 
κλήτῳ πρωτείοις (49) σεµνυνοµένων, καὶ χατὰ πᾶσαν 
δὲ Ἐκχλησίαν [ἰδεῖν ἔστι] τοὺς xaxà θεὺν μεγάλους, 
τῆς χοσμιχῆς περιφανείας προτιµηθέντας. 


rent. lta et TitumCretenses, et Hierosolyma cives Jacobum in episcopum elegerunt, nosque Cappa- 
doces centurionem illum, qui passionis tempore divinitatem Domini fassus est, etsi multi tunc tem- 
poris apud nos essent illustres genere οἱ nutritore equorum, quique primas in senatu partes obtine- 
rent. Quin et per universam Ecclesiam (cernere est) viros, qui secundum Deuin magni sunt, aliis. mun 


dana nobilitate conspicuis praelatos. 


Opportunum aulem arbitror , ut in przsenti ad 
hac quoque respiciatis, si de antiqua Ecclesi:e ve- 
stra; dignitate reporanda solliciti estis. Nil enim 
vobis notum magis esl quam vestra gentis histo- 
rie, cx quibus apud vos ab antiquis temporibus , 
priusquam vicina vobis civitas effloresceret, re- 
giam sedem exstitisse, nullamque aliam praterquaui 
urbem vestram principatum totius provincie ob- 
tinuisse constat. Et nunc quidem aedificiorum pul- 
chritudo atque magnificentia periit ; sed urbis pars, 
quie ex civibus eonstat, utique, quod ad eorundem 
tum multitudinem tum prastantiam attinet, pristi- 
num adhuc splendorem retinet. Quapropter maxime 
decet nil humilius illis que vobis suppetunt, bonis 
(animo concipere), sed par atque dignum urbis 
vestre nobilitate in presenti negotio studium ad- 
hibere, ut talem inter cives vestros prepositum 
tandem invenire possitis, qui se non indignum 
vestra nobilitate praebeat. Siquidem turpe est ac 
prorsus (absurdum) navis quidem rectorem eum 


Πρὸς ταῦτα βλέπειν ἐπὶ τοῦ παρόντος otyat δεῖν 
xai ὑμᾶς, εἴ γε µέλλοιτε πάλιν τὸ ἀρχαῖον τῆς Ἐχ- 
χλησίας ὑμῶν ἀνακαλεῖσθαι ἀξίωμα. Οἴδατε γὰρ 
παντὸς μᾶλλον τὰ ὑμέτερα διηγήµατα, ὅτι ἐξ ἀρχαίου 
πρὶν τὴν γείτονα (50) ὑμῶν ἐξανθῆσαι πόλεν, παρ) 
ὑμῖν ἣν τὰ βασίλεια (51), χαὶ τὸ προέχον kv πόλεσιν 


D ὑπὲρ τὴν ὑμετέραν οὐκ ἣν xal νῦν (52) à τῶν olxo- 


δοµηµάτων (53) χαλλωπισμὸς ἠφανίσθη, ἁλλ᾽ fj ἓν 
τοῖς ἀνθρώποις πόλις, ἐν πλήθει τε καὶ δοχιµοτάτοις 
τῶν πολιτῶν ] πρὸς τὸ ἀρχαῖον ἐξισοῦται χάλλος. 
Οὐχοῦν πρέπον ἂν εἴη, μὴ ταπεινότερον τῶν προσ- 
όντων ὑμῖν ἀγαθῶν [φρονεῖν (54)], ἀλλὰ συνεπαίρειν 
τῇ περιφανείᾳᾷ τῆς πόλεως, τὴν περὶ τῶν προχειµέ- 
νων σπουδην, ὡς ἂν τοιοῦτον εὕρητε ἐπὶ τοῦ λαοῦ 
καθηγούµενον, ὡς ph ἀνάξιον ὑμῖν ἐπιδειχθΏηναι, 
Αἰσχρὸν γὰρ ἁδελφοὶ, xal παντάπασιν [ ἄτοπον, 
τὸν (55)] μὲν χυθερνήτην μὴ Υίνεσθαι, εἰ μὴ τῆς xv- 
δερνητιχῆς ἐπιστήμων εἴη ^ τὸν δὲ ἐπὶ τῶν οἰάχων 
τῆς Ἐκκλησίας καθήµενον, ἀγνοεῖν ὅπως ἂν τὰς τῶν 
συµπλεόντων ψυχὰς εἰς τὸν λιμένα τοῦ Θεοῦ χαθορ- 


fieri , qui ejus gubernandz gnarus non sit; eum ϱ µίσειε. Πόσα [yxp Υέγονε] δι ἀπειρίας τῶν χαθηχου- 


vero, qui ad Ecclesie cl vum sedet, artem ignorare 
qua secum navigantium animas in Dei portu salvas 
eollocet. Quot (enim) propter rectorum inpeii: 
tiam naufragia jam (fecerunt) Ecclesie ? Quis 
enumerare poterit quie (nostris oculis observan- 
tur) mala, nunquam. profecto eventura, οἱ Éccle- 
six peritos aliquos gubernatores habuissent ? Quin 
et fabrilis artis non rudibus, sed gnaris , ferrum 
ad fabricanda vasa tradimus ; igitur et fidelium 
anima jis committend:e sunt, qui eas probe 
sciant, divini Spiritus fervore sublata duritie, 


hujus apud Caesaream Cappadociz passi, mentio 
habetur idibus Martii ; sed ipsum Czsariensis urbis 
episcopum fuisse, nec martyrologia nec acta ejus- 
dem Longini, ab Hesychio circa Cliristi annum 429, 
ut pulant, conscripta. et a Bollando edita, te- 
stantur. 

(49) Πρωτείοις. Ms. Med. πρώτοις. Mox, χατὰ 
πάσας ἐχχλησίας εὗροι τις áv. — lta emendandum 
censui Vaticanum cod., in quo scribitur πρώτοις. 

(50) Niczam B.thyniz urbem intelligit, quz tuuc 
temporis ad Metropolcos dignitatem jam evecta 
[uerat, cujus contentiones de primatu cum Nico- 
inediensibus notissimz sunt viris eruditis. 

(51) Antiqui enim Bithyniz reges apud Nicome- 
diam sedem fixerant ; quin et Diocletianus Impera- 
tor Nicomediz sedem posuit, eamque zdificiorun: 
multitudine ac magnificentia urbi Romas parem 
reddere conatus est. Vide Lactantium de Mortibus 


µένων αὔτανδρα τῶν Ἐκκλησιῶν Ίδη ναυάχια ! Τίς 
ἂν ἐξαριθμήσηται τὰ ἐν ὀ[φθαλμοῖς], μὴ ἂν σνµ- 
δάντα, εἴτις fjv που ἐν τοῖς χαθηγουµένοις χνθερνη- 
euch ἑμπειρία; ἀλλὰ xal τὸν σίδηρον [οὐ τοῖς] ἁτέ- 


χνοις, τοῖς δὲ ἐπιστήμοσι τῆς χαλχεντιχῆς el, τὴν 
τῶν σχενῶν ἀπεργασίαν καταπιατεύοµεν. Οὗχουν 
xai τὰς ψυχὰς τῷ καλῶς ἐπισταμένῳ τῇ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος ζέσει χαταµαλάσσειν, ἐγχειριστέον, ὃς. 
διὰ τῆς τῶν λογικῶν ὀργάνων τυπώσεως, σχεῦος ἐχλο- 
γῆς τε χαὶ εὔχρηστον (56) ἕχαστον ὑμῶν ἐπιτελέ- 
σειε. Τοιαῦτα ποιεῖσθαι τὴν πρόνοναν ὁ θεῖος ᾽Από- 


persecutorum cap. 7. 

(92) Kal vov, Med. νῦν εἰ xat. Paulo post, δοχιµό- 
τητι τῶν olxntópuvy. 

(53) Nicomedia siquidem terre motu funditus 
subversa fuit, vicinis urbibus ex parle servalis, 
Datiano et Cereale coss. anno 5368 ου Chri- 
stianz, ut refert Ammianus Marcellinus lib. xvu, 
cap. 15, ldatius in Fastis, Socrates in Hist. eccl. 
lib. τς, cap. 39, et Hieronymus in Chronico. Vide 
Libanium in Monodia de ejusdem urbis subversione. 
Sed οἱ reliquam Nicomediam Juliano imperante 
terr: molu collapsam fuisse idem Ammianus Mar- 
C) o lib. xx1, cap. 31, testatur. 

povetr. ld. ἔχειν τὸ . Mox 
εὕρητε παρὰ τοῦ θεοῦ. πούημα i 
(55) Τόν. ld. τὸν — νεώς. 


(96) Εὔχρηστον. Med. εὐχρηστίας. Mox τοιαύ- 
την T. 


1005 


EPISTOL/E. — EPIST. XVII. 


1000 


στολος ἐγχελεύεται, διὰ τῆς πρὸς Τιµόθεον ἐπιστολῆς A molles reddere, et qui rationum ΠΙΟΠΙΟΠΙἰ5, ceu 


πᾶσι νομοθετῶν τοῖς ἀχονουσιν, Ev οἷς φησι δεῖν τὸν 
ἐπίσχοπον ἀνεπίληπτον εἶνα,. "Ap' οὖν τούτου μόνου 
τῷ Αποστόλῳ µέλε., ὅπως ὁ τῆς ἱερωσύνης προ: 
εστηχὼς, τοιοῦτος εἴη; Καὶ τί τοσοῦτον χέρδος, εἰ 
ày ἑνὶ τὸ ἀγαθὸν χαταχλείοιτο; Αλλ' οἶδεν, ὅτι τῷ 
προσχόντι (97) συμμορφοῦται τὸ ὑποχείριον, xal τὰ 
κατορθώματα τοῦ χαθηγουµένου, τῶν ἑπομένων γίνε- 
ται. "O γάρ ἐστιν ὁ διδάσκαλος, τοῦτο xaX τὸν µαθη- 
τὴν ἀπεργάζεται οὐ γὰρ ἔστι τὸν τῇ χαλχευτιχῇ 
τέχνη μαθητευόµενον, ὑφαντιχὴν ἑξβασχῆσαι, fj ἱστουρ- 
γεῖν διδασχόµενον, ῥήτορα. ἡ Υεωμέτρην γενέσθαι ' 
ἀλλ᾽ ὅπερ ἐν τῷ καθηγουμένῳ βλέπει ὁ μαθητὴς, 
τοῦτο καὶ εἰς ἑαυτὸν µετατίθησι. Διὰ τουτό φησι" 
Κατηρτισµέγος ἔσται xác µαθητὴς, ὡς ὁ διδάσκα- 
Aoc αὐτοῦ. 

Τ οὖν, ἁδελφοί ; &pa δυνατὸν ταπεινόφρονα γενέ- 
αθαι, xoi κατεσταλμένον τῷ Ἠθει, xat µέτριον, xat 
φιλοχερδείας κρείττονα, xai τὰ θεῖα σοφὸν, καὶ πε - 
παιδευμένον τὴν Ey. τοῖς τρόποις ἀρετήν τε, xal ἔπι- 
είχειαν, ταῦτα ἓν τῷ διδασχάλῳ μὴ βλέποντα; Αλλ' 
οὐχ οἶδα πῶς οἷόν τε τὸν χοσμιχῶς µαθητευθέντα, 
πνευματιχὸν γενέσθαι. Πῶς γὰρ ἂν μὴ κατ ἐχεῖνον 
εἴεν οἱ πρὸς αὐτὸν ὁμοιούμενοι; Τί κέρδος ἐστὶ τοῖς 
διφῶσι τῆς τοῦ ὑδρείου µεγαλουργίας, ὕδατος EV 
αὐτῷ μὴ ὄντος; χᾶν ἓν ποιχίλοις σχήµασιν ἡ τῶν 
κιόνων ἐπάλληγλος θέσις ἐπὶ τοῦ Douce ἀνέχει (58) τὸν 
πτέτασον, τί μᾶλλον ἂν ὁ διφῶν ἕλοιτο πρὸς τὴν ἑαυτοῦ 
χρείαν; λίθους εὖ διαχειµένους βλέπειν, fj xpouvbv 
εὑρεῖν, χᾶν ἀπὸ ξυλίνου σωλῆνος ῥέῃ, μόνον διειδές 


κοῖς πρὸς τὴν εὐσέθειαν βλέπουσιν, ἀμελητέον ἂν st 
τῆς ἔξω σχηνῆς, 3| εἴ τις χομᾷ φίλοις, χαὶ χαταλόγχοις 
ἀξιωμάτων ἀθρύνεται, xoi πολλὰς ἑτησίας [προσό- 
δους λαμδάνων, καυχᾶται (59) ] , χαὶ πρὸς τὸ γένος 
ἑαυτοῦ [ἀφορῶν, µεγαλύνεται (00)], καὶ πανταχόθεν 
τῷ τύφῳ περιαυτίςεται, τοιοῦτον ἐᾷν, ὡς Gnphv 
ὑδρεῖον, εἴπερ μὴ ἔχοι ἐν τῷ βίῳ τὰ προηγούμενα ΄ 
ἀναζητεῖν 65, χαθὼς ἂν f| δυνατὸν, τῷ λύχνῳ του 
Πνεύματος πρὸς τὴν ἔρευναν χεχρηµένοι, Κῆπος 
κεχ.1ε/σμέλος (01), καὶ πη}] ἐσφραγμισμέγη, χαθά 
φησιν ἡ Γραφὴ, ἵνα διὰ τῆς χειροτονίας.... τῷ χήἠπῳ 
τρυφῆς (02), xat ἀναστομωθέντος τοῦ τῆς πηγῆς 002- 
425, χοινὸν γένηται χτημα τῆς χαθολιχῆς Ἐκκλησίας. 
[Γένοιτο δὲ (63)], xaX παράσχοι 6 Κύριος εὑρεθῆναι 
διὰ τάχους Ev ὑμῖν τοιοῦτον, ὃς ἔσται σχεῦος ἐχλογῆς, 
στόλος [ Ἐκκλησίας]. Πιστεύομεν δὲ τῷ Κυρίῳ, ἔσε- 
σθαι ταῦτα, εἴπερ ὑμεῖς βουληθείητε διὰ τῆς ὁμονοη- 
«xf [χάριτος τὸ (64)] ἀγαθὸν συμφώνως ἰδεῖν, 


* ] Tim. 11,2... 9 Luc. vi, 40. 


(57) Προσχόντι. τὰ. προέχοντι. 

(58, Ἀνέχει. Med. ἀνέχῃ. 

(59j ἘΕτησίας.--καυχ. 1d. ἑτησίους ἀναριθμεῖται 
προσόδους. 

(60) Αφορῶν, pera. 1d. βλέπων περιογχοῦται. 

(61) Kexpnyérot. — xexAcwpéroc. Med. χεχρη- 
µένοι εἴ που «lc ἔστι χεκλεισµένος. Mox id. cod. post 
[eeocovíae lacunam ita supplet, ἀνοιχθείσης ἡμῶν 
v. Et paulo post, Χαθόλου ἐχχλ. 


ParROoL. Gn. XLVI. 


we 


ο 


!! Cant. iv, 19. 


malleorum ictibus , unumquemque nostrum in vas 
electionis , et Domino non inutile valeat efforinare. 
Hujus rei nos rationem babere divinus jubet Apo- 
stolus, dum in Epistola ad Timotheum de episco- 
porum moribus legem , fidelibus cunctis obser. 
vandam , sancivit, inquiens, oportere episcopum 
irreprehensibilem esse *. Nunquid enim hoc tantum 
curat Apostolus, ut qui sacerdotio fungitur, talis 
sit? Ecquod magnum lucrum esset, si uno tantum 
homine probitas contineretur? Sed plane novit 
Apostolus, praepositorum moribus subditos con- 
formari, et recta ducis facta, illorum etiam, qui 
ipsum sequuntur, propria fleri. Etenim qualis est 
magister, talem et discipulum efficit; nam qui 
arti fabrili operam navat, is textor fleri nequit, 
sicut nec qui texere didicit, rheior, vel geometra 
potest evadere ; sed quod in magistro observat 
discipulus, id utique in se imitatione transfert ; 
propterea, inquit Scriptura, Perfectus erit. omnis 
discipulus, quemad modum magister ejus **. 

Quid igitur, fratres ? Nunquid humilis, modestus, 
moderatus , lucro non addictus , divinarumque re- 
Tum peritus, et morum probitate, atque mansuetu- 
dine praeditus, fieri poterit, qui hzc in magistro 
non conspexerit? Verum non video , quomodo qui 
mundana tantum didicit, spiritualis evadere valeat. 
Quomodo enim alicujus formam speciemque non 
referant , qui ad eumdem sese componunt ? Quid 


C prodest sitieutibus aquarii magnificentia , si aqua 
πε xai πότιµον τὸ νᾶμα προχέοντα» Οὕτως, ἀδελφοὶ, - 


vacuum sit? Quamvis eniin. multiformes columna 
concinne dispositz, fastigium — sustollant in al- 
tun, quid potius in usum suum sitiens eligeret , 
lapidesne affabre dispositos intueri, vel fontem. 
invenire, quantumvis ex ligneo canali defluat, 
solumque pellucidos, οἱ potui gratos latices 
profundat? lta, fratres, iis qui pietatem pre 
oculis habent, nulla ratio habenda esset ex- 
terioris speciei, atque pompe; etl si quis ami- 
corum numero effertur, οἱ dignitatum copa 
superbit, et multis (annuis redditibus fruens, ex- 
tollitur), ct ad genus suum (respiciens , gloria- 
tir)et undequaque fastu intumescit, talem utique 
hominem missum facere oportet, tanquam siccum 
aquarium, nisi iis przeditus sit moribus, qui primum 
in recta vitx institutione locum obtinent, et spiri- 
tuali lucerna ad scrutandum adhibita, inquirendus, 
quantum fieri potest, lJortus conclusus, el fons ob- 
signalus!', quemadmodum, inquit Scriptura, ut (re- 
Scrato) per ordinationein voluptatis horto, et recluso 


(02) Videtur hic legendum supplendumque esse, 
ἵνα διὰ τῆς χειροτονίας ἀνεῳγμένου τοῦ χήτου τρυ- 
qnc, quam lectionem in versione Latina secutus 
sum. 

(63) Γένοιτο δὲ. ld. ἡ ἐν ἐχείνῳ χάρις. Paulo 

Si, στύλος τε xal ἑδραίωμα τῆς ἁληθείας πιστ. 

(64) Χάριτος τὀ. ld. συµπνοίας πρὸς τὸ xotvóv, 
Mox vero, Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὸ ἀγαθόν. 


4 .7. , 
, 3^ 


1061 


5. GREGORII NYSSENI * 


1063 


aqua fonte, in communem Ecclesie catliolicze uti- A προτιµήσαντες τῶν ἰδίων θεληµάτων, τὸ θέληµα τοῦ 


litatem cedat. (Faxit autem ), concedatque Deus, 
ut quam cito inter vos talis vir inveniatur, qui sit 
vas electionis, et columna ( Ecclesiz ). Confidimus 
autem in Domino, fore ut hzc accidant, si (gratia), 
qux» pacem concordiamque fidelibus conciliat, ad- 


Κυρίου ἡμῶν [καὶ τὸ αὐτῷ δοχίµιον] καὶ εὑάρεστον, 
xai τέλειον, ἵνα κατορθούμενον ἐν ὑμῖν τοιοῦτον T, 
ᾧ χαὶ ἡμεῖς [χαίρομεν (65), χαὶ ὑμεῖς] ἑντρυφίσετε, 
χαὶ ὁ θεὸς τῶν ὅλων ἐνδοξασθήσεται, ip πρέπει ἡ δόξα 
εἰς τοὺς αἰῶνας. 


juti, ad id quod bunum reclumque est, concorditer animum intendere velitis, υοδίγα voluntati, Domini 
nostri voluntatem (et quod ipsi probatur), ct placet, quodque perfectum est, praferentes ; ita. ut 
recte facta vestra talia sint, quibus et nos (gaudeamus et vos) exsultetis, et. universorum  Dotui- 


nus glorificetur, quem decet gloria in szcula. 


EPISTOLA XVIII. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 1Η’ (66). 


De hac epistola hoc unum tantum conjicere possum, scriplam nempe [μἱ56. quo tempore Nyssenus ab 
Ecclesia exsulabat ; nam ea de re conqueritur, simulque miserum Ecclesiarum Asie statum describit, 


Quam pulchra rerum pulchrarum similitudo est, D 


cum expressam primigenie venustatis imaginem 
(servant)! Nam animz tuz revera pulchrz expres- 
sissimam imaginem vidi in suavissimis tuis litte- 
ris, (quas ut) alicubi Evangelium ait !*, ex abun- 
dantia cordis tui mellitas reddidisti ; quamobrem 
te ipsum intueri , (tuaque) benevolentia, per co- 
mitatem illam, qux in eisdem litteris elucebat , 
potiri arbitrabar, easque szpenumero (in manus) 
sumens, assidueque percurrens, majore semper 
earum desiderio ( affectus sum ); nullaque id 
agendi satietas erat, quippe quae, ut in rebus 
suapte natura pulchris atque egregiis usu eve- 
nit, voluptatem ex tuis litteris ortam ( excipere, 
ac terminare neutiquam potest.) Nam nec solis 
continuus οἱ liber aspectus ejus intuendi cu- 
piditatem minuit, neque valetudinis prosperitas 
sui desiderium 1ollit ; sic etiam nullam satieta- 
tem dari posse credimus ejus voluptatis, qua ες 
probitate tua capitur, cujus excellentiam , atque 
prestantiam $»pe coram, nunc autem etiam per 
litteras clare cognovimus. Sed quemadmodum af- 
üci solent, qui ingentem ex aliqua re sitim con- 
trahunt ; ita et nos quo r2agis tuia bonis explemur, 
eo magis eorumdem quodammodo siti corripimur. 
Quod si nullam assentationem , nullamque falsam 
adulationem dictis hisce nostris inesse censueris , 
quod profecto facies , cum semper sis erga omnes, 


ac praesertim erga uos animo, si quisquam alius , D 


liberali et humanitatis pleno, fidem mibi prorsus 
habebis , tibi diserte affirmanti, tuarum litterarum 
suavitatem meis oculis, medici cujusdam remedii 
instar, adhibitam, continuum lacrymarum mearum 


'* Matth. xit, 54. 


(65) Xaí/popev. ld. ἐγχαυχησόμεθα. 

(66) Ἐπιστ. In. cod. Med. inscripta perhibetur 
Ὀτρηϊῳ ἐπισχόπῳ Μελιτηνῆς, estque XXI. 

(61) Χαρ. διασώζονται. Id. χαραχτΏηρα xo ἐφ᾽ 
ἑαυτῶν διασώζηται. 

68) l'Avx. ἄπερ ὡς. ld. Aux. οἷς ἡμᾶς γαθώς. 
- 6| Καὶ τό σου εὔφρον. Id. καὶ tijv £v ὀφθαλ- 
pole εὐφροσύνην. Et mox ὑφ᾽ ἡδονῆς pro εἰς χεῖρας. 


Ὡς χαλὰ τῶν χαλῶν ἐστι τὰ ὁμοιώματα, ὅταν 
ἐναργὴ τοῦ πρωτοτύπου χάλλους τὸν χαραχτῆρα ἴδια. 
σώζονται (67)]! Τῆς γὰρ φυχῆς σου τῆς ὄντως xaXne 
εἶδον ἐναργεστάττν εἰχόνα Ev τῇ τῶν γραμμάτων 
γλυκύτητι, [ἄπερ, ὥς (68)] φησί που τὸ Εὐαγγέλιον, 
Éx τοῦ περισσεύµατος τῆς χαρδίας σου ἐμελίτωσας 
καὶ διὰ τοῦτο αὐτόν σε προσορᾶν, χαὶ [τό σου (09)] 
εὖφρον καρποῦσθαι διὰ τῆς ἓν τοῖς Υράµµασι φιλο- 
φροσύνης ἐνόμιζον, xal πολλάχις [elg χεῖρας] Exava- 
λαμθάνων τὰ γράµµατα, χαὶ συνσεχῶς ἐπιὼν πρὶς 
μείζονα τῆς ἀπολαύσεως ἐπιθυμίαν [χατέσττν (701], 
xai χόρος τῶν γινοµένων οὐκ ἣν. "Oc, χάὶ ὡς ἄλλου 
τινὸς τῶν χατὰ φύσιν xaÀov xal τιµίων, τὴν ἡδο- 
viv δια [παύειν οὐ δύναται (71)]. Οὔτε γὰρ τοῦ προσ- 
opiv τὸν ἥλιον ἡ συνεχῆς µετουσία ctv ὄρεξιν 
ἤμόθλυνεν, οὔτε τῆς ὑχείας ἡ διηνεκῆς ἁπόλαυσις τὴν 
ἐπιθυμίαν ἕστησεν, οὔτε τῆς σῆς ἀγαθότητος, ἂν 
κατὰ πρόσωπον (73) πολλάκις, καὶ νῦν διὰ τοῦ γράµ- 
µατος ἔγνωμεν, δύναμιν (75) πεπείσµεθα µέχρι χόρο» 
προελθεῖν ἁπόλαυσιν. "AXX οἷόν τι πἀάσχουσιν οἱ Éx 
τινος περιστάσεως διφῶντες ἀτέλεστα, οὕτω xal ἡμεῖς 
ὅσον ἐμφορούμεθα τῶν cov ἀγαθῶν, τοσοῦτο μᾶλλον 
δ.φώδεις Υινόµεθα. E! δὲ μὴ θωπείαν τινὰ xal Φενδῆ 
χολαχείαν τὸν ἡμέτερον λόγον ὑπολίψῃ (πάντως δὲ 
οὐχ ὑπολήφῃ (74), τά τε ἄλλα το'οῦτος ὧν, οἷος εἰ, 
χλὶ περὶ ἡμᾶς διαφερόντως, el xal τις ἄλλος, χρη- 
στός τε xai γνήσιος), πάντως πιστεύσεις τοῖς λεγο- 
µένοις, ὅτι τὴν συνεχῃ τῶν δαχρύων ἐπιῤῥοὴν ἡ τῶν 
γραμμάτων χάρις, οἷόν τι φάρμαχον ἰατριχὸν, τοῖς 
ὀφθαλμοῖς ἐγγενομένη, ἀνέστειλε, xaX προςδοχῶμεν, 
τῇ τῶν ἁγίων εὐχῶν σον ἰατρείᾳ τὰς ἑλπίδας ἑαυτῶν 
ἑπερείδοντες, ὅτι τάχα καὶ χαθόλου τὸ τοιοῦτον τς 
Ψυχης ἡμῶν πάθος ἑξιασθήσεται' ἐπεὶ τό ys viv 


(10) Κατέστην. ld. ἐξεχαιόμην ' εἰ mox non 
agnoscit ὡς. 

u Διαπαύει» οὐ δύναται. ld. διαλυµαῖνεται. 

(72) Fortasse legendum, ἧς χατὰ πρόσωπον. 

(75) δύναμιν. ld. δυνατὸν εἶναι. 

(74) lta hoc in loco emendandum censui Vatica- 
num codicem, in quo scribitur, οὐχ ἅπαξ λἠήῃ. 

/ 


1069 


EPISTOLA. — EPIST. XVI. 


1070 


ἔχον, ἐν τοιούτοις ἐκμὲν, ὡς φξίδεσθαι τῆς ἀγατώ- Α profluvium repressisse, nosque przterea spem ome 


σης ἡμᾶς ἀχοῆς, xal ἐπικρύπτέσθαι σιωπῇῃ τὴν ἁλῆ- 
θειαν, ἵνα μῆ πρὸς χοινωνίαν τῶν ἡμετέρων xaxov 
τοὺς γνησίως ἡμᾶς ἀγαπῶντας ἐφελχυσώμεθα. "Οταν 
γὰρ ἐνθυμηθῶμεν, ὅτι τῶν φιλτάτων ἀπολειφθέντες, 
ἐν πολέμοις ἀναστρεφόμεθα, xot ἃ μὲν χαταλιπεῖν 
ἐδιάσθημεν, τέχνα ἑατὶν, ἃ ταῖς πνευματικαῖς ἡμῶν 
ὡδῖσι τῷ cq γεννῆσαι χατηξιώθηµεν, [τῷ (75) τῆς 
ἀγάπης] νόµῳ συνηρµοσµένα |ἡμῖν,] καὶ χαχοπα- 
θείαις ἓν τοῖς τῶν πειρασμῶν χαιροῖς ἔπι [τείνον- 
τα (70)] πρὸς ἡμᾶς τὸ φιλόστοργον’ xal ἔτι mob; 
τούτοις οἴχος Χεχαριτωµένος, ἀδελφοὶ, συγ[γενεῖςι 
ἑταῖροι,] συνήθεις, φίλοι, ἑστία, τράπεζα, ταμεῖον, 
στιθὰς, τὸ βάθρον, ὁ σάχχος, ἡ [συνουσία (71)], τὸ 
ἑάχρνον, ἃ ὡς ἔστι γλυχέα, xal διὰ συνηθείας 500v 


ἑράσμια, οὐδὲν δεἠ (78)... εἶδότες σε γράψαι.. Τὰ & 


ἀντ᾽ kxslvov, ἵνα uif) τι ἐἑπαχθὲς λέγειν δόξω, πάντα 
[κατὰ σαυτὸν (79)] σχόπησον. Πρὸς τῷ τέλει τῆς 
ἐμαυτοῦ ζωῆς ὧν, πάλιν τοῦ ζήν ἄρχομα: [μανθάνειν 
τε] ἀναγχάζομαι τὴν εὐδοχιμοῦσαν vuv τῶν ἠἡθῶν 
ποικιλίαν, ὀψιμαθὲς χαχότροπος..... τῆς (20) πανουρ- 
γίας γινόµενος , ὡς ἐρυθριᾷν ἀεὶ τῇ ἀφυῖᾳ του πρά- 
γµατο; (81). Οἱ δὲ ἀντιτεταγμένοι τῇ διδασχαλίᾳ τῆς 
σορίας ταύτης, εἰσὶν ἱκανοὶ (82) xaX φυλάξαι, ὃ ἅμα- 
05», καὶ ἐφευρεῖν, ὃ οὐχ ἔμαθον [τοιγαροῦν] πολε- 
μοῦσι, πόῤῥωθεν ἀχροθολίζοντες, ἐπὶ παρατάξεως χα: 
ταπυχνοῦσι τὴν φάλαγγα, κατὰ τὸ [πρόσφορον αὐτοῖς| 
προλογίζονται (85) , ταῖς ὑπερθολαῖς προχατέχουσι, 
τοὺς συµµάχηυς ἑαυτοῖς πανταχόθεν προσπεριθάλ- 


nem noslraar. in tuarum preeum medela collocan- 
tes, plane confidere, fore ut quam cito, hic anima 
nostra: morbus penitus profligetur, cum czeteroquin 
quod ad presens tempus atlinet, in eo statu reg 
nostrae sitae sint, ut auiicorum auribus parcendum, 
et veritas silentio occultanda nobis sit, ne in mae 
lorum nostrorum consortium cos, qui nos vere di- 
ligunt, pertrahamus; cum scilicet animo nostro 
perpendimus, nos charissimis atque jucundissimis 
rebus destitutos, in bellis versari, et eos quos de- 
serere coacti sumus, filios esse, quos per spiritua- 
les nostros dolores Deo parere dignati fuimus, 
quique (dilectionis vinculo nobiscum ) conjuncti 
erant, et diílicillimis persecutionum temporibus, 
quantumvis gravibus z:rumnis vexati, su:e tamen 
crga nos benevolenti;e ( majorem semper cumulum 
addiderunt); ac proterea domus unice dilecta, 
fratres ( consanguinei, sodales ), familiares, amici, 
focus, mensa, cella penaria, stragulus, scamnum, 
saccus (mutua colloquia), lacrymas, qua omnia 
quam dulcia sint, et quantum propter consuetudi- 
nem sui desiderium excitent (supervacaneum erit 
nos dicere), cum scianus te id etiam in tuis ad 
nos litteris commemorare ; quz aütem horum nobis 
loco suecessere, ne quid molestuin dicere videar, 
tute ipse considera. Ad extrema vite redactus, 
rursus quodammodo vivere incipio, (atque discere) 
cogor probatam nunc omnibus morum versutiam, 


λονται. Πολὺς δὲ παρ᾽ αὐτοῖς, καὶ ἀχαταγών!στος τῇ c discipulus improbz (hujus) calliditatis sero factus, 


δυνάμει ὁμα[ρτεῖ δόλος (84)] , εἰς στρατηγίαν προ: 
6εθλημένος, ὥσπερ τις ἀγωνιστῆς περιδέξιος, διπλῇ 
τῇ χειρὶ τοῦ ἰδίου στρατοὺ προµαχόµενος, πῆ μὲν 
δασμολογῶν τοὺς ὑποχειρίους, mij δὲ βάλλων (83) 
τοὺς προστυγχάνοντας. El δὲ xaX τὴν elato ἡμῶν δι- 
αγωγὴν ἐξετάζοις, εὑρήσεις ἄλλα τοιαῦτα᾽ οἰχίδιον 
πνιγτρὸν, χρυμῷ, καὶ ζόφῳ, καὶ στενοχωρἰᾷ, xat 
πᾶσι τοῖς τοιούτοις καλοῖς εὐθηνούμενον, βίον ὑπὸ 
πάντων μωμοσχοπούμενον, φωνῖν, καὶ βλέμμα, xal 
ἱματίου περ:θολἣν, χειρός τε χίντσιν, χαὶ ποδῶν 
ποιὰν στάσιν, xal πάντα πολυπραγμονούμενα xa 
εἰ μὴ δασὺ ἄσθμα διὰ πολλοῦ προχεόµενον, xal εἰ μὴ 
συνεχὴς δισδίδοται στεναγμὸς σὺν τῷ ἄσθματι, xal 
εξ μὴ διεκπ:ττει τῆς ζώνης ἡμῶν τὸ χιτώνιον (86), 
xai αὐτὸ δὲ τὸ μὴ χεχρῆσθα: τῇ ζώνη, xai εἰ μὴ 


(75) To τῆς ἁγάπης ... cvrnpuocgéra ἡμῖν. ld 
ούμθιος νόσῳ , συνηῤμοσμένη χινδύνοις. -- Vide an 
νε, et proxime sequens lacuna sic melius expleri 
possit , κατηξιώθηµεν ,& xai ἡμὶν νόμῳ συνηρµο- 
σµένα ἀγάπτς, xot χαχοπαθείαις Ev τοῖς τῶν πειρα. 
σαῶν πκαιροῖς ἐπιτείνει πρὸς ἡμᾶς τὸ φιλόστοργον. 

(10) ἸΕπιτείνγοντα. ld. ἔπ'δειδαμένη. Et mox, 
οἰχεῖοι pro ἑταῖροι. 

(71) Συνουσία. ld. γωνία tj προσευχἠ. Paulo 
post, δεἥσομεν πρὸς εἰδότα σὲ γράφει». 

(78) Locus iste ita supplendus csse videtur, ut 


| jlegamus, οὐδὲν δεῄσε: ἡμᾶς λέχειν, εἰδότας σε γρά- 


qat, vel potius, σοι γράφτι. 

(79) llárra xarà σαυτόν. d. πάντα ὡς ἄλλως 
ἔχει. Mox. µανθάνειν absque τε, 

(80) Ὀψιμαθὲς xaxózpezoc .... τῆς. M. ὄγομα- 
0n; xaxovponia; xai τοιαύτης. - - Videtur Lic locus 


ita ut nunquam non rci turpitudinem erubescain. 
At adversarii hanc sapientian: edocti, οἱ servdre 
quod didicerunt, et quod nondum sciunt, facile 
adinvenire possunt : longe itaque jaculantes, acri 
ter pugnant, phalangem iuter preiandum adden 
sant, ad (suam tantum utilitatem) przfantur, exag- 
gerationibus audientium animos preoccupant, au^ 
xiliaribus sociis undequaque stipantur. Insigris 
autem, idemque insuperabilis ( dolus ipsos comi- 
tatur), in eorum exercitus ducem designatus , tan- 
quam anibidexter quidage pugnator, prima in acie, 
utraque manu decertans, et hac quidem tributa 
ex sibi subditis colligens, illa vero obvios quos- 


D que vulnerans. Quod si ea, quz ad private vitae 


nostre rationem pertinent, quieras, alia bujusce- 


ja restitui debere, ójiua0hz χαχοτρόπου ταύτης 
τῆς πανουργίας Ὑινόμενος. 

(81) Videtur loqui Nyssenus de Macedonianis ; 
nam similia de eisdem liabet Basilius in libro /)e 
Spiritu sancto, capite ultimo, ubi miseruin Ecclesia- 
rum orientis statui. fuse describit. 

(82) Τῇ 9i£ucxa.Mq. .. . ἱκαγοί. Id. διδάσχαλοι 
Anc σοφίας εἰσὶν ἰκανοὶ ταύτης. Paulo ante, ὡς xat 
ev ἓν. 

(85) Τοιγαροῦγ .... πρόσφορον αὑτοῖς xpo.lo- 
γίζονται. M. σνστάδην .... ἀφανὲς προλοχίεοντᾶ.. 

(81) Ομαρτεϊῖ δὀ.ος. 1d. ὁ μαμωνᾶς. 

(85) Bd.l.lev. 1d. ἄλλων. Et inox, ἐν ἴσῳ pro eso, 

(86) Ita emendanduin censui Vaticanum codicem, 
in quo legitur, xal s! (im δισκπίτεει τῆς ζωῆς ἡμῶν 
τὸ χιτώνιον. 


1071 


S. GREGORII NYSSENI 





1079 


modi invenies; domuuculam ita arctam, ut pene A περιῤῥέοι κατὰ τὸ πλάγιον ἡμῶν fj διπλοῖς, ταύτα 


su(focet, et algore, tenebris, angustia, omnibusque 
aliis id genus bonis abundantem ; vitam omnium 
censuris, et reprehensionibus obnoxiam, vocem, 
oculorum contuitum, vestitu:n, manus motum, et 
pedum posituram, qualis nempe sit, czteraque 
omnia curiose nimis observata; et nisi gravem 
Bipius anhelitum cdas, eique perpetua adjungas 
suspiria, e zona tunica diffluat, vel et ipsuni zonsx 
usum negligas, ac denique sinistrorsum pallium 
decidat, hzec, inquam, omnia ni fiant, belli adver- 
818 nos occasio oritur, et hisce de rebus singuli 


πάντα μὴ Υ'νόμενα, πολέμου τοῦ (87) πρὺς ἡμᾶς 
ὑπόθεσις Υίνεται, xal ἐπὶ τούτοις κατ ἄνδρας, xai 
δήμους, xal ἑσχατιὰς, πρὸς τὴν καθ ὑμῶν píyry 
συνίστανται. Ἐπειδὴ οὐκ ἔστι διὰ πάντων πράττειν 
καλῶς, | χακῶς' µέμικται γὰρ ὡς ἐπιπολὺ διὰ τῶν 
ἑναντίων πᾶσιν ὁ βίος * εἰ δὲ τὸ σὸν ἡμῖν χατὰ θεοῦ 
χάριν διηνεχῶς παρείη, ὑποίσομεν τὴν τῶν ἀπδῶν 
δαφίλειαν, ἐπ ἐλπίδι τοῦ τῆς σῆς ἀγαθότητος διὰ 
παντὺς µετέχειν, Mf] ποτε οὖν παύσαιο τοιαῦτα χαρι- 
ζόμενος, δι ὧν καὶ ἡμᾶς ἀναπαύσεις, χαὶ σαντῷ τὸν 
ἐπὶ ταῖς ἐντολαῖς μισθὸν πλείω παρασχενάσεις. 


quique viri, populi, ipseque solitudines, et provinciarum fines ad pugnam adversus nos concitantur. 
Verum nec perpetuo felices prorsus, fortunatique, nec omnino miseri esse possumus, quandoquidem 
contrariis eventibus omnium, ut plurimum, vita temperatur. At si tua benevolentia nobis, Deo ju- 
vante, jugiter presto sit, tantam malorum  multitudineni, atque molem sustinebimnus, ea spe freti, 
fore ut tandem aliquando tua probitate perpetuo nobis frui liceat. Hiec itaque nobis impertiri nun- 
quam desinas, quibus et nobis non parum solatii afferes, et promissam in divinis mandatis mercedem, 


largiorem tibi comparabis (88). 


EPISTOLA XIX (89). 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ 1e'. 


Cujusdam Joannis antistitis. (uti in fine epistole manifeste significatur) epistole respondens, de iis que 


Joannes sciscitabalur, conscribere aul 


uidquam inquirere lum posse se negat, otii inopiam excusaus, 


acerbissimasque calamitates quibus premebaiur : quas enumeratione prosequitur a quadam s0rOTÉ €IOTSUS; 
ad quam post diuturuum tempus intuendam. cum longum ingressus essel iler, vix conspeclam tertia die 
morlem occumbenteim amisit, cui deinde justa fecit. lierum sacrarum. Galatarum clades exponit ; Iboro- 
rumque legationes ; ul eorum, mortuo antistite, curam gerat , et Sebastenorum , ut adversarum sectarum 
incursionibus obsistat. lbora antistitem designatum se declarat invitum ; moiasque in sacris eorum rebus 
seditionum turbas indicat. Babyloniorum dissensiones, moresque perditissimos enarrat. Tandem epistolam 
concludit Joanni pollicens obseculurum se ei εἰ fidem liberaturum, si aut lempus liabeat aut ad ipsum ia 


adeal. 


Evistela ad quemdam Joannem de quarumdam rerum p Ἐπιστο.λἡ πρός τινα Ιωάννην περί τύων ὑπο- 


argumentis ; ac de actione, et iustiluto vits cu- 

jusdam sororis sue Macrina. 

Novi quosdam. pictores inutilem illam ambitio- 
nem gratificari aspectu valde turpibus amicis ; in 
eorum, ut sua iinago pingatur, animo propensorum 
formam pictura immutando : contrarium. quidein 
quid facientes, quam ipsi vellent : in quibus enim 
picturz imitatione naturamf&propemodunm corrigere 
volunt pulchre, multumque floridis coloribus ; quod 
forme injucundum est sub tabula oceultantes effi- 
giem ita perinutant. [ilis sic profeeto non lucrum 
est ullum flava coma et profunda ; incurvata in 
fronte, atque circumfulgens ; et ille, qui in labiis 
flos, et qui super genas rubor ; palpebrarumque or- 


bis, et oculorum radius; atque nigrore illucentia C 


supercilia; ac in superciliis frons coruscans; et si 
quid aliud tale forma conficit opportunitatem. Et- 
euim si a natura ea non habeat ; cuicunque picto- 
rum propositus is sit, ut pictura simuletur; nil 
prorsus utilitatis ex hujusmodi benevolentia conse- 
quetur. Eodem modo id evenire mihi videtur, si 
quis propter amicitiam ei quem adamat, laudum 


SP Πο.έμου τοῦ. ld. πολεµμούντων. Paulo post, 
Xa ἡμ 

(88) Hactenus ex editione et interpretatione Lau- 
renti Zacagni. 


D- 


θέσεων καὶ περὶ τῆς διαγωγῆς, xal καταστά- 

σεως τῆς τοιαύτης ἀδε.φῆς avtov Maxpirnc. 

Οἶδα τινὰς τῶν ζωγράφων φιλοτιµίαν ἀνόνητον ya- 
ρἱ:εσθαι τοῖς εἰδεχθεστέροις τῶν φίλων, ἐν τῷ µε- 
ταγράφειν τὴν μορφὴῆν εἰς εἰχόνα προθυµουµένων, 
ἑναντίου δὲ τι ποιούντων ἢ βούλονται» ἐν οἷς γὰρ 
διορθουνται δη0εν τῇ µιµίσει τὴν φύσιν τοῖς εὔανθε- 
στέροις τῶν χρωμάτων, τὸ τῆς μορφῆς ἀηδὲς ἐπὶ τοῦ 
πίναχος χρύπτοντες, τὸν χαραχττρα παραλλάττουσιν. 
Ὡς οὖν ἐπ᾽ ἐχείνων χέρδος οὐχ ἔστιν οὐδὲν χόµη 
ξανθη καὶ βαθεῖα, ἐπικυρτουμένη τῷ µετώπῳ xal 
περιστίλθουσα, xal τὸ ἐπὶ τοῦ χείλους ἄνθος, χαὶ τὸ 
ἐπὶ τῆς παρειᾶς ἐρύθρημα, βλεφάρων τε χύχλος, xal 
ἀχτὶς ὀμμάτων, χαὶ ὀφρύες tv τῷ µέλανι στίγλδουσαι, 
xai ἐπιλάμπον τῇ ὁφρύῖ µέτωπον ' xal εἴ τι ἄλλο 
τοιοῦτο την τῆς μοργῆς ὥραν συναπεργάζετα:, (ἐὰν 
γὰρ μὴ παρὰ τῆς φύσεως ἔχη τοιαῦτα ὁ τῷ ζωγράφῳ 
προτεθεὶς εἰς τὴν µίµησιν, οὐ ὲν ἀπώνατο τῖς τοιαὺ- 
της φιλανθρωπίας). τὸν αὐτὸν τρόπον δοχεῖ µο., ct 
τις ὑπὸ φιλίας ἐπαίνων ὑπερθολὰς τῷ ἀγαπωμένῳ 
χαρίζοιτο, καὶ ἀναπλάσσει τῷ λόγῳ μὴ ológ ἔστιν, 
&))' οἷον εἶναι προσήχει τὸν ἐν παντὶ τὸ τέλειον Éyovza, 


(59) Sequentes epistolas septem Grx»ce primus - 
edidit et Latinas. fecit J. B. Caraccioli, ( Galland. 
Biblioth. N1, 624.) 


1018 


EPISTOL.E. — EPIST. XIX, 


^T 


1074 


τῷ μὲν λόγῳ τὸν ὁρθὺν βίον ἑτυπώσατο, τὸν δὲ φίλον A exsuperautias gratificetur, et ipsum sermone ellin- 


οὐ μᾶλλον ἑσέμνυνε ταῖς τῶν ἐπαίνων ὑπερθολαῖς, fj 
διήλαγξεν ἀντιφθεγγόμενον διὰ τοῦ Ρίου τῷ λόγῳ, 
xaX ἄλλον δειχνύµενον ἡ οἷος νοµίζεται. Τί οὖν ὁ λόγος 
μοι βούλεται; Eióov iv τοῖς γράµµασι τῆς ἀγάπης 
σου οἷον ἁνδριάντα τ'νὰ πρὸς τὸ ἀχρότατον ἀπηχρι- 
θωμένον, ᾧ ὄνομα fv ἐγώ * ἐμὲ γὰρ ἐδήλου τὸ 
γράµµα. 'AXX ἐπειδὴ ὥσπερ ἐν κατόπτρῳ τῷ pl 
ἐγὼ τῷ ἐμαυτοῦ χατὰ πᾶσαν ἀχρίθειαν ἐνιδὼν, ἔγνων 
ἐμαυτὸν πάµπολυ χεχωριαμένον τῆς διὰ τοῦ λόγου 
γραφης ^ σὲ μὲν ἀπεδειξάμην χαὶ δ.ὰ τούτων τὸ φιλ- 
ἀγαθον δείξαντα. Δι ὧν γὰρ τοιοῦτον εἶναι νοµίσας, 
τοσοῦτον ἠγάπησας, ἑναργεστάτην ἀπόδειξιν τῆς τῶν 
τρόπων 009 πεποίησαι δεξιότητος. Ὡς οὐδεμίαν ἅλ- 
λην τοῦ ἀγαπᾷν ἀφορμὴν πλὴν thv ἀρετὴν, fc xal 
ἡμῖν τι μετεῖναι νοµίκων, ἐν τοῖς γνησιωτάτοις τῶν 
φίλων ἔσχες. Au) χαλῶς ἔχειν ᾠήθην δι ἐμαυτοῦ μᾶλ- 
λον τὸ ἐμαυτοῦ γινώσχειν, ἡ ταῖς ἑτέρων µαρτυρίαις 
παράγεσθαι' κἂν bv τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ἀληθεῖς ὧσιν 
οἱ µάρτυρες. Τούτο γὰρ xal ὁ παροιμιώδης λόγος 
ππαρεγγνᾷ' ἑαυτῶν ἐπιγνώμονας Υίνεσθαι, τοὺς μµέλ- 
Ἅηντας χατὰ τὸν ἔξωθεν λόγον ἑαυτοὺς Υινώσχειν. 
Αλλά ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον, ὡς ἂν μὴ δοχοίην αὐτῷ 
τῷ παραιτεῖσθαι τὸν ἔπαινον, τῶν ἑπαΐνων χατει- 
ῥρωνεύεσθαι. Ἐπεὶ δὲ διεχελεύσω λόγους τινὰς περὶ 
τῶν ἡμῖν ζητουµένων πονῄσαντα ὠφελῆσαί τι τὸ χοι- 
vby διὰ τῆς τριαύτης σπουδής ' Υίνωσχε τοσοῦτον ἡμᾶς 
μετεσχηκέναι σχολῆς, ὅσον μιχροῦ δεῖν ἐχεῖνος, περὶ 
οὗ φησί τις τῶν προφητῶν ὅτι συμπλαχεὶς λέοντι, 
καὶ µόχις δ.εχδὺς τὸ χάσμα. xal τὴν τῶν ὀνύχων 


ἀχμὴν, χαθ) à µέρος ᾧξτο φεύγει», ἔλαθε κατὰ στόµα C 


τῆς ἄρχτου γενόμενος. Εἶτα διαδρὰς σὺν ἀγῶνι πολλῷ 
καὶ τοῦτον τὸν χένδυνον, χαὶ πρὸς τὸν τοῖχον ἑαυτὸν 
ἀναπαύων, ἑνέδρᾳ xai δἠγματι ὄφεως αννηνέχθη. 
Τοιαύτη τις Yéyove τῶν συμµπεπτωχότων ἡμῖν ἀνια- 
ρῶν ἡ συνέχεια, Καὶ οὕτως ἐπάλληλοι τῶν λυπηρῶν 
αἱ διαδοχαὶ ἀξὶ ταῖς ὑπερθολαῖς τῶν ἐπιγενομένων, 
μιχρὰ τὰ φθάσαντα δοχεῖν εἶναι παρασχευάτνουσαι. 
El δὲ μὴ φορτιχόν ἐστι λύπην τοῖς ἀγαπῶσι χαρίσα- 
σθαι τοῖς σχυθρωποῖς διηγήµασ!ν, ἐκθήσομαί σοι 0: 
ὀλίγου τὴν χαχὴν ἱστορίαν. "Hv ἡμῖν ἁδελφὴ τοῦ βίου 
ὃ:δάσχαλος, ἡ μετὰ τὴν µπτέρα µήτηρ, τοσαύτην 
ἔχουσα τὸν πρὸς 8chv παῤῥησίαν, ὥστε πύργον ἡμῖν 
ἰσχύος εἶναι, xal ὅπλον εὐδοχίας, καθώς φπσιν f 
:Τραρὴ, καὶ πόλιν περιοχῆς xal xdv ἀσφαλείας ὄνομα, 
διὰ την προτοῦσαν ἐκ τοῦ βίου αὑτῃ «po; τὸν θεὸν 
παῤῥησίαν. Ὄχει δὲ τοῦ Πόντου τὰ ἕσχατα, τοῦ βίου 
τῶν ἀνθρώπων ἑαυτὴν ἐξοιχίσασα. Χορὸς ἦν περὶ a- 
τὴν παρθένων πολύς. "Az αὑτὴ διὰ τῶν πνευματικῶν 
ὠδίνων γεννῄήσασα, xal εἰς τελείωσιν διὰ πάσης ἔπι- 
µελείας πρηάγουσα, τὴν τῶν ἀγγέλων ἐμιμεῖτο ζωὴν 
ἐν ἀνθρωπίνῳ τῷ σώματι. Οὐχ ἣν διάχρισις Ev αὑτῇ 
νυκτὸς καὶ ἡμέρας ᾿ ἀλλά xal νὺᾷ iveoyh; ἐν τοῖς 
τοῦ qub, ἔργοις ἑδείχνντο, xav ἡμέρα την νυχτε- 
ρινὴν ἠσυχίαν τῷ áxapáyt τῆς ζωης ὑπεχρίνττο. 
Φωνῆεν ἦν αὑτῇ διὰ παντὸς χρόνου τὸ οἴχτμα, νυχτὸς 
xai ἡμέρας ταῖς Φαλμῳδίαις περ:τχοῦμενον. Εἶδες 


15 Amos. v, 19. 


gat, non qualis est, sed qualem esse decet eum, 
qui, quod omnino perfectum est, obtinet. Oratio- 
ne quidem rectam illius vitam is figurat; amicum 
vero ea laudum superlatione non magis veneratione 
dignum reddet, quam redarguet orationi vita con- 
tradicentem ; et alium sesc ostendentem, quam qua- 
lis existimatur. Quid igitur sibi vult meus sermo? 
Vidi in litteris charitatis tux qualis statua qua- 
dam sununa diligentia erat ibi elaborata : cui 
nomen eram ego. Me eteniin manifeste indicabat 
epistola. At deinde, uti in speculo, in meimet ipsius 
vita omni diligentia ego me inspiciens, cognovi 
me ipsum oinnino ab eo scripto propter illum ser- 
monem distare atque recedere ; te vero perspicue 


D sensi eum, qui vel propter hxc probitatis amorem 


el studium commonstirares : per qua. etenim me 
talem esse existimans tantum amasti ; instituti tui 
solertiz:: declarationem fecisti evidentissimam ; ut 
nullam aliam amore complectaris facultatem praeter 
virtutem : eujus et nobis quidquam partis esse ju- 
dicans, inter omnium maxime legitimos amicos 
nos habes. Bene idcirco esse putavi ex memet ipso 
magis, qui in me ipso sunt, dignoscere, quam 
aliorum testimoniis seduci, elsi in aliis omnibus 
veri ipsi sint testes : hoc enim οἱ proverbialis 
serio pronuntiat : Sui ipsius exploratores flant 
illi, qui se ipsos noscere debent juxta ca, qux ab 
externis sibi dicuntur. Át vero li.ec non ideo qui- - 
dem narrata sint, ac si, cum laudem recusem, 
mihi videar a tuis laudibus per dissimulationem 
illusus. Quoniam: autem coliortatus es, ut qusedam 
de iis que a nobis quesisti dicam ipse, qui 
hujusmodi opera et studio publicum quidquam 
juvare elaboro : scito tanti otii expertes nos esse, 
quantum ferme ilie, ut baberet ille, de quo quidam 
prophetarum dixit  : quod cum leone complicatus, 
et egre inde evadens, per quam partem putabat 
oris hiatum ungularuimque cuspidem fugere , per 
eam inscius atque imprudens ursx os prope fuit. 
Deinde et ex hoc periculo snagno cum certamine 
dilapsus, atque secus murum se ipsum requic- 
scens, cum insidiis cl morsu serpentis collatus est. 
Talis quzdam nobis facta est acerborum casuum 
continuatio : et. ila mutux tristium rerum , exsu- 
perantia semper advenientium , successiones vi- 
dentur post parva przecedeotia csse paratae. Si 
autem grave non est, molestiam eis qui adaman- 
tur, in tetrieis narrationibus gratificari , miseram 
historiam tibi paucis exponam. Soror crat nobis 
vite magistra; qua post matrem nobis mater, 
tautum habebat a4]. Deum | interiorem accessum , 
ut et turris nobis essct fortitudinis et bon: volun- 
latis armatura, sicuti ait Scriptura **, et urbs mu- 
nitionis, οἱ omne tutelz? nomen ; propter eum qui 
ipsi ex cjus vita aderat, accessum ad Deum. Inco- 
lebat autem Ponti. extrema, cum ex hominum 


"5 Paal. L3, 9; v, τος axx, 25, ον, 1. 


1075 


S. GREGORII NYSSENI 


1076 


convictu prorsus emigrassct. Chorus crat cireum A ἂν πρᾶγμα χαὶ ὁρθαλμοῖς ἀπιστούμενον, σάρκα uh 


jpsam virginum multus. Quas ipsa spiritali partu 
genitas ad morum quoque perfectionem omni cura 
adducebat, angelorum vitam in humano corpore 
]nitata. Nullum in ea discrimen erat noctis, et 
diei. Sed et nox lucis operibus operosa ostende- 
hatur ; et dies nocturnam quietem nullis vitz tur- 
his simulabat. Vocale habebat ipsa omni tempore 


ζητοῦσαν τὰ ἴδια' vaatépa, χαθάπερ ἐπὶ «nc àvaszá- 
σδως ὑποπτεύομαν, πρὸς τὰς οἰχείας ὁρμὰς χατηρ- 
γημένην ' δαχρύων λιδάδας πρὸς τὸ «T πόξδεως μέ- 
«pov ἐξησχημένας στόµα μελετῶν διόλου τὸν vóuov 
ἀχοὴν τοῖς θείος σχολάζουσαν’ χεῖρα πρὸς τὰς Evro- 
λὰς ἀειχίνητον. Καὶ πῶς ἄν τις ὑπ ὄψιν ἀνάγοι 
πρᾶγμα ὑπερθαϊνου τὴν δ.ὰ τῶν λόγων γραφίν; 


domicilium, noctu interdiuque sacris cantibus cireumsonans. Videres rem vel sub oculis incredi- 
lilem : carnem propria non quzrentem ; ventrem, prout ex ejus demolitione suspicamur, a suis prc- 
jriis appetitionibus vacantem ; lacrymarum guttas ad potus mensuram exercitas; os omuino lc- 
gem meditans; auditum divinis rebus vacantem; manum ad ' mandata jugiter mobilem. Et 
quanam ratione quis sub aspectum rem adducere possit sermonis descriptionem — prorsus. superex- 


cedentem ? 


Postquam igitur a vobis ad Cappadoces primum B 


constiti, quedam de ea auditio nos perturbavit. 
Decem adhuc dierum intermedia via erat. Et cum 
hanc omnem , quantum fieri potuit, festinatione 
perfecissem, ad Pontum adsum : et inspexi, οἱ in- 
Bpectus fui. At vero quemadmodum αἱ quis per 
meridiem iter habens sole corpore circumseptus, 
αά quemdam fontem accurrens, prius quam aquam 
attingat, prius quam linguam refrigeret , confestiin, 
ipsi exsiccato fonte, pulverem effectam aquain in- 
veniat; ita et ipse, cum eam quam exoptabam, 
qui matris loco mihi et immagistre εἰ boni omnis 
crat, anno decimo cernerem, prius quam deside- 
rium expleretur , tertia die illi parentavi , et inde 
diverti. llujusinodi mihi fuerunt primi patriz post 


reditum imeum ex Antiochia ingressus. Deinde C 


antequam hxc in me decoqueretur calamitas , ac- 
cola? Ecclesie mez Galat» consuetum ipsis hzre- 
sum morbum compluribus in mes Ecclesiz locis 
jatenter subserentes , certamen mihi prebuerunt 
»on exiguum, ut omnino Dei ope wgre valueriimn 
ex animi alflictione vita servari. Postea ad haec 
wlia. lbora civitas est ad Ponti confines habita!a, 
ad nos ex antiquo tempore, et ad salubrem fidem 
propensa. Cum vero ille qui ad ejus curam invi- 
gilabat, recens e vita excesserit, ab universo po- 
pulo legationes ad nos mittebantur, ne ipsam 
despectam haberemus manibus adversariorum proe- 
ditam dilacerandam. Hinc lacrymze, casus, geinitus, 
precationes. Omnia ha:c ea sunt, per quz nobis 
praesentium malorum facta est consectatio. Ubi 
autem circa Pontum eramus , et circa locum illuc 
pertinentem ipsorum Ecclesize curam susceperimus, 
Dei opera οἱ auxilio simul adjuneto, statim ibi 
assequuntur nos similis generis legationes , a Se- 


(90) "Πέωρα πό.ῖις ἑστί. Quo sit hujusmodi civi- 
tas, salis Nyssenus definit. De ea apud gcographi:e 
scriptores mentionem. nullam. propriam inspexi. 
Nisi si ea [borea Hlellenoponti civitas est, qui:e a 
Constantino Porphyrogenn.  Zhei. 2. memora- 
fur : cujus urbis antistes Pantophy!us subsignavit 
decretis concil. Constaniinopolit. i. Namque ípsa a 
Justiniano Novell. 28, et ab. Ilierocle bora nonii- 
patur. Et Hellenopontus, seu Helenopontus dicitur 
et Pontus : imo pars ctiam Ponti putatur. à non- 
uullis. Quare non obstare videtur, quo. minus ea 


Ἐπειδὴ τοίνυν ἐπέστην map! ὑμῶν τοῖς Kazzató- 
xat, εὐθύς τις ἡμᾶς ἀκοὴ περὶ αὐτῆς διετἆρ.δε. 
Δέχα ἣν ἡμερῶν διὰ τοῦ μέσου ὁδός * xax ταύτην τᾶ- 
σαν διὰ τῆς ἑνδεχομέάνης ἐπείξεως διανύσας. γίνομαι 
κατὰ τὸν Πόντον΄ xal εἶδον, χαὶ ὤφθην. ᾽Αλλ' ὥσπερ 
εἴτις διὰ μεσημθρἰαν ὀδεύων χαταφοαγεὶς τῷ ἡλίῳ 
τὸ σῶμα ἐπί τινα κρήνην ἀναδραμὼν, πρὶν ἐπιταῦ- 
σα: τοῦ ὕδατος, πρὶν χαταφύσαι τὴν γλῶσσαν, ἀθρόως 
αὑτῷ τῆς πηγῆς ὑποξτρανθείσης, χόνιν εΌροι τὸ ὕδωρ 
γενόµενον' οὕτω χαὶ αὑτὸς ἐνιαυτῷ δεχάτῳ τν ἀντὶ 
pntpó; pov xal διδασκάλου xai παντὸς ἀγαΏο" πτη- 
θουµένην ἰδὼν, πρὶν ἁποπληρῶσαι τὸν πόθον, Ἡμέρα 
τρίτῃ κηδεύσας ὑπέστρεφον. Ταῦτά pot τες Πατρί- 
δος μετὰ τὴν ἐπάνυδόν μου τὴν ἐξ Αντιοχείας τὰ εἶσι- 
τέρια. Εἷτά uot πρὶν χαταπεφθῖΏναι «tv συμφορὰν, ol 
πρό[σ]χωροι τῆς ἐμῆς Ἐκκλησίας Γαλάται, τὸ σύνηθες 
αὐτοῖς περὶ τὰς αἱρέσεις ἁῤῥώστημα, πολλαχ»ῦ 
τῆς £p, Ἐγκλησίας χατὰ τὸ λεληθὸς ὑποσπείραντἒς, 
ἀγῶνα παρέσχον οὐ μιχρὸν, ὥστε πανταχοῦ διὰ θεὸν 
µόχις ἑξίσχυσα περιγενέσθαι τοῦ πἆθους. Εἶτα ἐπὶ 
τούτοις ἄλλα Ἴόωρα πόλις ἐστὶ (90) τοῖς ὁρίοις τοῦ 
Πόντου χατῳχισµένη, ἔχουσα mph; ἡμδς && ἀρχαίαυ 
xai πρὸς ὑγιαίνουσαν πίστιν ἐπιῤῥητῶς. Καὶ τοῦ 
ἐἑπισχοποῦντος αὐτὴν προσφάτως ὑτπεξελθόντος -ὂν 
βίον, πανδημεὶ πρὸς ἡμᾶς ἐπρεσθεύσαντο, pt τερ:- 
ιδεῖν αὑτὴν ἔχδοτον ταῖς χερσὶ τῶν ἑναντίων σπαρασ- 
σοµέντν. Δάχρυα, προσπτώσεις, οἰμωγαὶ, ἱχεττρία:, 
πάντα τὰ τοιαῦτα δι ὧν ἐγένετο ἡμῖν ἡ τῶν παρόν- 
των καχῶν ἀχολουθία. Ἐτπειδὴ γὰρ ἐγενόμεθα κατὰ 
τὸν Πόντον, xa χατὰ τὸν προσήχοντα τῆς παρ αὐ- 
τοῖς Ἐκχλησίας ἐπιμελήῆθημεν (91) συνεργίᾳ 8sov: 
εὐθὺς ἡμᾶς ἐπὶ τοῦ τόπου χαταλαμθάνουσιν ὁμοιό- 
τροποι πρεσθεῖαι «2px τοῦ πλήθους τῶν Σεθασττνῶ», 
φθάσαι τὴν τῶν αἱρετιχῶν ἐπιδρομὴν ἀξιούντων. TX 
6b ἐπὶ τούτοις σιωπΏς ἄδια, καὶ στεναγμῶν ἁλαλή» 


sit; quo Gregorius in Ponti confinibus ponat. 
(91) "ExeqieAnüuger. Juxta grammaticam legen- 
dum ἑπεμελήθεμεν. Pariter. superius, ubi est £z:- 
την, emendandum id est τῷ ἐπέστην, aut ἐφίστην, 
propter eamdem rationem. Adverteidum. veio co- 
dicem hunc non raro nmegligere augmenta. liac 
verborum. Ubi vero paucis retro vocibus adest 
xai χατὰ τὸν προσῄχοντα. substituendum in defi- 
cientis vocis vicem τὸ locum :; et siepe prepositio 
κατὰ delectus hujusmodi ita suppiendos subire 
solet. 


1077 


EPISTOL;E. — EPIST. XIX. 


1078 


των, xal χατηφείας διηνεχοῦς, xal πένθους τὴν ἐκ A bastenorum multitudine adeuntes, 3quum esse 


τοῦ χρόνου λύσιν οὐχ ἀναμένοντος. Τὰ μὲν γὰρ λοιπὰ 
τῶν χαχῶν τῷ προσεθισμῷ ῥᾷον οἱ ἄνθρωποι φέρουσι" 
τὰ δὲ ἐνταῦθα προϊόντι τῷ χρόνῳ ταῖς ἐφευρέσεσι (92) 
τῶν ἀηδεστέρων συναύξεται. "AX γὰρ γίνομαι μετὰ 
τῶν λοιπῶν ἐπισχόπων τῶν εἰς αὐτὸ τοῦτο συγχεχλη- 
µένων, ὡς Ψῄφους ὑπὲρ χειροτονίας δεξάµενος, ἡ 
Ψηφος δὲ μην ἐγώ. Καὶ ἡγνόουν (951 ὁ δείλαιος τοῖς 
ἑμαυτοῦ πτεροῖς ἁλισχόμενος. Στάσεις ἐπὶ τούτοις, 
&váyxat, δάχρυα, προσπτώσεις, φυλαχαὶ, τάγμα 
στρατιωτιχὸν, xal αὑτὸς ὁ ἐπιτετανμένος αὐτοῖς 
χόµης (94) x30' ἡμῶν στρατηγῶν, xai τὴν τοῦ ἠγε- 
μόνος δυναστείαν ἐφ᾽ ἡμᾶς χινῶν, xal πᾶσαν ἆρορ- 
μην πρὸς τὴν τυραννίδα τὴν καθ) ἡμῶν συναγε[ρων. 
"Et; ἑνεφῆχεν ἡμᾶς (05) τοῖς Παβυλωνίοις xaxot; * 
παρ οἷς τοσαύτη τις γέγονεν ἡ περὶ τὴν πίστιν τῶν 
ἀνθρώπων ἐκ παλαιῶν χρόνων διαφορὰ, ὥστε αὐτηῖς 
ἐνσχιρωθῆναι «hv νόσον, xal ἁδ.άλυτον (96) εἶναι 
x4Y µάχεσθαι πρὸς τοὺς θεραπεύειν ἐπιχειροῦντας τὸ 
πάθος. Βαθεῖς γὰρ ἄλλως ὄντὲς, xol thv γλῶσσαν 
πλέον f| ῥάρδαροι, δασεῖς τε την φωνὴν xaX θηριώ- 
δεις: την δίαιταν χατὰ τὰ δολερὰ τῶν θπρἰων τῇ πρὸς 
τὸ xaxóv εὐμηχανίᾳ οὕτως ἐξήσχηνται, ὡς μτδὲν ab- 
τοῖς εἶναι τὸν ᾿Αρχιμίδην * μᾶλλον δὲ, Σίσυφον, 1| 
Κερχύωνα, $ Σκείρωνα, f| eU τινας τοιούτους ἄλλους 
ἐν ταῖς ἱστορίαις ἀχούομεν. Τὸ μὲν γὰρ φεῦδος πά- 
σης ἀληθείας ἐστιν αὐτοῖς ἑτοιμότερον. Οὕτω δὲ ἐπι- 
0αρσοῦσιν ὑπ᾿ ἁ αισχωντίας τῷ φεύδεσθαι, ὡς οὐδὲ τοῦ 
ἀλτθεύειν οἱ περὶ τοῦτο σφοδροί. Καὶ τὸ ἐλεγχθῆναι 
παρ) αὐὑτοῖς ἐπὶ τοῖς µεγίστοις χαχοῖς, ἀφορμὴ τῆς 
παρὰ τοῖς πολλοῖς εὐδοχ.μέσεως γίνεται ' ὕβρις τε 
x23 θρασύτης xal ἀναισθησία, xaY dj τῶν λεγομένων 
δυσωδία πολιτισμὸς εἶναι, xal τις τοιαύτη Φφιλοχαλία 
νοµίσεται. Ταῦτά σοι ἀπὸ πολλῶν ὀλίγα, φεύγοντες 
^t» ἁμετρίαν τῆς ἐπιστολῆς, ἐξεθέμεθα, ὡς ἂν μὴ 
ῥαθυμίαν ἡμῶν χαταγινώσχοις τὸ λογογραφεῖν ἐπὶ 
702 (97) νῦν ἀναθαλλομένοις. Ἁλλ' εἴ co: πάντως 


(92) Ἐ γευρέσεσι. Grxcum scriptum habet ἐφεύ- 
ρὲσι», ἐφεύρεσις τῶν xaxov, adinventio malorum ; 
τῶν ἐχχλησιαστῶν, Οἱ sacrorum seriptorum voca- 
bulum, quod valet incursio, invasio cladium , et 
male intelligeretur τὸ mala que inveniunt nos sacri 
libri, pro mala qua reperiunt. nos. Est enim mala, 
qua invadunt nos : licet, mos invenire mala, esse 
possit, nos reperire mala. Vado, et venio codem 
sensu accipi posse interdum quis nescit? Dico ta- 
men, rarissimum csse invenio (Eocuplaxw , reperio) 
pro invado, Grace, et Latine, est ἑπέρχομαι ( venio 
in ), intado. 

(90) Kal ἠγγόουν. lborensis igitur antistes quo- 
que fuit hic Gregorius. Quod nunc primum histo- 
ricis ex hac Epistola innotescel ; cum antea hoc 
nulli posteritatis memorie commendatum ab ipsis 
fuerit, Ex sacra vero historia jam satis noscitur 
antistites creari non raro aliorum antistituin 
suffragiis. 

(94) Κόμης. Κόμης, apud Hesychium , et Sui- 
dam, est princeps, dux, przfectus. Meminit hujus 
vocabuli Eustathius, scribens hoc nomine dici a 
recentioribus auctoribus quem antiqui ναύαρχον 
dicebant. Meminit et illius Ftymologicon. At liben- 
tissime ad sententiam H. Stephani pedibus co, 
Grzcos receutiores mutuatos esse illud ex Latinis. 
Nos ducem interpretati sumus juxta cjus propriam 


-- 


* 


censentium , ut hzxreticorum incursionem antever- 
teremus. Sed quz ad hzc consequuntur, silentio 
digna sunt , et ploratibus inenarrabilibus , conti- 
nentique moerore et luctu, qui remissionem a tem- 
pore minime przstolatur. Nam reliqua malorum 
assuetudine quidem facile homines ferunt ; qui 
autem hic sequuntur cum invasionibus acerbiorum 
rerum, precedenti tempori aucta cumulantur. 
Etenim eum reliquis consisto antistitibus ad hoc 
ipsum negotium convocatis, uti qui suffragia de 
antistite designando susciperem , cet suffragium 
inter nos latum ipse fueram, ac ignorans miser 
meimet ipsius captus sum alis. Seditiones post- 
h:zec, aversi durique casus, lacrym:e, terrores, cu- 
stodiz;, acies militaris, et ipse constitutus eis comes 
sum, exercitum contra nosipsos ducens ; potesta- 
temque ditcis adversus ipsos nos movens, et om- 
Mem congregans opportunam materiam ad regnum 
contra nos ercitandum. Interim ad Babylonen- 
si«wm clades adversa fortuna nos immisit : apud 
«uos tanta quadam circa fidem ab ea, quz erat 
hominum antiquorum temporum, facta est dileren- 
tia, ut morbus prorsus in ipsis obduruerit; sitque 
indissolubilis : adeo ut affectio prava adversus cura- 
tionem aggredientes pugnet. Cum enim ingenio sint 
incassum profundi ; lingua vero plus quam barbari; 
vocemque densam habentes et ferinam; vivendi 
rationem juxta ferarum dolos astuta ad malum ar- 
te talem exercent, ut nihil prz ipsis Archimedes, 
plus dicain , Sisyplius sit, aut Cercyon, Scironque , 
aut si quos alios tales in historiis audimus. Menda- 
cium autem omni magis veritatein promptu estipsis; 
el tali impudentia in mentiendo confidunt, ut tantum 
in veritate non fidant loquenda qui in ea vchemen- 
ter occupantur. Et apud ipsos in maximis impro- 
bitatibus redargui, occasio apud multos fit bone 


significationem , et llesychii , Suidzque expositio- 
pneu, et juxia loci sententiam. 

(95) "ξως ἐνεφηκεν ἡμᾶς. Deest casus rectus: 
et supplemento necessarie explendus erat in. ver- 
sione ; aut codex judicandus hic mutilus, ct hians. 
At vero vix possum adduci, ut itj scripsisse Nys- 
senum credam. Quz enim ista locutio est sine recto 
casu ? Profecto ne Cappadoces quidem bubiulci ita 
loculi forent ; nedum tantus, et tam ἀχριθής, 
Libanii discipulus, et eloquentize ditissimus. Sed 
o utinam esset tam facile verum invenire, quam 
falsum arguere: imo tam facile bariolari! Usus 
Supra est eliam voce rpóazzu3te* qua non adest in 
priscis seriptoribus. Sed esl πτῶμα aut πτῶσις. 
Quid tum? Nonne pro nihilo id habendum ? ltem 
etiain nondum perierat tum lingua : quare aliquam 
aliquantulum novam voceu sumere probe potcrat. 
Licuit, semperque licebit : modo tamen , dices, 
licentia sumpta pudenter. 

(96) A6. Avcor. Liber habetótá)vzov. At lege ἁδιά- 
Ἄντον. Nescio an alterius veleris (οἱ sacri aucto- 
ris scripta miseriorein sortem subierint, quam D. 
Gregorii Nysseni, in quampluribus mendis períe- 
τοις. ΄ 

9n Tov. Scribe voz: quid sit hic illud τοῦ nonin- 
tellizo. 


1079 


S. GREGOIuI NYSSENI 


1ὐ80 


existimationis; violentiaque, et audacia, et atultí- A καταθύμιόν ἐστιν ἓν τούτοις ἡμᾶς ἀσχοληθῆναί ποτε, 


tia, et prefatorum malus odor gerendo reipublicze 
facultas esse putatur, talisque quidam honestatis 
amor et studium. llc tibi e multis pauca. expo- 
suimus, epistole immoderationem evitare volentes: 
itaque ne pigritiam condemnes nostram in historia 
de iis eonscribenda, quas modo rejecta dici diffc- 
runtur. At vero si tibi plane in animo est nos in 
hisce occupari, te ipsum nobis aliquando, et ma- 
Xime tempus ea in unum colligeadi utendum prz- 


χρῆσον ἡμῖν σεαυτὸν, μάλιστα xal τοῦ συναγαχεῖν 
χρόνον, ἐὰν µἠ σε πλέον τῆς ἡμετέρας ἀγάπης ὁ 
λωτὸς (98) χαταγλυχαίνη τῆς πόλεως. El δέ σε χρα- 
τοίη τὰ καθ ἡμᾶς (ἀχούω γὰρ ἔχεσθαί που πᾶσαν 
τὴν Ἐκχλησίαν), ἱχσνῶς ἡμῖν συµµαχῄήσεις, λύσιν 
τινὰ τῶν χαχῶν παρὰ τοῦ zou γενἐσθαι ἡμῖν ἔπευ- 
ξάμενος. Καὶ τάχα, θεοῦ διδόντος, εἴποτε τύχοιµεν 
τοιαύτης σχολῆς, οὐχ ἀσυντελεῖς τῷ χοινῶ φανηαό- 
μεθα. 


$13,5i non te magis civitatis, quam dilectionis nostra lotus dulcedine afficiat. Quod si te tenent, 
quz adversus nos valent, audio eniin et universam Ecclesiam tuam illis eisdemn detineri , satis bene 
nobiscum simul pugnabis, dissolutionem quamdam malorum fieri nobis a Deo deprecatus. Et cito, 
Deo dante, si unquam hujusmodi otium nanciscamur, inutiles publice nequaquam apparebiius. 


EPISTOLA XX. ΕΠΙΣΤΟΛΗ κ’. 


Hortos quosdam, Vanotas dictos, αγίε εἰ natura mire decoros, in Galatia positos scito. politioreque stylo de- 
scribit. Halym fluvium, et nemus quoddam roboribus eleganter consitum — ante illos | invenisse se. dicit ; 
Reynque silvam, etvenustate precellentem vineam, racemis precoci uva gravibus redundantem. De edibus, 
et sacello deinceps verba habet. Tum turres in hortorum introitu exstare, apparataque convivia secus pro- 
ceras platanos anle januam nurrat ; circaque edes alios hortos jucundissimos, agri cultionis proposito terra 
obsequente. Posihac piscinam festivorum piscium vidisse se scribit, ad pueri cujusdam manus tactum, ejus 
arbitrio, adeuntium : dein porticum quamdam intrasse lacune imminentem ; et porticum describit, piscesque 
lacune ludibundos. Tandem obsonia et fructus nuntiat ad ipsos a domus curatoribus comportatos ; seque, 


cum dormilum secessisset, epistolam scripsisse. 


Ad Adelphium scholasticum. 


Hanc tibi epistolam ex sacris Vanotis ( si non 
injuria locum afficio indigenarum nomine appel- 
Jatum) exaravi. Injuriam me loco inferre dixi, 
«quandoquidem cognomine nihil ille concinni habet , 
et tanta loci gratia minime quidem Galatica bac 
appellatione prae se fertuc : at oculorum hoc mini- 
sterium est, qui gratiam et decorem interpreten- 
tur. Que enim a me multa, et apud multos jain 
fuerunt speetata, qua vero multa per orationum 
etiam descriptionem in historicis veterum enarratio- 
nibus cognila, ea omnia quantaque inspexi et quanta 
audivi, prz iis qux ibi sunt, venusiis rebus judi- 
cata nugas duco. Nihil prorsus locus ille Helico- 
num. Fabul» insulz Beatorum, parvaque quxdam 


Πρὸς ἈΑδέ.φιον cxoAactixóv. 

Ἐκ τῶν ἱερῶν Οὐανωτῶν (εἴγε ph ἁδικῶ χαλῶν 
ἐπιχωρίως τὸν τόπον ) ταύτην σοι τὴν ἐπιστολὴν δι- 
εχάραξα. ᾿Αδιχεῖν δέ φημι τὸν χῶρον * ὅτι μτδὲν ἔχει 
γλαφυρὸν ἐπωνυμίᾳ. Καὶ fj τοσαύτη τοῦ τόπου χάρις. 
ob συνεμφαίνεται τῷ Γαλατικῷ τούτῳ προσρήµατι' 
ἁλλ' ὀφθαλμῶν ἐστι χρεία τῶν ἑρμηνενόντων τὴν 
χάριν. Πολλά γὰρ ἐγὼ, xaX παρὰ πολλοῖς Ίδη τεθεα- 
μένος, πολλὰ δὲ xal διὰ τῆς τῶν λόγων ὑπογραφΏς 
ἐν τοῖς διηγήµασι τῶν ἀρχαίων χατανοῄσας , ληρον 
ἡγοῦμαι τὰ πάντα ὅσα τε εἶδον, xai ὅσα Ίχουσα 
συγχρἰσει τῶν τῇδε χαλῶν. Οὐδὲν ἐχεῖνος 6 Ἑλιχῶν' 
μῦθος τῶν Μαχάρων al νῆσοι (99) * μικρόν τι χρημα 
τὸ πέδον τὸ Σιχυώνιον * χόµπος τις ἄλλος ποιητιχὸς 


. τὰ χατὰ τὸν Πηνειὸν διηγήµατα * ὃν oaov πλουσίφ 


res campus, qui est in Sicyoniis ; atque altera qua- € τῷ ῥείθρῳ τὰς ἐκ πλαγίων ὄχθας ὑπερχεόμενον, τὰ 


dam poetica jactantia, qux de Peneo fluvio enar- 
. Fala : quem dicunt diviti fluento ultra ripas e late- 


(98) λωτός. Metaphora allata a loto, herba dulce- 
dine multa perfusa, et grata bobus ; et quam come- 
dentes deserere nunquam vellent : et quidem Ulys- 
sis socii degust!ata redire ad navem respuebant, ver- 
beribus ad reditum tantum adacti. Hom. Oduss. 'x. 
Hinc adagium, Lotum gustatit. 

(99) Μακάρων al» coi. Apud Thucydidem adest 
quidem µαχόρων νῆσος, Macaronnesos, insula Dea- 
torum ; ἀχρόπολις Thebarum in Boeotia. Herodo- 
tis quoque Mus. $ testatur regionein Gr:eca lingua 
Maxáptov νῆσον nuncupatam. In qua posita urbs 
Oasis septem dierum itinere distans Thebis JEgy- 
ptiis. Sed Pomponius Mela i, 7, Μακάρων νἡ- 
σους memorat, et designat ; duas nominis causas 
prebens; quorum sola prima Nysseni sententioe 
congruit: et certo convenientior rei videtur ob no. 
men loci. Extra, ait ille, Hellespontum, earum (in- 
sgularuim) qua Asiaticis regionibus adjacent, claris- 


πολυύµνητα (1) Τέμπη τοῖς θετταλοῖς ἀπεργάξεσθαι. 
Tl γὰρ τοιοῦτόν ἐστιν map! ἑκάστῳ τῶν εἰρημένων, 


sime sunt Tenedos, Sigais adversa littoribus ; et (e:e) 
quo dicentur ordine , ad promontorium Tauri montis 
oppositam ; quas quondam dici putavere. µακάρων; 
sive quod [ortunati admodum cali, solique sint ; 
sive quod eas suo, suorumque *c5no Macar occupa- 
verat. Mis accedit Diodorus Siculus lib. v. Et sane 
inulto plures olim sic vocabantur insula ; fortasse 
οἱ ilie que modo Fortunate appellantur; et multe 
Oceani. Rursus Creta, Cyprus, Leuce; aliaque in 
conlinente sita loca Insularum Felicium nomen, 
testimonio Hoffianni, consecuta suut. Omnes vero 
hujusinodi insulas, ob terrx: opportunitatem. mag- 
nam. et voluptarias delicias indicandas, ita esse 
appellatas necesse est, eaque ratione illas usur- 
pat Nyssenus. ] 

(4) Πολυύμ». Idem ac πολύµνητος * sed melius 
dicitur eo modo. 


1081 


EPISTOL.E. — LPI3T. XX. 


1082 


οἷον ἡμῖν ἡ ὑὐανώτα τοῖς οἰχείοις ἐπεδείξατο χάλλος» A ribus transfusum, valde memorata Tempe Thessali 


Eixc γάρ τις τὴν φυσικὴν ἐπιζητοίη τοῦ τόπηυ χάριν, 
ἀπροδεής ἔστι τῶν Ex τῆς τέχνης καλῶν ' εἴτε τὰ &x 
τῆς ἐπιτεχνήσεως προσγινόµενα βλέποι, τοιαῦτα χαὶ 
τησαῦτά ἐστιν, ὡς xal φύσεως δύνασθαι δυσχληρίαν 
νικῆσαι. "À μὲν γὰρ ἡ φύσις τῷ τόπῳ χαρίζεται, τῇ 
ἁκατασχεύῳ χάριτι {ἣν γῆν ὡραΐκουσα, τοιαῦτά 
ἔστι ' Κάτωθεν ποταμὸς Άλυς ταῖς ὄχθαις χαλλωπί- 
ζων τὸν τόπον * οἷόν τις ταινία χρυσὴ διὰ facias 
ἁλουργίδος ὑποστίλθει, διὰ τῆς ἱλύος ἐρυθραίνων τὸ 
ῥᾳῖθρον. Ἐκ δὲ τοῦ ἄνωθεν µέρους ὄρος ἀμφιλαφές τε 
χαὶ λάσιον, μαχρᾷ τῇ ῥαχίᾳ παρατείνεται, δρυσὶν 
ἁπανταχόθεν χατάχυµον, ἄξιον 'Οµήρου τινὸς ἔπιτυ- 
χεῖν ἑπαινέτου, μᾶλλον ἢ τὸ Νήριτον ἐχεῖνο τὸ Ἴθα- 
χήσιον" Ó φησιν ὁ ποιητὴς ἀριπρεπές τε εἶναι xal 
εἰνοσίφυλλον. Ἐπιχατιοῦσα δὲ πρὸς τὸ πρανὲς | 
αὐτόματηος ὕλη τοῖς ἀπὸ τῇ, Ὑεωργίας χατὰ τὴν 
ὑπώρειαν συνάπτεται. Εὐθὺς γὰρ ἄμπελοι διππλω- 
pívat χατὰ τὰ πλάγιά τε xal ὕπτια χαὶ χοῖλα τῆς 
ὑπωρείας, oTov {μάτιόν τι χλοερὸν τῇ βαφῇ πάντα 
τὸν ὑπουχείμενον χῶρον ἀπολαμδάνουσι. Προσετίθει 
ὃς τῇ ὥρᾳ xal ὁ καιρὺς, θεσπέσιόν τι χρῆμα τῶν 
βοτρύων ὑποδειχνύς. "O δὲ xai μᾶλλον εἰς ἔχπληξιν 
ἆγεν ' ὅτι, τῆς Υείτονος χώρας tv ὄμφακι τὸν χαρπὺν 
δειχνύσης, ἐνταῦθα κατατρυφᾶν ἑξτν τῶν βοτρύων * 
xai κατ ἐξουσίαν ἐμφορεῖσθαι τῆς ὥρας. Εἶτα πόῥ- 
ῥωθε» ἡμῖν οἷόν τις πυρσὸς Ex φρυκτωρίας μεγάλης 
1j τῶν οἰχοδομημάτων χάρις ἐπέλαμπεν. Ἀριστερὰ 
μὲν εἰσιόντων ὁ εὐχτήριος (2) οἶχος τοῖς µάρτυτιν 


eflicere. Quid enim tale est apud singula ex dictis , 
qualem nobis Vanota venustatis speciem propriis 
bonis demonstravit? Si quis enim naturalem inqui- 
Tat loci gratiam εἰ elegantiam, nulla ratione pror- 
sus artificiose pulchritud:nis is est indigens. Si vero 
qui ex artis inventione proficiscuntur intueri ve- 
lit , talia tantaque sunt, ut vel ipsius nature misc- 
ram sortem possent vicisse. Sed qux natura, impa- 
ralu decore terram opportune pulchram reddens, 
loco gratiose concessit, sunt ejusmodi. Deorsum 
Halys fluvius, ripis venuste locum exornans ; qui, 
haud aliter quam quadam aurea inia per proli- 
xam purpuream vestem collucet: limo profluentem 
rubicundo inficit colore. Ex superiori autem parte 
mons magnoque ambitu comprehensus, densusque 
longo dorso protenditur, undevis quercubus coma- 
tus, Homericum aliquem laudatorem assequi di- 


. gnus, magis quam Neritum illud Ithacense , quod 


dicit Poeta decore przxstans esse, et immane fron- 
dosum. Deimissa vero ad proclive sponte silva cum 
iis qu:e a terrz opere prodeunt, juxta montis la- 
tus colligatur. Et recta via vites et oblique, et su- 
blime, et ex cava ipsius montis parte mutuo iin- 
plicatz2e, universum subjectum locum quasi tinctura 
viridem quamdam vestem intercipiunt : addebatque 
multum venustati vel ipsa temporis opportunitas, 
ingentes res racemorum ostendens. Quod autem ma- 
gis eliam in stuporem agebat erat, quod, finitima 


ἠτοιμασμένος' οὕπω μὲν τὸ τέλειον τῆς δοµῄσεως ϱ terra acerbos adhuc fructus commonstrante, hic li- 


ἔχων, ἀλλ᾽ ἔτι τῷ ὀρόφῳ λειπόμενος, λάμπων δὲ 
ὅμως. Κατευθὺ δὲ ν τῆς ὁδοῦ τὰ τῆς οἰχήσεως 
Χάλλη, ἄλλο πρὸς ἄλλο τι τῶν κατὰ τρυφὴν ἐπινι- 
νοηµένων µεμερισµένα. Πύργων προθδολαὶ xat συµ- 
ποσίων παρασχευαὶ ἓν εὑρυχώροις τε καὶ ὑψορόφοις 
στἰχοις, πρὺ τῶν θυρῶν στεφανοῦντες τὴν εἴσοδον (5). 
Εἶτα περὶ τοὺς οἴχους οἱ Φιαιαχοὶ χῆποι ' μᾶλλον δὲ, 
μὴ ὑθδριζέσθω τῇ πρὸς ἐχεῖνα συγχρίσει τὰ Οὐανώ- 
των χάλλη. Οὐχ εἶδεν Όμηρος τὴν ἐνταῦθα μηλέαν 
την ἁγλαόχαρπον (A), πρὸς τὴν τοῦ ἰδίου ἄνθους 
χροιὰν τῷ ὑπερθάλλοντι τῆς εὐχροίας ἐπανιοῦσαν. 
03x εἶδε τὴν ὄγχνην λευχοτέραν τοῦ νεοξέστου ἑλέ- 
φαντος. 


plius: noninjuria cum Vanotorum pulchritudinibus 


(2) Εὐκτήριον. Quidam mala Latinitate verterunt 
Oratorium ; et. vulgo ita profertur. Nobis libuit Sa- 
crario magis uti; qui vox licet. non. consonet 
Greco vocabulo, cui magis congruere videtur ora- 
torium ; εὐχτήριον enim. derivat ab c9yfj* omnino 
tamen convenit rei. Oratorii Latina vox. vix zenexe 
zlatis usu recipi posset : tumque in nostrae sacre 
doctrinz rebus tolerabilior redderetur. Sed maxime 
adhibita fuit ferreo, et luteo ὤνο. Potuisset et pro- 
' ferri Lararium pro εὐκτηρίῳ eadem ratione ; sed non 

modo profana. verum etiam fallacis religionis ob- 
sistebal vox. Προσευχή, qui vest precatio, valere 
etiam potest. idem ac ejxzfjptov* et ita. locus, in 
qno Judai cogebantur ad. sacras preces, et obse—- 
crationes, vocabatur. Quare, cum ipsi, et eorum 
omnia despectui haberentur, Juv. Sat. ni, dixit: 
Ede wbi consistas ; in. qua (c quaro  proseucha , 
contemptus causa. 


agitor illarum 


δι 


cebat uvis deliciari, et oinni licentia speciosa illa 
venustate exsaturari. Ex longinquo deinde qualis 
quadam flamma ex magna emicans elevata face, 
edificiorum gratia et pulchritudo nobis affulsit. Si- 
nistra vero introeuntibus sacella cernebantur pro 
martyribus parata : non quidem structura perfecta, 
sed adliuc tecto destituta, nibilominus illustria. Ke- 
ctaque via eleganti: zedium erant, alterg post alteras 
quodammodo secundum quarumdam inventionum 
delicias dispertitze : turrium eminenti, et convi- 
viorum apparatus, in pracelsis platanorum ordin:- 
bus, spatioquelatis, ante januas ingressum coro- 
nantes. Dein circa z:edes Phzeacenses horti, sed am- 
comparatione. Non vidit Homerus 


(3) Στερανοῦντες τὴν εἴσοδον. Σταφανοῦντες 
abet codex : at legendum στεφανοῦσαι. . 

(4) ᾽Αγ.1αόκαρπον. Non. modo Homerum citat, 
et ejus sententias usurpat in. hac epistola et alibi 


« Nyssenus; verum et. profert. verba quoque. ipsa ; 


quod hic effecit, τὴν µηλέαν nuncupans ἀγλαύκαρ- 
πον, uli eam appellavit Homerus. Odyss. lib. vu, 
verg. 445, et lib. xt. vers. 588. Qua de re in Homeri 
lectione exercitatior et versatus profecto est ille du- 
ceudus. Actum plane agerem, si ostendendum susct- 
perem, in poetis et caeteris profanis scriptoribus 
operam et studium bene collocasse majores nostros 
sacrarum Litterarum magistros οἱ veteres Patres ; 
neque non assiduum. aut minime veheinens : secus 
memorie dicta tradidisse ii non potuissent tam 
facile, et sine cunctatione presentia, ut scribenti 
prono alveo decurrerent. 


1085 


S. GREGORII NYSSENI 


eam quz hic inclytorum fructuum: malus erat, ad excellentiam optimi coloris supra proprii 


1084 


floris co- 


lorem elata. Non vidit silvestrem pirum expolito recens ebore candidiorem. 
At quid quis narret Persica pomi variam multi- Α Τί δ' ἄν τις εἴποι τῆς Περσιχῆς ὁπώρας τὸ ποικέ- 


plicemque speciem ex alteris commistam, atque 
compositam? Sicuti enim hircocervos pingunt ac 
hippocentauros aliaque ejusmorli ex longe dissitis 
una mista, qui vel supra ipsam naturam sapiunt ; 
ita et ex hujusmodi pomo aliam 24 amygdalum, 
aliam ad nucem, ad doracinam persicuim alteram 
insertam cum secundum nomen, tum juxta gustum 
ab arte violenter imperata effecit natura. Et ad hzc 
omnia , multitudo quoque e singulis praler venu- 
statem ostendebatur ; verum et in plantatione dis- 
positio, numerosaque illa pictura. Re vera etenim 
pictoris magis, quam agricolze miraculum appella- 
res. Quo pacto autem desiderio eorum qui lizc ita 
disposuerunt, natura facile fuerit obsecuta, non 
puto fieri posse ut sermone ostendatur. Sub arbu- 
siivas quidem vites semita et jucunda illa umbra 
ex racemis praestita; novaque, e lateribus, ramis 
rosarum, et palmitibus vitium, qua tnutuo implexz 
iunexeque vice parietum etiam erant aditum ad 
transversas partes struentium, muri effecta stru- 
clura. Sed illam ad curriculi hujus summum aqua 
piscinam, inque ipsa enutritos pisces quis valeat 
pro dignitate oratione demonstrare ? Inter hzc au- 
tein. omnia, liberali quadam benevolentia, qui do- 
micilii curam agebant generositatem tuam sedulo 
coinmemorarunt, demonstraruntque ; singulatim, 
quas tua opera elaborata fuerunt, ostendentes ; ac 
οἱ tibi ipsi pef nos rem facerent gratam. At hic 
quidam adolescentulus, quasi aliquis przstigiator, 
spectaculum ostendit nobis non nimis nature sue- 
tuin. Quandoquidem ad fundum descendens pro li- 
bera potestate quos ex animi sententia voleba!, 
sustollebat pisces ; οἱ illi ad piscatoris attactum 
non tanquam ad peregrinam sedem adibant ; vel- 
uti quidam mansucli catuli, quos cicures manus 
artis periti subjectosque sibi haberet. Posthac me 
a.| quasdam xdes deduxerunt propemodum ut re- 
quieturum. /Edes enim ostendebat nobis ingressus ; 
at cum intra januam fuimus, non domus excopit 
nos, verum porticus. Porticus autem sublime pen- 


(0) ἜἝτερον δὲ πρὸς τὸ Copáxwor. Δοράχινον Περ- 
σικήν, arborem Persicam doracinam non inveni 
apud quamplurima λεξιχὰ Grzece memoratam. Nova 
jyitur vox erit. Et quanquam Grxci hac. plante 
specie nunquam fortasse carucrint , tamen aliis 
vocabulis eam expresserint, necesse est. Persica 
igitur duracina. suut, quie dura sunt. carne, Plin. 
lib. v, cap. 12, sicuti uve duracinz, qui firma, et 
dura sunt cortice, vel duris acinis; id. lib. xiv, 
cap. 4. Augustus cas maxime appetebat ; vesceba- 
turque vcl dui essedo veheretur, Verba οί ip- 
sius in ejus Epistolis sunt : Dum lectica ex regia 
domum redeo, panis unciam cum. paucis. acinis uve 
duracing comedi. Sueton. Aug. vit cap. 10. Wecte 
vero ejus generis arborem duracinam appellavit 
. Gregorius ; et optime dici id potest Grzce ob du- 
; ritiem, Quoniam δοῦρον cst lignum; unde ἔτυμο- 
λογίαν habet durus Latine. Quare vide uc duractna 
dicta sil, οἱ non doracina, veluti est in. codice, a 


λον τε xaX πολνειδὲς, xay ἐξ ἑτερογενῶν συμμµεμιγµέ- 
vov xai σύνθετον; Ὥσπερ γὰρ οἱ τοὺς τραγελάφους 
xal ἱπποκενταύρους xal τὰ τοιαῦτα μιγνύντες Ex 
διαγόρων, καὶ τὴν φύσιν παρασοφιζόµενοι γράφου- 
σιν᾿ οὕτω xal ἐπὶ τῆς ὁπώρας ταύτης τὸ μὲν πρὸς 
ἀμυγδαλῆν, τὸ δὲ πρὸς xápuov, ἕτερον δὲ πρὸς τὸ 
δ2ράχινον (b) χατά τε τὸ ὄνομα xal τὴν γεῦσιν µε- 
µιγμένον τυραννηθεῖσα παρὰ τῆς τέχνης d$ φύσις 
ἐπιίησε. Καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις τὸ ἐφ᾽ ἑχάστῳ πλῆθος 
ὑπὲρ τὸ κάλλος ἑἐδείχνυτο. Αλλὰ xai τὴν ἐν τῇ 
qutela διάθεσιν, xal τὴν εὕρυθμον ζωγραφίαν ἑἐχεί- 
νην. ᾽Αλτθῶς γὰρ Υραφέως μᾶλλον ἡ γεωπόνου τὸ 
θαῦμα. Οὕτω τῇ ἐπιθυμίᾳ τῶν ταῦτα διατιθέντων fj 
φύσις εὐχόλως ἐπηχολούθησεν, uox οἶμαι δυνατὸν εἷ- 


B γαι διὰ λόγων ἑνῥείξασθαι. Τὴν δὲ ὑπὸ τὰς ἆναδεν- 


δράδας ὁδὸν xal τὴν γλυχεῖαν ἐχείνην Ex τῶν βοτρύων 
σχιάν’ xai τὴν καινἣν ἐχ πλαγίων τειχοποιίαν, ῥόδων 
ὄρπηξι xaX χληματίσιν ἁἀμπέλων d) fiat δυνδιατ)λε- 
χυμένων, χαὶ àv τοίχων διατειχιζόντων τὴν ἐπὶ τὰ 
πλάγια πάροδον * τῖν τε χατὰ τὸ ἄκρον τοῦ τοιούτου 
δρόμου (6) χολυμβήθραν τοῦ ὕδατος, xal τοὺς £v a2- 
τῷ τοξφομένους ἰχθύας. τίς ἂν ὀνδείξαιτο πρὸς ἀξίαν 
τῷ λόγω» Ἐν γὰρ τούτοις πᾶσ' μετά τινος ἔλευθε- 
ρίου φιλορροσύνης, οἱ τὴν οἰχίαν ἐπιτροπεύοντες της 
εὐγενείας σου χατὰ σπουδην περ'ηγοῦντο, xal ὑπ- 
εδξίχννον, τὰ χαθέχαστον τῶν σοι πεπονηµένων Ernte 
δειχνόµενοι, ὡς ἂν αὐτῷ cot δι ἡμῶν χαριςόµενοι. 
Ἔνθα xal τις τῶν νεανίσχων, χαθάπερ τις Άαυματο- 
ποιὸς, ἐπεδείξατο ἡμῖν θέαμα μὴ λίαν ἐπιχωριάζον 
τῇ φύσει. Καταθὰς γὰρ ἐπὶ τὸ βάθος χατ᾽ ἐξουσίαν 
ἀνπρεῖτο τῶν ἰχθύων τοὺς χατὰ γνώµην ^ χἀχεῖνοι 
πρὸς vi ἑπαφὴν τοῦ ἁλιέως οὐκ ἑξενίζοντος, οἵόν τι- 
νες χε:ροῄθεις σχύλαχες τιθασσοὶ ὕντες τῇ χειρὶ τοῦ 
τεχνίτου xal ὑποχείριοι. E*xà µε παρῆγον ἐπί τινα 
οἶχον δηθεν ὡς ἀναπαυσόμενον. 0ἶκου γὰρ ἑνεδείχνυτο 
ἡμῖν dj εἴσοδος. Αλλ ἑντὸς τῆς θύρας γενοµένους 
ἡμᾶς οὐχὶ οἴχος, ἀλλὰ ατοὰ διεδἐξατο. 'H 6i στοὰ 
µετέωρος ἣν, λίμνῃ ῥαθείχ Ex πολλοῦ τοῦ ὄψους ἐπ- 
πηωρημένη (7). Προσξχλύζετο 65 τῷ ὕδατι ἡ χριτὶς ἡ 
τὴ» στοὰν ἀνέχουσα τριγώνω τῷ σχήματι, olóv τι 


D Gregorio. Latine quidem duracinum, non. doraci- 
5 | 


nium dixerunt, Auiinadverte 2utein in his enarran- 
dis, arbores a Nysseno significari, non fructus : in 
arboribus enim, non in illis, insitionss. efficiun- 
Qur. 

(6) Δρόμου. Calles igitur hortorum, pomariorum, 
]atice viali, Griece curricula dicuntur ; qua Italice 
corsi ; item ctiam corridoi : quales majores, et lou- 
giores porticus, exeeis:e eliavu, interdum, in non- 
nullis dibus modo nuncupantur. Nam curriculus 
est parvus currus; curriculum, locus, in quo cur- 
ritur; vel ipsum. currendi offieium : teste. Charis. 
Sed incertum id est : maxime quia in pluribus ca- 
sibus obliquis differentia apud. auctores conspici 
nequit. Et adverte hic τοιούτος pro /ric; nisi sit pro 
τοσοῦτος, dignitatem loci exprimens ; quod difficile 
dicenti assentirer, . 

() "Exmqepnpírm: Lcegito ἐπῃωρημένη. Scripti 
codices jota subscripta υἱ plurimui aspernantur. 


4085 


EPISTOL/E. — EPIST. XXI. 


1036 


προπύλαιον τῆς ἔνδον τρυφῆς. Kaz' εὐθείας γὰρ ἐπὶ Α dens erat, profundze lacunz e multa altitudine itn- 


τὰ ἑντὺς οἶκός τις τὴν τοῦ τριγώνου προβολὴν διεδέ- 
χετο, ὑφηλὸς τὸν ὄροφον, πανταχόθεν ταῖς τοῦ ἡλίου 
ἀχτῖσι περ.λαμπόµενος, Υραφαῖς ποιχἰλαις διηνθισµέ- 
νος. Ὥστε ἡμᾶς περὶ τὸν τόπον τοῦτον λήθην μικρο» 
δεῖν τῶν προλαβόντων ποιῄσασθαι. 'O o'xog πρὸς 
ἑαυτὸν ἐπεσπάσατο ' 1j στοὰ πάλιν ἐπὶ λίμνη ἴδιόν τι 
θέαµα fjv. Οἱ γὰρ βέλτιστοι ἰχθύες ὥσπερ ἑἐξεπίτηδες 
τοὺς χερσαίους ἡμᾶς διαπαίζοντες, Ex τῶν βυθῶν 
ἐπὶ τὴν ἐπιφάνειαν ἀνενήχοντο, οἵόν τινες πτηνοὶ 
χαὶ αὐτοῦ τοῦ ἀέρος χατασκιρτῶντες. Ἡμιφανεῖς (8) 
Υὰρ Υινόμενοι, xaX διαχυθιστῶντες τὸν ἀέρα, πάλιν 
εἰς τὸν βυθὸν χατεδύοντο. "Άλλο, δὲ κατ᾽ ἀγέλας στοι- 
χτδὸν ἀλλήλοις ἑπόμενοι, θέαµα τοῖς ἀῆθεσιν σαν. 
"Ην δὲ ἰδεῖν ἑτέρωθι ἄλλην Ιχθύων ἀγέλην (9) βοτρν- 
65v περὶ τρύφος ἄρτου πεπυχνωµένους, xal ἄλλον 
ὑπ ἄλλου παρωθουµένους, καὶ ἕτερον ἐφαλλόμενον, 
xat ἄλλον ὑποδυόμενον. 'A)ÀX xai τούτων ἐποίει λή- 
θην ἐν χληµατίσι, χαὶ ταλάροις 6 βότρυς ἡμῖν εἶσχο- 
µιξόµενος, καὶ fj ποικίλη τος ὁπώρας φιλοτυκία, xal 
ἡ τοῦ ἀρίστου παρασχευὴ, xai τὰ ποιχίλα Óya χαὶ 
χαρυχεῖαι xai πέµµατα, χαὶ φιλοτησίαι (10) καὶ 
χύλιχες, Ἐπεὶ οὖν ἤδη κατὰ τὸν χόρον πρὸς ὕπνον 
χατεφερόµην, παρασττσάµενος τὸν ὑπογράφουτα 
παύτην, σοῦ τῇ λογιότητι χαθάπερ ἐνύπνιον τὴν ἔπι- 

volt. ἀπελήρησα. Εὔχομαι δὲ uh διὰ χάρτου χα) 
µέλανος, ἀλλὰ δι) αὐτῆς tf; ἐμαυτοῦ φωνῆς τε xal 
γλώττης τὰ παρὰ σοὶ χαλὰ (11), co! τε αὑτῷ xal 
τοῖς ἁγαπῶσί σε διὰ παντὸς διηγεῖσθαι. 


pendens , proluebaturque aqua, qu:e eircum porti- 
cum, crepida, triangulari figura consurgens; vel- 
uti quoddam vestibulum interiorum deliciarum. 
Recta enim ad interiores partes quzedam aedes triaa- 
guli prominentiam suscipiebant ; αυ excels:e, solis 
spiculis circa tectum undecunque micabant , variis 
pi«turis efflorentes ; ita ut circa hunc locum parum 
abfuerit, quin oblivionem przceptarum volupta- 
tum nos faceremus. Domus ad se ipsam trahebat. 
Porticus rursus in suo stagno peculiare quoddam 
erat spectaculum. Optimi enim pisees studio interra 
positos nos ludificantes, ex fundo ad superficiem ena- 
tabant , quasi quidam volucres, qui et illic in acre 
exsultarent ; dimidia autein parte conspicui facti, 


B perque zra in caput saltitantes, rursus gurgitis 


altum subibant. Alii autem gregatim ordine alios 
insequentes mira spectatio erant nobis talium 
insuetis. Cernere vero erat alibi alium piscium gre- 
gem, racematini ad panis frustum condensatum ; et 
alium, qui propulsabatur ab alio; alterum vero su- 
pra insilientem, illum autem succumbentem. Sed 
εἰ horum oblivionem effecit in palmitibus, et qualis 
uva nobis importata, variaque autumni ambitio; 
prandiique apparatio , et diversi generis obsonia, et 
ciborum condimenta, et bellaria, et propinationes, 
et calices. Ubi igitur post saturitatem jam 24 dor- 
miendum delatus sum, me epistolz hujus descri- 
ptorem prestti, ο) quasi insomnium, epistolam 


eloquentiz: tue nugatus sum. Precor autem, ut. non. per chartam et. atramentum, verum per ipsam 
meinet ipsius vocem et linguam, quie apud te adeo pulchra sunt tim tui ipsius, quam tui amantium 


€o;nmodo, possim enarratione omnino recensere. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑ’. 


EPISTOLA XXI (15). 


Áblabium antistitem, cujus. non. nimis emeudati mores, ut. vectioris vite rationem scquatur ad. me:io- 
rem  (rugem se rec p:ens, horiaur , moderatissima commonitione, et scito artificio usus. 


Ἀδθώαδίῳ ἐπισκόπῳ. 

Τέχνη τίς ἐστι περιστερῶν Οηρευτιχὴ τοιαύτη᾽ 
"Όταν τῆς μιᾶς ἐγκρατεῖς γένωνται οἱ τὰ τοιαντα 
σπουδάξοντες, xal χειροήθη αὐτὴν χαὶ ὁμότιρμον 
ἀπεργάσωνται (12), τότε μύρῳ τὰς πτέρυγας αὐτῆς 


(8) ᾽Ημιρανεῖς. Licct adsint composita multa no- 
mina a φανῆς, τοῦ φανέος" quod ipsum tamen non 
est in priscis Graecis. scriptoribus ;; att:imen.— hoc 
} αιρανῆς in illis non invenitur. ldem dicendum de 
διαχυθιστάω, cl κατασχ'ρτάω, quie in ipsis non suct, 
recte quidein χυθιστάω. el σκιρτάω. AL vero signi- 
ficatienes non variant. 

(9) "Ayé1n enim est vocabulum multitudinis , et 
&' ^ov ὑπ' ἄλλου est fere hic loco adverbii : seu 
pro ἀλλήλους. 

(10) Φι1οτησίαι. Est profecto propinatio post cce- 
num benevolentie ergo ; et invitatio ad potandurn. 
Φ:λοτησίας προπίνειν Demosth. : quod latine, poculi« 
poscere, φιλοτήσιος. res incitans. illecebra ad 
propinandum, φιλοτήσιος xoxif,p* el τὰ Quozhsu 
sunt. τὰ συνουσιαστιχἀ. 

(11) Τὰ παρὰ col xa.ld. Hac loquendi ratione 
indicare Nyssenus videtur hortos esse Adelphii ; 
sed ex epistola ipsa et ejus sententiis, et ex inodo 
quo illa scribitur, imo. co. quia ejusmodi narratio 
longa domino loci non texercetuz, credi id. pon pos- 


Ablabio Antistiti. 

Ars quiedam est aucupatoria columbarum, ejus- 
modi. Quando una. columba potiti sunt qui hujius- 
modi rebus student, ipsamque mansuetam et sibi 
collegam effecerunt ; tum ipsam alis unguento per- 


set. Dubia res quidcm : argumenta satis non ad- 
sunt eam dignoscendi. Certum verumque est, Adel- 
phii opera et studio multa in hortis facta : ul in 
epistola supra enuntiatum est. .. 

(12) Kat ὁμότιμον ἁπεργάσωγται. Flegantissima, 
et precipue venusta Nysseni metaphora , ingenii 
plena ; ac inter eximias Homericas locum digna te- 
nere. Nysseni sensu vox adhibita ejusdem ministe- 
rii functionem notat: ὀμότιμος enim est aequalem 
honorem cum alio babens, honore, vel honoris 
conditione compar, zequalis : οἱ ὁμότιμοι (homotimi) 
sunt qui ab lhonoris zequalitate ita vocantur. Sic 
Philelph. apud Xenophont. dicti. [ta etiam a Plu- 
tarclio senatores. Hiuc consequens est, ut ὁμότιμος 
sit quoque collega in munere obeundo. Atque hinc 
columba eisdem officiis fungens cum aucupe, dum 
aves ad se conscripto artificio pellicit, et est 
ógózipog, homotimos. Idcirco igitur ita à Nysseno 
subtilissime fuit nuncupata, Nazianz. in Orat. dixit 
eliam oposiaa τὴν ἀσέθειαν. D. 

(12) lierum ex editione J. D. Caraccioli. 


1087 


S. GREGORII NYSSENI 


109 


litam sinunt cum aliis, qua foris sunt congregatze. A ὑποχρίσαντες (14), ἑῶσι συναγελασθῆναι ταῖς ἔξωθεν, 


Qua quidem unguenti odore harum gregem, quz 
]at sui est juris, cicurem quoque efficit ei qui eam 
dimisit, Ad illas etenim quz bonum spirant odo- 
rem, et relique immigrant simul prosecutz. 
Quid wihi volo inde praíatus? Quod nempe filium 
Basilium quondam..... divino unguento anime alis 
delibutum ad colendam reverentiam tuam misi, ut 
el cum ipso in altum tu convoles , et nidum appre- 
bendas, quem apud nos przdictus sibi compegit. 
Si hzc fiant, et videre possim, dum vivo, nobili- 
latem tuam ad excelsiorem vitam transmutatam ; 
dehita a me gratiarum actio plenissime Deo poterit 
prastari, 


EPISTOLA XXII. 


Antistitibus. 

Dies tres erant , quz prophetam in cete detinue- 
Tunt. Sed tamen Jonas tzdio confectus fuit. Ego 
vero tantum tempus in his nil prorsus ponitenti- 
bus Ninivitis, veluti in ferz visceribus teneor , et 
nondum potui ab his vastis faucibus evomi. Pre- 
ces igitur fundite Deo, ut gratia conficiatur, ut ve- 
niat edictum quod ex hujusmoJi pressibus nos 
eruat ; et meum tabernaculum asscequar ego, et in 
ipso requiescam. 


EPISTOLA XXIII. 


Qua sine inscriptione. 
Parco multo sermoni, quoniam tuis laboribus 
parcere volo. Commonefacito que ad te ipsum 


'H δὲ τοῦ µύρου τῇ εὐωδίᾳ τὴν αὑτόνομον ταύτην 
ἀγέλην τιθασσὺν ποιεῖται τῷ προεµένῳ. Πρὸς vip 
τὰς εὔπνους οὔσας καὶ αἱ λοιπαὶ συνεφέπηνταί τε xal 
εἰσοιχίζονται. TO βουλόμενος ἐντεῦθεν προοιµιάζομε:; 
"Οτι τὸν υἱὸν ΒἩασίλειον τόν ποτε διογέν.... τῷ θείω 
μύρῳ τὰς τῆς φυχῆς πτέρυγας διαχρίσας ἐξέπεμὼςᾳ 
πρὸς τὴν chv σεµνοπρέπειαν. Ὥστε χαὶ σὲ αὑτῷ 
συναναπτήναι, χαὶ καταλαθεῖν τὴν καλιὰν, ἣν παρ 
ἡμῖν ὁ προειρηµένος ἐπήξατο. El ταῦτα Yévotto, xal 
ἴδοιμι ἐπὶ τῆς ἐμῆς ζωῆς τὴν σἣν εὐγένειαν πρὺς τὺν 
ὑψηλότερον βίον μετατεθεῖσαν, τὴν χρεωστουµένην . 
παρ ἐμοῦ τῷ zo εὐχαριστίαν ἀποπληρώσαιμι, 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ KB. 


Τοῖς ἑπισχόποις. 

Τρεῖς σαν ἡμέραι αἱ τὸν προφήτην ἐν τῷ κχῄήτει 
χατέχουσαι. Αλλ' ὅμως ὁ Ἰωνᾶς ἠχηδίασεν. Ἐγὼ δὲ 
τοσοῦτον χρόνον ἔχω ἐν τοῖς ἀμετανοίτοις Νινενῖτα:ς, 
Ey τοῖς σπλάγγχνοις τοῦ θηρίου κρατούμενος" xaX οὕπω 
ἐδεμηθῆναι τῆς ἀχανοῦς ταύτης φάρνγγος ἠδυνήθην. 
Εὔὐξασθε οὖν τῷ Κυρίῳ τελειωθήναι τὴν χάριν, ἵνα 
ἕλθῃ τὸ πρόσταγμα τὸ τῆς συνοχῆς ταύτης ῥυόμενον, 
xai χαταλάθω τὴν ἐμαντοῦ σχηνὴν, xal ὑπ' αὐτῖν 
ἀναπαύσωμαι. 


EIHIZTOAH ΚΙ’. 

ΑΡεπίγραφος. 
Φείδοµαι πολλῶν λόγων, ἐπειδὴ φείδοµαι τῶν sov 
χαµάτων. Ὑπομνήσθητι τῶν σεανυτοῦ, xal πάντα 


spectant , et omnia bene habeb:unt in illustri po- ϱ ἕξει τῷ φαιδίµῳ καλῶς. Τάχους χρεία τῇ χάριτι. Μέ- 


Sita. Celeritate opus est gratixt conferend:e. MHac- 
teuus nostra adhortatio. 


EPISTOLA XXIV. 


χρι τούτου ἡμῶν ἡ παράχλησις. 


ΕΠΙΣΊΟΛΗ KA. 


Divinarum rerum fidei sermones libero ammo, et recta mente exceptos. aperta intelligentia non. carentes 
pra(atur. Rem Christianam ex duobus constare docuisse Christum , tradit : ex dociriua decretorum, 
et ex parie morali : humani autem. generis hostem prima parte que prastanttor, magts mpe:ere ROS , 
ul periculosior et validior fiat aggressio. Tres subsistentias csse in divina Trinitate re ipsu non voca- 
bulis solum distinctas, ostendit ; «unam vero. naturam , earumque proprletates. principes. exponit. In 
nalura Dei monet, quia non perceplibilis ipsa , nec dicto exponenda , nullam inesse separationem. aui 
differentiam ; bene tamen has , et ordinem adegse in. personis sine con[usione. Dictam fidem sacro 
lavacro consonam esse oportere edocet : exisiimationemque nostram de hujus fidei rebus cum fide ipsa 
dicit ( unam ab altera distingueus ) , congruere beue posse et debere. Denique divinas proprietates 
enumerat , aquales prorsus singulis personarum eas demonstrans. 


Heracliano heretico. 
Salubris fldei sermo apud cos, qui recto sensu 
a divino spiritu proditas voces in simplicitate sus- 
cipiuut, vim quidem liabet ; nullaque indiget ora- 
tionis intelligentia, ut ejus veritas confirmetur, 
cum comprebensihilis se ipso sit, manifestusque 
ex prima ejus traditione ; quam ex Domini voce, 


(14) Ὑποχρίσαντες. Male interpretaretur quis 
hie ὑποχρίω, ungo sub aliquem locum ; ut columba 
subter axillas unguento inungerentur. Recte πιθ- 
liercle ; allicerent tunc scilicet e; volitantes ad se 
ceteras odore, si ne. πτεροῦν quidem tum potuis- 
$cnl, aut etiam msegur leet, volaturire ; ueduin 


-- 


Ἡρακ.ειανῷ αἱρετικῷ. 

'O τῖς ὑγιαινούσης πίστεως λόγος τοῖς εὐγνωμύ- 
vt; τὰς θεοπνεύστους φωνὰς παραδεχοµένοις ἐν τῇ 
ἁπλότττ, τὴν ἰσχὺν ἔχει, καὶ οὐδεμιᾶς λόγου περινοία» 
εἰς παράστασιν τῆς ἀληθείας προσδεῖται * αὐτόθςν ὧν 
ληπτὸς , καὶ σαφἢῆς ἐκ τῆς πρώτης παραδόσεως, fv 
ix τῆς τοῦ Κυρίου φωνῆς παρελάθοµεν ἓν τῷ λουτρῷ 
libere a loco avolare : unguento enim ala veluti 
visco corpori inb:erescerent. Tum etiam «quia odor 
debiliter efflaret.'Ymoypío est igitur. inungo, ὑπὸ 


pro in; pro qua praepositione non raro, maxime in 
coinpositionibus, valet. 


1039 


EPISTOLJE. — EPIST. XXIV 


1000 


τῆς παλιγγενεσίας τὸ τῆς σωτηρίας μυστήριον πα- A cum salutis pr:ebuit mysterium, accepimus in la- 


ῥαδόντος. Πορευθέντες γὰρ, qnoi, (ιαθητεύσατε 
πάντα ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς có ὄνομα 
tov Πατρὸς xal τοῦ Ylov καὶ τοῦ ἁγίου Πγεύμα- 
toc: διδάσκοντες τηρεῖν zárca ὅσα ἐνετειλάἀμηγ 
ὑμῖν. Διαιρῶν γὰρ εἰς δύο τὴν τῶν Χριστιανῶν πο- 
αιτείαν, ec τε τὸ ἠθικὸν µέρος, χαὶ εἰς τὴν δογμάτων 
ἀχρίδειαν, τὸ μὲν σωτήριον δόγµα ἐν τῇ τοῦ βαπτί- 
σµατος παραδόσει χατησφαλἰσατο’ τὸν δὲ βίον ἡμῶν 
διὰ τῆς τηρῄσεως τῶν ἐντολῶν αὑτοῦ χατορθοῦσθαι 
χἐλεύει. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν κατὰ τὰς ἐντολὰς µέρος , ὡς 
µιχροτέραν φέρον τῇ vy] τὴν ζημἰαν, ἠφείθη παρὰ 
τοῦ διαδόλου ἁπαρεγχείρητον. Ἐπὶ δὲ χυριωτέρου 
καὶ μείζονος ἡ πᾶσα γέγονε τοῦ Αντιχειμένου σπουδὴ 
τοῦ παρατραπῆναι τῶν πολλῶν τὰς ψυχὰς εἰς τὸ µη- 
δὲ εἴτι διὰ τῶν ἐντολῶν χατορθωθῇ χέρδος εἶναι τῆς 
μεγάλης χαὶ πρώτης ἑλπίδος ἐν τῇ περὶ τὸ δόγµα 
πλάνῃ τοῖς ἀπατηθεῖσι μὴ συμπαρούσης. Διὰ τοῦτο 
συμθουλεύοµεν, τῆς ἁπλότητος τῶν πρώτων ῥημά- 
των τῆς πίστεως μὴ ἀποχωρεῖν τοὺς ἀντιποιουμέ- 
νους τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας. ἀλλὰ παραδεχοµένους Ev 
τῇ φυχῇ Πατέρα xai Υἱὸν xoi Πνεῦμα ἅγιον, μὴ 
μίαν ὑπόστασιν πολυώνυµον εἶναι νοµίζειν ' οὔτε γὰρ 
δυνατόν ἐστι τὸν Πατέρα ἑαυτοῦ Πατέρα λέἐγεσθαι, 
μὴ ἁληθῶς ἐξ αὐτοῦ τοῦ Υἱοῦ τῷ Πατρὶ τὴν xXnow 
ἑπαληθεύοντος * οὔτε τὸ Πνεῦμα ἓν τῶν εἱρημένων 
εἶναι νοµίζειν, ὥστε εἰς Πατρὺς ἢἡ Υἱοῦ ἔννοιαν διὰ 
τῆς τοῦ Πνεύματος προσηγχορίας ἐνάγεσθαι τὸν 
ἀχούοντα. ᾿Αλλ’ ἰδίως, καὶ ἁποτεταγμένως Ev ἑχάστῳ 
τῶν ὀνομάτων συνυπακούεται fj ἐνσημαινομένη ταῖς 
προσηγορίαις ὑπόστασις. Καὶ τὸν Πατέρα ἀχούσαντες, 
τὴν τοῦ παντὸς αἱἰτίαν ἠχούσαμεν' τὸν δὲ Υἱὸν pa- 
θόντες, τὴν ἐχ τῆς πρώτης αἰτίας ἀναλάμφασαν δύ- 
ναμιν εἰς τὴν τοῦ παντὸς σύστασι» ἐδιδάχθημεν' τὸ 
δὲ Πνεῦμα γνόντες, τὴν τελειωτικὴν δύναμιν τῶν διὰ 
χτίσεως εἰς τὸ εἶναι παρα[δε]δομένω»ν Ex τοῦ Πατρὸς διὰ 
κου Υἱοῦ ἐνοήσαμεν. AL μὲν οὖν ὑποστάτεις κατὰ τὸν 
εἱρημένον τρόπον ἀσυγχύτως ἀπ ἀλλήλων διαχεχω- 
ρ.σµέναι εἰσί' Πατρὸς λέγω χαὶ Υἱοῦ xai ἆ Γίου Πνεύ- 
µατος. Ἡ δὲ οὐσία αὐτῶν, τις ποτὲ αὕτη ἑστὶν 
(ἄφραστος Υάρ ἐστι λόγῳ, καὶ νοήµατι ἄληπτος), εἰς 
ἑτερότητά τινα φύσεως οὗ διαµερίζεται. Διότι τὸ χα» 
τάληπτον xal ἀπερινόητον xal λογισμοῖς ἀπερίδρα- 
xtoy loóv ἐστιν ἐφ᾽ ἑκάστῳ τῶν ἐν τῇ Τρ:άδι πεπι- 


vacro, in quo ilerum generamur : Emwntes, ait 
enim, docete omnes gentes , baptizantes eos in no- 
mine Patris et Filii et Spiritus sancti ; docentes ser- 
vare omnia quecunque vobis mandati 15. Etenim in 
duo dividens Christianz? reipublice statum et in 
moralem partem , et in decretorum accuratam ra- 
tionem, salutare quidem decretum in traditione 
baptisinatis firmavit ; vitam autem nostram przce- 
ptorum suorum observatione dirigi pracepit. At- 
tamen ab ea parte quz? est preceptorum , tanquam 
ab illa quz& animx minus detrimenti inferre pos- 
sit, abstinuit prorsus diabolus, nullo eam adortus 
conatu. Omne adversarii studium , multorum per- 
vertendi animas , in principaliori meliorique parte 
praestitum est , ut ne id quidem , si quidquam pra- 
ceptis recte geratur, sit lucrum, cum magna et 
prima spes non amplius in seductis errore circa 
decreta inesse possit. Consilium propterea przbe- 
mus, ne a simplicitate primorum verborum fidei 
quidquam abscedant ii, qui pro sua agunt salute; 
sed ut in anima quidem suscipientes Patrem et Fi- 
lium et Spiritum sanctum , non unam hiypostasim 
multorum nominum esse existiment : neque eniin 
fieri potest Patrem sui ipsius Patrem dici; cum 
non vere Patri cognomentum, qui sit sui Filius, 
verum efficiat : neque ut existiment, Spiritum 
unam rem esse ex prazuictis, ita ut in Patris aut 
Filii cognitionem per Spiritus appellationem , qui 
audiat , inducatur. Át vero proprie, ac stata cer- 
taque ratione in singulis nominum una siinul in- 
auditur significata in appellationibus hypostasis ; 
Patreque audito, omnium causam audivimus ; 
Filium autem discentes, ex prima causa reful- 
gentem potestatem ad universi constitutionem edo- 
cli sumus ; Spiritu vero cognito, perfectricem 
facultatem eorum qua per creationem 4 Patre per 
Filium in ezsistentiam tradita sunt, intellexiiuus. 


Subsistentiz igitur juxta dictum modum incoufuse 


invicem separatze sunt, Patris, dico, et Filii, et 
sancti Spiritus. Essentia autem ipsorum quacun- 
que ipsa unquam sit ( dicto enim dici nequit , in- 
telligentiaque est incomprehensa ) , in diversitatem 
aliquam naturz nullo pacto dispertitur. Quapropter 


στευµένων προσώπων. 'O γὰρ ἑρωτηθεὶς τί κατ οὗ- D quod incomprehenswn est ac mente non perce- 


σίαν ἐστὶν ὁ Πατῆρ., εὐγνωμένως καὶ ἀλτθῶς ópo- 
λογήσει τὸ ὑπὲρ γνῶσιν εἶναι τὸ ζητούμενον. Ὡσαύ- 
τως xal περὶ τοῦ μονεγενοῦς Υἱοῦ οὐδενὶ λόγῳ τὴν 
οὐσίαν χαταληφθῆναι δυνατὸν εἶναι συνθέσεται. Τὴν' 
Υὰρ γενεἀν αὑτοῦ, qno, tic διηγήσεταε; ᾽ὑμοίως 
δὲ χαὶ περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου τὸ ἴσον τῆς 
χατὰ τὴν κατάληψιν ἁμηχανίας ὁ τοῦ Κυρίου λόγος 
ἑνδείχνυται λέγων, ὅτι τῖς μὲν φωνῆς αὐτοῦ ἀχούεις, 
οὐκ οἶδας δὲ πόθεν ἔρχεται, xal ποῦ ὑπάγει. Ἐπειδὴ 
το!νυν οὐδεμίαν ἓν τῷ ἀκαταλήπτῳ τῶν τριῶν προσ- 
ώπων διαφορὰν ἐννοοῦμεν (οὐ γὰρ τὸ μὲν μᾶλλον ἆκα- 
κάληπτον, τὸ δὲ ἧττον' ἀλλ᾽ εἷς ἐπὶ τῆς Τριάδος ὁ τῆς 


το Mattl. xxviii, 19, 90 !* Isa. Lut, 8. 


ptum, et quod ratiocinationibus circumplecti ne- 
quimus, zquale est in singulis personarum in 
Trinitate creditarum. Interrogatus eniin, quid sit 
secunduim essentiam Pater, recta sententia et 
vere fatebitur qu:zesitum esse, quod est supra no- 
tionem. TantumJem is et de unigenito Filio non 
fleri posse, ut ulla ratione essentia comprehen- 
datur, constituet. Generationem enim ejus, ait, 
quis enarrabit !* * Perinde vero et de Spiritu san- 


'Ccto qualitatem inopi: secundum comprehensio- 


nem Domini sermo commonstrat, dicens, quod vo- 
cem ipsius audis ; unde autem venit et quo deducit , 


1901 


S. GREGORIT NYSSENE 


1061 


non noscis 17. Proinde igitur nullum discrimen in A ἀχαταληφίας λόγος, διὰ 10016 φαµε», αὑτῷ τῷ ἁλή- 


eo, quod est trium personarum incon»: prehensum , 
intelligimus. Non enim alterum quidem magis in- 
coniprehensum est, alterum vero minus ; at una 
prorsus incomprehens:e rei ratio in Trinitate. Pro- 
pterea dicimus, eo quod percipi nequit , menteque 
nullo pacto intelligi , nos manu deducente , nullam 
essenti:e iu sancla Trinitate adinvenire nos diile- 
rentiaimn , preter tamen ordinem personarum, ct 
subsistentiarum confessionem. Nam certus quidam 
ordo in Evangelio proditus est, juxta quem ex 
Patre fides incipiens per intermedium Filium in Spi- 
ritum sanctum . desinit. Differentia autem persona- 


πτῳ xal ἀκατανοήτῳ χειραγωγούμενοι, µηδεµίαν 
τῆς οὐσίας ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος διαφορὰν ἑξευρί- 
σχἒιν ' ἑχτὸς τῆς τάξεως τῶν προσώπων, Xa τῆς 
τῶν ὑποστάσεων ὁμολογίας. Τάξις μὲν γάρ ἔστιν ἐν 
τῷ Εὐαγγελίῳ παραδοθεῖσα, χαθ’ ἣν ἐκ Πατρὸς ἡ πί- 
στις ἀρχομένη, διὰ μέσου τοῦ Υἱοῦ εἰς τὸ Πνεύμα τὸ 
ἅγιον καταλήγει. Ἡ δὲ διαφορὰ τῶν τροσώπων, a3-f 
τῇ τάξει τῆς τῶν ἀποστάσεων παραδόσεως φαι»ομένη, 
οὐδεμίαν σύγχυσιν ἐμπτοιεῖ τοῖς δυναµένοις ἕτιαχολου- 
0εῖν ταῖς σηµασίαις τοῦ λόγου, ἰδίαν ἔννοιαν τῆς τοῦ 
Πατρὸς προσηγορίας ἐμφαινούσης, xai τοῦ Υἱοῦ zà- 
λιν xai τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἰδίαν' χατ᾽ οὐδένα τρὀ- 


rum ipso illo tradito ordine distantiarum appa- B πον τῶν σηµαινοµένων ἐν ἀλλήλοις συγχεοµένων. 
reus, nullam prorsus confusionem eflicit iis, qui sermonis insequi possunt significationes ; suam 
propriam inlelligentiam Patris appellatione patefaciente, Filiique rursus, et Spiritus sancti pro- 
priam , secundum nullum prorsus modum signilicatarum rerum invicem confusorum. 


laptizamur igitur, veluti accepimus, per Patrem 
el Filium et. Spiritum sanctum, crediinus autem , 
veluti. baptizamur. Consonam enim esse addecet 
confessioni fidem. Sentimus vero uti credimus. 
Non enim naturam habet opinio cum fide pugnare. 
Sed in qua credimus, li:ec et sentimus. Quoniam 
igilur in Patrem et Filium et Spiritum sanctuin 
fides est, insequuntur autem 66 mutuo fides, opi- 
nio, baptisma : propter hoc οἱ opinio non secerni- 
tur, ea qui de Patre est, ea πιο de Filio, οἱ ea 
qua de Spiritu sancto. IIzc vere existimatio, quam 
proprie nature referimus, nil aliud est, prater 
quam bonorum qua in majestate sunt divin: na- 
turz:? coufessio. Non enim ex nostra facultate ho- 
norem apponimus inhonorate nature; at ea quae 
profecto adsunt profitentes, honorem elargimur. 
Quoniam igitur inest singulis in sancta Trinitate 
creditarum personarum incorruptibilitas, zeternitas, 
irtinortalitas, bonitas, potestas, sanctitas, sapien- 
Ua, omnis intelligentia, magnificaque et excelsa, 
duin hzc bona quz insunt, dicuntur ; idcirco existi - 
mationis hujusmodi efficimur ipsis praebitores. Et 
quoniam oninia quidem qua Palris sunt, habet Fi- 
lius ; oinnia autem Filii bona in Spiritu inspiciun- 
tur: nullam in sancta Trinitate, secundum celsi- 
tudinem. existimationis, differentiam mutuo inter 
ipsam comperimus. Non enim secundum corpo- 
ream quamdam comparationem alterum quidem 
procerius est, alterum vero humilius. Quod enim 
cerni nequit omnisque expers est figure, dimen- 
sione non comprehenditur. Neque secundum pote- 
slatem aut bonitatem, quidquam differens compa- 
rate in sancta Trinitate comperitur, ut dicatur 
juxta plus et minus in ipsis esse varietatem. Qui 
enim potentius unum altero dicat, tacite fassus cst 
id quod in potestate ininus est, imbecillius infir- 
miusque esse potenliori. Hoc autem extremz est 
impietatis , indicium aliquod imbecillitatis, aut ium- 
potentiam, sive in parva, sive in majori re in unice 
genito Deo, et in Spiritu Dci, mente cogitare. 


" Joan. ur, 8. 


D 


Βαπτιζόμεθα τοίνυν, ὡς παρελάδοµεν, elc Πατέρα 
xai Υἱὸν καὶ Πνεύμα ἅἄγ.ον. Πιστεύομεν 6$ ὡς βαπτι- 
ζόμεθα' σύμφωνον γὰρ εἶναι προσήχει τῇ ὁμολογίᾳ 
τὴν πίστιν. Δοξάτομεν δὲ ὡς πιστεύομεν. 0ὐδὲ γὰρ 
ἔχει φύσιν µάχεσθαι τῇ πίστει τὴν δόξαν. 'AXX εἰς 
ἃ πιστεύομεν, ταῦτα xal δοξάζομεν. Ἐιπειδὴ τοίνυν 
εἰς Πατέρα xai Yibv καὶ Πνεῦμα ἅγιον ἡ πίστις ἑστίν' 
ἀχολουθεῖ δὲ ἀλλήλοις ἡ πίστις, fj δόξα, τὺ βάπτισμα" 
διὰ τοῦτο xai fj δόξα οὐ διαχρίνεται ἡ Πατρὸς xal 
Yiou xai ἁγίου Πνεύματος, Αὕτη δὲ ἡ δόξα, ἣν àva- 
πέµποµεν, τῇ ἰδίᾳ φύσει οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν, ἀλλ ἡ τῶν 
προσόντων τῇ µεγαλειότητι τῆς θείας φύσεως ἀγαθῶν 
ὁμολογία. Οὐ γὰρ ἐς ἡμετέρας δυνάµεως τιμὴν προσ. 
τίθεµεν τῇ ἀτιμήτῳ φύσει, ἀλλὰ τὰ προσόντα óyo- 
λογήσαντες τὴν τιμὴν [ἑ]πληρώσαμεν. Ἐπεὶ οὖν πρόσ- 
εστιν ἑχάστῳ τῶν ἐν τῇ ἁγίᾳ Τριάδι πιστευοµένων 
προσώπων ἀφθαρσία, ἀϊδιότης , ἀθανασία, ἀγαθότης, 
δύναµις, ἁγιασμὸς, σοφία, πᾶν νόηµα µεγαλοπρεπέφ 
τε xaX ὑφηλὸν ἐν τῷ λέγειν τὰ προσόντα ἀγαθά' τούτῳ 
τῆς δόξης ποιούµεθα τὴν ἁπόδοσιν. Καὶ ἐπεὶ πάντα 
μὲν τὰ τον Πατρὸς ὁ Υἱὸς ἔχει, πάντα 65 τὰ τοῦ } ἱοῦ 
ἀγαθὰ ἐνθεωρεῖται τῷ Πνεύματι οὐδεμίαν εὑρίσχ» 
μεν ἐν τῇ ἁγίᾳ Τριάδι χατὰ τοῦ ὕψους τῆς δόξης πρὺς 
ἑαυτὴν διαφορἀν. Οὔτε Υὰρ κατά τινα σωματιχὴν 
αὐγχρισιν, τὸ μὲν ὑψηλότερόν ἐστι, τὸ δὲ ταπεινότξ- 
pov* τὸ γὰρ ἀόρατον, καὶ ἀσχημάτιστον uétpu οὐ 
χαταλαμθάνεται. Οὔὖτε χατὰ δύναμιν $j ἁγαθότητα τὸ 
διάφορον συγκριτικῶς ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος εὑρί- 
σχξἒται, ὡς εἰπεῖν, παρὰ τὸ πλεῖον xai ἔλαττον εἶναι 
ἐν τούτοις παραλλαγήν. 'O γὰρ ἰσχνρότερον τὸ ἓν 
τοῦ ἑτέρον εἰπὼν, χατὰ τὸ σιωπώμενον ὠμολό- 
Υησε τὸ ἑλαττούμενον ἐν τῇ δυνάµει ἀσθενέστερων 
εἴνχι τοῦ δυνατωτέρου. Τοῦτο δὲ τῆς ἑσχάτης ἁσε- 
θείας ἑἐστίν ἕμφασίν τινα ἁσθενείας Ἡ ἁἀδυναμίαν 
εἴτς ἐν ὀλίγῳ εἴτε ἓν πλείονι περὶ τὸν μονογενΆ 
θ:ὸν, καὶ περὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ θεοῦ ἐννοξῖν. Τέλειον 
γὰρ ἓν δυνάµει xai ἀγαθότητι xal ἀφθαρσίᾳ xa 
πᾶσι τοῖς ὑφψηλοῖς νοήµασι, xai τὸν Υἱὸν xai τὸ 
Πνεῦμα ὁ τῆς ἀληθείας ππαραδίδωσι λόγος. Ei οὖν 


, παντὸς ἀγαθου fj τελειότης ἑχάστῳ -ῶν ἐν τῇ ἁγίᾳ 


1003 


EPISTOLJE. — EPISL. Xxv. 


1004 


Τριάδι πιστευηµένων προσώπων εὐσεθῶς ὁμολογεῖ- A Perfectum enim in potestate, et bonitate, οἱ incor- 


ται, οὐκ ἔχει φύσιν τὸ αὐτὸ χα) τέλειον, xaX πάλιν 
διὰ συγχρίσεως ἀτελὲς ὀνομάζειν. Τὸ γὰρ ἔλαττον 
κατὰ τὸ μέγεθος τῆς δυνάµεως, τοι τῆς ἀγαθότητος, 
οὐδὲν ἄλλο ἑστὶν, f] ἀτελὲς εἶναι χατὰ τοῦτο διισχυρί- 
ζεσθαι. El οὖν τέλειος ὁ Υἱὸς, τέλειον xa τὸ Πνεύμα, 
τελείου τέλειον, οὔτε ἀτελέστερον οὔτε τελειότερον ἔπι- 
νοεῖ ὁ λόγος ἀλλὰ xal ἐκ τῶν ἐνεργειῶν τὸ ἁδιαίρε- 
τον τῆς δόξης χαταμανθάνοµεν. ζωοποιεῖ ὁ Πατὴρ, 
καθὼς ἔφη τὸ Εὐαγγέλιον * ζωοποιεῖ χαὶ ὁ Υἱός * ζωο- 
ποιεῖ δὲ xa τὸ Πνεῦμα κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου µαρτυ- 
plav τοῦ εἰπόντος, ὅτι τὸ Πνεῦμά ἐστι τὸ ζωοπλιοῦν. 
Προσήχει οὖν δύναμιν &x Πατρὸς ἀρχομένην, χαὶ δι) 
Yloo προϊοῦσαν, xat ἐν Πνεύματι ἁγίῳ τελειουµένην 
νοεῖν. Ἐμάθομεν γὰρ πάντα ἐκ θεοῦ εἶναι xal πάντα 


διὰ τοῦ Μονογενοῦς, xai ἐν αὐτῷ συνεστάναι (15): B 


xaX διὰ πάντων διἠχειν τὴν τοῦ Πατρὸς δύναμιν, 
πάντα ἐν πᾶσι καθὼς βούλεται ἐνεργοῦσαν, ὥς φησιν 
ὁ Απόστολος. 


ruptibilitate, et in omnibus przcelsis intelligen- 
Uis et Filium, et Spiritum, sermo veritatis prodit. 
Si igitur omnis boni perfectionem in singulis in 
sancta Trinitate credilarum personarum pie pro- 
fitentur omnes, non babel naturam res eadem, ut 
et perfecta dicatur, οἱ rursus comparate imperfe- 
cta nominetur. Nam minus juxta ad magnitudinem 
potestatis aut bonitatis, nihil aliud est, ac asseve- 
ranter esse a(firmatum, juxta hoc esse imperfectum. 
Si igitur perfectus Filius, perfectus et Spiritus, 
perfecti perfectum, neque imperfectius, neque per- 
fectius cogitat ratio. Sed et etiam ex potestatibus 
efficiendi indivisionem plane perdiscimus opinionis. 
Vivificat Pater, veluti ait. Evangelium 5; vivificat 
εἰ Filius ; vivificat autem et Spiritus, juxta Do- 
mini testimonium dicentis, quod Spiritus est vivi- 
ficans !*. Addecet igitur potestatem ex Patre inci- 
pientem,.el per Filium prodeuntem, ac in Spiritu 


sancto tandem perfectam intelligere. Didieimus enim omnia ex Deo essc, et omnia per Unigenitum, 
elin ipso Unigenito subsistere, perque omnia Patris pervadere potestatem , omnia in omnibus, 


prout vult, operantem, veluti dicit Apostolus *^, 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ KE. 


EPISTOLA XXV. 


Martyrii desiderium, Deo juvante, prospere cedere tradit, et Deum | illi obsecundare. Amphilochium hortatur 
ut idoneos opifices ad se mittat pro opere cujusdam sacelli, quod moliebatur, faciundo. Operis idcirco 
ichnographiam el structuram universam accurate describit ; dimensionesque omnes et intervalla fornicum, et 
a'dificii strobilum seu testudinem, et muri circumducti crassitudinem. Deinceps significal opificum operas 
pra'standas in polieudis lapidibus, marmoribus εἰ columnis : el lignorum penuriam subjicit, qua adigi se ad 
adhibendam lapidum materienv: neque aliam figulinam materiam, quam testaceam sibi presto esse: s«- 
peque monet mercenarios homines benignos in mercede paciscenda, εἰ parvum pretium operi [acientes sibi 
opus esse, ob nummariam in qua erat, di[ficullatem. De introitus etiam, ei januarum adificatione ac de- 
linealione ; tum de peristylio quadraginta columnarum quadam subnectit.. Tandem 5i minutam omnium 


subduxzerit rationem, pecunie inopiam | excusat. 


Ἀμφιάοχίφ. 

δη pot πέπεισµαι χατορθώσασθαι χατὰ θεοῦ 
χάριν τὴν ἐπὶ τῷ μαρτυρίῳ (16) σπουδήν. θελήσειας! 
Πέρας τὸ σπουδαζόµενον ἕξει τῇ δυνάµει τοῦ θεοῦ, 
ἔργον ποιεῖσθαι δυναµένου τὸν λόγον, ᾗ ἂν εἴπῃ. 
Ἐπειδὴ, χαθώς φησιν ὁ ᾿Απόστολος , ὁ ἑναρξάμενος 
ἔργον ἀγαθὂν, xal ἐπιτελέστι’ παραχλήθητι καὶ ἐν 
τούτῳ μιμητὴς γεγενέσθαι (17) τοῦ μεγάλου Παύ- 
ou, xat εἰς ἔργον ἡμῖν προαγαγεῖν τὰς ἑλπίδας, xal 
τεχνίτας ἡμῖν τοσούτους πέµγαι, ὥστε ἰχανοὺς πρὸς 
τὸ ἔργον εἶναι. Γένοιτο δ' ἂν ἐχ συλλογισμοῦ τῇ τε- 
λειότητί σου γνώριµον, εἰς ὅσον µέτρον ἅπαν τὸ ἔργον 


15 Joan. v, 21. | Joan. vi, 63. 


(15) Kal ἐν τῷ συγεστάναι. Συνιστάναι, seu συν- 
εσταχέναι vere esse deberet : et posset. etiam esse 
συστΏσαι aul συστΏναι * sed hic duo longius di- 
stant a codicis verbo. Occurrinius tamen aliquando, 
licet valde raro, τῷ συνεστάναι' quod erit. χατὰ 
αουγχοπἠν, a τῷ συνεσταχέναι * sic συνεστάναι τὸ 
ζήτημα dicitur; id est quzstionem seu contrower- 
siam consistere, subsistere, cum in judicium po- 
test ipsa deduci. 

(16) Μαρτυρίφ. Hanc vocem interpres pro mar- 
tyrio stricte sumpto accepit, ut ex argumento quod 
epistole praposuit, compertum fit. Aliter tamen 


** | Cor. xn, 6; Ephes. 1, 11. 


Amphilochio. 

Jam persuasus sum per Dei gratiam recte ces- 
surum martyrii studium. O utinam velles! finem 
expelitum illud habebit, Dei potentia, qui potest, 
ubi loquatur, serinonem eflicere opus : quandoqui- 
dem, veluti dicit Apostolus, qui incipit opus bonum, 
illud etiam con(iciet 3. Excitare autem ut et in hac 
re quoque imitator fias magni Pauli ; utque in opus 
nobis spes provehas : artiflcesque nobis (ot mitte 
ut ad opus sint idonei. Fiat autem ex coinputatione 
perfectioni tue notum, quantam dimensione 
universum opus computabitur. Cujus gratia stru- 


*! Philipp. 1, 6. 


suadere videtur contextus. Nimirum, mea quidem 
sententia, loquitur hic Nyssenus de lemplo sive 
sacello construendo.* Sub hac enim acceptione 
vocem μαρτύριον sumi haud infrequenter apud Grze- 
cos Ecclesim scriptores, nihil certius. Chrysotto- 
mus tom. | Ad pop. Antiochenum : 'O δεῖνα εἰς 
μαρτύριον ἀπεδήμησεν, ad martyrium peregrinatus 
est. Nequo aliter Latini. Videsis Suicerum iu T/ies. 
eccl. v, Μαρτύριον iv, ton. 1, pag. 519. 

(17) Γεγεγέσθαι. Fortasse γενέσθει, nam τὸ vs- 
γενέσθαι non adest. 


1095 


S. GREGORII NYSSENI 


cturam omnem orationis descriptione tibi mani- A συλλογισθήσεται ' οὗ χάριν φανερόν σοι ποιῆσαι πει- 


festam facere conabor. Crux est sacelli. figura; 
qualuor, uli oportet, 22dibus ex omni parte reple- 
ta. At compreliendunt sese muluo «οὐ μπι nexus, 
quemadmoduim in cruciformi figura ubique factum 
videinus. Cruci autem circulus octo angulis. inter- 
ceptus injicitur. Et circeulum propter circumferen- 
liam, octogonon nominavi figuram; ita ut bina 
octogoni latera mutuo. contra per diametrum ja- 
centia, per fornicum curvaturas circulum ipsis in 
quatuor partes adjacentibus zdibus in inedio con- 
neclant. Alia vero quatuor octogoni latera in- 
ter quadratas ades pertinentia, non ipsa quidem 
continenter in ades protendentur : verum in sin- 
gulis ipsarum bhemicyclium circumjacebit. con- 
ebiformi figura sursum versus circa fornicis 
perimetrum desinens : ut et octo sint fornices 
omnes, per quos ipse inutuo quadrate «edes, 
et hemicyclia ad medium habeant contiguitatein. 
Interiori parte vero laterum diagonalium quadra- 
torum aquales numero astabunt. columnz, orna- 
menti et roboris gratia. Sustinebunt autem et ipse 
super se fornices, aque atque ii qui intus, constru- 
ctos. Supra hos autem octo fornices proportione 
superinjectis fenestris, octogona domus ad quatuor 
cubitos excrescet ; ex ea vero exstabit turbo conoi- 
des, figuram. habens involutionis tecli ex lato in 
acutuin cuneum occlusz. Distantia vero singularum 


(18) Κογχ«οειδῶς ἡμικύκ.]ιον περικείσεται. TQ 
κογχοειδῶς vel χοχλοειδῶς, emeudanda vox hiec est : 
diversa autein. significant hzc duo vocabula, si de 
propria loquamur dictionis significatione. Etenim 
omnino diversa res est ὁ χόγχος, concha, quain ὁ 
χόχλος, cochlea. Sed llesychio idem indicare posse 
visum fuit propter figur:z, opiuor, similitudinem 
nonnullam. Cochlea proprie est. testa limacis, οἱ 

ετωνυμιχκῶς limax ipse. Concha vero est. conehy- 
ium : Siculi purpura, murex, ostreum, χόγχος, 
χογχύλιον, πορρύρα, ὅστρεον , piscium genera sunt, 
dui scabraia, asperam el ideo firmiorem testam 
habent. Utrumque autem animal tortili forma est 
et turbinata, gyris quibusdam inductum, etsi dis- 
sihiliter. Hinc coclilea est unum ex pr:ecipuis in- 
strumenti mecbanicis virium momento aptum. 
Vitruvi, lib. vi; item. iustrumentum aquas. hau- 
riendi , quod barbare pompa a Gr;eca voce accepta 
vocaretur. Non est aulem idem atque illud, quod 
antliam nominant recenti. invento excogitatum. 
Tandem et est ostii genus Lortuosum, et. oblique 
dexum ita nuncupatum. Var. De Π. B., lib. wi. 
Profecto diversitas verbi vel ex proverbio χόγχην 
ὃ,ελεῖν evidenter cognoscilur; de quo sermo csl 
apud eumdem Hesychium et Suidam ; concha enim 
unica testa voluminibus quibusdam circumvolutis 
constans, non tam facile in duas partes diffringctur, 
aut ctiam discludetur; secus cochlea, αυ duabus 
veluti scutulis concluditur ; quze facili negotio di- 
velluutur. Sicut quoque ex illa χόγχης ἄξιον pro 
οὐδενὸς ἄξιον, εὐτελές. Sed non solum Hesychius 
eodem sensu utramque vocem sumendam censuit : 
verum eli vulgo scriptores czteri promiscue usi 
Sunt, veluti ostendunt, qux affert Stephanus. Uno 
verbo, cochlea est terrea concha, et concha cochlea 
marina, propter similitudinem forinz : animalis 
enim genus dubio et controversia procul est va- 
fium. Utraque vero ad vas in eum modum cavum, 
et scutilatum notandum accip.tur. Hoc in loco igi- 


pácopat πᾶσαν τὴν xavaoxsohy διὰ τῖς τοῦ λόγου 
γραφῆς. Σταυρός ἐστι τοῦ εὐχτηρίου τὸ σχΏμα, τέσ- 
σαρσι, ὡς εἰχὸς, οἴχοις ἁπανταχόθεν ἀναπληρούμε- 
voc. ᾿Αλλὰ χαταλαμθάνουσιν ἀλλήλας αἱ συμέολαὶ có, 
οἴχων, ὥσπερ ὀρῶμεν πανταχοῦ ἓν τῷ σταυροειδεὶ 
τύπῳ Ὑενόμενον. Αλλ' ἔγχειται τῷ σταυρῷ χύχλος 
ὀχτὼ Υωνίαις διειληµµένος. Κύχλον δὲ διὰ τὸ περι- 
φερὲς ὠνόμασα τὸ ὀχτάγωνον σχΏμα, ὥστε τὰς δύο 
τοῦ ὀχταγώνου πλευρὰς , τὰς Ex διαμέτρου ἀλλήλαις 
ἀντιχειμένας , δι ἀφίδων τοῖς τετραχΏη παραχε'µέ- 
γοις οἶχοις τὸν ἐν τῷ µέσῳ ὀυνάπτειν χύχλον" αἱ δὲ 
ἄλλαι τέσσαρες τοὺ ὀχταγώνου πλευραὶ, αἱ μεταξὺ 
τῶν τετραγώνων οἴχων διῄχουσαι, οὐδὲ αὐταὶ χατὰ 
τὸ συνεχὲς εἰς ofxoug ἁποταθήσονται' ἀλλ ἑκάστη 


B τούτων ἡμικύχλιον περιχείσεται χογχλοειδῶς (18) 


χατὰ tb ἄνω περὶ ἀφίδος ἀναπαυόμενον ὥστε ὀχτὼ 
γενέσθαι ἀἁγίδας τὰς πάσας, δι ὧν kx παραλλήλου 
τὰ. τετράγωνά τε xa ἡμιχύχλια πρὺς τὸ µέσον τΏν 
συνάφειαν ἔχει. Ἔσωθεν δὲ τῶν διαχωνίων 7:200» 
ἱσάριθμοι παραστῄσονται χίονες, εὐχοσμίας τε xal 
ἰσχύος χάριν. ᾿Ανέξουσι δὲ xal οὗτοι ὑπὲρ ἑαυτῶν 
ἀφίδας ταῖς ἕνδοθεν δι [oou συγχατεσχευασµένας. 
Ανω δὲ τῶν ὀχτὼ τούτων ἀφίδων διὰ τὴν συμμµετρίαν 
τῶν ὑπερχειμένων θυρίδων, ὁ ὀκτάγωνος οἴχος ἐπὶ 
τέσσαρας αὑξηθήσεται πῄγεις ' τὸ δὲ ἀπ' ἐχείνου 
στρόθιλος ἔσται κωνοειδῆς (19), τῆς εἱλίσεως τὸ 
σχῆμα τοῦ ὀρόφου EX πλατέος εἰς ὁξὺν σφῆνα χατα- 


tur utrolibet modo legi posset, sed convenientiori 
ad rem ralione, totius ο οι τῇ χατασχευῇῃ, et 
forma spectata, prout. Nyssenus describit, satius 
est deligere τὸ χογχοξιδῶς. Unius autem litterze mu- 
tatio in Graeco scripto utrovis modo est facienda. 

(19) Τὸ δὲ ἀπὸ ἐχείνου catpéó6:Aoc ἔσται κω- 
Ψοειδής. Στρόθιλος, idem ac στρόθος , est vortex. 
Qvare procella venti vorticosa, sew vortex venti 
jta dicitur; qui etiam λαίλαν. Aristotel. De mundo: 
λαΐλαψ δὲ χαὶ στρόδθιλος, πνεῦμα εἱλούμενον χάτωθεν 
ἄνω. Est etiam turbo, quen coni figura ferrum in 
vertice priaculum habentem scutica pueri a ver- 
tice cis ferrum involvunt, et in aera ita involutum 
manu retro acta ejaculantur; qui fune displicatus, 
ferri acie in puncto fixa jugiter persisteute, quam 
citissime constanter :equo tiuoltu circumagitur. Tro- 
chum autem nunquam significare polest στρόδιλος, 
$i suo proprio sensu trochus accipiatur ; qui non 
eSt, ut sit trochus turbo; sed rota, aut quodvis 
aliud instrumentum figura ro: tornatum. Probat 
hac evidenter ipsa figurz» ratio, quia στρόθιλος, 
aliquid esse debet χωνοειδές, formam nimirum ge- 
rens coni ; qua in fastigium convolvatur a rotun- 
ditate in verlicem exacuata : οἱ τροχοὶ vero, et quz 
τῷ τροχῷ similia sunt, rotunditate necessario ργᾶ- 
dila esse debent. Hallucinantur igitur οἱ elo 
χράφοι (ueque hoc errore immunis est et ipse 
S'ephanus) cum unum cum altero perperam com. 
miscent. Ubi vero de denominationibus rerum a 
figuris acceptis agitur, difficillimum, et rarissimum 
est mutationes eífici ; aut χατὰ μετωνυμίαν quid- 
quam dici; uti noverint docti. Ab horum autem 


7 [orma στρόθιλος dicitur nux pinea, qua el χῶνος 


eliam vocatur; et nuclei ipsi nucis pinez ; imo 
et ipsa arbor pinus. Inde factum est tandem, «ut 
vox ad architecturam etiam transmearet ; notatque 
incurvum opus, et concameratum, sed coni, seu 
turbinis figuram przeseferens. lloc seusu hic acci- 
pitur, εἰ profertur a Nysseno; vertendusque esi 


1097 


EPISTOLAE. — EPIST. X3XV. 


1098 


χλειούσης. Διάστημα δὲ χάτω τὸ πλάτος (20) ἑκάστου A quadratarum aedium octo cubitis deorsum latitu- 


«v τετραγώνων οἴχων ὀχτὼ πἠχεσιν ἔσται, ἡμιολίῳ 
δὲ πλέονα εἰς τὸ µῆχος, ὄψος δὲ ὅσον ἡ ἀναλογία τοῦ 
πλάτους βούλεται. Τοσοῦτον ἔσται xal ἐπὶ ἡμικυχλίων. 
Ὡσαύτως ὅλον μὲν εἰς ὀκτὼ πήχεις τὸ μεταξὺ τῶν πεσ- 
σῶν διαμΞτρεῖται. Όσον δὲ δώσει ἡ τοῦ διαθήτου πε- 
ριγραφὴ ἓν τῷ µέσῳ τῆς πλευρᾶς πηγνυµένου τοῦ χέν- 
«poU, καὶ ἐπὶ τὸ ἄχκρον αὐτῆς διαθαίνοντος, τοσοῦτον 
πλάτος ἕξει. Τὸ δὲ ῦψος ἡ ἀναλογία τοῦ πλάτους xal ἐπὶ 
τούτων ποιῄσει, Τὸ δὲ τοῦ τοίχου βάθος (21) ἔσωθεν 
τῶν κατὰ τὸ ἐντὸς μεμετρηµένων διάστηµα τῶν τριῶν 
ποδῶν, ὅλον περιδραμεῖται τὸ ἔργον. Ταῦυτά σου τῆς 
ἀγαθότητος χατὰ σπουδῆς κατελίρασα τοῦτον ἔχων 
σχοπὺν (32), ὥστε σε διά τε τοῦ βάθους τῶν τοίχων, 
xat διὰ τῶν iv µέσῳ διαστηµάτων ἐπιγνῶναι δι 
ἀχριθείας εἰς ὅ τι χεφαλαίου τὸ μέτρον ὁ τῶν ποδῶν 
ἀριθμός. Διότι περιδέφιός ἐστί σοι πάντων 1) φρόνησις, 
ὅπουπερ ἂν θέλῃς, Ev ἐχείνῳ χατὰ θεοῦ χάριν εὖ- 
οδουµένη. Καὶ δυνατὸν ἔσται σοι διὰ τῆς xat λεπτὸν 
συναριθµήσεως, ἐπιγνῶναι τὸ συναθροιζόµενον Ex 
πάντων χεφάλαιον, ὡς μήτε πλείονας, μήτε ἑνδέοντας 
τῆς χρείας ἡμῖν τοὺς οἰχοδόμους ἑχπέμφαι. Τούτου δὲ 
μάλιστα παραχλήθητι πολλὴν ποιῄσασθαι την φρον- 
τίδα, ὡς εἶναί τινας ἐξ αὐτῶν xal τὴν ἀνυπόσχευον 
εἴλησιν ἐπισταμένους. Ἔμαθον γὰρ ὅτι τοιοῦτο vtvó- 
µενον μονιµώτερόν ἐστι τοῦ ἑπαναπανομένου τοῖς 
ὑπερείδουσιν. Ἡ γὰρ τῶν ζξύλων σπάνις εἰς ταύτην 
ἄχει ἡμᾶς τὴν ἐπίνοιαν, ὥστε λίθοις ἐρέψφαι τὸ olxo- 
δόµηµα ὅλον, διὰ τὸ μὴ παρεῖναι τοῖς τόποις ἐρέψιμον 


ὕλην. Πεπείσθω δὲ fj ἀφευδής σου φυχῆ, ὅτι τῶν ἓν- C 


ταῦθά τινες τριάχοντά µοι τεχνίτας συνέθεντο εἰς τὸν 
χρύσινον ἐπὶ τῷ τετραπεδικῷ ἔργῳ, δηλαδῆ καὶ τῆς 
τε τυπωµένης τροφῆς τῷ χρυσίνῳ ἀχολονυθούσης. 
Ἡμῖν δὲ ἡ τοιαύτη τῶν λίθων οὐ πάρεστιν, ἀλλ' 
ὁστραχίνη πλίνθος (23) ὕλη τοῦ οἰκοδομ{ματος ἔσται, 
καὶ οἱ περιτυχόντες λίθοι’ ὡς μὴ εἶναι αὐτοῖς ἀνάγ- 
χην τρίδειν τὸν χρόνον Ey τῷ τὰ µέτωπα τῶν λίθων 
συγχέειν ἑναρμονίως πρὸς ἄλληλα. 


Ἐγὼ δὲ xazX τὴν τέχνην χατὰ τὴν περὶ (21) τὸν 
μισθὸν εὐγνωμοσύνη», ἐπίσταμαι τοὺς αὐτόθεν χρείτ- 


juxta nuper dicta περὶ στροθίλου, turbo ; qui eadem 
ratione ad res architectonicas designandas traduci- 
tur. Potuisset eliam sumi pro interpretatione nux 
pinea ; sed elegantius et rotundius vox una id qui- 
dem przstabat. Στρόµθδος vero idem valet, ac στρό- 
δος, seu στρόθιλος, que omnia significare eliam 
possunt conchie genus, seu cochleam , uti ex Hesy- 
chio noscimus , ob figure similitudinem. Scholia- 
stes enim Nicandri ait vers. 395 Alexipharmac. : 
Τὸν στρόμθον ἔλεγον οἱ ἀρχαῖοι ὕστρακον τῶν χογ- 
ιλύων, ofc xal ἐχρῶντο ἀντὶ σάλπιγγος. Et est illud 
irgilii: dum personat equora concha. - 
(20) Διάστημα δὲ κάτω τὸ π.]άτος. Διαστῆ est in 
Graco codice. At vox Greca minime ea est. Erit 
igitur vox διασ-ηµατα ἀπὸ τοῦ διάστηµα supplenda, 
plurali numero ; cum adsit infra ἡμιολίῳ δὲ πλέονα 
εἰς τὸ μῆχος. Et conjiciendum, τὴν περιχεκαμμένην 
προσῳδίαν nonnisi indicium esse a notario indu- 
ctum, vocem illam per notam scriptam fuisse (co- 
dex enim hic noster emendatissimus ; nam xporap- 
οξύτονον est τὸ διάστηµα). 


PaTROL. ἀπδο, XLVI. 


dine erunt : sesquialterz vero majores in longitu- 
dinem ; altitudo autem, quantum postulat latitu- 
dinis proportio, fle; tantumque erunt etiam pro 
semicirculis. Simili ratione quidem octo cubitoruin 
mensura erit tolius intermedii laterum quadrato- 
rum. Quantum autem dabit circumscriptio circini, 
in lateris medio fixi centro, et ad ipsius summurr. 
permeantis : tantum latitudo eorum habebit. Alti- 
tudinem autem in his etiam proportio latitudinis 
efficiet. Muri vero profunditas per intervallum 
trium pedum intus demensorum opus totum cir- 
cum intrinsecus percurret. llc bonitati tux studio 
denugatus sum, hune habens scopum, ut tu et per 
murorum altitudinem, et per ea qux intermedia 
sunt, intervalla sedulo agnosceres, cujus mensura 
summz numerus sil pedum: quapropter rerum 
omuium cura tibi, ubi velis, Dei gratia recto modo 
cedit in negotio illo ; et possibile tibi erit per mi- 
nulam connumeralionem agnoscere collectam ex 
rebus omnibus summam : ita ut neque majores 
neque minores, quam opus, nobis mittas zdifica- 
tores. lh. eo autem maxime exhortatum te esse 
velim, ut multa przstetur cura, ut sint quidam ex 
ipsis, qui opus etiam involutionum substructura 
carentium sciant. Didici enim, hujusmodi opus 
solidius esse, quam illud quod in materiis sufful- 
cientibus requiescit. Lignorum vero penuria in hane 
nos adduxit cogitationem ut saxis zedificium conte- 
gatur totum ; propterea quod non adest his locis 
conlignationis materia. Persuadeatur autem verax 
anima tua, quod hic quidam triginta mihi consti- 
tuerunt artifices iu aureum pro opere quadrato , et 
designato videlicet etiam victu aureum comitante. 
Nobis vero non alia talis lapidum figlina materies 
adest, preterquam testacea ; liec materia zedificii 
erit, lapidesque fortuiti ; ut ipsis necessitas non 
sit tempus terendi in mutuo apte commiscendis 
lapidum frontibus. 


At ego quoad artis peritiam et benignitatem circa 
mercedem, novi meliores esse nostro usu eos qui 


(21) Τὸ δὲ τοῦ τοίχου βάθος. Βάθος profundita- 


ptem vertimus; est autem crassitudo muri. Non 


vero me latet longe Latinius dici profundum, quam 
profunditas : at id verum erit cum fundum dicitur ; 
non quando altitudo dimensiohnis. Et vocabula ar- 
tium religiose sunt servanda. Qua de re omnia re- 
tinuimus in architectura descripti hujus εὐκτηρίου 
in hac epistola. 

(22) Kars.lipuca τοῦτον ἔχων σκοπόν. Si ita 
habet codex (quam conditionem in quavis emen- 
datione effecta monemus : . sed ita semper fuisse 
non dubitandum ; nain tuin ἀχριθής, cum fide cer- 
tissimus homo est Cocchius, qui dixit: nos autem 
omnia singillatim conferre nostris oculis non potui-. 
nius), emendandus locus est τῷ χατελήρασας ἔχων , 
vel χατελήρασα ἔχων. 

(25) Π.1ίνθος. Ηλίνθος laterem significat : sed et 
etiam omnem zdificiorum figlinam materiem : late- 
res, imbrices, tegulas , et alia hujusmodi. 

(24) Κατὰ τὴν x. Forlasse xai χατὰ, seu χατά τε. 


δύ 


1099 


S. GREGORII NYSSENI 


100 


istinc sunt, illis qui hic hujusmodi agunt merca- A τους εἶναι τῶν ἐνταῦθα χατδμπορευοµένων τῆς χρείας 


turas. Opus vero poliendorum lapidum non solum 
est in columnis quz octo sunt ; quas oportet ip308 
venuste in meliorem reddere formam ; verum etiam 
spiras speciem altaris referentes illud postulat, el 
capitula ad Corinthiam figuram caelata. Ingressus- 
que ex marmoribus crit decoro ornatu confectis. 
Superque ipsa fores superjacebunt, tales quasdain 
picturas affabre, uti mos est, facias ad venustatem 
sccus suggrundii prominentiam habentes. Quorum 
quidem omuium materias manifestum est a nobis 
comparatum iri. Sed materia ars formam prabebit. 
Ad haec in peristylo etiam columnas non minores 
quadraginta erunt : ista»que quoque plane pertinent 
ad opus lapidum poliendorum. Ergo si diligenter 


ἡμῶν. Τὸ δὲ τῶν λαοξόων ἔργον οὐ µόνον ἐν τοῖς 
κἰοσίν ἔστι τοῖς ὀχτὼ οὓς xp αὐτοὺς τῷ καλλωπισμῷ 
βελτιῶσαι, ἀλλὰ βωμοειδεῖς σπείρας ἀπαιτεῖ τὸ ἔρ- 
ον, χαὶ κεφαλίδας διαγλύφους χατὰ τὸ Κορ[ί»θιον 
εἶδος. Kal εἴσοδος ἐκ μαρμάρων τῶν χαθήχοντι χόσμῳ 
χατειργασµένων. Καθυπερχείµενα τούτων θυρώματα 
τοιαύταις Υραφαῖς τισι, χαθὼς ἔθος ἐστὶν, εἰς χάλλος 
κατὰ τὴν τοῦ Ὑεισίου προθολὲν ἐξησχημέναις. "Qv 
πάντων al μὲν ὕλαι ὃῃηλον ὅτι παρ ἡμῶν πορισθῄσον- 
ται, τὸ δὲ ἐπὶ τῇ ὕλῃ εἴδος ἡ τέχνη δώσει. Πρὸς τοῦ- 
τοις δὲ xaX χατὰ τὸ περίστωον χίονες οὐχ ἧττους ὄντες 
τῶν τεσσαράχοντα. Λαοξιχὸν ἔργον xaX οὗτοι πάντως 
εἰσίν. Ei τοίνυν ἐνέφηνεν ὁ λόγος δι) ἀχριθείας τὸ 
ἔργον, δυνατὸν ἂν Υἐνοιτό σου τῇ ὁσιότητι χατιδούση 


patefecit opus oratio, possibile fiat pietati tuz, B τὴν χρείαν, διὰ πάντων ἡμῖν παρασχεῖν τὸ ἐπὶ τοῖς 


quod opus est, conspicienti, prestare nobis in om- 
nibus circa artifices securitatem. Si vero a nobis 
cum artifice pacta constituenda sint, proponatur, 
si quidem est possibile, manifesta mensura operis 
diurni, ne cum is nil efficiendo preterierit tempus, 
postea, opus quod ostendat non habens, tanquam 
tot diebus nobis operatus, super ea repetat merce- 
dem. Novi equidem multis nos quosdam visum iri 
minutam rationem sordide el preparce ineuntes, 
qui tam exquisita diligentia pactiones persequimur : 
aMamen exhortatum te esse volo ad veniam dan- 
dam. Mamona enim ille, multis multoties a nobis 
male de se auditis, demum a nobis ipsis quam 
longissime emigravit, odio habens, reor, qua sem- 


per adversus ipsum sunt blaterata ; ac quodam im- C 


permeabili hiatu (paupertate dico) inter se ipsum 
et nos murum obstruxit, ut neque ille ad nos ve- 
nire possit, neque nos ad illum pertransire. Quo- 
citca plurimi facio opificum benignitatem , ut nobis 
ad propositum institutum facere satis ii possint , 
nil prorsus ab inopia (laudabili, precibusque ex- 
petendo malo) prohibiti. Sed in his quidem quid- 
quam joci commistum est. Tu autem, homo Dei **, 
uti possibile et legitimum sit, ita cum hominibus 
paciscens, nuntia confidenter omnibus ipsis bene- 
volentiam, qua& a nobis przstabitur, mercediumque 


τεχνίταις ἀμέριμνον. El δὲ μµέλλοιτο πρὸς ἡμῶν 5 
τεχνίτης συντίθεσθαι, προχείσθω εἴπερ οἵόν τε gave- 
ρὸν µέτρον τοῦ ἔργου τῇ ἡμέρᾳ, ἵνα pi] ἄπρακτος 
παρελθὼν τὸν χρόνον, μετὰ ταῦτα μὴ ἔχων ἐπιδεῖξαι 
τὸ ἔργον, ὡς τοσαύταις ἡμέραις ἡμῖν ἑργασάμενος 
τὸν ὑπὲρ αὐτῶν μισθὸν ἀπαιτῇῃ. Οἶδα δὲ ὅτι μιχρολό- 
γοι (20) τινὲς τοῖς πολλοῖς δόξοµεν, οὕτω περὶ τὰς 
σννθήχας διακριθούμενοι. ᾽Αλλὰ παραχλήθητι συγ- 
γνώµην ἔχειν. Ὁ γὰρ μαμωνᾶς ἐχεῖνος πολλὰ πολλά» 
χις map ἡμῶν ἀχούσας χαχκῶς, τέλος ἀπῴχησεν Eav- 
τὸν ἡμῶν ὡς ποῤῥωτάτω ' µισήσας , οἶμα:, την ἀεὶ 
γινοµένην κατ αὐτοῦ φλναρίαν. Kal τινι χάσµατι 
ἁδιαδάτῳ, τῇ πενίᾳ λέγω, ἑαυτὸν ἡμῶν δ.ετείχισεν, 
ὡς µήτε ἐκεῖνον πρὸς ἡμᾶς ἑλθεῖν, μήτε ἡμᾶς πρὸς 
ἐχεῖνον διαπερᾶσαι. Τούτου χάριν περὶ πολλοῦ ποιοῦ- 
μαι τὴν εὐγνωμοσύνην τῶν τεχνιτῶν, ὥστε δυνηθη- 
ναι πρὸς τὴν προχειµένην ἡμᾶς ἐξαρχέσαι σπουδἠν᾿ 
μὴ χωλυθέντας τῇ πενίᾳ, τῷ ἐπαινετῷ xal εὐχταίφ 
καχῷφ. ᾽Αλλὰ τούτοις μέν τι xal παιδιᾶς χαταµέμι- 
κται. Σὺ δέ pou ὦ ἄνθρωπε τοῦ 850v, ὅπως ἂν 
δυνατὸν xal νενοµισμένον f, οὕτω τοῖς ἀνθρώποις 
συνθέµενος θαῤῥῶν ἐπάγγειλε πᾶσιν αὐτοῖς την παρ᾽ 
ἡμῶν εὐγνωμοσύνην, καὶ τὴν τῶν μισθῶν ἀποπλή- 
ρωσιν. Δώσομεν γὰρ ἀνελλιπῶς τὰ πάντα, τοῦ θεού 
διὰ τῶν σῶν εὐχῶν καὶ ἡμῖν τὴν χεῖρα τῆς εὐλογίας 
ἀνοίγοντος. 


plenam copiam. Trademus enim omnia nulla re deficientes; Deo, per tuas preces, benedictionis 


manum nobis etiam reserante. 
33 | Tim. 1v, 4. 


(25) Μικρο.όγοι. Hoc in hoc loco valet µιχρολό- 
yos. Et quamvis huic significationi addatur etiam, 
ut ratio ineatur de re contempta, pusilla ; attamen 
cave, ut hic ita explices et intelligas vocem. Con- 


$tat enim per totam epistolam zdificium non solum 
vilem aut exiguam rem non fore, verum longe 
sumptuosissimum. 


4101 
ΕΠΙΣΤΟΛΗ KG. 


Ex editione Maurina operum S. Gregorii Nazianzeni, tom. 1T, 


EPISTOLAE, — EPIST. XXVI. 


1102 
EPISTOLA XXVI. 


. 196. De hac epistola domnus Clemencetus 


hec habet : Epistola ad Evagrium, qua inter orationes S. Gregorii Nazianz. olim 45, non genuinus, sed 
supposititius est fetus. Pas sit dicere cum. Petavio (1): Ut enim germanam esse non putem, cogit tum 
styli dissimilitudo, tum pedestris illius ac plebeius scrmo, minimeque Nazianzeni elegantiam et gran- 
ditatem redolens. Tillemontius quoque hanc epistolam non esse Gregorii existimat, nec eloquentissimi.—. 
stylum. oratoris redolere, imo ineplis rationibus vocibusque ipso indignis scatere. Observat doctus Cotel. 
(2) epistolum αἆ Evagrium Theologo tribui in ms. Regio 1189 circa finem Questionum Anastasii. Verum 
et in editis ejusdem Anastasii Quastionibus Basilio eadem adscribitur, multoque etiam probabilius in ms. 
itidem Begio 1472, itemque Caesareo apud Lambecium "106. Gregorio Nysseno tribuitur, et tanquam illius 
laudatur ab Euthiymio, Panoplie prima parte, titulo secundo. 


Πρὸς Εὐάγριον uovaxóv, περὶ Θεόζητος (5). 


Σφόδρα τε θαυμάνω xai λίαν ἐχπλήττομαι τῆς 
νηφαλιότητος, ὅπως τοιούτων θεωρηµάτων χαὶ τη- 
λιχούτων ῥητήσεων (4) αἴτιος καθίστασχι, ταῖς ἀχρι- 
θέσιν (5) ἑρωτήσεσιν, εἰς ἀνάγχην ἡμᾶς τοῦ λέγειν 
καὶ ἀγωνίαν ἀποδείξεως περιιστὰς, ἐρωτήσεις ἀναγ- 
xala; xai χρησίµους ἡμῖν ἐπάγων. Πᾶσα δηλονότι 
λοιπὺν ἀνάγχη, χατόπιν τῶν ἑρωτήσεων ἡμᾶς kv- 
αργεῖς ποιεῖσθαι τὰς ἀποχρίσεις. Καὶ νῦν τοίνυν τὸ 
προσενεχθὲν ἐρώτημα παρὰ oou τοιόνδε xal περὶ 
τοῦδε ἣν, ὥς τινα τρόπον ἂν εἴη Πατρός τε καὶ Υἱοῦ 
xai ἁγίου Πνεύματος fj φύσις (fjv ἄν τις ὀρθῶς o0- 
σίαν μᾶλλον f] φύσιν χαλοίη), Ππότερον ἁπλη τις 7) σύν- 
θέτος; El μὲν γὰρ ἁπλῆ, πῶς τὸν τρεῖς ἐπιδέξεται τῶν 


προειρηµένων ἀριθμόν; Τὸ γὰρ ἁπλοῦν, μονοειδὲς B 


xai ἀνάριθμον. Τὸ δὲ ἀριθμοῖς ὑποπίπτον, ἀνάγχη 
τέµνεσθαι, xàv μὴ ἀριθμοῖς ὑποθάληται (6): τὸ δὲ 
τεµνόµενον, ἐμπαθές πάθος γὰρ 1j τομή. El τοίνυν 
ἁπλῆ τοῦ Κρείττονος ἡ φύσις (7), περιττὴ τῶν ὀνο- 
µάςων fj θέσις (8) εἰ δὲ τῶν ὀνομάτων ἀληθὴς f; θέ- 
Cte, xaX δεῖ τοῖς ὀνόμασι πείθεσθαι, τὸ μονοειδὲς (9) 
xa ἁπλοῦν εὐθὺς ἐχποδὼν οἴχεται. Τίς οὖν ἂν εἴη τοῦ 
πράγματος ἡ φύσις; Ταῦτα πρὸς ἡμᾶς ἔφασχες. "Qv 
τὰς ἀποδείξεις ὁ τῆς ἀληθείας ἀκριδῶς παραστήσει 
λόγος, οὐ πίστεως ἀναποδείχτου φαντασίαν ἀπορίᾳ 
τῆς ἀποδείξεως ἁλόγως προϊσχόμενος, οὐδὲ μύθων 
παλαιῶν µαρτυρἰαις τὸ σαθρὸν τῆς πεποιθῄσεως ἑαυ- 
τοῦ καλύπτειν πειρώμενος, ἀλλὰ ζητήσεως ἀχριθοῦς 
κατανοῄσει χαὶ λογισμῶν ὁρθότητι τὴν τοῦ θεωρή- 
µατος πίστωσιν εἰς τοὀμφανὲς προτιθέµενος. 


Ad Evagrium monachum, de Divinitate. 


Vehementer te suspicio, ac summopere pruden- 
tiam tuam admirer, qui talibus speculationibus 
tantísque quistionibus causam przbes, per accu- 
ratas interrogationes nobis dicendi necessitatem 
ac probationis laborem imponens, dum necessarias 
atque utiles quzstiones in medium affers. Proinde 
nobis omnino faciendum est, ut qu:estionum tua- 
rum vestigiis hxreamus, casque claro et perspicuo 
responso explicemus. Questio igitur a te proposita 
erat hujusmodi : Quonam modo esse queat Patris 
et Filii et Spiritus sancti natura ( quam tamen 
essentiam rectius, quam naturam, quispiam voca- 
verit), simplex an composita ? Si enim simplex, 
quomodo ternarium eorum, qux ante diximus, nu- 
merum recipiet? Nam quod simplex est, unius 
modi est, numerique expers : quod autem in nue» 
meros cadit, scindi necesse est, etiamsi numeris 
minime subjiciatur. Quod porro scinditur, passioni 
utique obnoxium : sectio enim passio est. Quocirca 
si simplex Dei natura est, supervacanea fuerit nomi« 
num coustitulio; sin autem vera est nominum posi- 
tio, nominibusque ipsis parendum est, unius modi 
ratio ac simplicitas statim e medio tolletur. Quzsnam 
igitur hujus rei natura est ?* Hzc ad nos dicebas. Quo- 
rum demonstrationes veritatis doctrina exacte 
ostendet, non fidei, quz demonstratione careat, 
inanem quamdam speciem propter argumentorum 
inopiam stulte prztendens, nec veterum fabularum 
testimoniis persuasionis suz imbecillitatem occul- 


tare studens, verum per accurate ac perfectz inquisitionis perceptionem et rationum rectitudinem, 
theorematis hujus confirmationem in apertum proferens. 
"Aye δὴ λοιπὸν ἡμῖν ὁ λόγος ἐντεῦθεν θια-( Απο igitur, hine disputationem auspicemur, et 


σευέτω (10), καὶ πῶς δεῖ τὸ tiov ὑπολαμθάνειν 
φασχέτω, πότερον ἁπλοῦν, f| τριπλεχές. Οὗτω γὰρ 
ἡμᾶς xai λέγειν ἡ τῶν ὀνομάτων τριττὺς xa πι- 
στεύειν βιάζεται, χαὶ τούτοι; ἀποχρησάμενοί (11) 


Tom. Hl, Monument. Eccles. Grac. in not. 

0. 
9) Περὶ θεότητος. Colb. 5 addit μαθητὴν αὖ- 
τον. discipulum suum. 

(4) TnAuixcórov ζητήσεων. Apud Montac. et 
Morel. Κητήσεων deest. 
. ($) Taic dxpi6écir. Par. 1, ταῖς ἀσεθέσιν, per 
impias. 

6) 'Yzo6d.1ntai. Reg. ὑποθάλληται. 

d Tov Κρείττονος ἡ φύσις. Melioris, presian- 
tioris, dignioris natura. Yerum, inquit Bill., hoc in 
loco τοῦ Κρείττονος nomine divinitatem summutn- 


8 Petav. tom. I. Dogm. theol. c. ϐ, ὃ 5, p. 157. 
à 


P 


quomodo divinum numen accipi debeat, expona- 
mus, simplexne an triplex. Sic enim nos et loqui 
et credere nominum ternio cogit, atque his abusi 
nennulli homines inflrma planeque rancida et ob- 


que numen significat, principemque et primariam 
essentiam, quemadmodum plerisque aliis locis hu- 
jus tractatus. 

(8) Περιτὴ τῶν ὀνομάτων ἡ θέσις. Superva- 
canea fuerit. nominum, Patris scilicet εἰ Filii ac 
Spiritus sancti constitutio. 

(9) TÓ μονοειδές. Bill. : Uniformitas. 

(10) θιασευέτω, inquit Combef., quasi pro tag» 
χέτω, Budao auctore pompatice procedat. 

(11) Τούτοις ázoypnoáperol. Sabelliani videli» 
cet, inquit Bill., qui ob hanc causam divinitaus 
contractionem invexerunt. 


1193 


5. GREGORII. NYSSENI 


1104 


soleta dogmata construxerunt, essentiam simul A τινες σαθρὰ χα) παντάπασιν ἔωλα συνεστήσαντο δύγΥ- 


cum nominum pronuntiatione divisionis passio- 
nem sustinere censentes. Verum eos sane, ut ipse 
ais, missos faciamus, fidci syz doctrinam imbecillo 
patrocinio fulcientes : nos autem ad veram agni- 
tionis perceptionem animos nostros convertamus. 
Primum itaque, quid Deus sit, constituemus : at- 
que ita deinde ad probationes certa methodo ve- 
niemus. 

Simplex profecto est ac divisionis expers essen- 
tia, simplicitatem corporisque vacuitatem a natura 
habens. At fortasse divisionis nominum ratio mihi 
in contrarium occurrit et adversatur, per ternio- 
nis numerum summi nuiinis simplicitatem aufe- 
rens ? Quid ergo? ut simplicitatem rctineamus, 
Patris et Filii et Spiritus sancti confessionem fu- 
gere nobis erit necesse ? Avertat hoc. Deus ! sim- 
plicem enim Dei unionem nominum positio haud- 
quaquam labefactabit. Qux enim animo et ratione 
intelliguntur, quamvis infinita nomina habeant, 
(quandoquidem in unaquaque natione quampluri- 
mis nominibus appellantur), tamen extra omnem 
appel'ationem posita sunt : quoniam rerum earum, 
qua animo intelliguntur ac corpore vacant, no- 
mea proprium nullum est. Quonam enim modo 
proprio nomine vecari queant, quz ne in conspec- 


µατα., thv οὐσίαν ὁμοῦ τῇ τῶν ὀνομάτων ἐπηγο- 
pía (12) πάθος διαιρέσεως ὑπομένειν δοξάζοντες. 
Αλλ' ἐχείνους μὲν, ὡς αὐτὸς φῆς, ἑατέον, σαθρῶς 
τῷ τῆς ὑπολήψεως αὐτῶν συνηγοροῦντας δόγµατι΄ 
περὶ δὲ τὴν ὀρθὴν τῆς ἐπιγνώσεως χατάληψιν, τὴν 
ἑαυτῶν διάνοιαν ἐπιστρέφωμεν. "O τοίνυν ἐστὶ Geb, 
πρότερον ὑποστησόμεθα * καὶ εἶθ᾽ οὕτως ἐπὶ τὰς ἆπο- 
δείξεις (15) ἀχριθῶς Ἠξομεν. 

᾽Απλῆῃ πάντως ἐστὶ xal ἀμέριστος οὐσία, τὸ ἁπλοῦν 
xai ἀσώματον ἓκ φύσεως ἐκτυχών (14). 'AXX ἴσως 
ὁ τῆς (15) διαιρέσεως τῶν ὀνομάτων ἀντιπίπτει 
μοι (16) λόγος, τῷ τρεῖς ἀριθμῷ τὸ τοῦ Κρείττονος 
μονοειδὲς ἀφαιρούμενος. "Ap! οὖν διὰ τὸ μονοειδὲς 
ἐχφυγεῖν ἡμᾶς τὴν ὁμολογίαν Πατρὸς xoi Υἱοῦ xat 
ἁγίου Πνεύματος ἑπάναγχες; Mh vévovxo ! τὴν γὰρ 
&pepr, τοῦ Κρείττονος ἕνωσιν οὗ χαταθλάψει τῶν 
ὀνομάτων dj θέσις. Τὰ γὰρ νοητὰ, xa μυριώνυµα ᾽ 
μὲν (ἐπειδὴ παμπληθέσι χαθ᾽ ἕχαστον ἔθνος ὀνόμασι 
χέχληται), προσηχορίας δὲ πάσης ixtóg* ἐπειδὴ 
χύριον ὄνομα τῶν νοητῶν τε xal ἀσωμάτων οὐδέν. 
Πῶς γὰρ χυρἰως ἐπιχληθείη τὰ μηδὲ ὄψεσιν ημετέ- 
pat; ὑποπίπτοντα, μηδ ὅλως ἀνθρωπίνοις αἴσθητη- 
ρίοις (17) ἁλῶναι δυνάµενα (18); λαμθανέαθω δὲ 
ἡμῖν τὸ βραχύτατον τῶν νοητῶν µόριον ἡ duy, πρὸς 
τοῦ Παντὸς ἀχριθῆ νόησιν (19). 


tum quidem nostrum cadunt, nec humanorum sensuum instrumentis ullo modo capi possunt? At- 
que ut exactam divini nüminis intelligentiam assequamur, animam quz: omnium earum rerum, qua 
intellectu percipiuntur, brevissima particula est, accipiamus. 

Anima enim, tametsi nomine femineo appelletur, 6 Foyt μὲν γὰρ ὀνόματι θηλνχῷ προσαχορεύεται, 


ab omni tamen feminea natura remota est, utpote 
quis, quantum ad essentiam, nec mas, nec femina 
sit. Cousimili quoque ratione sernio, qui ab ca pro- 
creatur, masculum quidem nomen habet, ceterum 
ipse quoque, ut dicimus, ab omni tum masculo, 
tum femineo corpore remotus est. Quod si ea, 
qua inter res spirituales postremum locum tenent, 
nimirum anima et sermo, proprio nomine carent ; 
quo tandem modo ea, quz inler res spirituales 
principatum obtinent, imo ultra spiritualia omnia 
sunt, propriis nominibus appellari dicemus ? Sed 
et utilis est nominis usus ad spiritualium notio- 


πάσης δὲ θηλυδριώδους φύσεως ἀφέστηχεν, οὔτε 
ἄῤδεν, οὔτε θῆλυ κατ οὐσίαν ὑπάρχουσα. Καὶ λόγος 
6b ὁμοίως ὁ πρὸς αὐτῆς (20) ἀποχυϊσχόμενος, ἀῤῥε- 
νικὸν μὲν ὄχει τοὔνομα, πάσης δὲ xal αὑτὸς, ὥς 
φαµεν, ἀῤῥενοθήλεος ἑχτός ἔστι σωµατότητος. El δὲ 
τὰ τῶν νοητῶν ἔσχατα, doyh xal λόγος, χύριον οὗ 
κέχτηται τοὔνομα, πῶς ἂν τὰ πρῶτα xal πάντων 
ἐπέχεινα τῶν νοητῶν νοητὰ χυρίοις ὀνόμασιν ἔπι- 
χεχλήσθαι φήσομεν», Αλλ' dj μὲν ὀνομασία χρησί- 
µη (21), διὰ τὸ ἀναγχαῖον εἰς ἐπίνοιαν ἡμᾶς ἄγουσα 
τῶν νοητῶν. Τινὲς δὲ ταῖς προσηχορίαις ὁμοῦ xal 
τὴν οὐσίαν παχυμερῶς συνδιαιρεῖσθαι δοξάζοντες, 


(12) Ἐπηγορίᾳ. Τα Montac. et Morel. In Edit. D χών. At Colb. 5 et Combef. ἐχ φύσεως τυχών, que 


Ummtoeta. 

(19) 'Exl τὰς ἀποδείξεις, etc. Montac. οί Mo- 
rel. ἐπὶ τὰς ἀποχρίσεις. Bill. utramque lectionem 
complexus esi; vertit enim : Ad responsiones de- 
monstralionesque veniemus; at non reddit ἀχρι- 
έῶς. Comtelisii interpretationem pretulimus. 

(14) ᾽Ασώματον ἐκ φύσεως ἑχτυχών. Dill. ad 
oram libri, inquit Morel., non ex ullo ms., sed e 
conjectura scripserat, et mox deleverat ἔχων, ve- 
rum in scholiis eam astruit lectionem. Ail enim: 
« lec. verba satis diu animum torserunt, tum 
propter constructionis vitium, tum propter sensus 
absurditatem. Neque enim τυγχάνω, cum assequi 
Significat, accusandi casui jungitur, saltem apud 
oratores, multoque minus ἐχτυγχάνω, quod pror- 
8US genitivum asciscit, et nimium absurdum, ne 
dicam impium fuerit dicere Deum a natura simpli- 
citatem consequi. Quare pro ἐχτυχών, lego ἔχων, 
id est, habens. » Colb. tamen 6, 9 ac Morel. ἐχτν- 


orea ezsisiat. 
5) 'AJA4' ἴσως ὁ enc. lta Colb. 3, 6, 9, et Com- 
In Edit. ἀλλ ἴσως καὶ ὁ τῆς, et etiam [ur- 


simplez ex natura et inco 


bel. 
(asse. 

(16) ᾽Αγτιπίπτει µοι. Colb. $5. ἀντιπίπτει σοι. 
Nec aliter legendum, ait Combef., tibi obsistit, in 
contrarium venit. 

(47) Ἀγθρωπίνοις αἱσθητηρίοις. Combef. : Hx 
manis sensibus. 

(18) Δυνάμεγα. lta. Reg. H. aliique codd. In 
Edit. δυνάµεθα. 

(19) Αχριδῆ νόησιν. Montac. et Morel. áàxp:61 
χατανοησιν, exactam cognitionem. 

(20) O zpóc αὐτῆς. Ita Reg. H. et Colb. 9. At 
Colb. 5, 6, 6 πρὸς αὐτήν. In Edit. ó deest. 

(21) 'AAJ ἡ μὲν ὀνομασία χρησίµη, etc. Vertit 
Bill. : Sed tamen propter necessitatem utilis est no- 
minis usus, per quem. ad spiritualium rerum notio- 
nem conceplionemque pervehimur. 


4i^5 


EPISTOL.£. — EPIST. XXVI. 


116 


c ; N ; D -5 ; - ο ? 
ἀνάνια παντάπασι τῶν θείων ταῖς ἑαυτῶν ἐννοίαις A nem necessario nos provehens. Verum quidam 08” 


δοξάζουσιν. 


Ἐϊδέναι δὲ ἀκόλουθον ἡμᾶς τοὺς τῆς ἀληθείας ἐπι- 
γνώµονας, ὡς ἁδιαίρετός ἐστι χαὶ μονοειδῆς ἡ θεία 
τε xal ἁμερῆς τοῦ Κρεἰττονος οὐσία" πρὸς δὲ τὸ 
χρήσιμων τῆς ἡμετέρας τῶν ψφυχῶν σωτηρίας, x:i 
µερίξεσθαι ταῖς ὀνομασίαις δοχεῖ, xal δ.αιρέσεως 
ἀνάγχῃ ὑφίστασθαι (23), καθὼς ἔφαμεν. "Ov τρόπον 
γὰρ ἡ ψυχἠ νοητή τις ὑπάρχουσα, νοημάτων ἀπείρων 
ἀποχυῖσχει πλῆθος, ὅμως οὔτε νοήµατος διαιρεῖται 
πάθει, οὔτε τοῦ πλήθους τῶν νοημάτων φυχὴῆ διὰ τὰ 
φθάσαντα πτωχεύει ποτὲ, πλουσιωτέρα δὲ μᾶλλον, 
ἡ πενεστέρα γίνεται" ὃν τρόπον δὲ καὶ ὁ προφοριχὸς 
οὐτοσὶ xai χοινὺς ἅπασιν ἡμῖν λόγος, ἁδιαίρετος µέν 
tot τῆς προσενεγχαµένης (95) φυχῆς, καὶ ταῖς du- 
χαῖς δὲ τῶν ἀχροωμένων οὐδὲν ἧττον ἓν ταὐτῷ xa0- 
έσταται, κἀχείνης uh χωριζόμενος (94) καὶ τύτοις 
εὑρισχόμενος, ἕνωσιν δὲ μᾶλλον 1] διαίρεσιν αὐτῶν τε 
καὶ τῶν ἡμετέρων ψυχῶν ἑἐργαζόμενος: οὕτω pot 
νόει xal τὸν Υἱὸν τοῦ Πατρὺὸς p χωρισθέντα πώ- 
ποτε, xal τούτου δὲ πάλιν τὸ Πνεῦμα τὸ vtov, 
ὁμείως £v τῷ vip τὴν ἐνθύμτσιν. 


"D; γὰρ οὖχ ἔστι μεταξὺ νοῦ xo ἐνθυμ[σέως xat 
Ψυχῆς διαἰρεσιν ἐπινοηθηναί τινα τα) τομἠν * οὕτως 
οὐδὲ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, χαὶ τοῦ Σωτῆρος, xal τοῦ 
Πατρὺὸς, &v µέσῳ τομὴν 9 διαἰρεσιν ἐπινοηθηναί ποτε" 
διότι τῶν νοητῶν, ὡς ἔφαμεν, καὶ θείων ἁδιαίρετος 
fj φύσις. Ἡ καὶ ὃν τρόπον οὐχ οἷόν τε πάλιν ὁμοίως 
ἐν µέσῳ χύχλου (25) xaX τῆς ἀχτῖνος διαίρεσιν εὑρέ- 
σθαι, διὰ τὸ ἁπαθὲς xol ἀσώματον ἁπλοῦν τε xal 
ἀμερὲς, ἀλλ' ἡ μὲν ἀκτὶς συνήπται τῷ χύχλῳ, τοῦμ» 
παλιν δὲ ὁ χύχλος, οἷόν τις ὀφθαλμὸς, ποταμηδὸν 
ἐπιχεῖ -ῷ navi τὰς ἀχτῖνας , χατακλυσμοὺς ὥσ- 
περ τινὰς φωτὸς ἡμῖν ἑργαζόμενος, xai πελαγί- 
ζων ἀθρόως τὴν διαχόσµησιν (20) : οὕτω δῆ καὶ otovel 
τινες τοῦ Πατρὸς ἀκτῖνες ἀπεστάλησαν ég' ἡμᾶς, 
ó τε φεγγώδης Ἰτσοῦς, xai τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. 
ὝὭσπερ γὰρ αἱ τοῦ φωτὸς ἀχτῖνες ἀἁμέριστον ἔχουσαι 
χατὰ φύσιν τὴν mph; ἀλλήλας σχέσιν, οὔτε τοῦ φω- 
τὸς χωρίζονται, οὔτε ἀλλήλων ἀποτέμνονται, xal µέ- 
χρις ἡμῶν τὴν χάριν τοῦ φωτὸς ἀποστέλλουσι ' τὸν 
αὐτὸν τρόπον χαὶ ὁ Σωτὴρ ὁ ἡμέτερος, xa τὸ Πνεῦμα 
τὸ ἅγιον, fj δίδυμος τοῦ Πατρὸς ἀχτὶς, xal μέχρις 
ἡμῶν διαχονεῖται τῆς ἀληθξίας τὸ φῶς, xai τῷ Πατρὶ 
συνήνωται. 

Ὃν δὲ τρόπον χἀπό τινος ὑδάτων vr) YT, νεχκ:αριῶ- 
δες ἀφθόνως προϊεμένης Όδωρ, συµμθαίνει ῥεῦμά τι 
παμπληθὲς, xai ῥεῖθρον ἀκατάσχετον, εἰς ποταμοὺς 
δύο τῷ ῥεύματι τέµνεσθαι, µίαν ἐξ ἑνὸς ὀφθαλμοῦ 


(22) ἉΑνάγκῃ ὁφίστασθαι. Montac., Morel. et 
Comhef. ἀνάγχην ὑφίστασθαι. 

e» Προσεγεγκαµέγης. Colb. 5, 6, 9, προενεγχα- 

vns. 
e (34) H3) χωριζόµενος. Bill. non bene, ioquit Com- 
l:ef., distinctus. atque. separatus, quasi. hiec syno- 
nyma Gregorius habeat, aut vox id sonet : differunt 
hsc plurimum in accuratiore theologia. 


D 


C 


sentiam simul cum nominibus crasse dividi atque 
distingui existimantes, indigna prorsus rebus divi- 
nis in animis suis sentiunt. 

Sciendum est deinceps nobis, qui veritatem agno- 
scimus, quod divina et simplex Dei essentia indi- 
vidua uniusque modi est ; c:xterum ad salutis ani- 
marum nostrarum utilitatem, partitionem quoque 
propter appellationes subire videtur, divisionisque 
necessitati subjici, ut jama nobis dictum est. Quem- 
admodum enim 4dnima, quie de eorum genere est, 
qui intelligentia percipiuntur, quamvis infinitam 
cogitationum multitudinem pariat, tamen nec cogi- 
Lationum passione dividitur, nec cogitationum pe- 
nuria, propter ea quie przecesserunt, unquam premi- 
Lir, quin ditior po'ius, quam pauperior efficitur : 
quemadmodum insuper vocalis hic sermo nobisque 
omnibus communis, etiamsi a parente anima mi- 
nime dividatur, nihilosecius tamen in audientium 
quoque animis siniul est, nee ab ea sejunctus atque 
separatus, et in illis inventus, imo unionem potius 
quam divisionem eorum animarumque nostrarum 
efficiens : sic tu quoque cogites, Filium a Patre nun- 
quam separatum esse, nec rursus ab hoc Spiritum 
sanctum, codein modo quo cogitationem in mente. 

Ut enim inter mentem et cogitationem et ani- 
mam nulla divisio aut sectio excogitari potesl : eic 
neque inter Spiritum sanctum et Salvatorem ct 
Patrem ulla unquam sectio aut divisio intercessisse 
cogitanda est : quoniam spiritualium et divino- 
rum, ut diximus, divisionis expers natura est. Aut 
etiam, quemadmoduin inter orbem et radium, pro- 
pter impassibilitatem corporisque vacuitatem et 
simplicitatem atque individuitatem, nulla divisio 
reperiri potest, verum ut radius orbi conjunctus 
est, ita rursus orbis, oculi cujusdam instar, uni- 
versitati radios suos fluminis in morem infundit, 
lucis nobis velut. inundationes quasdam efficiens, 
muadumque repente obruens : haud secus etiam 
Patris velut radii quidain ad nos demissi sunt, tum 
splendidus Jesus, tum Spiritus sanctus. Ut enim 
lucis radii, mutuam relationem natura individuam 
habentes, nec a luce disjunguntur, nec a se invi- 
cem discinduntur, lucisque beneficium ad nos us- 
que trajiciunt : eodem modo Salvator quoque no- 
ster et Spiritus sanctus, geminus ille Patris ra- 
dius, simul et ad nos usque veritatis lucem mini- 
etrant, οἱ Patri uniti sunt. 

Quemadmodum etiam ab uno aquarum fonte 
nectaream aquam summa copia cgerente, fluxum 
quemdam permagnum, ac profluvium eflrenato- 
quodam impetu currens, ipso fluxu in duo flumina 


(25) 'Ev µέσῳ x)xJAov. Notant Montac. et Morel. 
pro κύχλου Savilium ex conjectura legisse ἡλίου. 
| (86) Πε]αγίζων ἀθρόως τὴν διακέσµησι». Που 
loco, ait Bill., διαχόσµησις mundum hunc aspecta- 
bilem significat, quemadmodum apud Dionysium 
Areopagitam s:epe pro angelis accipitur. erum 
Combeh : Digestamque rerum molem luce pelagi in 


morem repente obruens. 


1107 


S. GREGORII NYSSENI 


1108 


scindi contingit, quod ab uno quidem fontis oculo A τῆς πηγῆς τὴν ῥοὴν ££ ἀρχῆς ἑσχηχός * δίῤῥυτος o5 


primum manaverat, verum, fluviis specie ita con- 
forniatis, duplici fluxu decurrit, nec tamen ex 
hujusmodi divisione incommodi quidquam et de- 
trimenti, quantum ad essentiam, accipil (etenim 
fluminum situ ita profluvium dividitur, ut unam 
tamen atque eamdem humoris qualitatem obtineat ; 
quamvis enim uterque supradictorum fluviorum 
procul extra terminos ferri, longoque intervallo a 
fonte distare videatur, principium tamen ad fontis 
perpetuitatem cum parente sua conjunctum atque 
unitum habel ): haud dissimili modo bonorum 
quoque omnium Deus, ille veritatis rector, et Sal- 
vatoris Pater, prima illa vite causa, et stirps im- 
mortalitatis, ille sempiternz vitze fous, biflua qua- 
dam et bifida Filii et Spiritus sancti intellectuali 
ad nos missa gratia, nec ipse essentiam suam 
quidquam lzsit (nee. cnim ob illorum ad nos ad- 
ventum imminulionem ullam subiit), et hi ad nos 
usque processerunt, nec tamen a Patre ullo modo 
spiritualium natura est. 

Plurima, vir charissime, inveniri poterant, mul- 
toque plura, quam quz attulimus, ad unionis Pa- 
tris et Filii et Spiritus sancti perquam necessarix 
]uculentam demonstrationem, quo nimirum modo 
ea accipienda sit : sed quoniam et tibi et tui 
similibus facile est ex paucis plurima percipere, 
idcirco qusstionis hujus tractationi finem hic im- 
ponere :quum esse existimavi. 


(27) Τὴν νοητὴν... χάριν. Combef.: Qua mente 
intelligitur, spiritali. 

(28) Προσεχώρησαν. Legisse videtur Montacutio 
Bilibaldus προσεχώρησεν, sed sine causa dictum 
ab illo est, inquit Morel. Sic enim vertit Bilibald. : 
Propter istorum ad nos usque accessum. Ita potius 
Scribendum esset χαὶ péyp:c ἡμῶν «tpoaytopna:v. 

(29) 'A uepiic... τῶν xpscctórov φύσις. Haud raro, 
ait Conibef., Grecis τὸ Κρεῖττον, Deus ; τὰ Κρείττω, 


τῶν ποταμῶν σχηµατισθέντων τοῖς εἴδεσι, βλαθὰὲν 
δὲ ὅμως οὐδὲν εἰς τὴν οὐσίαν Ex τῆς διαιρέσεως (τῆ 
μὲν γὰρ τῶν ποταμῶν θέσει τὸ ῥεῖθρον διέρηται, τὸν 
δὲ τοῦ χυμοῦ ποιότητα μίαν χαὶ τὴν αὐτὴν χέχττηται ' 
xXy γὰρ ἀποτερματίκεσθαι πόῤῥω που τῶν ποταμῶν 
ἕχαστος τῶν προειρηµένων δοχῇ , xal τῆς TT, (s ἆγ- 
εστάναι μακρὰν, τὴν γοῦν ἀρχὴν τῇ μττρὶ πρὸς τὸδ.τνε- 
xig τῆς πτγῆς συντνωµένην ἔχει) παραπλησίως οὖν 
καὶ ὁ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων θεὸς, ὁ τῆς ἁληθείας πρύτα- 
νις, καὶ τοῦ ΣωτΏρος Πατὴρ, τὸ πρῶτον αἴτιον t7); ζωής, 
xaX τὸ τῆς ἀθανασίας φυτὸν, ἡ τῆς ἀειξωῖας πηγη, δἱῤ- 
ῥυτόν τινα τοῦ τε Yioo καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὴν 
νοητὴν εἰς ἡμᾶς ἀποστείλας χάριν (21), obs αὐτός 5: 
πέπονθεν εἰς «hv οὐσίαν βλαθεὶς (οὐ γὰρ µείωσιν ὑπ- 


D. ἐστη τινὰ διὰ τὴν εἰς ἡμᾶς ἐχείνων ἄφιξιν), xal μέχρις 


ἡμῶν προσεχώρησαν (28), καὶ τοῦ Πατρὸς οὐδὲν ἧττον 
ἀχώριστοι χαθεστήχασιν. ᾽Αμερῆς γὰρ, ὡς ἔφαμεν 
ἐξ ἀρχῆς, ἡ τῶν χρειττόνων φύσις (29). 


separantur. Individua enim, ut diximus ab initio, 


C 


Πλεῖστα μὲν οὖν, ὦ τιµιώτατε, δυνατὸν ἣν εὑρεῖν 
χαὶ πλείονα τῶν εἱρημένων, πρὸς ἀπόδειξιν ἔναργη 
τῆς ἀναγχαιοτάτης Πατρὸς xav Υἱοῦ xat ἁγίου Πνεύ - 
µατος ἑνώσεως (50), ὃν τρόπον ἔχειν αὐτὴν ὑπολαμ- 
θάνειν δεῖ: ἀλλ᾽ ἐπειδῃ gol τε xa τοῖς coi παρα- 
πλησίοις ῥᾳᾷον ἐξ ὀλίγων τὰ πλεῖστα χαταμανθάνειν, 
τούτου χάριν ἐνταῦθα τὸν περὶ τούτου στῆσαι τοῦ 
θεωρήματος δίχαιον ᾧφήθην λόγον. 


Ενα numero nusquam invenies. Perperam igitur 
ill. τῶν νρειττόνων, summi numinis natura; ver- 
tendum potius τῶν χρειττόνων, id est, τῶν νοητῶν, 
spiritualium, ut revera dixit superius, mentium 
nempe el eorum qua mente sola percipiuntur in- 
divisa natura. 

(50) 'Evócsoc. Sic legendum videtur. In Edit. 
ἑρωτήσεως, vertitque Bill.: Quastionis de Patre εἰ 

ilio et Spiritu sanctio perquam necessaria. 





FRAGMENTA 


EX OPERIBUS 
$. GREGORII DEPERDITIS 0. 


I. 


Supplementum texius Orationis adversus fornicarios, ex Vaticano codice num. A45, 
quod in edita Appendice overum NvssExi desideratur. 


Apud ZacAGNIUM Collect. Monum. Eccl. Gr., pag. 352. 


Perire sinit hunc Deus. Optabam a vobis ne D ῥΦθείρει τοῦτον ὁ θεός. Ἐθουλόμην ὑμῶν μηδὲ πρὸς 


parumper quidem disjungi. Quid enim suavius pa- 
terna conversatione amatis filiis? Sed quoniam in- 
vitat ad agones pictalis ratio, neccssc est ad sta- 
dia currere, assumptis Ecclesi: precum adjutori- 
Ὅ bus. Verumtamen hoc postulo a charitate vestra : 


(4) Galland. Bibl. Patr., VI, 108. 


μιχρὸν διαςεύγνυσθαι, TU γὰρ γλυκύτερον πατρὸς 
σννουσίας ἀγαπωμένων viov; ἉΑλλ' ἐπειδῃ χκαλεῖ 
πρὺς ἀγῶνας της εὐσεθείας ὁ λόγος, δεῖ δραμεῖν πρὸς 
τὰ σχάµµατα, τῖός Ἐχχλησίας εὐχῶν συνερχοὺς el- 
ληφότας. 'AXX ἐχεῖνο παρακαλῶ τὴν ὑμετέραν ἁγά- 


1199 


FRAGMENTA. 


1110 


πην ΄ Φυλάττετε €i ἐκκλησιαστιχὴν εὐταξίαν, x&v A Tuemini ecclesiasticam disciplinam : tametsi turbae 


τινες ταραχὰς παρεµθάλλωσι, νικᾶτε µαχροθυµίᾳ 
τὰς ταραχάς ’ ἔσται γὰρ οὐκ εἰς μακρὰν τῶν θορύ- 
6ων διόρθωσις. Mh ταράττεσθε φήμαις, μὴ φλυαρίαις 
παραχινεῖσθε , ἀλλ᾽ εὐχὰς ἡμῖν συνοπόρους (2) πέµ- 
φατε, ἵνα ταῖς εὐχαῖς ὑμῶν δυναμώμενοι, εἴπωμεν 
ἐν παντὶ χαιρῷ, παρὰ τῆς θεἰας βοηθούµενοι ὶσχύος * 
Πάντα ἱσχύω àv τῷ ἐνδυναμοῦντί µε Χριστῷ': 
τῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


quadam oboriantur, vincite longanimitate hujus- 
modi turbas; haud enim ita multo post quiescent 
tumultus hi. Ne terreamini rumoribus, neu vanis 
commoveamini garritibus ; sed orationibus nos op- 
portunis deducite, quo precibus vestris roborati, - 
dicamus omni tempore divina adjuti virtute : Om- 
nia possum in eo, qui me con[ortat, Christo 1: cui 
est gloria in szecula sz:eculorum. Amen. 


Ex sermone in Orationem Dominicam. 
Apud Mica. ωερυιεν. Dissertat. I Damasc., $ xLvit, pag. xxn. 


"0 τὲ γὰρ Υἱὸς ix τοῦ Πατρὸς ἐξῆλθεν, χαθώς 
φησιν dj Γραφὴ, καὶ τὸ Πνεῦμα ix τοῦ θεοῦ xal 


Nam et Filius exivit a Patre, ut ait Scriptura, 
et Spiritus ex Deo et Patre procedit. Sed quemad- 


παρὰ Πατρὸς ἐκπορεύεται. Αλλ᾽ ὥσπερ τὸ ἄνευ αἱἰ- B modum sine principio esse, cum sit Patris solius, 


tía; εἶναι, µόνου τοῦ ἩΗατρὸς ὃν, τῷ Yi καὶ τῷ 
Πνεύματι ἑναρμοσθῆνα: οὐ δύναται, οὕτω τὸ ἔμπαλιν 
τὸ ἐξ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν ἐστι τοῦ χἱοῦ xal τοῦ 
Ἡνεύματος, τῷ Πατρὶ ἐπιθεωρηθῆναι φύσιν οὐχ ἔχει. 
Κοινοῦ δὲ ὄντος τῷ Ylp καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ 
ἁγεννήτως εἶναι, ὡς ἂν µή τις σύγχυσις περὶ τὸ 
ὑποχείμενον θεωρηθείη, πάλιν ἔστιν ἅμιχτον τὴν 
ἓν τοῖς ἰδ,ώμασιν αὐτῶν διαφορὰν ἐξευρεῖν, ὡς ἂν 
καὶ τὸ χοινὸν φυλαχθείη, χαὶ τὸ ἴδιον μὴ συγχυθείη. 
'O γὰρ μονογενὴς Υἱὸς Ex τοῦ Πατρὸς rapi τῆς ἁγίας 
Γραφῆς ὀνομάζεται, xa μέχρι τούτου 6 λόγος ἵστη- 
σιν αὐτῷ τὸ ἱδίωμα. Τὸ δὲ ἅγιον Πνεῦμα xat Ex τοῦ 
Πατρὸς λέγεται, καὶ ἐκ τοῦ Yloo εἶναι προσµαρ- 
τυρεῖται. El Υάρ τις Πγεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, 
φησὶν, οὗτος οὐκ ἔστι' αὐτοῦ. Οὐχοῦν τὸ μὲν 
Πνεῦμα ἑἐχ τοῦ cov, χαὶ Θεοῦ Πνεῦμά ἐστιν. 'O 
δὲ Υἱὸς ἐκ Θεοῦ ὧν, οὐχέτι xal Πνεύματος, οὔτε 
ἐἑστὶν, οὔτε λέγεται’ οὐδὲ ἀναστρέφει ἡ σχετικὴ ἆχο- 
λουθία αὕτη. 


Filio et Spiritui sancto convenire non potest: sic 
contra a principio esse, quod est proprium Filii et 
Spiritus, in Patre considerari natura non patitur. 
Jam cum Filio et Spiritui sancto coumune sit, ut 
non ingenito modo exsistaut, ne qua in subjecto 
confusio spectetur: rursus incommunicabilem in 
eorum proprietalibus difleréntiam invenire possu-. 
mus, ut et quod cominune est. servetur, et quod 
proprium est non confundatur. Etenim unigenitus 
Filius ex Patre in Scriptura sacra dicitur, et bacte- 
nus ejus proprietatem illius doctrina detinit. At 
Spiritus sanctus et ex Patre dicitur, et ex Filio 
esse perhibetur. Si quis enim, ait, Spiritum Chri- 
&li non habet, lic non est ipsius *. Igitur Spiritus 
qui ex Deo est, etiam Dei Spiritus est. AL Filius, 
cum ex Deo sit, nun jam tamen Filius Spiritus aut 
est, aul dicitur : neque hzc relativa consccutio 
convertitur. 


Ex sermone in illud : Hic eat Filius meus dilectus. 


Apud S. JoaxwEw DauascExUM ez Sacr. Parallel. tom. II, pag. 115. 


Τί τὸ πιστεύειν ἀφέντες, τεχνολογοῦμεν τὴν πίστιν, 
xa πληροῦμεν τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ κοινού δυσμενοῦς; 
ΛοΓισάµενος Υὰρ ὁ διάθολος, Ó χλινὸς τῆς ἀνθρωπότη- 
τες λυμεὼν, ὅτι γαλένης Ev ἡμῖν πολιτενοµένης, τὰ 
«T1 εὐσεθείας ἀνθεῖ, τῖς πίστεως δὲ χρατούσης, 
εὐζωῖα xpazst, Φίλοι τε τοῦ Δημιουργοῦ γινόµεθα, 


Quid est, quod dimissa fide artificiosos de fide 
sermones nectimus, et communis hos!is desiderium 
implemus ? Diabolus siquidem humanitatis commu- 
nia vitiator hoc secum reputans, quod si tranquilli 
agamus, religio florcat ; invalescente vero fide, vi- 
vaciores fiamus et amici Conditoris evadamus, ne 


ἵνα μὴ ἐπέλβωμεν, ὅθεν ἐχεῖνος ἐξέπεσεν, ὁρᾶτε τί D illuc unde excidit perveniamus, videte quid egerit, 


πεποίπχε, xal πῶς πανούργως τὸν xa0' ἡμᾶς ἐρρα- 
Φῴδηχε πόλεµον. Ὅ μηχανοῤῥάφος τῶν xaxov, xal 
σοφὸς ἐν ἁπάταις, xai ποιχίλος ἐν ἐπιθουλαῖς , xal 
πλούσιος ἐν τοῖς xaxol; µηχανημασι, παρασκευάζει 
τινὰς bv προσχήµατι τῆς εὐσεθείας στρατεύσασθαι 
Χατὰ τῆς πίστεως, χαὶ πᾶσι τοῖς εὐσεδέσι δι’ αὐτῶν 
ἔχαιρον φιλονειχίαν, χαὶ φυχοφθόρον ἑνέδαλςε πόλε- 
pov, xai τῆς Ἐκκλησίας τὰ µέλη xat! ἀλλήλων 
ἑστράτευσε. Στρέγωμεν τοίνυν κατὰ τῆς αὑτοῦ χεφα- 
λῆς τοῦτο 6h τὸ σοφὸν, xai τὴν εὐφροσύνην αὐτοῦ 


* Philipp. ιν, 15. * Rom. viri, 9. 


et quam astute bellum adversum nos struxerit. Ma- 
lorum machinator ille, dolisque sagax, versutus 
in insidiis, et pessimis artibus locuples, quosdam 
subornat, qui assumpta pietatis specie fidei bel- 
lum inferant : omnesque religionis cultores horum 
importuna contentione in perniciem animarum in- 
festo prelio adoritur, quo Ecelesizte membra manus 
inter se conserant. Quamobrem in caput improbi 
sapientiam hanc convertamus, ejusque gaudium 
in dolorem et luctum solaminis expertem mute- 


(3) Ex conjectura viri docti et interpretis legenduin videtur συνοδοιπόρους. 


1114 


S. GREGORII NYSSENI 


4112 


mus. Pacem quam ille odit, amplectamur. Α con- A µεταθάλωμεν εἰς ὀδύνην, καὶ πἐνθος ἀπαρηγόρητο». 


tentionibus abstineamus, et a dogmatum vocibus 
expendendis. Nequaquani ultra magistrorum esse 
magistri velimus. Disceptationes oderimus, quibus 
auditores subvertantur. lta credamus, uii patres 
* nostri tradiderunt. Patribus nostris sapientiores 
non sumus, non doctoribus accuratiores. In pa- 
cem fos vocavit Deus*, non in pugnam. Quemad- 
modum sumus vocati, sic mystice mensz adhz- 
reamus in qua celestia participamus. Non commit- 
tamus, ut penes idem mensa una fruamur, ac nobis 
invicem insidiemur : non hic communionis socii, 
ac foris insidiatores. 


Πενθήσωμεν (5) τὴν εἰρήνην, fjv Exelvoz μισεῖ, Κα-α- 
λείψωμεν τὸ ζυγομαχεῖν, xal σταθµίζειν τὰς λέξεις 
τοῦ δόγµατος. Παυσώμεθα τοῦ θέλειν εἶναι τῶν δι- 
δασχάλων διδάσχαλοι. Μισήσωμεν τὸ λογομαχεῖν ἐπὶ 
χαταστροφῇ τῶν ἀἁκουόντων. Πιστεύσωμεν ὡς οἱ πα- 
τέρες ἡμῶν παραδέδωχαν. Οὐκχ ἑσμὲν τῶν πατέρων 
σοφώτεροι * οὐκ ἐσμὲν τῶν διδασκάλων ἀχριθέστερον. 
Ἐν εἰρήνῃ éxdAscev ἡμᾶς ὁ θεὺς, οὐχ ἓν μάχη. 
Ὡς ἐχλήθημεν, οὕτως προσµείνωμεν τῇ μυστιχῇ 
τραπέζη, £v f] τῶν υὐρανίων µεταλαμθάνοµεν. Mi 
γινώµεθα κατὰ τα.τὸν ὁμοτράπεκοι, xaX ἀλλίλων 
ἐπίέουλοι’ μὴ ἐνταῦθα χοινωνιχοὴ, xaX ἔξω ἐπίδουλοι» 


Ex sermone in Mariam et Josep*i. 


Apud LEQuiEgN. ad Opp. S. JoaN. DaMasc. tom, 1, pag. 258, not. 2. 


Dominus primogenitus ex Virgine audiit, non Ὁ Πρωτότοχος ὁ Κύριος Ίχουσεν ix τῆς Παρθένου, 


quia posteriorem: quemdam generis ejusdem asci- 
vit, sed quia sine ulla comparatione cum filiis 
hominum primogenitus est. Neque enim ex eo 
quod Apostolus de zterna Domini ex Patre genera- 
tione dicit, Qui est primogenitus omnis creature *, 
jam et ullum Domini fratrem una significavit. Nec 
rursus cum idem eum primogenitum ez mortuis ὃ 
nuncupavit , jam et Domini germanum qui consi- 
mili modo infernum calcaverit, innuit. Verum Do- 
minus primogenitus ex Patre et ex Virgine et ex 
mortuis dicitur, ut undequaque singularis ejus ex- 
eellentia cognoscatur : nam extra comparationem 
est Domini partus : ubi quippe virgo mater est, 
qua ratione explicari partus possit ? 


οὐχ ὅτι δεύὐτερόν τινα ὁμοιογενῆ προσεχαλέσατο, ἀλλ'᾽ 
ὅτι πρωτότοκος ἀσυγχρίτως Eat πρὸς τοὺς νἱοὺς τῶν 
ἀνθρώπων. 0265 γὰρ διὰ τὸ εἰπεῖν ὁ Απόστολος πε- 
ϱἱ τῆς τοῦ Κωρίου ἐκ Πατρὺὸς ἀνάρχου γεννήσεως, 
"Oc ἐστι πρωτότοχος πάσης κτίσεως, ἵδη xal 
ἁδελφὸὺν τοῦ Κυρίου συνεγράφατο. Οὐδ' aj πάλιν ὁ 
αὐτὸς, πρωτότοχον Ex τῶν νεκρῶν καλέσας, ἤδη xat 
ὅμαιμον τοῦ Κυρίου παρεισήγαγε, παραπλησίως τὸν 
ἅδην πατήσαντα. ᾽Αλλὰ πρωτότοκος ὁ Κύριος Ex τοῦ 
Πατρὸς χαὶ ἐχ τῆς Παρθένου xai ἐχ τῶν νεκρῶν, 
ἵνα διὰ πάντων Ὑνωθῇ τὸ μοναδιχὸν τῆς υἱότητος 
ἀξίωμα. ᾿Ασύγχριτος Υὰρ ὁ δεστοτιχὸς xóxoc* ὅπου 
γὰρ fj µήτηρ παρθένος, πῶς τόχος ἑρμηνενόμενος: 


V. 
Apud S. JoauNEM DamascENUM lib. contra Jacobitas, 
Opp. tom. 1, pag. 424. 
Sancti Gregorii Nysseni, ex epistola ad Philippum C Τοῦ ἁγίου Γρηγορίου (4) ἐπισκόπου Νύσσης, En 


monachum. 


Qus sunt ejusdem substantie, hoc habent, ut 
sint idem : contra autem, qua» diversz. Etsi enim 
ambo unione qus exprimi non possit, unum sunt, 
non tamen natura, quia non confusx. Christus ita- 
que cum duz nature sit in quibus vere cognosca- 
tur, et singularem filiationis personam habet. 


VI. 


τῆς πρὸς Φίλιππον µονάζοντα ἐπιστο.ξῆς. 


Τὰ μὲν ὁμοούσια ταυτότητα χέκτηται ' τὰ δὲ ἔτε- 
ροούσια τὸ ἀνάπαλιν. Κἂν γὰρ ἀῤῥήτῳ ἑνώσει τὰ 
ἀμφότερα ἓν, ἀλλ οὗ τῇ φύσει, διὰ τὸ ἀσύγχυτον. 'O 
τοίνυν Χριστὸς δύο ὑπάρχων φύσεις, ἀλλ᾽ bv αὑταῖς 
ἁληθῶς Ὑνωριζόµενος, μοναδιχὸν ἔχει τῆς υἱότητος 
τὸ πρόσωπον. 


Ἐκ τῆς βίδΊον τῆς «Ίεγομένης θεογνωσίας. 
Ez libro inscripto De cognitione Dei. 


Apud EuTuvwivM  ZicaBENUM, Panopl. Dogmat. 
part. 1, tit. 1, pag. 4, edit. Venet. 1515. 


Quod si ex simplicium elementorum, terr:z, p ut asserit Epicurus; quod genitum est non genito, 


aquas, aeris, ignis permistione, aut ex corpuscu- 
lis individuis omnia qux» in mundo sunt, constent, 


* | Cor. vii, 15. * Coloss. 1, 15. 5 ibid. 18. 


(à IIev0. LegóS ποθήσω ey. LEQUIEN. 

. (4) Tov dy. Γρη}. Idem fragmentum recitat Leon- 
tius contra Nestorianos et Eutychiunos : illudqueex 
vetusto ms. codice Graco Venet bibliothecz vul- 


quodque factum effectore, sine ulla dubitatione tante 
prastantius atque przclarius deprehendetur, quan- 


gavit V. C. Antonius Bongiovanni in Supplem. con- 
cil. Lucensi, tom. Vl, pag. 449. Argumentum autem 
epistola: in laudato codice ita effertur: Περὶ τῆς 
τῶν Αρειανῶν ἀντιθέσεως, fic ἡ &pyt Ἡ xaxia Υε- 


1115 FRAGMENTA; 41114 


to simplicibus elementis et eorpusculis illis, quas A elephas, aut si quod animal elephante majus cst, 
atomos dicunt, homo przcellit. Przterea quomo- — id minoribus animalibus ut ducem regemque przsta- 
do quz natura inter se contraria sunt, aut sinede- — re? Nunc autem homo, elephante corporis magni- 
trimento ad unius orbis perfectionem concurrerunt: — tudine ac robore multis partibus inferior, imperat 
aut sine consilio rationeque conveniente inter se illi propter rationem qua ab opifice suo plare di- 
et congruere potuerunt: aut homini rationem inse- — tatus est. Jam qui fleri potest, ut ex iis qua casu 
rere, qua ipsa carent omnino, quippe quz animi — temereque feruntur, consistant ca qux ordine con- 
ac sensus expertia sint? Quid? Nonne oportebat, —stituta sunt? 
cüi naturae suz plurimum tribuissent, qualis est 


. lbid. tit. 8, pag. 95 seqq. 


Omnia que sequuntur capita, excepto quinto quod est Dasilii magni, sumpta sunt cx libro qui 
inscribitur De cognitione Dei, cujus auctor esse fertur GaEGcoRYUS Nyssc pontifex. 


Lex et prophete, quorum plenitudo Christus B Mosis scripta sint, 'videntur ignorare. Sic autem. 
est, omnia qux» tum ad ipsum Christum, tum — habent: Non surrexit propheta in Israele sicut 
etiam ad sanctam pertinent Trinitatem, subtiliter — Moses, quem novit Dominus facie ad (aciem *. Con- 
perscripserunt. Sed divina factum est providentia, — sentaneum quidem erat, ut cum Deus Mosi dixis- 
ut multa fuse sparsa disseminataquesint, etobscure — set, se prophetam suscitaturum eis, tunc ipse Mo- 
posita; ne cum adhuc essent infantes Judzi, nec — ges populo denuntiaret. At cum id in Horeb acce- 
quz sublimiora sunt possent percipere, ad indignas ^ pisset, postea in Deuteronoiio ad populum refert 
opiniones declinarent, et quod ab oinni affectione — dedita opera exspectans Jesu filii Nave declaratio- 
remotissimum est, affectionibus obnoxium arbitra- pem, ne hunc esse prophetam illum similem sibi 
rentur. Etenim cum Deus in Horeb eos alloqui — guspicarentur. Posteaquam vero declaratus est Nave 
cepisset, ejusmodi oratione suam imbecillitatem — filius, tum demum illud populo exponit. Et de 
excusarunt , Non pergemus, inquientes, audire vo- — hoc quidem hactenus. Cum autem innumerabi- 
cem Domini Bei nostri, nec ignem hunc magnum — ]ia prope loca sint in sacra Scriptura, qua vel 
videbimus amplius, ne moriamur. Et dixit Dominus — ante denuntiant ea qua ad Christum pertinent, vel 
ad me (hzc sunt verba Mosis scribentis) : Bene — indicant illa quae ad sanctam spectant Trinitatem, 
omnia sunt locuti. Prophetam suscitabo eis de medio C nos omittemus multa, et ea precipue quz isti ma- 
fratrum suorum similem tibi, et ponam verba mea — ligne detorquentes conantur aliter interpretari, ne 
ín ore ejus, et loquetur ad eos omnia qug prece- improbe contradicendi occasionem przbeamus. 
pero illi*. lc quidem ita se habent. Verborum — Omnes enim lsraelite, ut inquit Ezechiel*, sunt 
autem hec est sententia: Quoniam ipsi me ne-  contentiosi, et duri corde. Pauca tantum eaque adeo 
queunt audire, Prophetam suscitabo eis (et quie se- — perspicua, ut refutari nequeant, proponeumus, qua 
quuntur), qui nuntiabit illis ea quz, ut nunc qui- vel persuadeant, vel eos pertinaces et obsiinatos 
dem res est, intelligere non possunt. Quis nimi- atque dementes esse convincant. 
rum ad Patrem et Filium et Spiritum sanctum, et Libri Geneseos. 
ad divinam humanz nature pertinent assuinptio- 
ncm, et alia qus per Evangelium promulgata sunt. 
lilud enim, similem tibi, similitudinem in legibus 
sanciendis potissimum indicat. At Jesus Nave ne- 
que ad talia visa et oracula, ut Moses, admissus 
est, neque legislator, ut ille, fuit, neque tantam y 
iniit gratiam, quantam ille. Christus vero cum in 
ferendis legibus illi similis fuerit ; in reliquis, uti 
Dominus, antecelluit. Quod autem filius Nave non 
sit ille propheta quem Deus pollicitus est, ita col- 
lige: Dixit Moses ad populum in Deuteronomio : 
Prophetam e fratribus nostris suscitabit tibi Domi- Et dixit Deus : Ecce Adam factus est, sicut unus 
nus Deus tuus?. At filius Nave multo ante per ma- — e mobis !!; qui sumus nimirum in una divinitate 
nus Mosis a Deo fuerat declaratus, ut in Levitico — personarum. Hoc enim etsi cum ironia dictum 
legimus. Alius ergo przter hunc erat suscitandus. — est, unam tamen duntaxat personam signiücare 
Judaei vero quz in Deuteronomii fine post mortem — non potest. 


Et dixit Deus : Faciamus hominem ad imaginem 
el. similitudinem — nostram '?. Pater nimirum cos 
alloquitur, qui ex ipsius sunt essentia, quos in 
summa procreationis mundi dignitate socios habet. 
Neque vero referenda sunt hzc ad Hebrzi sermo- 
nis proprietatem, qua numerus plura indicans pro 
illo qui unum signiflcat, usurpatur. Nam si hac 
loquendi consuetudine uti voluerimus ubi non opor- 
tet, confusione replebimus contradicentes. 


Ex eodem libro. 


* Deut, xviii, 19-48. " ibid. 15. * Deut. xxxiv, 10. * Ezech. 11, 47. ** Gen. 1, 26. !! Gen. ii, 32. 


νοµένη ἐστὶ ψυχῆς. De Arianorum objeciione, cujus — stolz Chalcedonensis synodi ztate recentiorem 
initium : ANIME VITIUM EST. Ex quibus videas, quid — existimat, adeoque immerito Gregori: Nysseai 
sentiendum de Lequienii censura, qui paulo post — nomen praeferre. 

ad |. c. Damasceni pag. 430, auctorem hujus epi- 


4115 
Ex eodem libro. 


Et dixit Deus : Venite, descendamus, et confunda- 
mus linguam eorum **. lllud enim, Venite, duos sal- 
tem significat. Et unus est , qui loquitur. Ex quo 
Trinitas perfecta declaratur. Quod autem eos qui 
ejusdein potestatis et essenti:e sunL, alloquatur, ve- 
nite inquiens, οἱ hoc faciamus, facile apparet. Quod 
si angelos ministros allocutum responderis, sive 
oinnes , quod absurdum est, sive paucos dixeris , 
cum id nullo Scripture testimonio fultum sit, ut 
falsum improbabitnus. 


Quomodo loquitur Deus? Eone modo quo loqui- 
mur nos? Impium sit ita sentire. Nam consilium 
divinum , et primus ille mentis intelligentis motus 
est sermo Dei, quem sic exponit et exprimit Scrip- 
tura, ut significet, Deum non modo procreare ho- 
minem voluisse, sed alicujus opera id voluisse 
prestare. Poterat enim ut ab initio fecit, sic omnia 
persequi. In principio fecit Deus celum el terram **, 
Deinde fecit lucem, postea firmamentum. Nunc 
autem Deum quasi przecipientem et colloquentem 
inducens eum quicum loquitur, tacite demonstrat, 
non quod nobis cognitionem invideat, sed ut nos 
illius arcani incendat cupiditate, cujus vestigia in- 
dicat, et semina quiedam subjicit. Etenim quas labore 
parta sunt, cum lztitia percipimus diligenterque 


conservamus. Quz vero facile comparamus, despi- 


cere et negligere consuevimus. Itaque via quadam 
et ordine nos ad Unigeniti intelligentiam ducit et 


allicit. Atqui sermonis, qui per vocem effertur, usus ϱ 


ron crat necessarius nature illi corporis experti, 
cuim posset cogitala sine verb:s simul agenti commu- 
nicare. Vox enim propter additum, et auditus vocis 
est gratia. Ubi autem nec aer est, nec lingua, nec 
aures, nec obliqua illa: aurium semitas, 501105 ad sen- 
sum qui in capite est perducentes, ibi verlia non sunt 
necessaria, scd ex ipsis cordis, ut ita dicam, aut 
animi notionibus cogitationes patefiunt. Quamobrem 
Seriptura sapienter et scite, ut diximus, hanc figu- 
ram usurpat, ul mentem nostram ad persouam cum 
qua aermo instituitur, investigandam impellat. 


lx eodem libro. 


Apparuit aulem illi Deus ad quercum Mumbre, 
sedente ipso in ostio tabernaculi sui in meridie. Su- 
spiciens autem oculis stis vidit. Et ecce tres viri ste- 
terunt super eum, et videns cucurrit in occursum eis, 
el adoravit super terram, et dixit : Domine, si utique 
inveni gratiam coram le, ne transeas servum tuum !*, 
Et paulo post '5 : Dixit autem ad eum : Ubi Sara 
uxor tua? llc autem respondens dixit : Ecce ín ta- 
bernaculu. Et ait, Reveriens veniam ad te , et que 
sequuntur. Eece scriptum est. Deum opparuisse 
Abraham ; tres autem fuisse qui apparuerunt. Et 
Cun siut Urcs , sermo cum uno Lantum instituitur , 
ut constet. omniuo , unam esse trium personarum 


'* Cen. xt, 7. 
15 Psal. Lv, 11. 
$5 Psal. n, 7. 


! Gen. 1,1... '* Gen. xvrt, 1-5. 
!* Psal, xxix, 14. 3? Psal. xvni, 47, 
3 Prov. vi, 22... ** ibid, 25. 


S. GREGORII NYSSENI 
À divinitatem. Quod si unum quidem esse dixeris 


4116 


Deum, angelos autem duos, quomodo potuerunt 
cum Domino considere? 


Ex eodem libro. 

Dominus pluit super Sodomam et Gomorrham sul- 
phur εἰ ignem α Domino de celo '*, Quz quidem 
verba et duas indicant personas, et idem consilium, 
squalemque declarant potestatem. Duas autem con- 
sequitur tertia, quoniam mutuo inter se vinculo ita 
conjuuctz sunt, ut separari non possint. 


Deuteronomii. 
Audi, Israel : Dominus Deus tuus, Dominus uzus 
est "7. lllud Dominus, οἱ Deus, et, Dominus tres per- 
sonas ostendit. lllud autem, Unus est, divinitatein 


B et naturam unam. 


Davidis, et Job, et Zachariae, et Isaie. 


In Deo laudabo verbum , in Domino laudabo ser- 
monem : in Deo speravi, non timebo quid faciat mihi 
homo 18. EL rursum : Jmmola Deo sacrificium laudis, 
εί redde Altissimo vota tua, et invoca me in die tri- 
Julationis tug '**. Et rursum : Vivit. Dominus, οἱ 
benedictus Deus, et exaltetur Deus. salutis mer **. 
]tewu : In lumine tuo videbimus iumen ** lloc est, in 
Filio tuo videbimus Spiritum sanctum : per ipsuni 
enim multo clarius Patrem et Spiritum samctain 
cognovimus. Multa praeterea reperiemus, quibus 
sancta Trinitas indicatur. Hyninus ctiam angelicus 
ille, Sancius, sancius , sanctus Dominus ** , tein 
sanctitatis celebratione tres personas demonstrat, 
semel autem Dominum nominans, unicam declarat 
divinitatem. Verum multo significantius David de 
Patreet Filio loquitur, ex persona Patris ad Filium, 
Ex utero, inquiens, genui te **. Per uterum pater- 
nam decet essentiam et naturam intelligi. Quem 
autem poteris alium sine tempore genitum invenire! 
Ex persona autem Filii, Dominus , inquiens, dizit 
ed me : Filius meus es tu, ego hodie genui te **. lllnd 
enim , hodie genui te, orlum ejus in tempore ex 
virgine significat. Genui, pro eo quod est, te gigni 
mihi placuit, vel procreavi. IHuic autem personz 
Filii congruit etiam illud Salumonis : Dominus crea- 
vit me 5, οἱ qus sequuntur. Deinde subjicit : Ante 
omnes colles generat me **. lllud enim , creavit me, 


D ortum illius in tempore liumanum significat. Αἱ 


ἥ]ιιά, ante omnes colles, alterum illum caclestem, et 
sine tempore, et ante szcula declarat. Item David, 
Verbo , inquit , Domini cali firmati sunt, et spiritu 
oris ejus omnis virius eorum * , Dominum appellat 
Patrem : Verbum autein Filium ipsius, quoniam 
ita se habet cum Patre, ut mente verbuu et oratio, 
non solum propter ortum qui sine ulla fuit affe- 
ctione, verum etiam propter conjunctionem cum 
Pátre, et quia voluntatem ejus enuutiat. Spiritum 
vero vocat Spiritum sanctum. ltem de Verbo et 
Filio : Misit verbum suum , inquit, et sanavit eos. 


! ibid. 9, 10. '* Gen. τις, 24. 


! Deut, vi, 4, 
*! Psal. xxxv, 10. ** fsa. vi, $9. 


35 Psal. cix, 3. 


17 Psal. xxx11, 6... 15 Psal. cvi, 20. 


FRAGMENTA. 


4118 


mirum misit Filium, el sanavit ignorantiz A salvabit Νοε’. Alferens autem signum adventus 


sborantes, At de Spiritu sancto, Mittes, in- 
iritum tuum , et. creabuniur , nova utique 
e : et renovabis faciem terrg **, qua conse- 
ieccatis. Neque vero vocalibus instrumentis 
um hoc Verbum in aera diffunditur atque 
ur. Sic enim alibi dicit : In seculum , 
, Verbum tuum permanet in. celo 39. Nec 

ille spirandi instrumeutis expellitur, aut 
r et dissipatur. Hzc enim corporibus con- 
Perspicuum igitur est, Verbum, et Spiri- 
$ua utrumque exsistere persona, et esse 
), et creatorem. Przterea Job dicit : Vivit 
iita me judicavit, et Omnipotens qui amaram 
animam mean, et Spiritus Dei mihi in nari- 


wmit **, Et Zacharias (Agg:eus) ex persona B 


"atris : Ego vobiscum, inquit, sum, et Ver- 
um, el Spiritus meus **. Et Isaias, Nunc, 
Dominus misit me, et Spiritus ejus. 


Ex Genesi, et Isaia. 


Jacob ad duas uxores suas : Et dixit mihi 
Dei in somnis : Vidi quecumque fecit. tibi 
5 et qu: sequuntur. Deinde, Ego, inquit, 
us , qui apparui tibi ín loco Dei. Si angelus 
us e numero ministrantium potestatum , 
o se ipsum appellat Deum? An utique Filius 
ui Dei et Patris est angelus, hoc est, nun- 
mentis index est verbum et sermo? mentis 
animi sensum indicat. Post humanam enim 


assumptam nuntians nobis Patris nomen, C 


ἆ, inquit, nomen tuum hominibus 3. Et 
onsilii Angelus vocatur ab Isaia, et. magnus 
rius, et Deus fortis, et potens **. Quis porro 
rius Dei, nisi qui ejusdem est essentia, 
ique potestatis et dignitatis zequalis Filius? 
im voluntasque Patris est hominum salus 
ngelica mandata. Patris vero el Filii consilio 
voluntas significatur. Quod autem Filius hic 
) carnein humanam induerit, ostendit idem 
Puer, inquiens, natus est nobis, et filius da- 
tobis 37. Propter nos enim na!us est puer ille 
et nobiscum versatus est. Nam de illo qui 
ilius est, non autein de quolibet fllio hec 
it propheta. Et opus hoc ut admirandum prz- 
Juid autem. admirandum, eum qui simpli- 
lius sit, prerum nasci? Quamobrem et cla- 
eiuceps subjecit, ut divinitatem illius, et 
wiam inter eum οἱ reliquos qui simpliciter 
)t, indicaret. 


Baruch, et Isaic. 


est Deus noster : et non astimabitur alius ad- 
eum 79. Deinde addit 3: Post hec in terris 
e£, ei cum hominibus conversatus. est. Et 
, Ecce, inquit, Deus noster. Ipse veniet, el 


βλ]. ciii, 90. ?? Psal. cxvui, 89. 
. XXxxt.. du-13.. ?* Joan. xvii, 6. 
à, "ibid. 5-6; Isa. cxi, 9 justa. LXX. 
í 46. 51 Pet. l0, 22. ** Prov. xx, 9. 


- Job αν, 9, 9. 
«a. 1x, 6. 

* [V Πορ. xix; 1l. Paral. xxxi. 
" Mich. v, 2. 


ejus ja. earue subjungit ** : Tunc aperientur oculi 
cecorum, et aure$ surdorum audient. Tunc saliet, wi 
cervus, claudus, et diseria erit lingua balborum. Quae 
quidem omnia re ipsa perfecta humanam carnem ab 
illo assumptam indicio certissino testantur. Jdem- 
que rursus ait : Non legatus, non angelus, sed ipse 
Dominus servavit eos. Legatus enim est intercessor, 
qualis fuit Moses, et si quis alius post Mosem. Αο 
per legatos quidem atque angelos multi sxpenu- 
mero servati sunt, ut illi quos vel Moses vel Jesus 
Nave filius , et alii ejusmodi rexerunt et guberna- 
runt. Et qui fuerunt sub Ezechia *, quo quidem 
tempore angelus una nocte centum octoginta quin- 
que millia Assyriorum delevit. Hxc profecto Dei 
peregrinationem clarissime patefaciunt. 


Isaia. 


Dabit Dominus ipse vobis signum. Ecce virgo con- 
cipiet, et pariet filium *. Omnis enim qua fetum in 
utero gerit, non est virgo. Πῶο autem fetum in 
utero gerenseriL virgo. Quod quidem ut admirabile 
testimonium atque indicium proponitur. 


Ejusdem. 


Antequam sciat puer bonum aut malum δν, dis- 
suadet malitia eligere bonum. Cuinam puero hzc 
dices convenire? Solus Christus peccatum, inquit, 
non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus * ; id est, 
neque re neque vetbis peccavit. Aliorum autem 
omnium aulíus, inquit, purus a macula **. 


Michee. 


Et tu Bethleem, terra Juda, nequaquam minima es 
in principibus Juda. Ex te enim mihi exibit dux, qui 
regat populum meum Israelem V". Verum ut osten- 
deret hunc non esse hominem nudum et solum, 
sed cum Deo conjunctum, adjecit : Exitus ejus a^ 
initio, a diebus saculi 5. Actiones , inquit, ejus ad 
divinitatem pertinentes , vel ortus ejus, ab initio, 
ex seculi intervallo, hoc est, ab omni ceternitate. 
Zorobabel autem Babylone natus est. Vides exqei- 
sitissime &ubductam rationem ad locum usque, in 
quo natus est Christus. 


Daniel. 


Videbam in visione noctis, et ecce cum nubibus 
coli quasi Filius hominis veniebat, et ad Antiquum 
dierum accessit, et ad ejus conspectum adductus est, 
ει datus est. illi honor et imperium el regnum ; et 
omnes populi, tribus, lingua serviunt. illi. Potestas. 
ejus potestas sempilerna que non pertransibit, et 
regnum illius non evertetur *. Ecquis cst hic quasi 
filius hominis, qui potestatem accipit absolutam in 
omnes ac sempiternam? Homo quidem omnino nul- 
lus, sed ipso Deus et homo Christus. De quo et 


33 ρα, χιτ, 10. 
39 ibid. 58. ** Isa. 
9 [sa. vri, M4. 
*» Dan. νά, 135, 14. 


9* Αρα. ui, 5, 0. 


Στ Ibid. — ** Baruch ut, 56. 


V ibid. 


1119 


S. GREGORII NYSSENI i 


David Deum et Patrem sic alloquitur : Deus, judi- A Christo dices convenire? Eadem per Isaiam de se 


cium (uum Regi da, et justitiam tuam filio Regis "^. 
Christus enim et uti Deus Rex est, et filius Regis. 
Et uti homo factus est Rex , et filius regis, nempe 
Davidis. Ex quo postea, Data est, inquit, mihi om- 
nis poleslas in carlo et in terra "'. Ad quem Pater, 
postquam , ut homo, potestatem accepit , Sede, in- 
quit, a deziris meis. Dixit enim , ut ait David, Do- 
minus Domino meo : Sede a dextris meis , donec po- 
nam ininicos (uos scabellum pedum tuorum 5, 
Quinam sunt hi duo Domini ipsius Davidis, nisi 
lios concesseris? At cum dixisset David : Deus, ju- 
dicium tuum Regi da , et qu:e sequuntur, subjecit , 
quoniam ante solem permanet nomen ejus 53, nomen 
illud utique quod illu:n Deum, aut Filium (Dei) esse 
demonstrat. Semper enim utrumque fuit. Ecquis 
igitur ejusmodi Rex, nisi hic? Cui servierunt om- 
nes gentes, nisi Christo? Quem nisi Christum collau- 
darunt, beatumque pradicaverunt? Sin adhuc 
ipsum exspectas, quoad przcurrat Elias , secundum 
Servatoris desceusuim exspectas, cum aderit mundi 
finis. Nam cum duo sint Christi descensus , unus 
cum ad naturam li'umanam assumendam venit, alter 
cuim veniet ad judicandum orbem universum : prior 
jam fuit, cujus precursor. tanquam alter. Elias 
Joannes exstitit; posterior erit, et Eliam tanquam 
iterum Joannem habebit precursorem. Ambo enim 
sunt. ejusdem Spiritus, et ejusdem gratie atque 
virtitis, quatenus Christum pracurrunt. 


Unctus ille et Messias quem exspectatis, est C 


purus homo, an Deus οἱ homo? Nam si purus 
homo est, non est ille quem prazdixerunt prophe- 
τὸ, qui signa ei divinitatis adjunxerunt, ut ipsum a 
puris et meris hoininibus separarent: vos autem 
a quibus aliis didicistis notas et signa illius, quem 
exspectatis? Sin Deus est et homo, nonne animad- 
vertitis, vos aliam divinitatis personam confiteri ? 
Neque enim dicetis hunc esse Patrem. Nam, Puer, 
iuquit, natus est nobis"*, Filius, non autem Pater. 
Jam Messias, et Christus, et unctus idem est. 
. ntelligite, insipientes in populo, et stulti, aliquando 
capite 55. Et Isaias vos alloquitur, Ceci, inquiens, 
inspicite, et surdi, audite **. Ultrone cxci estis, an 
omnino sensibus caretis? Ecquando igitur nomi- 


num ambiguitates, aut verborum significationes, D 


aut dictionum proprietates distinguetis, quibus 
veritas comprehenditur ? 


De Christi cruciatibus et morte. 


David ex persona Christi, Concilium, inquit, ma- 
lignantium | obsedit me. Foderunt manus meas, et 
pedes meos, dinumeraverunt omnia ossa mea. Divi- 
serunt. sibi vestimenta mea, el super vestem meam 
miserunt soriem "", ]lz:c cum illis que narrantur 
in Evangeliis plane congruentia, cuinam alii, misi 


*9 Psal, cxxt, 2, 9! Matth. xxvii, 18. 9 Psal. civ, 1. 5? Psal. txxi, 17. 
55 |sa. t, 0. 
** Osec vi, 3. 


xcitt, 8. "9^ Isa. xu, 18. 


97 Psal. xxi, 17, 18. 
* ibid. 5. ο ibid. 9. 


€! ps3). xv, 10, 11. 


predixit Christus : Dorsum meum  percutientibui 
prebui, genas vellentibus, et faciem ab ignominia 
conspuentium non averti ". Et rursum David : De. 
derunt, inquit, in escam meam fel, et in. siti mes 
polaverunt me aceto *. Quod si hxc intelliges de 
populo in captivitate constituto, cum constet eum, 
licet alia multa pertulerit, hujusmodi tamen mnon 
fuisse perpessum : sententia tua faciie refelletur. 
Mortem ipsius przdixit Isaias, ut ovis, inquiens, 
ad occisionem ductus est ο. Verum ut cognosce- 
res eam nobis fuisse salutarem, rursus idein, Li- 
vore, inquit, ejus sanati omues sumus *!.. Ut intel- 
ligeres autem ob ejus mortem Jud:eorum genus ad 
exitium pervenisse, subjecit, Et dabo impios pre 
ejus sepultura * . Quid enim Judzorum impietate 
flaritiosjius, qui eum a quo tam multa beneficia 
acceperant, interfecerunt ? 


De Christi resurrectione. 


Non relinques, inquit David, animam meam ia 
inferno, nec dabis sanctum (uum videre corruptio- 
nem *, nempe, corporis. Deinde, Notos, inquit, 
fecisti mihi dies vite. Oseas multo clarius : Et se 
nabit nos post dies, in die lertia, et resurgemus, el 
vivemus iu conspectu ejus δν. Ilaec autem dicta sunt 
ex persona eorum qui dormierant, quorum corpora 
cum Christo surrexerunt Lertio die quo surrexe- 
rit ipse, οἱ apparuerunt multis, ut Evangelium 
docet *5. Quin ctiam Josephus llebrzeus jin xvi li- 
bro De antiquitate Judaeorum de Christo loquitur 
ad hunc modum : Fuit eodem tempore Jesus, tir 
sapiens, si tamen eum appellare virum fas est. Erat 
enim mirabilium operum effector, et. doctor homi- 
num qui cum voluptate que vera sunt, amplectuntur. 
Ac multos quidem tum ez Judais, tum ex aliis gen- 
tibus adjunxit sibi. Hic erat Christus. Quem nostre 
gentis principibus accusantibus a Pilato damnatum 
cruci affizerunt. Judei. Nec iamen qui eum prius 
dilexerant, doctrinam ipsius promulgare destiterunt. 
Tertio namque post die se rursus viventem illis con- 
spiciendum praebuit, cum et hec et alta. de ipso 
innumerabilia divini prophete predizissent. 


De Ecclesia ex gentibus. 


Laetare, solitudo, sitiens. Exsultet solitudo, et 
floreat quasi lilium. Et loca deserta Jordanis exsal- 
tabunt, et gloria Libani data est ei, et honor Car- 
meli **. Hac sensu quidem nec facta sunt unquam, 
neque (ient. Quis enim solitudinem et loca deserta 
deligat ad habitandum, nisi forte Christianos mo- 
nachos dixeris? Spiritu autem plane contigerunt. 
Nam gentium Ecclesia nullos antea. fructus feres- 
tium erat quedam veluti solitudo, in qua dege- 
bant vitiorum fere. Hac Dei cognitionem salu 
temque siliens lietatur et exsultat et floret, fru. 


δν Ίνα, ix, 6. 5? Psal. 
5? Psal. nxvii, 92. ** Isa. Luis, 7. 
* Matth. xxvii, 59. ** Isa, xxxv, 1,2. 


e 


1121 


FRAGMENTA. 


1122 


ctuum pulchritudine et suavitate decorata. Data A Jeremias item pronuntiavit his verbis : Ecce te- 


autein est illi gloria Libani, hoc est, antiqui po- 
puli quem et. Carmelum vocat, cui gloria et honor 
est pietas, religio et amicitia Dei, οἱ gloriz legis- 
que sublimitas, et divinorum ΠΙΙΠΘΓΗΙΠ copia 
alque gratiarum abundantia. Et rursum : Letare, 
sterilis, φ non paris, erumpe et clama, quad non 
parturis, quoniam multi sunt. filii magis deserta, 
quam habentis virum *'. Sterilis enim erat Eccle- 
sia quam ostendimus, nec ullos ante ferebat vir- 
tutum fructus, Post autem, pietatem ct religionem 
amplexa, multorun facta est filiorum mater, Judai- 
camque synagogam cujus antea vir erat Deus, qui 
eam diligebat et providentia sua fovebat ac tue- 
batur, vel etiam lex, vicit fecunditate. Rursum ex 
persona Dei et Patris Filium et Deum alloquens 
sic ait lsaias : Ecce dedi te in fedus gentium, ut 
lerram constituas, solitudinis suscipias haredita- 
tem *^, οἱ qux sequuntur. Quod etiam per Davidem 
Filio pollicitus est, Et dabo, inquiens, gentes hare- 
ditatem tuam **, Ac ipse quidem David Patrem ad 
lioc liortabatur, Constitue, inquiens, Domine, legis- 
latorem super eos *?. At lsaias ex hujus legislato- 
ris persona , Lez, inquit, egredietur a me in lucem 
gentium, et in brachio meo gentes sperabunt"*. Quz- 
nam alia est lex, przler evangelicam , qua gentes 
in ignorantiz tenebria aberrantes illustravit? Nam 
Jex quidem Mosaica multis jam annis antecesserat. 
jam de novo Evangelii testamento rursum 1saias 
ante locutus est : Ez Sion, inquiens, exibit lex, εί 
sermo Domini ex Jerusalem "*. Siquidem Dominus 
noster Jesus Christus nunc in monte Sion sedens 
et docens, nunc in civitate Jerusalem versans, le- 


gem et doctrinam evangelicam tradidit. Neque 


enim de Mosaica lege propheta nunc loquitur. Qui 
enim id fieri queat? cum ea non in Sion nec in 
Jerusalem, sed in monte Sina fuerit lata, multo 
antequam natus esset Isaias, quemadmodum evan- 
gelica multo post ipsum Isaiam tempore promul- 
gata fuit? Quapropter apposite dixit, Ezribit. Quo- 
niam antiqua lex jam exierat. Hoc autem tempus 


niunt. dies, dicit Dominus, et-feriam vobiscum fa- 
dus novum, non secundum illud fadus quod inivi 
cum patribus vestris, qua die manum eorum appre- 
hendi ut educerem eos de terra Egypti; quoniam 
illi (edus meum non observarunt, et ego neglexi 
eos 13. Hxc et his similia obscure tradita sunt, ne 
delerentur libri. Nam qui Christum praesentem, et 
res admirabiles efficientem, οἱ certissima divinita- 
tis su: afferentem indicia contuentes non susce- 
perunt, sed egerunt in crucem, hi scilicet pro- 
phetiis pepercissent de ipso loquentibus, si eas 
nulla contectas uinbra, sed apertas ac nudas ac- 
cepissent. ι 

Jam vero nos Cliristi nomine appellatum iri prze- 
dixit Isaias, Vos, inquiens, tollet evertetque Domi- 
nus. lilis autem qui servieut. mifi, novum nomen 
imponet , quod in universa terra. celebrabitur ?*. 
ldemque rursus, Videbunt, inquit, gentes gloriam 
(uam, et omnes reges justitiam, Et vocabitur nomen 
novum, quod ipse Dominus pronuntiabit **, Hoc 
Oseas item praedixit, Et erit, inquiens, inm novissi- 
mis lemporibus nomen ejus illustre in universa 
terra. Et nomine illius mulli populi appellabuntur. 
Et ibunt in viis ejus, et vivent in. ipsis '*. 

Ejusdem. 

Et in. te. precabuntur. Quoniam in te Domiuus 
est. Et non est Deus preter ἰε. Et. non. cognovi- 
mus". lllud et precabuntur in te, przesignificat cos 


C qui crediderunt in Christum. lllud autem, Qu.- 


niam in le. Deus est, in carne assumpta prainon- 
strat divinitatem. At illud, Τι enim es Deus, et non 
cognovimus , excusationem indicat. Judaeorum in 
judicio futuro, quz stulta atque inanis erit. 

Si Christus impostor fuit, quomodo qua prz- 
dixit, eventu comprobata sunt omnia? Utea qux 
ad templi destructionem, qua ad civitatem Jero- 
solymorum expugnandam evertendamque et ad in- 
ternecionem Judzorum, quzque ad discipulos suos, 
et ad res adinirandas quas in nomine suo eraut 
facturi, pertinentia pranuntiavit ? 


ldem tit. 9, pag. 50 seq. 


Ex libro qui GREGoR10 Nysse pontifici ascribitur, De cognitione Dei. 


Et tenebre, inquit Moses, erant super abyssum '*. D struuntur, evenire consuevit, AL harum divisio 


Ex qno malitiose isti ratiocinantes dicunt tene- 
bras fuisse, quarum effectrix causa sit malum prin- 
cipium. Beinde, Et divisit Deus inter [ucem et. tene- 
bras ?. Si lux est, et tenebrze sunt, quas a luce 
sejunctas intelligis. Hzc tenebricosi isti, qui in 
luce czcutiunt. Nos autem dicimus tenebras non 
esse naturam ullani, sed accidens, et nihil aliud 
nisi lucis absentiam. Etenim cum colum initio in- 
volveretur eorum quz circuin erant objectu, tene- 
brz exstiterunt. Quod etiam nunc in iis qua ob- 


57 [sa. 11v, 1. ** Isa. tix, 6. 
15 Jeyvem. xxxi, οἱ, 32. 
XLV, 14, 15. "^ Gen. i, 2. "* ibid. 4. 


*9 Psal. f, 8. 


"* [sa. Lxv, 15, 10, sec. LXX. '* [sa, rri, 2. 


est spatium illud, quod lucis absentia demetitur. 
Qua quidem lucis absentia et privatio est habitus 
quodammodo et essentia tenebrarum. Principium 
autem ,malum non est. Nam si Deus est, non est 
malum, hoc est, Deus malus non est, Nam si Deus 
est, non est malus, cum bonitatis sit fons : sin 
malus, non est Deus. Quomodo enim Deus mali- 
tia, aut peccatum esse potest? Qux quidem, si 
Deus est, omnia pereunt el evcertuntur. 


Ίο Psal, ΙΧ, 21. 7?! dea. τι, 4, 5. 7? dsa. n, ὃ, 


7* Osee 1, ΙΙ, passim. "' ]sa. 


4195 
Ez eodem. 


Quonam pacto duo possunt esse principia, bonum 
unum, alterum malum? Bonum enim et malum 
contraria sunt, seque vicissim interimunt, et ne- 
queunt simul consistere. Quare aut in parte uni- 
versitatis alterum erit, et ab ea circumscribetur, 
aut sese contingent mutuoque corrumpent , aut 
inter illa medium aliquod intercedet, atque ita tria 
jam erunt principia. Preterea aut pace utentur, 
quod malum non potest: aut pugnabunt, quod 
bonum recusat. Nam illud quidem $i utatur pace, 
non erit bonum. Quamobrem non sunt duo prin- 
cipia, prasertim inter se contraria et inimicissima, 
$ed unum, idque bonum. Malum enim non est 
principium, sed privatio el amissio boni. 


Ex eodem. 


Si duo sunl dei, bonus quidem unus, alter au- 
tem malus : aliud habebunt principium. Binarius 
enim numerus non polesl esse principium, cum 
ipse ab unitate principio proficiscatur. Quod si 
principium non sunt, ne dei quidem erunt om- 
nino. Quoniam igitur unitas est rerum omnium 
principium, unus utique et Deus est rerum auctor, 
et eflector omnium. . 


Ex eodem. 
Si bonum per se est, malum non est. Si malum 


per se est, non est bonum. li:ec est enim contra- 
riorum medio carentium ratio atque conditio. 


Qualia sunt valetudo et zgritudo, vita et niors. C 


Non igitur Deus malus. 


Ez eodem. 


Deus bonus essentia et natura bonitatem habet, 
malus bonitatis privationem ut habitum obtinebit. 
Quomodo autem Deus, qui eo tantum est, quod 
deficit, caret, non assequitur, et non est? 


Ex eodem. 


Si duo, aut tres pluresve essent dei, cum aliud 


alio modo et diversa ratione ageretur et movere- 
tur, mundus jam pridem intercidisset. Nunc autem 
cum omnia ratione cerla et stabili semper mo- 
veantur et disponantur, firma hzc atque perpetua 


S. GREGORII NYSSENI 


1121 


Ex eodem. 

Si munduimn hunc bonum esse confitemini, Deum 
autem et Patrem malum non hujusce mundi effe- 
ctorem; erit utique mundus alter malus a deo illo 
confeetus malo. Atqui mundus istiusmodi non esi : 
ne Deus igitur quidem malus. Naim Deus princi- 
pium est, effectrixque causa. Quare cum non exsi- 
stant que a principio effecta et condita sint, ne 
principium quidem est, nec Deus igitur malus. 

Ex eodem. 

Veteris, inquiunt, Testamenti Deus non ea est 
providentia ct scientia quad? omnia complectatur. 
Interrogat enim Adam, Ubi, inquiens, es **? Et 
Cain, Ubi est, inquiens, frater tuus ** * Et Abra- 


B liam, Ubi est, inquiens, Sara uxor (ua ** ? EA alia 


multa ad eumdem modum. llis respondemus, 
ejusmodi interrogata non ab ignorantia, sed po- 
tius a cognitione proficisci. Nisi enim cogno- 
visset et Adam et Cain peccasse, non eos conli- 
nuo interrogasget. Cognovisse autem, ex iis quae 
sequuntur perspicuum est. Sic enim alloquitur 
Adam prius quam ille se comedisse fateretur: 
Ecquis indicavit tibi te nudum esse, nisi quod e li- 
gno de quo solo precepi tibi ne comederes, come- 
disti ^? Cain vero, qui conabatur et ipse latitare, 
compellat his verbis: Voz sanguinis frairis tui 
clamat ad me *. Hec non ignorantis sunt, 
sed plane et perspicue cognoscentis, qui ea specie 
interrogationis vult iis qui peccaverant, persua- 
dere ut resipiscant, cum se deprehensos animad- 
vertant. Ea item verba : Ubi est Sara. uxor tua? 
declarant eum non ignorare, Abraham uxorem 
habere, eamque vocari Saram. Qui autem hzc 
scit, is profecto non erat nescius, ubi esset Sara. 
Neque enim, cum Sara post ostium staret, risis- 
seque clam audiens se matrem fore, dixisset, Cur 
risit Sara ** Ἱ risus eliam' causam subjecit, secum 
ipsa inquiens : Verene pariam? Hzc enim illius sunt, 
qui cor etiam atque animum novit. Interrogavit 
autem , Ubi est Sara uxor tua? eo consilio, ut 
Abraham cognoscens se ante cognoscere et om- 
nia scire, sibi ut prastantiori vacaret, et ommui- 
bus qua deinceps dicerentur fidem adhiberet. Atque 


rerum omnium concinnitas, et ordo, et moderatio, D etiam illud, quod de Sodoma et Gomorrha dictum 


et conservatio unam eamdemque clamant esse 
causam, unum auctorem, a quo et procreata sint 
omnia et regantur et conserventur. 


Ex eodem. 


Si malus et scelestus est hic mundus inferior, et 
vos nimirum mali scelestique, quippe qui pars 
sitis ipsius. Quod si natura estis improbi et mali, 
veritas non adest vobis. Veritas enim bonum plane 
est. Donum est alienum a malo. Jam qui veritate 
carent, eorum doctrina falsa nullo solido innititur 
fundamento. 


** Gen. ii, 9. 


^! Gen, iv, 9 
** ibid. 91. ' 


*' ibid. 20. 


est: Descendam et videbo utrum re ipsa qua cla- 
mor ipsorum indicat compleverint, an non , ut 
sciam 55, quid aliud significat, nisi eo consilio 
Deum ita locutum esse, ut nos erudiret, ne un- 
quam praecipites irruamus ad irroganda supplicia, 
propterea quod aliquorum flagitia prospiciainus, 
sed exspectemus, ut re ipsa perfecta sint ? Nam 
si non cognovisset, quomodo potuisset dicere: 
Clamor Sodomorum et Gomorrhag venit ad me *'! 
Terra, inquit, clamat, etiam ante res. Et ipse 
res vociferantur et clamant. Mult:e sunt ejusmodi 
juterrogationes non. solum in Veleri, sed etiam in 


? Gen. xvirt, 9. 9? Gen, i1, 41. ** Gen. iv 10. 55 Gen. xvin, 13. 


1125 


FRAGMENTA. 


1196 


Novo Testamento, qux» tamen omnes mysterium A inquit, meun justum et. 3, Quod autem unus 


continent, et aliquid aliud agunt. Nam Dei pro. 
prium est cuncta cognoscere; et qui omnia non 
liabet cognita, non est Deus. 


Ex eodem. 


Quomodo dicitis Antiqui Testamenti lcgislato- 
rem justum, Novi autem bonum, atque ideo unum 
ab alio diversum esse contenditis? Nam si quod 
justum est, bonum est; justus erit bonus om- 
nino. Neque enim contraria sunt justum et bo- 
num: sed justo repugnat injustum, et bono ma- 
lum adversatur. Preterea si malum injustum, 
bonum utique justum, et bonus omnino justus. 
Cum autem. innumerabilia sint testimonia, quibus 
Veteris Testamenti Deus esse declaratur bonus, 
ego unum duntaxat in medio afferam: Dicat, in- 
quit, Israel, quoniam bonus 35 ; et qui deinceps 
sequuntur, duo versiculi. Unum item, quo Novi 
Testamenti Deus jus(us ostenditur. Et judicium, 


alque idem sit Veteris ac Novi Testamenti Deus, 
pradixit Jeremias, Ecce, inquiens, dies veniunt, 
dicit Domiuus, et constituam vobis Testamentum 
novum, non ut Testamentum illud quod cum patri- 


bus vestris constitui, quo die manum eorum appre- 


hendi, ut educerem eos ex Agypto. Quia ipsi non 
manserunt. in. Testamento meo. F1 ego neglezi il- 
los **. Et ipse tum Antiqui, tum Novi Testamenti 
auctor Christus. Non veni, inquit, ut legem solve- 
rem, sed ut eam implerem *'. Moc est, ut illam 
propter llebrzorum imperfectionem imperfectam, 
majore quadam et viris congruente philosophia 
perlicerem et absolverem. llla enim erat pedago- 
gus ?**, qui ad Evangeiium suscipiendum institue- 


B pat. Hzc autem est prccptor ipse, qui docet per- 


fectiora. Et illa quidem corpora iuformabat, Όσο 
autem animos erudit. Vetus ergo est ministra 
nove: ad novam enim ducit et viam osteudit 


et parat. 


VII. 
bid. tit. 14, pag. 1 εᾳφ. 
GREGORII Ύψεες pontificis ex Oratione contra Ablabium. 


Cum et Patrem Deum (5), et Filium Deum, et 
Spiritum sanctum Deum esse fateamur, cur non 
dicimus tres deos, sed unum Deum ? Primum, ut 
quod in promptu est respondeamus, ne multipli- 
cem deorum turbam a Grecis confictam introdue 
camus. Deinde, si quid elegantius magisque re- 


homines appellamus : siquidem homo, et huma- 
nitas universum quiddam siguificant, quod siu- 
gularia complectatur. Deinde illud adjungo, no- 
men hoc rei naturam explicare ; in Trinitate vero 
qui creata non est, nullum inveniri nomen quod 
ejus naturam declaret. At cur, cum personas sin- 


conditum dicendum est, quoniam nomen hoc, C gulas appellemus Deum, non etiam earum singu- 


Dews, actionem significat : a verbo enim θέειν 
deductum est, quod passim currat; vel a verbo 
θιᾶσθαι, quod cernat omnia ; vel a verbo αἴθειν, 
quod improbitatem exurat ac perdat. Quenmad- 
modum igitur unaquaque persona talem actionem 
perfectam habet, sic nomen actionem illam signi- 
ficans obtinet, ut et sit et appelletur Deus. Rursus 
quemadmodum una aique incommutabilis in tri- 
bus est actio,-sic etiam est una divinitas et unus 
Deus in tribus personis. Àt enim, inquies, Petrus 
et Paulus et Joannes tres persone cum sint, di- 
cuntur etiam tres homines. Hespondeo, primura 
nos et hic abuti hominis vocabulo, cum eo tres 


** Psal. οσν!!, 4. 


(6) Cum εἰ Patrem Deum, etc. Observat Fabri- 
cius Bibl. Gr. tom. VIII, pag. 165, qua hic recitat 
. Euthymius, non exstare in oratione, De eo quod 


50 Joan, v, 90. -** Jer. xxxi, 91, 992. *! Matth. v, 7. 


las Divinitatem appellamus ? Quoniam quemadmo- 
dum licet homo et humanitas pariter de universis 
dicantur, non tamen zque dicuntur de singulis : 
Socrates enim homo dici potest, huinanitas autem 
nequaquam potest : sic etiam Deus et Divinitas 
habent. Deus enim agentem significat ; Divinitas 
autem actionem. Trium vero personarum nulla est, 
qua sit actio; sed agens potius est unaquaeque il - 
larum. Dicimus tamen divinitatem Patris et divi- 
nitatem Filii et divinitatem sancti Spiritus, sicut 
humanitatem Socratis et essentiam et naturam, 
et si quid aliud est personis coiumune. 


** Gal. ur, 21. 


mon putandum sit tres deos dici oportere, ad Abla- 
bium, qua occurrit tom. Ill, Mi 15 seqq. edit. 
Paris. 1638. (Ilujuse. Patrol. t. XLV, circa iuit.) 


412 








S. GREGORII! NYSSENI 





1128 


DUBIA. 


TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ 
ΛΟΓΟΣ EIX ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΙΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 


ΚΑΙ ΕΙΣ TA ΝΗΠΙΑ ΤΑ EN ΒΗΘΛΕΕΜ ΑΝΛΙΡΕΘΕΝΤΑ YIIO ΗΡΩΔΟΥ. 


« 


S. P. N. GREGORII | 
ORATIO IN DIEM NATALEM CHRISTI 


ET IN INFANTES QUI IN BETIILEEM OCCISI SUNT AB HERODE. 


Francisco Zino interprete. 


Buccinate, inquit David ', in. Neomenia tuba, in 4 Σα.πίσατε ἐν Neounvíg cáAziyTt, φησὶν ὁ Δα- 


insigni die solemnilalis vestre. Cxelestis autem do- 
cirinz instituta omnino sunt instar legis apud eos 
qui audiunt. Quamobrem, quoniam adest insignis 
dies solemnitatis nostrz, nos item observemus le- 
gem, el efficiamur sacrz celebritatis buccinatores. 
Legalis autem tuba, ut declarat Apostolus, est ora- 


tio. Incertum enim inquit * tub: clangorem esse - 


non oportere, sed sonis distinctum, ut ea, qux 
dicuntur, perspicua sint. Edamus igitur et nos, 
fratres, clarum aliquem sonum, qui non minus 
exaudiatur, quam si ederetur cornea tuba. Quan- 
doquidem et lex in umbrz figuris ante depingens 
veritatem, in tabernaculorum celebritate tubis ut 
caneretur, mandavit*. Et prz:sens celebritatis argu- 
mentum, vere tabernaculi exstruclionis mysterium 
est. In hac euim liumanum οἱ tabernaculum figitur, 
qui propter nos formam hominis induit, in hac ta- 
bernacuía nostra, «qua morte corruerant, instauran- 
tur ab eo, qui ab inilio construxerat zdificium. 
Nos etiam ea verba Psalmi cum vocali Davide plau- 
dentes dicamus : Benedictus, qui venil in nomine 
Domini *. Quomodo autem. venit? Non navigio, aut 
curru aliquo, sed incorrupta virginitate in vitam 
humanam trajecit. Hic Deus noster, hic Dominus 
iliuxit nobis*, ut diem hanc solemnem constitue- 
ret in. condensis usque ad cornua altaris. Quod 
autem mysterium, fratres, in iis, qux dicta sunt, 
contineatur, neutiquam ignoramus : scimus enim 
universas res procreatas esse veluti templum quod- 
dam Domini, a quo procreat:e sunt. Verum, quia su- 
perinducto peccato obstrucla erant ora illorum, qui 
a malitia victi fuerant, exsultationis vox obticue- 


! Psal. txxx, 4. ?* E Cor. xiv, 75qq. 


n 


645, ἐν εὐσήμφ ἡμέρᾳ ἑορτῆς ὑμῶν. Τὰ δὲ τῆς θεο- 
πνεύστου διδασκαλίας προστάγµατα νόμος ἑἐστὶ πάν- 
τως τοῖς ἀχούουσιν. θὐχοῦν ἐπειδὴ πάρεστιν ἡ εὔση- 
pog ημέρα τῖς ἑορτῆς ἡμῶν , πληρώσωμεν καὶ ἡμεῖς 
τὸν νόµονι σαλπιγκταὶ τῖς ἱερομηνίας Ὑινόμενοι. Ἡ 
δὲ νομικὴ σἀάλπιγξ, χαθὼς χελεύει νοεῖν ὁ Απόστολος, 
ὁ λόγος ἐστί. Φησὶ γὰρ, μῆ ἄδηλον δεῖν γίνεσθαι τὸν 
τῆς σάλπιγγος Ίχον, ἀλλὰ διεσταλµένον τοῖς φθόγ- 
Υοις πρὸς τὴν τῶν ἀχουόντων σαφήνειαν. Οὐχοῦν 
Ἰχίήσωμεν xal ἡμεῖς, ἀδελφοὶ, λαμπράν τινα Ἰχὴν 
χαὶ ἐξάχουστον, οὐδὲν τῆς χερατίνης ἀτιμοτέραν. Καὶ 
γὰρ xaX ὁ νόµος ἓν τοῖς τῆς σχιᾶς τύποις προδιαζω- 
γραφῶν τὴν ἀλήθειαν, ἐν τῇ σχηνοπηγίᾳ τὸν Ex τῶν 
σαλπίγγων Ίχον ἑνομοθέτησε. Καὶ dj παροῦσα τῖς 
ἑορτῆς ὑπόθεσις τὸ τῆς ἀληθινῆς σχηνοπηγίας ἐστὶ 
μυστίριον. Ἐν ταύτῃ γὰρ σχηνοπηχεῖται τὸ ἀνθρώ- 
πινον σχήνωµα τῷ δι’ ἡμᾶς ἑνδυσαμένῳ τὸν ἄνθρω» 
πον * ἐν ταύτῃ τὰ διαπεπτωχότα ἡμῶν ὑπὸ τοῦ θανά- 
του σχηνώµατα πάλιν συμπήγνυται ὑπὺ τοῦ ἐξ ἀρχῆς 
τὸ οἰχητήριον ἡμῶν οἰκοδομήσαντος. Εἴπωμεν xal 
ἡμεῖς τὸ τῆς Φαλμῳδίας, τῷ μεγαλοφώνῳ Aa6:15 συγ- 
χορεύοντες, ὅτι Εὐ.]ογημένος ὁ ἐρχόμενος ày. ὁνό- 
µατι Κυρίου. Πῶς ἑρχόμενος: Οὐ χαθάπερ δια 
πλοίου τινὸς, fj ὀχήματος, διὰ δὲ τῆς παρθενιχῆς 
ἀφθορίας ἐπὶ τὸν ἀνθρώπινον βίον διαπεράσας. Οὗτος 
ὁ θεὺς ἡμῶν, οὗτος ὁ Κύριος ἐπέφανεν ἡμῖν εἰς 
τὸ συστήσασθαι τὴν ἑορτὴν ταύτην ἓν τοῖς πυχά- 
ζουσιν, ἕως τῶν κεράτων τοῦ θυσιαστηρίου. Πάντως 
δὲ οὐκ ἀγνοοῦμεν, ἀδελφοὶ, τὸ ἓν τοῖς εἰρημένοις µυ- 
στΏριον΄ ὅτι πᾶσα dj χτίσις ἓν τι τοῦ Δεσπότου τῆς 
κτἰσεώς ἐστιν ἀνάχτορον. 'AXX', ἐπειδὴ τῆς ἁμαρτίας 
ἐπεισελθούσης ἐφράγη τῶν τῇ xaxla κατειλ;μμένων 


! Levit. xxi, 94. * Psal. cxvii, 95. ? ibid. 97. 


4129 


. ]N DIEM NATALEM CHRISTI. 


1150 


τὰ στ΄µατα, xal χατεσιγάσθη φωνὴῇ ἀγαλλιάσεως, A rat, ei dies festos celebrantium consensus distra- 


καὶ ὁιεσπάσθη τῶν ἑορταζόντων ἡ συμφωνία, τῆς àv- 
θρωπίνης κτίσεως οὗ συνεορτακούσης τῇ ὑπερχοσμίῳ 
φύσει, διὰ τοῦτον Ίλθον αἱ τῶν προφητῶν xal ἀπο- 
στόλων σάλπιγχες, ἃς χερατίνας ὁ Νόμος φησὶ, διὰ 
τὸ εἶναι αὐτῶν τὴν κατασχευ}ν Ex τοῦ ἀληθινοῦ po- 
γοχέρωτος. Αἱ χατὰ τὴν τοῦ Πνεύματος δύναμιν, 
σύντονον τὸν tnc ἁληθείας Ἴχησαν λόγον, ἵνα τῆς 
ἀχοῆς τῶν ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας ἑμπεφραγμένων διανοι- 
χθείσης, µία γένηται σύμφωνος ἑορτὴῆ, διὰ τοῦ πυ- 
χασμ,ῦ τῆς αχηνοπηγίας τῆς χάτω χτίσεως πρὸς τὰς 
ἐξεχούσας χαὶ προθεθληµένας περὶ τὸ ἄνω Όνσια- 
στήριον δυνάµεις συνυπηχοῦσα. Τὰ γὰρ χέρατα τοῦ 
νοητοῦ θυσιαστηρίου αἱ προθεθληµέναι τε καὶ ἐξ- 
έχουσαι τῆς νοερᾶς φύσεως Δυνάμεις εἰσὶν, Apyal τε 


ctus crat, cum humana natura cum beatarum men- 
tium natura in celebrando non conveniret, idcirco 
venerunt prophetarum ct apostolorum turbz, quas 
Lex corneas vocat, quia ex vero unicorni confectze 
sunt, [12e Spiritu sancto inflatze contiuuum veritatis 
sonum protulerunt, ut auribus eorum, qui propter 
peccatum obsurduerant, patefactis, per condensa- 
tionem tabernaculi inferioris cum eximiis et prz- 
stantibus illis virtutibus, qu:e ad altare supernum 
astant, concinentem, una solemnitas celebraretur. 
Divini enim illius altaris cornua sunt eximi:e et 
praestantes ccolestis natura Virtutes, et Principa- 
tus, εἰ Potestates, οἱ Throni, et Dominationes, qui- 
buscum per tabernaculi excitationem in celebritate 


xa Ἐξουσίαι, καὶ θρόνοι, xat Κυριότητες' πρὸς ἃς τῇ D conjungitur humana natura, renovatione €orpo- 


χοινωνίᾳ τῆς ἑορτῆς συνάπτέται διὰ τῆς χα.ὰ τὶν 
ἀνάστασιν σχηγοπηγίαςἡ ἀνθρωπίνη φύσις, τῇ áva- 
κα:νίσει τῶν σωμάτων πυκαζοµένη. Τὸ γὰρ πυχά- 
"ζεσθαι ἴσόν ἐστι τῷ χοσμεῖσθαι jj περ:θάλλεσθαι, 
χαθὼς ἑρμηνεύουσιν οἱ ταῦτα γινώσχοντες. Δεῦτε 
τοίνυν πρὸς τὴν πνευματιχῆν χορείαν τὰς φυχὰς ἡμῶν 
διςγείραντες, ἔξαρχον vaY χαθηγεµόνα χαὶ χορυ-αἴον 


rum condensata. Nam condensari, et ornari, et 
indui idem est, ut illi, qui hzc intelligunt, inter- 
pretantur. Agite igitur, aJ spiritalem choreain ani- 
mos nostros excitemus, nobisque cliori ducem, et 
principem, et corvphaum Davidem proponamus, 
el una cum illo dulcem illam emittamus vocem, 
quam ante cecinimus. 


τῆς χοροστασἰας ἡμῶν, τὸν Δαθὶδ προστησώµεθα᾽ xal εἴπωμεν μετ) ἐχείνου τὴν γλυχεῖαν φωνὴν ἐχείνην fjv 


φθάσαντες ὑμνῳδέσαμεν. 

Καὶ πάλιν αὐτὴν ἀναλάδωμεν, ὅνι Αὔτη ἡ ἡμέρα 
Tl» ἐποίησεν ὁ Κύριος. ἀναλ Διασώμεθα καὶ εὖ- 
«ρανθῶμεν àv αὐὑτῃ. Ἐν f| μειοῦσθαι τὸ σκότος 
ἄρχεται, xal τὰ «nc νυχτὸς µέτρα τῷ πλεονάκοντι 
τῆς ἀχτῖνος σννωθεῖται πρὸς ἔχλειψιν. θὐ συντνχικἡ 
τις, ἀδελφοὶ, γέγονε χατὰ τὸ αὐτόματον ἡ τοιαύτη 
περὶ τὴν Éopthv οἰχονομία, τὸ vuv ἐπιφανῆναι τῇ 
ἀνθρωπίνῃ ζωῇ τὴν θείαν ζωήν ' ἁλλά τι µνστῄριον 
διὰ τῶν φαινυμένων τοῖς διορατιχωτέροις διηγεῖται 
ἡ χτίσις, μονονουχὶ φωνὴν ἀφιεῖσα χαὶ διδάσχουσα 
τὺν ἀχούειν δυνάµενον, τί βούλεται ἐν τῇ παρουσίᾳ 
τοῦ Δεσπότου ἡμέρα προσαυξανοµένη, xat νὺξ χολο- 
θουµένη. Ἐγὼ γάρ pot δοχῶ τοιαῦτά τινα διεξιού- 
σης ἀχούειν τῆς χτίσεως, ὅτι Ταῦτα βλέπων, à ἄν- 
θρωπε, νόει τὸ διὰ τῶν φαινομένων xpumtóv σοι δη- 
λούμενον. 'Upds ἐπὶ τὸ ἀχρότατον μῆκος προελθοῦσαν 
^t» νύχτα, xat ἱσταμένην τῆς ἐπὶ τὸ πρόσω φορᾶς, 
xa εἰς τὸ ἔμπαλιν ἀναλύρυσαν; Nónaov ὅτι fj πονηρὰ 
τῆς ἁμαρτίας νὺξ, ἓφ᾽ ὅσον οἷόν τε ἦν αὐξηθεῖσα, xat 


διὰ πάσης κακῶν ἐπινοίας ἐπὶ τὸ ἀχρότατον τῆς D 


πονηρίας μέγεθος φθάσασα, σήμερον ἀνεχόπη τῆς 
ἐπὶ πλεῖον νομῆς, xai τὰ ἀπὸ τούτου πρὸς ἔχλειφίν 
τε xal ἀφανισμὺν συνελαύνεται. "Opi; τὴν τοῦ φωτὸς 
ἀγτῖνα διαρχεστέραν, xaX ὑψηλότερον τῆς συνηθείας 
τὸν ἦλιον ; Νόει τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς τὴν παρουσίαν, 
τοῦ ταῖς εὐαγγελικαῖς ἀχτῖσι πᾶσαν τὴν οἰχουμένην 
χαταφωτίζοντος. Τάχα δὲ xal τοῦ μὴ καταρχὰς ἐπι- 
φανῆναι τὸν Κύριον, ἀλλ ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν χρόνων 
χαρίσασθαι τῇ ἀνθρωπίνῃ ζωῇ τῆς θεότητος αὐτοῦ 
τὴν ἐμφάνειαν, ταύτην ἄν τις τὴν αἰτίαν εὐλόγως 
ὑπονοήσειεν, ὅτι ὁ µέλλων ἐπὶ καθαιρέσει τῆς χαχίας 
τῷ ἀνθρωπίνῳ χαταμίγνυσθαι Bl, ἀναγχαίως πᾶσαν 


I Psal. οστιι, 241, " Matth. uir, 10. 
d ParRoL, Ga. XLVI. 


Sic igilur rursum repetamus. Hec est dies quam 
fecit Dominus : exsultemus, et letemur in ea**. ln hac 
tenebrf incipiunt minui, et crescente splendore, 
noctis termini contraliuntur. Neque enim casu aut 
sponte sua contingunt liec, fratres, in hac die so- 
lemni, qua humane vitz: splendet divina vita : sed 
per ea qua cernuntur mentis aciem intendentibus, 
arcanum quoddam ostendit natura, ac tantum non 
vocem einittens docet cos, qui audire possunt, quid 
sibi velit, quod in adventu Domini dies augetur, et 
nox imminuitur. Mihi enim videor eam sic loquen- 
tem exaudire : Considera, liomo, qui hxc aspicis, 
ex iis que videntur, ea tibi aperiri qua recondita 
suut. Vides noctem ad summam ltongitudinem perve- 
nisse, et cum progredi ulterius ncqueat, consi- 
stere, ac regredi? Cogita exiliosam peccati noctem, 
quie malis omnibus artibus aucta ad summunt ma- 
Πε cuniulum venerat, hodie recisam esse, ne lon- 
gius serperet, atque illuc deinceps redigi, ut plane 
deliciat, ac deleatur. Vides uberiores lucis radios, 
et solem solito sublimiorem ? Cogita verz lucis prz- 
sentiam Evangelii radiis totum orbem terrarum 
illustrare. Quod autem humanz vite non ab initio, 
sed ab extremis temporibus Dominus apparuerit, 
hanc merito fortasse causam quispiam existimabit, 
quod qui, malitiam ut tolleret, humanam vitam 
erab ipgressurus, exspectavit necessario, ut.omne 
ab inimico satum propagatumque peccatum germi- 
naret, ac tum demum, ut legitur in- Evaugelio, ra- 
dici securim. admovit ". Nam et qui-prastant me- 
dendi facultate, dum febris adhuc corpus exurit. 
et ex causis morbum cflicientibus paulatim inten- 


WS 


£151 


S. GREGORII NYSSENI 


1152 


ον 
ditur, obsecundaunt. merbo, quoad vis ad summum A ἀνέμεινε τὴν παρὰ τοῦ Ἐχθροῦ ῥιζωθεῖσαν ἁμαρτίαν 


pervenerit, nec cibi subsidium ullum «zegrotanti 
praebent : at ubi *malum constiterit, patefacto jam 
toto morbo, tuuc artem adhibent. Sio animorua: 
segrotantium medicus exspectavit, dum malitiz mor- 
bus, quo satura hominum victa laborabat, se to- 
tum aperiret, ne latens aliquid incuratum remane- 
τοι, si curaret. id solum quod cerneretur. Itaque 
nec Noe tempestate, cuin omnis caro in iniquitate 
corrupta esset, adventu suo medicinam attulit, quia 
nondum Sodomitici sceleris germen pullulaverat : 
nec tempore eversionis Sodomorum Dominus ad- 
venit, quoniam in humana natura. multa. adliuc 
mala latitabant. Übi enim impius Pharao? Ubi indo- 
mita A&gyptiorum malitia? 


ἀναθ)αστῆσαι ' εἶθ᾽ οὕτως ἐπήγαχε, χαθώς φησι xb 
Εὐαγγέλιον, τη» ἀξίνην τῇ ῥίζῃ. Καὶ γὰρ τῶν ἰατρῶν 
οἱ τῇ τέἐχνῃ προέχοντες, ἔνδοθεν ἔτι τὸ σῶμα τοῦ 
πυρετοῦ διασμύχοντος, καὶ κατ ὀλίγον ὑπὸ τῶν νοσο- 
ποιῶν αἰτιῶν ἑξαπτομένου, ἑνδιδόασι τῷ ἀῤῥωστή- 
ματι, μἐχρις ἂν εἰς ἀκμὴν προέλθῃ τὸ πάθος, οὐδε- 
µίαν Ex τῶν σιτἰων ἐπάγοντες τῷ ἀσθενοῦντι Bof. 
θε.αν' ἐπειδὰν δὲ στάσιµον γένηται τὸ xaxbv, τότε 
τὴν τέχνην ἐπάγουσιν, ἐχφανείσης πάσης τῆς νόσου, 
Οὕτως καὶ ὁ τοὺς χακῶς ἔχοντας τὴν φυχὴν ἰατρεύων, 
ἀνέμεινε τὴν Ex καχίας νόσον, f| κατεχρατήθη τῶν 
ἀνθρώπων d) φύσις, πᾶσαν ἐχχαλυφθῆναι, ὡς àv 
μηδὲν τῶν χεκρυµµένων ἀθεράπευτον µείνειε, τοῦ 
ἰατροῦ μόνον τὸ φανὲν θεραπεύοντος. Διὰ τοῦτο οὔτε 


χατὰ τοὺς καιροὺς τοῦ Noe πάσης σαρχὸς ἐν ἀδιχίᾳ καταφθαρείσης, ἐπάγει διὰ τῆς lac ἐμφανείας τὴν 
ἴασιν, ὅτι οὕπω «τῆς Σοδομιτικῆς χαχίας ὁ ῥλαστὸς ἐξεφύη οὔτε τοῦ χαιροῦ τῆς Σοδόµων κχαταστροφῖς 
ὁ Κύριος φαίνεται. Διότι πολλὰ τῶν ὑπολοίπων xaxüv ἔτι τῇ ἀνθρωπίνῃ κατεχρύστετο φύσετ. Ποῦ γὰρ ὁ 
θεοµάχος Φαραώ; Ποῦ τῶν Αἰγυπτίων fj ἁδάμαστος πονηρία ; 

Nec tuuc igitur tempus fuit, ut reparator univer- ῃ OG μὴν οὐδὲ τότε τῷ διορθωτῇ τοῦ παντὸς εὖ- 


si, tempore, inquam, /Egyptiorum malorum, huic 
vit:e se cominisceret : sed. oportebat, ut. Isravlita- 
rum iniquitas patefieret. Oportebat, ut regnum Assy- 
riorum, et. superbia Nabuchodonosor, adhue l;ti- 
tans, in. vita ostenderetur. Oportebat, οἱ piorum 
exdes tanquam scelera:a spinosaque planta ex 
mala diaboli radice prodiret. Oportebat, ut Jud:eo- 
rum. prophetas occidestium, et a Deo missos lapi- 
dibus obruentium, ac Zacharia tandem inter tem- 
plum et altare interfecto !^, piaculum admittentium 
rabies detegeretur. Ad sceleratorum germinum nu- 
meruni adde et infantium ab Ilerode patratam cz- 
dem. Cum igitur malitiz2 vis se totam effudisset, 
multisque luxurians modis crevissel in aniiis eo- 


rum,qui singulis sxculis scelere insignes exstite- C 


rant, tunc Deus, ut ad Athenienses Paulus ait, 
ignoranti tempora despiciens, in diebus ultimis 
advenit!'*, quando non erat intelligens nee requi - 
reng Deum : quando cuncti declinaverant et. facti 
eraut inutiles **, quando conclusa erant oninia sub 
peccato *!*, quando iniquitas abundabat, quaude vi- 
tiorum tenebrze ad summum usque terminum vesne- 
rant, Tunc apparuit gratia, tunc verz lucis enituil 
radius, tunc in tenebris et umbra mortis sedenti- 
bus ortus est justitia sol ** : tunc humanam car- 
nem iudutus multa serpentis capita pede contrivit, 
ad terramque allidens conculcavit. Ne quis autem 
mala, quae nuuc in vita sunt, respiciens, falsa nos 
dicere suspicetur, quod in extremis temporibus 
splenduisse nobis Dominum asseramus. Nam ( obji- 
ciet aliquis) qui tempora, quibus tmalitia retegere- 
"tur, exspeetavit, ut. illam auctam cumulatamque 
radicitus evelleret, sic. eam tollere, atque abolere 
cunctam debuerat, ut nulle ipsius in vita reliquiae 
remanerent, Nunc autem et homicidia, et furta, et 
adulteria, et reliqua omnia flagitia et scelera de- 
bacchantur. 1s ergo, qui haec spectans sic objicit, 


"ο Matth. xxii, $5. !* Act. xvii, 50. 


*? Psal, xin, 9. 


χαιρον qv, τῇ τῶν Λἰγυπτίων λέγω xaxia, καταµ:- 
χθῆναι τῷ βίφ. Αλλ' ἔδει xal τῶν Ἰσραηλιτῶν τὴν 
παρανοµίαν ἀναρανῆΏναι. Ἔδει xal «hv ᾿Ασσνρίων 
βασιλείαν, καὶ τοῦ Ναθουχθδονόσορ τὴν ὑπερηφανίαν 
ὑποσμύχουσαν ἔτι τῷ Bip φανερὰν γενέσθαι. Ἔδει, 
τὴν κατὰ τῶν ὁσίων µιαιφωνίαν οἷόν τινα πονηρὰν 
καὶ ἀκανθώδη βλάστην τῆς χαχῆς τοῦ διαθόλου ῥίζης 
ἀναδραμεῖν ' ἔδει τὴν τῶν Ἰουδαίων χατὰ τῶν ἁγίων 
τοῦ θεοῦ φανερωθῆναι λύσσαν, τῶν τοὺς προφήτας 
ἀποκτεινάντων καὶ λ.θοβολούντων τοὺς ἀπεσταλμέ- 
νους, xal τέλος μεταξὺ τοῦ ναοῦ xal τοῦ θυσιαστη- 
plou τὸ χατὰ τὸν Ζαχαρίαν ἄγος ἑργασαμένων. 
Ἡρόσθες τῷ χαταλόγῳ τῶν πονηρῶν βλαστηµάτων, 
καὶ τοῦ Ηρώδου τὴν παιδοφονίαν. Ἔπεὶ οὖν mca 
τῆς χαχίας ἡ δύναµις Ex τῆς πονηρᾶς ῥίζης ἀνεδεί- 
χθη, χαὶ πὔξησε πολυειδῶς tv ταῖς προαιρέσεσι τῶν 
καθ) ἑκάστην γενεὰν τῇ χαχίᾳ γνωρίµων ὑλομανί- 
caca, τότε, χαθώς φησι πρὸς ᾿Αθηναίους ὁ Παῦλος, 
τοὺς χρόνους τῆς ἀγνοίας ὑπεριδὼν ὁ θεὸς, ἐπὶ τῶν 
ἑσχάτων ἡμερῶν παραγίνξται, ὅτε οὐχ Tv ὁ συνιὼν 
καὶ ἑχςητῶν τὸν Θεόν’ ὅτε πάντες ἑςέχλιναν, ἅμα 
Ἠχρειώθησαν * ὅτε συνεχλείσθη τὰ πάντα εἰς ἅμαρ- 
τίαν * ὅτε ἐπλεάνασεν ἡ ἀνομία” ὅτε πρὸς τὸ ἀχρή- 
τατον µέτρον ὁ τῆς χαχίας ζόφος ηῦξησε" τότε ἐκ- 
εφάνη ἡ χάρις, τότε fj τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς ἀχτὶς Exav- 
έτειλε. Τότε ἑπέφανε τῆς δικαιοσύνης ὁ fito; τοῖς ἐν 
σκότει xat σκιᾷ θανάτου χαθηµένοις, τότε τὰς πολλᾶς 
κεφαλὰς τοῦ ὁράχοντος συνέθλασεν ἐπιδὰς τῷ ποδι, 


D διὰ τῆς ἀνθρωπίνης σαρχὸς, xal. τῇ Υῇ προσθλάσας 


xai χαταπατήσας, xat μηδεὶς πρὸς τὰ νῦν ἐν τῷ βίω 
Βλέπων χαταψεύδεσθαι νοµικέτω τὸν λόγον, χαθ ὃν 
ἐν τοῖς τελευταίοις ἔφαμεν χρόνοις ἑπιλάμψαι τῷ βίῳ 
τὸν Κύριον. Ἔρεῖ γὰρ ὁ ἀντιλέγων τυχὸν, ὅτι τὸν 
ἀναμείναντα τοὺς χρόνους πρὸς τὴν τΏς χαχίας φα- 
νέρωσιν, ὅπως αὐξηθεῖοαν αὐτῆν ἑξέλῃ προθέλυµνον, 
πᾶσαν εἰχὸὺς αὐτὴν ἀνῃρηχέναι, ὡς μηδὲν αὐτῆς 
ὑπολειφθῆναι τῷ Bip λείφανον. Νννὶ δὲ xal φόνο, 


*! Rom. in, 5; Galat. 10, 22, ?* 153a, 1x, 2. 


4155 


IN DIEM NATALEM CIIRISTI. 


1154 


καὶ χλοπαὶ, xol μο'χειαῖ, xa πάντα τολμᾶται τὰ A insigni pervulgatoque exemplo quiestionem ipse- 


πονηβότατα. 'AXX 6 πρὸς τοῦτο βλέπων, ὑποδεί- 
γµατί τινι τῶν Υνωρίµων τὴν περὶ τούτων ἀμφι- 
θολίαν λυσάτω. ὝὭσπερ γὰρ ἐπὶ τῆς τῶν ἑρπετῶν 
ἀναιρέσεως ἔστιν ἰδεῖν οὐχ εὐθὺς τὸν χατόπιν ὀλχὸν 
τῇ χεφαλῇ συννεχρούµενον, ἀλλ dj μὲν τέθνηχκε, τὸ 
δὲ ἔτι ἐφύχωται τῷ ἰδίῳ θυμῷ, καὶ τῆς ζωτιχῆς δυνά- 
µεως o3x ἑστέρηται ' οὕτω xat ὁ τοῦ δράχοντος àv- 
αιρέτης ὅτε πολὺ Ὑέγονε τὸ θηρἰον πάσαις ταῖς 
χαθέχαστον συναυςηθὲν γενεαῖς τῶν ἀνθρώπων, τὴν 
χεφαλὴν ἀνελὼν, τουτέστι, τὴν τῶν καλῶν ἀἁναιρετι- 
xiv δύναμιν, τῆν πολλὰς ἔχουσαν ἐν ἑαυτῇ χεφαλάς, 
οὐδένα τοῦ χατόπιν ὀλκοῦ πεποίηται λόγον, εἰς ἆφορ- 
μὴν γυμνασίου τοῖς ἐφεξες τὴν Ev τῷ νεκρῷ θηρίφ 
κίνησιν ὑπολειφθΏηναι ποιῄσας. Τίς οὖν ἡ θλασθεῖσα 
χεφαλη, Ἡ θάνατον εἰσενεγχοῦσα τῇ πονηρᾶ συµ- 
θουλῇ, tj τὸν θανατηφόρον ἰὸν ἐμθαλοῦσα τῷ ἀνθρώ- 
πῳ διὰ τοῦ δγµατος. 'O τοίνυν χαταλύσας τού θανά- 
του τὸ χράτος, thv ἐν τῇ χεφαλῇ τοῦ ὄφεως δύναμιν, 
χαθώς φησιν ὁ Προφήτης, συνέθλασεν " ὁ δὲ λοιπὸς 
του Ünploo ὀλχὸς τῷ ἀνθρωπίνῳ συνεσπαρµένος Bi, 
ἕως ἂν 7) τὸ ἀνθρώπινον Ev τοῖς χατὰ χαχίαν κινήσε- 
σιν, ἀεὶ τῇ «ολίξι τῆς ἁμαρτίας περιτραχύνει τὸν 
βίον. τῇ μὲν δυνάµει ἤδη νεχρός ἐστι, τῆς χεφαλῆς 
ἀχρειωθείσης. Ἐπειδάν δὲ παρέλθῃ ὁ χρόνος, χαὶ of, 
τὰ Χινούμενα χατὰ τὴν προσδοχωµένην τῆς ζωῆς 
ταύτης συντέλειαν, τότε τὸ οὐραῖόν τε χαὶ τὸ ἔσχατον 
τοῦ Ἐχθροῦ καταργεῖται, τοῦτο δὲ ἐστιν ὁ θάνατος ' 
καὶ οὕτως ὁ παντελὴς ἀφανισμὸς τῆς χαχίας γενήσε- 


ο 
ww 


ται, πάντων εἰς ζωὴν διὰ τῆς ἀναστάσεως ἄναχλη- C 


θέντων *. τῶν μὲν διχαίων, εὐθὺς εἰς τὴν ἄνω λῆδξιν 
μετοιχισθέντων, τῶν δὲ ταῖς ἁμαρτίαις ἐνισχομένων, 
τῷ τῆς γεέννης πυρὶ παραδιδοµένω»ν. 

Αλλ' ἑπανέλθωμεν ἐπὶ την παροῦσαν χαρὰν, ἣν 
εὐαγγελίξονται τοῖς ποιµέσιν οἱ ἄγγελοι, ἣν οἱ οὗ- 
ῥανοὶ διηγοῦνται τοῖς Μάγοις, fjv τὸ πνεύμα τῆς 
προφητείας δ.ὰ πολ.ῶν καὶ δ.αφόρων ἀνακηρύττει, 
ὡς xai τοὺς Μάγους χίρυχας γενέσθαι τῆς χάριτος. 
Ὅ γὰρ ἀνατέλλων τὸν ἥλιον ἐπὶ διχαίους xal ἀδίχους, 
6 βρέχων ἐπὶ πονηροὺς xai ἀγαθοὺς, fjveyxs τὴν 
ἀχτῖνα τὶς γνὠώσέως, xal τὴν ὁρόσον τοῦ πνεύματος 
xav εἰς ἀλλότρια στόµατα * ὥστε τῇ παρὰ τῶν ἕναν- 
τίων µαρτυρίᾳ βεθα.ωθῆναι μᾶλλον ἡμῖν τὴν ἁλή- 
Octav. ᾿Αχούεις τοῦ οἰωνιστοῦ Βαλαὰμ ἐπιπνοίᾳ χρείτ- 
τονι τοῖς ἀλλοφύλοις ἐπ'θειάζοντος, ὅτι 'AvaceAet 
ἄστρον ἐξ 'Iaxo6. 'Opd; τοὺς ἀπ᾿ ἐχείνου τὸ γένος 
χατάγοντας Μάγους, ἐπιτηροῦντας χατὰ τὴν πρὀῤ- 
ῥησιν τοῦ προπάτορος τὴν τοῦ χαινοῦ ἀστέρος ἆνα- 
τολἣν, ὃς παρὰ τὴν τῶν λοιπῶν ἁστέρων φύσιν μόνος 
xai κινήσεως µετέσχε, xal στάσεως, πρὸς τὴν χρείαν 
ἑχατέρων τούτων µεταθαίνων. Tov γὰρ λοιπῶν 
ἁστέρων, τῶν μὲν ἅπας χαταπεπηγότων τῇ ἁπλανεῖ 
σφαίρᾳ, xal ἀχίνητον εἱληχότων τὴν στάσιν, τῶν δὲ 
μὴ πανοµένων ποτὲ τῆς χινήσεως * οὗτος καὶ χινεῖ- 
ται, προη(ούµενος τῶν Μάγων, xaX ἵσταται χατα- 
μηνύων τὸν τόπον. ᾿Αχούεις του Ἡσαΐου βοῶντος, 
ὅτι Παιδίον ἐγενγγήθη ἡμῖν, καὶ υἱὸς ἐδόθη ἡμῖν. 


** Num. xxiv, 117, ** [δα. ix, 6. 


met solvat. Quemadmodum, cum serpentes inter- 
ficiuntur, non continto reliquas partes unà. cum 
capite mori. videmus, sed, eum  interierit caput, 
ille tamen adhuc vitam retinent, nec vitali privan- 
tur motu : sic accidit in draconis interitu : etenim 
ingens cum esset admodum fera, quippe quie sin- 
gulis hominum :zetatibus exereverat, qui n ultiplex 
ejus caput, id est vim illam malorurm inventricem 
multa in se capita continentem sustulit, cas.eva- 
rum ipsius partium tractus neglexit, ut interfect:e 
fer: motum posteris ad. exercitationis occasionem 
relinqueret. Ecquod igitur col'isum οἱ effractum- 
est caput ? illud quod impio consilio mortem intule- 
rat, quod imorsu. mortiferum homini virus injecc- 
rat, Quamobrem qui mortis evertit imperium, vim 
quie in capite serpentis erat, ut ait Propheta, con- 
[regit, reliqua vero pars corporis in genus huma- 
num dispersa, quz. quoad homines vitiorum πιο- 
tionibus permoventur, squama pceeati vitam irri- 
tat, atque asperam reddit, potestate quidem jam 
mortua est, ctun ejus caput contusum atque inutile 
foctum sit. At, ubi tempus transicrit, οἱ ea, qu;e 
moventur, counstiterint, adveneritque vit» liujus 
absolutio, quam exspectamus, tunc et cauda et ex- 
trema pars inimici, mors ipsa nimirum destruetur, 
atque ita delebitur oninino cuncta malitia, cum 
omnes in vitam per resurrectionem revocati, qui 
justi erunt, ad celestem quietem accedent, qui 
autem peccatis obnoxii, in gehennz ignem detru- 
dentur. 


Sed ad presens gaudium revertamur, quod  pa- 
storibus nuntiant angeli, celi enarrant Magis, ct 
prophetis spiritus multis variisque rationibus pr:e- 
dicat, ut etiam Magi gratie praecones fiant. Nam 
qui solem suum oriri facit super justos et injustos, 
quique pluit. super malos et bonos, cognitionis 
radiurm, et rorem spiritus alienis etiam linguis de- 
misit, ut. adversariorum testimonio magis etiam 
apud nos veritas confirmaretur. Audivisti hario- 
lum et Dalaam meliori nomine afflatu. sic alie- 
nigenis predicentem : Orietur stella ex Jacob **. 


D Ecce tibi, qui ab eo genus duxerunt, Magi ex prze- 


dictione ipsius novum observant ortum stelle, 
qua przter aliarum stellarum naturam οἱ motus 
et status est particeps, el ad utilitatem lac utitur 
vicissitudine. Etenim cum cateraz stellae partim in 
orbe non errante semel iufix:e statum immobilem 
sortit:e sint, partim nunquam cessent a motu, lic 
et movetur, duin magis sc ducem praebet, et stat, 
dum illis ostendit. locum. Audis Isaiam claman- 
tem : Puer natus est nobis, et filins datus est 
nobis **. Disce ab eodem propheta, quomodo na- 
tus sit puer, quomodo datus sit filius. Num juxta 
nature legem? minime vero. inquit, lezibus enim 


4155 


S. GREGOUII NYSSENI 


4156 


natur non paret, qui naturze Dominus cst. Quo- A Μάθε παρ᾽ αὑτοῦ τοῦ Προφήτου πῶς EyevvtOn τὸ 


modo igilur nàtu3 est puer? dic. Ecce, inquit 
virgo in utero concipiet el pariet filium, et voca- 
bunt nomen ejus Emmanucl **, Quod, si interprete. 
ris, significat Nobiscum Deus. O rem admirandam! 
Virgo mater efficitur, et permanet. virgo. Cernis 
novum naturze ordinem. In aliis mulieribus quan- 
diu aliqua est virgo, non est mater. Nam postea- 
quam est facta mater, virginitatem non habet. Hic 
autem utrumque nemen in idem concurrit. Ea- 
dem enim ct mater ct virgo est. Nec virginitas 
partum: ademit, nec partus virginitatem solvit. 
Decebat enim, ut qui in vitam humanam introibat, 
nt homines integros incorruptosque servaret, ab 
incorrupta sibi deserviente integritate initium du- 
teret, Nam hominum consuetudo expertem connu- 
bii incorruptam appellat. lloc mihi ante magnus 
ille Moses per eam lucem, in qua sibi Deus appa- 
ruit, videtur cognovisse, qui, cum rubus arderet, 
nec tamen consumeretur, Transiens enim, inquit, 
videbo visionem hanc magnam **, non loci motum, 
ut arbitror, per transitum declarans, sed temporis 
transitum. Quod enim tunc per flammam οἱ rubum 
significabatur, progrcdiente tempore, quod interce- 
debat, perspicue jn mysterio virginis apertum fuit. 
Quemadmodum enim illic est rubus, et accendit 
ignem, οἱ non eoniburitur ; ita hic cst virgo, qu: 
lucem parit, et non corrumpitur. Quod autem per 
rubum Virginis corpus, quod Deum peperit, intel- 


παιδίον, πῶς ἐδύθη υἱός. "Apa χατὰ tbv vópov τῆς 
φύσεως; 09, φησὶν ὁ Προφήτης. Οὐ δουλεύει φύσεως ᾽ 
νόµοις ὁ Δεσπότης τῆς φύσεως. ᾽Αλλὰ πῶς ἔγεν- 
νήθη τὸ παιδίον; εἰπέὲ' Ἰδοὺ, φησῖν, ἡ παρθένος 
ἐν γαστρὶ .Ίήψεται καὶ τέξεται viór, καὶ καὶλά- 
σουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ 'EppavoviA, 6 ἐστι µεθερ- 
μηνευόµενον, Μεθ᾽ ἡμῶν d θεός. Ὢ τοῦ θαύματος ἱ 
Ἡ παρθένος µέτηρ γίνεται, χαὶ διαμένει παρθένος. 
Ορᾶς τὴν καινοτοµίαν τῆς φύσεως. "ETÀ τῶν ἄλλων 
γυναιχῶν ἕως παρθένος ὲστὶ, μήτηρ οὐχ ἔστιν. Ἐτεὶ 
δ' ἂν µήτηρ Ὑένηται, τὴν παρθενίαν οὐχ ἔχει. 
Ἐνταῦθα δὲ τὰ δύο συνέδραµε χατὰ ταὺτὺν τὰ ὁνό- 
pata. Ἡ γὰρ αὑτὴ καὶ µήτηρ καὶ παρθένος ἐστί 
καὶ οὔτε dj παρθενία τὸν τόχον ἐχώλυσεν, οὔτε ὁ 
τόχος τὴν παρθενίαν ἕλυσεν. Ἔπρεπε γὰρ τὸν ἐτὶ 
ἀφθαρσίᾳ τοῦ παντὸς Ev τῷ ἀνθρωπίνῳ βίῳ γενύ- 
μενον, ἀπὸ τῆς ὑπηρετούσης αὐτοῦ τῇ γεννήσει της 
ἀφθαρσίας ἄρξασθαι. Τὴν γὰρ ἀπειρόγαμον, ἄφθορον 
οἶδεν ὀνομάζειν dj τῶν ἀνθρώπων συνήθεια. Τουτό 
pot δοχεῖ προχατανεννηχέναι τῇ Ὑενομένῃ διὰ τοῦ 
φωτὸς αὐτῷ θεοφανείᾳ Μωῦσῆς ἐχεῖνος ὁ μέγας, ὅτε 
ἑξήπτετο τῆς βάτου τὸ πῦρ, xal fj βάτος οὐχ ἐμαραί- 
veto Διαθὰς γὰρ, φηδὶν, ὄψομαι τὸ µέγα ὅραμα 
τοῦτο" οὗ τοπιχὺν, οἶμαι, δηλῶν xivnatv διὰ τῆς 
βάσεως, ἀλλὰ τὴν παροδιχἣν τοῦ χρόνου διάδασιν’ τὰ 
Υὰρ τύτε προδιατυπωθὲν Ev τῇ φλογὶ xal τῇ βάτῳ, 
διαθάντος τοῦ μέσου χρόνου, δαφῶς Ev τῷ χατὰ τὴν 
παρθένον μυστηρίῳ ἀπεχαλύφθη. Ὥσπερ γὰρ ixi 


ligatur, ne te similitudinis pudeat. Nam omnis C. ἡ θάμνος, xal ἅπτει τὸ πὺρ xal οὗ χαίεται, οὕτω xal 


caro propter peccati susceptionem, et ob id ipsum 
tantum, quod est caro, peccatum est **. Peccatum 
aulem in Scriptura vocatur spina. Ae ne a pro- 
posito longius evagemur, forte non erit intempe- 
stivum, si incorrupte matris testem eum, qui in- 
ter templum et altare fuit occisus, proferamus. 
Hic est sacerdos Zacharias, non sacerdos solum, 
verum etiam propheta **. Ac prophetiz» quidem po- 
testas in Evange!ii libro declaratur, cum viam ho- 
minibus muniens divina gratia, ne Virginis partus 
incredibilis putaretur, minoribus miraculis fide- 
lium assensum sic exercuit, ut femina sterilis, et 
vir jam aetate confectus filium susciperent. Hoc mi- 
randi partus procemium fuit. Etenim sicut Elisabet, 
quz sterilis ad senectutem pervenerat, non pote- 
state naturz fit mater, sed ei divino consilio fi- 
lius nascitur, sic quod in virgineo partu non cre- 


est. 


ἐνταῦθα ἡ Παρθένος, καὶ τίχτει τὸ φῶς, xat οὐ φθε(- 
ρεται. El δὲ βάθος προδιατυποῖ τὸ θεοτόχον σῶμα 
τῆς Παρθένου. μὴ αἰσχυνθῇς τῷ αἱνίγματι. Πᾶσα γὰρ 
σὰρξ διὰ τὴν τῆς ἁμαρτίας παραδοχὴν, κατ αὐτὸ 
τοῦτο ὅτι σάρς ἐστι µόνον, ἁμαρτία ἰστίν: ἡ δὲ 
ἁμαρτία παρὰ τῆς Γραφῆς τῇ τῆς ἀχάνθης ἑ πωνυµίᾳ 
χατονοµάζεται. El δὲ μὴ πόῤῥω τῶν προχειµένων 
ἀποφερόμεθα, τάχα χαὶ τὸν μεταξὺ τοῦ ναοῦ χαὶ τοῦ 
θυσιαστηρίου φονευθέντα Ζαχαρίαν οὐχ ἄχαιρον εἰς 
µαρτυρίαν τῆς ἀφθόρου μητρὸς παραστῄσασθαι. 
Ἱερεὺς οὗτος ὁ Ζαχαρίας fv -- οὐχ ἱερεὺς δὲ µόνον, 
ἀλλὰ χαὶ ἐν τῷ τῆς προφητείας χαρίσµατι ' dj 6b τῆς 
προφητείας δύναμις ἀνάγραπιος ἓν τῇ βίδιῳ τοῦ 
Εὐαγγελίου χηρύσσεται ὅτε προοδοποιοῦσα τοῖς &v- 


D θρώποις ἡ 0sla χάρις, μὴ ἄπιστον τὸν ix Παρθένου 


τόχον ἠγήσασθαι, τοῖς ἑλάττοσι θαύμασι παραγυ- 
μνάζει τῶν ἀπίστων τὴν συγχατάθεσιν' τῇ στείρᾳ xal 


dendum videtur, si referatur ad Deum credibile παρήλιχι τἶίχτεται παῖς. Τοῦτο mpoolptov τοῦ χατὰ 
τὴν παρθενἰαν θαύματος γίνεται. Ὡς γὰρ ἡ Ἑλισά- 


θες, οὗ δυνάμει φύσεως γίνεται µήτηρ, ἄγονας τὸν βίον καταγηράσασα, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ θεῖον βούλημα τοῦ 
παιδὺς ἡ γέννησις ἀναγέρεται οὕτω xal τῆς παρθενιχῆς ὠδίνος fj ἀπιοτία, τῇ πρὸς τὸ Θεῖον ἀναφορᾷ 


τὸ πιστὸν ἔχει. 

Quoniam igitur ex virginitate proveniente prz- 
cedit is qui e sterili nascitur, qui ad vocem illius, 
que Dominum utero gerebat, antequam in lucem 
prodiret, in alvo matris exsilivit, simul ac natus 
est precursor Verbi, prophetico spiritu Zacharia 


9 Ίσα. vij, 14, 1* Exod. uii, 9. 


37 [I Reg. xx: 6 ; Matth. xiii, 33, 


Ἐπειδὴ τοίνυν προλαμθδάνει τὸν Ex. παρθανίας à 
ἀπὸ τῆς στείρας. ὁ πρὸς τὴν φωνὴν τῆς χυοφορούσης 
τὸν Κύριον πρὶν εἰς φῶς ἑλθεῖν ἐν τῇ µητρῴα νηδὺ 
σχιρτήσας, ἃμα τε παρῇῆλθεν εἰς γένεσιν ὁ τοῦ λόγου 
πρόδρομος, τάτε λύεται τῷ Ζαχαρίᾳ διὰ τῆς πρηφη- 


16 Luc. 1, 9 sqq. 


1127 


IN DIEM NATALEM CIIRISTI. 


1158... 


τικῆς ἐπιπνοίας fj σιωπή. Καὶ ὅσα διεξέρχεται Zaya- A silentium. solvitur, Quicunque autem. disseruit 


plac, προφητεία τοῦ μέλλοντος fjv. θὗτος τοίνυν ὁ 
τῷ προφητιχῷ πνεύματι πρὸς τὴν τῶν χρυπτῶν γνῶ- 
σιν χειραγωγούμενος, τὸ τῆς παρθενίας μυστήριον 
ἐπὶ τοῦ ἀφθάρτον τόχου κατανοῄσας, οὐχ ἀπέχρινεν 
ἓν τῷ ναῷ τοῦ ταῖς παρθένοις xgxà τὸν νόμον ἆπο- 
χεχληρωμένου τόπου τὴν ἄγαμον μητέρα, διδάσχων 
τοὺς Ἰουδαίους, ὅτι ὁ τῶν ὄντων δημιουργὸς xal βα- 
σιλεὺς πάσης χτίσεως, ὑποχείριον ἔχει μετὰ πάντων 
ἑαυτῷ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, τῷ ἰδίῳ θελήματι πρὺς 
€b δοχοῦν αὐτὴν ἅγων, οὐχ αὐτὸς ὑπὸ ταύτης δυνα- 
σξευόµενος, ὡς bv τῇ δυνάμει αὐτοῦ εἶναι, χαιν]ν 
γέννησιν δημιουργῆσαι * $e τὴν γενοµένην µητἑρα, 
τὸ αρθένον εἶναι οὐχ ἀφαιρήσεται. Διὰ τοῦτο αὑτὴῆν 
οὐχ ἀπέχρινεν ἓν τῷ ναῷ τοῦ χοροῦ τῶν παρθένων" 
fv δὲ οὗτος ὁ τόπος τὸ μεταξὺ τοῦ ναοῦ xai τοῦ θ»- 
σιαστηρίου διάστηµα. Ἐπεὶ οὖν Ίχουον βασιλέα τῆς 
κτίσεως εἰς γέννησιν ἀνθρωπίνην οἰχονομικῶς προελ- 
θεῖν ' φόδῳ τοῦ μὴ γενέσθαι βασιλεῖ ὑποχείριοι, τὸν 
ταῦτα μαρτυροῦντα περὶ τοῦ tóxou, δ.αχειρίζονται 
πρὸς αὐτῷ τῷ θυσιαστηρίἰῳ τὸν ἱερέα ἱερουργήσαντα. 
ἸἉλλὰ μαχρὰν τῶν προχειµένων ἀπεπλανίθημεν, 
δέον ἐπὶ τὴν Ev τῷ Εὐαγγελίῳ Βηθλεὲμ τῷ λόγφ 
ἀναδραμεῖν. El γὰρ ποιμένες ὄντως ἡμεῖς, xai τοῖς 
ἰδίοις ἑπαγρυπνοῦμεν ποιµνίοις, πρὸς ἡμᾶς πάντως 
ἐστὶν ἡ τῶν ἁγγέλων φωνὴ, ἡ εὐαγγελιζομένη τὴν 
χαρὰν τὴν μεγάλην ταύτην. Οὐχκοῦν ἀναθλέφωμεν εἰς 
τὴν οὐράνιον στρατιὰν, ἴδωμεν τὴν τῶν ἀγγέλων 
χοροστασίαν, ἀκούσωμεν τῆς θείας αὐτῶν ὑμνωδίας. 


Τίς ὁ Ίχος τῶν ἑορταζόντων; Aófa ἐν ἑν.ίστοις 6 


659. Boost. Διὰ τί δοξάζει ἡ τῶν ἀγγέλων γωνὴ τὴν 
ἐν τοῖς ὑψίστοις θεωρουμένην θεότητα; ὅτι, φησὶ, 
Καὶ ἐπὶ γῆς εἱἰρήνη ' περιχαρεῖς Υεγόνασιν ἐπὶ τῷ 
φαινομένῳ οἱ ἄγγελοι' Ἑοεὶ γῆς εἱρήνη. Ἡ πρότερον 
χατηραµένη, ἡ τῶν ἀχανθῶν xal τριδόλων Ὑόνιμος, 
t5 τοῦ πολέμου χωρίον, ἡ τῶν χαταδίχων ἑξορία, abcr) 
εἰρήνην δέδεχκται. Ὢ τοῦ θαύματος ! ᾿Α.1ήθεια ἐκ τῆς 
τῆς ἀνέτειε, καὶ δικαιοσύνη ἐκ τοῦ οὑρανοῦ 
διέχυγε. Τοιοῦτον ἔδωχεν ἡ τῶν ἀνθρώπων γη τὸν 
χαρπὺν αὐτῆς. Καὶ ταῦτα γίνεται ὑπὲρ τῆς iv àv- 
θρώποις εὐδοχίας. θεὺς τῇ ἀνθρωπίνῃ χαταχιρνᾶται 
φύσει, ἵνα συνεπαρθῇ τῷ ὕφει τοῦ θεοῦ τὸ ἀνθρώπι. 
vov. Ταῦτα ἀχούσαντἒς, διέλθωµεν εἰς τὴν Βηθλεὲμ, 
ἴδωμεν τὸ χαινὺν θέαµα, πῶς ἐπαγάλλεται fj παρθέ- 


Zacharias propheta, ad futurum spcetabant. Πίο 
gitur ditino numine ad occultorum cognitionem 
ductus, cum virginitatis mysterium in partu incor- 
rupto non ignoraret, in sacre templo Virginem 
matrein α loco virginibus per legem assignato 
non semovit, Judzosque docuit, naturam luma- 
ham una cum reliquis ommibus rerum omnium 
eflectori et regi ita subjectam esse, ut arbitratu 
suo eam ipse regeret, non autem ab ea regeretur : 
itaque in manu ipsius esse, novam ortus rationem 
moliri, qua matrem esse virginem non impediret, 
quamobrem eam sea virginum loco nen exclu- 
sisse, locus autem ille erat spatium quoddam 
inter templum et altare. Cum igitur audivisset 
Jud:xi, rerum emnium regem in vitam hunanam 
divino ordine prodiisse, metuentes ne regi sub- 
derentur, sacerdotem, qui h:ec. de ipso partu testi- 
ficabatur, ad ipsum olkare sacriflcantem imterfece- 
runt **, Sed longe a proposito aberravimus, cum ad 
Bethleem, de qua in Evangelio, oratione recurrere 
nos oportet. Nam si vere pastores sumus, et pro- 
priis gregibus invigilamus, ad nos utique spectat 
angelorum vox, qui magnum hoc gaudium nun- 
tíat ?*. Oculos igitur in corlestem exercitum inten- 
damus, tripudium spectemus angelorum, divinum 
ipsorum cantum audiamus. Quinam plaudentium 
sonus? Gloria (clamant) in altissimis Deo "'. Cur 
divino numini, quod in altissimis eernitur, glo- 
riam tribuunt ? Quoniam, inquiunt, Et in terra 
paz *. Ob hoc spectaculur.1 gaudio perfusi sunt 
angeli: In terra pax. Qux prius detestabilis erat, 
qua spinis ac tribulis plena solitudo, qu:e damna- 
torum exsilium, quie belli regio, haec pacem susce- 
pit. O rem admirabilem * Veritas de terra oria ast, 
et justitia de celo prospexit **. Talem dedit liomi- 
num terra fructum suum. Et hzc flunt pro bona in 
hoininibus voluntate, Deus humanz nature com: 
miscetur, ut ad sublimitatem divinam hominen 
tollat. Ilis auditis in Bethlehem proflciscamur, no- 
vum spectaculum contemplemur. Quomodo partu 
suo «irgo laetetur, quomodo qux nuptias non est 
experta lactet. infantulum. Sed prius auscultemus, 
quid de ipsa meniori:x proditum sit. 


vos tip τόχῳ, πῶς ἡ ἀπτιρόγαμως τιθηνεῖται τὸ νήπιον. Πρότερον δὲ τίς αὕτη xa mó0ey τῶν τὰ περ αὐτῆς 


ἱστορούντων ἀχούσωμεν. 


χουσα τοίνυν ἀποχρύφου τινὸς ἱστορίας, τοιαῦτα D — Audivi ergo quamdam historiam apocrypham 


παρατιθεµένης τὰ περὶ αὐτῆς διηγήματα. Ἐπίσημός 
τις ἣν Ev τῇ χατὰ Nópov ἀχριδεῖ πολιτείχ, xai γνώ- 
pios ἐπὶ τοῖς χαλλίστοις, ὁ τῆς Παρθένου πατῃρ, 
ἅπαις δὲ χατεγἡρα τὸ, βίον, ὅτι αὐτῷ πρὸς τεχνογο- 
νίαν οὐχ ἐπιτηδείως εἶχεν ἡ σύνοιχος. "Hv δέ τις ix 
εοῦ Νόμου «tpi ταῖς µπτράσιν, ἧς οὐ μετεῖχον al 
ἄγονοι.Μιμεῖτα: τοίνυν καὶ αὕτη τὰ περὶ τῆς μητρὸς 
τοῦ Σαμουὴλ διηγἡµατα. Καὶ ἐντὸς τοῦ ᾿Ἁγίου τῶν 
ἁγίων γενοµένη, ἰχέτις γίνεται τοῦ θεοῦ, uh ἔξω πε- 
σεῖν τῆς ix τῶν νόμων εὐλογίας, ἑξαμαρτοῦσα περὶ 


tales de ea. prodentem narrationes. Virginis pater 
fuit insignis quidam civis, observantia Legis el vitae 
probitate in primis nobilis, qui sine filiis ad sene- 
ciutem pervenerat, cum minus idoneam ad gignen- 
dum uxorem haberet. llabebatur. autem matribus 
ex Lege quidam honor, quo carebant femin:e, qua 
liberos nullos susceperant. Quapropter et hzc imi- 
tata id, quod de matre Samuelis scriptum est δν, ad 
Sanctum sanctorum accedit, et supplicat Deo, ne 
legum benedictione privetur, que nihil in Legem 


1?* Matth. xxii, 23, ο Luc. i, 0. ?* ibid. 14. ** jbid.— ?* Psal. Lxxxiv. 13. E Reg. 1, 12 sqq. 


1459 


S. GREGORII NYSSENI 


4110 


peccasset, Quod si mater evaserit, se, quodcunque Α τὸν Νόμον οὐδέν' γενέσθαι δὲ μητέρα, xal ἀφιερώσα- 


pepereril, οἱ dedicaturam. Quamobrem cum voti 
ennpos effeeta. filiam suscepisset, eam vocavil 


τῷ θ:ῷ τὸ τιχτόµενον. Δυναμωθεῖσα δὲ veo att θείῳ, 
πρὸς τὴν χάριν ἣν ᾖτησεν, ἔλαθεν. Ἐπειδὴ δὲ ἑτέχθη 


Mariam, ut ipso etiam nomine testaretur acceptum ^" τὸ παιδίον, ὠνόμασε μὲν αὐτὴν Μαρίαν, ὡς ἂν xat 


munus a Deo. Illam igitur, cum jam grandiuscula 
esset, nec ubere matris amplius indigeret, ducens 
ad templum Deo reddidit, et studiose promissum 
exsolvit. Sacerdotes autem, quandiu parvula fuit, 
ad Samuelis similitudinem in sanctis adibus edu- 
carunt, sed cum jam adolesceret, consulebant, 
quidnam agerent de sacro illo corpore, ne Deum 
offenderent. Etenim naturz legi illam subjicere, ut 
«nipiam in matrimonio collocata serviret, absur- 
dissimum videbatur. Instar enim sacrilegii fuisset, 
si muneris Deo sacrati dominus homo flerct. Lcgi- 
bus enim erat constitutum, ut maritus dominaretur 
uxori. Ut autem intra templum una cuim sacerdo- 
tibus mulier versaretur, et in sanctis conspicere- 
tur, neque legibus permissum eral, ncque gravitas 
et honestas id ferebat. Deliberantes igitur in hanc 


' sentenliam divinitus convenerunt, ut cam connubii 


nomine cuipiam desponderent, qui tamen ad custo- 
diam virginitatis ejus duntaxat essel idoneus. Ad 
boc autem munus aptissimus inventus est Joseph, 
ex eadem cum Virgine tribu et "familia, qua erat 
virgo. Sacerdotum ergo consilio Joseph pucllam 
sponsam accipit. Qux: tamen conjunctio sponsalia 
mon est egressa. Tunc ad Virginem missus est 
Gabriel, qui ei divine voluntatis arcanum aperiret. 
His autem faustissimis verbis usus est : Ave, gratia 


διὰ τῆς ἐπωνυμίας τὸ θεόσδοτον ὃ.ασημανθείη τῆς 


χάριτος. ᾿Αδρυνθεῖσαν δὲ ἤδη την xópnv, ὡς µτχέτι 


ἴσθαι προσανέἑχειν τῇ θηλῇ. ἀποδοῦναι τῷ θιῷ, xal 
πληρῶσαι τὴν ἐπαγγελίαν, χαὶ προσάχειν τφ vau 
ἑσπουδάσθη. Τοὺς δὲ ἱερεῖς, τέως μὲν χαθ᾽ ὁμοιότητα 
τοῦ Σαμουἡλ ἐν τοῖς ᾽Αγίοις ἀνατρέφειν τὴν παῖδα, 
αὐξηθείσης δὲ, βουλὴν ἄγειν ὅ τι ποιῄσαντες τὸ 
ἱερὸν ἐχεῖνο σῶμα, οὐχ ἂν sic τὸν θεὺν ἐξαμάρτοιεν. 
Τὸ μὲν γὰρ ὑποσεῦξαι τῷ νόμ τῆς φύσεως, xal 
καταξουλῶσαι αὐτὴν διὰ τοῦ γάμου τῷ ἀγομένῳ, τῶν 
ἁτοπωτάτων ἐτύγχανεν. Ἱεροσυλία kp ἄντιχρνς 


D ἐνομίσθη, θείου ἀναθήματος ἄνθρωπον γενέσθαι Κύ- 


piov ἐπειδὴ χνριεύειν ix. τῶν νόμων ὁ &vhp ἐτάχθη 
τῆς συνοικούσης. Τὸ δὲ τοῖς ἱερεῦσιν ἐντὸς τῶν áva- 
χτόρων Yuvalxa συναναστρέφεσθαι, xa £v τοῖς Αγίοις 
ὁρᾶσθαι, οὔτε νόµιμον ἣν, xal ἅμα τῷ πράγματι τὸ 
σεμνὸν οὗ προσῆν. Βουλενομένοις δὲ αὐτοῖς περὶ 
τούτων, θεόθεν γίνεται συμθουλὴ, δοῦναι μὲν αὐτὶν 
ἀνδρὶ µνηστείας ὀνόματι * τοῦζον δὲ τοιοῦτον εἶναι, 
oloy πρὸς φυλαχὴν τῆς παρθενίας αὐτῆς ἐπιτηδείως 
ἔχειν. Εὐρέθη τοίνυν à Ἰωσὴφ, olov ἐπεζήτει ὁ λόγος, 
ix τῆς αὑτῖς «υλῆς τε xal πατρ'ᾶς τῇ Παρθένῳ, xot 
μνηστεύεται xarà συμθουλὴν τῶν ἱερέων αὑτῷ τὴν 
παῖδα. Ἡ δὲ συνάφεια μέχρι µνηστείας ἣν. Τότε 
μυσταγωγεῖται παρὰ τοῦ l'a6prt Ἡ Παρθένος. T 
δὲ ῥήματα τῆς µνσταγωγίας, εὐλογία fiv. Χαἴρε, 


plena, Dominus tecum 13. Contraria hzc est. oratio C φησὶ, χεχαριτωµένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ. Ἄπεναν- 


illis vocibus, quas prima mulier audivit. Tunc enim 
illa doloribus propter peccatum damnata est 54, 
Nunc autem in hac per gaudium dolor expellitur. 
In illa molestiz: partum praecesserunt ; huic partum 
letitia przenuntiat : Ne timeas, inquit. Quoniam om- 
nibus mulieribus timorem affert partus exspecta- 
tio, dulcis partus promissione timor evimitur. 7n 
utero, inquit, concipies, et paries filium, el vocabis 
nomen ejus Jesum. Ipse enim salvum faciet populum 
suum a peccalis eorum. Quid autem Maria ? Audi 
pudicam Virginis vocem. Angelus partum nuntiat ; 
at illa virginitati inlizeret, et. integritatem angelicae 
demonstrationi anteponendam judicat, nec angelo 
fidem non habet, ncc a proposito recedit suo. Inter- 
dixi, inquit, mihi consuetudine viri. Quomodo istud 
erii mihi, quonium tirum non cognosco ? llxc Mariz 
vox declarat, ea qua ex liistoria incerti auctoris 
coummemoravi, non esse penitus absurda. Si enim 
liberorum causa ducta fuisset a Joseph, quomodo 
parituram angelo prenuntianti, se rem novam ct 
alienam audire prz se tulisset, cum ipsa quoque 
sesc obstrinxisset nalurz lege, ut aliquando mater 
essct ? Verum qiia carnem Deo consecratam, tan- 
quam sanctum aliquod oblatum munus oportel;at 
in'actam integramque prestare, idcirco, licet, in- 
quit, angelus sis, licet e caelo venias, licet i1 quod 


? Luc. 20 sqq... ?* Gen. ui, 10. 


τίον τῇ πρώτῃ quvi] τῇ πρὸς vovatxa, νῦν Ὑΐνεται 
πρὸς τὴν παρθένον ὁ λόγος. Ἐχείνη λύπαις ἓν ταῖς 
ὠδῖσι διὰ τὴν ἁμαρτίαν κατεδικάσθη’ ἐπὶ 6k ταύτης 
ἐκθάλλεται διὰ τῆς χαρᾶς fj λύπη "En ἐχείνης, αἱ λύ- 
παι tfe ὠδῖνος προηγήσαντο" ἐνταῦθα δὲ χαρὰ τὶν 
ὠδῦνα μαιεύεται. Mi) φοδοῦ, qnoiv. Ἐπειδὴ πάσῃ 
γυναιχὶ φόδον παρέχει dj τῆς ὠδῖνος προσδοκία ΄ ἐχ- 
θάλλει τὸν φόδον ἡ τῆς γλυχείας ὠδῖνος ἑπαγγελία. 
Ἐν γαστρὶ Any, φησι, καὶ τέξῃ vi2r, xal xa Aé- 
σεις τὸ ὄνομα αὑτοῦ Ἰησοῦγ. Αὐτὸς γὰρ σώσει 
τὸν .Ἰαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. Τί ουν 
à Μαρία; "Axovcov χαθαρᾶς παρθένου φωνὴν. 'O 
ἄγγελος τὸν τόχκον εὐαγγελίξεται * χἀκείνη τῇ παρ- 
θενίᾳ προσφύεται , προτιμοτέραν τῆς ἀγγελικῆς 
ἐμφανείας τὴν ἀφθαρτίαν χρίνουσα, χαὶ οὔτε τῷ ἁγγέ- 
Mp ἀπιστεῖν ἔχει, οὔτε τῶν χεχριµένων ἐξέρχσται. 
ἸΑπείρηταί µοι, φησὶν, ἀνδρὺς ὁμιλία. Πῶς ἔσται 
μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὗ γιΥὠώσλω; Αὕτη τῆς Ma- 
plac ἡ φωνὴ, ἀπύδειξις τῶν χατὰ τὸ χρύφιον ἵστορου- 
µένων ἑστίν. El γὰρ ἐπὶ γάμφ παρείληπτο παρὰ 
τοῦ Ἰωσὴφ, πῶς ἂν ἐξενίσθη τῷ τὸν τόχον αὐτῇ 
προμτνύοντι, πάντως ποτὲ χαὶ αὐτὴ μήτηρ Ὑσνέσθαι 
προσδεχοµένη χατὰ τὸθ νόμον τῆς φύσεως; Ἐπειοὴ 
δὲ τὴν ἀφιερωθεῖσαν τῷ θεῷ σάρκα, οἵόν τι τῶν ἁγίων 
ἀναθημάτων ἀνέπαφον ἔδθι φυλάττεσθαι, διὰ τοῦτο, 
q13, κἂν ἄγγελος $c, x&v οὐρανόθεν Ἶχῃς, χαὶ ὑπὲρ 


4l 


IN DIEM NATALEM CIIRISTI. 


4119) 


ἄνθρωπον τὸ φαινόμενον Tj: ἀλλὰ τὸ γνῶναί µε A ostenditur, naturam superet humanam, tamen me 


ἄνδρα, τῶν ἁμηχάνων ἐστί. Πῶς ἔσομαι µήτηρ 
χωρὶς ἀνδρός; Τὸν γὰρ Ἰωσὴφ μνηατῆρα μὲν οἶδα, 
| ἄνδρα δὲ οὗ γινώσκω. Τί οὖν ὁ νυμφοστόλος Γαθριήλ; 
Uiav παστάδα τῷ xaÜapi xal ἁμιάντῳ παρίστησι 
Té ; Π,εὖμα ἅγιον, qnot, ἐπεεύσεται ἐπὶ σὲ, 
καὶ δύναμις Ὑγίστου ἐπισκιάσει σοι. Ὢ µαχα- 
plac Υαστρὸς ἐχείνης, fj δι ὑπερθολὴν καθαρότητος 
τὰ τῆς φυχῆς ἀγαθὰ πρὸς ἑαυτὴν ἑπεσπάσατο. "Evi 
μὲν γὰρ τῶν ἄλλων ἁπάντων, μόλις ἂν duyt χαθαρὰ 
Πνεύματος ἁγίου παρουσίαν δέξαιτο: ἐνταῦθα δὲ, 
δοχεῖον τοῦ Πνεύματος ἡ αὰρξ γίνεται. ᾽Αλλὰ Kal 
δύναμις Ὑψίστου ἐπισχιάσει σοι. Τί τοῦτο σηµαί- 
vst δι ἀποῤῥήτων ὁ λόγος, "Οτι Χριστὸς θεοῦ δύνα- 
µις χαὶ θεοῦ σοφία, ὥς φησιν ὁ Απόστολος. Τοῦ οὖν 


ὑψίστου θεοῦ ἡ δύναμις, ἥτις ἐστὶν ὁ Χριστὸς, διὰ B 


τῆς ἐπελεύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐμμορφοῦται 
τῇ παρθενἰᾳ. Καθάπερ γὰρ ἡ τῶν σωμάτων σχιὰ τῷ 
τύπῳ τῶν προηγουμένων συσχηµατίζεται, οὕτως ὁ 
χαραχτὴρ xat τὰ γνωρίσματα τῆς τοῦ Υἱοῦ θεότητος 
ἐν τῇ δυνάµει τοῦ τικτοµένου διαρανἠσεται, εἰχὼν 
xal σφραγὶς xal ἀποσκίασμα xol ἀπαύγασμα τοῦ 
δειχνύµενος. 

'AXX' ἐπὶ τὴν Βηθλεὲμ ἡμᾶς ἀναδραμεῖν τῷ Mt 
προτρέπεται τὸ ἀγγελιχὸν εὐαγγέλιον, χαὶ χατιδεῖν 
τὰ bv τῷ σπηλαίῳ μυστήρια. Té τοῦτο; Παιδίον àv 
σπαργάνοις διειλημµένον, xa ἐπὶ φάτνης ἀναπαυό- 
μενον * καὶ fj μετὰ τόχον παρθένος, ἡ ἄφθορος µέτηρ 
περιέπει τὸ ἔχγονον. Εἴπωμεν, οἱ ποιμένες ἡμεῖς, 
την τοῦ Προφήτου φωνὴν, ὅτι Καθάπερ ἠκούσαμεν, 
οὕτω xal εἴδομεν ἐν πόΛει τοῦ Κυρίου τῶν δυνἀ- 
peur, ἐν πὀΊει τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Οὑχ ρα σαυντυχ.- 
χῶς ταῦτα χατὰ τὸ αυμθὰν xal yéyovsv, χαὶ ἐπὶ τοῦ 
Χριστοῦ ἱστόρηται, xal οὐδεὶς ἔπεστι τῇ ἱστορίᾳ 
Aóv0c ; Tl βούλεται τῷ Δεσπότη 1j v σπηλαίῳ χατα- 
yorh, ἢ ἐπὶ φάτνης ἀνάχλισις; τὸ ἐν τῷ καιρῷ τῆς 
τῶν φόρων ἀπογραφῆς χαταμιχθῆναι τῷ io; Ἡ 
δπλόν ἐστιν, ὅτι ὥσπερ τῆς νομικῆς ἡμᾶς ἑξχιρεῖται 
χατάρας, αὐτὸς ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα γενόμενος, xal 
τοὺς ἡμετέρους µώλωπας εἰς ἑαυτὸν µετατίθησιν, 
ἵνα τῷ µώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰαθῶμεν ' οὕτω xal ἐν 
Φόρῳ γίνεται, ἵν ἡμᾶς τῶν πονηρῶν δεσμῶν ἔλευθε- 
pur, οἷς ὑπέχειτο τὸ ἀνθρώπινον, ὑπὸ τοῦ θανάτου 
Φορολογούμενον; Τὸ δὲ σπήλαιον ἰδὼν ἓν (p τίχτεται 
ὁ Δεσπότης. τὸν ἀφεγγῆ καὶ ὑπόγειον τῶν ἀνθρώπων 
νόησον βίον, ἓν ᾧ γίνεται ὁ τοῖς ἓν σχότει χαὶ σχιᾷ 
θανάτου καθηµένοις ἐπιφαινόμενος  σπαργάνοις δὲ 
διασφίγγεται, ὁ τὰς σειρὰς τῶν ἡμετέρων ἁμαρτη- 
µάτων περιδαλλόµενος. Ἡ δὲ φάτνη τὸ τῶν ἀλόγων 
ἐστὶν ἑνδιαίτημα, ἐν D] γεννᾶται ὁ λόγος, ἵνα γνῷ 
Bouc χτησάµενον, xal ὄνος thv φάτνην τοῦ κυρίου 
αὐτοῦ: βοῦς ὁ ὑπεζευγμένος τῷ Νόμῳ ᾿ ὄνος, τὸ ἀχθο- 
qópov ζῶον, tb τῇ ἁμαρτίᾳ τῆς εἰδωλολατρείας πε- 
φορτισμένον.Αλλ᾽ ἡ μὲν κατάλληλος τῶν ἁλόγων τροφὴ 
aai ζω] χόρτο; ἔστίν, Ὁ ἑξανατέλλων γὰρ χόρτον τοῖς 
χτ1νεσι, φησὶν ὁ Προφήτης. Tó δὲ λογιχὸν ζῶον ἄρ- 
tt τρέφεται, Διὰ τοῦτο τοίνων τῇ φάτνῃ, fuu ἐστὶ 

? ] Cor. 1, 25. ?^ Psal. xpi. ?? Galat, ij, 13. 
noo. ο Psal. cur, 44. 


9 [sa, Lin, 9, τς Petr. 0,22. 


virum cognoscere nefas est. Quomodo sine viro 
mater ero ? Joseph enim spousum novi, sed virum 
non cognosco. Quid ad hzc auspex Gabriel? Quem 
thalamum statuit puro impollutoque connubio ? 
Spirilus sanctus, inquit, superveniet in te, et virtus 
Altissimi obumbrabit tibi. O beatum uterum illum, 
qui bonitatis ac puritatis praestantia ad se traxit 
auiini bona ! [n reliquis enim omnibus vix animus 
purus Spiritus saucti prissentiam capit : hic autem 
caro fi spiritus receptaculum. Sed et virtus Altis- 
simi obumbrabit tibi, Quid significat arcanus hic 
sermo ? Christus Dei virtus est et sapientia, ut ait 
Apostolus 51. Virtus igitur Altissimi, quz Christus 
est, per adventum Spiritus sancti formatur in vir- 
gine. Quemadmodum enim. umbra ad preceden- 
tium corporum figuram effingitur, sic forma ct 
indicium divinitatis Dei in virtute ipsius qui pari- 
tur, ostendetur, et imago, et signum, et adumbra- 
tio, et splendor exemplaria per admirabilem rerum 
affectionem demonstrabitur. 


πρωτοτύπου, διὰ τῆς τῶν ἐνεργειῶν θαυματοποιῖας 


Verum hortatur nos Evangelium, ut in Dethleem 
oralione revertamur, et qua in antro sint mysteria 
videamus. Quiduam est hoc ? Puer pannis involutus 
et positus in praesepi, et Virgo post partium, incor- 
rupta mater eomplectitur. filium. Emittamus illam 
Prophet vocem : Sicut audivimus, sic vidimus in 
civitate Demini virtutum, in civitate Dei nostri 19. 
Nun hac, quiz audivimus de Christo, fortuna et 
c3su contigerunt, el scripta sunt, an historix sub- 
est aliqua ratio ? Quid'sibi vult hzc Domini in an- 
tro sedes, hac in przsepi reclinatio? Cur tempore 
descriptionis tributorum in vitam ingreditur? Αη 
perspicuum est, eum quemadmodum a legis ex- 
secratione nos eripit, factus ipse pro nobis exse- 
cratio **, οἱ livores nostros in se transfert, ut ejus 
livore nos curemur **, sic etiam vectigalein fleri, 
ut nos a gravissimo vectigali, quod ab lhomino 
mors exigit liberaret ? Quod autem speluncain vi- 
des, in qua paritur Dominus, cecam hominum 
vitam, et sub terra demersam cogita, in qua nasci- 
tur ille, qui in tenebris ambulantibus, οἱ iu regione 


D umbre mortis sedentibus ** se ostendit: pannis 


autem obvolvitur et fasciis constringitur, qui pec- 
catorum nostrorum catenas. subit et vincula. Pr;e- 
sepe vero, in quo Verbum gignitur, bestiarum est 
domus, ut cognoscat bos possessorem Suum, οἳ 
asinus prescpe domini sui **. Per bovem intellige 
illum, qui Legis jugo subjectus est: per. asinum 
autem, quod est animal ferendis oneribus natum, 
eum, qui simulacrorum cultus onustus est criminc. 
Caeterum commune rationis expertium animalium 
pabulum et vita fenum est, producens, inquit Pre- 
pheta *?, fenum jumentis. Quod autem ratione pr:e 
dium est animal, vescitur panc. Idcirco in prz- 


* [sa, 1x, 2. V [sa. 


3 


5. GREGORII NYSSENI 


41 i4 


scpl, quod est animalium ratione vacantium sedes, A τῶν ἁλόγων ἑστία, ὁ ἓξ οὐρανοῦ χαταθὰς ἄρτος τῆς 


e caelo delapsus vita» panis proponitur **, ut οἱ quze 
3 rationc remota sunt animalia, rationis cibo nu- 
Lriantur, alque ita ratione decorentur. Medium 
igitur in przsepi se inter bovcm et asinum utrius- 
que Dominus locat, υἱ medium parietem maceriz 
solvens, duos condat in semetipso in unum novum 
hominem **-**, ab altero grave Legis jugum eripiens, 
alterum simulacrorum cultus onere liberans. Sed 
oculos ad mirabilia ecelorum spectacula tollamus. 
Ecce enim non prophete &olum et angeli gaudium 
hoc nobis denuntiant, verum etiam coeli rebus suis 
admirandis Evangelii gloriam praedicant. Ex Juda, 
ut ait Apostolus, propheta Cliristus ortus est 91, 
Sed ejus ortu. non illuminatur Jud:zus. Peregrini 


Qwufc προστίθεται, ἵνα καὶ τὰ ἂλογα τῖς λοχιχῖς 
µεταλαδόντα τροφΏς, ἓν λόγῳ Ὑένηται. Μεσιτεύει 
τοίνυν ἐπὶ τῆς φάτνης τῷ Bot καὶ τῷ ὕνῳ ὁ ἀμφοτέ. 
pov Κύριος, ἵνα τὸ µεσότοιχον τοῦ «ραγμοῦ λύσας, 
τοὺς δύο χτίσῃ iv. ἑαυτῷ εἰς ἕνα Χαινὸν ἄνθρωπον, 
xai τούτου τὸν βαρὺν ζυγὸν τοῦ Νόμου περιελὼν, 
χάχεῖνον τοῦ τῆς εἰδωλολατρείας ἄχθους ἁποφορτίσας. 
Αλλ' ἀναθλέψωμεν εἰς τὰ οὑράνια θαύματα. Ἰδου 
γὰρ οὐ προφῖται μόνου χαὶ ἄγγελοι τὸν yapiv ταύ- 
την ἡμῖν εὐαγγελίζονται, ἀλλὰ xat οἱ οὐρανοὶ διὰ τῶν 
οἰχείων θαυμάτων τὴν τοῦ Εὐαγγελίου δόξαν &vaxn- 
ρύττουσιν. "EZ Ἰούδα ἡμῖν ὁ Χριστὸς ἀνατέταλχε, 
καθώς φησιν ὁ Απόστολος, ἀλλ οὐ χαταυγάτεται ὁ 
Ἰουδαῖος ὑπὸ τοῦ ἀνατείλαντος. Ξένοι τῶν διαθιχῶν 


ct à testamentorum promissione benedictioueque β τῆς ἐπαγγελίας οἱ Máyot, xat τῆς τῶν Πατέρων εὖλο- 


Patrum alieni sunt Magi, qui cognitione populum 
lsraclitam antevertunt, et celestem agnoscentes 
lucem, et in spelunca Regem non ignorantes. lli 
munera afferunt, illi insidias struunt. Hi veneran- 
tur, illi persequuntur. lli gaudent invento, quein 
exquirebant , illi nuntiato ipsius ortu reformidant. 
Videntes enim, inquit, Magi stellam supra locum, 
ubi erat puer, gavisi sunt gaudio maguo valde. [le- 
rodes aulem audiens (turbatus est, et omnis Jeroso- 
lyma cum illo *. Mi et tanquam Deo thus offerunt, 
et auro dignitalem regiam colunt. Et. prophetica 
quadam gratia per myrrham mortis dispositionem 
subsignificant. llli vero cunctos. infantes unum in 
locum coactos internecione tollendos censent. Quod 


eos mibi non solum crudelitatis, verum etiam C 


sumnrze dementis videtur coarguerc. Quid enim 
sibi vult ista pucrorum trucidatio ? Cur ausi sunt 
homicidz se tanto scelere obstringere ? Quoniam 
novum quoddam, inquiunt, mirandumque coli por- 
tentum Regis indicium Magis nuntiavit. 


Quid igitur tum? Aut. portendenti signo fidem 
habes ut vero, aut, quod rumore jactatur, vanum 
putas ? Si talis est, qui celos sibi fecerit inservire, 
prorsus est supra manum tuam. Sin autem in 
potestate tua. est, ut. ille vel vivat, vcl moriatur, 
eum frustra perlimescis. Qui enim id agit, ut im- 
perio tuo subditus ipse sit, cur ei parantur insidia ? 
Cur horrendum illud mandatum transmittitur ? Cur 
impia fertur sententia, ut miseri infantes truci- 
dentur ? Quid peccarunt? Quid morte, aut supplicio 
diguum admiserunt ? Crimen uuum duntaxat habent, 
quod nati sunt, et in lueem editi. Et propterea ne- 
cesse fuit, ut civitas carnilicibus compleretur; ut 
cogeretur matrum inultitudo, et infantium populus, 
ut adessent etiam patres, et generis propinquitate 
conjuncti ad. sevum facinus congrezarentur. Quis 
oratione calamitatem describat ?* Quis acerbitatem 
enarrans. oculis aspiciendam | proponat ?. Mistain 
illam lamentationem, luctuosaum questum. puero- 
rum, matrum, propinquorum, patrum ad nünas 


" Joan. vi, 48 sqq. 9-"^ Eph:s. n, 4. ων. 


γίας ἀλλότριοι' ἁλλὰ προφθάνουσι τῇ γνώσει "Iopan- 
λίτην λαὸν, χαὶ τὸν οὐράνιον φωστῖρα Ὑνωρίσαντες, 
καὶ τὸν ἐν σπη)αἰω Βασιλέα μὴ ἁγνοίσαντες. Ἐκεῖ- 
vot δωροφοροῦσιν , οὗτοι ἐπιθουλεύουσιν. — "Exzivot 
προσχυνοῦσιν, οὗτοι διώχουσιν. Ἐκεῖνοι εὑρόντες τὸν 
ῥητούμενον, χαίΐρουσιν. θὗτοι ἐπὶ τῇ γεννίέσει τοῦ 
μηνυθέντος ταράττονται. Ἰδόντες Υὰρ, φησὶν, ol 
Μάγοι τὸν ἀστέρα ἐπὶ τοῦ τόπου οὗ ἦν τὸ πα- 
δίον, ἐχάρησαν χαρὰν uevd. Any. σφόδρα. Ἡρώδης 
δὲ ἀχούσας τὸν Aóror, ἑταράχθη, xal πᾶσα Ἱερο- 
σὀ.Ίυμα μετ) αὐτοῦ. Ul. μὲν ὡς sp προσάγονσι 
λίδανον, xal τὴν βασιλιχην ἀξίαν τῷ χρυσῷ δεςιονν- 
ται. Tijv δὲ χατὰ τὸ πάθος οἰχονομίαν, προφητιχῇ 
τιγι χάριτι διὰ τῆς σμύρνης ἀποσημαίνουσιν ’ οἱ δὲ, 
πανωλεθρίαν τῆς νεολαίας πάσης χαταδικάζοναιν. "O 
μοι δοχεῖ, uj τῆς π.χρίας µόνον, ἀλλὰ xa τῆς ἐσχᾶ- 
της ἀνοίας αὐτῶν τὴν χατηγορίαν ἔχειν. Τί γὰρ βού- 
λεται αὑτοῖς 4j παιδοφονία; Καὶ ἐπὶ τίνι σχοπῳφ τὸ 
τοιοῦτον ἄγος τοῖς µιαιφόνοις τετόλµηται; Ἐπειδὴ 
χαινόν τι σημεῖον, φησὶν, τῶν κατ οὐὗρανὸν θαυμά- 
των τὴν τοῦ Βασιλέως ἀνάδεις.ν τοῖς Μάγοις ἐμήνυσε. 

Τί οὖν ; ὡς ἀληθῃ πιστεύεις τῷ μηνύσαντ. ση- 
pelo, Ἡ µάταιον ὑπονοεῖς τὸ θρυλλούμενον ; El μὲν 
γὰρ τοιοῦτός ἐστιν, οἷος τοὺς οὐρανοὺς ἑαυτῷ συνδια- 
τιθέναι, οὐχ ὑπὲρ τὴν otv χεῖρα πάντως ἐστίν. Ei 
δὲ ἐπὶ σοὶ τὸ ζῇν αὐτὸν f) τεθνάναι ποιεῖ, µάτην πὲ- 
φόθησαι cby τοιοῦτον. Ὁ vip οὕτω πράττων, ὥστε 
ὑποχείριος εἶναι τῇ σῇ ἐξονσίχ, ὑπὲρ τίνος ἔπιδου- 
λεύεται; Διὰ τί τὸ φρικτὸν ἐχεῖνο χαταπέµπεται 
πρόσταγμα, Ἡ πονηρὰ χατὰ τῶν νηπίων Φῆφος, 
ἀναιρεῖσθαι τὰ δείλαια βρέφη», Ti ἀδιχήσαντα ; Tiva 
θανάτου xat χολάσεως αἰτίαν χα) ἑαυτῶν παρασχό- 
μενα; "Ev ἔγχλιμα ἔχοντα µόνον, τὸ γεννιθῆναι 
καὶ εἰς φῶς ἐλθεῖν. Καὶ ὑπὲρ τούτου ἔδει χατατλη- 
θωθηναι δηµίων τὴν πὀλιν, χαὶ συναχθηναι δηµον 
µητέρων xai νηπίων , λαῶν συµπαρόντων αὐτοῖς» 
χαὶ τῶν γεννησαµένων, xal πάντων, ὡς εἰχὺς, ἐπὶ τὸ 
πάθος ἀθροιξομένων τῶν χοινωνούντων τοῦ Υένους. 
Τίς ἂν ὑπο,ράψεις τῷ λόγῳ τὰς συμφοράς; Τίς ἂν 
ὑπ fry ἀγάγοι διὰ τῶν διηγημάτων τὰ πάθη; Tav 
σύμμιχτον ἐχεῖνον Ορῆνον ; τὴν γοςερὰν συνῳδίαν 


vul, 141. 9* Matth. n, 10. 


| 
| 


4155 


IN DIEM NATALEM CIIRISTI. 


παίδων, µητέρων, αυγγενῶν, πατρῶν, πρὸς τὴν τῶν Α carnificum miserabiliter exclamantium? Quis. di- 


δηµίων ἀπειλὴν ἐλεινῶς εἰσθοώντων; Ηῶς ἄν τις δια- 
γράψεις γυμνῷ τῷ ξέφει παρεστῶτα τῷ νηπίῳ τὸν 
δήμιον, ἑμθλέποντα δριμύ τε χαὶ φονιχὸν, xal φθεγ- 
γόµενον ἅλλα τοιαῦτα, χαὶ τῇ χειρὶ τὸ βρέφος πρὸς 
ἑαυτὸν ἕλχοντα, καὶ τῇ ἑτέρᾳ τὸ ξίφος ἀνατεινόμε- 
vov * τὴν 66 μητέρα ἑτέρωθεν πρὸς ἑαυτὴν ἀνθέλχρυ- 
σαν τὸ παιδίον, xal τὸν ἴδιον αὐχένα τῇ τοῦ ξίφους 
ἀχμῇ προσυπέχουσαν, ὡς ἂν μὴ [6n τοῖς ὀφθαλμοῖς τὸ 
δείλαιον τέχνον βρέφος ταῖς χερσὶ τοῦ δηµίου διαφθει- 
póusvov ; Πῶς ἄν τις τὰ τῶν πατέρων διηγήσαιτος 
Tài ἀναχλήσεις, τὰς οἱμωγὰς, τὰς τελευταίας τῶν 
εέχνων περιπλοχά»ς ; χαὶ πολλῶν ἅμα τουύτων χατὰ 
ταὐτὸν γιγνοµένων ; Τίς ἂν τὸ πολυειδὲς χαὶ πολύ- 
τροπον τῆς συμφορᾶς τραγῳφδήσειε, τὰς διπ)ᾶς τῶν 
ἁρτιτόχων ὠδῖνας ; Τοὺς δριμεῖς χαυτῆρας τῆς φύ- 
cte, :δῦπως τὸ ἅθλιον βρέφος ὁμοῦ τε τῷ μαζῷ 
προσεφύετο, χαὶ διὰ τῶν σπλάγχνων τὴν χαιρίαν 
ἐδέχετο; Ὅπως ἡ δειλαία μήτηρ χαὶ τὴν θηλὴν ἐπεῖχε 
τῷ τοῦ νηπίου στόµατι, xai τὸ αἷμα τοῦ τἐχνου τοῖς 
χόλποις ἐδέχετο; Πολλάχις 5£ που τῇ ῥύμῃ τῆς χειρὸς 
ὁ δήαιος, μιᾷ τοῦ ξίφους ὁρμῇ, τὸ τέχνον τῇ μητρὶ 
συνδιήλασς , xal Ey τοῦ αἵματος τὸ ῥεῖθρον ἐγένετο, 
Ex τε τῆς µητρφας πληγῆς xai ix τῆς χαιρίας τοῦ 
τέχνου χαταμιγνύμενον. Ἐπειδὴ δὲ xai τοῦτο πρὀσ- 
χειται τῇ μιαρᾷ τοῦ ΠἩρώδου φωνῇ, τὸ pt µόνον 
κατὰ τῶν ἁἀρτιγενῶν τὴν θανατηφόρον ἐξενεχθῆνα, 
5209, ἁλλ᾽ εἴ τις χαὶ εἰς δεύτερον προῄλθεν ἔτος 
καὶ τοῦτον ἀνάρπαστον γενέσθαι (γέγραπται γὰρ, ὅτι 
ἀπὺ διςτοὺς xal κατωτέρω)’ ἕτερον Ev τούτοις, χατὰ 
τὸ εἰχὸς, πάθος ὁ λόγος βλέπει. Ότι πολλάχις Ó µε- 
4362 χρόνος, 690 τέχνων μητέρα τὴν αὐτὴν ἐποίησεν. 
Οἷον οὖν fjv ἐπὶ τῶν τοιούτων πάλιν τὸ θέαµα, δύο 
δηµίων περὶ μίαν ἁσχολουμένων μητέρα. τοῦ μὲν, 
4) παραθἑον πρὸς ἑαυτὺν ἕλχοντος. τοῦ δὲ, τὸ ὑπο- 
µάζιον ἀνασπῶντος τοῦ χόλπου; Τί πάσχειν εἰχὸς ἐπὶ 
τούτοις τὴν ἁθλίαν μητέρα; πρὸς δύο τέχνα σχιζο- 
µένης τῆς φύσεως, ἑχατέρου χατὰ τὸ ἶσον τοῖς µτ- 
τρῴοις σπλάγχνοις τὸ πΌρ ἀναφλέγοντος, οὐχ ἔχουσαν 
πυίῳ ἢ τίνι τῶν ποντ ρῶν ἀχολουθήσει δηµίων; Too μὲν 
ἐντεῦθεν, τοῦ δὲ ἑτέρωθεν πρὸς xtv aa tty ἑφελχομέ- 
νων τὰ νΆπια ' ποοσδράµῃ ἐπὶ τῷ νεογενεῖ, ἄσημον ἔτι 
xat ἁδριάρθρωτον τὸν ὀδυρμὸν ἀφιέντι; Άλλ' ἀχροᾶται 
τοῦ ἄλλου fS «φθεγγοµένου, xai φελλιζομένῃ τῇ 


cendo possit exprimere carnificem gladio contra 
puerum irruenlem, ct torvo trucique vultu con- 
tuenteim, verbisque crudelibus alloquentem, | una 
quidem manu corripientem infantulum, altera vero 
gladium adigentem ; matrem, porro ex altera parte 
filium ad se trabentem, objicientemque cervicem 
suom) acuto gladio, ne miserum filium carnifi- 
cis manu necatum propriis oculis intueretur ? 
Quis explicet ea qus» patres agunt, revocatio- 
nes, suspiria, postreuios filiorum complexus, ρα. 
sertim cum idem a multis fiat eodem tempore? 
Quis variam multiplicemque calamitatem, et con- 
duplicatos puerperarum dolores partus expouat , 
εἰ acerrimas, quas admovebat natura , faces ? 
Quoinodo puer infelix et uberi simul inbzreret, 
et per viscera letaleni plagam acciperet ? Quo- 
modo misera mater simul infantis ori subderet 
ubera, et sinu sanguinem ejus exciperet ? Manus 
autem impetu saepenumero carnifex uno gladii 
ictu. lilium et matrem consauciabat, et unus gan- 
guinis rivus ex matris plaga et ex mortifero γι]. 
uere filii mistus decurrebat. Jam vero, cum nefaria 
llerodis sententia non. solum nuper geniti neca- 
rentur, sed etiam illi, qui alterum agebant annum, 
raperentur ad mortem δὴ, (scriptum est enim eum 
jussisse , bimulos εἰ miuores interfici ), videre 
erat matres non paucas, que eo temporis spatio 
duos filios enix:e fuerant. Quodnam igitur rursum 
in his spectaculum cernebatur, cum duo carnifices 
circa niatrem unam essent occupati, unusque 
prope currentem filium ad se raperet, alter autem 
lactentem adliuc iufantulum e gremio matris evel- 
leret? Quid tum faciat mater infelix, cum natura 
bifariam in (ilios divellatur, οἱ utroque filio ma- 
ternis visceribus ex xquo faces admoveute, ne- 
sciat utrum ex carnificibus prius sequatur, cum 
unus ex hac, alter ex illa parte pueros ad cedem 
trahat? procurratne ad. nuper geuitum, confusos 
indistinctosque gemitus emittentem? at. inhibelur 
wb altero jam loquente, balbutientique lingua ma- 
trem inclamante. Quidnam agat? quo se vertat? 
Utrius voci voce sua respondeat ? Utrius gemitum 
gemitu excipiat suo? Utrius defleat. necem, cum 


φωνῆ μετὰ δαχρύων τὴν μητέρα ἀνακαλοῦντος. TL D uterque nature stimulis zeque. miseram feriat? 
πάθῃ ; Tl; ἂν γένηται; Τίνος τῇ φωνῇ ἀντιθοήσει; Τίνος τῇ οἰμωγῇ ἀντοδύρηται ; Ποίῳ ἀποθρηνίήσει 
θανάτῳ, ἴσως ἐφ᾽ ἑκατέρῳ µαστινοµένη τοῖς χέντροις τῆς φύσεως; 


Αλλ' ἁπαγάγωμεν τὴν àxohv τῶν ἐπὶ τοῖς παισὶ 
θρήνων, χσὶ πρὸς τὰ εὐθυμότερα xal μᾶλλον τῇ 
ἑορτῇ πρέπ»ντα τὸν διάνοιαν τρέφωμεν, χἂν ὑπερ- 
6οῦύσα χατὰ τὴν προφητείαν ἡ ᾿Ραχηλ τὴν σφαγὴν 
τῶν τέχνων ὀλοφύρηται. Ἐν γὰρ ἡμέρᾳα ἑορτῆς, 
χαθώς φησιν ὁ σοφὸς Σ,λομὼν, ἀμνιστία πρέπεν 
χαχῶν. Τίς δ' ἂν γέἐνοιτο τῆς ἑορτῆς ἡμῖν ταύτης εὖ- 
σημοτέρα. ἓν ᾗ τὴν πονηρὰν τοῦ διαδόλου σχοτόµαιναν 
διαχέας ὁ τῆς δ,χαιοσύνης Toc, δι’ αὐτῆς τῆς fius 
τέρας φύσεως ἐπιλάμπει τῇ φύσει, ἐν ᾗ τὸ πεπτωχὸς 


9? Maub. i1, 16. 


9? Jerem. xxxi, 15; Mattb. i5, 17. 


Sed amoveamus aurcs ab liisce questibus, οἱ ad 
ketiora dieique festo magis convenientia cogitatio- 
nem convertamus, licet Rachel, ut. iuquit. pro- 
pheta **, clamans filiorum cxdem  deploret. In die 
enim festo, ut ait sapiens Salomon, malorum cde- 
ect oblivisci. Qui autem nobis celebrior dies hac 
esse potest, in. qua malas diaboli tenebras discu- 
tiens. justitie sol per naturam nmostram  illucet : 


mundo, in qua, qui eecidit, excitatur, qui hostis 


factus est, in gratiam recipitur, qui ejectus. cst 


1141 


S. GREGORII NYSSENI 


1118 


revocatur, qui e vita excidit ad vitam redit, qui A ἀνεγήγερται, τὸ ἐχπεπολεμωμένον slg χαταλλαγὰς 


servitutem servivit, regni dignitatem assequitur, 
qui mortis viueulis constrictus est, ad regionem 
viventium revertitur ? Nune, ut Propheta testatur **, 
τος mortis porta confringuntur, ferrea comminu- 
unfur vincula, quibus antea genus hominum in 
mortis custodia detinebatur. Nunc, ut cecinit Da- 
vid **, recluditur porta justitize. Nunc per totum or- 
bem una voce festum celebrantium clamor exaudi- 
tur. Per hominem mors, et per hominem salus. 
Primus in peccatum lapsus est : jacentem secundus 
suscitavit. Α muliere mulier defensa est : prima 
peccato aditum patefecit, bzee υἱ justitiz pateret 
aditus, ministra fuit. llla serpentis consilium est 
secuta, hac serpentis interfectorem exhibuit, et 
lucis auctorem in lucem edidit, Illa per lignum 
induxit peccatum, lise per lignum gratiau intulit. 
Lignum autem crucis intelligo : cujus fructus est 
semper virens, et gustantibus vita fit immortalis. 
Nemo autem hanc gratiarum actionem paschatis 
tantum mysterio putet convenire. .Sic enim cogi- 
tet, pascha quidem divinz dispositionis esse finem, 
qui tamen finis consequi nequeat, nisi principium 
antecedat. Quid igitur antiquius est ? Ortus nimi- 
rum mortis dispositione. 


ἄγεται, τὸ ἁποκηρυχθὲν ἐἑπανάγεται, τὸ ἐχπεπτωχὸς 
τῆς ζωῆς εἰς τὴν ζωὴν ἐἑπανέρχεται, τὸ τῇ αἰχμαλω- 
ala δεδουλωμένον cl; τὴν τῆς βασιλείας ἀξίαν ἐπ- 
αναλαμβάνεται, tb τοῖς δεσμοῖς τοῦ θανάτου πεπε- 
δηµένον, ἄνετον πρὸς τὴν χώραν τῶν ζώντων ἕπανα- 
τρέχει ; Nov, χατὰ τὴ» προφητείαν, al. χαλχαῖ τοῦ 
θανάτου πύλαι συντρίθονται; οἱ σιδηροῖ συγχλῶνται 
μοχλολ, οἷς πρότερον χαθξιργµένον ἣν τὸ τῶν ἀνθρώ- 
πων γένος ἓν τῇ τοῦ θανάτου φρουρᾷ. Nov ἀνοίγεται, 
παθώς φησιν ὁ Δαθὶδ, ἡ πύλη τῆς διχαιοσύνης. Nuv 
ὁμόφωνος κατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ὁ Ryo; τῶν 
ἑορτα-όντων ἀχούεται. Δι ἀνθρώπου θάνατος, xal 
δι ἀνθρώπου ἡ σωτηρία. 'O πρῶτος εἰς ἁμαρτίαν 
ἔπεσεν ' ὁ δεύτερος τὸν πεπτωχότα ἀνέστησεν. Απο: 


B λελόγηται ὑπὲρ τῆς γυναιχὸς fj γυνή: dj πρώτη τῇ 


ἁμαρτίᾳ τὴν εἴσοδον δέδωχεν, abcr, δὲ τῇ εἰσόδῳ της 
δικαιοσύνης ὑπηρετήσατο. Ἐκείνη τοῦ ὄφεως τὴν 
συμθουλὴν ἑπεσπάσατο, ατη τὸν ἀναιρέτην τοῦ 
ὄφεως παρξστίσατο, χαὶ τοῦ quib; τὸν Υενέτην 
ἀπεχύησεν. Ἐχείνη διὰ τοῦ ξύλου την ἁμαρτίαν εἰσ- 
Ίγαγεν, αὕτη διὸ τοῦ ξύλου τὸ ἀγαθὸν ἀντεισῆγαγς. 
Ξύλον δὲ λέγω τὸν σταυρόν " ὁ δὲ τοῦ ξύλου τούτου 
καρπὸς ἀειθαλὴς xa ἁμαράντινος ζωη τοῖς Υευομέ- 
vot γίνεται. Καὶ μηδεὶς τῷ χατὰ τὸ Πάσχα μυσττρίῳ 


µόνην τὴν τοιαύτην εὐχαριστίαν πρέπειν ὑπονοείτω. Λογιζέαθω Υὰρ, ὅτι Πάσχα πέρας τῖς οἰκονομίας ἐστί. 
Πῶς δ ἂν ἐγένετο τὸ πέρας, εἰ μὴ ἡ ἀρχὴ καθηγήσατο; Τέ τίνος ἐστιν ἀρχηγιχώτερον ; Ἡ γένησις 


δηλαδη τῆς χατὰ τὸ πάθος οἰχονομίας. 

Hujus igitur bona sunt pars bonorum ipsius 
ortus. Quod si quis munera, que in Evangeliis 
cominemorantur, enumeret, 8i recenseat miracula 
curationum, in inopia et fame ciborum copiam, 
mortuorum e monumentis excitationem, subitam 
atque improvisam efflectionem vini, evpulsiones 
dimonum, varias affectiones ad valetudinem re- 
vocatas, claudorum saltus, illitos luto cxcorum 
ocules, divinam doctrinam, leges latas, arcanam 
similitudinum significationem : liec omnia hujusce 
diei gratia comprehenduntur. Hxc enim bonorum, 
«e deinceps consecuta sunt, omnium initium 
fuit. Quamobrem ezsultemus, et. lmtemur in ea. 
Negligamus, ut hortatur Propheta 55, exprobratio- 
nem hominum, nec despeetione ipsorum sinamus 
nos vinci, qui divinx dispositionis et providentiz 
rationem irrident, quasi non. decuerit Dominum 
subire corporis naturam, mec in hominum vita 
nascendo versari. lgnorant enim rei mysterium, 
quo Dei sapientia nobis salutem aflerre constituit. 
Eramus sponte peccatis nostris venditi, el instar 
eorum, qui argeuto veneunt, vitze nostre inimico 
mancipati. Quid tibi a Domino optandum fuii? 
nonne ut a calamitate liberareris? cur igitur cu- 
riosc in modum inquiris? benefactori Όσιο merendi 
rationem pr:escribis? non secus ac si quis bene- 
merito succenseat medico, quod se non hac, sed 
illa ratione curaverit. Quod si divini consilii ra- 
tionem curiositate ductus exquiris, hoc tibi satis 


5! Psal cvi, 04. 


Οὐχοῦν xai τὰ τοῦ Πάσχα χαλὰ, τῶν περὶ tiw 
γέννησιν εὐφημιῶν, µέρος ἐστί. Κἂν τὰς εὐεργεσίας 
τῶν ἓν τοῖς Εὐαγγελίοις ἱστορηθέντων τις χαταλέγῃ, 
xai δ.εξέρχηται τὰ χατὰ τὰς ἰάσεις θαύματα, τν 
ἐξ ἀπόρων τροφὴν, τὴν τῶν τεθνηχότων &x τῶν µντ» 
µάτων ὑποστροφὴν, τὴν αὑτοσχέδιον γεωργίαν τοῦ 
οἴνωυ, τὴν τῶν δαιµονίων φυγἣν, τὴν τῶν ποικίλων 
παθηµάτων εἰς ὑγίειαν μεταθολὴν , τὰ τῶν χωλῶν 
ἄλματα, τοὺς Ex ππηλοῦ ὀφθαλμοὺς, τὰς θείας διδα- 
σχαλίας, τὰς νομοθεσίας, τὸν διὰ τῶν παραθο)ὼν 
ἐπὶ τὰ ὑψπλότερα μυσταγωγίαν. Πάντα ταῦτα της 
παρούστς ἡμέρας χάρις ἐστιν ' αὕτη γὰρ Ἶρςς τῶν 
ἐφεξης ἀγαθῶν. Οὐκοῦν Αγα..λιασώμεθα, καὶ εὑ- 
Φρανθῶμεν ἐν αὑτῇῃῇ' μὴ φοθούµενοι τὸν ὀνειδισμὸν 
τῶν ἀνθρώπων, xa τῷ φαυλιαμῷ αὐτῶν μὴ ἡττώ- 
μενοι, χαθὼς καὶ ὁ Προρήτης παρεγγυᾶται, ot. χατα- 
χλευάκουσι τΏς οἰχωνομίας τὸν λόγον, ὡς οὐκ εὑπρς- 


D πὲς ὃν σώματος ὑπελθεῖν φύσιν, xal διὰ γεννήσεως 


ἑαυτὸν τῇ ἀνθρωπίνῃ Qui] χαταµίξαι τὸν Κὐριον' 
ἀγνοοῦντες, ὡς Éotxs, τὸ περὶ τούτου μυστὴριον. ὅπως 
ἡ τοῦ Θεοῦ σοφία τὴν σωτηρίαν ἡμῖν ᾠχονομήσατο. 
Ἑκουσίως ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν ἐπράθημεν, xaX àp- 
γυρωνήτων δίχην τῷ ἐχθρῷ τῆς ζωῇς ἡμῶν χατεδον- 
λώθημεν. TC σοι γενέσθαι παρὰ τοῦ Δεσπότου μάλι- 
στα χαταθύμιον ἣν ; οὗ τὸ ἑξαιρεθῆναιτῆς συμφορᾶς; 
Ti περιεργάζῃ τὸν τρόπον; τί νομοθετεῖς τῷ eusp- 
γέτῃ, τῆς εὐεργεσίας μὴ ἀντιλαμθανόμενος: ὥσπερ 
ἂν εἴ τις xax τὸν ἰατρὸν ἁπωθούμενος, χαὶ μεμφ/- 
ivo, τῆς εὑεργεσίας, ὅτι μὴ οὕτως, ἀλλ᾽ ἑτέρως τὴν 


8? Psal, cexvii, 19. 9 Psal. σι, ΕΤ. 


4119 


IN DIEM NATALEM CIIRISTI. 


Uu 50 


θεραπείαν ἐνήργησεν. El δὲ τον ὄγχον τῆς olxovo- A sit intelligere, non unum aliquod bonorum, sed 


plas ὑπὸ φιλοπραγμοσύντς ἐπιζητεῖς * ápxzt σοι τοσ- 
οὔτον μαθεῖν, ὅτι τὸ θεῖον coy ἓν τι μόνον τῶν ἄγα- 
θῶν, ἀλλὰ πᾶν 6 τί πὲρ ἐστι χατ᾽ ἐπίνοιαν ἀγαθὸν, 
ἑχξῖνό ἐστι * δυνατὸν, δίχαιον, ἀγαθὸν, σοφόν' πάντα 
ὅσα τῆς θεοπρεποῦς σηµασίας ἑστὶν ὀνόματά τε xal 
νοήματα. Σκόπησον δη τοίνυν, εἰ μὴ πάντα περὶ τὸ 
γενόµενον ἡμῖν τὰ εἱρημένα συνέδραµεν * fj ἀγαθό- 
της, ἡ σοφία, 1j δύναµις, ἡ δικαιοσύνη. Ὡς ἀγαθὸς, 
τὸν ἁἀποστάτην Ἰγάπησεν * ὡς σοφὸς, τὴν ἐπίνοια» 
τῆς ἑπανόδου τῶν χαταλεδουλωµένων ἐμηχανῄσατο; 
ὡς δίχαιος. οὐ βιάςεται τὺν χαταδουλωσάμµενον, τὸν 
ὠνῖς δικαίως χτησάµενον * ἀλλ' ἑαυτὸν δέδωχεν ἀντὶ 
τῶν χεχρατηµένων ἀντάλλαγμα, ἵνα χαθάπερ τις 
ἐγγνητὴς εἰς ἑαυτὸν μεταθεὶς τὴν ὀφειλὴν, ἔλευθε- 
ῥρώσῃ τῶν χρατούντων τὸν χατεχόµενον. Ὡς δυνατὸς, 
οὐχ ἐνεχρατήθη τῷ án, οὐδὲ fj σὰρς αὐτοῦ εἶδε δια- 
φθοράν. 0ὐδὲ γὰρ ἣν δυνατὸν κρατηθῆναι ὑπὸ τῆς 
φθορᾶς τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωΏς. Αλ)’ αἰσχρὸν τὸ εἰς 
γένεσιν ἀνθρωπίνην ἐλθεῖν, καὶ τῶν τῆς σαρχὸς πα- 
θηµάτων ὑποστῆναι τὴν πεῖραν; Thv τῆς εὐεργεσίας 
ὑπερθολὴν λέχεις. Ἐπειδὴ γὰρ ἄλλως οὐχ ἦν £&2:pz- 
θήναι τῶν τοσούτων καχῶν τὸ ἀνθρώπινον * ὑπέμεινεν 
ὁ πάσης ἁπαθείας Βασιλεὺς, τὴν ἰδίαν δόξαν τῆς ἡμε- 
τέρας ζωῆς ἀνταλλάξασθαι. Καὶ ἡ μὲν χαθαρότης tv 
τῷ ἡμετέρῳ γίνεται ῥύπῳφ' ὁ δὲ ῥύπος τῆς χαθα- 
ῥόττητος οὐ προσάπτεται, χαθώς φησι τὸ Εὐανγέλιον * 
ὅτι vb φῶς ἐν τῇ σχοτίᾷ ἔλαμφεν, ἡ δὲ σχοτία, αὐτὸ 
οὗ χατἐλαθεν. Αφανίκεται γὰρ τῇ παρουσίᾳ τῆς 
&x:lvo; , ὁ ζόφος * οὐκ ἐναμαυροῖται τῷ ζόφῳ ὁ 
ἡλιος. Τὸ θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς χαταπίνεται, χαθώς 
Φπησ.ν ὁ ᾿Απόστολος' οὑχ ἑνδαπανᾶται ἡ ζωὴ τῷ 
θχνάτῳ. Τὸ κατερθαρμένον τῷ ἀφθάρτῳ συνδιασώ- 
φεται. Ἡ φθορὰ, τῆς ἁφθαρσίας οὗ προσάπτεται. 
Διὰ ταῦτα χοινἣ πάσης γίνεται συνῳδία τῆς κτίσεως, 
ὁμόφωνον πάντων τὴν δοξολογίαν ἀναπεμπόντων 
τῷ Δεσπότῃ τῆς χτίσεως ^ πάσης Υλώσσης ἔπουρα- 
νέων τε χαὶ ἐπιγείων xal χαταχθονίων βοώσης, ὅτι 
Κύριος Ἰησοῦς Xptoz^; εἰς δύξαν θεοῦ Πατρὸς, εὑ- 
λογητὸς εἰς τοὺς αἱῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. 


** |] Cor. v, 5. 


quidquid boni cogitatione ac. mente. concipitur, 
illud essc divinum numen, potens, justum, bonum, 
sapiens, omuia denique nomina, et notiones, qui- 
bus natura divina declaratur. Considera igitur 
mihi, utrum in hoc bencficio, quo nos affecit, cer- 
nanlur omnia, quie dicendo percurri, bonitas, sa- 
pientia, justitia, potentia. Ut bonus desertorem 
amavit, ut sapiens rationem invenit, qua servitute 
oppressum in libertatem vindicaret, ut justus. in 
servitule continentem οἱ emptionis jure possi- 
den!iem non coegit, sed se ipsum pro illo, qui 
victus erat, tradidit, et lanquam vas et sponsor 
debitum ipse persolvit, ut eum, qui obstrictus 
erat, liberaret : ut potens non detentus est in in- 
ferno, nec ejus caro vidit corruptionem. Neque 
enim fieri poterat, ut. vit:e auctor ae Dominus a 
corruptione teneretur. At turpe, inquies, fuit, eum 
in vitam humanam ingredi, et carnis molestias 
experiri. lino vero hic apparet muneris amplitudo. 
Etenim: cum aliter e tantis malis homo liberari 
non posset, beatitudinis Rex gloriam suam cum 
vita nostra commutavit. Ac puritas quidem ad 
nostras sordes sese demisit : sordes tamen ipsa 
puritatem non attigerunt. Lux enim, ut in Evange- 
lio legitur, in tencbris fulsit, tenebrz: auteni eam 
non comprehenderunt. Nam tenebre presentia 
splendoris evanescunt; sol in tenebris non obscu- 
ratur. Quod mortale est, absorbetur a vita, quem- 
adinodum scribit Apostolus δὲ, non autem vila a 
morte consumitur. Quod corruptum fuit, cum in- 
corrupto servatur. Corruptio autem ad incor- 
ruptionem non accedit. Idcirco commuuis rerum 
omnium procreatarum concentus. exsurgit, Domi- 
num suum una voce collaudantium ; sie omni lin- 
gua colestium, terrestrium. atque. infernorum 
exclamante, Dominus Jesus Christus in gloria cst 
Dei Patris, laudandus in :zeternum. Amen. 


4:51 


S. GREGORII NYSSENI 


LEES 





TOY AYTOY 
ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΑΠΑΝΤΗΝ TOY ΚΥΡΙΟΥ, 


ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ, ΚΑΙ EIZ TON ΔΙΚΛΙΟΝ ΣΥΝΕΩΝΑ. 


EJUSDEM 
DE OCCURSU DOMINI, 


DE DEIPARA VIRGINE ET DE JUSTO SIMEONE. 


Laurentio Sifano interprete. 


Qui coelestium rerum sensu, sapientia atque 
intellectu sublimis est, acterrenarum rerum de- 
$pectu atque contempin excelsus ille Paulus, illa divi- 
nitus rapi solita meus, illa a Christo moveri consucta 
lingua, pulcherrimus ille velociter atque celeriter cx- 
arantis scribe calamus, qui eleganter Ecclesiz con- 
scripsit placita atque decreta veritatis, in. manu 
potentis a Deo confectum illud telum, qui in corde 
principis mundi tenebrarum leta!'e ac. mortiferum 
vulnus inflixit, fulgur illud quod ab Tierosolymis 
et cireumjaeentibus regionibus usque ad [llyricum, 
imo vero ad extremos usque terminos terrx luxit, 
illa divini tonitrui in mystica Evangelii rota, quie 
per omnem orbem terre volvebatur, clarissima 
maximeque sonora vox : is (inquam) tauquam ος 
ipsis paradisi adyts ae. penetralibus, ubi arcana 
illa verba auribus suis perceperat, loquens: imo 
vero tanquam ex ipso solio sublimi οἱ excelso 
glorie, cui adsistit, prieviam et honorifica prz- 
senti sancto ac dominico diei festo, ad excipien- 
dum regem glori: pompam parans, tanquam masxi- 
me mysticum senatum quemdam, | ecclesi: nempe 
populum, regium illud sacerdotium, quam fieri ac 
dici potest exactissimo οἱ exquisitissimo ordine, 
ac quasi in quincuncem redacto parans οἱ iustru- 
ens, ac bene compositze 3tque constitute vit:e. ra- 
tionis ordinem  concinnum, aptum et convenientem 
priescribens, Fratres, inquit, nolite effici pueri sen- 
sibus, sed malitia parvuli extote; animo vero ac 
mente perfecti estote !. Sic. enim cum Dco undique 
perfecto ac sempiterno cui solemnem hodie ccetum 
alque conventum agimusatque celebramus, qui pro- 
pter nos secundum carne n in ultimis temporibus in- 
fins fuit, ex quo oune donum atqueperfectio. exsi- 
stit, qui naturalem virtutis perfectionem etiam in hu- 
mana $ua conditione ac statu execllenter ac mirifice 
demonsirz vit, ejusdem una corporis participes atque 


! 1 Cor. xiv, 90. 


À 


C 


'O τῇ φρονῄσει τῶν οὐρανίων [ιετέωρης, 6 τῇ χατα- 
φρονῄἠσει τῶν ἐπιγείων µετάρσιος, Παῦλος ὁ θεόλη- 
πτος νοῦς, ἡ Χριστοχίνητος γλῶττα, ὁ τοῦ ὁξυγράφου 
γραμµατέως ὡραιότατος χάλαµος, ὁ χαλλιγραφῄήσας 
«Ἡ Ἐχχλησίᾳ τῆς ἁληθείας τὰ δόγµατα, τὸ kv τῇ χειρὶ 
τοῦ δυνατοῦ θεοχάλχευτον βέλος, τὸ Ev fj χαρδίᾳ τοῦ 
xocpoxpátopos τοῦ σχότους χαιρίαν ἑμπῆξαν vnb, 
fj ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ xal χύχλῳ µέχρι τοῦ Ἱλλυριχοῦ, 
μᾶλλον δὲ µέχρι τῶν περάτων τῆς Ὑῆς φάνασα 
ἀστραπὴ, fj τῆς θείας βροντῆς tv τῷ μυστικῷ τροχῷ 
τοῦ Εὐαγγελίου, τῷ χατὰ πάσης χνυλισθέντι τῆς ol- 
χουµένης, ἡ διειδεστάτη χαὶ µεγαλόθρους φωνή: οὗτος 
ὡς ἐξ αὐτῶν τῶν τοῦ παραδείσου ἁδύτων φθεγγόµ:- 
voc, ἔνθα τῶν ἁῤῥθτων ῥημάτων αὑτίχοος γέγονε ΄ 
μᾶλλον δὲ ὡς ἐξ αὐτοῦ τοῦ θρόνου τοῦ ὑφηλοῦ τε χαὶ 
ἐπηρμένου τῆς δόξης ἕνθα παρίσταται * προπομπὴν 
ἔντιμον τῇ παρούση &yla xat Δεσποτιχῇ ἑτοιμαζόμε- 
vog ἑορτῇ, πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ βασιλέως τῆς δόξης * 
καθάπερ «wk μυστιχωτάτην σύγχλητον, τὸν τῆς » 
Ἐχχλησίας λαὸν, τὸ βασίλειον ἱεράτευμα στιχτδὀν, 
ὡς ἄν τις εἴποι, παρασχευάζει τῆς εὐσχήμονος πολι- 
τείας τὴν τάξιν, ῥυθμίαν τε xal εὐαρμοστίαν διατατ- 
τόμενός φησιν, 'A0s4pol, μὴ παιδία Τίνεσθε ταῖς 
φρεσὶν, ἀ.11ὰ τῇ κακἰᾳ νηπιάζετε" ταῖς δὲ φορεσὶ 
τέλειοι Ίνεσθθ. Οὕτω γὰρ τῷ παντελείῳ χα) ai- 
ωνίῳ θεῷ, d τὴν πανήγυριν ἄγομεν σήμερον, τῷ 5v 
ἡμᾶς κατὰ cápxa ἐπ ἑσχάτων νηπιάσαντι' ἐξ οὗ 
πᾶν δώρηµα xai τελειωτικόν τῷ τὴν χατὰ φύσιν 
ὑπερφυῶς τῆς ἀρετῆς τελειότητα χαὶ ἓν τῷ ἀνθρω- 
πίνῳ ἑαυτοῦ χαταστήµατι ἐπιδείξαντι σύσσωμοί τε 
xai συμμέτοχοι γενησόµεθα, χαὶ πρὸς τιμὴν αὗτοῦ 
χα) δόξαν ἡ Ἐχχλησίας ἔσται συνέλενσις. Οὕτω γὰρ 
τὴν ἀἁρτιγενῆ αὐτοῦ σωματιχῶς θεοφάνειαν ὁ προφη- 
τιχὸς αἰνιττόμενος λόγος, τοῖς χαραχτῆρτι τῆς θεο- 
πρεποῦς αὑτοῦ ὑπογράφει τελειότητος. Διότι αρὶν 
ἡ γγῶναι, φησλ, τὸ παιδίον κα.]ὸν 1) καχὸν, ἀπειθεῖ 
πογηρίᾳ, ἑκέξεται τὸ ἀγαθὺν, ὅπερ ἄχρας xal 


1155 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


1154 


τελειοτάτης διαχρἰσειος τε xal ὄντως φρονήῄσεως A consortes evademus, ct Ecclesi» conventus illl 


γνώρισμα. Πρὸς οὗπερ ἡμᾶς ὁμοιότητα διασχευάζων 
ὁ μέγας ἁπόστολος, τὸ προτεθὲν αὐτοῦ θεόπνευστον 
λόγιον ἔφησεν, ὡς Ev τούτῳ τῆς xav. εἰχόνα τε xal 
ὁμοίωσιν θεοτευξίας ἐμφερῶς ἐν ἡμῖν γνωρ:ζοµένης, 
καὶ τῆς τοῦ πρωτοτύπου χάλλους ὑπεραγιότητος γι- 
νωσκοµένης. 


honori erit, et gloriam ejus augeblt. Sic enim  nu- 
per genitam ejus in corpore divinam apparitio- 
nem oralio prophetica involutis ac tectis verbis 
significans, signis et figuris auguste ac divinz 
perfectionis ejus per hzc verba describit : nempe, 
Priusquam | nosset, inquit *, puellus — bonum et 


malum, non obtemperat improbitati, eliget bonum, quz res. summi  perfectissimique judicii, discreti- 
onis, ac verze prudentize signum et indicium est. Ad cujus similitudinem nos instruens magnus Aposto- 
Ius, propositum divino instinctu edidit oraculum: quasi per loe ea, quz juxta similitudinem οἱ Ima- 
ginem instituta est Dei fabricatio in nobis ex propinquo commode ac proprie indicetur, primítivze- 
que pulchritudinis sanctitas excellens agnoscatur et animadvertatur. 


Καθάπερ γὰρ βασιλεῖ τῶν ὑπ' αὐτοῦ στρατευμάτων 
προπεμπτἠριον ἑτοιμαζομένων µεγαλαυχίαν, χρυσ- 


ορόφους τε xa ἐξειλεγμένους εἶναι τοὺς πρὸς δορυφο- B 


ρίαν αὑτοῦ συνειλεγμένους vtpocfxe, xaX τῆς ἐχείνου 
θέας τὸ ἐχτύπωμα εὐσημότατα προθεθλῖσθαι’ οὕτως 
ἡμᾶς ἀναγχαῖον µεταμορφουμµένους τῇ ἀναχαινίσει 
τοῦ νοὺς ἡμῶν, χαὶ τὸν παλαὼν ἄνθρωπον ἀποθεμέ- 
νους, xai τῆς θείας εἰχόνος τὴν ὁμοίωσιν, χατὰ τὸ 
ἐφιχτὸν ἀνθρώποις, ἓν ἑαυτοῖς περιφέροντας, οὕτως 
ἐν ταῖς σωτηρίοις χαὶ πνευματιχαϊῖς ἁπαντᾶν ἑορταῖς, 
ἵνα ἔσωνται ἡμῖν, κατὰ τὸν τοῦ προφήτου λόγον, νη- 
ατεία ἡ τετάρτη, xal νηστεία dj πέµπτη, χαὶ νηστεία 
fj ἑθδόμη, xal νηστεία ἡ δεχάτη εἰς εὐφροσύνην xal 
εἰς ἑορτὰς ἀγαθάς. Τῆς νηστείας ἀναγωγιχῶς δηλαδῆ 
νοουµένης, Ev τῷ τῆς ἀποχῆς τε xal ἐγχρατείας 
παντὸς μολυσμοῦ, χαλ σαρχός τς xal πνεύματος τρόπῳ. 
Διὰ γὰρ τετράδος τε καὶ πέµπτης, χαὶ μὴν ἑθδόμης 
τε xal δεχάτης πᾶσα σαρχιχή τε xal τῷ εὔεξαπα- 
τήτῳ τῶν αἰσθήσεων προσφνὰς, χαὶ τῷ παρόντι Blo 
συγχλειοµένη σηµαίνεται ἔμφασις. Thy γὰρ σωµατι- 
χωτέραν τε xal φιλόσαρχον διαγωγὴν διὰ τῆς τετρά- 
bo, µανθάνοµεν, ὡς bx τεσσάρων στοιχείων τῶν σωµά- 
των συγχεχραµένων τὸ δὲ διὰ τῶν αἰσθίσεων εὐόλι- 
σθον (ὡς πέντε χαθἐστωσῶν), τὸ τῆς πέµπτης ὄνομα 
ὑπαινίσσεται. Ἡ ἑθδόμη δὲ, χαὶ χατὰ τὸν Σολομῶντα 
τὸν εἰς ἑαυτὸν ἑθδοματιχῶς ἀναχυχλούμενον τῆς χάτω 
λήξεως alea. ἐμφαίνειν ἐπίσταται. "H γε μὴν δεχάτη 
τοῦ ἐντὸς ἀνθρώπου τὴν τῶν αἰσθήσεων κάθαρσιν 
πρὸς τὰ ἔξωθεν ἀνηγμένου ὑποδείχνυσιν * ὥστε τὸν 
τοῦ veu ὀφθαλμὸν ἁπλοῦν τε xai διαυγη ὑπάργειν, 
ἵνα ὅλον τὸ σῶμα φωτεινὸν ἔσται, ὥς φησι τὸ ἅγιον 


Εὐαγγέλιον ' f τε τῆς φυχῆς ἀχοὴ τῆς θείας πληροῦ- D 


«a: ἀγαλλιάσεώςτε xal εὑφροσύνης, ἣν ἀκουτισθῆναι 
xai Δαθὶὸ ὁ μέγας ἐπεύχεται ' τὴν δὲ γευστιχὴν αὖ- 
τῆς δύναμιν ἐν τῇ τοῦ Κυρίου ἐΥγεγυμνᾶσθαι χρη- 
σνύτητι, ὡς ὁ άλλων Ev προφήταις ἀναφθέγγεται, 
χαὶ ἐν ἀντιλήψει τῆς τοῦ Χριστοῦ εὐωδίας. ἣν ὁ θεῖος 
Παῦλος ἀπέπνεε, τὴν ὁαφραντιχὴν Ἑξιν χαθίστασθαι; 
καὶ ταῖς ἔσιω τῆς διαχρίσεως χερσὶ ψηλαφᾷν τὸν λό- 
Tov τῆς ζωῆς, ὡς ὁ τῆς βροντῆς vlog διηγόρευσεν. 
Ἡ γὰρ.ἐν τούτοις τῶν νοητῶν αἰἱσθήῆσεων Υνµνασία, 
ἐν τῇ τῶν ἑναντίων τούτοις ἀποχῇ τε xal ἀλλοτριώσει 
τὴν ἑπαινουμένην παρὰ θεοῦ νηστείαν ἀπεργάδεσθαι 
φέφυκεν * οὕτω τε χατορθοῦν ἡμᾶς περιγίνεται τὸ τῇ 


δα. vit, 10, ? Zach. vit, 19. * Μαι. €i, 22, 


Quemadmodum enim,cum regem qui sub eo sunt 
exercitus magnifica pompa comitari atque produ- 
cere parant, auro tectos atque deleclos esse, et 
forma, illius clarissime expressam imaginem pre 
se ferre atque gestare convenit eos, qui ad satelli- 
tium et custodiam corporis ejus collecti sunt, eo- 
dem modo necesse est, ut nos renovatione mentis 
et animi nostri nosmetipsos transformantes, et 
veterem hominem deponentes, et quoad homines 
id assequi possunt, divin:z imaginis similitudinem 
in nobis οἰγομιπ[ετεπίοφ atque gestantes, ita tan- 
dem in salutaribus et spiritualibus diebus festis 
prodeamus et conveniamus, ut redigantur nobis, 
juxta prophetz orationem, jejunium quartum, je- 
junium quintum, jejunium septimum et ? jejunium 
decimum in lzetitiam et bonos dies festos. Ubi je- 
Junium sublimiore nimirum atque excelsiore ac 
mystico sensu intelligenduin est, versa atque trans- 
lata signilicatione ad temperantiam et continen- 
tiam ab omnibus tum carnis tum spiritus sordibus 
et inquinamentis. Nam per quaternarium numerum, 
itemque per septenarium et denarium omnis car- 
nalis, caque qux sensibus deceptioni ac fraudi 
obnoxiis et opportunis familiaris et addicta est, 
atque cum przsenti mundo coneluditur, species 
3€ representatio significatur. Naim eam, qus et 
magis corporea et carnis amans est, vitae trans- 


Aclionem per quaternarium. numerum acclpimus, 


quippe corporibus ex quatuor elementis contem- 
peratis : at ea, quz per sensus fit, ad lapsum faci- 
litas atque proclivitas ( quippe cum numero quin- - 
que sint ) quinaril nomine designatur. Septenarius 
vero numerus etiam Solomoni inferz naturz evum, 
quod per septimanas in semetipsum revolvitur ct 
in orbem redit, significare solet. Denarius autem 
numerus ab externis ad excelsiorem intellectum et | 
sententiam mysticam translatione facta, indicat 
interni hominis scnsuum expurgationem, ut oculo 
menlis et animi simplice atque pellucido exsi- 
stente, totum corpus lucidum sit, ut inquit san- 
clum Evangelium*: anim: item aures divino gau- 
dio atque ketitia repleantur, quam ut aures su:e 
percipiant, etiam magnus ille David precatur: 
gustandi autem vis et facultas ejus in Domini be- 


1155 S. GREGORII NYSSENI 1156 


nignitate atque commoditate exerceatur, procla- A xaxía μὲν νηπιάνειν, τῆς χατὰ θεὺν δὲ φρονῄσεως ἓν 
mat, et jn perceptione Christi suavis odoris, quem Ἅτελειότητι γίνεσθα!. 

divinus Paulus redolebat, odorandi et olfaciendi habitus constituatur ; et internis discretionis et 
judicii manibus contrectetur verbum vitae, ut tonitrui filius dicit *. Nam  intellectualium atque spiri. 
tualium sensuum in his exercitatio per abstinentiam et alienationem iis contrariorum efíficere solel 
jejunium, quod apud Deum laudatur, atque lac ratione prospere nobis succedit conatus, et con- 
tingit, ut malitia quidem infantes simus, prudentiz vero, qu:e cum Deo conjuncta est, perfectam  co- 


gnitionem et habitum assequamur. 

lloc modo nos irrigans apostolicarum simul ac 
propheticarum doctrinarum de scaturiginibus spi- 
ritus confluens sensuum οἱ intellectuum majestas, 
et amnem Dei mysticis aquis replens, celestem 
civitatem Dei, αι ex supramundanis potestatibus 
conflatur, hujus amnis fluctuum impetu. exhi- 
larare scit, ut psalmodiam clamantem  audi- 
vimus *. Etenim sanctus supernorum spirituuin 
caius, hominum salute vehementer delectatur. 
Nam ita coelestes spiritus communiter una cuin 
terrenis dies festos concelebrare solent, terrestri- 
bus nimirum angelicam vitam amplectentibus: Cum 
enim Deus. noster hic, quem ante demonstrando 
propheta manifestavit ac divulgavit, in terra visus, 
et una cum hominibus conversatus ' est, ac supe- 
ram beatitudinem in terra plantari angeli viderunt, 
Gloria in excelsis Deo proclamabant, et in terram 
pacis bonum nuntium apportabant * ( quippe cum 
diviua bona voluntas οἱ affectio iu hominibus ac- 


Οὕτως ἡμᾶς ἄρδουσα ἡ τῶν ἀποστολιχῶν τε xol 
προφητικῶν διδαγµάτων Ex τῶν χρουνῶν του Πνεύμα- 
τος συῤῥέουσα µεγαλόνοια, xai τὸν τοῦ θεοῦ ποταμὸν 
τῶν μυστικῶν ὑδάτων πληρώσασα, τὴν ἑπουράνιον 
πόλιν τοῦ Θεοῦ, τὴν ταῖς ὑπερκοσμίοις συγκροτουµέ- 
νην δυνάµεσι, τοῖς τοῦ ποταμοῦ τούτου ὁρμέμασιν 
εὐφραίνειν ἑἐπίσταται, ὡς τῆς ψαλμωδίας βοῴσης 
ἠχούσαμεν. Καὶ γὰρ fj τῶν ἄνω πνευμάτων ἁγία ὁὸμ- 
ἡγυρις τῇ τῶν ἀνθρώπων σωτηρίἰᾳ λίαν ἐφῆδεται. Οὕτω 
Υὰρ χοινῃ πανηγυρίζειν σὺν τοῖς ἐπιγείοις τὰ οὑὐράν:α 
εἴωθεν, τὴν ἀγγελοπρεπη πολιτείαν τῶν ἐπὶ γης 
ἁσπαζομένων. "O τε γὰρ ὁ cb; ἡμῶν οὗτος, ὃν προ- 
δειχτιχῶς ὁ προφήτης διήΥγειλεν, kr τῆς γῆς ὤφθη, 
xai τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη, xa την ἄνω µα- 
χαριότητα ἐπὶ γῆς φυτευομένην ἐθεάσαντο ἄγγελοι, 
Δόξα ἐν ὑψίστοις θεῷ, ἀνεφθέγγοντο, xat ἐπὶ vr. 
εἰοήνην εὐηγγελίζοντο (θείας εὐδοχίας Ev ἀνθρώποις 
γεγενηµένης)' οὕτω τε τῆς θείας λειτουργίας ἑξαίρε- 
τον xal ὄντως χαθαρόν τε xaX µονότροπον αὐχουντες 


quievissel ), atque ita divini officii atque ministerii c οἱ τῶν ἁγίων ἀγγέλων µαχάριοι θίασοι, τῆς ἀληθοὺς 


eximiam ac vere puram, integramque et singula- 
rei rationem laudantes et extollentes beati sancto- 
rum angeloruin cetus, verzque sanctitatis in nobis 
Signa cernentes, non aspernandos et repudiandos, 
(quemadmodum evangelic:e similitudinis sermo 
ex nuptiis divinis abstractum et ejectum facit eum, 
qui veste sordida amictus erat*, sed dignos judica- 
bunt, qui sempilerna latiti:e socii assumarmur. 
Etenim quando circa priwitivum οἱ originale (ut 
sic dixerim ) tempus prosentis diei festi instituti, 
is, qui forma divina przdilus erat, et formam servi 
sutpserat, nedialor et intercessor inter Deum et 


homines factus, legis praeceptum exsequens qua- 


draginta dies natus infans, sempiternum illud ver- 


ἁγιότητος Ev ἡμῖν ὀρῶντες τοὺς χαραχτῆρας, οὐκ &ro- 
θλήτους ποιήσονται χρινωνοὺς τῆς ἀχηράτου εὔφρο- 
σύνης συμπαραλήψεσθαι ' καθάπερ τὸν ῥυπώσῃ ἔστο- 
λισμένον ἑἐσθῆτι ἀπύκριτον τοῦ θείου γάμου ὁ τις 
εὐαγγελιχῆς παραθολῆς ἑποιήσατο λόγος. Καὶ yàp 
ὅτε χατὰ τὸν ἀρχέτυπον χαιρὺν (ὡς ἄν τις εἶποι) τῆς 
παρούσης ἑορτῆς ὁ ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, χαὶ µορ: 
qv δούλου ἑλόμενος, ὁ μεσίτης sou χαὶ ἀνθρώπων 
γενόμενος, τὴν νομιχἩν πληρῶν διαγόρευσιν τεσσαρά- 
χοντα ἡμερῶν ὑπάρχων βρέφος, ὁ ἀῑδιος Λόγος ἐπὶ 
τὸν vaby ἐχώρει σὺν τῇ τεχούση, xai τῇ xaxa fio 
τῆς διατεταγµένης θνοίας διαγωγῆ, αἱ τῶν ἁσωμάτων 
ταξιαρχίαι δονλικῶς τὸν αὐχένα ὑποχλίνουσαι, Ex τοῦ 
ἀοράτου θεοπρεπῆ τὴν προπομπὴν ἠτοιμάζοντο, xot 


bum una cum genitrice convenientem atque pr:e- D τὸ τῆς ἀῤῥήτου σοφίας ἐξεθείαζον πέλαγος * xal τὴν 


scriplam hostiam portante ad templum pergebat, 
incorporeorum spirituum ordines servilem in mo- 
dum cervicem flectentes, invisibiliter Deo conve- 
nien'em pompam parabant, et ineffabilis sapientize 
pelagus venerabautur, et ejus, qua. primo μία 
obvia, vulgoque nola est, legalis litterze constitu- 
tionis expletionem el exsecutionem pro manifesta- 
tione mysterii, in Deo qui oiania creavit, abscon- 
diti exspectabant : cujus nos mysterii memoria 
hodie celebrantes, spiritualibus speculationibus, 
quemadmodum incorporez mentes et spiritus, nos 
oblectemus, et divinorum miraculorum majestatein 
pr:iedicatione atque laudatione cclebrantes, socii 
wlorum dignitatis efliciemur: non legali umbra 


* | Joan. 1, 1. * Psal. xLv, 5. 


' Doruc. 11, 238. 


περαἰωσιν τῆς προχειροτέρας τοῦ νομιχοῦ γράµµα- 
τος διατάξεως, φανέρωσιν τοῦ μυστηρίου τοῦ ἆπο- 
xexpuppévou kv τῷ θεῷ τῷ τὰ πάντα χτίσαντι ἐς- 
εδέχοντο * οὗ τινος ἡμεῖς τὴν ἀνάμνησιν ἑορτάζοντες 
σήμερον, πνευματιχαῖς θεωρίαις χατὰ τοὺς ἀσωμάτους 
νόας τρυφήσωμεν, χαὶ τῶν θείων θαυμασίων τὸ µεγα- 
λεῖον δοξἀξοντᾶς, χοινωνοὶ τῆς ἑχείνων ἀξίας ἑσόμεθα, 
οὐ τῇ νομιχῇ σχιᾷ τὸ ὄμμα τῆς Ψυχης ἁμαυρούμενο», 
ἁλλὰ τὸ δη λεγόμενον τῷ σοφωτάτῳ Παύλῳ, ἆναχε- 
χαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου χατοπτριςό- 
µενοι. Too γὰρ Ἱόμου λέγοντος, πᾶν ἁρσενιχὸν δια- 
νοῖγον μήτραν ἁγιάζεσθαι, δεῖν δὲ τὴν ἀρτιτόκον 
γυναῖχα ἄρσενος παιδὸς γενοµένην μητέρα, τεσσαράἀ- 
κοντα ἡμερῶν μετὰ τὸ τεχεῖν χαθηραμένην διαστἠ- 


* Luc. Ἡ {15 δᾳη. * Matth. xxit, 11 sqq. 


4157 


νε OCCURSU DOMINI, ETC. 


4158 


patt, οὕτω µετά τινος εὐχρινὼς διωρισµένης θυσίας A animi oculum obscurantes, sed, juxta dictum s:- 


ἐπὶ τὸ τοῦ Θεοῦ πορεύεσθαι τέμενος * οἱ μὲν τὸ xá- 
λυμμα ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης τῇ 
χαρδἰᾳ αὐτῶν περιφέροντες, ταῖς αὐταῖς κατ Eviav- 
τὸν θυσίαις, ἵν οὕτως εἴπω (a? οὐδέποτε δύνανται 
εοὺς προσερχοµένους τελειῶσαι), νηπιοφρόνως τὴν 
τοιαύτην νοµοθεσίαν νοµιζέτωσαν πληροῦν. Ἡμῖν δὲ, 
of; &y τῇ πρὸς θεὸν ἐπιστροφῇ τὸ τοιοῦτον περιῄρη- 
ται χάλυµµα, ἅπαξ ἐπὶ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος εἰς 
ἀθέτησιν ἁμαρτίας διὰ τῆς θυσίας αὑτοῦ πεφανερῦῷ- 
σθαι τὸ µέγα τῆς εὐσεθείας πεπιστευχόσι µυστήριον, 
ἑπαξίως τοῦ θείου τῆς ἁληθείας φωτὸς, τῇ δᾳδουχίᾷ 
τοῦ Πνεύματος τὸ chc παρούσης πανηγύρεως θεω- 
ρητέον µυστήριον, μικρὸν ἄνωθεν προσθαλοῦσι τῷ 
θεωρήµατι, xáxelvó γε μὴν εὐχαίρως προσηµηναμµέ- 
ψοις * ὅτι χατὰ τὸ τῆς ἐξετάσεως ἀχόλουθον τὸ προτᾶ»' 
θὲν τοῦ Νόμου θέσπισµα ἐπὶ µόνῳ τῷ σαρχωθέντι θεῷ 
ὠρισμένως τε xat ἀνεπισυμθάτως ἑτέρῳ ὁρᾶται πλη- 
ρούμενον. Μόνος γὰρ αὐτὸς ἁῤῥήτως συλληφθεὶς, xat 
ἀφράστως χυηθεὶς, uit προδιηνοιγµένην τῷ γάμῳ τὴγ 
παρθενιχὴν µήτραν ἀνέῳξεν, τὰ σήµαντρα τῆς παρ- 
θενίας ἁπαράτρωτα xal μετὰ τὴν παράδοξον πρόοδον 
Φυλαξάμενος, xai μόνος ἅῤῥην πνευματιχῶς εἶναι 
πεπίστευται, μηδὲν τῆς θηλυπρεποῦς ἁμαρτίας ἑπ- 
αγόμενος, ὅθεν xol ὄντως ἅγιος ἑπαξίως χέχληται” 
ὥσπερ xal Γαδριὴλ τὰ τοῦ ζωοποιοῦ τόχου τῇ Θεο- 
τόχῳ φέρων εὐαγγέλια, οἱονεὶ τὴν περὶ τούτου προ- 
διωρισµένηντε χαὶ εἰς αὐτὸν µόνον ὁρῶσαν νοµοθεσίαν 
ἐν ἀναμνήσει ποιούμενος Διὸ καὶ τὸ γεγγώμενον 


ἅγιον, ἔλεγε, κ.ληθήσεται Ylóc 8600 * ὡς κνρίωςρ 


της τοῦ ἁγίου ἁβμοζούσης ἐπωνυμίας τῷ τὴν παρθέ- 
vov µήτραν τῇ θείᾳ διανοίξαντι θαυματουργίᾳ. Καὶ 
ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων πρωτοτόχων, ἅγια ταῦτα χληθή- 
σεσθαι, βεδασανισµένως τῷ βάθει τοῦ ἸΝόμου ἐγχύ- 
φασα ἡ εὐαγγελιχὴ ἀχρίθεια, διηγόρευσεν, ὡς τῇ τοῦ 
Θεοῦ ἀφιερώσει τὸ οὕτω χαλεῖσθαι χληρωσαμένων * 
ἐπὶ δὲ τοῦ πρωτοτόχου πάσης χτίσεωυς, ΑΤιοΥ τὸν 
γεννώμενον ὁ ἄγγελος εἴρηχεν, ὡς τούτο χυρίως 
ὑπάρχων, xal τὴν ὄντως ἁγιότητα ἓν τῇ ἀποπομπῇ 
&hc χαχίας, xol τῇ τοῦ ἀγαθοῦ ἐχλογῇ, &pa τῷ Υεν- 
νηθῆναι, ὥς φησιν ὁ προφήτης, ἐπιδειβάμενος. 


pientissimi Pauli, detecta facie nimirum gloriam 
Dei quasi in speculo contemplantes et inspicien- 
tes 19. Nam cum Lex dieat, omne masculinum, quod 
aperit vulvam sanctificari, oportere autem cam 
mulierem qux» recens edito partu masculz prolis 
mater evaserit, spatio quadraginta a partu dierum 
purificatam, ita tandem cum certa atque statuta 
hostia accedere ad templum Dei 11: jlli quidem, qui 
velamentum jn corde suo, dum legunt Vetus Te- 
stamentum, circuniferunt, iisdem quotannis ho- 
stiis, ut ita dicam (quse nunquam accedentes per- 
fectos reddere possunt ), existimare debent stulte 
et imperite se ejusmodi constitutionem exsequi 
atque implere. Nos autem, quibus, cum ad Deum 
converteremur, ejusmodi velamen adenptum est, 
qui semel in consummalione zvi ad rcjectionem 
et reprobationem peccati per hostiam ejus manife. 
statum fuisse magnum pietatis mysterium credidi- 
mus, prout dignum est lumine veritatis, przelucente 
face spiritus, presentis solemnis diei festi atque 
convenlus mysterium considerare atque spectare 
Oportet, paulo rem altius repetendo speculationem 
atque considerationem aggredientes: et tamen illud 
certe prius conjecturis et signis assequentes atque 
notantes, propositum Legis preceptum, prout, 19 
quasita atque disceptata efficitur atque comnsequi- 
tur, in solo Deo carnem induto distincte, diserte, 
destinate sin.ul atque ita certo, ut. nemini insuper 
alteri contingere potuerit, impleri videri. Solus 
enim ille ineffabiliter conceptus, et inexplicabili- 
ler in utero gestatus, eam, quz per nuplias prius 
aperta non fuerat, virginalem vulvam aperuit, 
eliam post novum οἱ admirabilem progressum il- 
lesa servans et inviolata signacula virginitatis, et 
solus masculus spiritualiter esse creditus est, 
quippe cum nullam contraxerit muliebris peccati 
contagionem, unde etiam vere sanctus, ut par est, 
vocalus est. Quemadmodum etiam Gabriel bonum 
vivifici partus Deipara nuntium apportans, qu:ei 
ad mentem et memoriam redigens eam, qua de 


illo tum prazdestinata erat, tum ad eum solum spectabat, legis constitutionem. Quamobrem etiam, 
quod nascetur sanctum , inquiebat *, vocabitur Filius Dei : quippe proprie sancto — cognomento ei 
conveniente, qui mirifica atque divina operatione vulvam aperuit virginalem. Atque de aliis quidem 
primogenitis animalibus diligenter et exquisite profunditatem Legis inspiciens, diligens et accurata 
doctrina evangelica sancta hzc vocatum iri dixit, quippe ex eo quod Deo consecrarentur ac dedica. 
rentur, hoc vocabulum sortita atque adepta; de illo vero qui omnis creature primogenitus fuit !*, 
sanctum eum qui nascetur, angelus dixit, ut qui proprie is esset qui vocaretur, el. veram sanctita- 
tem per rejectionem maliti& et electionem bonitatis simul 4ο natus est, ut inquit propheta in sese 
declarasset. 

'AXX ἐπαναχτέον ἐπὶ τὴν θάλασσαν τῆς θεωρίας, D — Verum redeundum est ad mare speculationis, ut 


ὡς fj θεία προττάσσει τῷ νομοθέτη quvh, τοῦ Πνεύ- 
pato; χάριτος, ὡς ἐν στύλῳ πυρὸς xai νεφέλης, τῇ 
τῶν Γραφῶν λαμπρότητι τοῦ ἐνθέου τῆς Ἐχχλησίας 
στρατοπέδου προηγουµένης, ἵνα τῇ ῥάδδῳ τῆς δυνά- 
µεως τῇ ἀποστελλομένῃ ἐκ τῆς ἄνω Σιὼν, ὡς άλλων 
φησὶν, δι fj; οἱ ἔχθροὶ κυρ!εύονται, τὸ τοῦ γράµµα- 


** |] Cor. i1, 18. !! Levit. xi, 2 sqq 


'* Luc. 1, $5. 


divina vox imperat legislatori, gratia Spiritus, ut 
in columna ignis ei nubis, splendore Scriptura- 
rum divino numine afflatum exercitum — Ecclesise 
pr*cedente, ut virga virtutis, quz emittitur ex δι 
pera Sione, ut Psalunographus inquit !*; per quam 
inimici in potestatem rediguntur, lilterze pelagus 


1» Coloss. 1, 15. '* Psal. civ, 9. 


4159 


S. GREGORII NYSSENI 


4160 


ab hac et ab illa parte. utrinque diduetum | atque A τος περάσαντες πέλαγος, ἕνθα xai Evüa. διῃρημένον 


divisum per distinctum ac dilucidum  intellectuuim 
transitum transgressi, AEyyptium sensum gratiae 
non credentium effugiamus, illis ipsis veritatis 
undis ei fluctibus submersis ; qui student nosEvan- 
gelii itinere ad spiritualem terram promissionis 
pergentes prohibere et impedire, voluntque nos 
ad ferrcum littere fornacem (quz res /Egyptus no- 
tninata est) id est luto fingendo lateribusque coquen- 
dis, id est corporalibus Legis observationibus ser- 
vientes, manere. Dicebat igitur summ:e rerum 
Deus Moysi in ZEgypto, cum jam plagam illam et 
pienam adversus /Egypti primogenita statuisset : 
Sanctifica mihi omne primogenitum primoque paru 
editum quod aperii omuem vulvam in filiis Israel 
ab homine usque ad pecus **. Cujus divin: consti- 
tutionis. complicatam οἱ involutam sententiam, 
tanquam explicans et exponens cum  popu- 
lum  alloquerctur beatus Moyses, Et accidet, 
inquit, cum Dominus Deus tuus introduxerit te in 
terram. Chonancorum, quemadmodum juravit tibi 
et patribus tuis dum dicebat : Et dabo tibi eam; se- 
gregabis omne quod aperiet vulvam, mascula (videli- 
cel) Domino: et omne aperiens. vulvam ex boum 
armentis, aut in pecoribus tuis, quecunque tibi nata 
[uerint, masculina Domino dedicabis. Omne autem 
aperiens vulvam asine, ove commutabis; quod si 
non commulaveris, redimes illud, et omnem primo- 
genitum filiorum tuorum redimes 39, id est, pro eo 
pretium dabis quo redimatur. Sic enim in libro 
Numerorum divinum oraculum exponit atque de- 
clarat, verba faciens ad eum, qui summum sacer- 
dotium nactus erat : Et omne quod aperit. vulvam 


de omni carne que offeruntur Domino ab homine , 


wsque ad pecus, tibi erit ; preterquam quod. pretio 
redimentur primogeniti hominum, atque etiam. redi- 
mi sines primogenita quadrupedum  immundarum. 
Atque redemptio haec est : Α menstruo redimi patie- 
fis, prelii cstimatio est argenti. quinque siclorum 
juxta siclum sanctum. Verumtamen in. primo natos 
titulos el primogenitas oves et capras redimi non si- 
nes : sancia enim hec et pura sunt, et sanguinem eorum 
altari adhibebis " . Enimvero Jam divina vox cuin im- 
mundis quadrupedibus simul et conjunxit et. una 


ἐν τῇ εὐχρινεῖ διαθάσει τῶν νοημάτων, τὸ Αἰγύπτιον 
τῶν ἀπειθούντων τῇ χάριτι διαδράσωµεν φρόνημα, 
συγχλνσθέντων αὐτῶν τῆς ἀληθείας τῷ ῥείθρῳ * oic 
διὰ σπουδῆς ἐστιν, ἐμποδίζειν ἡμῖν τὴν ἐπὶ πνευµα- 
τιχὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τοῦ Εὐαγγελίου ὁδὸν, ἐθέ- 
λειν τε ἐν τῇ σιδηρᾷ χαμίνῳ τοῦ γράµµατος (ὅπερ 
Ἡ Αἴγυπτος ὠνόμασται) προσμµένειν ἡμᾶς, τῷ Tru» 
χαὶ τῇ πλινθείᾳ δουλεύοντας, τουτέστι ταῖς σωµατι- 
χαῖς τοῦ Nópou παρατηρήσεσιν. Ἔφη τοίνυν τῷ 
Μωῦσῇ ἐν ΛΙγύπτῳ ὁ τῶν ὅλων sb; ἤδη τὴν χατὰ 
τῶν πρωτοτόχων Αἰγύπτου διορισάµενος, πληνην * 
Αγίασόν µοι πᾶν xpotótexev πρωτογεγὲς δια- 
νοἴγον πᾶσαν µήτραν éx τοῖς υἱοῖς Ἱσραὴ.ἲ, ἁτὸ 
ἀγθρώπου ἕως ατήνους' ἧς τινος θείας νομοθεσίας 
τὸ) συνεπτυγµένον ὥσπερ ἑξαπλώσας ὁ μµαχάριος 
Μωῦσῆς ἐν τῇ πρὸς τὸν λαόν διαλέξει ἀποφαίνεται' 
Καὶ ἔσται ὡς ἂν εἰσαγάγῃ σε Κύριος d θεός σου 
εἰς τὴν γῆν τῶν Χαναναίων, ὃν τρόπον ὤμοσέ 
σοι xal τοῖς πατράσι σου’ Καὶ δώσω σοι αὐτὴν, 
ἀφοριεῖς πᾶν διαγοἴγον μήτραν, τὰ ἀῤῥενικὰ τῷ 
Κυρίφ ' xal πᾶν διανοἴγον µήτραν ἐκ τῶν Bovxo- 
Alor, f àx τοῖς χτήνεσἰ cov, ὅσα ἂν γέγηταί 
σοι, τὰ ἀῤῥεγνικὰ τῷ Κυρίῳ' πᾶν δὲ διαγο!γον 
µήτραν ὅὄνου, dAAd£eic προθάτῳ ' ἑὰν δὲ μὴ dA- 
ἑάξῃς. υτρώσῃ αὐτὸ , xal xay πρωτότοκον τῶν 
υἱῶν σου «Ἀνερώσῃ, τονυτέἐστιν, λύτρα δώσεις ὑπὲρ 
αὐτοῦ. 0ὕτω γὰρ ἐν τῇ BOX τῶν ᾽Αριθμῶν ὁ θεῖος 
σαφηνίζει χρησμὺὸς, τῷ τῆς ἀρχιερωσύνης ἔπειλημ- 
µένῳ διαλεγόµενος" Καὶ πᾶν διανοἴγον µήτραν ἀπὸ 
πάσης capxóc d προσφέρουσι τῷ Κυρίφ, ἀπὸ 
ἀνθρώπου ἕως χεήνους, col ἔσται ' ἀ.ἳ-ἳ $ Jórporc 
ἁυτρωθήσεται τὰ πρωτότοκα τῶν ἀνθρώπων, καὶ 
τὰ πρωτότοκα τῶν κτηνῶν τῶν ἀκαθάρτων Av- 
τρώσῃ Καὶ ἡ «Ἀύερωσις αὐτοῦ Απὸ µηγιαἰον 
«ἑυτρώσῃ, ἡ συντίµησις ἀἁργυρίου πέντε σἰχλων, 
xatà τὺν CíxJor τὸν ἅγιον. HÀ τὰ πρωτότοκα 
τῶν μόσχων, xul τὰ πρωτότοκα τῶν απροδάτων, 
καὶ τῶν αἰγῶν οὗ «ἑυτρώσῃ ' ἅγια γάρ ἐστι. καὶ 
τὸ αἷμα αὐτῶν προσἑχεις πρὸς tó θυσιαστήριον. 
Ηδη μὲν οὖν τοῖς ἀχαθάρτοις τῶν χτηνῶν συµπαρ- 
ἐξευξέ τε xal συγχατέλεξε τοῦ Ἰσραὴλ τὰ πρωτότοχα 
fj θεία φωνή * ὡς τὸ ὄντως χεχαθαρμένον χαὶ ἅγιον 
kv τῇ κατὰ Nópov λατρείᾳ οὐχ ἔχοντα, εἰ xat ἁγιά- 


nuineravit atque recensuit primogenitos Israelis: D ζεσθαι αὐτὰ τῇ ἀποχληρώσει τῆς νομοθεσίας ἑνομί- 


quippe qui cam, qua revera puritas ct sanctitas 
est, per eum, qui secundum Legem exercebatur, 
cultum non haberent, etiamsi sanctificari eos de- 
stinatione atque attributione legalis constitutionis 
moris erat. Nam similiter atque pro iis qua in 
sacrificiis rejici ac reprobari solebant, redemptio- 
nis pretium pro primogenitis hominum lege divina 
apud eos sancitum erat: quippe cum is, qui apud 
Judzos erat minus ratione nixus status, indignus 
esset qui rationalem cultum offerret, et ad πιατἰ- 
me mysticum Novi Testawenti altare pro spirituali 
holocausto adduceretur. Pretia vero redemptionis 


ζετο. Ὁμοίως γὰρ εἰς θυσίαν θεοῦ ἀποθλήτοις, λύτρα 
δίδοσθαι ἀντὶ τῶν ἀνθρώπων ma p' αὐτοῖς ἑτεθέσπιστο" 
ὡς τῆς παρὰ Ἰουδσίοις ἁλογωτέρας καταστάσεως 
ἀναξίας ὑπαρχούσης τὴν λογιχὴν ἀναφέρειν λατρείαν, 
xal τῷ τῆς Καινῆς Διαθήχης µνστιχωτάτῳ εἰς πνευ- 
ματιχὴν ὁλοχάρπωσιν προσάγεσθαι θυσιαστηρίῳ. 
Λύτρα δὲ, ὥσπερ ἑαυτῇ χατάλληλα εἰθισμένῃ προσ- 
ἀγειν τὰς χατὰ ἹΝόμον δι αἱμάτων θυσίας (ἃς ὁ προφή- 
της Ἡσαῖας. ὡς ἓχ προσώπου τοῦ coU, μηδὲ ἕξητη- 
χέναι παρὰ τῶν χειρῶν αὐτῶν διορίζεται), ὡς πνευ- 
ματικὴν δηλαδη τελείωσιν τοῦ σχοποῦ νοµοθέτου 
ὁρῶντος. Τὰ δὲ εἰς θυσίαν προσαγόµενα, ὧν τὸ αἷμα 


1 Exod. xin, 3. '* ibid. 11-15. '* Num. in, 191 vin, 17. 


4161 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


412 


προχεῖσθαι τῷ Ονυσιαστηρίῳ ἐνενόμιστο, "Άγια δι» A erant, veluti ipsi convenientia, ut qua solita essct 


εσταλµένως ὠνόμασται' κάν τούτῳ δηλαδη τῆς ἆλη- 
θείας προδιαγραφοµένης τῷ τύπῳ. 'O γὰρ ἑαυτὸν 
προσαγαγὼν τῷ θεῷ xai Πατρὶ Üuolov, καὶ προσφο- 
pàv εἰς ὁὀσμὴν εὐωδίας, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοὺς ὁ 
Χριστὸς, οὗτος µόνος χυρίως xal ἀληθῶς ἅγιος ἔστι 
τε xat ὀνομάζεται. 


offerre sacrificia quz ex lege fiunt per sanguinem 
(qux sacrificia Isaias propheta, tanquam ex per- 
sona Dei loqueus, ne requisivisse quidem de mani- 
bus eorum aflirmat '8), quippe ad spiritualem ni- 
mirum perfectam et absolutam consecrationem et 
initialionem mente atque intentione legislatoris 


speciante, qu: autem ad. sacriticium offerebantur, quorum sanguinem ante altare profundi moris erat, 
sancta distincte nominata sunt: quippe cum etiam in hac nimirum figura veritas longe ante describa. 
tur atque designetur. Nam qui seipsum obtulit Deo ac Patri. victimam et oblationem in odorem 
suavitatis, Dominus noster Jesus Christus '*, is solus proprie et vere sanctus et esl et nomi- 


natur. 
'AXX' ἴσως Epet ὁ ἀπειθῆς Ἰουδαῖος, ὡς τῇ κατὰ 


Sed forsitan dicet incredulus Judzus, cum non 


. Vópov θυσίᾳ e) δυνάµενα προσάγεσθαι τῶν χατ᾽ αὖ- B possent primogenita earum quadrupedum, quic 


τὸν ἀχαθάρτων χτηνῶν τὰ πρωτότοχα, λύτροις ἁντι- 
καταλλάσσεσθαι εἴωθεν ' ὁμοίως καὶ τῶν ἀνθρωπίνων 
πρωτοτόχων εἰς θυσίαν μὴ χατασφαττοµένων (xal 
γὰρ ἀπειχὸς τηῦτό γε, xai θείας νομοθεσίας ἀλλό- 
τριον), ταῦτα τῇ τῶν λύτρων ἀμείψει χαθιεροῦσθαι 
εἰχός. ᾽Αλλ᾽ ἐπισκεφάσθω, εἴγε uh τῷ ἐπιπροσθοῦντι 
ταῖς τῆς φυχῆς αὑτῶν ὄψεσι χαλύμματι ἑμποδίζεται, 
ὡς Ίδη Ev ἑτέρχ νοµοθεσίᾳ τοὺς Λενῖτας εἰληφέναι 
εἰς ἀφιέρωσιν ἀντὶ τῶν πρωτοτόχων, τὸ ἱερὸν ἑδίδαξε 
Γράμμα, οὑτωσὶ φάσκον ἓν τοῖς Αριθμοῖς ἐπὶ λέξεως * 
Καὶ ἑλάησε Κύριος πρὸς Μωῦσην «έχων ' Ἰξοὺ 
εἷληφα τοὺς Λευῖτας àx μέσου τῶν υἱῶν opa), 
ὀγτὶ παντὸς πρωτοτόκου .διανοίγογτος µήτραν 
παρὰ τῶν vilior Ἱσραή- ' Avcpa αὐτῶν ἔσονται, 
καὶ ἔσονταί µοι οἱ Λευῖται. Εμοὶ γὰρ πᾶν πρω- 
“τότοκον ἡγίασα ἐν "lopatA, ἐν jj. ἡμέρᾳ ἑπάταξα 
züv πρωεότοχον ἓν vj Αἱγύατφ. Εἶτα τὸ àxpi- 
6i, τῆς ἀμείφεως διαγορεύων ὁ νόμος, Eixev Κύριος, 
qnot, πρὸς Μωσην «έγων' ᾿Επίσκεγαι πᾶν πρω- 
tóroxov τῶν vlov Ἱσραὴ. ἁπὸ µηγιαίου xal ἑπ- 
dro, xal Aa68 τὸν ἁἀριθμὺν ἐξ ὀνόματος αὐτῶν. 
Καὶ Ay τοὺς Λευΐτας ἐμοὶ ἀγτὶ πάντων τῶν 
απαρωζοτόκων τῶν viov Ἱσραή-. Εἶτα της συναρι- 
θµήσεως τῶν πρωτοτόχων πρὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν 
Αευϊτῶν Ev πλεονασμῷ εὑρημένης, φησίν' Ἐ.1ά.ησε 
Κύριος τῷ Μωῦση -Ίέγων' Λάθε τὰ ἀύὐτρα τῶν ἄ.1εο- 
φαζόντων παρὰ τοὺς Asvírac ἀπὸ τῶν πρωτοτέ- 
κων τῶν υἱῶν Ἱσραὴ., καὶ Ain πέντε σἰχ.Ίους 
χατὰ xepaAnhr. κατὰ τὸ δίδραχµον có ἅγιον. Εἴπερ 
οὖν κατὰ τὸ ἱερὸν Γράμμα οἱ Λενῖτα: λύτρα εἰσὶ τῶν 
πρωτοτόχων τῶν υἱῶν Ἰσραὴἡλ, ὡς xai fj τῆς συναρι- 
θµήσεως ἀχρίθεια δηλοῖ, ὥστε τῶν πλεοναζόντων Ev αὖ- 
τοῖς σἰάθµιον ὡρισμένον τῷ νόµμῳ ἀντιδοθῆναι * ποίψ 
λόγῳ χαθ᾽ ἕχαστον τῶν πρωτοτόχων λύτρα δίδοσθαι ὁ 
νόμος διηγόρευσε»; "Eri μὲν γὰρ τῶν ἀπροσδέχτων 
εἰς θυσίἰαν χτηνῶ», Ἡ χαταλλάττεσθαι, ταύτα, f) λύτρα 
ὑπὲρ αὐτῶν δίδοσθαι ὁ νόµος φησίν * ἐπὶ δὲ τῶν àv- 
θρώπων, χαὶ λύτρα δίδοσθαι, xa ἤδη τὴν ἀντάμειψιν 
διὰ τῶν Λευϊτῶν γενέσθαι µανθάνοµεν ' ὅπερ ἀσύμ- 
φωώνον xat αὐτῷ νομικῷ γράµµατι φαίνεται, ὡς fi ἓν 
^ot; χτήνεσι νοµοθεσία δηλοῖ, χαὶ αὐτὴ ἡ φύσις ὑφ- 
ηγεῖται τοῦ πράγµατος. El γὰρ μετὰ τὴν τῶν Aevt- 
τῶν πρὸς λειτουρχίαν θεοῦ ἀντὶ τῶν ποωτοτόχων 


*[sa. 1, 14 sqq. '* Ephes. v, 2. 
PirnaoL. Ga. XLVI. 


more illorum imrmnundz habebantur, pro legitima 
victima offerri, pretio commutari ac redimi con- 
suevisse : similiter etiam cum hominum primoge- 
niti pro victimis non mactarentur (etenim id sane 
absurdam et a sanctione divina alienum fuisset), 
recte ac merito pretii compensationeredemptos eos 
et consecratos fuisse. At nisi forle velamento, quod 
animi oculis eorum officit, impeditur, consideret 
jam in alia constitutione sacras Litteras docuisse, 
Levitas sumptos esse qui loco primogenitorum 
consecrarentur, sic in Numeris ad verbum dicen- 
tes ** : Et locutus est. Dominus ad Moysen dicens : 
Ecce sumpsi Levitas de medio filiorum Israel pro 
omni primogenito aperiente vulvam α filiis. Israel ; 
pro pretio illorum erunt, et erunt mei Levite : mihi 
enim omne primogenitum in. Israel sanctificavi in 
illo die, quo percussi omne primogenitum in terra 
/Egypti. Deinde certam et exquisitam compenusa- 
tionis atque permutationis ralionem quoque prz- 
scribens et exprimens lex : Locutus est Dominus, 
inquit, ad Moysen dicens : Inspice atque considera 
omnem primogenitum filiorum [srael, a mense uno 
el supra, et nominatim inito numerum eorum, et 
accipies Levitas mihi pro omnibus primogenitis filio- 
rum Israel. Deinde computatione atque recensione 
facta,cum depreliensum esset numerum primogenito- 
rum superare numerum Levitarum, Locutus est, in- 
quit, Dominus Moysi dicens : Accipe pretia redemptio- 


p 5 eorum, qui supra Levitarum numerum redundant 


de primogenitis filiorum Israet, et accipies quinque 
siclos in singula capita juxta didrachmum sanctum. 
Si igitur Levite primogenitorum filiorum Israel 
redemptionis pretia, prout est in sacris Litteris, sunt, 
quemadmodum etiam exacta computatio declarat, 
ita ut etiam a lege deflnitum atque statutum  pon- 
dus ac pretium pro iis, qui inter eos numero su- 
perabant, daretur: qua ratione singulatim pro 
unoquoque primogenito redemptionis dari pretium 
lex precepit? Nam de quadrupedibus quidem, qu 
ad sacrificium et victimam ΠΟΠ idonezm, nec di- 
gni erant, qua assumerenturc, vel permutari eas, vel 
pretium quo redimerentur pro iis dari lex jubet; 
de hominibus autem οἱ redemptionis pretium dari, 


*? Num. in, 11 sqq. 


31 


- "- 


1163 


S. GREGORII NYSSENI 


1:61 


atque etiam per Levitas compensationem fieri do- A &voxMjpusty λύτρα δίδοσθαι ἀντ᾽ αὐτῶν διηγόρευ- 


cemur, quod etiam cum ipsa littera legali non con- 
cordare nec conciliari posse, sed discrepare vide- 
tur, quemadmodum de quadrupedibus constitutio 
ostendit, et ipsa rei natura docet. Nam si ctiam 
postquam Levite pro primogenitis ad cultum 
divinum segregali eraut, pretia redemptionis pro 
illis dari praeceptum est, perspicuum est Levitas 
non habuisse in se vim parem οἱ dignam, qua 
acciperetur pro redemptione et compensatione. 
Quod si ita est, mullo magis indigna est ea, qua 
per argentum fiebat, redemptio primogenitorum : 
quanto nimirum etiam natura rationis et sensus 
expers vilior est, quam natura humana. Verum- 
tamen quandoquidem, ut inquit propheta *?, ocu- 


los suos occluserunt, et quod hinc consequitur D 


cernere non possunt : nunquid eliam audire pote- 
runt ipsum sapientissimum Michzam exclamantem? 
Ego quidem non arbitror. Etenim etiam auribus 
suis graviter audiunt. Veniat tamen beatus hic 
propheta, magna voce haec clamans, et spiritu 
prophetico przsignificans tam Judaicorum primo- 
genitorum, quam corporearum hostiarum oblatio- 
nis rejectionem ac reprobationem. Dicit enim: 
Per quam rem comprehendam Dominum, apprehen- 


ται. δηλον ὡς τῶν Λευϊτῶν οὐκ ἑχόντων τὸ εἰς ἀντί- 
λυτρον ἱσοστάσιόν τε xai ἀξιόδεχτον. EL δὲ τοῦτο, 
πολλῷ μᾶλλον ἀναξιωτέρα d διὰ τῆς τοῦ ἀἁργυρίου 
προσαγοµένη λύτρωσις, ὅσον πᾶσα ἡ ἄλογος xal àv- 
αἰσθητος φύσις τῆς ἀνθρωπίνης οὐσίας ἀτιμοτέρα 
χαθέστηχεν. Πλὴν ἑπείπερ χατὰ τὸν προφέτην τοὺς 
ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν, xaX τὸ Ex τούτου ἀχό- 
λουθον βλέπειν οὗ δύνανται’ ρα δυνήσονται ἀχούειν 
κ᾿ αὐτοῦ σοφωτάτου διαχεχραγότος Miyalou; Ἐγὼὸ 
μὲν οὐκ οἶμαι. Καὶ γὰρ xal τοῖς ὡσὶν αὑτῶν βαρέως 
ἀχούουσιν * ὅμως ἱχέτω ὁ µαχάριος οὗτος προφήττς 
μεγαλοφώνως ταῦτα βοῶν, xal τῷ προφητικῷ προ. 
αινισσόµενος πνεύματι την τῶν Ἰουδαϊχῶν πρωτο. 
τόχων ἁἀποθολὴν , ὁμοίως τῇ τῶν σωματικῶν θυσίων 
προσαγωγῇ  φησὶ yáp* Ἐν είγι κατα ]άδω tcv 
Κύριον, ἀντιλήγομαι θεοῦ µου ὑνψίστου;, El xa- 
τα.ήψομαι αὐτὸν ἐν µόσχοις ἐγιαυσιαίοις ; El 


:προσδέξεται Κύριος ἐν χιλιάσι αριῶν, ἢ év µυ- 


ριάσι χιµάρων πιόνων; — El δῶ zpotóroxá µου 
ἀσεδείας, χαρπὀν xoiAlac µου ὑπὲρ ἁμαρτιών µου, 
Αχουέτωσαν ol τὴν χαρδἰαν παχεῖαν ἔχοντες, ὅπερ 
αὐτῶν ὁ προφήτης περὶ ἡμῶν κατηγόρησεν, ὡς 
πρωτότοχα ἁσεθείας ὁ µαχάριος Μιχαίας τὰ χατὰ 
σάρκα Ἱσραὴλ πρωτότοχα ἐξωνόμασε. 


dam Deum meum altissimum? An comprehendam eum per vitulos anniculos ? An admittet Dominus per 
mille arietes, aut per decem millia caprarum  pinguium? An dabo primogenita mea impietatis, fructum 
ventris mei pro peccatis meis *! ? Audiant qui cor crassum habent, qua de re eos ante nos accusa- 
verit propheta, ut primogenita impietatis ea, qux» secundum carnem primogenita Israelis erant, beatus 


Michxxas nominaverit. 


Qui igitur sancta hzc existimarunt, que pro-( Ilo; οὖν ἅγια ταῦτα ὑπειλήφασιν, ἅπερ προφητι«ῷ 


phetico verbo impietatis primogenita nominata 
sunt ? Dicant nobis vere balbutientes linguz, qua 
non possunt recte pronuntiare et eloqui veritatem, 
quomodo propheta per Spiritum sanctum loquens 
ffuctum impietatis ausus sit ea vocare? Qui fiat ut 
oratio, que de redemptione horum loquitur, z:equa- 
lis οἱ secum consentanea esse non videatur, quan- 
tum attinet ad eam, qus se prima fronte atque 
inspectione offert, litterze sententiam, quanquam lex 
apud nos et sancta et spiritualisesse tum intelligitur, 
tum creditur? Videte Judaicorum curruum colliga- 
tos axes, quemadmodum /Egyptiorum olim vehicula 
in Rubris undis **. Verum loco virg: immittatur in 
mare orationis veri legislatoris et regis glori 
Christi virtus et auxilium, et deducat populum 
suum in viam rectam altioris sensus ac specula- 
tionis, u eamus in urbem domicilii scienti: atque 
veritatis, et obruat adversarios inexpugnabilis et 
invicta gloria divina; cujus plena est universa ter- 
r3, ut cognoscamus Dominum, ut inquit Scriptura, 
sicut aqua multa ad operiendum maria. 

Jam nunc quidem carnem indutus Deus primo- 
genitam diaboli sobolem sive peccatum ct morti- 
ficavit et abolevit, et simulatque natus est in carne, 
condemnationem vitiositatis sibi confecit, et abso- 
lutamejus abolitionem persese prestitit ac reprassen- 


Σο Ίσα. vi, 10. 


λόγῳ ἀσεθείας πρωτότοχα ὠνομάσθησαν; ΑΛεγέτωσαν 
ἡμῖν αἱ ὄντως φελλίζουσαι τλῶσσαι, al μὴ δυνάµε- 
ναι ὀρθολεχτεῖν τὴν ἀλήθεισν, πῶς ὁ προφίτης, Ev 
Πνεύματι ἁγίῳ φθεγγόµενος, χαρπὺν ἀσεθείας ταῦ - 
τα χαλεῖν ἀπετόλμησε: Πῶ; ὁ περὶ τῆς τούτων 
Ἀντρώσσως λόγος τὸ ὁμαλὸν xai ἀχόλουθον ἑαυτῷ 
ἔχων οὐ φαίνεται, ὃὅσον χατὰ τὸ τοῦ γράμματος 
πρόχειρον; xaltotye τοῦ νόµου παρ) ἡμῖν ἁγίου τε 
καὶ πνευματιχοῦ εἶναι νοουµένου τε xal πιστευοµέ- 
νου. Ορᾶτε τῶν Ἰουδαϊχῶν ἁρμάτων συνδεδεμένους 
ἄξονας, χαθάπερ πάλαι τῶν Αἰγυπτίων τοὺς δίφρους 
ἐπὶ τῶν Ἐρυθραίων ναµάτων. 'AXX ἑπαφείσθω ἀντὶ 
ῥάθδου τῇ θαλάσσῃ τοῦ λόγου f) τοῦ ἀληθοῦς νοµοθέ - 
του xal βασιλέως τῆς δόξης Χριστοῦ δύναμις γαὶ 


D βοίθεια, xax ὁδηγησάτω τὸν λαὺν αὐτοῦ εἰς ὁδὸν εὖ- 


θεῖαν ἀναγωγῆς τε xal θεωρίας, τοῦ πορευθῆναι εἰς 
πόλιν χατοιχἠτηρίου γνώσεώς τε xai ἁληθείας, xai 
ἐπιχαλυψάτω τοὺς ἑναντίους τῆς θείας δόξης τὸ 
ἀπροσμάχητον ' Ἡστινος πεπλήρωται ἡ σύμπασα yr, 
τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον, ὥς φτσιν ἡ Γραφὴ, ὡς ὕδωρ 
πολὺ χαλύψαι θαλάσσας. 

. Άρτι μὲν τὴν πρωτότοχον τοῦ διαθόλον γονὴν, 
ἤγουν τὴν ἁμαρτίαν ὁ σαρχκωθεὶς θεὺς ἑἐνέχρωσέ 
τε xal ἑξηφάνισεν, ἅμα τῷ γεννηθΏηναι χατὰ τὴν 
σάρχα, τὴν χατάχρισιν ἑανυτῷ τῆς χαχίας ποιησάµε- 
νος, καὶ τὸν παντελῆη ταύτης ἀφανισμὸν ἐν ἑαυτὸ 


9! Mich. vi, 6, 7. ** Exod. xiv, 25 sqq. 


1165 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


P od 


1166 


ἐργασάμενος, θρήνων τὰς ἑναντίας δυνάµεις ἐπλήρω- A tavit, ploratibus et lamentationibus copias adver- 


σεν. χαθάπερ σχεύη τινὰ xap' αὐτῶν λαθὼν τοὺς ἀπὺ 
ἀνατολῶν ἑλθόντας Μάγους, χαὶ τῇ προσχυνῄσει χαὶ 
ἐπιγνώσει τῆς αὐτοῦ δεσποτείας εὐχρηστα σχεύη τῷ 
Δεσπότῃ γεγενηµένους εἰς συνεργίαν τῆς οἱκοδομῆς τῆς 
Ἐκκλησίας, τῆς ὄντως θεοτεύχτου σχηνῆς, ἣν ἔπηξεν 
ὁ Κύριος, καὶ οὐχ ἄνθρωπος * ἄρτι δὲ χαθάπερ πηλοῦ 
xai πλινθείας πάλαι τὸν Ἱσραὴλ, οὕτω τοῦ Υηΐνου 
φρονήματος τὸ ἀνθρώπινου γένος bv αὑτῷ λυτρωσάµε- 
vos, φυχεῖν μὲν Αἴγυπτον τοῦτο πεποίηχε, τουτέστι 
τὸ τοῦ θανατου στυγητὸν xal ζοφῶδες φρούριον. 
Ἁγιάνει δὲ τῷ θεῷ xai Πατρὶ οὐ µόνον τὰ τῶν &y- 
θρώπων πρωτύτοχα, ἀλλ Ίδη καὶ πᾶν τὸ ἀνθρώπινον 
φῦλον, διὰ τῆς Ev αὐτῷ ἀπαρχῆς τοῦ ἡμετέρου φυρά- 
µατος, τουτέστι τῆς ἐξ ἡμῶν ληφθείσης αὐτῷ σαρ- 
xb; ἑφυχωμένης νοερῶς, ὅλον ὥσπερ ἀναζυμώσας εἰς 
ἁγιασμὸν τῆς ἀνθρωπίνης οὐσίας τὸ σύγχριιια. El 
Υὰρ ἀπαρχὴ ἁγία, xal τὸ φύραμα, φῄσαιμι ἂν vov 
εἰχότως χἀγὼ χατὰ τὸν θεῖον ᾿Απόστολον. Καὶ xafiá- 
περ πάλαι τὴν ἱερατεύειν λαχοῦσαν φυλὴν ἀντὶ τῆς 
τῶν πρωτοτόχων ἀπαρχῆς ὁ νομοθέτης λόγος τυπιχῶς 
τῷ θεῷ προσηγάχετο οὕτω νῦν kv τῷ λαμπρῷ χα- 
ραχτῆρι τῆς ἀληθείας τὸν ἀρχιερέα καὶ ᾿Απόστολον 
τῆς ὁμολογίας ἡμῶν, τὸν ὅσιόν τε xal ἄχαχον xat 
ἁμίαντον, xal παντὸς ἁμαρτωλοῦ χεχωρισμένον ῥύ- 
που τε xal φρονήµατος, τῷ θεῷ xat Πατρὶ σωµατι- 
χὼς προσενηνέχθαι γινώσχομεν ἀντὶ τῆς χαθαγχια- 
σθείσης αὐτῷ διὰ πίστεως ἀνθρωπότητος * gat το- 
σούτῳ μᾶλλον, ὄσῳπερ οὐδὲ ὑπερτεροῦσαν χαὶ ὑπερ- 
πλεονάξουσαν παρὰ τὸν ἑαυτὸν δεδιωχότα λύτρον ἀντὶ 
πολλῶν ὅλην ὀρῶμεν τὴν ἀνθρωπότητα, χατὰ τὸν 
τῆς ἁγιότητος λόγον (χαθάπερ iv τῇ σχιᾷ τοῦ 
νόµου ἓν πλεονασμῷ παρὰ τοὺς Λευῖτας τὰ πρωτή- 
τοχα εὕρηνται), ἀλλὰ χατόπιν αὐτοῦ παμπληθὲς ἁπ- 
ειλειμµένην, χαθόσον χωρὶς πάσης ἀντιλογίας τὸ εὖ- 
λογούμενον ἕἔλαττον τοῦ εὔλογοῦ τος χαθέστηκε. Καὶ 
τότε μὲν εἰς µόνον τοῦ ἹἼσραὴλ τὸ ἔθνος τὸ τῆς Aevi- 
τιχῆς ἱερωσύνης ἀξίωμα ἐχρημάτιζε, xaY µόνον τῶν 
παρ αὐτοῖς πρωτοτόχων λύτρα εἶναι οἱ Λευῖται 
μεμαρτύρηνται΄ Χριστὸς δὲ ὁ παραγενόµενος àpy:e- 
ρεὺς τῶν µελλόντων ἀγαθῶν, ὡς ὁ πάνσοφος Παῦ- 
λός φησιν, χαὶ οὐ χατὰ τὴν τάξιν Λαρὼν, ἀλλὰ χατὰ 
τὴν τάξιν Μελχισεδὲχ, χαθὼς τὸ θεῖον προξχρησµ- 
ῴδησε λόγιον, τῇ μὲν µεταθέσει τῆς ἱερωσύνης τῷ 


sarias opplevit, tanquam vasa atque instrumenta 
quedam ab jis ablatis Magis, qui ab orientalibus 
partibus venerunt??, et adoratione et agnitione 
Dominice potestatis ejus commoda et apta Do- 
mino instrumenta facti sunt, in subsidium et ad- 
jumentum zedificationis Ecclesie , a Deo revcra 
confecti tabernaculi, quod Dominus fixit et. nou 
homo ** : jam nunc item tanquam a luto et lateri- 
tio opere olim Israelem, sie a terreno sensu hu- 
manum genus cum per sese liberasset et redemis- 
set, ut /Egyptum quidem, id est, mortis horren- 
dum et caliginosum castellum fugeret, effecit. 
Sanctificat autem Deo et Patri non solum hominum 
partus primogenitos, sed etiam omne genus liuma- 
num per eas, quas in sese sunipsit, nostrae massa 
atque materie primitias, id est, per carnem, qua: 
intellectualiter, et ut mente sola percipi potest, 
animabatur, a nobis sumptam totam ad sanctifica- 
tionem quasi refermentans humane nature mas- 
Sam atque concretionem. Nam merito dixeriin ego 
quoque nunc, sicuti divinus ait Apostolus: Si 
primilie sancte sunt, etiam materia atque massa ** 
inde confecta sancta fuerit. Ac quemadmodum 
olim oratio, qua lex ferebatur, typice, id est, per 
figuram, qua futurum pr:esignificabatur, eam tri- 
bum, cui sacerdotii munus obvenerat, pro primo- 
genitorum primitiis Deo obtulit : ita nunc per 
claram veritatis effigiem pontificem et apostolum 
nostre confessionis sanctum illum et innocentem, 
qui ab inquinamentis waliti:& vacuus, qui omnium 
peccati tam sordium quam sensus atque cogitatio - 
nis expers fuit, corporaliter pro ea, qu:e per fidem 
ei sanctificata est, humana natura Deo ac Patri 
oblatum esse intelligimus, et eo magis quod ne nu- 
mero quidem superare ac redundare preter eum 
qui seipsum dedit pro pretio, quo multi redime- 
rentur, totam humanam naturam videmus, quod 
quidem attineat ad rationem sanctitatis (quemad- 
modum in umbra legis Levitis numero plures pri- 
mogeniti inventi sunt**), sed longissimo spatio a 
tergo relictan, quatenus absque omni contradi- 
ctione id, cui benedicitur, bencdicente inferius est. 
Ac tunc quidem ad solam lsraeliticam gentem Le- 


ἐξ ἑτέρας αὐτὸν εἶναι φυλής (πρόδηλον γὰρ ὅτι D vitici sacerdotii dignitas referebatur, ac pro eo- 


ἐξ Ἰούδα ἀνατέταλχεν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοὺς Χρι- 
στὸς) καὶ τὴν τοῦ νόµου µετάθεσιν ἀπειργάσατο, ἀπὸ 
τῆς χατὰ νόµον σχιᾶς ἐπὶ τὸ τῆς βασιλείας τῶν οὗ- 
ῥανῶν µεταθέµενος ἡμᾶς Εὐαγγέλιον, χαθάπερ ἀπὸ 
τῆς Λευϊτιχῆς ἐπὶ τὴν βασιλιχὴν φυλὴν τὸ τῆς lepo- 
σύνης ἀξίωμα; τῇ δὲ χατὰ viv τάξιν Μελχισεδὲκ ἀφ- 
ομοιώσει οὐχ ὑπὲρ µόνου τοῦ Ἰσραὴλ, ἀλλ ὑπὲρ 
πάντων τῶν ἐθνῶν λύτρον ἑαυτὸν τῷ Πατρὶ προσηγά- 
{ετο, xal τῆς πάντων ἀνθρώπων ὁμολογίας ἀργχιερεὺς 
χαθέστηχεν, ἐπεὶ xal ὁ Μελχισεδὲχ Ex. τῆς ἐθνιχῆς 
μοίρας εἶναι γνωρίζεται, καὶ Ex τοῦ ᾿Αθραὰμ γένους 
εὑρίσχεται. Ἡ δὲ κατὰ νόµον τῶν πέντε διδραχωά- 


"aS ath. uw, 1 sqq. ** Hebr. vii, 2. 


9 Rom. x , 10. 


rum primogenitorum duntaxat, qui apud lsraelitas 
mascerentur, redempüionis pretio Levitas sumptos 
esse, Scriptura testimonio de ipsis proditum est : 
Christus vero, qui futurorum bonorum pontifex 
advenit, ut sapientissimus Paulus inquit 57, ct non 
secundum ordinem Aaron, sed secundum ordineut 
Melchisedec, quemadmodum divinum przsignifi- 
cavit oraculum, sacerdotii quidem translatione, eo 
quod ipse esset ex alia tribu (perspicuum est enim 
ex Juda ortum esse Dominum nostrum Jesum 
Christum), etiam legis translationem effecit, et ab 
legali umbra transtulit nos ad Evangelium regni 


*5 Num. ini, 16sqq..— ? Hebr. vii, 9, 410; vin, 


1167 


S. GRECORII NYSSEN 


LS 


celorum, quemadmodum ab Levitica tribu ad re- A των ὑπὲρ ἑχάστου τῶν πρωτοτόχων συντίµησις Ep- 


giam tribum sacerdotii dignitatem traduxit : as- 
similatione vero quz fit secundum ordinem Melchi- 
sedec, non pro solo Israele, sed pro omnibus gen- 
tibus pretium redemptionis sese Patri obtulit, ct 
omnium hominum confessionis pontifex exstitit, 


φαίνειν οἵδε, αἰνιγματωδῶς, ὡς yph ἕχαστον ἡμῶν 
πᾶσαν αἴσθησιν ἁγιάζειν θεῷ, χαὶ τὰ ἓν τούτοις, 
χαθαρὸν xal ἡδονῆς πάσης ἁτόπου ἀλλότρ'ον προσ- 


άγειν τῷ χτίσαντι χαθάπερ τι λύτρον εὐαχές τε xai 
ἔννομον. 


quoniam Melchisedec quoque tam ex parte 'gentium extranearum, quam ex genere Abrabami esse 
ostenditur atque reperitur. Porro quz ex lege fiebat zstimatio quinque didrachmorum pro unoquoque 
primogenito, per abditas verborum ambages et involucra significare solet, oportere unumquemque 
nostrum omnes sensus Dco sarictificare, atque ea quie per sensus fiunt, purum et ab. omni | inhonesta 
voluptate alienum quasi quoddam redemptionis pretium sanctum atque legitimum — offerre Crea- 


tori. 

Hujus sacri diei festi nos hodie memoriam ce- 
lebramus, hxc mysterii explicatio spiritualis prz- 
sentem sanctum atque solemnem conventum co- 
egiL, qua explicatione ex lege quidem, ut apparebat, 
Servator offerebatur, sed ut spiritu intelligitur et 
mente percipitur, primitias nostra conspersionis 
Patri offerens totam eam sacram reddebat, et ad 
divinam oblationem idoneam efficiebat. [ου enim 
olim lex parturiebat, et ad hoc spectabat consti- 
tutio legis tum de primogenitis, tum de Levitarum 
compensalione, tum de didrachmorum xstima- 
tione. Sic per mare Scripturarum divinarum gratia 
Spiritus nos transduxit. Sed videamus etiam ad- 
versariorum conclusionem atque demonstrationem. 
Ac jam quidem superius nobis tum de Levitis, 
4um de primogenilis tota constitutio legis pate- 


Ταύτης ἡμεῖς σήμερον τῆς ἱερᾶς τελετῆς τὴν ἁνά- 


B μνησιν ἑορτάζομεν, αὕτη ἡμῖν dj πνευματιχὴ τοῦ 


µοστηρίου ἀνάπτυξις τὴν παροῦσαν συνεχρότησεν 
ἁγίαν πανήγυριν ' καθ) ἣν νομιχῶς μὲν προσῄγετο ὁ 
Σωτὴρ χατὰ τὸ φαινόμενον, νοητῶς δὲ xal πνευµα- 
τιχῶς τὴν ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου φυράµατος τῷ Π1- 
τρὶ προσαγαγὼὠν, ὅλον αὑτὸ ἱερὸν ἀπεδείχνυε, καὶ πρὸς 
θείαν προσαγωγὴν ἐπιτῆδειον. Τοῦτο γὰρ “πάλαι ὁ 
νόμος ὥδινε, xai πρὸς τοῦτο ἑώρα f, τε περὶ τῶν 
πρωτοτόχων νοµοθεσία χαὶ τῆς τῶν Λευϊτῶν ἀντιδό- 
σεως χαὶ τῆς τῶν διδραχµάτων συντιµῄσεως. Οὕτως 
ἡμᾶς διεθίδασε διὰ τῆς θαλάττης τῶν ἁγίων Γραφών 
ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος. 'AXXM εἴδωμεν καὶ τὶν το 
ἑναντίων σὐγχλεισίν τε xaX ἁπόδειξιν. "Hóv μὲν οὖν 
ἀνωτέρω κατάδηλος ἡμῖν ἡ περὶ τῶν Λευϊτῶν τε xal 
πρωτΌτόχων πᾶσα νοµοθεσία γεχένηται , ἀλλὰ xai- 


facta est : sed quemadmodum magnus Moyses po- C θὼς ὁ µέγας Μωῦστς παραθαρσύνων τὸν Xabv prxézi 


pulum animo confirmans et adhortans, aflirmabat 
illum AEgyptios non amplius visurum esse 18 ; ita 
.ego quoque nunc provehor, ut peculiari Dei populo 
bonum nuntium apportem, fore ut non amplius 
umbratilis cultus corporea castra videamus. Ubi 
enim, postquam proditus est magnus ille Ponti- 
fex, Levitarum sacrificium est? Ubi, posteaquam 
mundus pretio redemptus et expiatus est, primo- 
genitorum computatio atque zstimatio? Ubi reli- 
quarum «cizeremoniarum legalium exacta illa prz- 
scriptio atque observatio? Non vides, quoad nox 
ignorantia: res universas occupatas tenebat, stel- 
larum in modum obscurum quemdam, modicum 
atque cxilem splendorem praebuisse eum, qui ex 
legis prasscripto cultus prxstabatur ; sed postquam 
justiti:: sol exortus cst, et oriens ex alto apparuit, 
et salutis dies illuxit, evanuit legalium constitu- 
tionum fax superante lumine gratis victa. Nonne 
prostratum et solu quatum jacet, quemadmodum 
proceres et currus, praeclarum illud templum? 
Nonne omnis elatio atque superbia, omnes spiritus, 


quos noniine ejus pontifices sumpserant, concide- - 


runt atque demissi sunt ? An non omnis demersa 
atque confusa est eorum illa tam bene ordi- 
nata alque constituta legalis disciplina ? Nonne 
funditus periit ea, que apud Judzos vigebat, in- 
Stitutarum consuetudinum diligens et accurata ob- 
servatio? Ubi enim hostias pro nuper cnixis mu- 


3*5 Exod. xiv, 0135. 


ὄψφεσθαι τοὺς Λἰγυπτίους διεθεθαιώσατο οὕτω xàTo 
νῦν προάγοµαι τὸν τοῦ θεοῦ περιοῦσιον Xaby εὔαγτε- 
λίζεσθαι, ὡς οὐχέτι τῆς σχιώδους λατρείας τὸ σωµα- 
τιχὸν στρατόπεδον θεασόµεθα. Ποῦ γὰρ μετά τὴν ga- 
νέρωσιν τοῦ μεγάλου ᾿Αρχιερέως fj τῶν Λευϊτῶν ἱερουρ- 
Yía; Ποῦ μετὰ τὸ τοῦ xóspou χαθάρσιον λύτρον ἡ 
τῶν πρωτοτόχων συντίµησις; Ποῦ ἡ λοιπὴ τῆς νομι- 
κῆς τελετῆς ἀχρίδεια;» Οὐχ ὁρᾷς ὅτι ἕως ὅτε dj vii 
τῆς ἀγνοίας χατεῖχε τὰ σύμπαντα, ἀστέρων δίΧκην 
ἀμυδράν τινα xai σύμμετρον αὐγὴν ἡ χατὰ νόμον 
παρεῖχε λατρεία᾿ ὅτε δὲ ὁ τῖς δικαιοσύνης ἀνέτει)εν 
fog, xaX ἡ ἐξ ὕψους ἀνατολὴ ἐπέφανε, xai τὴς 
σωτηρίας ἡμέρα" ἐπέλαμψφεν, ἀφανῆς ἡ τῶν νομιχῶν 
διατάξεων δαδουχία ἐγένετο ,τῷ ὑπερλάμποντι φωτὶ 
νιχωμµένη τῆς χάριτος; Οὐκ ἡδάφισται, χαθάπερ οἱ 
τριστάται xai τὰ ἅρματα, ὁ περιώνυμος ἐκεῖνος 
ναὺς, xal πᾶσα ἡ τῶν ἀρχιερέων Er αὑτῷ µεγαλο- 
φροσύνη καὶ ἔπαρσις;, Οὐ πᾶσα χατεχλύσθη αὐτῶν 
xai συνεχέθη ἡ νομικὴ εὐταξία, Οὖκ ἅρδην ἁπόλωλς 
τῶν παρὰ Ἰουδαίοις ἐθῶν fj ἀχρίθεια; Ποῦ γὰρ τὰς 
θυσίας τὰς ὑπὲρ τῶν ἀρτιτόχων Yuvatxüv  TpoG- 
αγάγοιεν, τοῦ ἐχλελεγμένου τόπου διαπεπτωχότος, 
καὶ σαφῶς διορισθέντος, μὴ ἐξεῖναι ἑτέρωθί που map 
αὑτῶν τὰς θυσίας προσάγεσθαι; Ποῦ ἡ Γερατικὴ 
στολή τε xai ἀξία xai τὰ λοιπὰ ámavta ; Αλλ' ἵνα 
μὴ τὰ καθ) ἔχαστον διεξιόντες, χαθάπερ νεχρῶν 
συνεχεῖ imagi] τε xal θεωρίᾳ τὸ ὄμμα τῆς φυχΏς 
Ἀτιδιξώμεθα, ἐκείνους μὲν ἑάσωμεν τεθνηχότας παρὰ 


1169 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


)170 


τὸ ὕδωρ τοῦ νομιχοῦ γράμματος * ἡμεῖς δὲ τῷ φιλαν- A lieribus offerre possint, cum ille delectus ad eam 


θρώπῳ zip τὸν ἐπινίχιον Dpvov. ᾧσωμὲν, χαὶ τῇ 
ὄντως οὐρανίῳ τραφέντες τροφῇ, xaX τῷ ἐκ τῆς ἆλη- 
θινῆς πέτρας νάµατι ποτισθέντες, ἔλθωμεν ἐπὶ τὸ 
ὄρος τοῦ Θεοῦ Χωρή6δ: τουτέστι, τὴν ὑψηλὴν τοῦ 
Εὐαγγελίου διδασχαλίαν, ἵνα τῇ φωνῇ τῶν θείων 
σαλπίγγων, τοῖς ῥήμασι τοῦ µακαρίου Aouxd τὴν ἔσω 
&xohv προσθάλωµεν , χαθάπερ t$ ἁγίων ἁδύτων 
βοῶντος τῆς μυσταγωγίας τοῦ Ηνεύματος' Καὶ éré- 
φετο ὡς ἐπ.1ήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ χαθαρισμοῦ 
αὐτῶν, ἀνήγαγον οἱ γονεῖς τὸ παιδίον ᾿Ιησοῦν 
παραστῆσαι τῷ Κυρίφ, καθὼς γέγρααπται ἐν νγόμῳ 
Κυρίου, ὅτι Παν ἄρσεν διαγοῖγο» μήτρα», ἅγιον 
τῷ Κυρίῳ κ.ηθήσεται' καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαγ' 
κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν γόμῳ Kvplov, ζεῦγος tpv- 


ren locus dirutus atque collapsus sit, et aperte 
dictum sit, non licere in aliquo alio loco hostias 
ab iis offerri **?* Ubi sacerdotalis illa stola, et di- 
gnitas, et omnia reliqua? Verum ne singulatim 
omnia persequentes, sicuti mortuorum crebra at- 
trectatione atque inspectione animi oculo terrorem 
ingeneremus, illos quidem sinamus mortuos juxta 
aquam litterz legalis: nos autem benigno Deo vi- 
ctori? carmen et. hymnum canamus, et vere ος- - 
lesti cibo nutriti, εἰ ex vera petra profluentis aquz 
potu refecti, veniamus ad montem Dei Choreb, id 
est, ad altam Evangelii doctrinam, ut voci divi- 
narum tubarum, verbis nimirum beati Luca inter- 
nas aures admoveamus, tanquam ex sacris adytis et 


}όνων, 1] δύο νεοσσοὺς περιστερῶν. Kal ἰδοὺ ἦν B penetralibus sacr: doctrinz spiritus clamantis ?* : 


ἄνθρωπος ἐν "IepovcaAhp, ᾧ ὄνομα Συμεὼν, xal ὁ 
ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐ.]αδὴς, προσδεχό- 
µενος παρἀχ.Ίησω τοῦ "lIopanA- καὶ Πνεῦμα 
ἅγιον ἦν ἐπ᾽ αὐτῷ, καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηµατισµέ- 
ΟΥ ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, μὴ ἰδεῖν θάνα- 
tov, πρὶν ἂν ἵδῃ τὸν Χριστὸν Κυρίου ἐν σαρκὶ, 
xal ᾖ-θεν ἐν τῷ Πγεύματι εἰς τὸ lepór. Τί ἐστι, 
Προσδεχόµεγος παράκ.λησιν τοῦ Ἱσραή.; Tovt- 
έστιν, ἀναμένων τὴν φανέρωσιν τῆς ἀληθείας, xal 
τὴν πρὸς ταύτην τοῦ Ἰσραηλίτου λαοῦ ἀπὸ τῆς νοµι- 
χῆς σχιᾶς µεταχώρησιν ἐπὶ τῷ ἀφεθέντα τοῦ ὑπὸ 
τὰ στοιχεῖα τοῦ χόσµου εἶναι τῷ τῆς ἁληθείας στοι- 
χειοῦσθαι διδασκαλεἰίῳ, καὶ τῇ xav' αὐτὴν χαταρτί- 
ζεσθαι τελειότητι. 0ὐδὲ γὰρ ἂν ἔχοι τις εἰπεῖν, ὡς ἓν 
δυσπαθείᾳ ὄντων τῶν Ἰουδαίων, καὶ £v αἰχμαλωσίᾳ 
τινὶ χατεχοµένων, τὴν τούτων ἀνάχτησιν xal πρὸς τὸ 
εὔθυμον xal ἀρχαῖον ἐπάνοδον ἐξεδέχετο' πάσης αὖ- 
τοῖς τῆς παλαιᾶς συνηθεἰας εὐνομουμένης, xal τοῦ 
ναοῦ ἑστῶτος, xal τῶν bv αὐτῷ θυσιῶν προσαγοµέ- 
νων, xaX πάσης ἑτέρας ἰδιωτιχῆς τῷ γένει αὐτῶν 
ὑπαρχούσης πολιτείας πεφυλαγµένης. 


Ei factum est, cum impleti essent dies purificationis 
eorum, adduxerunt parentes puellum Jesum, ut si- 
sterent et. exhiberent eum Domino, sicut scriptum 
est in lege Domini : Omne masculinum aperiens 
vulvam, sanctum Domino vocabitur, et «t darent 
hostiam, prout dictum est in lege Domini, par turtu- 
rum aut duos pullos columbarum. Et ecce homo erat 
Jerosolymis cui nomen erat Simeon, et is homo ju- 
stus et religiosus, exspectans consolationem Israelis, 
et Spiritus sanctus erat in eo, el oraculum ei reddi- 
derat Spiritus sanctus eum non visurum mortem 
priusquam vidisset Christum Domini in carne, et 
venit instinctu Spiritus in templum. Quid est id quod 
dicit, Exspectans consolationem Israelis ? Hoc est, 
exspectans dum manifesta fleret veritas, et ab um- 
bra legali ad eam populus lsraeliticus transiret, . 
ut dimissus ab ea subjectione, qua elementis mundi 
obnoxius erat, veritatis elementorum doctrina in- 
stitueretur, ejusque perfectione concinnaretur. 
Neque enim dicere quis potest; cum Judzi versa- 
rentur in moerore atque afflictione et in captivitate 


aliqua detinerentur, illum horum recuperationem, et in pristinum locum et statum restitutionem, ac 
reditum ad animi tranquillitatem atque letitiam exspectasse: quippe cum onines illi antiqui ritus 
ab iis reete et juxta legis przescripta observarentur, et templum staret, et consuete in eo hostie offer- 


rentur, reliquusque privatus status gentis eorum incolumis servaretur. 


Ei δὲ τὸ ὑπὸ Ῥωμαίους αὐτοὺς εἶναι προθάλλεται, 
xaX τὸ χαθεστάναι τὸν Ἡρώδην βασιλέα τῆς 'lou- 


Quod si quis proponit eos subditos fuisse Ro- 
manis, et Ilerodem, qui genere alienigena esset, 


6alag ἀλλόφυλον τὸ γένος ὑπάρχοντα' Ὑινωσκέτω Ó p regem Judxz constitutum fuisse, is cogitet idcirco 


τοιοῦτος, ὡς οὐδὲν παρὰ τοῦτο ἡ χατὰ νόµον πολιτεία 
παρεθλάπτετο ἓχ τοῦ ὑπὸ ἀλλοεθνοῦς τὸν Ἰσραὴλ 
βασιλεύεσθαι, ὥστε τὴν περὶ τούτου παράχλησιν τὸν 
δίχαιον πρεσθύτην ἐχδέχεσθαι. Καὶ γὰρ διαφόρως 
συµδέδηχε, χαθάπερ τινὰ στασιώδη υἱὸν ὑπὸ τοῦ 
πατρὸς αὑστηρῷ τινι παιδαγωγῷ πρὸς σωφρονισμὸν 
παραδοθῆναι, οὕτω τὸν Ἰσραἡλ πολλάχις ὑπὸ Bast- 
λείαν γενέσθαι ἀλλόφυλον. Καὶ δηλοί ἡ £v Αἰγύπτῳ 
τοῦ λαοῦ ἐπὶ πλεΐῖστον ὅσον διατριθῆ, xaX ὁ προφήτης 
Ἱερεμίας ἓν τοῖς χρόνοις Σεδεχίου τοῦ βασιλέως Ex 
θείου προστάγµατος πρὸς αὐτόν τε xal τὸν ὑπ' αὑτοῦ 
λαδν διαλεγόµενος, ὑπὸ τὸ σχΏπτρον τοῦ Na6ovuyobo- 
νόσωρ γενέσθα:, «aX προσχωρῆσαι τοῖς Χαλδαίοις. 


9! Deut, xit, 0. 13 Luc. it, 22 sqq. 


nihil legali statui nocitum et incommodatum 
fuisse, quod populus Israeliticus ab diversz gentis 
rege gubernabatur , ut ejus rei justus ille senex 
consolationem exspectaret. Etenim diversis niodis 
contigit ut, tanquam filius seditiosus el contumax 
a patre aspero atque severo alicui pedagogo tra. 
ditur in disciplinam coercendus el castigandus, 
ita Israeliticus populus szepe externo regno aubju- 
garetur. Quam rem indicat illius populi in Egypto 
quam diutissima commoratio, et propheta Jere- 
mias temporibus Sedecie regis jussu divino cum 
ad illum ipsum, tum ad popnlum, qui ejus imperio 
subditus erat, verba faciens dixit fore ut. sub 


4171 


S. GREGORII NYSSENI 


1172 


sceptrum Nabucbodonosoris redigerentur, et Chal- A Οὐ µόνον δὲ τούτους ἀξίους Ῥαθεστῶτας πληχτικωσέ- 


deis dederentur **. Non solum autem hos, qui 
acerbiore vitz conditione digni fuerunt, alieno 
sceptro subjici non erat alienum : verumetiam 
justos nonnullos, quibus mundus dignus non erat, 
ut more Pauli loquar **, ut illorum pietas insignis 
vehementer eluceret, non imperantes, sed barba- 
rorum et impiorum hominum imperio subjectos 
Dei lenitas effecit. Atque id vel Abrabam demon- 
strat, qui in ZEgypto fuit, cui ( ibidem versanti ) 
uxor a Pharaone adempta est**, qui in terra sibi 
promissa tanquam inquilinus habitavit : itidemque 
hujus filius, et illius soboles, lsaacum dico οἱ Ja- 
cobum, ae rursus illius castissimus et integerrimus 
filius Joseph , qui servus factus est, et ad carce- 
rem condemnatus fuit?*. Quocirca sapiens Simeon 
non eam Israelis consolationem, qus» ad bonam 
famam et existimationem magnamque gloriam at- 
que splendorem pertineret, opperiebatur : sed 
reipsa veram , nempe traductionem ad pulchritu- 
dinem veritatis. Nam cum oraculum ci redditum 
esset fore ut antequam e vita migraret , Christum 
Domini videret, spiritualiter exspectabat ut simul 
populi quoque (Israelitici) consolatio exsisteret ac 
manifestaretur. Venit igitur hic instinctu Spiritus 
in templum, et dum. inducerent parentes. puellum 
Jesum, ut facerent juxta morem consuetum ez lege 
pro eo, ipse quoque accepit eum in ulnas suas, et 
laudavit Deum, ac dixit : Nune dimittis servum 


pas διαγωγῆς, ἀλλοφύλῳ σχἠπτρῳ ὑποτετάχθαι οὐχ 
Tiv ἀπεικός' ἁλλ' ἤδη xaX τῶν διχαίων τινὰς, xal ὧν 
οὐχ ἣν ἅδιος ὁ χόσµος, κατὰ Παῦλον εἰπεῖν, ox 
ἄρχοντας, ἀλλ᾽ ἀρχομένους ὑπὸ βαρδάρων xat ἀθέων 
ἀνδρῶν ἡ τοῦ θεοῦ µαχροθυµία παρέδειξεν * ὥστε τὸ 
τῆς εὐσεθείας αὐτῶν δόκιµον ἰσχυρῶς διαφανῄσεσθαι. 
Καὶ δείχνυσιν ὅ τε ᾿Λθραὰμ ἐν Αἰγύπτῳ γενόµενες, 
xai τὴν γυναῖχα ὑπὸ τοῦ Φαραὼ ἀφαιρούμενος, xal 
ἐν παροιχίᾳ τὴν ἐπηγγελμένην αὐτῷ γῆν οἰχῶν. 
Ὡσαύτως τε ὁ τούτου υἱὸς, xa ἐχείνου γόνος, «by 
Ἰσαάκ φημι καὶ τὸν Ἰαχὼδ, αὖθίς τε ὁ ἐχείνου σω- 
φρονέστατος παῖς Ἰωσὴφ, δοῦλος γενόμενος, xat τὸ 
δεσµωτήριον οἰχεῖν χαταδιχαζόµενος. Οὐχοῦν οὐ τὴν 
εἰς χοσμιχὴν εὐδοξίαν τε xal µεγαλαυχίαν παρά- 
Χλησιν τοῦ Ἰσραὴλ ὁ σοφὸς Συμεὼν ἐξεδέχετο . ἀλλὰ 
τὴν ὄντως ἀληθῆ, τὴν εἰς τὸ τῆς ἀληθείας χάλλος 
µετάθεσιν. Χρηματισθέντος γὰρ αὐτῷ πρὸ τῆς τοῦ 
βίου μεταλλαγῆς ἰδεῖν τὸν Χριστὸν Κυρίου συνανα- 
φανῄσεσθαι, πνευματιχῶς thv τοῦ λαοῦ παράχλησιν 
ἐξεδέχετο. Ἡ.1θεν οὖν οὗτος ἐν τῷ Ηνεύματι εἰς 
τὸ ἱερὸν, καὶ ἐν τῷ εἰσαγαγεῖ' τοὺς Toreic τὸ 
παιδίον Ἰησοῦ», τοῦ ποιῆσαι κατὰ εὺ εἰθισμένον 
τοῦ νόµου περὶ αὐτοῦ, xal αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν 
εἰς τὰς árxáJac αὑτοῦ, καὶ εὐλόγησεν τὸν θεὸν 
καὶ εἶπεν ' Nor ἁπο.λύεις τὸν δοῦ.όν σου, Δέσπο- 
τα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήγη ' ὅτι εἶδον οἱ 
ὀφθα.μοί µου τὸ Σωτήριο», ὃ ἠτοίμασας xarà 
πρόσωπον πάντων τῶν Λαῶν, poc &lc ἁποκά- 


iuum, Domine , secundum verbum tuum. ὑπ pace: ϱ Avytv ἐθνῶν καὶ δόξαν Ἰαοῦ σου σραήᾶ. Ὢ 


quia viderunt oculi mei Salutare , quod parasti in 
conspectu omnium populorum, iumen ad revelatio- 
sem gentium , εί gloriam plebis tue Israelitice. O 
vere beate terque beate senex ! Quam beatus ille 
tuus revera sacer in sacrum introitus, per quem 
ad vitze exitum currebas ! Quam beati oculi tui 
animi simul et corporis ! Hi quidem, quod visibilem 
apparitionem Dei perceperunt : illi vero, qui non 
id quod videtur solummodo intuiti sunt, sed ipso 
Spiritus lumine illustrati, etiam in corpore Deum 
verbum agnoverunt, qui divinum salutare viderunt, 
quud paratum erat ante faciem omnium populo- 
rim. Quam Ὀδαί tux€ manus , qux: Verbum vite 
contreciaverunt | Quam beata tua lingua, quz vivi- 
fici luminis revelati bonum nuntium divulgavit ! 
Ac quid singulatim per unumquodque membrum 
laudem accommodare tibi festino, cum jam antea 
te totum laudabilem et beatum sanctoque Spiritu 
correptum evangelista docuerit ? Sed veni, 0 beate 
Pater, ea, quz in te resonat Spiritus suggestione, 
et filios Ecclesi: alumnos doce tanquam in vasis 
testaceis, paucis tuis verbis absconditum thesau- 
rum : quandoquidem ad vos vestrique similes, qui 
canitie superi sensus et intellectus ornati , et 
Tevera πρεσθύτεροι, id est, scniores estis, «t Eccle- 
si Patres appellamini, divinus sermo nos ducit 
ut salutares doctrinas discamus, Interroga patrem 


paxápus ἁληθῶς xal τρισµαχάριε πρεσθύτα | Ὡς 
µαχαρία σου ἐχείνη fj ὄντως ἱερὰ εἰς τὸ ἱερὸν elc- 
οδος, δι ἧς πρὸς τὴν τοῦ βίου ἔξοδον ἕδραμες ! "fe 
uaxápi& σου τὰ ὄμματα τῆς ψυχῆς ὁμοῦ xat σώµα- 
τος] Τὰ μὲν τῆς ὁρατῆς θεοφανείας Ev ἀντιλήψφει 
γενόµενα’ τὰ δὲ μὴ πρὸς τὸ ὀρώμενον ἀπιδόντα pó- 
vov, ἀλλ' αὐτῷι τῷ τοῦ Πνεύματος χατηυγασµένα 
qur, xai τὸν ἓν τῷ σώματι θεὸν Λόγον γνωρίσαντα, 
τὰ τὸ θεῖον εἰδότα σωτήριον, τὸ χατὰ πρόσωπον πάν- 
των τῶν λαῶν ἡτοιμασμένον. Ὡς µαχάριαἰ σου αἱ 
χεῖρες αἱ τὸν Λόγον τῆς ζωῆς Φηλαφήσασαι ! Ὡς µα- 
xapla σου fj γλῶττα ἡ τὴν ἁποχάλυψιν τοῦ ζωτιχου 
φωτὸς εὐαγγελισαμένη ! Καὶ τί ἄν σοι xa0' ἕκαστον 
τῶν μελῶν ἰδικῶς ἁρμόξειν ἐπείγομαι ἔπαινον, ἤδη 


D σε ὅλον ἐπαινετὸν xoi µαχάριον, xat τῷ ἁγίῳ Πνεύ- 


ματι χάτοχον τοῦ εὐαγγελιστοῦ προδιδάξαντος ; Άλλὰ 
δεῦρο, ὦ μµαχάριε Πάτερ, τῇ ἐν eot ὑπηχήσει τοῦ: 
Πνεύματος δίδαξον ὡς τέχνα τῆς Ἐκκλησίας τὰ 
θρέµµατα τὸν ἀποχεχρυμμένον θησανρὸν, χαθάτερ 
ἐν ὁστραχίνοις σχεύεσι τοῖς ὀλίγοις σου ῥήμασιν" 
ἐπείπερ πρὸς ὑμᾶς τε καὶ τοὺς καθ᾽ ὑμᾶς τῇ πολιᾷ ᾿ 
τῆς ἄνω φρονῄσεως Χεχοσμημένους xal πρεσδυτέ- 
ρους ὄντως ὑπάρχουτας, xat τῆς Ἐχχλησίας Πατέρας 
χρηµατίζοντας, ὀθεῖος ἡμᾶς ὁδηγεῖλόγος µαθητευ[σ]ο- 
µένους τὰ σωτηριώδη διδάγµατα, Ἐπερώτησον, 
λέγων, τὸν πατέρα σου ' xal ἀναγγεξεῖ σοι τοὺς 
πρεσδυτἐρους cov, xal ἑροῦσί σοι. 


tiim, inquiens, et annuntiabit tibi seniores tuos, et dicent tibi 35. 
9! Jer. xxxiv, d sqq. 33 Heb. x1, 58. 9! Gen. xn, 90. * Gen. xxxix, 90. 9 Deut, xxxii, 7. 


115 


Ἡ τὴν ἐχείνου τοιγαροῦν γλῶτταν χινῄσασα τότε A 


πρὸς θεολογίαν τοῦ Πνεύματος δύναμις, xal ἡμῖν 
διδότω λόγον νῦν kv ἀνοίξει τοῦ στόµατος. ΝΌν ἁπο- 
εύεις, qnot, τὸν δοῦ.1όν σου, Δέσποτα, κατὰ τὸ 
ῥῆμά σου ὃν εἰρήγῃ. Ἐξότε γὰρ Χριστὸς ἐνηνθρώ- 
πησε, χαὶ τὴν πολεμοπηὼν ἁμαρτίαν ἑξηφάνισεν, xal 
τῷ Πατρὶ ἡμᾶς κατ]λλαξεν, ἐν εἰρήνῃ fj τῶν ἁγίων 
µετάστασις Ὑίνεται. Touto vào ποοφητιχῶς xaló 
μέγας Δαθὶδ προενδειχνύμενος ἔλεγεν' Ἐν εἱρήνῃ 
ἐπὶ tó αὐτὸ κοιµηθήσοµαι xal ὑπνώσω' τὸ μὴ πα- 


p9», ἀλλὰ μέλλον xatà τὴν τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν. 


αἰνιττόμενος. Καὶ ὡς µονοτρόπως τῆς τοιαύτης ἐλπί- 
δος (τῆς εἰρηναίας erp ἓν Χριστῷ χοιµήσεως), τοῖς 
ἁγίοις εἰσοικισθείσης διὰ τοῦ Πνεύματος, φησίν: "Or: 
σὺ, Κύριε, καταµόνας ἐπ᾽ ἑλπίδι κατφκισάς µε. 0 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


1174 


Igitur, qua illius tunc linguam movit ad divi- 
norum verborum pronuntiationem, "potentia spi- 
ritus, etiam nobis nunc aperientibus es verba 
suggerat et subministret. Nunc dimittis, inquit, ser- 
vum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace. 
Nam ex quo Christus homo factus est, et pecca- 
tum, quod bellum conflabat, sustulit atque delevit, 
ac Patri nos reconciliavit, sanctorum status mu- 
tatus in pace conquiescit. Hoc enim etiam magnus 
David prophetarum more pr»significans dicebat, 
In pace in. idipsum dormiam et somnum capiam **, 
non id quod aderat per verborum innuens invo- 
lucra, sed quod circa adventum Christi futurum 
erat. Ac quasi singulariter ejusmodi spes (pacificze, 
inquam, in,Christo dormitionis atque quietis) san- 


δὲ µαχάριος πρεσθύτης Συμεὼν, fón παρόντα τὸν B clis per Spiritum ingenerata esset, Quoniam tu, Do- 


καιρὸν θεασάµενος, «not, Δῦν ἀπολύεις τὸν δοῦ- 
Aóv cov, Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήγῃ' 
τὸ ἑἐνεστηχὸς τῆς θείας δξιχνύων ἑἐπαγγελίας. "Οτι 
εἶδον, φησὶν, οἱ ὀφθᾳα.Ίμοί µου τὸ Σωτήριόν σου, ὃ 
ἠτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν Jaov ' 
τουτέστι τὴν διὰ Χριστοῦ γενομένην παντὶ τῷ χόσμῳ 
σωτηρίαν, καὶ οὗ µόνῳ τῷ Ἱσρχήλ. Πῶς οὖν ἄνω- 
τέρω μεμαρτύρηται τὴν τοῦ Ἰσραὴἡλ προσδέχεσθαι 
παράχλησιν, voy δὲ ὤφθη τὸ τοῦ θεοῦ σωτήριον ἑν- 
ὠπιον πάντων τῶν λαῶν ἀναφθεγγόμενος: Ἐπειδὴ 
τότε τὴν» τοῦ Ἱσραὴἡλ ἔσεσθαι παράχλησιν ἔγνω τῷ 
Πνεύματι, ὅτε xal πᾶσι τοῖς λαοῖς ἠτοίμασται τὸ 
σωτήριον,. "Opa δὲ τὸ ἀχριθὲς τῆς θείας ἐμπνεύσεως. 
Φῶς γὰρ, φησὶν, elc ἁποκά-υψιν ἐθνῶγ, καὶ 60&av 
JAaov σου Ἱσραή. ' ὁμόλογα τῷ μµεγάλῳ Παύλῳ ἐν 
τῇ τοῦ Ἱσραὴλ ὑπαριθμήσει φθεγγόµενος. Ὅτε γὰρ, 
ςη5], τὸ π.Ίήρωμα τῶν ἐθνῶν sicéA0m , τότε καὶ 
πᾶς Ἱσραὴ. σωθήσεται. Οὐχκοῦν χαὶ αὐτὸς προτά- 
ξας τὴν χλῆσιν τῶν ἐθνῶν, τελευταῖον χατὰ τὴν προ- 
φητείαν τὴν τοῦ παντὺς Ἱσραἡλ ἐἔταμ.εύσατο ἐπι- 
στροφήν ᾽ xàv ὅτι Ίδη τὸ χατάλειµμµα σέσωσται διὰ 
τῶν fv ἐξ Ἰουδαίων προσδραµόντων τῇ χάριτι. θέα 
δὲ µοι χαὶ τὸ τῶν ὑφηλῶν νοημάτων χυριόλεχτον. 
Φώς γἀρεὶς ἁποκά λυνψιν ἐθνῶν εἰρηχὼς,τὴν τοῦθείου 
σωτηρίου ἀποχνάλυψιν νοεῖν ἡμῖν δίδωσιν, ὡς Ev σχό- 
tQ παντελεῖ χαὶ τελείᾳ ζοφώσει µηδένα αὐγασμὸν 
θεογνωσίας ἔχοντα. Πρὸ γὰρ τῆς Χριστοῦ παρουσίας 
χαθειστήχει τὰ ἔθνη, χαθὼς χαὶ ὁ µακάριος 'Hoatag 
τὸν ἐν σχότει λαὸν χαθήµενον εὐαγγελιζόμενος, τὸ 
μέγα φῶς αὑτοὺυς ἰδεῖν διηγόρευσεν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ 
Ἱσραὴλ, εἰ xaX µετρίως, ὅμως γοῦν τῷ τυπικῷ ἔφω- 
«ίζετο vópup, qe μὲν ἐπ᾽ ἐκείνῳ οὐχ εἴρηχεν δόξαν 
δὲ αὐτὸν χληρώσασθαι προεφήτευσε, παλαιᾶς ἱστορίας 
ἀναμιμνήσχων * ὅτι χαθάπερ πάλαι ὁ θαυμάσιος 
λΙωῦσῆς, τοῦ Θεοῦ συνόµιλος γεγονὼς, δεδοξασµένον 
^ Kaye τὸ πρόσωπον’ οὕτω xaX αὐτοὶ, τῷ θείῳ τῆς Evav- 
θρωπήσεως διὰ πίστεως προσοµιλήσαντες φωτὶ, xal 
τῇ τοῦ Πνεύματος καταλαμφθέντες δυνάµει, ἓν δόξῃη 
φανῄσονται, τὸ παλαιὸν ἀποθέμενοι χάλυµµα, χαὶ τὴν 
αὐτὴν εἰχόνα μεταμορφούμενοι, ἀπὸ δύξης εἰς δόξαν, 
. ὣς φησιν ὁ ᾽Απόστολος, χαθάπερ ἀπὺ Κυρίου Πνεύ- 


** Psal, ιν, 9. 1 ibid. 10. 


?* fom. xi, 25, 20. 


mine, singulariter in spe constituisti me *'. At beatus 
senex Simeon jam presentetn illum teinporis arti- 
culum videns, Nunc dimittis, inquit, servum tuum, 
Domine , secundum verbum tuum in pace, prazsen- 
tem et instantem indicans promissionem divinam : 
Quia viderunt, inquit, oculi mei Salutare tuum, quod 
parasti in. conspectu omnium populorum , id est, 
eam, quie per Christum universo mundo et non 
soli Israel parata est, salutem. Qui igitur superius 
dictus est exspectare consolationem Israelis, nunc 
vero videtur coram omnibus populis salutare Dei 
praedicare? Quia nunc l|sraelem consolatum iri 
Spiritu cognovit, cum etiam omnibus populis 
salutare praeparatum fuisset. Vide autem accura- 


C tam diligentiam inspirationis divinz. Lumen cnim, 


inquit, ad revelationem gentium, εἰ gloriam plebis 
tuc Israel : consentanea atque convenientia magni 
Pauli verbis dicens, ubi post gentes numerat 
Israelem. Quando enim, inquit**, plenitudo gentium 
intraveril, tunc. etiam universus Israel salvus erit. 
Quamobrem cum etiam ipse vocationem gentium 
praposuisset, in postremam prophetiz partem con- 
versionem universi Israelis rejecit : etsi jam reli- 
quiz? per eos, qui jam ex Judzis ad gratiam acces- 
serunt, servala sunt. Considera item mihi subli- 
nium sententiarum propriam ac distinctam 
eloceutionem. Cum enim lumeu ad revelationem 
gentium dixerit, divini salutaris revelationem 
nobis intelligendam prabet, quippe cum in den- 


. Sissimis tenebris et summa caligine nullum Dei 


cognitionis splendorem extranez gentes haberent. 
Nam ante adventum Christi gentes in tenebris 
versabantur, quemadmodum beatus Isaias quoque 
populo, qui in tenebris sedebat, bonum nuntium ap- 
portans, magnum lumen eos visuros dixit 5. Quo- 
niam autem [srael etsi modice, tamen typica sai- 
tem et umbratili lege illuminabatur, de illo quidem 
loquens verbo luminis abstinuit, sed gloriam eum 
consecuturum esse valicinalus est, velerein Ρε 
gestam in memoriam reducens, nempe quemad- 
modum admirabilis ille Moyses olim, quo tempore 


V [σαι 1x, 3. 


1175 


S. GREGORII NYSSENI 


1176 


cum Deo colloquebatur, splendidam faeiem habuit A µατος. Τὸ εἰρηχένα, δὲ τὸν θεόφρονα Συμεῶνα el; 


et illuminatam ** : ita etiam illos ipsos cum divine, 
quod liumanam naturam assumpsit, lumine per 
fidei  congressos et virtute spiritus illuminatos, 
vetusque velamentum deponentes, et eadein ima- 
gine se de gloria in gloriam transformantes, quem- 
admodum quasi Spiritu Domini Apostolus ail*!, 
gloria atque splendore przeditos apparituros esse. 
Porro quod divinus Simeon dixit, in ruinam et 
resurrectionem multorum in Israel Dominum posi- 
tum esse ", ostendit ipsa convenientia sententia - 
rum cum iis, quie propletz prodiderunt, unum et 
eumdem Deum atque legislatorem tum in prophetis, 
tuin in Novo Testamento locutum esse. Nam lapi- 
dem offendiculi et petram scandali ig causa fore 
ut non confuudantur qui in illum credant, prophe- 
ticus serino dixit *. Igitur ruina quidem est iis, qui 
propter incredulitatem bumilitate carnis illius of- 
fenduutur : resurrectio vero iis, qui firmitudinem 
diviuz dispositionis et administrationis agnoverint. 
Quin etiam, cum dixit fore ut ipsius Deiparz ani- 
mam gladius pertransiret *, aperte przedicit eam, 
qua fuit in cruce possionem. Nam cum ob ea, que 
ab illa nova atque inaudita conceptione usque ad 
tempus supplicii divinitus de eo tum dicta tum 
facta erant, unum quasi perpetuum et individuum 
eorpus, sublimiorem videlicet ac majestati divinz 
convenientiorem de eo Deipara haberet opinionem, 
quasi sectionem quamdam eam perpessam esse 


existimabimus per ignominiosam illam crucifiszio- 6 


nem, etsi resurrectionis miraculum sectionem 
plena atque perfecta quasi cicatrice obducta sa- 
navit, Sed nec solam quidem illam ejusmodi casui 


πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ "apa χεῖσθαι 
τὸν Κύριον, δείχνυσι τῇ συµθάσει τῶν νοημάτων πρὺς 
τὰ προφητιχὰ διαγγέλµατα, ἕνα xal τὸν αὐτὸν Θεύν 
τε χαὶ νοµοθέτην Év τε προφήταις xax τῇ Καινῇ Δια- 
05x» λελαληχέναι. Τὸν γὰρ λίθον τοῦ προσχόµµατος 
χαὶ τοῦ σχανδάλου τὴν πέτραν αἰτίαν τοῦ μὴ χαται- 
σχυνθήσεσθαι τοὺς &x' αὐτὸν πιστεύοντας, ὁ προφη- 
τιχὸς διηγόρευσε λόγος. Οὐχοῦν πτῶσις μὲν ἔστι τοῖς 
τῷ ταπεινῷ τῆς σαρχὸς ἐξ ἀπιστίας προσπταίουσιν’ 
ἀνάστασις δὲ, τοῖς τὸ στεῤῥὸν τῆς θείας οἰχονομίας 
ἐπεγνωχόσιν. ᾽Αλλὰ χαὶ αὑτῆς τῆς θεοτόχου φυχῆς 
ῥομφαίαν διελαθῆναι λέγων, σαφῶς τὸ ἐν τῷ σταυρῷ 
προφητεύει πάθος. Toi; γὰρ ἐξ αὐτῆς τῆς παραδόξου 
συλλήψεως µέχρι τοῦ χατὰ τοῦ πάθους χαιροῦ θεο- 
πρεπῶς εἰς αὐτὸν εἱρημένοις τε xal πεπραγµένοις, 
ἓν ὥσπερ ἂν ἁδιάτμητον σῶμα, ὑψηλοτέραν τε xa 
θεοπρεπεστἐραν περὶ αὐτοῦ ἐχούσης τῆς θεοτόχου 
ὑπόληψφιν, τομὴν ὥσπερ τινὰ πεπονθέναι αὑτὴν 
νομιούµεθα, ἓν τῷ ἁδόξῳ τῆς σταυρώσεως, εἰ xal τὸ 
τῆς ἀναστάσεως θαῦμα συνούλωσιν παντελή τῆς tO- 
μῆς ἀπειργάσατο. 'AXX οὐδὲ µόνην αὐτὴν τῷ τοιού- 
τῳ πάθει ἐνσχεθῆναι σηµαίνει, ἁλλ' Ex. πολλῶν xap- 
διῶν διαλογισμοὺς ἀμφιθολίας τε xat διχονοίας ἆνα- 
φανΏναι προλέχει' ὡς ἂν Ev τῷ διαφόρῳ τῶν περὶ 
αὐτοῦ ὑπολήψεων, pf, τινα χλόνον σχοίη fj θεομήτωρ 
Παρθένος. Ἐπειδὴ δὲ ἡ προφῆτις "Αννα ix τοῦ γή- 
puc ἁδρανές τι xal οὗ λίαν ἐξαχουστὸν φθέγγεται, 
ἀλλ οὐδὲ τὸ ὑψηλὸν Εὐαγγέλιον αὑτολεξεὶ τὰ ἐξ αὐτῆς 
λεχθέντα παρήγαγε’ πρῶτον μὲν Ex τοῦ εὐαγγελιστοῦ 
πυθώµεθα, τίς τε xal πόθεν αὕτη χαθέστηκε, χαὶ ἐπὶ 
ποίοις xal πότε τῷ ἱερῷ ἐφέστηκεν, αὖθίς τς τίνων 
ἔλεγε διάνοιαν ἐρεννήσωμεν. 


atque affectioni alligatum iri et obnoxiam fore significat, sed futurum etiam przdicit, ut ex mullis 
cordibus cogitationes ambigue, discordantes et ancipites mauifestarentur; ne in diversitate de 
illo opinionum Virgo Dei genitrix aliquo modo perturbaretur. Quoniam autem Anna prophetissa pra 
senectute exile quiddam loquitur, quod etiam non admodum clare exaudiri potest, ac ne sublime 
quidem Evangelium ad verbum memorie prodidit ea quz dixerit, primum quidem ab evangelista 
scisciltemur quanam et.unde ipsa fuerit, cujusve rei gratia et quando in templum supcrvenerit, 


deinde quznam fuerit eorum, quz dixerit, sententia, scrutemur. 


Ait igitur beatus Lucas : Erat Anna prophetissa, 
filia Phanuelis, de tribu Aser. Hoc «ciale multum 
provecia erat, ac vixerat cum viro suo annos septem 
a virginitate sua : et haec vidua erat annos nata cir- 
citer octoginta quatuor, que non discedebat de tem- 


Φησὶ τοίνυν ὁ µαχάριος Λουκᾶς, ὡς "Hr "Arva ἡ 
προφητις θυγάτηρ Φαγουὴ ix gvlnc ᾽᾿Ασήρ" . 
αὔτη zpo6s6nxvia àv "ἡμέραις xollaic ζήσασα 
μετὰ ἀν δρὸς ἔτη ἑπτὰ ἀπὸ τῆς παρθεγίας αὐτῆς ' 
χαὶ αὑτὴ χήρα ὡς ἐτῶν ὀγλοήκοντα τεσσάρων * 


plo, jejuniis et deprecationibus Deum colens noctes 0 4 οὐκ ἁφίστατο ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ, Ψηστείαις xai, 


atque dies, et hec in ipsa hora atque articulo tem- 
poris superveniens coram confilebatur gratiasque 
De» agebat,et loquebatur de illo omnibus qui exspe- 
ctabant redemptionem in Jerusalem **. Quid sibi vult 
quod tam accuratam ac plenam de hac prophetissa 
narrationem evangelista instituit atque exponit, 
ut etiam patris ejus ac tribus, atque earum rerum, 
qu: de nemine propemodum alio memoriz prodita 
reperiuntur, mentionem faciat ? Ae veram quidem 
hujus rei rationem ipse sanctorum Deus noverit, 


'5 Exod. xxxiv, 99, 20. 


*! [Il Cor. µ!, 18. 
6, 8. ** Luc. n1, 25. 


*5 ibid. 306, 58. 


*! Luc. ii, 34. 


δεήσεσι Aacpevovca νύκεα xal ἡμέραν' xal abt, 
αὐὑτ[ τῇ ὥρᾳ ἐπιστᾶσα, àvüuuoAoretto τῷ 86e xal 
ἑ.λά.ῑει περὶ αὑτοῦ πᾶσι τοῖς προσδεχοµέγοις «3ὐ- 
τρωσώ ἐν Ἱερουσαωήμ. Τίς ὁ λόγος τοῦ τοιαύτην 
ἀχριθῆ τὴν περὶ τῆς προφήτιδος ταύτης τὸν εὔαγγε- 
λιστὴν ποιῄσασθαι τὴν ἀφήγησιν, ὥστε χαὶ τὸν ταύ- 
της πατέρα, χαὶ τὴν φυλὴν ἐν ἐπιμνήσει ποιῄσασθαι, 
xa ἅπερ ἐπ᾽ οὐδενὶ ἑτέρῳ σχεδὸν ἱστορημένον εὕρηται;, 
Tóv μὲν περὶ τούτου ἀχριθῆ λόγον µόνος ἂν εἰδείη 
αὑτὸς ὁ τῶν ἁγίων θεὸς, xal οἱ τῇ αὐτοῦ ἐπιπνοίφ 


* ga. xLix, 6; ΣχτΗΙ, 16; D Petr. 1t 


ATI 


DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


1178 


Ilveójatt λαλεῖν κατὰ τὸν θεῖον 'Amóstolov δεδιδα- A et qui ejus inspiratione et instinctu Spiritus ejus 


γµένοι μυστήρια * χατὰ δὲ τὸ ἡμῖν Eguetby, χαὶ ἑτέ- 
pa; xav ἐχεῖνο Χαιροῦ τῇ µαχαρίᾳ ταύτῃ συνωνύ- 
μους ὑπάρχειν φαμὲν, xal τῶν αὐτῶν ἐχείνῃ ἔχεσθαι 
ερῶν σποὐδασµάτων, τοῦ ἐν νηστείαις xal προσευ- 
yalc προσκαρτερεῖν. Πρὸς οὖν τὸ εὐχρινὲς εἶναι τὸ 
ταύτης πρόσωπον, τῇ τοῦ πατρὸς αὐτῆς ἀπιμνήσει 
xai τῆς φυλῆς τὸ ἴδιον προσεγράψατο" µεγάλοις 
δὲ αὐτὴν ἐγχωμίοις ἑστέφατο, xaX πάντως τὸ παρὰ 
τοῖς ἀχούουσιν ἀξιόπιστον ἔχουσιν, ofc xal περὶ τοῦ 
Κυρίου διελέγετο. ᾽Αλλ' ἐπειδὴ, ὡς εἴρηται, τὸ τοῦ 
λόγου διηχημένον xaX µεγαλόφωνον ὑπὸ τοῦ γήρως 
ἀφῄρηται, πλησίον αὐτῆς ὥσπερ τοῦ στόματος τὸ οὓς 
τῆς διανοίας ἐνθέμενοι διὰ τῆς παρούσης ὑποθέσεως 
ἐρεύνης, ἴδωμεν ^l xal αὕτη διελέγετο τοῖς τὴν λύ- 


τρωσιν προσδεχοµένοις Ev Ἱερουσαλήμ. Κατὰ γὰρ τὸ B 


τῆς Evvolac ἀχόλουθον Ex τῶν προφητικῶν λόγων, τὴν 
περὶ τοῦ Κυρίου ἐποιεῖτο διάλεξιν ’ ἐπεὶ καὶ οὗτοι, 
πρὸς οὓς ταῦτα λαλεῖν αὐτὴν τὸ Εὐαγγέλιον ἔφησεν, 
πάντως Ex τῶν Ev τοῖς προφήταις ἔχφερομένων θείων 
χρησμῶν προσδέχεσθαι λύτρωσιν µεμαθήχατσιν. Πάν- 
τως αὑτῇ πρόχειρος εἰς ὑπογραφὴν τοῦ µυστήριου ὁ 
τοῦ μεγάλου Ἡσαῖου λόγος xa0£acnxs * Παιδίον ἔγεν- 
γήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγεν- 
νήθη ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, καὶ ὅτι κα λεῖται τὸ ὄνομα 
αὑτοῦ perá Anc BovAnc "Αγγε-ος. Καὶ μὴν, Φωτί- 
(cv, φωτίζου, Ἱερουσαλήμ' fixe γάρ σου τὸ φῶς, 
xal ἡ δόξα Κυρίου ἐπὶ σὲ dracécaAxer. Καὶ Δαυῖδ 
ὁ μέγας παρῄχετο' "EAeoc καὶ ἀ-ῑήθεια συν ήντη- 
σαν, δικαιοσύνη καὶ εἱἰρήνη xaceglAncar* xa, 
Εἴδοσαν πάντα τὰ πέρατα τῆς. γῆς τὸ σωτήριον 
tov θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ἐνδειχτικῶς εἰς αὐτόν * Πρὸ 
tov ἡάίου διαμἐγειτὸ ὄνομα αὐτοῦ, καὶ ἐνευ Ίογη- 
θήσονται ἐν αὐτῷ πᾶσαι αἱ gvAal τῆς γῆς. Πάντα 
τὰ ἔθνη μαχαριοῦσιν αὐτὸν, xal δουλεύσουσιν αὐτῷ 
καὶ προσχυνῄσουσιν αὐτῷ ' χαὶ ὅτι Ἐγγώρισε Κύ- 
proc τὸ σωτήριον αὑτοῦ τοῖς υἱοῖς Ἱσραήλ. Αὖθίς 
τε ἡ τιµία xal ἀγγελοπεπρῆς τοῦ σοφοῦ Μαλαχίου 
φωνή ' Ιδοὺ ἐγὼ ἁἀποστε.ιῶ τὸν ἄγγε.όν µου, xal 
ἑτοιμάσει ὁδὸν πρὸ προσώπου cov: καὶ ἐξαίφνης 
ἦξει εἰς τὸν γαὸν αὐτοῦ Κύριος, xal à áyreAoc 
τῆς.διαθήχης, ὃν ὑμεῖς 0£Asce. 


Καὶ ἄλλοις ἄλλοθεν προφητιχων λογίἰῶν μνστιχοῖς 
ἄνθεσι τὸ θεολόγον xal µαχάριον στέφος ἐπλέξατο, 
ἀσθενεῖ μὲν ἔτι xal ὑποτρόμῳ χειρὶ, ὡς δὴ προθε- 
θηχυἷα ἐν ἡμέραις πολλαῖς. Οὐ γάρ που ἑἐχωρεῖτο 
τότε τοῖς ἀχούουσιν ἡ τῶν ὑψηλῶν περὶ τοῦ Κυρίου 
νοημάτων ἀφῆγῆσις, ὅτε xal μετὰ τὴν τοσαύτην τῶν 
σηµείων ἐπίδειξιν xal τῶν ἐνθέων μυστηρίων ἀναχὴ- 
ρυξιν 5 τῶν τῆς σοφίας xal τῆς γΥνώσεως θησαυρῶν 
ταμίας Χριστὸς τοῖς ἑαυτοῦ ἔλεγε μαθηταϊῖς * Ilo.Là 
ὑμι ἔχω AaAnca:i, ἀ...1 οὐ δύνασθε βαστάζει 
ἄρτι. Ὅμως εἰ χαὶ ἀμνυδρῶς f) Υηραλέα xal προφητις 
τὸν περὶ τοῦ Κυρίου ἐἑποιῄσατο λόγον, ὡς τοῦ νόµου 


*6 [ Cor. xiv, 2. 
47, 14. ** Psal. xcvi, 2, 5. 


"U [sa. ix, 6. ^ lsa. Lx, 4. 
9? Malach. ii, 8. 


* Psal. uxxviv , 141. 
** Joan. xvi, 19. 


mysteria loqui, ut divinus inquit Apostolus **, edo- 
cti sunt : quatenus autem nos conjectura assequi 
potuimus, etiam alias in illo tempore dicimus 
ejusdem cum beata hac nominis fuisse, quze etiam 
eisdem, quibus illa, sacris studiis, αἱ in jejuniis 
et orationibus assidue perseverarent, dedite et 
addict essent. Ut igitur certa esset et ab aliis 
discerni facile posset bujus persona, patris ejus 
mentioni etiam propriam illius tribum ascripsii : 
ac magnis laudibus, quz prorsus etiam apud audi- 
tores, iis que de Domino quoque dicebat, vim fi- 
dei faciendze haberent, eam cumulat et ornat. Sed 
quoniam, ut dictum est, senectus orationi vocis 
claritudinem et resonantiam ademit, propius ejus 
quasi ori mentis aurem adinoventes, per eam quas 
presenti inhzret et insita est argumento, scruta- 
tionem, videamus quidnam etiam hzc diceret iis, 
qui Jerosoly mis exspectabant redemptionem. Nam, 
prout consentaneum ac par est cogitare, ex scri- 
ptis prephetarum de Domino verba faciebat : quo- 
niam εἰ illi, ad quos hzc eam loqui Evangelium 
dixit, prorsus ex divinis oraculis qus exstant in 
prophetis, didicerant redemptionem exspectare. 
Prorsus ad describendum mysterium in promptu 
babuit magni lgaix verba: Puer natus est nobis, 
filius etiam datus est nobis, cujus imperium fuit su- 
per humerum ejus, et vocalur nomen ejus, magni 
consilii Nuntius " . Adde his : Illuminare, illuminate, 
Jerusalem : venit enim lumen tuum : et gloria Do- 
mini super te exorta est 9. Etiam magnus David 
producebatur : Misericordia et veritas sibi obviam 
venerunt, jusiitia εἰ pax sese mutuo osculate sunt *5; 
et, Viderunt omnes fines terre salutare Dei nostri 59. 
Λο indicative de eo : Aute solem, inquit, permanet 
nomen ejus, ac benedicentur in eo omnes tribus 
terre. Omnes gentes. beatum eum dicent, et ser- 
vient ei, et adorabunt eum **; et, Notum fecit 
Dominus salutare suum filiis Israel **. Praeterea 
pretiosa et angelica sapientis Malachiz vox profe- 
rebatur: Ecce ego mittam nuntium meum, et pa- 
rabit viam ante faciem tuam, εί repente veniet ín 


' templum suwmn Dominus, et nuntius testamenti quem 
D vos vultis **, 


Atque aliis aliunde sumptis inysticis propbeti- 
corum oraculorum floribus, coronam illam beatam, 
qua divinam naturam explicabat, debili quidem 
adhuc et tremebunda manu, utpote multum ztate 
provecta, nexuit et concinnavit. Tunc enim forte 
capere non poterant auditores sublimium de Do- 
mino sententiarum narrationem , quando etiam 
post tot signorum editionem, ac divinorum myste- 
riorum preedicationem sapientie atque scienti: 
thesaurorum dispensator Christus suis discipulis 
dicebat : Multa habeo qu& vobis loquar, sed non 
potestis nunc portare **. Sed etiam si obscure anus 


5? Psal, xcvi, 9... Psal. Lxxi, 


1179 


S. GREGORII, DE OCCURSU DOMINI, ETC. 


119 


illa et prophetissa de Domino verba fecit, utpote A ἔχουσα πρόσωπον, ὅπερ παλαιωθἐν τε xal γηράσαν 


legis sustinens personam, quz inveterata senioque 
confecta, ac prope ad interitum redacta Novo 
Testamento cessit: verumtamen non inutilis in- 
telligentibus auditoribus ejus sermocinatio fuit, 
quemadmodum nec ea, qua a Lege per umbras et 
enigmata verborumque involucra fiebat, magni 
mysterii presignificatio. Venite igitur, vos quoque 
patres et Íratres spirituales, qui dies festos cele- 
brare et epulari didicistis in novitate spiritus et 
non per littere vetustatem, qui in azymis siucc- 
ritatis et veritatis pretiosum et viviflcum Pascha 
victimz Christi celebrare debetis: qui divina re- 
generatione saeri baptismatis veterem hominem, 
qui juxta concupiscentias (raudulentas corrumpe- 
batur, deposuistis, et novum, qui renovatur ad 
agnitionem juxta imaginem Creatoris, induistis, 
Venite exsultemus Domino, jubilemus Deo salutari 
nostro. Dicamus iltud, Quam terribilia opera tua, 
Domine, etsi in multitudine potentiz tux inimici 
tui frustrati sunt, sponte sua ad divinum tuum 
lumen, quod mundo apparuit, oculos claudentes. 
Praoccupemus [aciem ejus in confessione, et in 
psalmis jubilemus ei. Offeramus semper Deo hostiam 
laudationis, hoc est, fructum labiorum confiten- 
tium nomini ejus, nec ebliviscamur beneflcii ejus 
aque communicationis : talibus enim victimis Deus 
delectatur atque placatur δὲ, ut sordes peccati 
abluamus, et renovabitur sicut aquile juventus 


xai ἐγγὺς ἁἀφανισμοῦ γεγονὺς, τῇ Καινῃῇ Διαθήχῃ 
παρεχώρησεν * ἀλλ᾽ οὖν οὐχ ἀσυντελῆς ἡ παρ) αὗτης 
διάλεξις τοῖς συνετοῖς ἀχροαταῖς γέγονεν, ὥσπερ οὖδε 
ἡ παρὰ τοῦ νόµου Ev σχιαῖς xal αἰνίγμασι τοῦ µε- 
γάλου μυστηρίου προαναφώνησις. Δεῦτε οὖν xal 
ὑμεῖς, Πατέρες χαὶ ἁἀδελφοὶ πνευματιχοὶ, οἱ ἑορτά- 
ζειν δεδιδαγµένοι ἓν χαινότητι πνεύματος, xal οὐ τα- 
λαιότητι γράμματος, οἱ ἐν ἀζύμοις εἰλιχρινείας xal 
ἀληθείας τὸ τίµιον xal ζωοποιὸν Πάσχα τῆς θυσίας 
Χριστοῦ ἑορτάζειν ὀφείλοντες' οἱ τῇ θείᾳ ἀναγεννή- 
σει τοῦ ἁγίου βαπτίσματος τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον 
ἀποθέμενοι, τὸν χατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἁπάτης 
φθειρόµενον, χαὶ τὸν νἐον ἑνδυσάμενοι, τὸν άναχαι- 
νούμενον εἰς ἐπίγνωσιν xaz' εἰχόνα τοῦ κτίσαντος᾽ 
Δεῦτε, ἁγα1ιασώμεθα τῷ Κυρίφ, d.laAdtopgsr 
τῷ θεῷ τῷ σωτῆρι ἡμῶν. Εἴπωμεν τὸ, Ὡς φοδερὰ 
τὰ ἔργα σου, Κύριε ! εἰ xaX ἓν τῷ πλήθει τῆς δυνᾶ- 
µεώς σου οἱ ἔχθροί σου ἐφεύσαντο, ἐχουσίως πρὸς τὸ 
φανὲν τῷ χόσµῳ θεῖόν σου φῶςτοὺς ὀφθαλμοὺς ἆτο- 
µύσαντες. Προφθάσωµεν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐν 
ἐξομο.ὶογήσει, καὶ ἐν yraApotc ἀ.]αλάξωμεν αὐτῷ. 
᾽Ανενέγχωμεν θυσίαν αἱνέσεως διαπαντὸς τῷ θεῷ, 
τουτέστ. xapmbv χειλέων ὁμολογούντων τῷ ὀνόματι 
αὐτοῦ, τῆς τε εὐποιίας xai χοινωνίας μὴ ἐπιλαθώ» 
pra . τοιαύταις γὰρ θυσίαις εὐαρεστεῖται ὁ Bele 
ἵνα τὸν ῥύπον τῆς ἁμαρτίας ἀπονιφώμεθα, xal 
ἀναχαινισθήσεται ὡς ἀετοῦ ἡ πνευματικὴ ἡμῶν νεύ- 
της ' χαθάπερ xal τοῦ µαχαρίου πρεαθύτου Συμεῶ- 


nostra spiritualis: quemadmodum etiam beati senis C voz, ἵνα xaX ἡμεῖς εἰρηνικῶς τε xai περιχαρῶς Ev 


Simeonis, ut nos quoque pacifice gaudioque per- 
fusi atque hilariter cum bona fiducia ac spe salu- 
lis ad exitum vite curramus, et non cum pudore 
et metu, et quodam modo nolentes et inviti ad 
exitium vite contendamus: quemadmodum qui 
male sibi conscii sunt, sgre ac moleste regis ad- 
ventum ferunt. Imitemur beatz Anne in jejuniis 
atque orationibus continuum studium atque perpe- 
tuain diligentiam, ne muliere deteriores esse vi- 
deamur, sub umbra Legis prasertim vivente, ubi 
talibus virtutibus clarorum hominum rara sunt 
exempla. Verum nos qui lumine gratiz illusira- 
mur, qui vera et manifesta spe nitimur et adjuva- 
mur, qui viribus Spiritus confirmamur, ne disce- 
damus a sacris doctrinis, ex quibus salutaris 
liabitus animis innasci consuevit : quemadmodum 
illam quoque memoria proditum est a templo non 
discessisse, ne cogitationes nostras circumvagari 
et a timore Dei aberrare sinamus, sed ex ipso et 
per ipsum carnes nostras ac sensus. nostros, 
quemadmodum optat ille Propheta **, configamus. 
Audiamus magnum Paulum docentem : Conjunzi 
vos uni viro, ut virginem castam Christo exhiberem *', 
εἰ ne federa et pacta inita cum illo per consocia- 
lionem et consuetudinem cum vite nostr vitia- 
tore, faciendo qua ille voluerit, negligamus ac 
rescindamus : etiam in hoc. imitantes prophelissze 


*" Heb. xui, 16. ** Psal. cxviu, 120. Ὁ ΙΙ Cor. 


ἀγαθῇ πεποιθήσει xat σωτηρίῳ ἐλπίδι πρὸς τὴν του 
βίου ἔξοδον δράµωμεν, xoi μὴ μετ αἰσχύνης καὶ 
δέους τὸν παρόντα βίον ὑπεξέλθωμεν, χαὶ τρόπον τινὰ 
μὴ βουλόμενοι, χαθάπερ οἱ πονηρὰ ἑαντοῖς σννξεγνω-. 
χότες, ἁπδῃ τε xai χατεστυγηµένην τοῦ βασιλέως 
τὴν ἐπιστασίαν ἔχουσι. Μιμησώμεθα τῆς µαχαρίας 
Αννης τὸ ἐν νηστείαις τε xal προσευχαῖς σύντονον 
καὶ ἀνένδοτον μὴ γυναιχὸς χείρους φανείηµεν, xal 
ταῦτα ὑπὸ τὴν σχιὰν πολιτευηµένης τοῦ νόµου, ἔνθα 
τὸ ἐν τούτοις εὐδόχιμον σπἀνιον. Αλλ' ἡμεῖς τῷ φωτὶ 
καταλαμπόµμενοι τῆς χάριτος, xal {ῷ τρανῷ τε χαὶ 
ἐχτυπωτέρῳ τῆς ἑλπίδος βοηθούµενοι, xal τῷ χράτε: 
τοῦ Πνεύματος δυναμούμενοι, μὴ χωρισθῶμεν τῶν 
ἱερῶν διδαγµάτων, ἐξ ὧν fj σωτήριος EE ταῖς ᾧν- 


D yat; ἑντίκτεσθαι εἴωθεν ^ χαθάπερ χἀχείνη ἀχώρι- 


στος εἶναι τοῦ ἱεροῦ μεμαρτύρηται, μὴ περιπλαξώ- 
µεθα τοὺς λογισμοὺυς ἀπὸ τοῦ θείου φόδου, ἀλλ' ἐξ 
αὐτοῦ τε xal iv αὐτῷ τὰς σάρχας ἡμῶν xai τὰ νοή- 
gata, χατὰ τὴν τοῦ προφήτου εὐχὴν, κχαθηλώσωμεν. 
Αχούσωμεν τοῦ μεγάλου Παύλου διδάσχοντος ' Ἡρμο- 
σάµην ὑμᾶς érl ἀγδρὶ παρθένον ἀγγὴν παραστη- 
σαι τῷ Χριστῷ, καὶ μὴ τὰς πρὸς αὑτὸν συνθήχας ἆθε- 
τήσωµεν διὰ τῆς πρὺς τὸν φθορέα τῆς ζωῆς ἡμῶν 
ἐπιμιξίας Ex. τοῦ ποιεῖν τὰ ἐχείνου θελήµατα * χὰν 
τούτῳ μιμούμενοι τῆς προφήτιδος τὸ σῶφρόν τε xal 
µονόζυγον * ἀλλὰ κατὰ τὸ πρόχειρον μὴ ἀπολειφθείητε 
τῆς µιµῄσεως, ὅσο' µονογαμίας ἐλύθητε, καὶ εἰ ὄυνα- 


sÓ ὁ 
à, «e 


1181 


VARIORUM NOTE. 


1152 


τὸν, πρὸς δεύτερον yáyov μὴ ἕλθητε. Οὕτω γὰρ µα- A Castitatem οἱ nuptias unicas et singulares; sed 


χαρ!ώτερον ἔσεσθαι Παῦλος ὑμᾶς περὶ τούτου διαδε- 
θαιοῦται. Προσαγάγωμεν xo ἡμεῖς ἐπὶ τὸ ἄνωθυσια- 
στήριον ὡς ζεῦγος τρυγόνων τὴν τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ 
σώματος καθαρότητα * f| ὡς δύο νεοσσοὺς περιστερῶν 
τὸ προνοεῖσθα: χαλὰ, οὐ µόνον ἐνώπιον Κυρίου, ἀλλὰ 
καὶ ἐνώπιον ἀνθρώπων, ἵνα πάντα xal ἡμεῖς πνεν- 
ματικῶς χατὰ τὸν θεῖον νόµον τελέσαντες, ἐν σοφίχ 
τε χαὶ χάριτι προχόπτοντες, xai εἰς µέτρον ἡλιχίας 
τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ φθάνοντες, xat τὸν ἔσω 
ἄνθρωπον τελειούμενοι, xat Πνεύματος ἁγίου y:vó- 
µενοι ἐνδιαίτημα, ὑποστρέψωμεν εἰς τὴν πατρίδα 
ἡμῶν τὴν ἀληθινὴν, τὴν ἐπουράνιον Ἱερουσαλὴμ, ἐν fj 
χαταξιωθείηµεν τῆς µακαρίας καὶ διηνεχοῦς εὔφρο- 
σύνης τε xa βασιλείας ἀπολαύειν iv Χριστῷ Ἰησοῦ, 


juxta sententiam verborum, qua se prima acie 
offert, ne deseratis imitationem prophetiss:, qui- 
cunque a singularibus nuptiis soluti et liberati 
estis ; acsi fleri potest, ad secundas nuptias ne 
Lranseatis. Nam ita melius vobiscum iri beatus Pau- 
lus, quod 3d hoc attinet negotium, confirmat. Offera- 
mus etiam nos ad superum altare tanquam par 
turturum, animi et corporis puritatem : aut tan- 
quam duos pullos columbarum, provisionem bo- 
narum aut honestarum rerum, non solum coram 
Domino, verum etiam coram hominibus, ut etiam 
nos omnibus, qua lex divina przscribit, spiritua- 
liter defuncti et sapientia ac gratia proficientes, 
et ad mensuram plena ztatis Christi pervenientes, 


ᾧ δόξα xol κράτος σὺν τῷ Πατρὶ xal τῷ ἁγίῳ Πνεύ- p et interno homine perfecti, et Spiritus sancti do- 


ματι, νῦν xal ἀεὶ xal εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Αμήν. 


micilium evadentes, revertamur in patriam no- 
stram veram, caelestem Jerosolymam, in qua di- 


gni efliciamur, qui beata atque perpetua [ία simul et regno fruamur per Christum Jesum Do- 
minum nostrum, cui gloria et imperium, cum Patre ct sancto Spirilu, nunc et semper, et in $2- 


cula seculorum. Amen. 


VARIORUM NOTAE. 


IN LIBRUM 


DE PERFECTA CHRISTIANI FORMA. 


Prodiit in lucem hic liber Latinitate donatus 46 Col. 258 Λ. In vituli, Zinus, in bestie capite, 


Petro Francisco Zino, Veronensi canonico, Venetiis 
anno Christi 1570, et post decenniuin ibidem a Ma- 
ximo Margunio episcopo Cytherensi, una cuin al- 
tero tractatu ad Harmonium.De nomine Christiano, 
et Epistola ad Letoium, quasi tum primum ederetur 
e Graco in Latinum conversus est apud Lorium de 
Loriis, an. 1585. Secuta demum est Grzca editio 
Lugduno-Batava Haphelengii , an. 1595, cujus in 
ag. 179 legitur τὰ τῆς ἀφράστου µεγαλειότητος 
A ν, quorum loco scripsinius col. 234 D hujus 
itionis, et majestatis illius que explicari nequit, 
non ut Zinus ediderat , et beatitudinis illius , 
quod fortasse legisset τῆς ἀφ. μακαριότητος *: Mar- 
gunius quoque, tantum ineffabilis illius beatitudinis 
nobis estendentia : sed verior lectio videtur excusi 
codicis Graci, τῆς µεγαλειότητος, et paulo ante 
μεγαλωσύνης voce utitur. Αι paucis interjectis 
idem Margunius nobiscum vertit, ut ex historiis 


quasi esset θηρίου, at Marg. in vituli cap. et qualem 
Minotaurum fingunt, sed illud γράφουσι (fortasse 
aptius redderes utrobique, fingunt. Sic Israelitze 
Exodi xxxi , 8, idololatre facti sunt conflato vitulo. 
De Minotauro Virgilius νι ZEneid. : 


... Miztumque genus-prolesque biformis 
Minotaurus inest. 


Ibid. B. Quam si hostis. Immutavimus verba in. 
terpreiis, quam si cum adversus hostilem aciem pu- 
gnandum sit, tu te ipse concidas. Postea Margunium 
comperimus scripsisse, nihil aliud est quam in ini- 
mici ordinem ipsum ad seipsum discindi. Sequen- 
tem quoque periodum eumdem in sensum nobiscuin 
restiljit. 

Col. 959 Α. Quem series. Antea erat, quem ipsa 
memoria suggerit , quasi scriptum esset μνῆσις vel 
μνήμη pro ἀπαρίθμησις. Margunius quoque sic 


edocti fuimus, non ut Zinus, ut ex litterarum mo- Ὁ vertit, principium eorum que memoriter tenemus, ΟΥ: 


nwnmentis : innuit enim quod lI Reg. x, 4, Sauli di- 
ctum est a Samuelé : Unxi te Dominus super he- 
reditatem suam in principem. Postremo adjecimus 
e Grxco, sed ex vita testim. habeamus, quod ne- 
que in Zini, neque in Margunii editione reperi- 


tur. 

Col. 955 C. Materiam. Addimus inanimatam, ut 
Grzcus liber, ἄφυχον, et Margun., anime expertem, 
et paulo post, quod tero ad imitationem natura ipsa 
non capit : neque enim verterat Zinus illud πρὸς 
μίµτσιν , hoc est, ad quorum imitationem minime 
potest natura nostra pertingere. 


do. Citavit antea ex Apostolo, Christum esse Dei 
virtutem et sapientiam, 1 Cor. 1, 24 ; singula nunc 
excutit. 

Col. 203 A. Si per eam pacem. Hoc membrum ad- 
jectum est e Graco Lugdunensi, quod cum abesset 
ab utriusque interpretis texiu, sententiam plane 
truncam et obscuram reddebat. Locus est Ephes. 
u, 14 et 16. 

lbid. [n uno homine. Addebat interpres , ad re- 
conciliationem — bonorum, won eos ctideticet. tan- 
tum, elc., quasi legissel xatvóv ἄνθρωπον εἰς χαταλ- 
λαγὰς ἀγαθῶν, omissis intermediis. Margunium quo- 


1183 


que mutilo codice uàum esse constat ex tis verhis : 
in unum novum hominem in reconciliationem addu- 
cens non modo eos. 

lbid. B. Πο enim pacis. Zinus scripserat , Dis- 
sidentinm enim concordia pacis terminus est. At huc 
quidem est ab auctoris mente dissidere. Margunius 
vero, pacis enim definitio, eorum qua distant est 
consonantia : alibi dicitur. ἀγαπητιχὴ πρὸς τὸ ὁμόφυ- 
λον συνδιάθεσις, orat. VM De beatitudinib. Tale 
quid et de pace perturbationum Hieronymus in 
cap. v ad Galat. : Tunc pax Christi, hoc est hare- 
ditas nostra nobiscum est, si tranquilla mens nullis 
passionibus perturbetur. Paulo post adjecimus, non 
verbis, sed vit nostra actionibus, e Greco, quod ad- 
ditamentum et Margunius ut legitimum agnoscit : 
si opere, non autem verbis ipsam sanctificationis vim 
in vita confiteamur. lta Christus, Matth. v, 10, Sic 
luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera 
vestra. 

Col. 266 A. Naturalem. Adjecimus banc vocem ut 
τὸ συμφυὲς exprimeremus , quod non quamvis 
unionem sonat, licet aliud nihil dixerit Margun., 
splendore quidem conjunctionem ipsam ostendens : 
nisi malis hic scribere, nature conjunctionem. Sic 
Alianasius ex dictione τοῦ ἀπχυγάσματος, splen- 
duris argumentatur orat. 4 Coutra Arian. p. 299, 
Edit. Commelin. Καὶ γὰρ ὁ Απόστολος οὗ βουλήσεως, 
ἀλλ᾽ αὐτῆς τῆς οὐσίας τῆς πατριχῆς ἴδιον ἀπαύγασμα 
καὶ χαρακτῆρα τὸν Κύριον χηρύττει ' Siquidem 
Apostolus non voluntatis, sed ipsius paterne sub- 
slantie proprium. splendorem et figuram Filium de- 
predicat, et orat. 2, Filium esse Patri cogternum 
hiuc probat, pag. 144. 

Ibid. B. Declaret pulchritudinem. Videtur scriptum 
olfendisse interpres, ὃ μὴ τὴν ὡραιότητα τοῦ Movo- 
γενοῦς ἐπαγγέλλεται. Graeca verba excusi Lugd. Rat. 
hoc sonant, quod non pulchritudine Unigeniti delecte- 
. tur : sed verior prior illa censcbitur, si cum iis quz 
sequuuiur ista conferantur, et cum Morguuii edi- 
tione, informe enim de[ormeve nullum est, quod Uni- 
geniti pulchritudinem non polliceatur. 

Col. 267 B. Atque in memorata. Male confundere 
videbatur interpres qui» dicuntur hic de Verbo 
Dei, cum iis quz de sacramento corporis Christi : 
Atque in hac quidem significatione omnibus , ul ejus 
participes sint, facultas datur : ipsa enim talis ali- 
menti εἰ potionis communicalio fit accipientiíum cibus 
ei potus. Deerat membrum illud in autographo in- 
terpretis ἐπὶ δὲ τῆς ἑτέρας Evvolac, non item in eo 
quo Venitiis est usus Margunius, queim postea cor- 
rectioni nostraze vidimus suffragari. 

Col. 214 C. Per Filium enim. Expressimusad ver- 
bum Graecam editionem Raphelengii : nam Zinus 
scripserat : Jlec enim dum cernuntur in. membris, 
ea capiti cognata esse, eique naturali necessitudine 
Leslificantur coherere. Nacli tamen postea Marguuii 
versionem quz sic habet : Nam per hoc quod hec 
in membris ostendantur, coherentiam ipsa ad. caput 
habere declarantur : suspicamur eum legisse, atque 
corrigendum hic esse iu Gravis, διὰ γὰρ τοῦ ταῦτα 
xai τὰ τοιαῦτα ἐν τοῖς µέλεσι δείχνυσθαι τῷ συµ- 
φυῶς ἔχειν * dum enim hec talia in membris. osten- 
duntur, ea naturali conjunctione cum. capite coha- 
rere comprobaniur. Adjccimus verba Vulgate Lat. 
Eplies. iv, 16, quoniam Graci textus Apostoli verba 
Nyssenus usurpat. 

Ibid. D. Uipote que. Horum loco ediderat inter- 
pres, quarum improbitas ex pradiciis verbis, ον 
nihil pro illis [2c statuendi dogmatis occasionem 
accepit : deinde qua nobis, etc. Abutebantur quidem 
hoc loco hazretici, et ex illo argumentaban!ur, noa 
tamen hoc quasi fundamento errorem suuin nili cone 
tendebant, ut constat ex Athanasio lib. 111 Contra 
Arianos, p. 2355 : Οἱ δυσσεθεῖς περιέρχονται λέγον- 
«26, El πρωτότοχός Eat: πάσης χτίσευις, δηλονότι xa 
αὐτὸς εἷς ἐστι τῆς Χτίσεως ΄ Impii circunieunt di- 


cuntque, Si primogenilus cst omnis creature, certum, 


VARIORUM NOT X. 


4181 


est eum unum esse ex crealuris. Sed respondet eum 
vocatum primogenitum in multis fratribus, διὰ τὴν 
ὁμοιότητα τῆς σαρχός, ob similitudinem carnis , οἱ 
διὰ τὴν τῆς σαρχὸς συγγένειαν, ob cognationem car- 
nis nostre : primogenitum vero ex mortuis , διὰ τὸ 
ἐξ αὐτοῦ xai μετ) αὐτὸν εἶναι την τῶν νεκρῶν ἀνά- 
στασιν, eo quod per eum fiat resurrectio moriworum. 
Non enim est Grz:ce μετὰ αὐτοῦ, cum eo, ul videtur 
legisse Nannius interpres : nam et ita primogeni- 
tus dicitur filius unus, quia post ilium alii nascun- 
tur, et quoniam, ut ait Nyssenus, ἀπαρχὴ Υενόµενος 
τῶν χεχοιμηµένων, ἵνα ὁδοποίησῃ σαρχὶ τὴν ἀνά- 
στασιν. Margunius hic ab auctoris mente aberravit, 
aut vitioso libro usus est : ac si eorum malitia nul- 
lam ex predictis defensionem , sed dogmatis tradi- 
tionem habeat. 

Col. 973 C. Quoniam igitur. Sonat hoc quidem τὸ 
παρελθεῖν quod scripserat Zinus, nimirum progre- 
di vel ingredi : Vetus creatura ingressa est per pec- 
catum, et inutilis reddita necessario perditorum 
subivit viam nova vitg creatura ; sed hic idem valet 
quod praeterire vel perire, ut Mattb, xxiv, 55, 'O οὐ- 

ανὸς xali γη παρελεύσονται’ Celum et terra trans- 
tbunt : sunt euim hzc petita ex II Cor. v, 17, τὰ 
ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ Υέγονε χαινὰ τὰ πάντα. As- 
sentitur nostre emendationi Margunius ; tantum in 
eo dissidet, quod legisse videtur της χαινῆς ζωῆς Ἡ 
χτίσις, nove vite creatura. Paulo post ubi de Ruben 
agit, per signum intellige τὸν χαραχτῆρα, figuram, 
speciem oris ac vultus. Utitur etiam exemplo Ruben 
Athanasius loco citato. 

Col. 318 D. Redemptio. Addidimus hanc vocem e 
Greco, et ex 1 ad Corinth. 1, 30, καὶ ἁγιασμὺς, 
xaX ἀπολύτρωσις. In sequenti periodo longe disces- 
serat ab auctoris sententia Zinus ; sed ne pereant si 
qua diverse fortasse lectionis in ejus verbis lateant 
vestigia, proferentur. Qui enim nobis ad resurre- 
ctionem aditum patefecit, et ob id primitie dormien- 
lium factus est , ut nos omnes resurgeremus in ictu 


- oculi, in novissima tuba, idem omnibus tam a se stan- 


tibus, quam morte mulctatis exhibuit. Non animad- 
vertit phrasim esse Petri apostoli Act. 1, 24 : Λύσας 
τὰς ὠδίνας τοῦ θανάτου, χαθότι οὐκ ἣν δυνατὸν xpa- 
τεῖσθαι αὑτὸν ὑπ αὐτοῦ * Solutis doloribus mort:s , 
juxia quod impossibile erat. teneri illum ab eo. Mar- 
gunius, qui vertit, initiatio dormientium , et in iis 
qui a morle dominabantur, dum a Vulgate verbis 
abstinet, digitum ad fontem locutionis non inten- 
dit. 

lbid. C. Cum primogenito. Legit fortasse Zinus, 
τὴν πρὸς τὸ πρωτότυπον ἀγχιστείαν, affinitatem cum 
exemplari. At primogenitus mortuorum bic intelli- 
gitur Christus , ut antea de Ruben dixit, τὴν πρὸς 
αὐτὸν συγγένειαν, et τὴν πρὸς αὐτὸν ἀγχιστείαν. He- 
stituimus etiam sequentis periodi sensum perturba- 
tum et imperfectum apud utrumque interpretem ; 
nam et Margunius scripserat,cognalionem ad exemplar 
deneget. Medialor vero bei et hominum, qui per se 
Deo conjungit quodcunque conjunctione divina dignum 
fuerit, eic. 

lbid. D. Per Mariam. Emendavimus corruptam 
lectionem διὰ τῆς μαρτυρίας, et suffragatur Margu- 
nii codex, a!que ipsa evangelica historia : dictum 
enim est hoc Magdalene Mariz, Joan. xx, 17. 

Col. 279 Α. Inter Patrem et abdicatos. Foedus bunc 
locum insederat error ex utriusque interpretis os- 
citantia, qui vel ex comparatione ipsius cum pro- 
xime sequenti poterat in viam reduci, eti quantumvis 
corruptam lectionem corrigere. Zinus, inter Patrem 
et pre&cones suos : atqui non dixit μεταξυ χηρύ- 
Χων, $ed μεταξὺ τοῦ Πατρὸς xaX τῶν ἀποχηρύ- 
Χτων. Margunius, inter Patrem suosque predicato- 
res. Ettamen paulo post xal προσδέξηται τοὺς 
ἀποχηρύχτους tlg νἱοθεσίαν, uterque recte interpre- 
tatus est, eos qui abdicali rejectique [uerant, in ad- 
optionem acciperet, ᾽Απονήρυχτοι dicuntur (Mii qui 
ob delicta domo paterna sunt eiecti. Clemens Ale- 


1185 


xandrin, lib. m Strom., ἀποχηρύχτους εἶναι τῆς βα- 
σιλείας τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ οὐκ ἐγγράφους τοὺς φοιτητὰς 
παρασκευάκονται * µία regno Dei abdiceutur, non 
aucem ul inscribantur, qui ad. eos ventitant, | effi- 





VARIORUM.NOT.E. 


11586 


cientes. Paulo post substituimus verba Vulgatze Lat., 
ut facilius verba Davidis usurpari lector observet ex 
psalmo Lvi, 4. 





IN LIBRUM DE YIRGINITATE. 


Prodiit in. lucem hic liber a Petro Galesinio La- 
tinitate donatus Romz ann. Christi 1565, una cum 
ejusdem auctoris concionibus quinque de Oratione 
Dominica, et octo de Beata vita. Secuta est Graeco- 
Latina editio Joan. Livineii Gandensis an. 1574 apud 
Plantinum Notis illustrata ex duorum mss. codicum 
fide, Vaticano uno, altero quem a Bircmanno Colo- 
niensi typographo habuerat, et fragmentum tantum 
continuit, a quo aberant quinque prima capita, ut a 
manuscripto doctissimi professoris regii Federici 
Morelli, cujus auctoritate nunc Vaticani, nunc Bric- 
mannici lectiones confirmabimus, οἱ quz in utra. 
que desiderantur editione restituimus. In hac de- 
mum Notarum istarum recognitione, qux omnibus 
Nysseni operibus Grzce et Latine excusis adjungi- 
tur, Regii codicis auctoritate, qua varias lectiones, 
qua conjecturas et emendationes corroborabimus. 

Col. 318 A. Permulie enim. Annotat in hunc lo- 
cum doctissimus Livineius se nondum in B. Paulo 
haec reperisse, nec, quid de eo censendum sit, certo 
posse dicere : me vero admonuit adverbium ἀπερι- 
σπάστως, quo paulo post utitur auctor noster, allu- 
dere illum ad illud 1 Cor. vii, 55 : ἀλλὰ πρὸς τὸ 
εὔσχημον xal εὑπρόσεδρον τῷ Κυρίῳ ἀπερισπά- 
στως, quas verba sic vertit llieronymus lib. 1 Ad- 
versus Jovinianum : Sed ut ad id quod honestum est 
εἰ intente facit servire Domino, absque ulla distra- 
ctione vos adhorter. Certe in toto indice Grzco Novi 
Testamenti, quod Concordantias vocaut, non repe- 
ritur vox περισπασµός. lllud igitur ἀπερισπάστως, 
quod vulgata Latina sine impedimento, Hierouymus 
sine distraclione reddit , unde περισπασμὸν distra- 
clionem videtur ad verbum interpretatus fuisse, ut 
Ecclesiaste 1, 15 : Ότι περισπασμὸν πονηρὼν ἔδωχεν 
ὁ θεός, Quoniam distractionem malam dedit Deus, 
quod ut idem in Commentario notat , distentionein 
Latinus antiquus interpres vertit, eo quod in varias 
sollicitudines mens hominis distenta lanietur. Syin- 
machus ἀσχολίαν, occupationem transtulit, ut et ipse 
Mieronymus ex llebrzo. 

lbid. 'Azxocsurüvei.Castigat hunc locum Livineius 
scribitque ἀποσεμνύνειεν ἐχεῖνο, atque interpretatur, 
nisi id prius amplifices. Confirinat ejus emendatio- 
nem Regius codex, in quo legimus, ἀποσεμνύνειν 
&xelvo: sic infra, χάριν ἀποσεμνύναι. Idem quoque 
suffragatur eidem corrigenti προευδοχιµῄήσαντας, 
quod in Plantiniana editione scriptum fuil προσευ- 
δοχιµήσαντας. 

Col. 519. B. Religiosiss. episcopi. Quis sit hic an- 
tistes, inquit Livineius, auctor non tam evidentibus 
notis descripsit, ut a nobis, qui tanto intervallo eum 
consequamur, certo agnosci possit. Fuit cum sus- 
picarer Gregorium Thaumaturgum', cujus ,etjam 
audem oratione prosecutus est, designari : sed ad- 
monuit me doctissimus Canterus Basilium Magnum 
potius indicari, quem constet el virginitatis fuisse 
studiosum, et de virginitate eliam scripsisse. 

Ibid. C. Αὐτόθι. Concinnior et sanior lectio ms. 
Regii, αὐτόθεν μὲν ἔχει τὸν mpém. ἔπ. ἀπὸ τῆς συν- 
ονοµαζοµένης auci] προσηγορίας. Porro hujus capitis 
initium el pars bene magna, ex interpretatione po- 
tius Livineii est expressa, quam ex ea Galesinii, 
qux» cum Graco textu minus hic conveniebat. 

Col. 322 B. Ergo hae laus. Monucramus tollen- 


dam esse notam interrogationis, quam neque Regius 
liber agnoscit, neque interpretatio Livineii. Enim» 
vero ea demum laus est virginitatis, censere eam vir- 
tutem omni laude superiorem esse, et ita magis quam 
verbis castitatem suspicere. 

Col. 52 A. Ac(Cac at. Livineius ex conjectura 
emendabat δέξασθαι, et. interpretabatur, ostenderet 
solam castitatem eam esse, qua Dei contubernium 
alque ingressum ad miltal : Regius codex hanc emene 
dationem suo suffragio comprobavit. Hinc Sedulius, 
Domus pudici pectoris templum repente fit Dei. Am- 
brosius, epist. 25 : Quid loquor quanta sit virginita- 
lis gloria, que meruit a Christo eligi, ut esset etiam 
corporale Dei templum, in qua corporaluer, ut legi- 
mus, habitavit plenitudo. divinitatis ? 

Col. 5326 Α. Ut quemadmodum. Κατὰ τὸ γεγραµ- 
pívov, quemadmodum scriptum est, nimirum 1 Cor. 
ix, 10, debet in spe qui arat arare , et cap. ix, 9, 
Non alligabis os bovi trituranti , Gregorius dixit, 
μετὰ χημῶν, cum camis aut (renis, ad verbum esset, 
qui ore camis impedito in area versatur, Livincius, 
velut bovi capistrato per aream commeanti. Hic enim 
videri potest dictum ἐπιστρέφεσθαι τὴν ἅλωνα , ut 
apud Hesiodum in Theogonia γαῖαν ἐπιστρέφεσθαι, 
super terram versari. Paulo post Regius ms. scri- 
ptum babuit, τῆς ἑτέρων µακαριότητος, ut legendum 
suspicatus est Livineius pro ἑχατέρων, εἰ aliena 
[elicitatis testes. 

lbid. D. Οἷός ἐστιν ὑπέρ. Emendatum est ut ad- 
monuerat Livineius, ita scriptum olim fuisse suspi- 
cans, sed imperitum librarium similitudine littera- 
rum »* et v, quz certe in antiquis libris maxima 
est, deceptum, τὸν ἄλλον scripsisse, quod alius 
emendare volens in τῶν ἄλλων multarit. In libro 
Regio scriptum offendimus τὸν ἄλλον. Male Galesi- 
nius, quasi in ulriusque mente versetur se cateris 
prestare. 

(ιοί. 521 B. Quam multi. Livineius vertit, cui pr& 
caleris bene sit, et invidiam declinet, additque simi- 
lem ex Pindaro sententiam Pythior. od. 7 ; 

Τὸ 0 ἄχνυμαι φθόνον ἀμειδόμενον τὰ xaAà ἔργα. 

Col. 550 D. Insane in his. Livineius annotat se 
de hoc loco admonitum, ut diligentius cogitaret, 
cum in margine manuscripti siguum offendissel , 
quod alibi locis corruptis adscribi solet : itaque 

ro τούτων minima mutatione legendum τούτοι», et 
interpretatur, Succedunt inutilis revocatio , inanis 
manuum plausus ; sed aptior est dictio qua usus est 
Galesinius : hic enim ἀνάχλησις lamentaltioneu 
significat. - 

Col. $31 D. Rerum novarum. Livincius , etiam 
prius quam adversi aliquid nuntietur, et annotat ita 

anc vocem usurpari apud Euripidem in Hecuba, 
ut scilicet νεώτερον reni aliquam adversam sonet : 
quibus adde apud Thucydidem lib. n , εἰς οὐδένα 
οὐδὲν ἑνεωτέρικον, verti, nthil in quemquam admitte- 
bani, et a Zosimo lib. 1 Histor., pag. 658, dici quos- 
dam πράγματα Ῥωμαίοις νεώτερα µηχανίσασθαι, 
nova Romanis facessere negotia : unde et νεωτερίζειν 
est τοῖς ἐν τέλει ἐπιτίθεσθαι adversus, magistratum 
insurgere. 

Col. 534 C. Cum enim dissolvitur. Locum hunc, 
u£ admonet Livineius, Tertullian. lib. De patientia, 
cap. 9, recte sic interpretatus est, Cupio recipi jam, 


43187 


et csse cum Domino. Nam ἀναλύειν, quod vetus in- 
terpres parum fideliter dissolvi reddidit, migrare est 
aut divertere, Hzc ille qui hoc loco vertit, Ubi enim 
migrarit, cum Christo est. Fatetur tamen Beza nota- 
tionem verbi hujus metaphoram complecti ab iis 
sumptam, qui curru vecti, cum ad destinatum lo- 
cum pervenerint, χαταλύειν dicuntur, quod equorum 
lora et vincula dissolvere consueverint. Itaque ma- 
vult ita Latine reddere Philipp. 1, 26 : τὴν ἐπιθυμίαν 
ἔχων ἀναλῦσαι, desiderio lendens αά dimissionem. 
Alii ἀναλῦσαι exponunt solvere eo modo, quo nautze 
cum recedunt ex portu, solvere dicuntur. Chryso- 
&tomus in hunc locum , Ti ἀλγεῖτε ἐπὶ τῷ θαάτῳ; 
πολλῷ xptivtoy ἣν πάλαι ἀπελθεῖν. Cur vobis mors 
mverorem a[fert? mulio satius erat jampridem de- 
cessisse. Cuin igitur mors ipsa sit dissolutio et se- 
paratio animz a corpore, non male Vulgatze auctor 
dissolvi hic interpretatus est. Apud Hieronymum 
Commentario in Psalmos eodem modo legitur in 
illud Psalmi cx:x, Hei mihi quia incolatus meus pro- 
loncatus est ! Cupio dissolvi et esse cum Christo, 
apud Anibrosium lib. Je Paradiso cap. 9, et Hie- 
ronymum, Epist. 22. 

οἱ. 3595 C. Ac huic mortuus. Plantiniana editio, 
πέθνηχεν ὁ χαθήµενος «aic, Livineius interpretatus 
est, Huic enim filius moritur navus : tum addit in 
notis : Vocem lianc apud ullum auctorem nondum 
memini legere, sed in Pollucis Onomastico lib. n1, 
cap. 24, ὑποχαθήμενος, inertem significat, quasi 
dicat residem et parum sedulum ; unde χαθήµενον, 
nacum reddo. Nos emendandum olim suspicabamur 
ἠγαπημένος , dilectus, ut apud LXX, Genes. xxi, 2, 
Λάδε τὸν υἱόν σου τὸν ἀγαπητὸν, ὃν ἠγάπησας. Accipe 
filium tuum, quem dilexisti. Suidas exponit, ἀγαπη- 
τὸν τὸ Ἠγαπημένον f) τὸ µονοχενές. Jam vero in- 
specto Kegio codice scriptum invenimus, τέθνηχεν 
ὁ χαταθύµιος παῖς , moriuus est filius ex animo di- 
lectus, eamque veram et genuinam esse lectionem 
frequens liujus dictionis usus et Gregorio familiaris 
evincit. |ta alibi ἀναιρεῖσθαι τὸ χαταθύμιον οἱ in 
Epist. ad Eustathiam, τῶν ἀγαθῶν xal χαταθυµίων 
συντυχία. Τὸν ἄσωτον melius prodigum Livineius 
quam Galesinius, perditum vertit : eodem modo 
infra, cumque vicissim nascantur, locum ex Plantinia- 
na editione expressimus. 

Col. 341 D. 'A44à καὶ τήν. Hic. preefixit asteri- 
scum Livineius, et annotavit adversativam hanc ἀλλά 
referendam videri ad illud supra, xai οὐδὲν προτιµό- 
τερον τοῦ ἑτέρου. At Galesinius meliore libro usus 
praemisit duo membra, quorum Grzca in Plantiniana 
editione desiderabantur, et a legio codice post sup- 
peditata sunt, Διεξερχόμενος οὐδὲ ὑπὸ τῶν ἡδέων θρυ- 
πτόµενος, οὔτε ὑπὸ τών αὑστηρῶν ταπεινούμενος, 

κατά. Cum neque voluptatum blanditiis mollia- 
tur, neque rebus gravibus ac molestis deprimatur : 
at vice versa iníra col. 3435 D. Livineii liber excu- 
sus addit quod ab interpretatione Galesinii aberat, 
nec qui Sodomis egressus ilerum ad urbis excidium 
se convertit. in statuam salis non concrescere. 

Col. 542 B. Tenebris porro. Quasi scriptum esset 
χατοιχίας, quia dixerat David, ἡ παροιχἰα µου ἐμα- 
κρύνθη, Gracus liber excusus τὴν αἰτίαν τῆς χατη- 
φείας, Tenebris vero mororis hujus causam tribui : 
im enim Prophetam στενάξαι, ingemuisse dixerat 

yssenus, nec aliud quid pra se ferunt manuscripti. 

Col. 544 Α. Διαθηχκῶν. Quidam Latini οἱ Graeci 
codices post διαθηκῶν interstingunt, ait Livineius : 
sed et aliter citat auctor, et repugnat Theophylactus. 
Moc nimirum vult Livineius , locum hunc Apostoli 
ex Epist. ad Ephesios cap. ii, v. 12, sic efferri a qui- 
busdam, ut vocem διαθηχών distinguant a voce τῆς 
ἐπαγγελίας et conjungant cum sequentibus, ἐλπίδα 
p ἔχοντες, quibus Nyssenus adversatur. Ex eadem 

pistola cap. 1v, 18, est illud, ἁπηλλοτριωμένος τῆς 
ζωῆς τοῦ Θεοῦ. sic enim exhibet scriptum hoc 
membrum Megius codex, et τοῖς μετὰ γαστέρα ζῶν 
non μετὰ Υαστέρος. Simile illud apud Gregorium 


VARIORUM NOTE. 


1188 


Nazianz. orat. 16, pag. 950, El μὴ χαχοὶ νοµιζοί- 
µεθα, xal δοῦλοι γαστρὸς, xaX τῶν ὑπὸ γαστέρα. Ne 
mon mali exislimemur, ac ventris, εἰ eorum qua sub 
ventre sunt, mancipia. ldem et apud Hieronymum 
Epist. 92, ad Eustochium , Nulla illis nisi ventris 
cura est, et que ventri sunt proxima. ltem in 1sa. c. 
XLIV, Et post ciborum abundantiam guleque ac ven- 
tris ingluviem , ea que sub ventre sunt, querant, et 
lib. 1, in Epist. ad Galatas, F'estivitate, gula, ven- 
tre, et his qua infra ventrem sunt, delectatur. Dixit 
infra ventrem, ut Nyssenus μετὰ τὴν Υαστέρα post 
venirem , aut. ει) ventre. Eusebius lib. vn Ilisto- 
riz*, cap. 20 : &v τούτοις ὀνειροπολεῖν ἔσεσθαι γαστρὸς 
xal τῶν ὑπὸ γαστέρα πλτσμοναῖς. Somniasse [uu- - 
rum non in iis solum qua ventri el partibus qua ad 
venerem explendam pertinent, inserviunt. 

Col. 546 À. Amnis aliquis. Ποταμὸς χειµέριος, at 
hibernus fluvius, vertit Livineius et annotat compa- 
rationem hanc partim esse apud Homerum "4.4/a2. 
ε’, quo loco Diomedem hiberno flumini comparat : 
Θήνε γὰρ ἀμπεδίον ποταμῷ απ.λήθοντι ἑοιχὼς 
Χειμάῤῥῳ, ὅστ ὦκα ῥέω» ἐκέδασσε γεφύρας. 
Haud aliter ruit in medios, quam turbidus amnis 
Jt campo hibernum, el totas ruit agmine moles. 

Ibid. C. Nec quidquam. Vertit interpres quasi es- 
Set Ἔθηχε, non ut habent excusus et Regius ms., 
ἕστηχε τῶν ἐν αὐτῷ, nec quidquam consistit rerum, 
quc in ea ambiantur. ld nimirum pluribus explicat 
deinceps et cuncta diffluere ostendit , nihilque in 
hoc szculo perpewo manere. 

Col. 500 B. Ut et aures. Conveniebat interpreta- 
tio Galesinii cum lectione codicis Vaticani, cujus 
meminit in Notis Livineius quem sequitur et Regius 
hoc pacto, ἀπεριήχητον καὶ ἀμετεώριστον αὐτοῖς qu- 
λαχθηναι xat την ὄψιν καὶ τὴν γεῦσιν ἆπλην τε xat. Ut 
vel aures obstrusas , neque in. sublimi loco positas 
haberent, oculorumque obtutu ei gustatu simplici es- 
sent. ᾽Αμετεώριστον, compositas, reddit et Livineius : 
sed editam a Plantiniano prelo manuscripti libri 
tuentur lectionem. 

Ibid. D. Vestiumque. Galesinius verterat, restixm- 
que asperitate quadam gravi meliores cum se osten- 
dissent, a quibusvis qui sibi occurrerent, res necessa- 
rias ez lempore petebant. Dicitur nonnunquam ozp- 
νότης gravitas quzdam , sed minime aspera : hic 
vero maguiflcentiam potius sonat, ut σεμνὸν dicitur, 
quod est magnificum. Hoc ergo vult auctor, eos ve- 
siium magnilicentiam nihili fecisse, nec illius orna- 
tus cupiditati obnoxios fuisse. 

Col. 554 A. Cum voluptas. Ad verbum aptius Li- 
vineius, conscribere, voluptate inexpugnabili patrono 
in medium adducta. Nec aliter lcgitur in duobus 
mss. nostris atque in excuso, nisi quod Regius ha- 
buit τὴν ἡδονὴν, ut et codex Vaticanus. Paulo post 
reposuimus ex Plantiniana editione, res a Deo crea- 
tas detestantes, non ut Galesin., precepta Dei dete- 
«tantes. 

Ibid. B. Ad ejus voluntatem. Omisit vocem ἐζω- 
γρηµένοι interpres, nec animadvertit citari Pau- 
lum ll ad Timoth. i1, 96, ἐξωγρημένοι ὑπ αὐτοῦ 
εἰς τὸ ἐχείνου θέληµα ᾽ a quo capti tenentur ad ipsius 
voluntatem. Hic ergo scribe, diaboli ab eo capti ad 
ejus voluntatem. 

Ibid. C. In contrarias. Livineius fidelius hoc ex- 
pressit: non enim ἀντιχείμενα dixit Nyssenus , sed 
παραχείµενα : virtus nimirum inter duo extrema po- 
sita est, quae utrinque illi adjacent. Sic igitur ille, 
cousistat digressum ad ea que utrinque hareant, vi- 
tium esse. Qui enim. llieronymus ad Demetriadem 
Epist. 5 : Philosophorum quoque sententia est. usoó- 
τητας ἀρετὰς , ὑποθολὰς χαχίας εἶναι, moderatas 
esse virtutes, excedentes modum atque mensuram in- 
ler vitia depulari, et lib. 11. Adversus Pelagiapos : 
preseriim cum vicina sint vitia virtatibus, εἰ si pau- 
Iulum declinaveris aut errandum tibi sit, aut in pre- 
ceps cadendum. Aristoteles Ethic. lib. n, cap. 5, τῆς 


4189 


μὲν χαχίας ἡ ὑπερθολῇ, καὶ ἡ ἕλλειψις * τῆς δὲ ἀρετῆς 
ἡ µεσότης. Excessus et defectus vitii est, virtutis me- 
diocritas. 

Col. 355 C. Διαχεῖσθαι. Verior est lectio vulgata 
et ms. Mor., quam altera Vaticani et Regii codicis 
διαχεῖαθαι. lta. dixit antea. sub finem cap. 6, εἰς 
πολλὰ τῇ διανοἰᾳ διαχεόµενον" qui mentem in res 
multas e(fundat. Sane dici solent διασχορπίζειν, et 
dissipare bona sua prodigi, Lucze xv, 15, xol ἐχεῖ 
διεσχόρπισε τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ζῶν ἁσώτως. 

' Col. 956 A. AévÓpov κακόν. Matthei quidem 
cap. vit, 18, legitur : 0265 δένδρον σαπρὸν χαρποὺς 
χαλοὺς ποιεῖν, neque arbor mala bonos fructus [acere, 
et Lucz vi, 43, χαρπὸν χαλόν. Quocirca notandum 
hoc loco Nyssenum interpretationem Vulgatz Latinze 
auctoris et Galesinii confirmare, qui σαπρὸν molum 
vertunt, rectius quam Livineius vitiosum , aut Beza 
putrem, prout antea annotavimus supra ad locum 
Ephes. ιν, 29. Ceterum paulo post rectius edidit 
Galesinius, in matrimonium convicia conjicit , quam 
Livineius, matrimonii ignominig in eum qui procreet 
redundent , quasi ὁ προφέρων sit Deus vel homo, 
qui procreet : cum proprie ὀνείδη προφέρειν sit pro- 
hra objicere, ut apud Homerum Ἰωιάδ., β’, ait 
Thersite Ulysses : 


Kai c zu ὀνείδεά τε προφέἑροις, γόστον τε aac 
σοις. 
Et ipsis convicia inferas, reditumque serves. 

Col. 555 B. Ad unum. Adjecimus vocem enum, 
quie ad continentiam indicandam pertinebat : unde 
etiam Apostolus ad Romanos tx, 10 : Sed et Rebecca 
ez uno concubitu habens Isaac patris nostri. Kodem- 
que modo noster auctor cap. 9 (col. 557 C), &x 


μιᾶς ὠδῖνος ἀδελφούς, uno partu editos fratres dixit. 


gemellos, quos perperam Galesinius germanos ap- 
pellavit; possunt enim germani esse, qui non uno 
partu editi sint neque gemelli. Addil Livineius 
ezxemplum Zethi et Amphionis apud Horatium , et 
Genes. xxv, Esau et Jacob. 


Col. $558 A. Melius. lta potius maluimus cum Li- 
vineio, quam quod antea Galesinius, Validior utique 
fit, si longe se potius ab his rebus contineat , cum in 
certamen viribus suis majus descendat. Paulo post 
scripserat idein, in materiam profundi impingantur, 
sed solerter emendavit Livineius εἰς Iàov pro ὕλην, ex 
loco Psalmi txvini, 2, Infixus sum in limo profundi, 
et rursus ex eodem scribendum, ne rerum qua per- 
missa sunt occasione, animi vitiis aditus paltefiat. 


lbid. B. Nihil reipsa. Auctoris mentem neu- 
ler assecutus est interpres, sed doctissimus Jac. 
Billius ità locum hunc recensuit lib. 1. Sacrarum 
observationum cap. 1 : Nyssenus de vi ac potentia 
consuetudinis loquens his verbis utitur : 0Οὐδὲν οὕτω 
τῇ φύσει φευκτόν ἐστιν ὡς Ev σννηθείᾳ vevóuevoy p. 
χαὶ c. &. Quz verba ad hunc modum reddit Livi- 
peius, Nihil natura tam fugiendum est, quam que 
res in consueludineim abierit, eam studio dignam at- 
amplectendam non videri. Ego autem lubentius 
ita transtulerim : Nihil natura tam turpe ac [ugien- 
dum est, quin si in consuetudinem abierit, preclarum 
et expetendum videatur. Hzc Billius; at Galesinius 
scripserat : Sic fugiendum est lanquam assiduo usu 
comparatum quod non omni studio dignum ezpeten- 
dumque putet, hujusque sententie lestis est, etc. 


Col. 359 Α. Peneque illarum. Non hoc vult Gre- 
gorius, illos affectionum vel vitiorum ardore fuisse 
arefactos, sed cupiditatem potius rerum coelestium 
in illis arefactam et exstinctam esse. Metaphoram 
enim esse docet a fluviis sumptam Livineius, qui- 
bus alio derivatis necesse est priorem alveuin ex- 
Siccari. Sic ergo interpretatur, aperuerunt. ltaque 
omnis eorum cupiditas a sublimi impetu repressa | est 
etque exsiccaia : quippe tota ad libidinem tradqcta. 
ftegius codex melius ἐπὶ τὰ ἄνω φορᾶς. Cupiditas a 
ealeslium rerum appetitione revocata est et exsic- 


VARIORUM NOTA. 


1190 


cata. Ex eadem Livineii editione sequentem perio- 
dum restituimus. 

Col. 560 ΑΔ. Καὶ χινδυνεύειν. AnnotavitiLivineius 
in Vaticano abesse xat, et post σπουδαζοµένων, addi 
φροντίκοντες, id est, solliciti ne in periculum ve- 
niant. Regius autem codex rectius φροντίζοντας, ut 
antea dictum est χαταφεύγων χατιόντας. Paulo post 
illud correximus ὁ γὰρ ἄγαμος μεριμνᾷ, quod Gale- 
sinius ediderat, matrimonium enim ea qua Dei sunt 
curat : nec animadverterat usurpari verba Pauli ex 
Ι ad Cor. vii, 52 : Qui sine uxore est, sollicitus est 
que Domini sunt. 

Col. 559 B. Ut vel in iis que diff. Secuti sumus 
Livineium, qui hzc retulit a res non ad personas, 
ut Galesinius, wu! vel iis qui se mazime difficiles os- 
tendunt, voluvtatem. Ferri tamen potest ο versio, 
ut homines fastidiosos intelligamus et morosos 

Ibid. D. Perinde est. Galesinius perperam, Quo- 
niam res admirabiles orationis vi et imminuere οἱ 
amplificare, hoc in earum rerum similitudine consti- 
tutum est, qua sensu non percipiuniur : paulo post 
ab ortu intellige à prima nativitate sua. Recte sus- 
tulit mendum Livineius, quod etiam in ms. M. cu- 
bat, legens ἀναισθήτως pro ἀναισθήτων ἑχόντων, et 
illi emendationi Regius codex astipulatur. 

Col. 562 Α. Que sub aspectum. keponendum essc 
monucram ex Livineio, quam consequi verbis nou 
possit, id enim est ἄφραστον, non ἀόρατον. Sic 
paulo post dixit την τοῦ ἀφράστου φωτὸς ἑρμηνείαν, 
Wellfabilis luminis interpretationem. 

lbid. C. Οὐχὶ τῷ puc siv. In Vatican. est οὐχὶ τῷ 

[ast τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ τῇ ἀσθενείᾳ τῆς διηγῄσεως. 

ensus est, eum mendacem esse non qutdem certe ea 
ratione, quasi veritatem oderit, qui demum vero 
mendax est, sed quod dicendo consequi non possit 

ulchritudinis illius explicationem quam ἱπεαρίεί. 

ac Livineius, quibus addo ltegium codicem cum 
Romano consentire. - 

Col. $65 Α. Qui exteriores. In excuso erat ut et 
in ms. Mor. ol ἐπιπολεώτερον» in Vaticano ἔπιπε- 
λαιότερον, recte Livincius emendavit ut nobis scri. 
ptum exhibuit codex Regius ἐπιπολαιότερον, et inter- 

retatus est, ut edidimus. Galesinius vertit quasi 
egisset, οἱ ἐπὶ πόλεων, vel ἐν ταῖς πόλεσι. (Qui in ci- 
*vitatibus nullo animi judicio res intueniur. Caeterum 
hoc caput nonum inchoabatur in eodem Regio cod. 
ut in edit. Plantinian. jam ab illis verbis, δεῖ τοίνυν 
τῆς ἀσθενείας ἔνεχεν, sub finem praecedentis. Rur- 
sus admonet Livineiusin margine,fragmentum quod- 
dam libri hujus caput istud hoc modo incipere, oi 
ἐπιπελαιότερον, Omssis ὥσπερ τοίνυν el µέν, nec 
aliter ms. Mor. 

Col. 566 B. Cum enim animus. Expunximus banc 
Galesinii versionem , Cum enim animus ita se rela- 
zat, atque omnia quecunque occupavit, ea relinquit, 
quasi minora sint eo quod queritur, tum in illius 
magnificentie contemplatione se exerceat, que vel ad 
summos celos fertur. Locus Davidis alas columba 
optantis est Psalmo Liv, 7, in quem Commenta- 
rius apud Hieronymum : Columba simplex animal 
est, absque felle, et a malitia fellis alienum. Augu- 
stinus tract. 6 in Joan. : Columba fel non habet, 
Simon habebat : ideo separatus erat a. columbg οἱ- 
sceribus. Cyprianus lib. De unitate Eccles. : Simplex 
animal et letum est, non felle amarum , non morsi- 
bus serum, non unguium laceratione violentum. 
Idem etiam Beda οἱ Orus Apollo tradunt : sed eidem 
tamen fel tribuunt Aristoteles lib. i1 Histor. ani- 
mal. c. 15, et Plinius lib. x, cap. 48; idque inte- 
stino junctum. Galenus etiam ridiculos eos dicit, qui 
id asserere audeant : tametsi et ipse interim vesicam 
habere illam negat , qua fel continetur, lib. De atra 
bile, sub finem. 

Ibid. D. Quos micantes. Legebatur antea διατάτ- 
τοντες, in Plantin., et ms. Mor. ; sed emendandum 
esse vidit Livineius διάττοντας, quod Aristoteles lib. 
1 Meteorolog., cap. &, vocet τοὺς δοχοῦντας ἁστέρας 


14191 


διάττειν, et cap. proximo διαθέοντα ἄστρα eadem 
notione, et interpretatur hoc, quas trajicientes stel- 
las quidem vocant. Aristotelis verba qua citat Livi- 
neius hzec sunt : ἹΚαὶ ὁμοίως xatX πλάτος xal βάθος, 
οἱ δοχοῦντες ἁστέρες διάττειν γίνονται. Et similiter 
secundum latitudinem et ρτο[ωπάἰίαίεηι sidera, que 
videntur volare, fiunt. Ita Vatablus; αἱ Perionius 
aptius : Eodemque modo stelle, qua trajici videntur, 
exsistunt. In eodem cap. 4, xax ol διαθέοντες ἁστέ- 
ρες, Vatablo sunt, discurreniia sidera, Perionio, 
stelle qua trajici videntur. Ita Seneca locutus est, 
ut Galesinius, lib. 11. Natural. quest., cap. 14 : 
Aliquando emicat stella, aliquando ardores sunt, ali- 
quando fixi et harentes, nonnunquam volubiles. Vi- 
demus ergo stellarum longos a tergo albescere tra- 
cius. Hoc velut stelle exsiliunt et transvolant. Re- 
gius codex emendationi Livineii suffragatur. 

Col. 561 Α. Ac canosam. Vaticano exemplari usus 
videtur Galesinius, in quo sicut et in Regio lege- 
batur αὐγμώδη, quod Livineius reddit Latine tene- 
bricosum, ut in I Reg. xxii, 14, ἓν τῷ ὄρει αὐχμώ- 
δει, quidam vertunt, in monte opaco, T lectio ad- 
hasitex veteri Latina interpretatione LXX. Vulgaue 
Latinz editioni : atque buic similis est mons ille 
umbrosus Ilabacuc i1, 35, ἐξ ὄρους χατασχίου᾽ at in 
ms. Mor. et in excuso Plantiniano textu Nysseni xal 
ἱλυώδη βίον, turbulentam ac c&nosam vitam accipi- 
mus. 

Ibid. D. Que in colo. In Plantin. et fragmento 
Livineii τὰ ἐν τῷ ἁγίῳ, ín sancto ; sed annotat idem 
ipse suspicari se casiiganduimn aut ἡλίφ, quod ad 

"ripturam proxime accedit, aut certe ἀέρι, quam 

osterioremm emendationem confirmant codices 

atic. et Reg., qua in aere sunt, ms. vero Mor. τὰ ἓν 
ἀγγείῳ * qua in vase sunt. llli Galesinii lectioni, τὰ 
ἐν οὐρανῷ, similis est locus ille apud Dionem Chry- 
Susi. orat. De regno el tyran. : Ὡς γὰρ ἡ ὄψις δι- 
εφθαρµένου μὲν οὐδὲν οὐδὲ τῶν πλησιώτατα ὁρᾷ, ὑγιῆς 
δὲ οὖσα μέχρις οὐρανοῦ τε xal ἀστέρων ἐξιχνεῖται. 
Et quemadmodum visus corruptus ne propinquissima 
quidem videt, sanus vero usque ad colum el astra 
pertingit. Cxterum assentiri nequeo Livineio pro 
ἀποῤῥυψαμένῳ legenti ἀποῤῥιψφαμένῳ, licet hanc 
quoque lectionem Regius liber exhibeat : nam 
ἀπυῤῥύπτεσθαι dicitur quod abluitur ac sordibus 
expurgatur, sed et banc quoque F. Morelli tuetur 
codex ms. 

Col. 311 A. Malum enim. Contrariam plane sen- 
tentiam expresserat interpres, Malum enim extra 
consilii deliberationem positum esl, sique ejus status 
consideratur, iuearumqua sunt rerum natura nullum 
est. Atqui similem auctoris nostri sententiam iisdem 

ene verbis inveniri adinonet Livineius Grace in 

utonii inonachi Melissa lib. v, seri. 98: αὐτὸ οὖν 
xatà ἑαυτὸ χατὰ ἰδίαν ὑπόστασιν ἔξω προαιρέσεως 
οὖδα μοῦ τὸ χαχὸν εὑρίσχεται χξίµενον f| ὑφεστώς' ἀλλά 
τότε εἰς Υένεσιν παράγεται, ὅταν ἑλώμεθα αὐτό. 

Ibid. B. 1taque magnum. lnauditam nobis hic pro- 
cuderat etymologiam interpres ita scribens, Unde 
magmim. hoc et nobile animal homo, quasi a pictura 
somen sumpserit, e dignitate sua cecidit. 1d quod 
accidere solet iis, qui e lapsu aliquo erepti. Neque 
vidit a Gregorio usurpari verba Scripture ex Pro- 
verbiis cap. xx, v. 6: Μέγα ἄνθρωπος, xaX τίμιον 
ἀνὴρ ἑλεήμων. Magnum homo, et pretiosum vir mi 
sericors. S. Ambrosius de obitu Tlieodosii, Magnum 
el honorabile est homo misericors, ct in Psalinum 
ΟΣΥΙΗ, octon, 10 : Grande homo, et pretiosum vir 
misericors, et vere magnus est, qui divini operis in- 
terpres est , et imitator Dei. Recte quoque interpres 
B. Joan. Chrysostomi homil. iv in Epist. ad Phi- 
lippens. : Magnum quiddam homo, et praeclarum vir 
misericors. Nec aliter Grace fuit expressus hic locus 
in duobus mss. atque in edito Plantin. Livineius 
alludere Gregorium existimavitad versiculum Psalmi 
XLvin postreinum : "Ανθρωπος ἐν τιμῇ Qv οὗ govtixe. 
ld est : Homo, qui in pretio essct, non sapuit. 


VARIORUM 


:. Col. 911 


NOT £. 1173 


Ibid. D. la emn, opmor. Galesinius, Demonsira- 
tur enim, opinor, ralio ex eo, quod divinum bonum 
non nostra nalura definitum est. Atqui λόγος hic 
nonu rationem, sed librum de quo agitur, sive Scri- 
pturze verba significat, ut alibi sepe in Canticum et 
orat. dn De resurrect. , δηλοῦντος τοῦ λόγου G2- 

GOc* hoc aperte significante Scriptura. Clemens 

lexand. τὸ λόγιον etiam, id est oraculum appellat, 
ut in Strom. 1: Ὁποῖα δὲ ἐπιτηδευτέον δείχνυσιν 
ἡμῖν τὸ Λόγιον. Quaenam autem sint exercenda, Scri- 
plur& nobis ostendit oraculum. Porro in (ragmento 
Livineii et in ms. Mor. ex hac Domini sententia 
Luce xvi capitis inscriptio conflata erat , sed 
continuanda visa est oratio ut in Vatic. et Regio. 

Col. 374 C. Merito amice. Omiserat hec inter- 
pres, tametsi et in Plautianiana suggerunitur, et a 
ms. Mor. εἰχότως ἂν θεῖαι νοµίζονται, et 4 Vati- 
cano, ex quo emendat Livineius ἂν xal φίλαι νοµ{- 
ζονται * nos eliam Regium secuti essemus, si ante- 
quam has Notas recenseremus, illum in consilium 
adhibere potuissemus : legit enim , ἂν γείτονες xal 
φίλαι εἶναι νοµίζοιντο * merito vicina et amice. esse 
creduntur. Luc. xv, 9 : Et cum invenerit, convocat 
amicas ei. vicinas, dicens. Rursus hic mutavimus 
illa verba, neque peccati amplius circeumseptre armis, 
cuncta efficiunt. Non enim armis peccati circumdari 
dicuntur hic animz facultates , sed arma fieri pec- 
cati, hoc est instrumenta, quibus ad peccandum 
utamur, ut in Epist. ad ltom. v, 1$ : Sed neque 
exhibeatis membra vestra arma — iniquitatis  pec- 
cato. 

Jbid. Ut divinam. lta maluimus, quam ut interpres 
scripserat, aul si divine imaginis restitutio hec est. 
Legerat nimirum ἢ τῆς θείας, quod etiam prze se 
fert Regius liber; at Mor. εἰ τῆς θείας, melius ex- 
cusus ἡ τῆς, quemadmodum et quod est paulo 

St, τῆς περὶ τὴν γῆν ταλαιπωρίας , una cum mss. 

. et. Keg., non ut videtur legisse interpres τῆς 
περὶ τὴν ζωὴν ταλαιπωρίας͵ deinde ab iis vite mise- 
riis dificultatibusque segregati, omniaque verecundie 
integumenta abficientes. Sed retineri Latinz Vulgate 
verba satius duximus, quam elegantiz Latini ser- 
monis studere, ut Scripture vocibus uti Gregorium 
constaret : 11. Corinth. iv, 2, πάντα ἀπειπαμένους 
τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης, quam etiam ob causam 
pelliceas tunicas potius diximus, quam cum Livi- 
neio, vestes scorteas, et α clandestina [αάϊιαίε ab- 
horrere : licet ex lib. n Tertulliani Contra Marcio- 
nem proferat locum illuin, Exinde homo in scorteis 
teslibus, sed ante sine scrupulo nudus. 

Col. 5915 D. Mortalesque. Plantin., πεπραμένοι 

τῇ ἁμαρτίᾳ, nec aliter h. et M. Livineius peccc!o 
venditi, Vatican. ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας * fortasse resti- 
tuendum ex Apostolo Rom. vii, 14, ὑπὸ τὴν ἅμαρ- 
τίαν, venundati sub peccato, hoc est , mancipati ad 
serviendum peccato. 
. Διὰ µέσου. Edit. Plantin., διὰ µέ- 
σου xal γέἐγονεν, idemque ms. M.; at R. et Vaticau. 
διὰ µέσου οὐ γέγονεν. Livineius vertit, quee a primo 
parente ad. virginis usque vitam interjecia est, el in 
Notis admonet xat delendum "esse, atque οὐ quod 
est in Vatic., manifeste corruptuin esse, ex prace- 
denti voce µέσου tanquam ἁπόσπασμα relictum : 
cujusmodi vitium commissum est et cap. proximo, 
ubi scribitur in. Vaticano. ἐπιχλιθείσης elg πονη- 
ροῦ, etc., cum el; proculdubio redundet. 

Col. 519 A. Si vero dubitas. Coustanter legunt 
mss. Β. et M. una cum Plant. edit. ὅσα ἐχ τοῦ θανἀ- 
του ἐπάγεται * unde Galesinius ediderat : Si vero 
lu conjugium complecteris, id velim animadvertas, 
unde proficiscuntur calamitatum nomina, quee mortis 
causa hominibus imponuntur. Nec assentiendum esl 
Livineio, qui emendandum putàt ὅσα ἐχ τοῦ yá- 
poo, quas hominibus matrimonium conciliet. Mani- 
festum enim est hic probari matrimonium morti 
suppeditare materiam : non igitur obvenirent ho- 
minibus viduitates vel orbitates liberorum, et alie 


1192 


jaeturz morientium, nisi conjugium patris ac ma- 
Iris priecessisset. Galesinius pro ἐπὶ παισὶ, scri- 
ptum offendit ἐπὶ πᾶσι , aut omnium. denique re- 
rum calamitatem. 

Ibid. ο. Non mauirum. Galesin., non matrum sol- 
licitudines perturbationesque augentur. Alludit. ad 
illud en. ni, 16, et Isa. xxv, 8: Αφεῖλεν ὁ θεὸς 
πᾶν δάχρνον ἀπὸ παντὺὸς προσώπου Abstulit Deus 
omnem lacrymam ab omm facie; ei ex ejusdem 
prophete vaticinio citatur deinde locus pront ab 
Apostolo effertur | Cor. xv, 54: Κατεπόθη ὁ 0ά- 
νατος εἰς vixog * Absorpia est mors in vicloria, non 
apud LXX, Isa. xxv, 8, Κατέπιεν ὁ θάνατος ἰσχὺ- 
σας. Devoravit mors pravalens, sed in Graeco-Latina 
Livineii editione corrigendum est xazs7:50v, Ev Exst- 
νοις ὁ 0ávaxo;,et apud Galesinium pro revera mor- 
talitas. a vita absorpta est, scribendum, revera. in 
illis a vita mors est absorpta. 

Col. 382 A. Cumque vita. που addidimus Galesi- 
nii versioni ex Plant. et dnobus mss., et paulo post 
expunximus qui (Galesinius ediderat, quasi τε- 
λείαν παιδξίαν dixisset Gregorius, non. συντέλειαν 
«n; xa:à σάρχα ζωῆς, sicut scriptum — est 
Matth. xit, 59, συντέλεια τοῦ αἰῶνός ἐστι ' con- 
summatio seculi est , οἱ ad llebreos ix, 15, ἐπὶ 
συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος * in consummationem seculi. 
Sic ergo dixit consuminationem vike qua secun- 
dum carnem : at Gales. perfectam, quantum in se 
est disciplinam ipse constituerit, exspectet porro, in 
beataque illa sit. omnino spe fore ut faciem magni 
Dei aspiciat. Nec animadvertit rursus hic usurpari 
verba Apostoli ex Epist. ad Tit. i, 15, et adventum 
glorie magni Dei. 

Ibid. B. Ut alicui. In excuso legebatur, ὡς ἄν τι- 
νες οἱηθεῖεν. Emendat Livineius, ὡς ἄν τις oin- 
θείη. οἱ suffragantur ei correctioni R. et M. mss., 
nec abludit interpretatio Galesinii, non simplez est, 
ul aliquis forte putavit. Non longe ab hoc loco ad- 
monuit Livineius auctoris verba partim mutile, 
partim corrupte scripta esse, atque in interpreta- 
tione Vaticanum se exeniplar secutum, quam subji- 
ciemus, ubi ope Regii codicis locum restituerimus : 
τῆς τῶν µιασµάτων κοινότητος, xal εἰ OV. ἑνός τινος 
µολυνθείη, µηχέτι τὸ ἄσπιλον ἔχειν Ev. ἑαυτῇ δυνα- 
µέντ * communitas , el εἰ uno aliquo contaminetur , 
non yam pu integritatem in se continere. Rursus 
ju ms. M. lego ut in fragmento Livineii, λίθου δέ 
τινος ἐμπεαόντος ὅλον χύχλῳ συνεχλινήθη τῷ μέρει, 
non uL in Regic et Plautin. ὅλον ἓν χύχλῳ συνέεκλο- 
M τῷ pspuxQ σἀάλῳ συγχυματούμενον * ὁ μὲν 


Y 

Cul. 985 A. Ut apud Apostolum. Atquin apud 
Pauluin { ad Cor. xir, 26, scriptum est, et τε 
πάσχῃ ἓν µέλος, ut in Graco Livineii ; non ut Gale- 
sinius legisse videlur ἓν µέρος, dum vertit: Vere- 
que, «t est apud Apostolum, e partibus totum. com- 
Pactum est : sive enim una pars patitur, totum simul 

olet. | 

Ibid. B. Multi bellum. Annoiat Livineius hoc 
membrum in Vaticano desiderari : non ita mss. 
nostri, sed ea verba suggerunt ex Psalmo Lv, 5, 
apud LXX, in Bibliis Plantinianis et in multis Gr:e- 
cis codicibus, ut adinonet Flamin. Nobilius, Multi 
bellantes adversum me ἐπ altitudine; alii jungunt 
cum sequentibus, ᾿Απὸ ὕγους ημέρας οὐ qo6r0fico- 
pat * Ab altitudine diei non timebo, ut apud ΠΗίογο- 
nyinum epist. 125. Aquila ex Hebrzo dixit, Οἱ πολ- 
Aot πολεµοὺσί µε, Ὕψιστε' Multi impugnant me, Altis- 
sime, nec aliter Hieronymus in Psalterio suo. 

Col. 584 D. Ἀρεθήσεται. M. ἀρηθήῆσεται, men- 
dose; at in Vaticano teste Livineio ἐραθήσεται, 
sed obstat οὐδενί, neque enim Greci ἔραμαι cum 
dandi casu composuerint. Videndum igitur sitne 
reponendum προσθῄσεται ' nihit rerum pulchrarum , 
qug dolo malo objiciantur , prosequeier. ]ta eniin 
et paulo ante dixit auctor, εἰ δέ «wt πρόσθοιτο. IH:ec 
ille . nos in Regio scriptum invenimus, &oc0f3:za:, 


PATROL. Gh. XLVI. 


VARIORUM NOTE. 


1194 


ab ápésxouat wb ápsczó;, οἱ ila Galesinii liber 
pre se ferebat, ex quo ille, se oblectaverit. 

Col. 586 €. Cum non ratio. Galesin., Cum virtuti 
copsen'anea minime est ralio, sed vite cursum ali» 
qua animi dirigit affectio. Praeceptum enim Domini, 
etc., cum;illud nos doceat, ut soli Deo inhareamus. 
Citat duo Scripturz loca; quorum prior est.Psal- 
mo xviit, 9, posterior Psalm. Lxxi, 28 : quz di- 
singuenda ab utroque interprete, non confuridenda 
uerunt : non enim preceptum Domini ait adhzerere 
Deo bonum esse, verum ipsa Scriptura, et asci- 
scendum ex margine illud quod ex Vaticano addit 
Livineius, τηλαυγὴς, χαθώς φησιν ἡ Γραφή, cui asti- 
pulatur et Regius. Preceptum enim. Domiui lucidum 
valde est, ut ait Scriptura, ut vel in[antium. 

Col. 58: B. Velut agnos. Non ut agni in lupos 


conversi aliquid habeant, quod in moribus serpen- 


tis positum sit, quemadmodum verterat Galesinius, 
cujus interpretationem usque ad finem capitis totam 
immutavimus Livineium secuti, qui el annotat mi- 
sere depravatam esse hanc lectionem , in Vaticano 
ita seribi, τοῦτο δέ ἐστι τὸ μῆ χατὰ τὴν ἁπλότητα 
δοχοῦν ἐπαινετόν , etc., sed nec sic quidem plane in- 
tegram esse : emendat igitur, τοῦτο δέ ἐστι, μήτε 
τὸ χατὰ τὴν ἁπλότητα δοχοῦν ἐπαινετόν, elc., qua 
demum genuina est lectio. Keg. codex plane cum 
Vaucano consentit. Porro Lucze x, 5, discipulis ait 
Dominus, Ecce mitto vos sicut agnos inter lupos, ct 
Matth. x, 16, Mitto vos sicut oves in medio lupo- 
rum : estole ergo prudentes sicut serpentes. 

Ibid. C. Omnes animi. Annotat Livineius in fra- 
gmento suo aliam se inscriptionem reperisse, quam 
et IV. et M. mss. exhibent : ὅτι οὐδὲν ὀνίνησι τὸν μὴ 
διὰ πάντων τὴν ἀρετὴν ἀσχοῦντα, ἓν τι µόνον τῶν 
ἀγαθῶν κατορθούμενον, id est, nihil prodesse bono 
ullo preclare perfungi, nisi in omnibus virtutem exer- 


«eas. llla autem Vaticani, et quam edidimus, inter- 


seritur paulo post ad ea verba, ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων 
τοσαῦτα. Caterum aberrarat a mente auctoris in- 
terpres paulo post scribens, Quid enim lucri est ex 
parte corporis armata, si a partibus nudis occasionem 
adversario ostendet ? non enim εὐχαιρίαν , sed χαι- 
píav, nimirum πληγήν, hic Nyssenus intelligit. 

lbid. Quis formosum. Expressus est hic locus a 
Livineio ex fragmento; nam in Vaticano sic erat, 
ἐχεῖνον ὁ τὸν εἰς εὐμορφίαν τῶν συντελούντων αὐτῷ 
ἔκ τινος συμρορᾶς εἰ περιχέχοπται * que sane le- 
ctio, inquit, nostra est multo monstirosior : restituo 
igitur ex utriusque exemplaris comparatione hanc 
mco. quidem judicio germanam : ἐχεῖνο ó τῶν εἰς 
εὐμορφίαν τι συντελούντων αὐτῷ Ex τινος συμφορᾶς 
τι περιχέχοπται. ilxc ille: at nostri codices mss. 
editam lectionem tuentur, nisi quod Regius ἐχεῖ- 
vov legit. quo pacto et Galesinius scriptum offendit. 
Rursus ediderat ibidem , Turpitudo enim ac defor- 
mitas reliquarum partium, venustatem ejus, qui [ir- 
mo est. corpore, corrumpit. Atqui non. dixit Grego-- 
rius τῶν λο,πῶν, Sed περὶ τὸ λεϊπον. 

Col. 390 A. Propositttm studium. Restituimus 
hunc locum οχ Livineio, qui et adinonet illud de 
auro in naribus suis esse Proveib. 11, 22, εἰ de 
margaritis Matth. vii, 6. 

Ibid. C. At vero jam. Has duas periodos ex Livi- 
neio reposuimus : neque enim hic ceperat mentem 
auctoris Galesinius, qui et φλυαρίαν χαταγινώσχειν 
του λόγου verterat, non intelligit quod a nobis incpte 
fortasse dicitur, et ἀνάθημα, rem detestabilem, quod 
donarium hic potius sonat. At in sequenti periodo 
lacunam ;editionis Plantinianz sic explet fegius 
codex, ut et Vaticanus, iaserto. verbo ἐγρηγορέ- 
ναι. 
Col. 591 A. Illic vim. Sic maluimus, quam cuim 
Galesinio, cum eam illuc impellat, quo impelli lau- 
dabile est. Livineius, Vim molliens ubi preclarum 
sit vin moliri; εἰ annotat alludere videri Grego- 
vium ad illud Mattli. c. xi, v. 12, Οὐ βασιλεία τῶν οὗ- 
pzvi»v βιάζεται, xol βιασταὶ ἁρπάτουσιν αὐτήν' Re- 


$5 


14195 T 


gnum celorum vim patitur, et violenti rapiunt. illud. 

Jbid. D. In vauo acceperit. Usi sumus Vulg. Lat. 
verbis, ut et retineretur Hebraismus, et ex quo 
Scripture luco sumpta hzc essent, appareret. 
Quamobrem satis nequeo mirari, qui factum sit, 
ut non solum Galesinius verterit, nisi quis frustra 
animam suam acceperit, sed εἰ Livineius, qui 
Psalmi xxnt. versum esse ἆ animadverterat, scri- 
pserit, qui animtm ad res inanes non. adhibeat. Λι 
poterit jam constare, quo pacto Nysserus locum 
Mum Davidis intelligat. | 

Col. 594 B. Atquesi ex ullis. Vaticanus, inquit 
Livineius, ab bac fragmenti nostri lectione δὶς διὰ 
πασῶν, quod aiunt, dissentit ; nam pro his omni- 
bus, εἰ δὲ χρῆ, etc., sic habet : οὕτω xai fj ἁἆλιευ- 
τιχὴ τἐ 
d iH µους xal χρηστοὺς τῶν ἰχθύων ἀπὸ ttov 
πονηρῶν τε xai δηλητπρίων διαχωρίζουσα, ὡς ἂν 
μή τινος. Equidem tante diversitatis causam cogi- 
tande assequi non possuw. Hc ille: nos cum 
edita lectione convenire R. et M. deprehendimus. 
Caeterum liec referenda sunt ad illud Joannis xiv, 
6, Ego sum via, et veritas, et vita. 

Col. 595 A. Quasi nebule. Κατὰ τὸν 'Hoatav non 
significat, 1Η /saie contigit, quod verterat Galesi- 
nius: verum ipsius auctoritate dictum ejus niti, et 
ex ejus prophetia depromi. δα. Lx, 8, Tive; οἵδε 
ὡς νεφέλα: réxavtat, xal ὡσεὶ περιστεραὶ σὺν νεοσ- 
Got; ; Quinam isti ut nubes volant, et sicut columba 
cum pullis? Neque dixit Nyssenus, peccatum vero 
grate, εἰ quasi plumbi talentum deorsum fertur, sed 
illud super plunibi talentum sedere, ἐπὶ τάλαντην µο- 
λ/όδου χαθεζοµένη, quod ipsum Lauen advertat lector 
apud proplbietam non legi Zachar. v, 7, verum hoc tan- 
tum, xal ἰδοὺ τάλαντον µολίθδου ἐξα.ρόμενον , xaY 
ἰδου Yuvh µία ἐκάθητο εἰς μέσον τοῦ µέτρον * Ecce 
talentum plumbi elevatum, et ecce mulier una sede- 
bat in medio mensure. Cum ergo mulier dicatur se- 
dere in medio ampliore, miratur noster libera 
Urigenem honil. 6, in Exodum scribere iniquitatem 
super Lalentum plumbi sedere apud Zacbariam : 
idem etiam Hieronym. in n. Nahum est. illud, Et 
Ninive quasi piscina «quarum. Iniguitas in Zacharia 
super talentum plumbi sedet, et /Egyptii qui erant 
Ueccalis graves, demersi sunt in mare ut Iplumbum, 
elin xxiv [sa., xxii. Ezech, in Ecclesiasta ix, in 
Michase vii, in Malach. 1n, idem asserit : denique 
Nyssenus eodem modo lapsus est memoria, nisi 
quis malit hos Patres intellexisse, ut exponit etiam 
Vatablus, portatum fuisse talentum sive massam 
plumbeam in amphora vel meusura illa, ac proinde 
mulierem | insidentem amphora, talento quoque 
insedisse. 

lbid. B. Per quam crediderim. Moc membrum ad- 
didunus Galesinii inlerpretationi, quod ab ejus 
Greco manuscripto, ut a M. aberat, non item a 
Hegio et Vaticano. Ceterum Amnbrosius epist. 25, 
ubi de gloria virginitatis agit, ο de Maria ad- 
jungit : Quid de altera Moysi sorore Maria loquar , 
qug [eminei dux agminis pede transmisit pelagi 
freta? Potest igitur Ambrosius ex doctis illis unus 
videri, quos ait Nyssenus Mariam fuisse coelibew 
pronuntiasse ; sic enim qua sequuntur ex. Livineio 
restituimus, non ut antea, licet multi, qui liec ani- 
imadverterunt , colibem illain [uisse aperte. osteude- 


int, 

Col. 396 C. Tow θείων ev.toyicoy. Mic aunotarat 
Livineius aliquid desiderari, et si quid in re obscu- 
ra ac prope desperata conjectandum est, adden- 
dum censere χρίνοντες, ut. Joann. virt, Cliristus 
Pharismos alloquitur, Ὑμεῖς χατὰ σάρχα »pi- 
vete, et solet. auctor noster cum ex omni sacra 
scriptione, tum vero ex novo Faedere, et praesertim 
D. Paulo libenter loca quizedam, et tanquam floscu- 


los excipere. Sed nos ope codicum mss. locum re- . 


stituimus, et lacunam explevimus : quibus et asti- 
pulari visus est liber, quo usus est Galesinius ver- 


VARIORUM NOTE. 


ποιεῖ, χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου παραθολὴν, 


1196 


tens, quomodo nos qui carnis einculis adstricti dicinas 
benedictiones non exaudivtmus, in hac versari decet, 
In Regio praeterea legebatur, τῶν θείων εὐλογων, 
ἀλλὰ πνευματιχῶς ἐξαχούοντας * mom eramdimus, 
sed spiritualiter erga illam affectos esse decet. Nam 
interrogationis nota, ut addatur, efficit varia lectio 
utriusque codicis nostri, qui pro illis verbis Planti- 
nianx editionis P 146, ix πολλοῦ περιόντος fusi; 
ταύτην τὸν σπουδὴν ἁσπασώμεθα, inserit post T2c- 
θενίας, χάρισμα πῶς ἡμᾶς προσήχει χαὶ περὶ ταύττν 
ἔχειν τους μὴ κατὰ σάρχα. 

Col. 590 D. A timore. Vulgate. Latine verba 
usurpaverat interpres : Sic fact! sumus a facie tua, 
Domine : concepimus, εἰ quasi parturivimus : |sa. 
xxvi, 17; nos interpretationem Graci textus IXX 
substituimus, quz cum verbis Nysseni convenit, 
et ad eumdem locum pertinent illa que sequuntur 
paulo post: Cum enim spiritus salutis nascitur, 
v, 18, καὶ ὡδινβσαμεν καὶ ἑτέχομεν πνεῦμα σωτηρίας 
σου * et parturivimus, et peperimus apirtm salutis 
tum. 

Col. $97 Α. Πάντων δέ. Respicere mihi videtur 
ad illud Pauli Il Cor. xiu , δοχιμὸν ζητεῖτε τοῦ ἓν 
ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ * id est, experimentum ffa. 
gitatis loquentis in me Christi? Christus enim veri- 
tas est. Πάντων autem ea ratione dixit, qua et in 
Catecheticis ἀναγχαίων, pro πάντως εἰ àvay- 
χαίως. Hic Livineius * nos in. utroque mss. R. ct 
M. scriptum ostendimus πάντως, ut mendosam esse 
alteram lectionem sit probabilius. 

Col. 599 B. Eta solis ortu. Galesin., et a. solis 
oru illustres, ob. clarissima eorum [acia jura red- 
dunt. Secuti sumus Livineium, qui adinunet. hic 
alludi ad illud Matth. viri, 14, et Luce xni, 99 : 
Multi venient ab oriente et. occidente, εἰ recumbent 
cum Abraham, Isaac εἰ Jacob in regno caelorum. 
Quod vero paulo ante dixit, véov ἑαυτὸν xal πάσης 
παλαιότητος xeyoptop., alludere putat ad illnd Pauli 
Ephes. iv, 92: Απόθεσθς τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, 
ἀνανεοῦσθε δὲ τῷ πνεύματι ^ Deponite -τείετεπι 
homiuem, οἱ spiritu renovamini. 

lbid. Que vero harum. Livineius hie annotat ἔδ- 
voy proprie eam dotem signilicare, qua a viro con- 
ferlur. Jurisconsulti vocant donationem propter 
nuptias, inquit, οἱ simpliciter interdum donatio- 
nem : quan mnos appellationem sumus secuti. Vide- 
lur autem ea voce propterea usus, quod sapientia, 
que femina est, homini sive animo ejns tanquam 
viro et marito despondeatur. Quamvis enim sapien- 
tiam bane Christum esse sentiat : quia tamen a 
principio has hominem nuptias contraxisse cum 
sapientia docet, non judicat absurdum, si nos quo- 
que mariti sapientie dicamur , sicuti e diverso 

lhristus, euni animae comparatur, sponsus ejus hoc 
eodem capite dicitur. 

Col. 402 C. Quamvis autem. Hzec aberant ab edi- 
tione Plantin. usque ad finem capitis, sed a mss. 
R. et M. suppeditata sunt. Galesinius haud satis 
feliciler verterat, quoniam condimentum omne no- 
vit. indulgentia, que vehementi appetitione id, quod 
ad cibi usum compertum est, suavitate condit. Cice- 
ro lib. n. De finibus bonorum : Socratem amdio di- 
centem. cibi condimentum esse famem, potionis  ssi- 
lim. Seneca, ep. 125 : Malum panem inquis. 
specta, bonus fiet : etiam illum tenerum tibi et'siligi- 
neum fames reddet. Ideo non est ante edendum quam 
illa imperet. Antiphanes apud Stobeum : "Απανθ' 
ὁ λιμὸς γλυχέα πλην αὐτού Tol. Preter seipsam 
celera edulcat fames. Porro illud, χατὰ προηγούµξ- 
vov, pejus expresserat propler ipsam necesattatem ; 
nos principaliter diximus, qua voce usus est Seneca, 
et interpres Clementis Alexand. viu. Strom. : Τὰ 
ὀνόματα σύμθολα τῶν νρη µάτων χατὰ τὸ προηγούμε- 
vov, χατὰ ἑπαχολούθημα δὲ xal τῶν ὑποχειμένων ' 
Nomina suut signa eorum, qu& animo cogitantur 
principaliter, per consequentiam autem etiam subje- 
celorum. 


4197 ) 


Ibid. D. Bardis objiciat. Sic malim cum Livine:o, 
quam ad bestias, cum Galesinio, siquidem homines 
minus obsequentes lumini rationis significat, et 
usurpat Apostoli verba Ilebr. vi, 8, cujus con- 
summalio in. combustionem. Ceterum eamdem de 
voluptate doctrinam liaurire potuit ex libris Cle- 
mentis Nyssenus, ut ex lib. t /edag.. c. 4, οὔτε 
γὰρ ἔργον ἡμῖν fj τροφῇ. οὔτε σχοπὺς ἡδονή * neque 
enim. opus nostrum est nutritio, neque institutum 
scopusve nosler volupius ; et ΙΙ Strom. : Καθόλου 
γὰρ οὐκ &vayxatoy τὸ τῆς ἡδονῆς πάθος, ἐπαχολοῦ» 
Ünua δὲ χρείαις τισὶ φυσικαῖς, πείνη, δίψει, ῥίγει, 
Y !pep- Non est omnino necessaria affectio voluptatis 
sed accessio quedam, el appendix usibus quibusdam 
naturalibus adjuncta, fami, siti, frigori, matrimo- 
eio. 

Col. 404 Α. Τὰς ἐξ ἑκατέρων. In Plantiniana 
edit. legebatur τὰς &£ ἑτέρων , sed emendandum 
censet Livineius ἑχατέρων  ηιοά eas editiones 
libri manusc. nonnunquam permutent. Exempli 
causa, Dasilii lib. 1 Adversus. Eunomium liec sunt 
verba : δι εἰχόνος ἡ γνῶσις τοῦ ἀρχετύπου γίνεται, 
συγχρινόντων ἡμῶν δηλονότι τὴν ἐν ἑκατέρῳ ταυτό- 
τητα, ubi codex calamo descriptus, quo aliquando 
usi sumus, male habet ἑτέρῳ, alioqui infinitis lecis 
emendatior. Hzc ille : at in hoc Nysseni loco uter- 
que ms. R. et M. constanter habet. ἑκατέρων. Ex 
iisdem habes deprompta plurima ab illis verbis xal 
τινι λεπτουργίᾳ τοιαύτῃ, etc., quxe in. Plantiniana 
editione desiderabantur, licet ea Galesinius verte- 
ril, sed in. eo mutanda fuerunt illa cum humore 
ardoreque cohereant : non. enim ab arendo, sed ab 
ardendo ardor. deducitur. 

lbid. D. Εαισπέρχει. Vitiose Plantin. &r:oné- 

ει, et annotat Livineius, vox est. corrupta : ogo 
egendum censeo : nam rmielius non occurrit : ἐπι- 
στρέφει, neque sculica acrem castigat. Jacob. Bil- 
lius lib. 1 Observat. sacrat., cap. 4, hec Livineii 
Notis addit : ltecte quidem interpres mendum inesse 
staluit: sed quod pro ἐπισπέρει, ἐπιστρέφει reponit, 
nou admodum mihi probatur, legendumque potius cen- 
suerim ἐπισπέρχει, id est, ἐπιταχύνει, χατεπείγει. 
Loquitur enim de auriga, qui pernicem equum scu- 
tica adurgere non solet. Conlirmat doctissimi Billii 
conjecturam ms. M. qui scriptum habuit ἐπιεπέρχει 
pro ἐπισπέρχει * et Galesinii versio, neque celerem 
verberibus inciiat . Regius tamen legit ἐπισπεύ- 
δει, eodem sensu. 

Col. 406 A. Ne qui multum. Livineius edidit, µή- 
τε ὁ ὀλίγον ἑλαττώσε: * qua ratione in utroque no- 
stro ms. legebatur : at ille vertebat, Neque copioso 
adquid addet, neque exiguo detraliet. Minus apte : 
nain. alluditur ad illud Exodi xvi, 18, 02x ἐπλεόνα- 
σεν Ó τὸ πολὺ, xaY δι ἔλαττον., οὐχ ἠλαττόνησεν Éxa- 
στος *" Non abundavit, qui multum (colligit ex iman- 
na, scilicet), et qui minus, non. minus habuit. Apo- 
slolus vero idipsum citans Il Corinthiorum vin, 45, 
scribit, καὶ ὁ τὸ ὀλίγον οὐχ thAazsÓóvmas, atque ex 
utro;ue fortasse corrigendus est Nysseui textus 
cum in Latina interpretatione, tum jn. Grzco, 
scribendunmque μήτε ὁ τὸ ὀλίγον ἑλαττονήσῃ ΄ wt 
neque qui nullum abundet , neque qui modicum, mi- 
nus habeat. Siquidein ἐλαττοῦν est imminuere, non 
minus ferre, ut Ecclesiastici xxxix, 23, οὐχ ἔστιν 
ὃς ἑλαττώσει τὸ σωτήριον αὐτοῦ, non est qui minuat 
salvationem ejus, etc, xLit, 29, οὔτε προσετέθη, οὔτε 
Ἱλαττώθη * neque auctus est, neque diminutus. 

Ibid. C. Et in prasenti, Ad verbum extulit Livi- 
neius, sed ea res, inquit. Apostolus, proxime te est, 
et velut domesticum hoc munus. At in. Epist. ad fto- 
manos x, 8, et Deuteron. xxx , 14, vertit auctor 
Vulgata, Ἑγγύς σου τὸ ῥῆμά ἐστι τῷ στόµατί σου, 
καὶ ἐν τῇ χαρδίᾳ σον’ Prope est verbum in ore tuo, et 
in corde luo, et juxta est sermo. 

lbid. Insignis. Addendum ex Plantin. et efficax, 
el motu praeditus. Galesinius hiec. ita couverterat, 
pulchritudine insignis qui vivat, agal, et inoveatur, qui 


VARIORUM NOT.E. 


1198 


ez oratione, qu& loquitur, virginitate florebit. Nos 
que sequuntur Livincii verbis expressimus, qui 
literas Scripturam appellat, et annotat. intelligen- 
duni esse de eo quod Proverb. 19, 8, Mh ἑγχαταλί- 
πῆς αὐτὴν, xal ἀνθέξεταί cou * Ne dimittas eam , et 
prehendet te. In mss. R. et M. legonon τὸν μέλλοντα, 
sel τῷ μέλλοντι χατὰ τὸν ἑροῦντα, vel αἱροῦντα λό- 
yov. ltapostea locutus est (col. 408 Dj, τῆς παρθενἰας 
ἀντιλαμθάνονται, τοῦτὸ πρὸ πάντων αὐτοῖς ἔπιτηήδευ- 
τέον ἂν εἴη. Ego vero mallem arcessere genus hoc lucu- 
tionis a Proverb. 11, 18, ξύλον ζωης ἐστι πᾶσι τοῖς 
ἀντεχομένοις αὑτῆς' lignum vite est omnibus appre- 
hendentibus eam : cum de eo qui sapientiam Salo- 
mon, de eo qui virginitatem apprehendat verba 
faciat Gregorius. 

Col. 408 A. O5 γὰρ ἐναργές. Obscurus οἱ muti- 
lus in utroque textu erat locus, eodemque vitio la- 


- berabat Galesinii codex quo manuscriptus M. in quo 


sic effertur : O2 γὰρ ἐν ἀρχαῖς ἐστι τὸ ἐπιτήδευμα 
τοῦτο, ἀνάγχη ἑαυτοῖς' Non enim in primitiis insti- 
tutio gc est, ul necessitate. quis res, an utiles aint, 
ad suum judicium deferat. 1n Plautiniana vero, οὗ 
γὰρ ἑναργές ἔστι τὸ ἐπιτήδευμα. Quorum verborum 
sensum, inquit Jac. Billius lib. 1 Observationum, 
ο. 4, particula negativa οὐ, quat) addendam censet 
interpres, prorsus corrumpit. Sic enim vertit : 
Nam ubi studium hoc illustre, et tanquam in medio 
positum non est, necessum sit. judicium ejus quod 
expediat nobis permittere. Atqui contrarium omnino 
vult. Gregorius, nempe in rebus arduis ducem ae 
praeceptorem. adhibendum esse. Ego sane hunc lo- 
cum ita restitui posse puto, si pro τοῦτο, τότε lega- 
mus, ut sit sensus : Cum perspicuum est institutum 
illud, quod sequimur, (tum vero eorum, qua in rem 
futura. sunt, judicium. nobis permittere debemus. At 
cum rerum nobis ignotarum experientia periculo non 
caret, (um vero ducem ac praceplorem — adhibere 
convenit. Hzc autem postrema verba vel in Graco 
desiderantur, vel certe eadem figura subauditur, 
qua post hec Luc verba, et siquidem fecerit fru- 
clum, subauditur, relinques eam. Hec doctiss. 
Billius : at ego nihil opus esse arbitror ad reticen- 
tiam istam confugere, si modo illud ἓν ἀρχαῖς, 
expurgamus e ltegio codice, et ex Plantiniano sub- 
stituamus ἑναργές, sic enim locum integrum exhi- 
bet : Οὐ γὰρ ἑναργές ἐστι τὸ ἐπιτήδευμα τοῦτο, ὥστε 
xazà ἀνάγχην ἑαυτοῖς ἑπ.τρέπειν. Et huic emenda- 
Lioni versionem nostram aptavimus. 

Jbid. B. Ἔστι μὲν γάρ. Et bic locus partiin mu- 
tilus, inquit Livineius, partim corruptus erat : sed 
unde restituerim indicabo. Reperi ergo in Autonii 
monachi Seitentiis ita citatum serin. 20 : Ἐπὶ παν- 
τὸς, ὡς ἐπὶ πολὺ, πράγματος ἐπισφαλῆς σύμδουλος f$ 
νεότης, xaX οὐκ ἄν τις εὗροι χατορθωθέντι ῥᾳδίως 
τῶν απουδῆς ἀξίων, ᾧ μὴ καὶ πολιὰ συμπαρελἠφθ 
πρὸς χοινωνίαν τοῦ σχέµµατος. Sed in Abbz Maximi 
capitibus ser. χω, paulo aliter : Ἐτὶ παντὸς, ὡς 
ἐπὶ πολὺ, πράγματος ἐπισφαλὴῆς σύμβουλος f) νεότης, 
καὶ οὐχ ἂν ῥᾳδίως χατώρθωσέ τι τῶν av. ἀξ. Elegan- 
ter apud Honterum, 44:48. y*, Menelaus, quod huuc 
locum nonnihil illustrat : 

Ale 6' ὁπλοτέρων ἀνδρῶν φρένες Ἱερέθονται. 

Uf; &' ὁ Ἱέρων µετέῃσιν, ἅμα πρόσσω xal ὀπίσσω 
Λεύσσει, ὅπως by ἄριστα pev ἀμφοτέροισι γένηται. 
Versus pulcherrimos sic. verti : . 
Quelibet ac dubiis juvenum mens vertitur auris . 
Callida quod prasens quodque, ultra est, cana senectus 
Prospicit, utrinque in medium εἰ Jove consulit a'que. 
Hec Livineius. Conjecturam confirinant. codices 
nostri R. et M. et χατορθωθέντι cum Antonio le- 


unt. 
s Col. MO A. Qui Dei via. Fidelius Livineius, qui 
sacram viam insidiis teneat, seu. malis, qui Dei vitas 
insidiis infestet. lud item, Ve soli quando ca- 
dit, eic., ad verbum erit, Ve uni, cum ceciderit : 
quia non habet qui erigat, quod est. Ecclesiastze iw, 
10, Καὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ E, ὅταν πέσῃ, καὶ μὴ ᾗ δεύ- 


1199 


τερο; τοῦ ἐγεῖραι αὑτόν' Et vo ipsi uni, cum cecide- 
rit, et non fuerit secundus , qui erigat eum. Nyssenus 
Latin: Vulgate suffragatur scribenti, quia cum ce- 
ciderit non habet sublevantem se, Paulo post scripsi- 
mus, suas vias spinis siraverum, non cum Galesinio, 
suis spinis vias perveriunt ; non enim dixit στρέφαν- 
κες, Sed, τὰς ὁδοὺς αὐτῶν, (vel, ul nostri duo 
mss. ἑαυτῶν) στρώσαντες * alluditur enim ad illud 
Proverb. xv, 19, Ὁδοι ἀεργῶν ἑστρωμέναι ἀχάν- 
θαις * via pigrorum strata spinis. 

Ibid. B. Qui somniorum. Menduun erat in editio- 
ne Plantin. p. 168, τὰς Ex τῶν θηρίων ἁπάτας : 
unde Livineius, llinc somniatores, qui in. ferarum 
ludibriis fidei plus, quam in Evangelii doctrina collo- 
cant : ac. feliciter sane in mentem venit doctissimo 
Billio lib. 1, c. 1, observat. pro θηρίων substituere 
ὀνείρων, quod Theodoretus in Compendio hzret. 
Fab., lib. iv, de Messallianis agens dicat eos , ubi 
maximam diei partem precibus impendissent, totos 
deinde dare se somno consuevisse , ac tum demum 
a daemone delusos revelationes quasdam asserere 
se vidisse, ac futura praedicere conari : et lih. 1v, 
Histor., c. 10, Ὕπνῳ ὃΣ σφᾶς αὑτοὺς ἑχδιδόντες, 
τὰς τῶν ὀνείρων φαντασίας προφητείας ἆποκα- 
λοῦσι * Somno se dedentes , visa somniorum prophe- 
tias. nominant. Conliriant ejusmodi correctionem 
unam cum codice Galesinii duo nostri calamo exa- 
rati. Sub finem capitis invehitur auctor non in mo- 
nachos tantum, sed el in clericos, qui spiritualis 
alicujus foederis specie, familiaritatem et contuber- 
nium feminarum non refugiebant, quas συγεισ- 
ἀκτους, adoptivas corores, et agapelas appellabant, et 
subintroducias, ut pluribus docuimus in Notis ad 
Chrysostomi librum Πρὸς τοὺς συνεισάχκτους 
ἔχοντας * Adversus eos, qui subintroductas habent. 
Postremo παρὰ τῶν ἔξωθεν verterat. Galesinius, ab 
aliis vituperatur, Livineius, pessime apud exteros 
audit : nos existimavimus usurpari genus locutionis 
simileilli ad Rom. i, 24, Τὸ γὰρ ὄνομα τοῦ θεοῦ 5c 
ὑμᾶς βλασφημεῖται &v τοῖς ἔθνεσι * Nomen enim Dei 
propter vos blasphematur inter gentes. 

Ibid. C.: Non praescribere. Admonueram negatio- 
nem , quam editio Plantiniana et nostri duo mss. 
jngerunt, ab interpretatione Galesinii abesse, et 
facile illa nos carere posse, cum sequatur apud au- 
ctorem nostrum paulo infra, Ἐν οἷς πολλοὶ ταῖς 
ἡλιχίαις νεάζοντες , £v τῷ καθαρῷ τῆς σωφροσύνης 





VARIORUM NOTE. 


1909 


ἐπολιώθησαν΄ Multi adolescentes ín puritate continen- 
tie cousenuerunt :. ilaque. scribendum hic est, ἂν 
εἴη νομοθετεῖν * hujus vite sibi modum praascribere. 
Sed i;dem mss. ἐξαφθείσης legunt, ut emendandum 
censuit doctiss. Livineius, pro ἐξανθείστς. qui et 
in Notià similem affert Ennii locum ex 1 Ciceronis 
De officiis : 


Homo qui erranti comiter monstrat viam, 
Quasi [umen de suo lumine accendat, facit . 
Nihilo minus ipsi lucet, cum illi accenderit. 


Col. 411 A. Quodque utrinque. loc loco disce- 
dunt a Livineii textu atque interpretatione duo ma- 
nuscripti et Galesinii editio, quorum variantes le- 
ctiones notare prolixum nimis ac laboriosum csset : 
id nobis satis fuerit, si monuerimus in Regio pecu- 
liariter legi, ἑστῶτα xat τὸ ἑχατέρωθεν,οί τῇ περὶ τὰς 
θείας ἐντολὰς προθυµἰᾳ, exsequendi mandata divina. 
In czteris convenit cum M. at Plantiniana editio, ἐν 

έσῳ θανάτου καὶ ζωῆς ἑνδειχνύμενον, μήτε παντ:- 
ὥς πρὸς τὸν θάνατον τεθραμμµένον, etc. 

Jbid. D. Qui recte. dixit. lta quoque ms. reperit 
καλῶς post εἰπόντος , non simpliciter ut excusus ct 
Regius χαλῶς fjxoucav, sed qui probe audirent eum 

ui dicat, Temperantia vitale lignum est eam tenenti- 
us, ut vertit Livineius, qui et admonet ad tempe- 
rantiam sive castitatem a Nysseno accommodari 
quod Proverb. 11, 18, desapientia dicitur. Rursus 
in eisdem mss. scriptum offendimus, quod Livineii 
conjecturam confirmal,£zt σχεδίας τινός, el πυρσούς 
τινας, el πρὸς ὃν ἀποθλέποντες, non ut in Plantin. 
πρὸς θεὸν ἀποθλέπ. Quamobrem in Galesinii versio- 
ne scribendum est, velut faces quasdam e sublimi 
quadam specula protendunt, et paulo post, idque 
propterea iguoras, xaX διὰ τοῦτο ἀπογινώσχεις, atque 
idcirco animum despondes, quasi res fieri nequeat. 

Col. 414 B. Quomodo qui vivit. Usus est interpres 
manuscripto, qui cum nostro M. consentit : Πῶς 
ἀχούσεται τοῦ ἑσταυρωμένου ; Quomodo qui. ita vi- 
vit, ei qui in peccato valet , audiet eum qui et crucifi- 
£us οἱ peccato mortuus est ? Sed Regius cum Plan- 
lin. πῶς ἀχούης, vel ἀχούεις, ut deinde πῶς πείθῃ, 
πῶς ἱερατεύεις, et admonet Livineius alludere Gre- 
gorium ad illud Apoc. 1, 6, Ἐποίησεν ἡμᾶς βασιλεῖς 
καὶ ἱερεῖς τῷ θεῷ xat Πατρὶ avo. *— Christus nos 
reges et sacerdotes Deo et Patri suo fecit. 





IN ORAT. DE PAUPERIBUS AMAND. 


Cum in lucem ederet a se Latinitate donatam 
hanc homiliam Petr. Franciscus Zinus Veronensis, 
Venetiis an. 1574, bunc titulum ille prafixit, De 
amandis et benignitate complectendis pauperibus ; at 
in editione Greca Augustana apud Mangerum 
an. 1527, et in codice ms. Theod. Canteri tantum 
dicebatur, Λόγος εἰς ῥητὸν τοῦ Εὐαγγελίου. Atque 
in hoc quidem conveniebat uterque liber, quemad- 
modum et in lectione loci illius, col. 475 A, ὥστε 
ἡ νῦν μὴ παρεῖναι, at interpretatio Zini cum Gree- 
cis non consentiebat, Quod si nunc adesse rebus, 
quas in se ipse cohibel el coercet, negemus, quomodo 
posterius unquam ad(uturumezspectemus ?. 

Col. 413 A. Beatus enim. Subjecerat Vulgatze La- 
tinz verba interpres, Beatus vir qui semper est pavi- 
dus ; at illa non e Grzco, sed ex llebrieo Proverbia 
convertit; non B. Cypriani verbis sententiam ev- 
pressimus qui locum hunc Prov. xxvur, 14, sic 
vertit 111, Testim. 20. Eodem modo sequentem lo- 
cum ^extulerat , Qui — contemnit — contemnetur , 
cum LXX dixerint 'O δὲ καταφρονῶν πράγµα- 
Φος. Prov. xin, 42. 


Col. 418 A. Vides hominem. Immutavimus inter- 
pretationem, quod non id velit auctor hos paupe- 
res suis gregibus quxrere pabula, cum omuino 

regibus careant, sed eos quasi gregales pecudes 

uc illucque cibos quzrendo discurrere. Zinus edi- 
derat, Cernis homines vagos tanquam.er nomadum 
genere ad ea comparanda que gregibus sibique neces- 
saria sint dissipatos. Simile illud, χατὰ πάντας 
ἁλῶνται τοὺς τόπους χαθάπερ τὰ ἄλογα. 

Ibid. C. Convenientibus, συνιοῦσι, non ut Zinus 
videtur legisse, ἀπιοῦσι, abeuntibus ; nam illi 62u- 
µατοποιοὶ solent in circuliset triviis plebem atto- 
nitam suis illis mirificis gestibus motibusque cor- 
poris detinere. Paulo post, D, illud, at canes, a 
neutro cod. Grzco agnoscitur et expungi potest. 

Col. 482 D. Circa membrum. Omiserat hoc inter- 
pres, cum tamen περὶ τὸ µέρος duo mss. cet excu- 
sus babeant et necessarium esse constet ex iis quz 
sequuntur, τῷ τῆς σαρχὸς µέρει. At in ms. Morelli 
pro της ὑγρασίας, quae vox medicis est usitatioz 
quam librariis, scriptum erat τῆς ὑγρασίας οὐ- 
σίας, et πυξλώδη φθορὰν. παθούσης, in August. el 


1201 


Cant. πυαλώδη 61250 0páv. 

Col. 485 A. Non tgitur. Ms. Morel. οὐκ οὖν τὸ πά- 
θος. Zinus vertit, Non igitur eam ob causam homi- 
nes despicimus, quod morbus detestabilis videatur. 
Editam lectionem Augustana et ms. Cant. tuen- 


tur. 

Col. 487 A. Sed communis. Hzc vitiosa inter- 
punctione fuerant a przcedentibus ita sejuncta, ut 
novam periodum inchoarent ; similitudinein affert : 


VARIORUM NOTE. 


1902 
Quando igitur ο]κιποάϊ contagiones grassantur, va- 
leat excusatio, quod morbus ex eo laborantibus ad 
alios serpat. Scd in receptam lectionem consentiunt 
August. et mss. duo : tantum in Morel. erat, νόσος 
&£Z τῶν προξεαλοχ. 

Col. 489 B. Qualem Ms. Cant. et Augustana 
edit., δείξεις τῷ δυστυχήσαντι * at Mor, τῷ' 
ναυαγήσαντι, quie lectio reliqua orationi magis 
convenit. 





IN DECEM SYLLOGISMOS 


CONTRA MANICILEOS. 


Col. 5411 C. /ncreatum si sit malum. Hzc ita. in 
Graco sunt interpungenda et supplenda lacuna, 
qua sequebalur τὸ &pa in ms. El ἀγένττον τὸ κακὸν, 
κατὰ φύσιν αὑτῷ ὑπάρχει τὸ καχὸν εἶναι * οὐδεὶς δὲ 
χατὰ φύσιν ἐνεργῶν ἁμαρτάνει ᾿ τὸ ἄρα ἀγένητον οὐχ 
ἁμαρτάνει * τὸ μὴ ἁμαρτάνον, Si malum increatum 
est, secundum naturam inest illi ut sit malum : at- 
qui nemo secuudum naturam agens p. |n codice Ba- 
varico legebatur χατὰ φύσιν αὐτὸ ὑπάρχει, τὸ uh 


ἁμαρτάνειν οὐχ ὑπαίτιον. Similia docet de natura 
mali Augustinus lib. n de Genesi contra Manichaos, 
cap. 39 : Nos dicimus nullum malum esse nature, 
sed omnes naluras bonas esse, et ipsum Deum sum- 
mam esse naluram, ceteras ex ipso esse naluras, et 
omnes bonas in quantum sunt ; et lib. v, cap. 4, De 
moribus Manichzorum : Malum non secundum es- 
sentium, sed secundum privationem rectissime dici- 
tur. 





IN ORAT. DE SUA ORDINATIONE. 


Conservavit hanc orationem Nysseno tributam 
codex manuscriptus /Egidii Davidis J. C. Pari- 
siensis, qux et in alio veteri libro Venetiis in bi- 
bliotbeca reverendissimi episcopi Lullini asseruntur. 
Ejus exordium jucunda et eleganti allegoria a 
conviviis sumpta miram pra se fert modestiain, cu- 
jusmodi frequenter. utitur initiis et digressionibus 
Joannes Chrysostomus ut et ipsius Nysseni germa- 
nus Basilius. 

Col. 546 D. Nuda sermonis. In manuscripto la- 
cuna hic erat, quae defectum epitheti subindicabat, 
ut videatur scripsisse auctor ἄνθρωπον τῇ φιλῇ περι- 
(ολῇ τοῦ λόγου vel ἐπὶ τῇ περιθολῇ, vox enim περι- 
60), quie comprehensionem sonat hic mihi captu- 
ram sive τὴν ἄγραν signilicat, ut loquitur Lucas 
v, 9, µόνῃ τῇ ἄγρᾳ τῶν ἰχθύων ᾗ συνέλαθον, in. ca- 
ptura piscium, quam ceperant. lta quoque retia apo- 
stolorum mystice exponit Ambrosius in v Luce : 
Que sunt autem apostolorum que laxari jubentur 
retiu, nisi verborum complexiones, et quasi quidam 
oralionis sinus, εἰ disputationum recessus, qui eos 
guos ceperint, non amittant ? 

Col. 541 A. Quod deficit. Grece erat, τὸ ἐχλεῖ- 
πον ἐχλείπει, el ita reliqua indicantis modo qua 
paulo aliter efferuntur Zacharia 11, 9. Τὸ ἀποθνῆ- 
σχον ἀποθνησχέτω, καὶ τὸ ἐχλεῖπον ἐχλειπέτω"' Quod 
morilur moriatur, el quod deficit deficiat. Vulgata 
Latina ; et quod succiditur succidatsr. Hieronymus 
sic exponit, Omnia corpora ruant in solitudine , et 
versi in sedilionent instar bestiarum muluis lacergntur 
morsibus : nullusque terram repromissionis introeat. 
lllud vero, quod aberravit, nou revertitur, τὸ πεπλα- 
νηµένον οὐκ ἐπιστρέφει , sumptum videtur ex cap. 
xxxiv, 4. Ezechielis : xol τὸ πλανώμενον οὐκ ἐπ- 
εστρέφατε' Εἰφμυά errabat, non reduazistis, vel cette 
ex Jeremie vit, 4, Ἡ ἁἀποστρέφων οὐκ ἐπιστρέ- 
φει Aut qui. avertit. se, non revertitur. Metaphora 


dueta est a pastoribus negligentibus, qui pecora 
abjiciunt et produnt, neque a periculo mortis aut 
morbi liberant. 

Col. 547 D. Quam trecenta. Suffragatur. Hilario 
in lib. Contra Constantium, qui trecentos decem ct 
octo episcopos apud Niczam convenisse testatur, ut 
et Epiphanius, hazres. 69, Ruffinus lib. 1, c. 1, Theo- 
doretus lib. 1, c. 7, Hist., qui et sequenti capite 
profert epistolam Eustatuii Antiocheni ducentos tan- 
tum et septuaginta numerantis, sed qui postea sub- 
jiciat nihil certi se scribere posse propter ingen- 
lem eorum multitudinem, nec illud se curiose in- 
vestigasse. Socrates autem lib. i, c. 5. citans.Euse- 
bium lib., De vita Constantini 1i, cap. 9, ita scribit : 
Ἐπὶ δὲ τῆς παρούσης χορείας ἐπισχόπων μὲν πλῆθος 
Tv (leg. πληθὺς ἦν) τριακοσίων ἀριθμὸν ὑπεραχον- 
τίζουσα” Sed in hoc prasenti choro fuit episcoporum 
multitudo ad numerum trecentorum et amplius. Apud 
ipsum Eusebiuin tamen ita legitur, Πληθὺς ἣν πεν- 
τήχοντα xai διακοσίων &p:Opóv: fuit multitudo ad 
numerum ducentorum quinquaginta εί amplius. 
Postremo Sozomenus tradit eos luisse numero cir- 
citer trecentos et. viginti : σαν ἐπίσχοποι ὑπὲρ ἀμ- 
drspsaxóot εἴχοσι. lib. 1, cap. 16. la Actis synodt a 

elasio Cyziceno vulgatis trecenti et. octodecim 
fuisse traduntur. 

Col. 550 A. Joannem evangelistam. Auctorem |li- 
bri Apocalypsis agnoscit apostulum- Joannem et 
apocryphun: eum appellat; sed Dionysius contra 
Alexandrinus licet divinum et canonicum librum 
asserat, tamen an Joannis sit apostoli, an alterius 
Joannis, dubitat, refellens Caii cujusdam opinionem, 
qui Cerintho haretico librum illum tribuebat, apud 
Eusebium lib. vn, cap. 2. Hieronymus vero epist. 
499 : Quod si Epistolam ad llebreos Latinorum 
consuetudo non recipit inter Scripturas canonicas : 
nec Grecorum quidem Ecclesie Apocalypsim Joan- 


1203 


nis eadem libertate suspiciunt, et tamen nos utraque 
suscipimus. Eumdem librum suscipiunt et alii Pa- 
tres, ut Justinus, in Dialogo; Tertullian., 1v in 
Marcionem, lrenzus lib. v, cap. ult., et czeteri a no- 
siris Ribera et Viega enumerati Comment. in Apo- 
calyps., inter quos Nyssenus non recensetur. 

bid. B. Miracula ex operibus. lta supplendum 
censuimus, quod deerat in Graco ms. τῶν ἔργων 
θαύματα, χαὶ τὸ, et paulo post, τὸ πείθειν ῥο- 


V. 

Tid. D. Quid ergo est quod. ἀλλὰ τί πάθω, potest 
eliam verti, at enim quid faciam? vel quid igitur 
mihi fiet? 

Col. 554 D. Vaporem scilicet. 1n cod. ms. legebam 
ἐγχατεσπαμένη τῷ πάθη τῆς γῆς, Sed emendandum 
est ἐγχατεσπαρμένη τῷ βάθει vel certe ἔγχατεσπα- 
σµένη, atiractum, difusum, alque compressum ; nam 
et ita Aristoteles aquam fluminum ac fontium gigni 
censuit intra terrz: sinus ex aere et. vaporibus in 
aquam solutis : ila ut aer vapores perenniter in 


VARIORUM NOTAE. 


1304 


aquam commultentur et corpora illa et calorem 
illorum frigiditateloci expugnante densentur et con- 
crescant lib. 1, Meteor. c. 15 : Εἴπερ κἀχεῖ διὰ tpv- 
χρότητα συνίσταται ὁ ἀτμίζων ἀλρ εἷς Op, χαὶ τὸ 
ὑπὸ τῆς Ev τῇ v7] ψυχρότητος τὸ αὑτὸ δεῖ νοµίςει» συµ- 
θαΐνειν' Si aer ad vaporis naturam accedens ob [τὶ- 
gus in aquam descendit supra terram, idem quoque 
ab ea qua in terra est frigiditate evenire ac fieri. 

Col. 954 A. Aperios tuum. Pauloaliter hzc scri- 
ptasunt Psalmo cxvin, 1241. : Os meum aperui. et 
atiraxi. spiritum, itemque. illud alterum ex Psalino 
Lxxx, 11 : Dilata os tuum, et implebo illud, quod 
LXX dixerunt : Πλάτννον τὸ στόµα σου, xaX rn po- 
σω αὐτό. llieronymus ex llebrzo vertit, Aperi os 
tuum, et. implebo illud, et in Commentario in t 
cap. Michz:x de instinctu Spiritus sancti,et in 
exponendis Scripturis auxilio locum intelligit , 
vertens, Aperi os (uum, et implebo, eodemque modo 
Chrysostoinus, in Psalmum cxvirn. 





IN ORAT. DE SANCTO BAPTISMATE. 


Inscriptio hujus orationis in editione Augustana, 
an. 4587 et in ms. Can. fuit hec, Λόγος εἰς τὸ 
ἅγιον βάπτισμα. Oratio ín. sanctum. baptisma, in 
codice vero ms. doctissimi professoris regii Fed. 
Morelli, Elc τὴν ἡμέραν τῶν Φώτων, ἐν f) ἐδαπτίσθη 
ὁ Κύριος ἡμῶν In diem Luminum , in. quo ba- 
ptizatus. est Dominus noster. Diem Epiphaniorum 
dictum esse diem Luminum , 4ο φωτίξεσθαι idem 
valere, quod baptizari, docuit in Observationibus 
suis v. c. Jac. Billius lib. 1, c. 90 : inde oratio 
Gregorii Nazianz. Eig τὰ ἅγια Φῶτα. 

Col. 519 B. In conviviis. Antea legebatur, in votis, 
nec aliter Augustana edit. οἱ Cant. ms. quam àv 
εὐχαῖς ' at doctissimi Morelli codex rectius ἐν εὖω- 
χίαις, in conviviis : in iis enim relaxatur auimus, 
non in votis, neque in precibus, quam ob causam 
jn homik. de Ascensione propria dicitur convivio- 
rum hilaritas, Ent pa ré tog εὑὐφροσύνη. Clemens 
Alexaudr. lib. u. Pedagogi, cap. 4, Christianos 
docet, πῶς xph περὶ τὰς ἑστιόσεις ἀνίεσθαι , quomodo 
in conviviis se relaxare et recreare oporteat. 

lbid. Igitur est Christus velut. Hxc substituimus 
in locum illorum interpretis verborum , Natus igi- 
(ur erat, quasi ante paucos dies, qui ante omnem 
naturam tam eam qua sensu percipitur, quam qua 
menie cernitur, natus est. Νοητήν vertimus spiri- 
tualem , vel intellectilem cum doctissimo Billio in 
simili Gregorii Nazianzeni loco de Nativitate , ubi 
hominem vocat προσχυνητὴν μιχτὸν, ἑπόπτην τῆς 
ὁρατῆς Χτίσεως, μύστην τῆς νοουµένης * mistum 
αογαίογέπι, Époptam nature visibilis , intellectilis 
Mysten : vocem. enim Epopt:e Latinitati asseruit 
Tertullianus, et Tertulliano viri docti cap. adver- 
sus. Valentinian. : Cum Εροριας ante quinquennium 
instituant, ut opinionem suspendio cognitionis cdi- 
ficent. Et rursus paulo post, Ceterum tota in adytis 
divinitas, tot suspiria Epoptarum, totum signaculum 


lingue. 
οἱ. 582 C. Corpori quod. Immutaverat sensum 
interpres; nam et duo manuscripti consentiunt 
cum vulgato textu : at ille scripserat : Atque quo- 
que que baptismati adhibetur, corpori quod bapti- 
zatur benedictionem | addit. Similis est sententia, 
eol. 584 B, Τὸ ὕδωρ ἀναχαινίζει τὸν ἄνθρωπον τῆς 
ἄνωθεν χάριτος εὐλογούσης αὐτό. 

Cot. ead C. Sit et dicitur. Emendandum in Greco 
imonueramus, prout suggerit ms. M., Υίνεταί τε 


καὶ λέγεται, non ut Augustana editio et Cant. ως... 
λέγεταί τε xax γίνεται * utrumque tamen. favet Ca- 
tholicze de sacramento Eucharistie amplius quam 
quod Sifanus ediderat, corpus Christi dicitur et est : 
idem enim valet hic τὸ γένεσθαι, quod in Catechetico. 
µεταποιεῖσθαι, cap. 37, εὐθὺς πρὸς «b σῶμα διὰ 
του λόγου μεταποιούµενος. Porro addidimus ος 
tribus mss. οὕτως τὸ μυστιχὸν ἔλαιον, ab interprete 
omissum, vel certe a typographo : sequebatur enim, 
cum sinl res exigui pretii. 

Col. 586 C. Et nostra mens. Adjecimus assensum 
prabens, et ex August. et duob. mss., quod ad sen- 
tentiam complendam non absonum est, licet absit, 
a Cant. 5. 

Col. 594 C. Deum fortem. Sifanus ediderat, ad 
Deum fontem viventem, at in August. et trib. mss. 
ἰσχυρὸς πρὸς τὸν Θεὸν τὸν loyuphv , τὸν ζῶντα , ut 
Psalmo xLt, 5, ad. Deum fortem, vivum, quomodo 
et in vetustis codicibus Latinze Vulgatz legitur, et 
nuper Boma correctum est : non enim potest ἰσχν- 
ρὺς fontem' sonare, quantumvis.ad sitim sedandam 
sit fons commodus. Sunt qui putent dictionem 
istam ex Aquilz editione in textum LXX irrepsisse, 
cum illi scripsissent tantum πρὸς τὸν θεὸν ζῶντα * 
sed illi non videntur Hebraicam veritatem in- 
spexisse, ex qua Pagninus ad verbum, Sitivit 
anima mea ad Deum, ad Deum vivum : nec cowmi- 
sisse alterutram vocem septuaginta probabile est, 
cum ita citent illos Nyssenus hic, Basilius, Theo- 
doretus, Damascenus , et Euthyinius , et licet ob- 
servarit Hieronymus vocem Hebrzam "w ab Aquila 
verti fortem a LXX Deum, tamen hos quoque non- 
nunquain vertisse ἰσχυρὸν scimus ut Psalm. vii, 12, 
'O θεὺς χριτὴς δίχαιος, καὶ ἰσχυρός * Deus. judex 
justus et [ortis, et Ιδαὶ. 1x, 5, θαυμαστὸς, Σύμόδου- 
fofi cb; ἰσχυρός ' Admirabilis, Consiliarius, Deus 

orlis. 

Col. 598 C. Lancea oaptismatis. Emendavimus 
lectionem excusi et ms. Canteri τῷ σειροµάστιγι, 
pro σειροµάστῃ. ut est. in M. : sic enim scriptum 
est Num. xxv, 7, xat λαθὼν τὸν σειροµάστην ἐν τῇ 
χειρὶ εἰσῆλθεν * quod in editione Plantiniana Latine 
redditur, et accipiens. pugionem in manu, intravit, 
ut in. Vulgata Latina, et accepto. pugione, ingressus 
est. In Vaticana Latina e Grieco vox Graeca retenta 
est, et capiens siromasien in manu, Tuentur inter- 
pretem Nysseni alii qui lanceam ea voce significari 


P208 


contendunt, ut Budieus, qui jaculi genus csse vult 
eo lib. 11. Reg. xvin, o : Καὶ κατετέµνοντο ἓν 
µαχαἰραις xat ἐν σειροµάσταις; ubi Vulgata: Et in- 
cidebani se cultris et. lanceolis. Aquila etiam xxu, 
Nium., pro siromaste dicit χόντον, contum. Symma- 
chus δόρυ, lanceam. Hesychio cst εἶδος λόγχης, 


VARIORUM NOT.E. 


1306 


species ἰαπεεα. IN Reg. n, 10, ἔδωχεν ὁ ἱερεὺς τοῖς 
ἑκατοντάρχοις τοὺς σειροµάστας * dedit sacerdos 
centurionibus liastas, ut est in Vulgaia Latina, non 
pharetras ut in Bibliis Basiliensibus perperam 
vertitur. voÀ Hebraea loci illius sepius δόρυ, vel 
ζιθύνη exponitur hasta, vel lancea. 





IN ORAT. DE RESURRECTIONE. 


Col. 602 A. Siatim celum. lnterpres videtur 
manuscripto codice usus, in quo esset £x τοῦ πνεύ- 
pato; ἡμῖν, quo pacto etiam in Cant. ms. legimus ; 
at in M. vitiose £x τοῦ πατρός * sed illud οὐρανὺν 
ἀθρόως τὴν 'ExxAnola» Zinus interpretabatur, statim 
Ecclesiam ut celum exornarunt : sed emendationem 
nostram et Graecus textus suggerit, et confirmat 
similis αριη! Joan. Chrysost. homil. de Pentecoste : 
Οὐρανὸς Υέγονεν σήμερον ἡ Y? οὐχ ἁστέρων EE οὗ- 
pavou εἰς Υῆν χαταθάντων, ἀλλ ἁποστόλων ὑπὲρ 
τοὺς οὐρανοὺς ἀναθάντων, ἐπειδήπερ ἐξεχύθη f) χάρις 
του Πνεύματος" llodie nobis terra (acta est celum, 
mon stellis de celo in terram descendentibus , sed 
apostolis ad celos ascendentibus, quia effusa est 
gratia Spiritus sancii; et homil. De adoratione 
sanctz? Crucis : Σήµερον ἡ Χριστοῦ Ἐχχλησία ἄλλος 
παράδεισος δείχνυται, τὸ πανάγιον ξὖλον τοῦ τιµίου 
σταυροῦ ἓν προθεῖσα. Hodierno die Christi 
Ecclesia alter paradisus esse monstratur, que sanctum 
pretiose crucis lignum proponit. 

Col. 604 A. Πρὶν εἰσε.θεῖν. Apud [sa. ο. Lxvi, 
7, legitur tantum, πρὶν ἐλθεῖν τὸν πόνον τῶν ὡδί- 
νων ἐξήρυγεν ΄ at mss. Cant. et Mor. τῶν ὠδίνων 
αὐτῆς, doloris partus ejus. lta quoque Vulgata Latin. 
ex Hebrzo, antequam veniret partus ejus. 

Col. 606 B. Firmamentum. Addidimnus, que in 
€hristo est ; alludit enim ad illud Apostoli ad Co- 
loss. 11, 9, xal βλέπων ὑμῶν τὸ στερέωµα τῆς εἰς 
Χριστὸν πίστεως ὑμῶν ’ et videns irmanentum ejus, 
que in Christo est, fidei vestre, cum alioqui Genes. 
lj, 8, vocetur a Deo coelum τὸ acepéopa ,  firma- 
mentum. Sequentem locum, Ecquam terram resti- 
&uiinus , ul referatur ad id quod pracedit illud, 
dixit Dominus, quod Lucis vn, 45, scriptum sit : 
Qui in corde bono et optimo audientes verbum reti- 
sent, et fructum afferunt in patientia. Tertius tan-- 

itur locus, Terra enim. sepe venientem super se 

ibens imbrem. 

lbid. In hac creatione. Legebatur antea, Solis 
luz esi vite munditia, aer perspicua et praeclara 
vivendi institutio ; stelle virtutes : sed ordo postula- 
bat ut a sole ad stellas, inde ad aerem et mare 
delaberetur. 

Col. 605 À. "Ex ἀρχῃ ἐστιν αὕτη. Subjiciebatur 
asteriscus , cum hac ederemus , ut indicaretur bic 
deesse quadam, qux nunc integrioreu librum ex 
RK^gis Christianissimi nacta bibliotheca et alterum 
Theodori Canteri supplebimus. 'Ημέρα, ἣν ἐποίησεν 
ὁ Κύριος, ἄλλη παρὰ τὰς Ev ἀρχῇ τῆς κτίσεως Y&- 
Υενημένας ἡμέρας, alc διαμετρεῖται χρόνος * ἄλλης 
γτίσεώς ἐστιν αὕτη ἀρχὴ αὕτη * àv ταύτῃ γὰρ ποιεῖ 
ὁθεός. — luterpres legisse videtur &; διαμετρεῖται, 
non a';, quibus temporis cursum dimetimur. 

Col. 606 B. Án non mundus. Canteri ms. codex, 
* Apá σοι o) χόσµου γίνεται; ΑΛ non. mundi tibi fit 
hoc principium ? at Regius, 'Opdc οἵου xóspou: 
Vides qualis mundi tibi sit. 

Ibid. C. Mentem magnam. Locus est Isaiz x, 19, 
καὶ ἐἑπάξει ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν µέγαν, ἐπὶ τὸν ἄρχοντα 
τῶν ᾿Ασσνρίων, εἰ inducel super mentem magnam, 
super vrincipem Assyriorum, in quem locum seribit 
S. Hieronymus : Secundum tropologiam cum Sqma- 


ria el Jerusalem Domini iram sustinuerint : tunc 
destruetur sensus magnus Aesyrius, qui in. tantam 
conira Dominum inflatus est superbiam , ut sapien- 
tie sua existimaverit cuncta cessura ; et paulo post, 
Quod autem de Assyrio dicitur, et ad hwreticorum 
superbiam, et ad diabolum referri potest ; et Cyrillus 
lib. n in 1sai., Ἱστέον δὲ ὅτι χαὶ διὰ τοῦ ἄρχοντος 
Ασσυρίων, xax διὰ τοῦ ἄρχοντος Βσθυλῶνος, xat διὰ 
τοῦ ἄρχοντος Μωὰθ ἡ θεία Γραφὴη ἀναφέρει τὰ λεγό- 
µενα ἐπὶ τὸν διάθολον. Νοῦν δὲ αὐτὸν ἑχάλεσε µέγαν, 
ἀντὶ τοῦ, ὑπεροψίαν ἔχοντα Üsoplantov* Sciendum est 
autem per principem Assyriorum, et per principem Ba- 
bylonis, et per principem Moab, Scriptura sacra qua: 
dicuntur ad diabolum refert : meutem vero magnam 
ipsum vocavit. quod superbia Deo exosa sit inflatus. 

lbid. Quoniam igitur. Interpres ediderat, Quo- 
niam igitur in corde tanquam princeps im regia sua 
mens creditur. commorari. Τὸ Ἠγεμονιχὸν Latini 
apud Budzum, principatum animi, vertunt, Ter. 
tullianus principale lib. De anima cap. 14, ct cap. 
45 : Jamque omnibus plures Ghristiani , qui apud 
Deum de uiroque deducimur , et esse principale in 
anima el certo in corporis recessu — consecratum, 
neque in capite concludi secundum Platoaem , ne- 
que in verlice prasidere. secundum — Xenocratem, 
ueque in cerebro cubare secundum — Hippocratem, 
sec in membranulis, ut Strato, et De resurrectione 
carnis, cap. 15 : Sed etsi. in cerebro vel in medio 
superciliorum discrimine, vel ubi philosophis placet, 
principalitas sensuum  consecrala est, quod. llege- 
monicon appellatur, caro erit anima cogitatorium. 
llieronymus. epist. 128 : Queritur ubi sit anima 
principale, Plato in. cerebro, Christus monstrat. in 
corde. Idem in cap. xxui, Matth. Philo item Judzeus 
in opusc. De eo quod deterius potiori insidiatur, et 
Theodoretus lib. i1 de Providentia. 

Col. 607. A. Que cor istud. Interpr. quenam iste 
draco in corde terre : at hoc solum auctoris verba 
sonant, ut ipse Dei adversarius vocari intelliga- 
mus cor terrae, prout deinceps locutus est, ταύτα 
ἡ πονηρὰ χαρδία χατὰ ἑαυτῆς ἐδουλεύσατο, el paulo 
post, ἐν τῇ µεγαλοῤῥήμονι ταύτῃ καρδίᾳ τῆς γῆς. 

Col. 606 D. Gelesie. Ain. tu. ἐφίεδίθ, quod est 
in visceribus terrae ? mendosa lectio, verior lHenric. 
οἱ Canter., ἐχείνου τοῦ πονηροῦ ἑνδιαίτημα, mentis 
illius male domicilium. ltem, χαθὼς ἡ προφητεία 
qnot. Locus est Isaid xtiv, 25, ἀποατρέφων φρονί- 
µους εἰς τὰ ὀπίσω, xa τὴν βουλὴν αὐτῶν µωραίνων * 
averteus prudentes retrorsum , et consilium eorum 
siultum faciens. 

Col. 608 A. Thx θεοφόρο» σάρκα. Deiferam 
carnem aptius vertissel interpres, quam divinam 
carnem , ut legimus apud Basilium hujus fratrem 
in psalmum xLv, τὴν σάρχα λέγει τὴν Osogópov 
ἁγιασθεῖσαν * Carnem dicit deiferam sanctificatam, et 
homil: De Christi generatione , τὴν θεοφόρον Exsl- 
νην συστἠσασθαι cápxa, carnem illam Dei gestatri- 
cem constituere , in quem locum vide qui anno- 
tavimus. 

lbid. D. Μὴ δι dxpac. Corrige ex ll. et C. 
Mh διὰ μαχρᾶς περιόδου τ. a. χατώρθωται; et ita 
exigit interpretatio Zini, ut legatur, οἱ paulo post 


1201 


ἀριθμῷ διαληφθῆναι τὸ πλῆθος, numero compre- 
hendi, ut apud Aristot. de Mundo, ἐπιφανεία δ.α- 
λαθοῦσα τὸν σύμπαντα χόσμον. 

Col. 609 B. "Ανωθεν. Cant. ἄνωθεν ναταῤῥα- 
χτῶν. el paulo post, £v χαχίᾳ νενοσηχ. — Ibid. D, 
xat αἱ περὶ αὑτὺν ἀρχαί τε, legunt diio mss., et qui 
eum comitantur principatus, el poleslates, non enim 
ἄρχοντες dixit, sed ἀρχαί, ut Rom. vin, 38, et Co- 
loss. 1, 16, et pro τῶν προχαθηµένων, in C. legitur 
τῷ rpoxaÜ0rufvo, in Regio vero τῷ καθηγουµένων 
unu cum duce suo profligarentur. —  Ibid., τοῦ 
ἁγαθοῦ χτίσις, et ita Il. ; sed Cant, χτῆσις, boni 
possessio, vel acquisitio. 

Col. 611 C. Consilio suo. Omisit την ἔφοδον Zi- 
nus, alter interpres, cujus verba profert illustris- 
simus cardinalis Perronius in libro de Collatione 
Foniis eblaudi fol. 164, fidelius hunc locum vertit, 
sua dispositione εἰ administratione praoccupat im- 
petum violentum, ac sese oblationem ac victimam 
offert pro nobis sacerdos simul εἰ agnus Dei. (Quando 
hoc accidit? Quando suum corpus ad. comedendum 
et sanguinem suum familiaribus ad bibendum pra- 
buit. Neuter tamen interpres integrum locum ex- 
pressit, prout a Regio Henrico II et Canteri ins. 
exhibetur : nam et in excuso asteriscus mutilum 
fuisse locum indicabat, "Ocs βρωτὸν ἑαυτοῦ τὸ 
σῶμα, xai πότιμον τὸ αἷμα τοῖς συνοῦσιν ἑἐποίησεν' 
παντὶ γὰρ τοῦτο δῆλόν ἐστιν, ὅτι οὐχ ἂν βρωθείΐη 
παρὰ ἀνθρώπου πρόδατον, cl μὴ τῆς βρώσεως ἡ 
σφαγὴ χαθηγῆσαιτο. 'O τοίνυν δοὺς τὸ σῶμα τοῖς 
μαθηταῖς ἑαυτοῦ εἰς βρῶσιν σαφῶς ἑνδείχνυται τῷ 
εἴδει τον ἆμνοῦ τὴν Üucíav ἐντελη γεγενῆσθαι ’ 
Cum corpus suum discipulis ac familiaribus suis 
edendum et sanguinem bibendum praebuit. Cuivis 
euim hoc perspicuum est, ab hominibus comedi ovem 
non posse, nisi antequam comedatur, mactatio pra- 
cedat. (ui ergo corpus discipulis suis in cibum tra- 
iit, agni (ora declarat. sacrificium jam esse per- 
fectum. 

lbid. D. Collibuerat. Κατὰ τὸ θελητόν est editum 
pro eo quo: est in Hl. et C. rectius fortasse xazà 
τ) λεληθός, occulte. Paulo post emenda τοῦ τὸν ἑαυ- 
τοῦ ἁμνὸν ὑπὲρ τῆς χοινῆς ἡμῶν ἁμαρτίας. 

Col. 615 A. Ἔχεις τὰς τρεῖς. Uterque ms. ube- 
rior, ἔχεις τὰς τρεῖς ἡμέρας xat τὰς «pel; νύχτας. 
Hinc subsecuta est nox, que sabbatum pracessit, 


et post illam sabbati dies. Ex quibus tres dies et. 


nocles itidem (res conficiuntur. — Ibid. Πότε οὖν 
τοῦτο; Mss. πότε οὖν τοῦτο ἐγένετο; (Quando ergo 
id contigit 2 et, κατὰ τὴν τοῦ Εὐαγγελίου σαφήνειαν, 
secundum Evangelii declarationem. Non οἱ! ange- 
jus, sed. evangelista dixit ὀψὰ σαθβάτων. — lbid. 
B. Tov μνημείου. M. et C. τὸν λίθον ἀπὸ τοῦ µνή- 
µατος, Οἱ τῆς ἀνατολῆς ὑποφαίνεσθαι. 

Col. 615 A. Sic erit εί filius, Adjecimus hanc 
alleram partem comparationis ex Evangelio et ex 
utroque manuscripto. Paulo post ἓν ὑποχθονίοις ad 
verbuin esset, in. subterraneis : tamen ut vertit et 
auctior Latinz Vulgate Phil'ippens. i1, 10, ἔπουρα- 
νίων καὶ ἐπιγείων, xat ὑποχθονίων, celestium, terre- 
strium et infernorum. 

Col. 615 C. Kacà τὴ» πέµπτην. Duo mss. χατὰ 
τὴν πέµπτην ἑσπόρας, ct uíav κερµατιςούστς. — 
Ibid. "H τοῖς συντετα}µ. Mss. τοῦ αἰῶνος μὴ 
τοῖς τεταγµένοις τοῦ χρόνου µέτροις τὰ ἔργα - et 
ruraius, ἀλλὰ πρὸς τὴν τῶν ἔργων χρείαν χαινοτο- 
μεῖσθαι ΄ prout opera exigebant, ad operum usum. 
— αμίά. D. Ἐν τῷ χρόὀνῳ. Mss. ἐν τῷ αὐτῷ 

όνῳ τρισίν, el καὶ τῷ παραδείσῳ τοῦ θεοῦ. 

Col. 616 A. Emenda τοῦτο μὴν τοῖς εὐσεθῶς, et 
βουλομένοις ὑμῖν. — Ibid. B. Olovel τύπῳ. Mss. 
duo ἐπισχιάσματι οἷός τινι τύπῳ σφραγίδος ἔνδοθεν 
καταμορφωθέντος τοῦ πλάσματος, τότε ἀμφοτέροις, 
εἰ ἑαυτὴν ἐπιμίξασα. — lbid. C. Kal τὺ σωμα. 
Deesse quzdam iudicatur, qua suggeruntur ab 
ll. et C., καὶ τὸ σῶμα ἅπτεται' δύ ἀμφοτέρων 
«ευγει τὸ πάθος ἁπηλθε γὰρ, qnolv, ἀπ᾿ αὑτοῦ 


VARIORUM NOTAE. 


120$ 


ἱέπρα. — lbid. D. Aw&évat τὰ θαύματα, ct mox 
λύσις μὲν ἔστι µία. 

Col. 6171 ΑΔ. Κατὰ αὐτόν. Mss. χατὰ ταῦτὸν 
ἐνεργεῖτα: * uirumque autem. eodem. tempore perfi- 
citur, divipitate per utramque, etc. — Ibid. D. 
Περὶ τοῦ πάσχα. Mss. περὶ τοῦ πάσχα νόµῳ, 
τοῖς Ἰουδαίοις νενομεθετεῖσθαι παρὰ τοῦ Μωθσέως 
τὴν τεσσαρεσκαιδεχάτην τοῦ σεληναίου δρόµου πε- 
(μον. In lege de baschate, celebrando sic a 

ose quartumaecimum lung cursus — cir:uwitum 
prescriptum. esse. Judeis. Mud autem ὄφον τῶν 
πικρῶν, herbis amaris vertit, quod nomen est nimis 
commune ; πιχρίδας enim Graci vocant lactucam 
agrestem; unde et Dioscorides lib. 1n, cap. 166, 
την ἀγρίαν θρίδαχα T:xpàv τῇ γεύσει, lactucam 
agrestem ait esse gusiui amaram. Gaza etiam apud 
Aristotelem Histor. animal. lib. 1x, cap. 6, πικρίδα 
interpretatur Jactucam. agrestem. Plinius lib. xix, 
cap. 8, picrida vocat : at. idem Gaza alibi apud 
Aristotelem et Theophrastum πιχρίδα vertit. ape- 
raginem. Vaticana editio. Exodi xui, sic effert. hzc 
Grieca Latine, χαὶ ἄζυμα ἐπὶ πιχρίδων ἕἔδονται, et 
azyma super picrides comedent. — Ibid. D. MÀ 
ᾠοθεῖσθαι. Mss. pi φοθεῖσθε... pi ἠττᾶσθε, et 
paulo post δι᾽ ὀλίγων ἐπελευσόμεθα. 

Col. 620 A. Κατὰ τὰ προηγούµενον, et χαθαρθείη 
τῆς ἐμμιχθείσης. — bid. B. Της τοῦ ζυμωτοῦ 
βρώσεως καθαροῦ, τὸ δὲ αἴνιγμα τοιοώτόν ἔστι. Mox- 
que, χαχίας hes ποιῄσειε. — Ibid. D. KoV μικρόν 
τι πρός. — lbid. Λαμπηδόνας. H. λαμπηδ. συµ- 
μίξαι. C. copa pateat. 

Col. 621 Α. To $Xto * xaX χατὰ διάµετρον τῷ 
ἰδίῳ φωτὶ χαταλάμµπει τὸ ὑπ. xal π. πρὶν πάντα τὸν 
χύχλον. — lbid. B., συμθουλὴν γενέσθαι. --- Ibid., 
ὡς τῷ μὲν δοχεῖν. — Ibid. εἶναι τὸ παραφύλαγμα. 
— [ὐἱά. C., οὐχ εἶπε τὰ xat τὰ πεἰσεται, — 10ίά.. 
προαγορεύων τὸ μέλλον, ἀλλὰ τὸ ἀναγχαίως. Sed 
quod necessario arcana quadam ratione debet ere- 
nire , verbo docet, dum oportet. — Ibid., ἡμέρα 
ἐγερθῆναι, --- Col. seq. Α., χαθαρῶς τὴν τῶν ὄντων 
ἀλήθειαν, et τέσσαρσι προθολαῖς. 

Col. 623 A. Per omnia. lloe quoque deerat apud 
interpretem, cui. similis locutio non longe abest 
(infra C) : Σὺ el, quot, ὁ διὰ πάντων ἤλων. Tu 
es, inquit, qui per omnia commeas. Addidimus et 
duas periodos ab interprete omissas ab illis verbis, 
quibus aperte mili, ekc. Paulo post scripserat inter- 
pres : 4n hac exirema parte manus est dextera tua, 
iu. illa sinistra : quasi legissel ἐν ἐχείνω ἀριστερά, 
non iv τῷ ἑτέρῳ ἡ δξξ.ἀ σου ὁδηγήσει, quie de- 
sumpta sunt ex illo versu 10 psalmi cxxxvuni, Καὶ 
γὰρ ἐχεῖ dj yslp aoo ὁδηγήσει µε, χαὶ χαθέςει µε 
ἡ δεξιά σου. Etenim illuc manus tua. deducei me, 
el tenebit me dextera. tua. 

Col. 624 B. Τὸ ὑπερκόσμιον. lta col. ead. D, 
ἡ μὲν γὰρ ὑπερχόσμιος λῆδις. — bid. B., ὡς 
αὑτομάτως: Alter leguntur ista in lI. et C., ὡς 
aótopizp τῇ διανοίᾳ σου τῇ περὶ τῆς θείας δυ- 
νάµεως τὸ σχημα. — lbid. C. Mss. ἐπὶ τὰ πέρατα 
πῶν ὄντων ἑγκαρσίως. Moxque xai σύνδεσμος πάν- 
των Ὑινόμενος, xai πάντα. — lbid. D., σταυροῦ. 
Corrigenduimm ex mss. τοῦ Χριστού τὴν προσχύ- 
νῆσιν. 

Col. 095 A. Ob παραδέχεται. Emenda, ex mss., 
οὗ παρέρχεται, οἱ paulo post, οὗ τὴν ó0óvnv ἐξ- 
άπτουσι, ex Η.; nau ea verior lectio, quam Cante- 
riani, ἐξαπλοῦσι, explicant, οἳ χεραἰαν £x τοῦ ayfj- 
µατος ὀνομάζοῦυσι, IM. εἰ C. — lbid. "Οτι ἐχεῖνο. 
Mss., ὅτι ἐχεῖϊνός ἐστω , Ev ᾧ τὰ πάντα, et ὃς τὴν 
ἑαυτοῦ. — Ibid. B., τοῖς δ.ορατικοῖς θεῦς σταν- 
pb; θεὺς λόγος τὴν παντοδύναμον * sed recepta lectio 
verior videtur, hoc sensu, ut apud perspicaciores 
Theologi munere crux fungeretur, dum omnipotentem 
illius vim, qui in ea sese ostendit, quique in. omnui- 
bus est omnia, figura sua pradicaret. Interpres 
legisse videtur θεοφόρος, non θεολόγος. —  Jbid. 
Αριμαθαίας duo mss., ut Matth. xxvii, 97. — 


1900 


I»id. Emenda χαθαρὰν περιτίθησ.ν αὐτῷ, οἱ ὁμοίως 
ποιεῖν καὶ βουλεύεσθαι - idem nos quoque prwstemus 
ei animo volvamus. — Ibid. D. "Οταν ἀναρῶ. Mss., 
ὅταν ἀναθήσωμαι, τότε σοι ἔξεστιν ἅπτεσθαί µου, 
τουτέστι ph τὴν σωμµατώδη xat δουλικὴν μορφὴν 
ἐν τῇ σεαυτού πίστει ἀνατυπώσῃ, ἀλλὰ τὸν ἐν τῇ 
δόξῃ τού Ἡατρὸς ὄντα, xai ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρ- 
χοντα, xaX Βεὸν ὄντα Λόγον τοῦτον, προσκύνει, μὴ 
τὴν τοῦ δούλου αμ ρβην. Αχούσωμεν τί ἡμῖν. — Et 
col. seq. Α.. ὃς ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς. --- lbid., 
πᾶσαν ey ύσιν, ηἾς, omnem naturam. Ibid. Β., 
νόησον εἰς τί σοι ἡ πικρία τοῦ βίου µετασχευάσεται. 

Col. 652 A. Φασὶ δὲ τῇ πρώτῃ. Vitiosa in- 
terpunctio cum mendo efficit ut a Latinis Gr:zca 
dissideant ; Canteri codex emendatior legit, οἱ 
εὐαγγελισταὶ τῇ μιᾷ τῶν σαθθάτων φααὶ, Δέον τῇ 
πρώτῃ. Porro ut ambiguitas omnis tolleretur, quz 
lectorem perturbare posset, ὁ νὰ σαθθάτου verte 
sero sabbati, non vesperi sabbati, aut vesperi sabba- 
torum cum Sifano : siquidem paulo post ait Gre- 
gorius evangelistam non dixisse ἑσπέρᾳ σαθδάτου, 
ut vesperam diei sabbati posses intelligere, sed ὀψὲ 
δαθθάτων sero sabbutorum , ut finem hebdomadz 
imnueret quod exemplis corfirmat 46 significa- 
tione vocis ὀψέ, qux quidem in suum Connnenta- 
rium in Lucam transtulisse videtur S. Ambrosius 
In cap. xxiv Lucx : Denique Graecus sero dizit , hoc 
est ὀγέ. Sero autem et horam in occasu diei, el 
cujusque rei significat tarditatem ; quomodo si dicas: 
Sero mihi suggestum est, id est tarde. Sero venit 
1$, qui post pra'stitutum. tempus advenil; οἱ licet 
716016 venerit : sero est. tamen , ubi agendi tempus 
emensum est. Et D. Hieronymus epistola 150, 
quaest. 4: Mihi videtur | evangelistam. Mattheum, 
qui Evangelium Hebraico sermone conscripsit, non 
lain. vespere dixisse quam sero, cum qui .interpreia- 
$us est , verbi ambiguitate deceptum non sero. inter- 
preiatum esse, sed vespere : quanquam consuetudo 
humani sermonis teneat. sero non. vesperum signifi . 
care, sed tarde. Solemus enim dicere, Sero venisti, 
id est tarde. Ceterum quod idem in eadem epistola, 
quest. $, tradit in quibusdam Griecis exemplaribus 
hoc capitulum Marci non reperiri, quod incipit, 
Surgens autem. mane. prima. sabbati , cap. xvi 





VAIORUM NOTAE. 


Ιδιάνοιαν 


1910 


vers. 9, confirinatur a. Nysseno, infra, col. 644-45, 
neque enim totum illud caput Marci decimum 
sextum abesse vult, sed illud capitulum. Veteres 
enim χεφάλαια, eapitula, vocabant particulas illas 
in quas Evangelia dístribuerant, et quas in cano- 
nes certos digesserant, quos prxlixos habes Com- 
mentario S. Hieronymi in Matthaeum, t. Hl ultime 
edit. Parisiensis. 


CoL 658 A. Nam si lux. Notatus locus Proverb. 
xut, 9. - 

Col. 645 C. Sero sabbatorum. Sifanus scripserat, 
vespere sabbatorum illucescente in una sabbatorum 
conspectus. Atqui non dicit evangelista vesperem 
aut vesperam illuxisse, ut perperai vertit Erasmus 
Matth. xxviii, 4, sed ó1$ σαθδάτων τῇ ἐπιφωσκούσῃ 
εἰς µίαν σαθθάτων, quie ex sententia Gregorii su- 
perius explicata sic Latine reddi debent, ut edidi- 
mus. lllud enim ἐπιφωσκούσῃ jungenduin est cum 
ἡμέρα, qui vox ἑλλειπτιχῶς loquendo intellecta 
est. Sic apud Herodotum in Thalia, ἅμ᾽ fju£pa δια- 
φωσχούση cum primum illuxisset. 

Col. 646 C. Atque illas quidem. Corrigendum in 
Gr:eco excuso, et. in utroque calamo exarato Cant, 
ei Mor. xai τὰς μὲν, τὰς δέ, prout exigit etiam al- 
tera interpretatio, qua in margine erat addita, 
quam et secuti sumus , expuncta illa Sifani , atque 
illis quidem duos viros astitisse. 

Col. 6823 D. lloc est sapientie, In editione Augu- 
stana pag. 214, legitur ἐν ἡμέρᾳ εὑφροσύνης ἁμνη- 
στία χαχῶν, et annotatur Ecclesiast. vi, v. 15, 
ubi tamen hoc tantum ostendimus, Ἐν ἡμέρᾳ ἀγα- 
θωσύνης 570: £v ἀγαθῷ' In die bonitatis vive 1n bono; 
sed verisimilius est spectasse locum Ecclesiastici 
, 26, Ἐν fju£oz ἀγαθῶν ἀμνησία xaxov: In die 
bonorum ob'ivio malorum, ut, quod sape accidit aliis 
quoque Patribus, οὗ κατὰ τὸ ῥητὸ», ἀλλὰ κατὰ τὴν 
scripturam οἰίαςδθ Gregorius videatur; 
paulo post (col. seq. À), nuuc a vita moz deletur ; et 
quod sequitur membrum addidimus ex editione 
Auguslana : reete quippe vita morti , fini vitz li- 
gnum opponitur. flursus ποτίκξι vertimus non po- 
tum  pra'bet, sed irrigat, ut Gen. ri, 6, fons ille ἐπό- 
Hi τὸ πρήύσωπον τῆς γῆς, (erre faciem. irriga- 

at. 





IN ORAT. DE CHRISTI ASCENSIONE. 


Col. 691-99,initio. Periodum perperam versam iin- 
mutavimus. Exquibus omnibus judicat primum opor- 
tere, ul bene initiatus evadas ovis boni Pustoris,et ad di- 
vina doctrine pascua et (ontes deducaris, sepeliaris- 
que cum illo per baptismum in mortem, qug tamen 
non est mors. Κατήχησις non satis exprimitur voce 
initiationis, sed ab Ecclesia Latinitate donatum est 
verbum catechizandi, ut 3pud Augustinum lib. 
De catechizandis rudibus, et Vulgata ad Gal. vi. Ab 
eadem mente illud est Clementis Alexand. lib. 1, 
cap. 6, Padag. : 'H μὲν γὰρ χατήχτσις εἷς πίστιν 
περιάγε.' πίστις δὲ ἅμα βαπτίσματι, ἁγίῳ παιδεύε- 
ται Πνεύματι’ Catechesis enim sive que per auditum 
suscipitur institutio ad fidem deducit : fides auteni 
simul cum baptismo docetur a divino Spiritu ; οἱ Τι 
Strom. : χαθάπερ χαὶ τῷ διὰ τῆς ἁλτθοῦς χατηχή- 
σεως γεννέσαντι χεῖταί τις μισθός’ quemadmodum et 
illl qui per veram catechesim genuerit, merces est 
quadam a Deo proposita. 

Col. 691 €. Fundavit, et effecit. Ambiguitas vocis 
δίοδος abduxit interpretem) a genuino sensu adcto- 
yis : scripsit enim, fundavit, et super flumina pre- 


paravit eam, ut haberet aditum. opportunum. Atqui 
δίοδον hic appellat Gregorius, quam διέξηδον ὑδά- 
των Psalmorum auctor psal. 1, 5, τὸ πεφυτευμένον 
παρὰ τὰς διεξόδους ὑδάτων, secus decursus. aqua- 
rum, et Philoni Judao idem est διέξοδος quod ὃ(- 
οδος. Basilius homil. J| in Hexaem., K3v γῆν χατὰ 
ἑαυτὴν εἶναι δῶμεν, xXv ἐπὶ τοῦ ὕδατος αὐτλν ἆπο- 
σαλεύειν εἴπωμεν, μηδαμοῦ ἀναχωρεῖν τῆς ευσεθοῦς 
διανοίας, ἀλλὰ πάντα ὁμοῦ συγχρατεῖσθαι ὁμολοχεῖν 
τὴν δύναμιν τοῦ χτίσαντος' Quin eiiam sive per 
seipsam consistere, sive super aquas stabilitam di- 
rerimus, non discedamus a pia sententia, sed. simul 
omnia per ejus, qui condidit, contineri potestatem 
fateamur. labes hic exemplum verbi ἁποσαλεύειν ea 
notione accepti, qux: in vulgatis Lexicis explicatur, 
quale Thesauri lingue Grece auctor requirebat. 
Paulu post idem interpres ediderat, premium est 
ipsa felicitas, quasi legisset non εὐλογία, sed εὖδαι- 
posta: sed alludit auctor ad verba psalimni xxii, 5, 
Hic accipiet benedictionem α Domino, et misericop- 
diam a Deo salutari suo. 





VARIORUM NOT.f. 1912 





IN ORAT. DE S. STEPHANO. 


Expressus est Grzcus hujus orationis textus ex 
Augustana editione, an. 1587, apud Mich. Mauge- 
rum, quam multis annis processit Laur. Sifani La- 
tina interpretatio. Ejus in margiue annotatuin ab 
illo fuerat in illum locum, col. 707 A, quid circa 
veritatis, τὸ παρέχον fuisse, in exemplari quo usus 
erat, in allero περιέχον, qua lectio Lolerari potest, 
inquit, et est facilior, ut sit sensus, omissa veritate, 
que est iu Stephano, tollis. ipsum Stephanum qui 
continet veritatem lanquam vas : sed hac minus con- 
venit similitudini que subjicilur. Ego vero poste- 
riorem lectionem retinendam censeo, quam et Au- 
gustana editio, et v. c. Theodori Canteri codex 
ms. et alter doctiss. Federici Morelli regii profes- 
soris exhibent, qux:que magis cum praecedentibus 
convenit, ubi dicitur σχεῦος τῆς ἀληθείας Ste- 

hanus, praesertim cum τὸ παρέχον non habeat 

αυτόν, vel alium quempiam casum sequentem. Si- 
fanus scripserat, quid circa. insirumentum veritatis 
malignitatem exerces, atque omisso eo quod instat 
et urget, tollis id quod seprabet atque injuria oppor- 
tinum est, quale quiddam canes [aciunt. Huc referri 
posset ille apud Gabriam apologus asini, qui ba- 
julans simulacrum argenteum, sui honoris gratia 
populos genu flexo adorare censebat, moxque ab 
?gasone percussus audivit, "Hxouacv, O2 6:6; σὺ, 
τὸν θεὺν δ' ἄγεις O stulte, non es tu Deus, sed fers 
Deum. Ut igitur ineptus esset, qui coleret jumen- 
tum gestans mysteria, non ipsa mysteria : sic et 
ille qui przeconem aut gerulum veritatis oppugnat, 
non ipsam veritatem. 

Col. 310 C. (in. 14. Sifanás scripserat , aver- 
lendis malis sacrificari solitus caper : quamobrem 
annotaveram pridem hunc  caprum — sacrificatum 
apud Judsos non fuisse, verum dimissum atque 
idcirco ἁποπομπαῖον appellatum, qux vox in Vati- 
eana editione vertitur emíssarius, et in Vulgata 
Latina ex Hebr. non aliter designatur. Substituit 
igitur vocem emissarius corrector typographicus, 
sed illa verba sacrificari solitus non sustulit. Usus 
est et emissarii voce D. Hieron. in cap. 1i Sophoniz 
Grecorum commentarios in Latinum sermonem 
convertens : Offert Aaron pro populo hircum emis- 


sarium, atque viventem, et imprecatur ei cunc!a pec- 
cata populi, traditque eum. in manus hominis prapa- 
rati, et mittit in eremum. Fefellit hoc interpretem 
nostrum, quod ἀποπέπμειν sit. Hesychio τὸ &zoxa- 
θήρασθαι, expiare, et ἀποπομπαῖοι δαίµονες malo- 
rum depulsores, defensoresque pesrium εἰ calami- 
tatum apud profanos, qui et ἀλεξίχαχοι, et àmo- 
τρόπαιοι, apud. Pollucem : sed hic caper sic appel. 
labatur, ὥστε ἀξαποστεῖλαι εἰς τὴν ἀποπομτὴν, xai 
ἀφήσει αὐτὸν εἰς ἔρημον, Ut emittat eum in emissio- 
nem, et dimittet eum in. desertum, August. quest. 
53 vocem Graecam retinuit, et Theodor. quzst. 22 
in Levit. nonet Symmachum vertisse ὥστς ἁποπέμ- 
πειν αὑτὸν εἰς τὴν ἁποπομπήν. Aquilam vero τράγον 
ἀπολυόμενον εἰς ἔρημον. Maleigitur interpres Nys- 
seni οἱ Langus apud Justiuum in Dialogo, pag. 308, 
Coimmelin. ἀἁποπομπαῖον exponunt malorum depul- 
sorem, aul arumnas avertentem, qui simpliciter 
est emissarius caper. 

Col. 715 D. Qui capti sunt. ]nterp., qui obtusos 
oculos habent : atqui nom luscitiosos, sed plane ος - 
cos intelligit. Paulo post in edit. Augustana varia 
lectio erat in marg. διαπέτασεν, in textu vero διέστη - 
σεν, diduzil. 

Col. "Al A. Πῶς γὰρ &cciv. Delenda est. con- 
junctio γάρ qua aberat etiam a. ms. doctiss, Can- 
teri, et ab altero Augustano, tum subjicienda in 
fine periodi interrogationis nota : licet excusum 
fuerit in textu Mangeri ὀψόμεθα φῶς' οὐχ. ἐνδέχεται 
μὴ ἐν τῷ φωτὶ γενέσθαι την τοῦ quib; θεωρίαν' 
πὼς γὰρ ἔστιν ἀπιδεῖν, Sed Ίο lectio minus apte co- 
hxret cum superioribus. 

Col. 719 D. Ut quidquid in hac. Annotarat in- 
terpres in margine, locum hunc corruptum videri 
in utroque manuscripto, quo utebatur, seque con- 
jectura ductum ita vertisse : nos in aliis duobus 
Canteri et Morelli preter id quod Augustana editio 
prz se fert, nibil offendimus, in qua tamen illud ἓν 
τούτῳ videlur emendandum ἐν ταύτῃ ut cum 
εἰχόνι conveniat : principalem autem forinam intel- 
lige τὸ ἀρχέτυπον, exemplar, unde imago exprimi- 
tur, aut quod iinago reprzsentat. 





IN ORAT. DE S. THEODORO MARTYRE. 


Titulus huic orationi prafigebatur in codice ms. 
Regis Henrici M, insignibus ornato, Ἐγχώμιον εἰς 
τὸν ἅχιον µεγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ θεόδωρον τὸν 
ῬἙύρωνα. Apud Surium tomo Vl exstat , Martyrium 
&ancti et gloriosi martyris Christi Theodori Tyronis 
ex Simeone Metaphraste : dictus autem est. Tyro, 
quod militarit in Oriente sub preposito Brinca ex 
legione Marmaritarum, et hoc pacto distinguatur a 
Theodoro ductore militum, qui Licinio imperante 
capite truncatus est, et de quo agunt Graci 7. 
Februarii. - Exhibet idem Surii tomus homiliam 
Nectarii in laudem bujus sancti martyris, et alleram 
Nysseni ipsius ex interpretatione Petri Francisci 
Zini Veronensis. 

Col. Ἴ56 C. χωρητικοί. Regius H. codex xal χω- 
ριαχοὶ συῤῥέοντες, Χωρίτης, idem est qui ἀγρότης 
sive ἄγροιχος, rusticus unde τὸ χωριτιχὸν πλῆθος, 


rusticana multitudo apud Plutarchum in Pericle, et 
ωριτικῶς, fTuslíicorum more : quod autem apud 
bo lucem legitur γωρητιχός, el χωρητιχόν cum 
, mendose scriptum arbitratur auctor Thesauri 
aco lingua ; rectiusautem apud Suidam scriptum 
χωριτιχός, neque enim causa est ulla cur hec vor, 
η in secunda babeat syllaba potius quam χωρί- 
της. Est etiam in usu χωριχός et χωριχῶς apud 
Synesium in Epistolis, atque ita fortasse melius bic 
scriberetur xat χωριχός. Et col. seq. D. absque dubio 
ex mss. emendandum est xal γνωρίσαντες τὸν τῆς 
εὐσεθείας χαρπὀν. Est el varia lectiu in Regio, xal 
ζηλώσατε τὸν οὕτω προτιμώμενον τῇ Yvoum, et imi- 
tamini consilium ac propositum ejus qui ita pre ce- 
teris honoratur. 
Col. 151 B.Emendandum ὅπως χαλλίστη xal pev. ,et 
moz, C, τῆς φύσεως Qv,Zinus vertit quamvis ex ea- 


1215 


dem nature materia constet. "II xai àv&oyóci Ms. IH. εἰ 
xai ἀνεφγότι περιτυχὼν tx τοῦ παραδόξου, licet ex 
epinato, dum aperitur, in illud incurrat : sed conjectis 
eculis in deformitalem earum rerum, que illic sunt, 
wagna oppletus ' modestia et humana. natura, etc., 
in É. erat ἐπιθαλὼν δὲ τῇ ὄψει. 


(οί. 140 Α. Δῶρον. Ms. H., εἰς δῶρον ὁ χοῦς 
λαμό. — ]bid C., χαριτωθὲν οὕτως ἐστὶν ἐράσμιον 
xa ἡδὺ xai ἀναμφισβῆτητον, et ita legit uterque in- 
terpres. — Ibid. C. Ἐκ τῶν φαινομένων. Sifanus 
ita, propter ea, qu& apparent; at ms. Η., £x τῶν 
ὀρωμένων, τοῖς ἀοράτοις. Zinus, Ex his ergo , que 
videmus, ea credimus, que non cernuntur. 


(ος. 7141 B. Tov δεσπότου. WH. τοῦ βασιλέως, et 

ulo post, θεοὺς μὲν λέγων οὐκ otóa. — Ibid. B. 
Méoc τὸ copa. H. Μέλος τοῦ σώματος χρεωστῶ 
τῷ χτίσαντι, per singula enim membra corporis pa- 
tientiam debeo creatori.— Ibid. D. σὺ δὲ, ὦ νηπιώδη, 
εἰ ὁμολογῶν θεόν. 


Col. 144 B. Οὐδ' ἑσπούδαστς. Ἡ. οὐδ' ἑσπούδασε 
λαθεῖν, ἁλλ᾽ ἔχδηλος ἣν. — Ibid. D. Emendandum 
ἐπαγγελιῶν χαταπαύοιτε. — lbid. Kal τὴν πεγθή- 





ΤΑΠΟΒΟΝ ΔΟΤ.. 


1214 


pn. V. καὶ «hv πορφύραν τὴν σχοτεινὴην αὐτοῖς xai 
πενθηρη ἐχεῖθεν. 

Col. 145 A: Κρεοπῶ.ῖαι. Π., κρεοπῶλαί τινες µο- 
λυνόμενοι,χαὶ τοῖς ἑαυτῶν ἐρυθραινόμενοι αἵμασιν * 
μετὰ ταῦτα. Zinus sic expressit, et sanguinis tabotan- 
quam laniones quidam inquinantur. — lbid. C. "Hx- 
patc Η.. Fxpale μᾶλλον πρός. Zinus agnoscit lianc 
lectionem, in confessione religioneque magis ipse 
perstaret. —. lbid. Fmenda, εὐθηνούμενον, el paulo 
post, D, ὑψηλῷ αἱθέρι ἐνδιαιτᾷ. 

Col. "148 Α. Emend, πολῖται δὲ xal ἁδελοοὶ xal 
cuyysv. — Ibid. D. Avccov, M. λυσσώδης xat. 

bid. B. Μαρτύρων. Regius H. codex addebat Κά- 
λεσον τὸν συνώνυµον xaX ὁμότροπόν σοι θἐόδωρον, 
μετὰ πάντων᾽ Advocat eum qui eodem nomine iisdem- 
que moribus ornatus vixit. Theodorum. Quibus ver- 
bis indicare videtur S. Theodorum ductorem mili- 
tum, de quo initio notarum in hanc orationem di- 
ximus. — Jbid. C , θαυμαστὲ xal ὑπέρλαμπρε 
£v τοῖς µάρτυσι θάλλον ἀποδειχθείη. Sifanus πολί- 
τευμα perperam vertit respublica Christianorum ; 
melius Zinus, Christianorum vita, tanquam in frugi- 
[ero solo preclaram ei admirabilem ad finem usque 
segetem [εγαί. 





IN ORAT. IN XL MARTYRES. 


Col. 155 A. Quorum tantum. Discessimus a verbis 


hiterpretis, quorum non solum audiuntur voces ipsis - 


omni sermone clarius exponentibus miracula, ei se- 
cuti sumus codicis Morel. lectionem, λόγου παντὸς 
εὐτονώτερον διηγουµένου, corrigentes ex conjectura 
διηγούµεναι ' sed veriorem suppeditavit alter ins. 
Caniteri, παντὸς λόγου γεγωνότερον διηγουµένων τὰ 
θαύματα, miracula enarrantium. Hoc. est, quemad- 
modum erlos ait enarrare gloriam Dei David, et 
diem diei verbum eructare, sic el locus et dies, et 
solemnis hec martyrum memoria tantum non edita 
voce proclamant eorum miracula. lllud enim a$- 
τῶν, ex Hebraismo παρέλχεις. Athanasius, Contra 
Arianos orat. ΠΠ! p. 201: πάντα ὁμηλογοῦντα δ' 
ἑαυτῶν ὡς Φάλλει Δαδίδ Οἱ οὑρανοὶ διηγούνται 
ὄόξαν Θεοῦ, χαθάπερ xa Ζοροθάθελ ὁ σοφὸς λέγει’ 
Πᾶσα fj γῆ ἀλήθειαν χαλεῖ. Omnia suum. Creatorem 
confitentur, ut canit David, « Coli enarrant gloriam 
Dei, » quemadmodum εἰ sapiens Zorobabel ait, 
ε Ουιπίε terra veritatem. clamat, » aut ut Vulgata 
vertit, invocat. ] 

Ibid. C. Et quoquo versus. Non ut antea et ubi- 
que ratam ac legitimam partem. accipiunt. Decepit 
interpretem verbum xac μερίδονταιν quasi valeret 
idem hicquod µερίδα δέχεσθαι cum potius hic intelli- 
gendum sit reliquias martyrum in diversa loca dividi, 
sic tamen ut qui unius vicesimi tantum martyris 
ossa recipit, reliquos etiam triginta novem reci- 
piat, eademque ratione qui tricesimi ; et, ut ait 
S. Basilius Nysseni frater, de his ipsis martyribus 
verba faciens : Οὐχ ἑνὶ τόπῳ ἑαυτοὺς xavaxAetaav- 
t2;. ἀλλὰ πολλοῖς fon ἐπιξενωθέντες χωρίοις, χαὶ 
πολλὰς πατρἰας χατακοσμήσαντες' καὶ τ παάδοξον 
οὐ χατὰ ἕνα διαµερισθέντες τοῖς δξχομένοις ἔπιφοι- 
τῶσιν. ἀλλ᾽ ἀναμιχθέντες ἀλλήλοις ἠνωμένως χορεύου- 
cvv Non uno loco se concluseruxt, sed in multis 
hospitio recepti multorum patrias ornaverunt; quod- 
que permirum est, non singulatim divisi, ad eos 
renlitaut a quibus recipiuntur, sed inter se conimisti 
conjunctim choreas agunt. ldem S. Joan. Chrysosto- 
inus scribit de reliquiis martyrum /Egyptiorum in 
varia loca dispersis tractatu in martyres /£gyptios : 
02 κατέχλεισαν ἂν τῇ πόλει τὸ μέγα τοῦτο τοῦ Θεου 


δῶρον, ἀλλὰ πανταχοῦ τῆς γῆς ἐξέπεμφαν τοὺς τῶν 
ἀγαθῶν θησαυρούς’ Nequaquam ingens hoc Dei munus 
civitate sua concluserunt, sed in omnes terre. partes 
bonorum thesauros emiserunt. 

lbid. D. Fides optima. Legisse videtur interpres 
ut erat in Cant. ms. ἀριστίνδην οἱ πάντες, ex optimis 
universi electi, non ut erat in. ms. Morel., πίστιν 
ἀρίστην' emendandum autem πίστις ἀρίστη, οἱ τάν - 
τες ἐξειλεγμένο». 

Col. 159 A, Genibus flexis. Exprimendum fuisse 
corporis gestum ac statum censuimus ab inter- 
prete omissum : nam et hunc morem fuisse Chri- 
stianorum militum, cum publice orarent, ut genua 
flecterent, constat ex Justini Apologia n, ubi de im- 
petrata simili pluvia Christianorum militum pre- 
cibus agit: Ῥίψαντες γὰρ ἑαυτοὺυς ἐπὶ τὴν γῆν 
οὐχ ὑπὲρ ἐμοῦ µόνον ἑἐδεήθησαν, ἁλλὰ καὶ ὑπὲρ τοῦ 
παρόντος στρατεύματος. Nam projicientes se in ter- 
ram non pro me tantum, sed εί pro exercitu, qui ibi 
aderat, universo precati sunt. Eusebius idem lib. v, 
ο. b, Ἐν τῇ πμὸς τοὺς πολεμίους παρατάξει Ὑόνυ 
θέντας ἐπὶ τὴν γῆν, κατὰ τὸ οἰκεῖον ἡμῖν ἔθος, ἐπὶ 
τὰς πρὸς τὸν θεὸν ἰχεσίας τραπέσθαι" [η ipsa acie 
contra hostes instrucia genibus humi positis, ut nobis, 
cum oramus, in more est, se ad preces Deo adhibcn- 
das convertisse dicuntur. 

Col. 1769 B. Lampadarum. |nterpres, inter se 
coeuntium el. quasi convolutarum. Ezechielis 1, 15, 
non aliter legitur, λσµπάδων συστρεφοµένων ἀναμέ- 
σου τῶν ζώων. Ubi vertit e Grzco lieron., lampada- 
rum discurrentium in medio animalium ; et in Com- 
menfar. : Quomodo igitur crebris micat ignibus 
eher, el in ictu oeuli atque momento discurrunt 
[ulgura, et revertuntur. Locus. autem Sapientiz xi, 
15, sic exhibetur a ms. Mor. : "Ex μεγέθους Χαλλο- 
vts χτισµάτων xal τὸ ἐν χρυπτῷ κάλλος, et ita vul- 
gata Lat. Α magnitudine enim speciei et creatura co- 
gnoscibiliter poterit Creutor horum videri, et Vaticana 
editio Lat. e Greco: A magnitudine enim speciei .- 
at in Compluteusi et Plantiniana ἐχ yàp  ueyé- 
θους xal χαλλονῖς Χτισµάτων. Interpres Silanus 
nactus erat codicem similem libro Canteri, in quo 
scriptum erat. ἐχ μεγέθους xol χαλλονῆς χτισµά- 


4015 


των. ex magnitudine et pulchritudine creaturarum. 
lbid. C. O qui praeclare. Admonueram in Morelli 
codice scriptum fuisse absque ulla. exclamatione, 
οἱ χαλώς τοῖς σωματ,χοῖς, et οἱ καλῶς μετενεγχόντες, 
ae proinde interpretanduim, visi sunt qui preclare, 
corporeis tropa'is exercitati sunt, qui peritiam bellandi 
in aciem. adv. diab. instr. transtulerunt ; typogra- 
phus autem lectionem codicis Canteriani expressit, 
quam interpres secutus ediderat. O praeclare cor- 
poreis troperis exercitati ! o qui peritiam bellundi in 
aciem advers.. diabolum instr. transtulistis ! Addi- 
dimus paulo post, neque erea galea ocreisque mu- 
ni, e Greco Morel, codicis, nam ab altero ims. 
aberat, sed emendandum est χνημῖσι, pro xvf- 
εσι. 

Col. 765 B. Α sanctis angelis. Πας quoque sunt 
adjecta e Grzco Morel., quz Canteri codex et inter- 
pres Sifanus non agnoscunt; sed conveniunt. cum 
sequentibus : (uale enim angelis in. mundo homi- 
num conflatum est spectaculum, et cum verbis Apo- 
stoli [ Cor. 1v, 9. Speciaculum factiisumus mundo et 
angelis. Angelos enim spectatores esse fautoresque 
nostrorum certaminum, οἱ applausu victores pro- 
sequi sape sancti Patres declarant, ut. Joan. Chry- 
sostomus hom. 12 in I Corinth. : Τὰ δὲ ἡμῶν παλαί- 
σµατα totaUvta ὡς χαὶ τῆς ἀγγελιχῆς, θεωρίας ἄξια 
εἶναι ' nostre. autem luci et. certamina sunt ejus- 
modi, ut digna sint, que spectentur. ab. angelis, et 
tractatu Panegyrico in Susannam, 'O ἀγωνοθέτης 
οὐρανόθεν προσεῖχε τῇ πάλῃ. xat ὁ δῆμος ἀγγέλων 
ἐπιχεχυφὼς ἐθεώρα”. ΑΦοποίβοία de celu. [uctam αἰ- 
tendebat, et angelorum turba prona spectabat. 

Col. "160 A. Ubi est mors. lta quidem scriptum 
est | Cor. xv, 55, et in textu Nysseni apud codicem 
Morelli, Ποῦ σου, θάνατε, τὸ νίχος; ποῦ σο», ἅδη, τὸ 
χέντρον ; αἱ in altero Canteri lectio est, quani ty- 
pographus hic expressit et interpres Sifauus, Ebi 
stimulus fuus, o mors? ubi victoria tua, oin[erne? 
Apud Osee prophetam, quein citat Paulus, ita se 
habet locus, Ποῦ ἡ νίχη σου, θάνατε; πηῦ τὸ xév- 
τρον σου, ἄδη; l'ursus contra vero insequenti periodo 
lectionem exhibet excusus liber codicis Morelliani, 
cum nostra interpretatione; Canteri vero alter banc 
pre se tulit: χαρπὺς ξύλου, τί ἀθλιώτερον, τί εὐ- 
τελέστερον ξύλου; unde Sifanus verterat, fructus 
ligni (quid miserius, quid vilius ligno?) fructus co- 
loris, eic. 

Ibid. Et maturum. Confusa erant et perturbata 
hac epitheta in. interpretatione Sifani, quod esset 
oculis et gustu pulchrum et. maturum : duo manu- 
scripti conveniunt in lectionem quam expressimus : 
Genesis tamen mi, 6, dicitur lignunr illud fuisse xa- 
)bv εἰς ῥρῶσιν, xat ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν. καὶ 
ὡραῖον τοῦ χατανοῆσαι' bonum ad escam, gratum 
oculis ad videndum, el speciosum ad intelligendum. 
Ambrosius lib. de Paradiso, cap. 15, vertit bonum 
ad manducandum; gratum oculis ad videndum, et 
speciosum ad intuendum. Cum autem ὡραῖον jungat 
cum gustu, maturum potius aut tempestivum iu- 
tellexisse videtur, aut. delectabilem fructum Gre- 
gorius, quemadmodum Latine reddit Hieronymus ex 





VARIORUM NOT.&.. 


1216 


loco illo Genesis in commentario in Lament. Jere- 
mis: Vidit quod bonum esset ad tescendum, et pul- 
chrum oculis , aspeciuque delectabile. 

bid. B. Unum illis. Sifanus ediderat, uuum. solum 
nempe Christus (cordi eral), omuia respuerunt, εἰ 
incluserat duas illas voces virgulis, fortasse de suo 
additas, ut defectum verbi suppleret, quod abesset 
ab ejus apographo vox ἀγαθόν, quemadimmodum ct 
a codice Canteri, sed eam alter Morelli liber sug- 

essit. 

s lbid. D. Frigus quod vel ipsos. Hzc addita sunt 
ex ins. Morelli; nam ab altero Canteri aberant et 
ab interpretatione Sifani. Porro eadem opera tra- 
ctant quaestionem philosophi, utrum animati sint 
capilli, el ungues , in quibus acrem aliquando 
sensum doloris capimus, unde vitam iis inesse 
contendunt. quidam. Vide Commentarios Conim- 
bricensium in ! Aristot. De generat. et corru- 
, ptione. 

Col. 167 C. Perinde quasi tum publicis. Minus 

αρία erat historie veritati Sifani interpretatio, 
ui publicis tum balneis vacabat. Enimvero nimis 
rigidum fuisset hoc balneum, ut Ποπιαηίς aiebat 
Jugurtha rex : sed ut alibi dicuntur tanquam flori- 
bus insidere prunis, et quasi in pratis versentur, 
in mediis tormentorum cruciatibus | exsultare 
martyres : ila hic non aliter ac si ad publicum 
thermarum balneum prosilirent, in lacum illum 
se dicuntur immergere. Sane a ms. Morel. aberat. 
conjutictio ὡσεέ, non item a libro Canteri. 

Col. 110 C. Si victor. Dum studet. varietati 
dictionum interpres, verlit νικητῆς xat τροπαιο- 
φόρος, signifer εἰ tropeus; at signifer dicitur, 
qui vexilla fert, non qui victoriam reportat, et xpo- 
παιοφόροι sunt qui et τροπαιοῦχοι dicuntur, erat- 
que unum cx epithetis sive titulis imperatorum Ro- 
manorum. Chrysostomus serm. 4 de Anna, pag. 
957 edit. A. Stephani : Οἱ τὰς δεῄσεις γράφοντες 
«ip βασιλεῖ οὐκ ἐντιθέασι ἓν ὄνομα µόνον, ἀλλὰ τὺν 
Τροπαιοῦχον, τὸν Αὔγουστον, τὸν Αὐτοχράτορα, xa 
πολλὰ ἕτερα προσθέντες' Qui libellos supplices offe- 
rendos regi scribunt, non unum inserunt nomen, sed 
Triumphatorem , Augustum, Imperatorem et aliq 
mulia cum istis addiderint. Apud Evagrium lib. ii 
histuriz, c. 9 : Αὐτοχράτωρ Καΐσαρ Λέων Εὐστθὴῆς 
Νικητὴς Τροπαιοῦχος Μέγιστος ᾿Αεισέδαστος) Impe- 
rator Casar Leo Pius Victor Triumphator Maximus 
semper Augustus. Justinus quzst. 99, ad Orthod. : 
εἰς ἁπάντησιν αὐτῷ Ex τοῦ πολέμου τροπαιούχῳ ἔπαν- 
ερχοµένῳ. Loquitur de Jephthe, qui reportata vi- 
ctoria triumphans e bello revertebatur. 

Col. 114 B. Doinine, memento. Addebantur hxc 
in ms. Mor. quz aberant ab altero Cant. et ab in- 
terprete, desumpta. ex Lucz xxui, 42. Porro. Ge- 
nes. n, 21, legimus, xai ἔταξε τὰ Χερουβὶμ καὶ 
τὴν φλοχίνην ῥομφαίαν τὴν στρεφομένην Εί collo- 
cavit. Cherubim, et Παπιπιεαπι rompheam, que ter- 
titur : sic enim efferunt illud epithetum vulgata 
Biblia e Grzecoet ex Hieronymo in n. Sophoniz et 
epist. 155 ; at Auibrosius in Psal. cxviir, octon. $, 
cum Vulgata Latina, versatilem. 





IN ORAT. DE S. MELETIO. 


Orationi huic funebri dabat hunc titulum Morelli 
codex, εἰς Μελέτιον &rlaxoro) Αντιοχείας £v. Ktoj- 
σταντινουπόλει τελευτήσαντος' In Meletium episco- 
pun Antiochie, qui Constantinopoli excessit e vita. 

estatur id Socrates lib. v, cap. 9. qui οἱ hanc 
orationeurin eadem urbe habitam scribit : Τότε δὲ 


xai Μελέτιος ὁ τῆς Αντιοχείας ἑπίσχοπος ἀῤῥωττίᾳ 
περιπεσὼν ἐτελεύτησεν, ὅτε bh xal ἐπιχήδειον ἐπ᾽ 
αὐτῷ λόγον ὁ ἁδελφὸς Βασιλείου Γρηγόριος ἔπεξηλ- 
0cv* Eodem tempore Meletius episcopus Antiochie in 
morbum delapsus, decessit. vita, quo quidem tem- 
vore Gregorius frater Dasilii funebrem orationem iA 


1411 
ejus mortem recitavit ; idem et Sozomenus lib. vii, 
c. 10et Nicephorus lib. n, ο, 29 
. (οἱ. 855 D. Neque auris. lloc membrum a no- 
bis additum est ex utroque ms. ; at in altero Cante- 
ri mendose paulo post scriptum fuit ἀναθιῶσαι τὴν 
συμφοράν * quemadmodum et in eo quo usus fuit 
interpres vertens, ad resuscitandum et redintegran- 
dum calamitatem. Vera lectio. Morel. cst ἀναθοῇ- 
aat τὴν cup. Ibidem τῆς obpaviou τροφΏς scripsimus 
cim Mor., non τρυφῆς cum Canter., ex quo Sifanus 
plena celestium deliciarum. David idcirco panem 
angelorum manna vocat Psal. Lxxvii, 24, ct Sa- 
pent Salomonis de eodem dicitur cap. xvi, 90: 
ΗΕ) de celo praestitisti illis sine labore, otune de- 
lectamentum in se habentem. 
Col. 358 A. Nolite contendere: lnterpres scri- 


pserat, ne pravaleatis el obtineatis, ut consolemini : , 


nos veram interpretationem: substituimus loci illius 
Ἰαίᾳ apud LXX, cap. xxu, 4, μὴ χατισχύσητε (sic 
enim hic quoque legebatur in Canter., nou. χατισχύ- 
σηται ut in Mor.) παραχαλεῖν µε ἐπὶ τὸ σύντριμμα 
τῆς θυγατρὸς τοῦ λαοῦ µου * quem ita vertit S. Hie- 
ronymus : Nolite contendere, ut me consolemini super 
coniritione filie generis mei. Vulgata Lat. : Nolite 
incumbere, ut consolemini me. lllud vero de Rachele 
est Jerem. xxxi, 15. 

. dbid.B. Faciem vidit. Sifanus, faciem ad imagi- 
nem Dei, omisso verbo et adverbio, quod men- 
dose expressum fuit in Morel, ἁλιέως, piscatoris, 
uRde suspicabamur antea corrigendum ἑερέως, sed 
veram lectionem  suppeditavit Canter., ἀληθῶς ἐν 
εἰχόνι 8250, faciem vidit vere ad imaginem Dei forma- 
tam. 

Col. 859 C. Audite ex. Jeremia. Interpres edide- 
Tal Audistis ex Jeremia, lecLionem exprimens Cante- 
riani codicis txousate * at nos monueramus in Mo- 
rel. fuisse Ἠχουσχ, audivi Jeremie voces : at cor- 
rector typographicus tertiam lectionem substituit, 
quasi essel ἀχούσατε * restituendus tamen videtur 
locus ex Morel. ut .magis conveniat cuin sequenti- 
bus, Οἶδά τινα τοῦ Ἱερεμίου ἄλλην. 





ΙΝ 


VARIORUM NOT.£F, 


1218 


lbid. D. Vere namque. Adlmonueram in Morel. 
scriptum fuisse ὄντως γὰρ ἱτέα, vere namque salix 
esl vita ; Wpographus autem. leciionem. expressit 
Canter, ἐν ἰτέαις, ex qua Sifanus, plane enim in sa 
licibus vila consistit, Atqui. deinde dicit. Gregorius 
nos salices factos. non inter salices degere : verior 
igitur lectio Morelliani codicis. 


Col. 862 B. Ruptura. Sifauus, ruptura. membro- 
rum est, ex codice nimirum vertit, qui consentiebat 
cum Canteriano, sed Morel. rectius. ῥῆξίς ἐστι δε- 
σμῶν. vinculorum ruptura ; unde sequitur, Dirupisti 
vincula mea. 


Ibid. C. Reliquit. )n Morel. scriptum ογα( τὴν Αἴγυ- 
πτον 0 Mofc, Μωσῆς τὸν ἱλυώδη piov ἑπέρασεν, Reli- 
quit Agyptum Moyses, Moyses limosam vitam transi- 
vit, nou rubrum. Certe ut antea Simeonem appellavit 
Meletium, ita convenienter hoc luco Moysen illum 
potuit dicere. 

lbid. D. Circa tabernaculum. Owisit interpres, 
quod etiam in Canter. desiderabatur, non in Mo- 
rel., καὶ ἐν χείλεσιν ἑτέροις, el. aliis labiis; nempe 
ex Apostolo citantur Ίο 1 Cor. xiv, 21, et ἰδαί 
xxviii, v. 11. Porro. σχΏνος hic accipere potes pro 
corpore sive cadavere, sive cerlis reliquiis sancti 
Melitii defuncti ; ut apud. Platonem eliam ín Azto- 
€lo corpus humanum non solum apud Pauluin 
ll Cor. 11, σχΏνος appellatur. 


Col. 865 Α. Vobis autem. In ms. Mor. πρὸς ὑμᾶς 
δὲ τοῦτο λέγω τούς * αἱ in Canter. rectius legitur 
πρὸς ὑμᾶς tovto λέγων. Quamobrem restituenda 
est Sifani interpretatio, viuum praeberi, ad vos qui 
vineg operarii estis, hec. dicens, et in Graco emen- 
dandum ὑμετέρων. Locus est Proverb. xxxi, 6. Δότε 
µέθτν τοῖς ἐν λύπαις, xai οἶνον mivety τοῖς ἐν ὀδυναις. 
Date merum his qui sunt in maroribus,etvinum bibere 
his, qui sunt. in doloribus. Clausula porro sermonis 
in ulroque ms. eral hzc, Xápiti «οῦ Μονογενοῦς, 
οἵο., non ut apud Silanum, Per Christum ὁ εδ 
Dominum nostrum. 





ORAT. DE PLACILLA 


" EJUSDEM NOTE. 


Laudat hac oratione funebri Placillam Augustam 
Theodosii senioris uxorem priorem, qua morte 
exslincta est. circa annum Christi 385. FA codex 
ms. Mor. inscriptionem istam przefixam exbibet, Too 
αὐτοῦ Ἐπιτάφιος εἰς Πλαχίδαν τὴν βασίλισσα» * at 
ms. Cant, Elg Πλάχιλλαν. Apud Theodoretum lib. v, 
ο. 18, Socratem lib. v, c. 12, et Zosimumi lib. iv, 
fit mentio Πλαχίλλης τῆς αὐτῷ γηµαμένης * Placil- 
le, quae cum eo prius fuerat matrimonio juncta. 
Latini tamen auctores quibus potius quam Grecis 
sssentiendum in asserendo vero nomine Occiden- 
talis iinperatricis, non Placillam, sed Flaccillam 
eam nominant, ut Ambrosius in Laudatione Theo- 


dosii, prout codices emendatiores testantur, quo- . 


rum meminit illustriss. Cardinalis Baronius ad 
ann. Christi 385, n. 36, quod et Pauli Diaconi et 
veterum numismatum suffragio confirmat Claudianus 
De laude Seren:e, et. Faustinus episcopus qui li- 
brum suum defíide ad Flaccillam imperatricein 
misit. 

Cordis letantis, Non Ecclesiaste vi, ut annota- 
runt quidam, sed Proverb. xv, 12, reperitur hic 
locus, quem rectius vertit interpres quam Complu- 
tensis et Plantiniana editio, Corde gaudente facies 


viret, in casu absoluto. Vaticana, Cordis leti facies 
floret, itaque Origenis interpres liomil. 4 in Canti- 
cum, quod el confiriuat. auctoritatre sua Gregorius 
loc loco, cum addit τῆς δὲ ἐν λύπαις σχυθρωπά- 
ζει, cjus. vero quod est. trislitie affectum, mastus 


est. 

Col. 885 A. O infelix. praedium. Consentit cum 
interpretis codice Canter. ms., at Morellianus hoc 
tantum. habuit, τὸ δυστυχὲς ἔθνος * o infeliz natio 
cindibus nihil, ek quod sequitur διωθεῖσα referen- 
dum est ad θράχην * quocirca minus conve 
nienter intersereretur vox χωρίον quce postea pro- 
fertur : Ὦ χωρίον ἐν ᾧ τὸ πάθος ἐγένετο διὰ τὸ πάθος 
τάχα τῃ σχοτομήνῃ ἐἑπώνυμον * O castellum in quo 
accidit, ab obscura nocte propler cladem nomen 
fortasse sortitum. Audio enim patria ip,orum liu- 
gua Scolumen locum illum appellari. Σχοτούυμην 
enim Morel codex habet, cujus hic lectionem pro- 
tulimus, ut in. excuso Canteri libr. expressit ty. o- 

raphus. Scotusam inter civitates Thraciz numerat 
Piiuius lib. iv, c. 11; sed apud Grecos σχοτο- 

fv quam obscuram Lunam  ver!it Augustinus 
salmo x, 2, Suid;e est. νὺξ ἀσέληνος noz. illunis 
el obscura, unde ad vocem Scotuimces oppidi Thracie 


. 1219 


alludit Nyssenus, vel es eo quod σχοτουµένη obte- 
nebraiam, vel tenebris obductam sonet, ut Job xxx, 
90, τὸ δέρµα µου ἑσχότωσε µεγάλως, pellis mea ma- 
gnopere obscurata est. — 

Col. 885 Α. "Ex ποδῶν. ms. Mor. ix παιδός, a 
puero, sed vitiosa lectio censenda prse altera Cant. 
quie e vestigio significat, Vertimus etiam ἑστενοχώρξῖ, 
nimis angustum videretur, non ut antea erat, a mul- 
titudine coarctaretur. 

Tui στύύει. Deerat in. Mor. τοῦ οἴνου, quam 
vocem Cant. suppeditavit, eL convenisse huic 
loco tum interpretis, tum Nicandri testimonium 
olim monuimus, qui amaris et acribus medicamen- 
tis vim στυπτικὴν tribuit; qua de causa vinum ad- 
hiLetur vulneribus. Ambrosius in x. Luca : Fovet 
oleo, remissione peccali, sicul vino compungit de- 
nuntiatione judicii. Gregorius lib. x Moral., c. 8 : 
llinc est quod a. Samaritano vinum adhibetur et 
oleum, ut per vinum mordeantur vuluera, per oleum 
[oveautur. 

Col. 887 A. Arcana regni. Secuti sumus lectionem 
Morel. codicis, τῆς βασιλείας fj παράστασις * at in- 
lerpres ediderat, tn arcanis regni habitatio, cui fa- 
vet Canteri apographum τῆς βασιλ. ἡ οἴχησις' παρά- 
στασιν lioc. loco accipio ut { Machab. xv, 59 : Καὶ 
εἶδε την δόξαν Σίμωνος xa χυλιχεῖον μετὰ χρυσω- 
µάτων καὶ ἀργυρωμάτων xai παρᾶστασ.ν ἵχα- 
νην᾽ Et vidit gloriam Simonis, et abacum cum vasis 
aureis et argeuteis, et. apparatum copiosum. Nisi 
quis inalit non apparatuu, sed apparitionem | intel- 
ligi et δορυφορίαν, quoniam dixerat hic Gregorius 
δορυφόρων πληθύς, armigerorum custodia, vel potius 
apparitorum, aut satellitumturba; nam et παραστά- 
της cum, qui lateri astat alicujus, et lateris stipa- 
Lorem sonat. 

Ibid. C. Fenum habet. Addidimus vocem feni pla- 
ne necessariam : cum autem dicitur ὀσμῆς ἐργαστή- 


VARIONRUM NOTE. 


1290 


ριον caro, tuni ὀσμή valet iuem quod alibi cum di- 
citur, ὀσμὴν ἔχει, graviter olet, [(etet, et Joan. i, 
96, δη ὃσει, jam [fatet. Panlo post rectius φορολό- 
γου legimus in Cant. quain ut in Mor. φθοροποιόν, cor- 
ruptionis vel excrementorum opificem, sequitur enim 
ἀνάγχην τῆς ἀπαιτήσεως. lta Basilius ho. { De je- 
junio : Πάντως ποτὲ xaY οἱ φορολόγοι τοῖς ὑποχει- 
ρίοις ἐλευθεριάσαι μιχρὸν ἐπιτρέπουσι. Prorsus etiam 
tributorum exactores sibi obnoxiis paulisper conce- 
dunt libertatem. 

Recte Salomon. Locus est Proverb. xxii, 97, 
πίθος γὰρ τετριµµένος ἐστὶν ἀλλότριος οἴχος. χαὶ 
φρέαρ στενὸν b dcptov * in Vaticana legitur ut hiec 
τετρηµένος, perforatus, Dolium fractum est aliena 
domus, et puteus angustus alienus. Basilius quoque 
oratione 4 De jejunio sic alloquitur gula deditum 
hominem, ᾿Απιστόν ἐστι τὸ ταμιεῖον, εἰς τετρηµέ- 
νον πίθον ἀντλεῖς, [sta infida penus cella est : in per- 
tusum dolium infundis : male quippe Erasnius àv- 
τλεῖς verterat, hauris. Antholog. Epigramm. lib. t, 
Φαῦλος ἀνὴρ πἰθος ἐστὶ τετρηµένος" Vir malus esi 
dolium pertusum. Caeterum advertat lector Salomo- 
nem non dicere vitain. nostram esse dolium pertu- 
sunm, vel, ut est in vulgata Latina, meretricein esse 
foveam profundam, et alienam esse puteum angu- 
sium, unde Salonius Viennensis alienam  meretri- 
cem dici docet, quod uxor non sit legitima. Addi- 
dimus membrum illud ex utroque ms., ueque no- 
vimus quando migrare jubeamur. 

Col. 890 B. Adulatio. Mor. ms. χαχία χώραν, im- 
probitas locum habet; denique sub finem homiliz 
clausula in Mor. erat paulo longior, à ἡ δόξα xal 
τὸ κράτος καὶ d προσκύνησις σὺν τῷ Πατρὶ xa τῷ 
ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἱἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμὴν' 
cui gloria el imperium et adoratio una cum Patre et 
Spiritu sancto, in secula δα culorum. Amen. 


IN ORAT. IN DIEM ΝΑΤΑΙ ΕΜ. 


— 


Col. 1121 B. Veri tabernaculi. Augustana edi- 
tio, ann. 1587, ct. duo iss. Canteri et. Morelli, 
τὸ τῆς ἀληθινῆς σχηνοπηγίας pusthotov, non ut 
videtur legisse interpres , τὸ τῆς ἀλπθινης σχτνΏς, 
veri tabernaculi mysterium, sequitur enim, £v ταύτῃ 
γὰρ σχηνοπηγεῖται τὸ ἀνθρώπινον σχηνωμα. 

Col. 1190 A. Per coudensutionem. Πνκασμὸς 
σχηνοπηγίας τῆς χάτω κτίσεως proprie sonat con- 
densationem. exstruclionis tabernaculi, creature in- 
ferioris, non ut. verterat Zinus, frequentiam taber- 
naculi inferioris. Psal. cxvii, 27, legiuius apud LXX, 
Συστήσασθε ἑωρτῆν ἐν τοῖς muxáQousty ἕως τὼν 
χεράτων τοῦ Ουσιαστηρίωυ" Constituite diem. so- 
ΙΘΗπεΠι in condensis usque ad cornua altaris. Cum 
igitur antea. verterit interpres Nysseni illud £v τοῖς 
πυχάζουσιν, in condensís, el postea τὸ zuxáseaQat 
(soy ἐστὶ τῷ χοσμεῖσθαι ἡ περιθάλλεσθαι * conden- 
sari, et ornari, et indui tdem est : πυχασµόν hic 
condensationem interpretari debuisse videtur : licet 
τὸ πυχάζειν valeat idem quod stipare, et apud 
Augustinum et velus Psalterium vertatur, Consti- 
(uere. diem. festum. in. confrequentationibus , quod 
tectum fuisset πυχάσµασιν * nam alioqui πυχάζειν 
»st Nysseno ornare, amicire, ut annotat scholiastes 
án edit. Biblioth. Vaticanz, πυκάζουσιν, σχιάζουσιν, 
καλύπτουσιν, χοσμοῦσιν, obumbrantibus, tegentibus, 
ornantibus, et cum Hesychio Suidas, πυχάξονσι, 

τεφανοῦσι, πυχάζεται, χοσμεῖται, σχεπάζετα». 

Col. 4151 B. Ut reparator. Conscentiunt August. 
et Canter. ut legant, οὐ μὴν οὐδὲ τότε τῷ δ'ορθωτῇ, 
eic., ul excudimus; at uis. Mor. εὔχαιρον ἐπὶ δὲ 


Αἱγυπτίων λέγω xax&v χαταμ. Interpres ediderat 
fuit, ut hinc vita se Deus commiscerel. Oportebat wi 
Israelitarum, eic. 

Col. 1154 B. Confregit. Zinus scripserat, conti- 
nuit. Quad autem. hujus fere in humana vita re- 
lictum fuit, quodque quoad homines vitiorum motio- 
nibus. In. duobus mss. et in excuso legebatur ut 
edidimus. Nam hic frustra fuit interpres cum lo- 
cum Genes. 111, 16, anaotavit cum Áugustano typo- 
grapho : certe illic tantum scriptum est αὐτός σου 
τηρήσει χεφαλήν, quod in Complutens. et Plantiniana 
edit. Latine redditur : 1ρ56 tuum conteret caput, et 
in Vaticana, αὑτός σου τηρέσει χεφαλήν' Ipse ser- 
eabit caput. (uum 7 sed probabilius est allusisse 
Nyssenum ad illud Davidis prophetze Psal. Lxx, 
14 : Σὺ συνέθλασας τὴν χεφαλὴν τοῦ δρἀχοντος. 
Tu con(registi caput draconis. 

Col. 4455 B. Transiens. Non ut antea Zinus, 
Ascendam, inquit, el videbo visionem. Augustana et 
duo inss., Διαθὰς γὰρ, φησὶν, ὄψομαι τὸ p£ya, et 
χίνησιν διὰ τῆς βάσεως August.; at Cant. et Mor. 
διὰ τῆς διαθάσεως. Non dixit igitur ἀναδάς, seid 
διαθάς. Septuaginta vero Exodi it, 5, Παρελθὼν 
ὕψομαι τὸ ὅραμα, τὸ µέγα τοῦτο" quod Cyprianus 
interpretatur 1 Testimon., 19, Transiens videbo 
hoc grande visum. Ambrosius in Psal. cxvin, octon. 
15 : Trausiens videbo hoc visum magnum. Idemque 
llieronymus in Psal. χι. Vulgata ex Hebreo : Va- 
dam, el videbo visionem hanc magnam. 

lbid. Quod Deum. Interpres videtur legisse τὸ 
Θεηδόχον σῶμα , corpus quod Dewm suscepit ; cui 


£221 


lectioni favet quod sequitur, διὰ την τῆς ἁμαρτίας 
παραδοχἠν, propter peccati susceptionem : itemque 
illud antea notatum in Catecheticum librum (hujusce 
Patrologi 1. XLV, init.), Ἐκ τοῦ ἡμετέρου φυρά- 
µατος f, θεοδόχος σὰρξ ἣν, et Dionysius lib. 1 De 
divinis nominibus, cap. 3, Ἐπὶ τὴν θέαν τοῦ ζωαρ- 
χ.κοῦ, xaX θεοδόχου σώματος συνεληλύθαμεν. Ad 
speciandum corpus illud , quod vita principium et 
ipsum Deum aliquando continuerat, conveneramus. 
Nonius etiam Θεουδόχον appellat, quam Hesychius 
θεοδέγµονα., τῆν τὸν Θεὸν δεδεγµένην, eam qua 
Deum susceperat. Augustana tamen editio εἰ duo 
anss. constanter legunt τὸ θεοτόχον σῶμα : unde 
dicitur Virgo Dei genitrix , θεοτόχος, in concilio 
Ephesino, pag. 50&. edit. Romanz. Anathematisnio 
Cyrilli 1 : EL τις οὐχ ὁμολογεῖ θεὸν εἶναι χατὰ à2f- 
θειαν τὸν Ἐμμανουὴλ, xal διὰ τοῦτο Ototóxov τὴν 
ἁγίαν lMapüévov* Si quis non confitetur Emmanue- 
lem vere Dcum esse, si ob id sanctam. Virginem 
Deiparum. 

Cel. 14138 D. Audivi ergo. Sic ad verbum e 
Gr;eco textu, quem cuim excuso tuentur duo calaino 
exarali codices ; Zinus scripserat, ut ez historia 
quadam incerli auctois accepi. lac. vocc apoery- 
phus B. Hieronymus est usus multis in locis, ul 
epist. 7 : Caveat omnia apocrypha, εί si quaudo ea 
non ad dognlum veritate n, sed ad signorum reve. 
reuliam legere voluerit, sciat non eorum esse, quorum 
titulis pranotantur. Alii arcanamelt occultam histo- 
riam verunt. Eximdem tamen historiam de steri- 
libus Deipar:e Virginis parentibus, et de obiatione 
eius in temp!o referunt. Epiphanius haeresi 79, 
οἱ aller. Epiphanius, nisi idein forte sit, in orat, 
De laudib. B. Virginis, t. VII. Biblioth. SS. Ρα: 
irum, Nicephorus ex Evodio lib, t*, cap. 5, Πίου. 
οἱ Damascenus lib. 1v De fide oriliod. cap. 15. Al- 
teram etiam de loco ejus in templo virgiuibus 
assignato, εἰ de Zachariz nece, quam ex apocry- 

horum somniis approbari ait Hieronymus, in xxii 

αι, tradunt et explicant Origenes in Mat- 
tbaum, tract... 20, Basilius homil. De humana 
Christi generat., Petrus Alexand. can. 5, et Cyrill. 
item Alexand. Adversus Antliropomorphitas. 

Ibid. Ad Sanctum sanctorum. Hestituimus hune 
locum antea truncatum apud interpretem, qui hoc 
Lantum habuit, ad Sanctum sanclorum accedit, et 
supplex Deum orat. Exscripsit eum, et in llistoriam 
suam transtulit Nicephorus Callist. lib. 1, cap. 7 : 
Ipsa quoque fit. supplex. Deo, et in templo sedulo 
versatur, ne scilicet a benedictionibus legis excideret 
cruns. Paulo post, illud δυναμωθεῖσα δὲ νεύµατι 
θείῳ πρὸς τὴν yapàw ἣν ᾖτησεν, idea interpres 
Nicephori melius. expressit : Sed enim. divino 
«utu ad cam, quam petierat, graliam Ánna confir- 
mata, atque. roborata, postquam puella ex maternis 
prodiit locis, Mariam eam statim nominatit. Ac 
legimus quidem ] Reg. 1 de Anna Elcanz uxore, 
cum sederet lleli sacerdos ante postes domus  Do- 
inini, orasse illam, sed non ingressam in Sanctum 
sanctoruim : neque convenil istud cum eo quod 
ait Epiphauius in homilia jam citata De laudibus 
B. Virginis Joachim precatum fuisse in monte, 
Annam uxorem ejus in horio suo, cum filiam a 
Dco impetrarunt. Qui potuit autem mulieri per- 
miti ingressus in Sancta sanctorum , cum agre 
tdámodum adduci pessimus, ut historiam illam de 
B. Jacobo odmittamus quam e Craco Eusebii Rufi- 
nus evpressit lib. n, cap. 25 : Huic soli licebat 
introire in Sancta. sanctorum : neque enim laneo 
utebatur indumento , sed tantum sindone. Solus in- 
grediebatur in templum. Atqui Grzce tantum legitur, 
τούτῳ µόνῳ ἑξην εἰς τὰ ἅγια εἰσιέναι, in sancta, non 
in δαπεία sanctorum, ut et Rufinus et Christophor- 
$0nus verterunt. Quod sane mirum non animadver- 
usse Jos. Scaligerum, cum tam severe in Eusebiup, 
εἰ iu ejus interpretes animadverterit. Soli euim 


VARIORUM NUT £. 


summo sacerdoti semel in anno licebat irgredi in 
Sancia sanctorum, sive in secundum tabernacu- 
lum, Levit. xvi, 2, et llebr. ix, 7; at in primum 
semper ingrediebantur sacerdotes sacriticiorum 
officia consummantes : et lioc potuit peculiari quo- 
dam jure Jacobo permitti, licet ex Levitico genere, 
vel ex Aaronis familia non esset : quamobrem ait 
Eusebius illum solitum intrare εἰς vaóv, in tem- 

lum. Nam quod alibi et apud Iieronymum in libro 

e script. eccles. et apud Epiphanium hzresi 29 
legitur illum in ipsum sanctuarium intromissum, 
non minus incredibile videtur, quam si eum sum- 
mum sacerdotem fuisse dicamus , ut ex verbis 
Epiphanii colligi posset, cum ipsum sacerdotio 
functum asserat, et idcirco semel in anuo in Sancta 
sanctorum ingressum. Caeterum quod hic ait de noimi- 
nis Mariz etymologia, τὸ θεόσξοτον τῆς χάριτος illud 
significasse, non convenit cum iis qux llieronymus 
vadit lib. De nominib. Hebraic. : Mariam plerique 
estimant interpretari, illuminant me isti, vel illu- 
minatrix, vel smyrna maris, sed mihi nequaquam 
ridetur. Melius àutlem est, ul. dicamus sonare eam 
stellam maris, sire amarum mare : sciehdumque 
quod Maria serinone Syro domina nuncupatur. We- 
centiores ex Syro οἱ llebrieo compositum nomen 
volunt sonare Dominam maris. 

Col. 1459 B. Tribu οἱ familia. Non ut antea, 
tribu el patria, x;vXrc; xai πατριᾶς. llieronymus 
correctionem firmat lib. Adv. BMelvidium : Porro 
cognatioue fratres vocantur, qui sunt de una familia, 
id est. πατριά, quod. Latini paternitate interpretan- 
lur, cum ex una radice multa. generis (urba. dif- 
funditur. 

(οἱ. 14142 A. O beatum. Ms. Mor., Ὢ µαχαρίας 
σαρχὺς ἑκείνης, t δι ὑπερθολὴν χαθαρότητος τὰ τῆς 
Φυχῆς' O beatam carnem, illam que puritatis pre- 
stantia : vecepta lectio est August. et Cant. Nam 
el qui sequuntur ei favenL, in quibus de anima 

ura flit mentio, ut puritatem in utero vel carne 
intelligas nolatam esse. Addidimus interpretationi 
vocen purilalis. 

Col. 1146 D. Qui hostis. Legebatur antea, qui 
ticlus est in gratiam. Augzustaua editio, pag. i27, 
in textu babuit, τὸ ἐχπεπολεμημένον καταλλάσσεται * 
in margine aulem τὸ ἐκπεπολεμωμένον εἰς γαταλ- 
λαγὰς ἄγεται, qui hostis faclus esl in. grat. accip., 
vel qui hostis redditus fuerat. Eamque lectionem 
ms. Cant. tuetur. Porro id discriminis cst inter 
πολεμοῦσθαε, ct πολεμεῖσθαι, ut. docet. Budzus, 
pag. 171 Comment., quia πεπολέμωται ὁ εἰς ἔχθραν 
προαγθεὶς, καὶ πολέμιός τινι γενόμενος, qui hostili 
animo csse capil : at vero. πεπολεμγμµένος xal ὁ 
πελέμῳ βιασθεὶς xal βλαθείς, qui bello vim passus 
est, et injuria affectus. Locum autem ex Salomone 
citatum paulo ante non possum alio referre, quam 
ad illud Ecclesiastici n, 26 : 'Ev ἡμέρᾳ ἁἀγαθῶν 
ἀμνηστία xaxbv' In die bonorum oblivio malorum, 
Hieronymus in xtv Isai: vertit, In die bona oblivio 
malorum, qua vulgatam lectionem Gracam fulciunt 
adversus eorum sententiam qui deesse putant Loc 
loco ρω une sit oblivio malorum. 

Col. 147 A. Hac ut justitie. Linus ediderat, 
hec ut testamenti, quasi legisset διαθήχης, mon ut 
esl in. August. οἱ Canter., τῆς δικαιοσύνης, ut 
antea dixerat apertam fuisse portam justitiz, quie 
peccato solet. opponi, non testamentum. Sic col. 
ead. Discripsimus α calamitate liberareris, non ut 
Zinus, a servitute liberareris, quod τῆς συμφορᾶς 
legatur, non δουλείας , et mox addidimus vocem 
bene[actori , τῷ εὐεργέτη, quain et excusus et duo 
mss. suggerebant. Postremo col. seq., Α οἱ B, nos * 
detenius est, εἰ α corruptione tenerelur , scribere 
maluimus , quam vicíus est, aut vinceretur , quod 
has locutiones ab apostolo Petro mutuatus sit 
Act. 11, 21, Οὐχ ἣν δυνατὸν χρατεῖσθαι αὐτὸν ὑπ 
αὐτοῦ) Impossibile erat teneri eum ab illo. 


4293 


VARIORUM NOT.X.. 


— — M —ÁM— — — ——M— — 


$224 


- ——— M— — - — — 





IN EPISTOLAM DE EUNTIBUS HIEROSOLYMAM (? 


NOT.E GRETSERI SUCIETATIS JESU 


Super nolas Petri Molinei, ministri Calviniani. 


PILEFATIO. 


Edidit non ita pridem Graco-Latine Petrus 
Molineus Calvinianus minister, sub nomine Gregorii 
Nysseni episcopi, epistolam Περὶ τῶν ἀπιόντων εἰς 
Ἱεροσόλυμα, De euntibus llierosolymam, cum nova 
versione, additis notis, et gemino tractatu, altero, 
de Peregrinutionibus, altero, de Aliaribus: quasi 
epistola illa non jam pridem Grace et Latine vul- 
gata fuerit, et quidem Parisiis anno 1551, apud 
Morellium, si non mentitur lllyricus, qui summam 
ejus transtulit in Catalogum testium veritatis, et 
integram in quartam Centuriam, forsitan prius- 
quam Calvinianus iste Eurybates nasceretur: certe 
multis annuis antequam cum barbara sua inter- 
pretatione in publicum prodiret. Neque aliam hujus 
epistol:e denuo foras extrudend:e, scholiisque ine- 
plis ac perversis contaminande causam habuit, 

uam odium in sacras peregrinationes, prosertim 
ierosolymitanam, quam cum epistola hac dissua- 
dere et improbare vidcatur, cupide a. sectariis ar- 
ripitur, οἱ plenis buccis dilaudatur, ita ut Josephus 
Burdo, Molinei iu cena  Calviniana commensalis, 
vocet alicubi Aureolum libellum. Et (orsan hoc ob 
elogium inductus est Molineus, ut hanc suam ope- 
ram epistolam huic navatam inscriberet. Burdoni; 
a quo mirificam gratiam iniisset, si eum his Catul- 
lianis affatus fuisset : 
Cui dono aureolum novum libellum, 
Arida modo pumice expolitum ? 
O Burdo, tibi ; namque tu solebas 
Meas esse aliquid putare nt&gas. 


Qiem ridicule hortatur, ut reliquum vite theologicis 
argumentis tractandis impendat, Quod votum inter- 
vreétabitur Burdo, si sapit, non amici, sed inimici. 
Si quis enim malum maximum Burdoni optat, is 
optet ut temerariam suam falcem in theologicam 
inessem mittat. Bone Deus, quos ludos dabit theo- 
logis? Οι ludibria ob inscitiam debebit? Cum 
enim in critico οἱ chronologico. ct mathematico 
campo tam audax et przceps fuerit, ut passim et a 
criticis, ct a chronologis, et a mathematicis vapu- 
let ; quid futurum censcbimus, si il!'otis illis suis^ 
manibus celestia mysteria contrectare tentet? 

Adeo aulem liec epistola Calviniano palato 
arridet, ut. eam in Gallicum quoque sermonem 
convertere voluerit nescio quis Robertus Stephanus 
ex celebris illius Koberti Stephani forsan nepotibus, 
quem Molineus (quid si mulus mulum 2) vocat virum 
ingenio lerso, el veritatis amantem. Magis placuisset 
enco.ium, si nominassel. virum ingenio ab. omni 
veritate absterso. Gallicam Stephaui versionem ap- 
pellat commodam sane ac elegantem, et que Jesuitas 
pupugerit. Quid si et hic, manus manum? Quid 
antidoti exspectat Molineus, nisi ut. Stephanus 
vicissim versionem Latinam nominet. commodum 
sane uc elegantem, una cuim notationibus commodis 
sane ac elegantibus. Discedo Álceus puncto illius : 
ille meo? Quis, nisi Callimachus? 

Et quinam illi Jesuitz, quos Stephani versio 
tantopere pupugit ? Ex multis nominat. unum Lu- 
dovicum Kicheomum. Js Stephano, mirum quantum 
insuliat, inquit Molineus, librumque conatur insimu- 
latione falsi elidere, nosque exceptione rei pridem 
Judicate submovere. Nec Stephani versioneu, neque 


Richeomi refutationem vidi. Non ambigo tamen 
5lephanum sui traducendi οἱ irridendi uberem 
suppeditasse materiam pro ea, qua sunt plerique 
omnes Calvini discipuli benignitate ; neque enim 
invident nobis honestam illam voluptatem, quam 
ex eorum inepliis percipimus. Nec ulla me tenet 
dubitatio, Stephanum 4 Richeomo probe esse dc- 
pexum, ut forsan tam cito in arenam non sit reditu- 
rus, memor ictuum in priore congressu acceptorum. 

Nam quod Molineus ait, Richeomum omnia ar- 
ma suo ex Bellarmino sumpsisse, id ut verum esset, 
quid cause quam Richeomus agebat olliceret 2 
Unde tu, quas in tuis Notationibus garris, mutuatus 
es, non enim dicam, sublegisti, nisi ex lilyrico, 
Centuriatoribus, llospiniano, Danzo et aliis no- 
vatoribus qui ante te hanc epistolam sub nomine 
Gregorii Nysseni venditarunt, et ea tanguam 
validissimo telo , peregrinaliones  oppugurarunt , 
insulse prorsus, uti postea liquebit. 

Causa porro, qua me impulit, ut Calviniani 
hujus nugas breviter examinandas οἱ discutiendas 
susciperem, hic est, quia argumentum de sacris 
peregrinationibus aliquo modo propius me taugit, 
quam alios nonnullos, cum quatuor libros de pe- 
regrinationibus duobus abhinc annis in lucem de- 
derim, deque hac ipsa epistola libro primo, cap. 10, 
copiosissime disputaverim, et fere omnia, quz nunc 
novus iste versor occinit, refutaverim. 

Accedit, quod minister iste evangelii Lemanici et 
Calvinianz coenae coctor, illustrissimo cardinali 
Bellarmino aliquoties denles suos infigit : cum 
ergo Bellarmini defensionem prolitear, eumque in 
opere De peregrinationibus a. calumniis Danzi et 
Hospiniani asseruerim, non est hoc loco deseren- 
dus, cum ab isto nudius tertius exorto Calvini- 
cola oppugnatur, de quo jure dicat Bellarminus, 
quod Achilles de Agamemnone : 

. 2. «οὐδ' ἂν ἔμοιγε 

TecAaím, κὐγεόσπερ ἑὼ», εἰς ὦπα ἰδέσύα,. 

Neque mihi, licet admodum sit impudens, in. (a- 
ciem respicere ausit. 

Volui autem hac occasione etiam percurrere no- 
tas alterius Calviniste, sed hoc longe doctioris, 
in epistolam ejusdein, ut aiunt, Nysseni, ad. Eusta- 
thiam, Ambrosiam et Basilissam, in qua itidem de 
peregrinatione Hierosolymitana disserit. Nyssenus, 
«i est Nyssenus; nam nuper prodiit, neque antea 
quisquam unquam de hoc Nysseni monumento vel 
ando, vel vigilando, vel somniando aecepit. Et 
scholiastes multa aunotat, quie nota egeant, etiam 
atra , ut vilebimus. Nunc, quod bene vertat, rem 
ipsam aggrediamur. — 

CAPUT PRIMUM. 
Exumen notarum Molinei 

]n epistolam de peregrinatione Hierosolymitana. 

Calvinista sie exorditur: Bellarminus, :et qui 
pennas εἰ inlervulsit, Hicheomus , hanc epistoluin 
insimulant falsi, ut φευδεπίγραφον, et negant. essc 
Gregorii, Μὴ φεύδεο, ait ille apud. Homerum. Ne 
mentiarts, cum possis verum dicere. Nam Bellarmi- 
nus non negat absolute esse Nysseni ; sed ait, Forte 
non esse Nysseni. Nec ait, non exsiase Grace, sed 
(qe non exstare Grace, quia nullum Graecum 


(1) Qua inter Gregorii Epistolas inveniiur ordine secunda, tomi kujusce col. 1010. 


1325 


exemplar viderat. Cur tu przeteris illud forte quod 
asserlionem restringit ac. limitat? Forte ideo hanc 
voeulain preteriisti, ul in ipso statim notarum 
vestibulo mentiendi materies tibi suppeteret. Pri- 
ino huic tuo. mendacio, ne solitarium sit, mox 
adjungis socium : nenipe Bellarminum et Richeo- 
mum hoc negare nulio alio. argumento, quam quia 
sic censent. Àn nullum argumentum est, quod non 
sil in Nysseni operi: us, quod ignotus interpres, et 
quod forte etiam non inveniatur Grece ? Λη non 
hzc tria argumenta attulit et attigit. Bellarminus? 
Si falsa censebas, cur non refutasti ? Si Nysseni 
est, cur non est recepta inter ejus opera, toties 
Parisiis et alibi excusa? Aute aliquot annos. pro- 
dierunt ex variis Bibliothecis varia opuscula Nys- 
seni; ea statiim. repererunt stationem in volumine 
operum Nysseni, non jta pridem Parisiis publicata. 
Qui fit, quod ab anno Domini 1551, quo hzc epi- 
stola Parisiis typis esl impressa, nullo loco inter 
opera Nysseni donata fuerit ? 

Si dicas, Editiones iius fuisse Pontificias et 
Pontificiorum, qui epistolam hanc. exterminatam 
cupiant, respondeo : Si hac cst legitima causa, 
jropter quam non compareat in editionibus Catho- 
licorum urbium, cur exsulat ab editione Basi- 
leensi anni 1562, undecim annis ab editione Morel- 
liana publicata? Nam exsulare, fidem mihi facit 
Epitoine Bibliothec:e Gesnerianez, qux Catalogum 
texit omnium illius editionis operum et opuseulo- 
rum, nec tamen inter illa haec epistola usquam 
visitur. Qux» causa, cur neque heretici tiypogra- 
pi et bibliopolz huic epistole locum | inter opera 

ysseni tribuerint; nam editam fuisse, ignorare 
non potueruut, cuim eodem anno 1562 excusa fue- 
rit Dasile: in quarta. Magdeburgensium Centuria. 

Deinde nou omnes Pontificii eam Nysseno abju- 
dicant. Nam Morellium primum cditorem fuisse 
Pontificium, nullus dubito, Sed et Aloysius Lippo- 
manus Pontilicius fuit, et tameu hanc epistolam 
tomo secundo De Vitis sanctorum, sub nomine 
Nysseni, intexuit, si tu vera scribis. Fuit etiam 
illustrissimus Annalium scriptor Baronius, Pontili- 
cius, et quidem quam maxime; tamen non dillite- 
tur Annali quarto, hanc epistolam ex Nysseni ofli- 
ciua fuisse profectam. Qui tit, quod nonobstantibus 
horum judiciis, hactenus epistola haec loeum iuter 
caeleras Nysseni lucubrationes non invenit? An non 
hoc argumento est plurimum super hac epistola 
sensum vero propiorem esse; et hiuc accidisse, ul 
ad hunc usque diem a. reliquis operibus sejuncta 
fuerit; quamvis pauci. ex orthodoxorum numero, 
omnes vero ex sectariorum grege odio peregrina- 
tionum, eam Nysseno adjudicent. 

Quod ad interpretem. attinet, neque primuseditor 
Morellius, neque lllyricus in Catalogo et in quarta 
Centuria , indicare potuit. quodnam interpretis 
illius nomen esset, neque tu potes. Dices: Non esse 
admodum firinum argumentum, sumplum ex eo quod 
interpres sit. iynolus. Multarum enim homiliarum 
S. Chrysostomi — interpretes esse incertos, — nec 
tamen ab interpretum incertitudinem dubitari de cer- 
titudine et. gerianitate V&omiliarum. Respondeo, 
ut lioc ita sit: altamen aliquid. saltem. argumenti 
ab iuterprete ignoto ducitur: presertim. cuin. fero 
le omnibus aliis Nysseni operibus liqueat, a qui- 
bus Latinitate donata fuerint. Et si quae nova non 
ità pridem exierunt, quibus nullum interpretis no- 
men ascriptum, ut est libellus de Fato, oratio 
contra. Faneratores , mihi tamen exploratum est, 
quis utrumque epusculum Latine verterit. Num tu 
nosti, quis sit auctor versionis Lating, que in 
quarta centuria Magdeburgica exsistit? 

Tertium Bellarmini argumentum, quod hzc epi- 
$tola forteetiam Grace non invenitur. Non aflirmat 
simpliciter, non inveniri, sed ait : forte, quia Dellar- 
minus editionem Morellianam non viderat: nec 
injuria suspicari quis possel, ipsam quoque στο. 


ParuoLt. Gn. XLVI. 


VARIORUM NOTE. 


1226 


cam compositionem esse a recentiore fabro, cum 
vix in Bibliothecis reperiatur. In Augustana certe 
el Bavarica, quie pleraque Nysseni opera continent, 
non comparet : ut nec ir. aliarum Bibliothecarum 
indicibus, quos ad calcem aui Apparatus adjecit P. 
Possevinus : nam quod Calvinianus iste ait, eam 
reperiri Parisiis in Regia bibliotheca, nec ad finem, 
sed medio corpori insertam, id nou idco evincit 
eam esse Gregorii Nysseni: nam et. in codice quo- 
dai Bavarico, in quo complura Nysseni insunt, 
exslat oratio seu homilia de Melchisedech, quam 
qui Nysseni esse pertendat, is dignus est qui hir- 
cos miulgeat, Molineo cribrum supponente. Nec 
indicat Molineus, utrum Regius ille codex tantum. 
modó Nysseni orationes contineat ; an hanc solam 
sub Nysseni nomine , au plures aliag.Nec ipse vidit, 
sed ex alterius relatione id refert. Quis non mire- 
tur Molinei ignaviam, qui novam hujus epistole 
translationem, in eam scholia meditans, non adierit 
bibliothecam Regiam, cuu Parisiis degat, facillimo 
aditu, beneficio Casauboni bibliothecarii, quem 
hic magnitice deprzdicat ; forsan et ob. hane cau- 
sam, quod sit de grege Molinei. At epistola hec in 
medio Codice. Quid tum? An medio Codici nihil 
spurium inseri potest ? 

Urget Molineus etiam stylum cum Gregorii stylo 
examussim concinentem, Qua de causa ? Quia vide- 
tur dissuadere peregrinationem Hllierosolymitanaim, 
et alia nonnulla ; hzc nimirum tanti concentus, et 
lante convenientize ralio est ac origo. Si epistola 
hzc peregrinationes tam aperte comprobarel, ut 
nulla tergiversandi et eludendi occasio sectariis re- 
linqueretur, jam stylus esset hoc ipso dissimillimus 
Gregoriano; neque quidquam Gregorii oleret. Nunc 
totus est Gregorianus, quia videlur aliquid dicere, 
quod isti a Gregorio dictum scriptumque percu- 
piunt. Aptus certe minister iste Calvinianus censor 


.est styli Gregoriani: qui prater hanc epistolam Gre- 


gorio ascriptam, non inulta Gregorii Grx»ce legisse 
videtur, cum pauca Grace exstent, ipse autem ma- 
nuscriptorum codicum tam diligens sit investigator, 
ut ne Regium qu:dem codicem pro bac sua epistola 
inspexerit , quo exploraret , num veteris an novae 
manus scriptura esset; et num res se ita haberet, 
ut ex Bibliothecario intellexerat. 

Urget insuper doctrine similitudinem. Ubi vero 
unquam suis in operibus prohibuit Nyssenus pere- 
grinatliones, ut tam audacter asserere possis in hac 
epistola, vestro sensu et intellectu accepta, inesse 
tantam doctrinz similitudinem cum reliquis ejusdem 
Nysseni operibus? Tantum abest, ut in aliis suis mo- 
uumentis doceat, illicitum esse Hierosolymam pe- 
regrinari, ut ne in ista quidem epistola hoc simplici- 
ter alfirmet, ut copiose ostensum in opere De pere- 
grinationibus. 

At Gregorius meminit etiam in epistola ad Olym- 
pium pro[ectionis sur in Arabiam, cujus et ista epi- 
stola mentionem facit. Quasi vero architectus hu- 
jus epistoli& non potuerit alienis plumis sese or- 
nare, et quod de se scripserat Nyssenus, sibi tri- 
buere. Num solus Nyssenus in Arabiam profectus 
est? Evangelium Nicodemi non tantum meminit, 
sed et describit passionem Christi. Num ideo non 
est pseudepigraphum ? Neque Bellarminus vel alii 
objiciunt hanc epistolam non reperiri in vulgatis 
codicibus: sed aiuut, non exstare inter opera Nys- 
seni unum in volumen congesta: nam si Nysseni 
est, cur non cum c:leris copulatur, post tot annos, 

st opera Nysseni toties simul excusa et recusa? 
llud item ΠΗΓΗ: non reperiri iu. manuscriptis 
codicibus Gracis illustrissimarum et instructissi- 
maruin Bibliothecarum : cum alia ejus opera non 
sint usque adeo in Bibliothecis infrequentia. 

Sed ais: Ante typos inventos facile fuisse mona- 
chis ianuscriptorum custodibus, que libuit eradere. 
Confers igitur hujus raritatis culpam in monachos, 
qui expunxerint, Parum considerate. Nam in codi- 


J9 


1221 


cibus antiquis, qui supersunt, nulla apparent hu- 
jus erasionis seu expunctionis vestigia. Deinde 
perpetuo. criminamini monachos ante Lutherum et 
Calviuum fuisse tam indoctos, ut ne Latinam qui- 
dem linguam intellexerint : tantum abest, ut Grz- 
cam. llinc ad monachos potissimum refertis illud : 
Gracum est, non legitur. Si monachi Greca legere 
nequibant, quomodo hanc epistolam Grxcam ex 
codicibus calamo exaratis eradere potuerunt, ut 
tu ais : neque enim prz ruditate, si non meutiniini, 
scire valebant quodnam argumentum tractaret. 


CAP. II. 
Defenditur secunda. Bellarmini et aliorum 
Catholicorum responsio. 


At sit hzc epistola Nysseni. Quid inde? Non 
simpliciter damnat peregrinationes a quolibet sus- 
ceplas, sed ab anachoretis tantum, et solitariam 
vitam agentibus viris vel mulieribus, quorum pro- 
fessio est abdi, occuli, frequentiam et concursum 
hominum declinare. Ad qux» Molineus: Nobis [α- 
cile est has nebulas difflare. Tam facile scilicet, 
quam facile vulpes pyrum comest. Videamus quam 
facili flatu Calvinianus iste /Eolus hoc responsum 
concutiat. Adversus hoc, inquit, tota epistola tam 
clara est, ut solis radio scripta videatur, presertim 
si quis adhibeat Calviniana ocularia; alioqui. vix 
est, ut speret se hanc tantam lucem intuiturum. 

Ait Molineus : Quecunque enim aryumesta. affert 
adversus peregrinationes, neuto. nisi plaue vecors ne- 
gabit ad populum etiam pertinere. ltaque hoc flatu 
seu dilflatu diflat Molineus Catholicorum respon- 
sionem. Quisquis velat suscipi peregrinationes ad 
Christi sepulchrum, seu cunabula, sine sacre. Scri- 
plurg precepto, is cerle. asserit non esse. populi eo 
peregrinari , nisi populum id [acere jubeat sacra 
Seriptura. At id diserte affirmat Gregorius, imo εἰ 
contendit nihil tale precipi in sacra Scriptura : as- 
serit igitur non debere populum eo peregrinari, nisi 
forie putart adversarii Gregorium. existimavisse po- 
pulo licere facere aliquid ad Dei cultum sine sacre 
Scripture mandalo, ascetis vero et anachorelis id 
non licere. 

At syllogismus iste Lotus est informis et fanati- 
cus, ne dicam plhauiasticus: et plane ex more et 
ore Pradicantium effictus, qui suis in syllogismis 
vera falsis miscent, ut nisi quis diligenter animum 
advertat, fraudem vix deprehendere queat. Itaque 
majore et minore concessa, wegatur consequentia, 
quia forma non constat: nam in minore subsu- 
mendum erat: sed Gregorius vetat suscipi pere- 
grinationes ad. Christi sepulchrum, seu. cunabula, 
sine sacra: Scripture precepto, hoc est, eo quod in 
sacra Scriplura hoc non sit preceptum: ergo Grego- 
rius asserit non esse populi eo peregrinari. At minor 
hoc modo formata, prout ex lege ratiocinandi for- 
mari debet, ab omni prorsus veritate abhorret: 
nam ut maxime Gregorius dicat, peregrinationem 
Hierosolymitanam non esse in Scripturis precep- 
t'in, non tamen dicit ideo esse illicitam : neque 
enim, ut in primo libro De sacris Peregrinatio- 
nibus aiebam, ea laborabat stultitia, qua Novatores 
nostri, ut crederet omne illud esse illicitum, quod 
sacris Litteris non praciperetur. 

ltaque si quis hunc in modum argumentationem 
instituat: Qmne illud, quod in Scriptura non pre- 
cipitur, est. illicitum : peregrinatio Hiervsolymitana 
in Scriptura non. pracipitur ; ergo est illicita : ne- 
gatur major. Si hunc in modum: Gregorius Nys- 
senus Wicit peregrinationem.  Hierosolymitanam | in 
Scripturis non pracipi, ergo vetuit illam non mudo 
monachis, sed ei cujuscunque alterius conditionis 
hominibus : negatur consequentia. Nam et ego fa- 
teor hanc peregrinationem in Scripturis non ργ8- 
cipi, definite scilicet ace determinate; neque tamen 
ideo affirmo eam a nullo hominum genere licite 
suscipi. Et si Nyssenus peregrinationem Hieroso- 


VARIORUM NOTE. 


1323 
lymitanam pro illicita duxit, quod in Scriptura 


non prazciperetur, qua conscientia ipsemet hanc 
peregrinationem obiit? Nec alio fine dixit Nysse- 
nus, peregrinationem Hierosolymitanam in Scrí- 
pturis non precipi, quam ut monachis et monialibus 
nimium Hierosolymam abeundi desiderium exime- 
ret, existimantibus se ad Christianam perfectionem 
non perventuros; nisi llierosolymam vidissent. 
Horum cupiditatem ut minueret, vel potius penitus 
exstingueret, prater cetera argumenta, hoc etiam 
adhibuit : peregrinationem Fierosolymitanam in 
sacris Litteris non priecipi, ac proinde nil causa 
esse, cur sibi aliquid Christiane perfectionis de- 
futurum existiment, si Hierosolymam non adeant. 

Si argumentum hac forma vestias : Qui dicit pe- 
regrinationem — Hierosolymitanam ποπ precipi in 
Scriptura, is simpliciter negat ab ullo hanc. peregri- 
nationem suscipi debere: sed Nyssenus dicit peregri- 
nalionem  Hierosolymitanam non precipi in Scri- 
ptura : ergo Nyssenus. simpliciter negat hanc peregri- 
nationem ab ullo suscipi debere. lespondeo majo- 


. rem esse Calvinianam, hoc est, omnis veri exper- 


tem. Sed ascribamus ipsa epistole verba: Ἐπεὶ 
τοίνυν εἰσί τινες τῶν τὸν μονήρη xal ἰδιάδοντα 
βίον ἑπανηρημένων, ol; ἓν µέρει εὐσεδείας νενόµι- 
atat τὸ τοὺς ἓν Ἱεροσολύμοις τόποις ἰδεῖν, Ev οἷς τὰ 
σύμδολα τῆς διὰ σαρχὸς ἐπιδημίας τοῦ Κυρίου ὁρᾶ- 
ται, καλῶς ἂν ἔχοι πρὸς τὸν xavóva βλέπειν. Και εἰ 
ταῦτα βούλεται dj παρὰ τῶν ἐντιλῶν χειραχωγία» 
ποιεῖν τὸ ἔργον, ὡς πρόσταγμα Κυρίου. Ei δὲ ἔδω 
ἑστὶ τῶν ἐντολῶν τοῦ Δεαπότου, οὐκ οἶδα τί ἐστι τὸ 
διατεταγμένον τι θέλειν ποιεῖν αὐτὸν ἑαυτοῦ τοῦ xa- 
λοῦ νόµον Υινόµενον. 

Quas verba sic vertit interpres, Centuria quarta 
Magdeburgica: Cum itaque sint, qui solitariam et 
vitam privatam sibi delegerint (Molineus, cum ita- 
que aliqui eorum, qui solitariam et in seducto vitam 
elegerunt : quid est, vita in seducto? Quam proclive 
utrique fuisset βίον μονήρη interpretari vitam mo- 
nasticam, nisi isti vitam monasticam cane pejus 
et augue odissent) quibus vice pietatis habetur. Hie- 
rosolymitana loca vidisse, in quibus indicia Domini 
advenius per carnem conspiciuntur, preclare se res 
habet, si ad regulam ipsam respiciamus, idque οἱ 
velit priceptorum ductus (seu manuductio) & 
opus [aciamus, quasi mandatum Dei, si prater (Mo- 
liueus, si enira Domini precepta ἰά appareat. in- 
troductum, haud scio, quid sit, quod precipiat. velle 
quid auem (acere, qui se sibi legem boni, fecerit 
tpsum. Molineus: haud scio, quid hoc sit rei aliquid 
non mandatum velle agere, alque ita ipsum sibi le- 
gem esse honesti. Ubi Molineus audacter infercit 
negationem μὴ, τὸ μὴ διατεταγµένον, quia hoc vo- 
lunt, ut ait, antecedentia et consequentia, Hic iteruin 
cogor desiderare diligentiam Molinei. Cur non in- 
spexit codicem Regiun, num hanc negationein 
exhibeat ? Cur non liuerarum lumen et eruditionis 
penum Casaubouum rogitavit, ut inspiceret, si 
lantum otii a Calviniana cena coquenda sibi non 
suppetebat , ut Regiam bibliothecam adiret? Nec 
verum est antecedentia el consequentia hanc ne- 
gationem flagitare: nam et sine illa sensus con- 
$tat : ut vidit et reddidit interpres apud Centuria- 
tores. 

Sed esto, addatur negatio. Quid obtinebit Cal- 
vinista ? Jure non, nisi hoc: Non esse existiman- 
dum illud necessario fieri debere, tanquam ad 
Christiauam perfectionem simpliciter necessariuu, 
quod divinis Literis non pracipiatur: nam mo- 
nachi, quos a peregrinatione Hierosolymitana de- 
hortatur, putabant se Christianam  perfectioncir 
consequi non posse, nisi adorassent in locis, ubi 
steterant. pedes. Domini. lunc errorem, ut illis eri- 
piat, ait: se nescire quid hoc sit rei, aliquid non 
mandatum velle agere (videlicet tanquain necessario 
agendum) alque ita ipsum sibi legem esse honesti. 

Secundus Molinei flatus, quo Catholicorum re- 


1229 


sponsionem difflat. Addit Gregorius, Christum, et cum 
invitat ad regnum. ewelorum, Matth. xxv, v. 94, et 
cum, qui sint beali, predicat, Matth. v, v. 5, pere- 
grinantium non meminisse. ÁAdeone quisquam oris 
est. duri, ut dicat Christum istis locis, de solis ere- 
mitis aut. ascetis. loqui? an potius voluit Gregorius 
hec Christi verba ad omnes pios pertinere ? 

Ex hoe Molinei flatu arbitror. has extundi posse 
consequentias. ]nter operu que percenset Christus 
invitans el. introdwucens electos ad beatitudinem, non 
ponitur peregrinatto η ierosolymitana : ergo non licet 
Hierosolymam peregrinari. Dicas tu. lnter opera 
illa non enumeratur duclio uxoris, neque cana 
Calviniana : ergo non licebit uxorem ducere, vel 
cenam Calvinianam sumere. Ut placet hec con- 
secutio Molineo? Quasi vero Christus eo luci om- 
nia opera Christiano consentanea percensere vo- 
luerit, aut in extremo judicio enumeraturus sit. 

Inter. beatitudines non numeratur. peregrinatio 
Hierosolymitana : ergo est illicita, Perinde ac si di- 
cas: Inter beatitudines non numeratur scriptio li- 
brorum, ergo non licet scribere libros.Catalogo bea- 
titudinum non ascribitur rei familiaris administra- 
tio: ergo non licet rem familiarem administrare. 

Advertere porro lectorem volo, me non dicere 
has consequentiarum ineptias colligi ex Nysseno, 
seu 3uctore hujus epistola, sed ex discursibus et 
delirationibus Molinei et aliorum Pradicantium, 
quas imperite ex epistola hac vel potius ex sua 
phantasia eliciunt, Nam auctor epistole. nil aliud 
voluit, quam non esse dolendum si quis Hieroso- 
lymam nec viderit, nec visurus sit, quandoquidem 
neque inter opera, quz Christus in judicio extremo 
tanquam sibi prestita, λα neque inter 
beatitudines peregrinatio Ilierosolymitana ponitur: 
sed ex hoc non nisi ineptissime colliges, eaim 
idcirco esse illicitam aut Deo ingratam ; alioqui 
plurima, omnium confessione licita, Deoque grata, 
eflicerentur illicita et Deo ingrata. 

Nec inficiamur hac etiam ad szculares, et alios, 
qui vitam monasticam et solitariam non sequuntur, 
accommodari posse (nam si secularem quempiain 
nimio maerore confici viderem, quod Hierosolymam 
non adiisset, quasi absque hac peregrinatione pere 
fectionis Christianz particeps futurus non esset, 
non injuria hujus epistole verbis eum solarer, et 
ab hae persuasione liberare conarer), attamen 
Gregorius hxc verba nonnisi de monachis, vitam- 
que religiosam professis protulit, ut evidenter 
paMet cum ex ipso epistolae argumento, tum ex 
illis: ἐπεὶ τοίνυν εἰσί τινες τῶν τὸν µονήρη xa 
ἰδιάζοντα ἐπανηρημένων, ctc. Paulo post illos, ad 
quos scribit, vocat τελείους, xal τὸν ἀχριθή βίον 
ἑνστησαμένους, xavà θεὸν προηρηµένους ζᾖν, eoruin 
institutum nominat. βίον χατὰ «Φιλοσοφίαν, cujus 
propria ; εὐσχημοσύνη, qui? vivendi ratio sita sit 
ἐν τῷ ἀμίχτῳ xaX ἰδιάζοντι Bio τῆς ζωῆς, ὡς &v- 
επίµικτον καὶ ἀσύγχυτον εἶναι τὴν φύσιν, μήτε τῶν 
γυναικῶν ἓν ἀνδράσι, µήτε τὼν ἀνδρῶν ἐν γυναιξὶ 
πρὸς τὰ παρατετηρηµένα τῆς εὐσχημοσύνης ὁρμών: 
των. Qus omnia manifeste intelliguntur de mona- 
$tic:e vite cultoribus οἱ cultricibus; neque enim in 
vita cominuni viri a mulieribus, vel vice versa, 
mulieres a viris segregantur, ut auctor epistola 
in hoc vivendi instituto contingere ait. 

Przedicta verba sic reddidit interpres apud Cen- 
turiatores: Sancia et gravis vile institutio eadem 
omnibus, el viris, et feminis proposita est. Peculiaris 
est vite philosophica honestas, el castitas : que, in 
vita sua non mista, ac seorsim acta consummatur, 
telut 'impermis:a est, et minime confusa natvra; ne- 
que feminis in consorlium virorum. neque viris in 
mulierum, ad twenda castitatis et. honestatis officia 
coutendentibus. 

Molinéus magis adhuc omnia in versione sua 
turbat, ne auctor epistole videatur loqui de uto- 
hachis, sed promiscue de omnibus Christianis ex 


VAMORUM NOTE. 


19530 


Christian: legis prescripto vitam instituentibus. 
Hinc extremam hujus periodi partem sic reddidit : 
Cum nec mulieres inter viros , nec viri inter mulie- 
res ad tuenda honestatis officia contendant, EA ta- 
men epistol:e sensus est iste : Vitam separatam et 
a consortio hominuin sejunctam in eo consistere, ut 
neque viri cum mulieribus, neque hz cumi illis 
versentur, sed scorsim utrique degant, neque mu- 
lieres inter viros ad observationem honestatis, 
hoc est, ad vitae monasticz οἱ solitarize perfectío- 
nem, properent , tendant et enitantur, sed quilibet 
seorsim. 

Subdit epistolz auctor : Ifoc in yeregrinatióne 
Hierosolymitana observari non posse, sed necessa- 
rio viros cum feminis, et has cum illis, in itinere 
et hospitiis versari debere. 

Quamvis autem tam vetus interpres Centuria 
quarta , quam Molienus, illud παρατετηρηµένα in- 
terpretantur officia , hoc est , observationes , tamen 
cum παρατηρέω non tantum idem sit quod sim- 
pliciter observare, sed etiam preter jus et fas ob- 
servare, seu observationem debitam negligere : omnino 
h:ec notio liuic loco aptior censenda est. Ait enim : 
Neque viros inter mulieres, neque has inter viros ad 
violalionem τῆς εὐσχημοσύνης ruere ; nam τὸ παρα- 
τετηρηµένον τῆς εὐσχημοσύνης, est violatio, seu, 
ut sic dicam , inobservatio τῆς ευσχημησυνῆης, sicut 
τὸ παρατετηρηµένον τῆς σωφροσύνης est violatio εξ 
transgressio temperantig : maxime autem παρατη- 
ρεῖται, violatur, ἡ εὐσχημοσύνη, honestas et gra- 
vitas quam βίος µονήρης xaX ἰδιάνων., xat τέλειος, 
xat àxpt6fic efllagitat, si viri degant cum inulieri- 
bus, et hze cum illis. Nec obstant huic significatui 
sequentia : ἀλλά ἡ τῆς ὁδοιπορίας ἀνάγχη ἀεὶ τὴν Ev 
τούτοις ἀχρίδειαν xal πρὸς ἁδιαφορίαν τῶν παρατε- 
τηρημένων ἄγει. Nam. ἁδιαφορία τῶν παρατετηρη- 
µένων apellatur lioc loco neglectus. violati offi, 
quando aliquis την παρατ/ρησιν violationem et trans- 
gressionem ejus, quod observandum erat, pro re 
indifferente ducit. 

Hic iterum Molinei ὁλιγωρίαν jure accuses, qui 
non inspexerit codicem ltegium ( in quo hzc epi- 
stola reperiri dicitur), ut de lectione hujus pe- 
riodi certius constitueret ; nam Molineo videtur 
aliquid deesse, vel particula xaí superesse. llinc 
vel .hanc delendam, vel cum amico suo verbum 
ἀναιρεῖ post vocem ἀνάγχη interjicienudum censet , 
ut sensus sit, Via necessitas semper tollit accuratam 
horum observationem, ctc. Codex  ianuscriptas 
fortassis vel hauc vel illam correctionem com- 
probasset. Interea. dum solis conjecturis agitur, 
dico locum nulla emendatione egere. Nam hoc dl- 
cit: Vie necessitatem accuratam liorum obserrvatio- 
nem etiam ad indifferentiam violati officii adducere : 
hoc est, ut talem violationem pro re indifferen 
habeamus, si quidem illam, quam dixi, veri 
magavnpso notionem hic amplecti velimus. 

i eam quie Molineo et veteri interpreti arridei ; 
sequamur, nec sic quidem ulla correctione egebi- 
inus : nam sensus erit : Necessitatem vie accura- 
tam horum observalionem etiam αά indifferentiam 
eurum qug pracepta. sunt , adducere , hoc est, ut 
mandata tradita pro re indifferente reputemus, 
quax sine damno observentur, vel non observentur. 

Vide autem Molinei seu inscitiam seu malitiam, 
seu utramque. Ait, Nyssenum hec scripsisse in gra- 
tiam quorumdam anaclioretorum , quos tamen a pe- 
regrinando dehortetur rationibus pctitis ex officio 
Christiani, non instituto monachi. Dic, rogo, Cal- 
vinista , quando auctor hujus epistole inter czetera 
dicit, sectatori τῆς ὑφηλῆς πολιτείας xai βίου ἰδιά- 
ζοντος non essc suscipiendam hanc peregrinatio- 
nem , quod viris necessario in via el hospitiis cum 
mulieribus, et his cum viris, sit. versandum et 
agendum ; estne hzc ratio a vita communi, et ex 
coininuni officio Christiani desumpta ? Prohibetne 
communis vite ratio ne vir cum femina, aut fe- 


1251 


mina eum viro habitet , versctur, agat, loquatur? 
Vetatne commune Cliristiani hominis oflicium hu- 
jusmodi conversationem ct consortium ?. Fierine 
ullo modo potest ut qui in civili hominum socie- 
late degit, non degat inter feminas ? Estne contra 
commune Chliristiani hominis officium , ut in Repu- 
blica vel unilia viri cuui feminis,ct vice versa de- 
gant, vel simul iter faciant, vel in eodem diverso- 
rio conveniant , vel eidem mensas accumbant ? 
& Nullo igitur modo subsistit quod Calvinista com- 
miniscitur, Gregorium dehortari monachos a pc- 
zeyrinatione , rationibus petitis ex communi oflicio 
Christiani , non ex institulo monachi; quia instituti 
inonastici est, viros absque consortio inulierum , 
et mulieres absque viri conversatione vitam agere, 
et seorsim extra turbam Deo servire. Item, cum 
dissuadet moniali ne hanc peregrinationem sub- 
eat, quod mecessario custode el famulo cgeat, a quo 
in equum vel vehiculum sublevelur, vel inde depona- 
(ur; idque uec periculo , nec suspicione careat , sive 
lalis sit peregrinus et mercede conductus , sive notus 
et familiaris, num a communi Christiani hominis 
oflicio argunentum ducit ? An commune Christiani 
hominis ollicium | interdicit ne mulier in iliucre 
famuli ministerio utatur, et ab eo in currui vel 
equum sublevetur, vcl deponatur ? Si cominunc 
Christiani officium requirit ut viri seorsim de- 
ant a feminis, et vice versa, tum non tantuin 
ierosolymitana, et quzecunque pietatis causa sus- 
cepta peregrinatio illicita "erit, sed el omnem 
aliam , quocunque fine institutam, nefas erit obire , 
el sic cessabunt onines mercatorum et negotia- 
torum peregrinationes, quia fieri nequit ut, si 
peregriuentur viri, non cogantur versari cum fe- 
minis vel in itinere, vel in liospiliis ; idemque 
respectu virorum contingit feminis, si quando vel 
rei familiaris ergo, vel alias ob causas, qui in 
viia humana crebro incidunt, peregrinationem sus- 
cipere compellantur. At lize conjunctio seu con- 
versatio repugnat communi hominis Christiani of- 
ficio, si vera canit Molineus qui imperitissime con. 
tendit auctorem hujus cpistol initio statim per 
ὑψηλὴν πολιτείαν non intelliger? vitam monasticam 
seu ascelicam , sed generatim vitam Cliristiaiam ex 
Dei precepto actam. Vi. periissime, inquam, hoc 
contendit Calvinista. 1^ Duia ipsemet fatetur hanc 
epistolam esse scriptam in gratam quorumdam ana- 
choretarum : ergo per«ou; ἀνατεθειχότας ἑαυτοὺς τῇ 
ὑψηλῇ πολιτείᾳ intelligit monachos et anachoretas ; 
quia intelligit illos, propter quos hanc epistolam 
auctor scripsit; sed scripsit hane cpistolaim pro- 
pter quosdam monachos et anachoretas , teste ipso 
Calvinista : ergo anachoretas et monachos intelli- 
git per ἀνατεθειχότας ἑαυτοὺς τῇ ὑψηλῇ πολιτείᾳ, 
et per ὑψηλὴν πολιτείαν corum professiunem. 
'cundo , quia quam initio vocat ὑφηλὴν πολι- 
τείαν, eamdem nominat paulo post βίον μονήρη xat 
ἰδιάζοντα * at certum est ῥίον μονήρη ἰδιάζοντα uon 
esse vitam communem Christianorum, sed mona- 
«ticam et solitariam, ut patet ex ipsis vocabulis. 
Tertio, quam initio nominat ὑφηλὴν πολιτείαν͵, 
eai postea vocal píoy χατὰ φιλοσοφίαν, cujus hoc 
sit proprium , ut viri segregati sint à. feminis , et 
leminz a viris. At haec non est vita communis Chri- 
siiana ; quia liec nec conjugalem quidem viri el mu- 
lieris societatem excludit, tantum. abest ut exclu- 
dat civilem , qux in mutuis colloquiis et olliciis 
posita est. Et valde ineptit Molineus cum nobis 
persuadere conatur, per philesophiam vel βίον κατὰ 
φιλυσοφίαν accipiendam hic esse vitam. communem 
Christianorum , actam ex Dei mandato et timore, 
quia illam vocat auctor hujus epistolae βίον χατὰ 
φιλοσοφίαν , cujus proprietas est εὐσχημοσύνη non 
qualiscunque, $e: illa qua χατορθοῦσαι ἐν τῷ ἁμί- 
χτῳ xai ἱδιάξοντι βίῳ τῆς ζωῆς, lioc est, quie con- 
sistit in sejuncta eL solitaria. vivendi ratione ; et 
inox explicat in quo per ἅμικτος et ἰδιάνων βίος sit 


VAIIORUM NOTE. 


1359 
situs ; nempe ὡς ἀνεπίμικτον zat águ(yutov εἶναι 
τὴν φύσιν, μήτε τῶν γυναικῶν Ev ἀνδράσε, μήτε τῶν 
ἀνδρών ἐν Ὑγυναιξὶ πρὺς τὰ παρατετηρτµένα τῆς 
εὐσχημοσύνης ὁρμώντων. Num liec est communis 
Christianorum philosophia, ut viri extra mulierum, 
et mulieres extra virorum societatem degant, et 
illi sine his, et hx sine illis philosoplientur, et 
Christianam vitam ducan! ? Quo czcitatis οἱ absur- 
ditàtis non progrediuntur isti tenebriones odio 
monachorum et nionasticae professionis ? 

At Chrysostoinus vocat communem Christiano- 
rum vitam , philosophiam , vel vitam secundum phi- 
losophiam. lta est. Sed num per philosophiam , vel 
βίον xax& φιλοσοφίαν , semper hanc duntaxat com- 
munem, nunquam autem monasticam intelligit ? 
Ne impudentia aut. inscitia hoc affirmaverit. Nam 
ex tribus libris sdversus vituperatores vite mona- 
Slicir. contrarium evidentissime liquet, ut taccam 
pluriios alios ejusdem tractatus , in quibus philo- 
sophie nomine hanc excelsiorem vivendi rationem 
complectitur. Vereor ne Molineus cum suis co pro- 
grediatur, ut dicat libros illos tres S. Chrysostomi 
adversus vituperatores vit:e morasticz, fuissc con- 
scriptos adversus communis vite Christiana: vitupe- 
ralores. Et qua cst ista consequentia ? Chrysosto- 
mus aliquando per philosophiam , seu vitam secun- 
dum philosophiam, intelligit communem Christiano- 
rum vitam; ergo et Nyssenus, -seu quisquis est 
auctor hujus epistolz, per βίον κατὰ philosophiau, 
intelligit vitam communem Christianorut, non su- 
blimiorem quanipiam, qua vulgo monastica nun- 
cupatur. Egregia cónsequentia et Calviniana, hoec 
est, aquilina scilicet acie dignissima , praesertim 
cum auctor iste liquidissime e vestigio declaret 
quid per βίον xazà φιλοσοφίαν intelligat , ut. jam 
sepe vidimus. 

imilis est he Molinei fatuitas : Gregorius in li- 
bro De noniine Christiani pic vite Ezivtósupa vocat 
ὑφηλὴν τοῦ βίου πυρνοποιίαν ., et in libro Dec perfc- 
ctione. ait iyn3by esse ὄνομα Cliristiani : ergo avctor 
hujus epistole in ipso statim vestibulo per ὑφηλὴν 
πολιτείαν nil aliud iutelligit quam communem Chri- 
stianorum vitam, lneptissime , ut. paucis me expe- 
diim ; oh causas supra dictas, quie aperte non sua- 
dent, sed clamant et cogunt ut per πολιτείαν ὑψηλήν 
vitam monasticam accipiamus. Jam quod alibi etiam 
conmuuis Christ'anze vite professio vocatur ὑψηλὴ, 
excelsa , sublimis , non oflicit nobis, quia vere est 
ὑψηλή , excelsa et sublimis, comparata cum aliorum 
extra Christianismum vivendi institutis, verecti.un 
«e).zlous , perfectos, reddit. At in ipso Christianismo 
est alia vita, quie cum supra communem vivendi 
rationem sese tollat, xax' ἐξοχῆν, ὑφηλῆς πολτείας 
appellationem sibi vindicat : ut e* philosophia , et 
vito? secundum philosophiam institut. . 

Eiusdem farinz est haec. Molinei. consecutio : 
Alibi vocat Nyssenus τελείους, perfectos, omnes Chri- 
sliana vita Jrolessores εἰ seclatores : ergo ei 1 
hac epistola Nyssenus τελείους nominat quoscunque 
qui Christiana: religionem profitentur, vel eidem [er 
ventiore studio adherent, seu , ut loquitur Molineus , 
pietate pre ceteris praediti sunt... Nugatoris est hacc 
conseculio , non disputatoris. Nam τελείους hic vo- 
cari solos solitarie et monastic:e vitae professores, 
liquidum est ex antecedentibus et consequentibus 
et ex loto epistolae scopo : nam auctori huic syn- 
onyma sunt ὑφηλὴ πολιτεία, βίος µονήρης καὶ ἰδιά- 
ζων, βίος κατὰ φιλοσοφίαν, ἅμιχτος, ἀσύγχυτος, 
βίος τέλειος. At communis etiam Christianorum vita 
est perfecta. Non abnuo : sed in ipsa Chreistianorum 
vita coutinetur alia, qux hoc perfectionis nomen 
peculiari ratione sibi deposcit. 

Quapropter frivola prorsus sunt hs conse- 
cutiones Molinei : Gregorius Nyssenus in libro Ve 
periecuone Christian huminis ea de perfectione 
disputat , que etiam in seculares convenit ; et illud 
D. Pauli 1 Cor. n : « Sapientium loquimur inter per. 


4255 


fectos , » et illud Matth, v, « Estote perfecti , » etc. , 
non tautum monachos, sed universim omnes Christia- 
nos concernit : ergo Nyssenus in hac epistola nomine 
τῶν τελείων nonu intelligit monachos , et nomine τοῦ 
βίου τελείου non accipit professionem monasticam. 
Argute : quasi vero vok τέλειος ex generali illa sua 
latitudine, qua ad omnes Christianos extenditur, 
reduci el restringi non possit ad pauciores, qui 
vitam et perfectionem Christianam per media et 
instrumenta perfectiora sequuntur, in quorum nu- 
mero monastic2 vitze professores numerantur. 

Porro generalem vocis τέλειος signilicationem in 
hac epistola restriclam esse ad eos qui vitam po- 
νήρη xaX ἰδιάζουσαν amplectuntur, docent singuli 
propemodum epistolz apices, οἱ illi propter quos 
primitus concepta et scripta fuit. lllud mendaciis 
deputa , quod ait Calviniata, in libro De perféctione 
bominis Christiani ne Υρὺ quidem de monachis 
apparere : nam Olympius , cujus rogatu Nyssenus 
librum ilum conscripsit, monachus fuit, ut habet 
ipsa libri inscriptio, et toto libro precipue Olym- 
pium, hoc est monachum , instruit, et quidquid 
de perfectione Nyssenus disserit,. hoc monachis 
per excellentiam competit. 

Illud lepidum est, quod monet, in illis verbis, 
ἀντί τινος σπουδάξεται, ὁ νοῦν ἔχων ἐπισχεφάσθω, 
tollendam interrogationis notam post verbum σπου- 
δἀάζεται. Quod. verisimilitudinem apud nos inveni- 
ret, si assertioni sux ex codice Regio fidein. face- 
ret. Nunc cum Codicem illum consulere neglexerit , 
solaque conjectura nitatur, et addita iuterrogationig 
notula sensus optime subsistat ; cumque vetus in- 
terpres expresserit apud Centuriatores, non est 
quod suum somnium (conjectaneum dictum opor- 
tuit) se nobis speret approbaturum. 

Nec minus festivum illud , sententiam hanc , εἴτε 
γνώριµον ἔχει τὸν τὴν θεραπεἰαν ἀναπληροῦντα, etc., 
dici de mulierculis, quas Nonnas seu Vestales vo- 
cant, esse impossibile , neque enim uti virorum mi- 
nisterio familiari , nisi forte clanculum. Manifesta 
hzec est calumnia, non clanculari». Epistolam enim 
loqui de nouis, seu monialibus , inde patet quod 
alus feminis vitam cominunem degentibus crimini 
non datur, si in itinere habeant adjutores et fainu- 
los , sive ii sint peregrini οἱ mercede conducti , sive 
noti et familiares : nonnis autem hoc vitio vertatur, 
quod omni virorum consuetudine et convictu per 
ipsam professionem suam sese abdicaverint. 

Quod ait Calvinista, nonnas seu moniales non 
habere γνωρίμους , ridiculum est. Annon fieri po- 
test ut habeant fratres , cognatos, aflines , ejusdem 
civitatis incolas, cum quibus olim vel sibi vel ma- 
joribus suis consuetudo intercesserit, quorum opera 
el miuisterio in via utantur ? An nullus superesse 
poteril γνώριµος, nisi quem Calvinista suspieatur? 
Apage cum his ex Calviniana hara sordibus! 

CAP. 1. 
Refutaniur reliqua Molinei nugamenta. 


Ingeminat Molineus pericula, que auctor epistele 
peregrinaniibus impendere dicil a diversoriis, caupo- 
nis, urbibus morum pravitate iufeclis, quibus non 
contaminari perquam sit difficile : hec pericula vitae, 
non ad solos monachos et moniales, sed ad quoscunque 
ex populo pertinere, omnibus integritatem morum 
servandam esse, et vitandam malorum exemplorum 
contagionem : nec in plebe scgniorem sexum plus ha- 
bere roboris , aul minus. adire discriminis quam 
mulierculas , quas nonnas et moniales vernacula 
superstitio indigilal. 

lhespondeo Nyssenum, seu quisquis est cpi- 
stolz& bujus auctor, facere quod facere solent. qui 
desiderium vehemens et :estuans alicui eripere 
volunt; omnia incommoda cum exsecutione desi- 
derii conjuncta ainplificant et exaggerant , omnia 
conquirunt, quz cupiditatem vel minuant vel penitus 
exstinguant. Cum igitur animadverteret. epistolae 


VARIORUM NOTE. 


125£ 


auctor monachos οἱ moniales nimio  desileric 
Hierosolymam adeundi flagrare, itineris incommo- 
da et pericula, ne quis propius ad picem acceden- 
do, coinquinetur, enucleate exposuit, et ante oct- 
los dilncide posuit, ut ii qui jam vitam μονήρη xat 
ἰδιάνοντα εἰ ab omni strepitu remotam | amplexi 
fuerant, solitudine contenti in has turbas minime 
se conjicerent ; alioqui ignarus non fuit hic au- 
clor fieri posse ut et viri et. mulieres hzc peri- 
cula impolluto pede transeant ac superent, οἱ vero 
plurimos etiam absque labe et macula inter has 
maculas versatos, neque a circumsistente flamma 
tactos esse. 

Nam si quis ad finem auctoris non respiciat, sed 
crassa cum Molineo aliisque harelticis Minerva 
omnia spectet ae objectet , tum nec negotiorum 
quidem et negotiationum causa peregrinationes 
suscipere licebit, quia ubique infinitaun vitiorum 
segetem cernere ac metere licet. Ubique propemo- 
dum pandochia, et diversoria, et urbes licentiam 
mali et promíscuam libertatem habent, ita. ut peri- 
culum sit, ne transeunti per fumum oculi mor- 
deantur ejus acrimonia, polluatur auditus, oculus et 
animus per oculos et animos feda admittens. Num 
possibile est loca infecta sic transire, ut non afficiaris? 
Ouinino possibile est, subsidio et presidio divinze 
gratiz. Num propter hxec viarum pericula et impro- 
bitatem incolarum , per quorum lines transeundurib 
est, intermittuntur peregrinationes mercimoniorum 
el negotiorum gratia institute ? Si non intermit- 
tuntur peregrinationes profane, cur intermitte- 
rentur sacr, el in his omnium sanctissima Hiero- 
solymitana? Cur ergo ab his periculis petiit auctor 
epistola: argumentum absterrendi a peregrinatione 


'Hierosolymitana? ldeo, ut monachos et inoniales 


in solitudine sponte electa, vitaque ab omni tumultu 
sejuncta , coutineret; et a discursationibus cohi- 
beret, et quamvis saccularibus , presertim feminis, 
eadem pericula imnineant, quia tamen communem 
vitze rationem sectantur, abstractauique ab aliorum 
consortio non sunt professi, nemo impedit quo- 
minus huic Oceano sese commitiant, dummodo , 
ut par est, caute agant et ambulent, et in medio 
ignis non zstuent. Quod fieri posse nemo negabit, 
qui novil peccatum non nisi voluntarie ac libere 
committi, Nam quod Molineus dicit, (οί inter 
discrimina a muliere peregrinante vel invita leges 
temperantig violari, id tum credam , cuui mihi 
demonstraverit ab invito peccatum admitti posse. 

Pari ratione, quie de sceleribus Hierosolyw:e pa- 
trari solitis auctor narrat, et Calvinista objeclal, 
id inonachis et monialibus in solitaria vita colii- 
bendis diclum est. Caeeteros non inagis absterrent ab 
llierosolymitana peregrinatione sacra, quain infi- 
nita illa scelerum colluvies absterreat bodiernos 
mercatores , etiam Calvinianos, quominus pere- 
grinentur. Coustantinopolin , Tripolim , Damas- 
cum , Alexandriam , Cairum, et ad alia lgca , quie 
integro vitiorum diluvio iwundantur. Nam ut quis 
inter bonos potest esse inalus, ita et inter malos, 
bonus: cum hzc omnia a cujusvis arbitrio depen- 
deant. 

Occinit et hoc Calvinista , quod auctor ait, 
in [lierosolymitanis locis non esse largiorem Dei 
gratiam , quam alibi, sed purciorem , nec ad Deum 
mulalione loci accedi; dandam poiius operam , ut 
Deus in nobis iuhabitet.. Ad hauc objectionem jam 
respondi libro primo De peregrinationibus, nempe, 
lioc assertum a Nypseno, Sj lanien. Nyssenus est, 
ut eriperet monachis et. moniaiibus persuasionem 
illam, qua imbuti existimabant, homines ex ipsa 
praesentia sacrorum locoruin sanctificari , quacun- 
que demum voluntate prizditi essent. loc si ita 
essel, inquit auclor, non tot scelerati et flagi- 
lios! in illis locis degerent. Alioqui inspectione 
locorum, quie Redeinptor noster sanctissim;e vitg 
sui& actionibus consecravit οἱ dedicavit, plurimum 


1955 


momenti ad pielatis studium conferre, et cuivis, 
qui ferreis non rigeat pracordiis , ingentes stimu- 
los ad vite emendationem , divinumque amorem 
sub peclore vertere, per se notum est, et testantur 
qui hoc ipsum experti , de quibus libro primo 
De peregrinationibus. Pulchre liac ipsa de re pius 
ille ο) zruditus scriptor Ludolphus de Saxonia: 
Ad terram sanctam, quam universe Christi Ecclesie 
nocte dieque sociare non desinunt , quam bonus ille 
Jesus inhubitando, et verbo, vel doctrina illuminando, 
illuminatam suo sacratissimo sanguine consecravit , 
delectabile est uspirare : sed delectabilius eam oculis 
corporis intueri et mentis intellectu revolvere, quomodo 
in locis singulis in ea nostram salutem Dominus 
operatus sit. Quis enim enarrare sufficit, quod devoti 
discurrentes per loca singula , in spiritu vehementi 
esculantur lerram , ampleciuntur. loca , in quibus 
dulcem Jesum vel stetisse, vel sedisse, vel aliquid 
egisse audierunt? Nunc tundtnt pectus, nunc fletus, 
nunc gemitus, nunc suspiria emittentes , gestu. cor- 
poris , et devotionis, quam (oris osiendunt, et absque 
dubio intus habent, in lacrymas provocant, plerumque 
eliam Sarracenos. (Quid dicam de patriarchis Jacob, 
Joseph et fratribus ejus? qui, quia vivi in terra esse 
ποπ potuerunt , elegerunt in ea. mortui sepulturam. 
Quid plura ? Tarditas ingemiscenda est Christianorum 
nostri temporis, qui {οἱ exempla habentes, tardi sunt 
de manibus inimicorum eruere terram quam conse- 
cravit sanguine suo Jesus Christus. 

Movemur, nescio quomodo, inquit apud Ciceronem 
Attieus, locis ipsis, in quibus eorum quos diligimus, 
aut adiniramur , adsunt vestigia, Si hoc. verum de 
vestigiis quorumcunque quos diligiuius et suspici- 
mus, quanto verius erit de monumentis Christi 
Redemptoris nostri , quo ni] debet esse prius , nil 
antiquius? Me quidem, inquit idem Atticus , ille 
ipse nostre Athene non. tam. operibus magnificis. 
ezquisitisque antiquorum artibus delectant , quam 
recordatione summorum virorum, ubi quis habitare, 
ubi sedere, ubi disputare sil solitus, studioseque eorum 
sepulcra contemplor. Si hoc Atticus faciebat Athenis, 
quanto rectius a Christiano fiet llieroso!ymz et in 

alestina , quam prasentia sua Salvator noster 
vereque religionis antistites consecrarunt ac dedi- 
carunt ? 

Guilielmus de Baldensel in suo Itinerario a 
terram sanctam : Et quis liomo hunc locum videre 
poterit sine. lacrymis , tremore cordis , alta conso- 
latoria compassione mentis? ubi impassibilis patitur , 
vita moritur, εἰ supersubstantialis communicativa 
bonitas pro nobis peccatoribus, cun impiis deputatur. 

ldem Guilieliuus in eodem Hodoeporico : Con][ert 
supra modum homini , loca hec sanctissima videre : 
quia devotio excilatur, οἱ videtur, quod vita Christi, 
ac apostolorum quodummodo oculis inspiciatur cor- 
poris; el ex hoc in corde (undamentum fidei firmius 
slabilitur. 

Porro sola mutatione loci ad Deum non accedi, 
quis ignorat? ut et illud, dandam potius operam 
μί Deus in pectore nostro. habitet. Hc et alia. id 
genus ab auctore hujus epistola solis monastice 
vite sectatoribus et sectatricibus esse dicta , fungus 
sit qui non conliteatur considerato epistolae totius 
BCOpo et proposito : tametsi non negamus, talia 
etiam szeularibus oecini posse; nam si sola hac 
peregrinationese ad Deum accessuros et perventuros 
considerent , reliquorum, qua ad bene beateque 
vivendum pertinent, securi, utique se ipsos falle- 
rent , ul el tunc, si peregrinarentur, nec tamen 
studerent Deum in pectoris sui habitaculum devo- 
care. 

Obhjicit Calvinisia, Si que Nyssenus scribit , ad 
$0lus monachos et nonnas spectant , ut volunt adver- 
sarii, ipsi se suis aculeis conficiunt, nam nostro a'vo 
nulli magis peregrinantur. De crebrltate, fides sit 
pores Molineuin. Multa llodeeporica Hierosolymitana 
egi, semper plures reperi seculares quaa) mona- 


VARIORUM ΝΟΤΑ.. 


1956 


chos vel monachas, et absolute plures viros , quam 
niulieres. Ad argumentum Molinei, nego nos nostris 
telis configi. Nau ut in opere De peregrinationibus 
dicebam, ne ipsis quidem monachis auctor hujus 
epistole simpliciter οἱ universe peregrinationem 
Hierosolymitanam abrogasse censendus est ; neque 
enim ignorabat Nyssenus, si est Nyssenus, innume- 
rabiles monachos et sua :etate, et ante suam zetatem, 
inaximo fructu in Palxstinam loca sacra visitatum, 
adoratinque coucessisse : quos omnes absit ut 
Nyssenus una damnationis nota percusserit ! sed 
peritos imitatus est medicos : nam, ut isti, morbo 
nimium ad unum extremum tendente, enituntur 
ad alterum , donec tandem attingant medium 
a yrumque pristine sanitati reddant : ita: et Nysse- 
nus, cum solitarize vitae cultores, el cultrices, ad 
peregrinationem Hierosolymitanam nimium propen- 
dere videret, in contrarium deflexit , peuitusque 
hujusmodi institutum dissuasit , ut hoc modo reu 
ad mediocritatem. quamdan, ubique laudandam 
et commendandain reduceret : εἰ ut ad mediocri- 
tatem adduceret, nequitiam et improbitatein earum 
regiónum , per quas transeundum erat, graphice 
oculis subjecit. 

Objicit Calvinista , Nyssenum dicere profectionem 
Hierosolymitanam sibi nihil profhisse; fide inde nec 
aucta nec imminuta: si igitur tanto viro nihil utilitatis 
attulit, longe minus aliis emolumento fore. Sed nou 
videt Calvinista Nyssenum, si est Nyssenus, facere 
quod peritis medicis in more positum, qui, ut gros 
eg efficacius a pertinaci quopiam proposito dinmo- 
veant , id quod petunt , ne sibi quidem quidquam 
profuisse affirmant , nullo mendacio , sed veri 
dissimulauone in bonum zgrotantis , el noxia 
quisqua desiderantis. Idem consilium in hac dissi- 
mulatione Nysseno fuit, si tamen, ut szepe dixi, 
Nyssenus fuit. Quis enim abnuat virum tam san- 
ctum et celesti lumine tam copiose collustratum , 
niirabiliter aspectu sanctissimorum locorum fuisse 
divini amoris facibus succensum, et luculentis fiJei 
incrementis locupletatum ? 

Przdicat auctor epistolz inultitudinem altarium 
in Cappadocia. Obstrepit Calvinista altaris tanc 
usuni fuisse Deo laudes offerre, et gratiarum actiones, 
non vero sacrificium ἑλαστιχὸν ἐπιτελεῖν , aut. Deo 
offerre λύτρον pro redemptione animarum, ul hodie in 
missa canitur. AL repugnat hi$ vox ipsa θνσιαστἑριον, 
qua utitur auctor; quasi dicas , sacrificatorium. Nam 

υσιαστήρ:ον non est, nisi ubi θυσία seu sacrificiwa 


.est ; sunt enim relativa, et se mutuo tollunt ac 


ponunt. 

Declainat. Calvinianus minister in scelera quz 
olim llierosolymis grassabantur. Sed si sola Hiero- 
solymitana urbs tulisset scorta, mimos, scurras, 
forsan non injuria vitaretur, et ut vitanda diffama- 
retur. Nunc quando is est cujuscunque ex variarum 
gentium concursu frequentioris loci genius, ut 
vitia simul cum advenis immigrent, non est cur 
Hierosolyma sola in culpa liereat, praesertim cum 
sanctissimi seimper viri inibi vitam egerint , neque 
ulla vel convenarum, vel indigenarum improbitas 
sanctimoniam loci oblitterare quiverit. Mirum istos 
vilia crepare, ul absterreant a sacris peregrina- 
tionibus ; et non eadem intonare, ut abducant 4 
peregrinationibus profanis. Nullus negotiatorum 
retlardari se sinit ab impurissima illa hominum 
colluvie, qua Tripoli, Alexandrix, Cairi, et alibi 
degit, quo minus, spe lucri, ad ea loca peregrinetur 
per tot terr:e marisque discrimina : εἰ isti vitia 
peregrinatoribus sacris objectabuni; quibus, tan- 
quam terriculamentis, eos a peregrinationibus 
removeant ac cohibeant, cum imnulto credibilius sit, 
eum inter sceleratos sancte et inculpate victurum, 
qui peregrinationem Dei et virtutis amore suscipit, 
quam eum qui peregrinatur propter quaestum. Et 
si propter nefariorum hominum piacula peregri- 
naliones intermittende essent, omnis fere civilis 


1251 


societas periret, cum a tanta multitudine et varietate 
mortalium flagitia nequaquam abesse soleant. Scripsi 
vobis per epistolam , inquit S. Paulus, ne commi- 
sceamini [ornicariis, non utique f[ornicariis hujus 
mundi, aut avaris, au! rapacibus , aut idolis servien- 
tibus , alioqui debueratis de hoc mundo exisse. Idem 
et hic dicere licet. Si quis in neminem flagitiis inqui- 
natum incidere velit, necesse erit ut aut penitus ex 
hoc mundo exeat, eL in celum migret, aut cum Pau- 
lis, Antoniis, et id genus aliis, in eremum se abdat. 

Dices : Si propter vitia locorum vel incolarum 
non sunt omittendze peregrinationes, cur auctor 
epistole hoc argumento usus est absterrendis.mo- 
nasticae vite professoribus a peregrinatione Hiero- 
solymitana ? Respondeo id propterea factum ut 
eos, qui jam mundo penitus valedixerant , et ab 
omni hominum consortio se secreverant , eo elfica- 
cius a suo proposito averteret, neque enim zequum 
videbatur ut qui mundo jam nuntium remiserant, 
el vitam solitariam elegerant, rursus se in publicas 
turbas darent, presertim hac opinione , quasi 
perfectionis Christianze exsortes manere compelle- 
rentur, nisi Hierosolymam vidissent. Hanc enim 
potissimum persuasionem monachis istis Nyssenus 
eximere. voluit: nam, ut supra. dicebam, ne in 
monachis quidem simpliciter peregrinationem [lie- 
rosolymitanam damnavit; quod patet etiam exemplo 
Olvmpii monachi, ad quem scripsit commentarium 
De per[ectione Christiani hominis , et epistolam De 
vita $. Macrine sororis sw, qui cum llierosolymam 
tendens, in Nyssenum Antiochiz incidisset, haud 
eum a suscepto itinere dehortotus est Nyssenus , 
sed postea pium hoc et laudabile institutum etiam 
publicis litterarum monumentis deprzdicare voluit. 
Omnino consuetudinis illius oblitus esse non debes, 
inquit Nyssenus, alloquens Olympium, cum ad urbem 
Antiochi congressi sumus , quo lempore petebas Hie- 
rosolymam , ut monumenta Christi peregrinationis , 
dum in carne esset, inviseres, etc. 

Mirari porro subit, quid Molineo in mentem 
venerit, ut illam synodum, cujus meniüinit auctor 
epistole, et cujus missu in Arabiam abiit, potius 
cum Baronio Annali quarto velit esee synodum 
Antiochenam, de qua Nyssenus in epistola ad Olym- 
pum de obitu Macrin2 sororis, quam cum suo 
Casaubono de synodo ccumenica  Constantinopo- 
litana 1 sub Theodosio Magno, quam sententiam 
multis ille confirmat, prxfotione in. Notas ad 
epistolam Nysseni tribus feminis Eustathiz, Am- 
brosi» et Basilisse inscriptam, confutata Baronii 
opinione. supresso tamen Daronii nomine, An 
censuit. Molineus lumen illud litterarum (sic. enim 
appellat) hie caligasse, minusque vidisse, quam il- 
lustrissunum Baronium? ut οἱ in eo, quod εὐσεθέ- 

τατον βασιλέα, quem ita Nyssenus, vel auctor 
cpistol:e nominat, Casaubonus velit esse Theodo- 
sium Magnum, | Molineus, Gratianum? 

Notas suas concludit Molineus lioc admodum 
illiberali mendacio : Observa, lector, Gregorium in 
recla de Christo [ide tutam religionem ponere, etc. 
At hodie primum pietatis argumentum est. subesse 
Romano pontifici, et membrum | esse Ecclesie Ro- 
mane, eliamsi fidei dogmata, et quod. capul est, 
religionis ac firmamentum penitus | ignores. Facilem 
valde οἱ perquam faveutem Molineo eum lectorem 
esse oportet, apud quem hac pseudologia et luedo- 
ria fidem invenit. 

Addit: Mirum vero Gregorium, cum crearetur 
episcopus, non peliisse ab episcopo Romano diploma 
ἐνθρονιστιχόν (vulgo vocant litteras investituram), nec 
se jurejurando ad ei obsequendum obstrinxisse. Un- 
de compertum Calviniste Gregorium non petiisse 
et ünpelrasse ἐνθρονιστιχόν a. pontifice. Romano? 
Certe, si iminediate id. non obtinuit, mediate obti- 
nuit, per ietropolitanum suum, qui nomine primi 


*VARIORUM NOTA. 


. Nyssenus 


1253. 


pastoris N ssenum gregem Gregorio pascendum 
commisit. 9ο de Notis Molinei. 


CORRECTIONES NOTARUM CASAUBONI 


In Epistolam Gregorii ad  Eustathia» | Ambrosiam, 
Basilissam (1). 


Edita est bxc epistola primum Parisiis anno 
Christi 1606. Dein anno sequenti recusa in Ger- 
mania Hanovz, editore et interprete l52aco Casau- 
bono, viro docto, sed quod dolendum, in castris 
Calvinianis militanti. Adjecit ille idem, ut copiosas 
ita el eruditas notas ; quarum tamen nonnullx no- 
tationibus indigere vise, ne noceant, et in erro- 
rem inducant. Attexam igitur notas ad notas, prz- 
seriim ad illas, quas institutum peregrinandi vel 
tangere, vel vellicare videbuntur. Non disquiram 
utrum h:ec epistola sit Nysseni : sit ejus. Exordium 
$ic habet: 

Congressus bonorum, thihique ex animo dilectorum, 
et illius ingentis humanitatis nobis a Domino pre- 
stile monumenta, qua isthic ostenduntur, marimi 
gaudii, et voluptatis argumento mihi fuerunt. Utro- 
que enim modo feriari Deo quid esset, expericbar: 
cum el Dei, qui vitam nobis dedit, symbola salutaria 
videbam ; et in ejusmodi personas incideram, in queis 
il'a signa gratie Domini spiritaliter est contemplari : 
ul credere liceat, esse revera in animo illius, qui. 
Deum in se habet, Bethlehem, Golgotham, Olivetum, 
Resurrectionem. Nam ubi in aliquo per bonam con- 
scientiam Christus fuerit. informatus, aut. aliquis. 
metu divino, veluti clavis, carnes suas  confixerit, 
[ueritque cum. Christo cruci a(fizus: grave saxum 
mundane fraudis fuerit. amolitus, corporeoque mo- 
numento egressus, velut in nova vita ambulare in- 
stituerit : relicta humili atque humi repente morta- 
lium vita, sublimi desiderio in celestem  Rempubli- 
cam ascenderit, superna cogitans, wbi est Christus, nil 
pondere corporis gravatus, sed puriore vita factus a 
seipso levior, ut per sublimia sursum tendentem caro 
ipsius, nubis instar, comitari valeat: hic meo quidem 
judicio inter illas celebris (ame res censeri debet, in 
quibus benignitatis Domini nostri erga humanum 
genus monumenia visuntur. Cum igitur et sensibus 
meis loca sancta intuerer; inluerer vero amplius 
etiam in vobis ejusmodi locorum expressa signa, tanto 
equidem repletus sum gaudio, ut ud enarrare 
nulla vis dicendi queat. 

Hactenus pars epistole, llierosolymam misse; 
ibi enim tres istze mulieres habitabant. Ad illa pri- 
ma verba,'H μὸν τῶν ἀγαθῶν xat χαταθυµίων avvtu- 
χία , etc., congressus hominum bonorum, ctc., notat 
scholiastes: Principio hujus epistole luculente ex- 
plicat Gregorius quo fine veteres loca sancta, qua 
llierosolymis erant, et ín vicinis Palestine partibus 
adirent. Satis luculente explicat (finem hujus 
peregrinationis, sic tamen, ut bona lectoris mente 
egeat. Nam si quis Molineus, aut alii ex schola No- 
vatorum in hoc exordium incidat, per illud ἰδεῖν 
τὰ cuthpia σύμθολα τοῦ ζωοποιῄσαντος ἡμᾶς 
θεοῦ, nihil aliud intelliget, quam locorum illorum 
inspectionem seu contemplationem, qualis usitata 
est antiquariis, qui veterum monumenta lustrant, 
et quidem cum voluptate ac jucunditate, cum tamen 
r illud ἰδεῖν non accipiat qualecunque 
videre ; sed sacrum, religiosum, plenum revcrentia: 
et pietatis ; quodque reverentiam ct pietatem te- 
stetur.externis actionibus, genuflexionibus, oscu- 
lis, amplexibus, lacrymis, suspirlis, ardentibus 
votis, et id genus aliis gestibus, quos flamma {ῃ- 
terna divini amoris exprimere solet. Sic cnim 
veteres videbant, adibant, obibaut, et. lustrabant 
loca sancta, ut contra. Molineum jam dictum, et 
fusius in opere De peregrinationibus: dilucidum- | 
que exemplar videndi, et woris quo loca sancta 
a piis videbantur, et visebantur, suppeditat nobis 


(1) Qu» inter Epistolas le;itur ordine tertia, supra col. 1015. 


1259 


sanctus Irieronymus in Epitaphio sancte Paula. 

Cum outem Nyssenus hoc loco testetur se ex 
aspectu monumentorum illorum incredibili volu- 
ptate perfusum fuisse, et vere diem festum lztum- 
que sibi obtigisse, cum Hierosolymis loca sancta 
obiret ac inviseret ; manifestum fit, accommodate 
ad personas. de quibus tractabat, intelligendum 
esse illud in altera epistola, cum ait sibi. unum 
itineris llierosolymitani fuisse fructum, cognovisse ex 
collatione, ὅτι τὰ ἡμέτερα τῶν ἔξω πολὺ ἁγιώτερά 
ἐστιν, ΠοδίΤα externis longe esse sanctiora : nec ita 
precise, et, ut sic loquar, crude intelligendum, 
quasi velit nihil penitus emoluinenti ex inspectio- 
ne monumentorum llierosolymitanorum ad sere- 
diisse, ut contendit Molineus, etalii sectarii, Άη 
enim exiguus vel contemnendus fructus est, μεγίστη 
χαρὰ xal εὐφροσύνη, maxima letitia et. voluptas, 
qua se in illis locis perfusum scribit? Nec loquitur 
de letitia vana et mundana, sed de coelesti οἱ spi- 


ritali. Cur autem in illa altera epistola, si illius . 


est, negaverit se alium ccpisse fructum, explica- 
tum est supra. contra Molineum : miosi nimirum 
et extenuatione uti voluit, ut ardentem monacho- 
rum peregrinandi cupidinem restingueret. 

Addit scholiastes : Solent Graeci Patres, et has 
spontaneas angarias, et similia his alia inventa, μελέ- 
τας πρὸς ἀρετῆν γυµνασίας πρὸς θεοσέθειαν , cujus- 
snodi exercitationes, sive, ul sic dicam, irritamenta 
ad pietatem , Christianorum ferventem zelum multa 
in veteri Ecclesia excogitasse, constat. 

Nil vidco quod displiceat. Vera sunt qux no- 
tas ; testibus Nysseno, Nazianzeno, Basilio, et ple- 
risquealiis qui suisin libris miras et varias µελέτας 
πρὸς ἀρετὴν. χαὶ Yupvacolas πρὸς θεοσέθειαν tra- 
dunt, et luculentis coloribus depingunt. Quid am- 
plius? 

Ceterum. quid, quantumque inter Dei mandata 
sacris ejus voluminibus comprehensa, et hàs humane 
mentís inventiunculas intersit, vere el preclare docet 
hic idem Gregorius in aureola de iis, qui Hierosolyma 
ibant, epistola. 

Non pugnabo. Sit epistola illa Nysseni. Nego 
quidquam ab illo in ea scribi, quod traditis a se 
alibi, et a priscis Patribus usu receptis µελέταις 
πρὸς ἀρετὴν χαὶ γυµνασίαις πρὸς θεοσέδειαν, vel 
in minimo adversetur, ut antea ostensum contra 
Molineum, et fusius in opere De peregrinationi- 
bus : neque exercitationes ille veterum Patrum 
fuere humane inventiuncule ; sed impulsu sancti 
Spiritus institutà ac suscept:e, et ος sacras Sceri- 
pturze fontibus deducta. An, quam hic et alibi pre- 
dicat Nyssenus sanctorum locorum aditionem et 
lustrationem in epistola De euntibus flierosoly- 
mam, pro humane mentis inventiuncula habet ; 
exque eodem ore calidum οἱ frigidum elflat ; eodem- 
que calawo pro se et in se scribit? Absit hiec an- 
tilogia el enantiologia a sanctissimo el doctissimo 
praesule Gregorio! Valde autem mirabile milii acci- 
dit, si peregrinatio [lierosolymitana, et id genus 
alie ad pietatem exercitationes, erant Aumanc 
menlis inventiuncula, quomodo id non fuerit anim- 
adversum ab illuminatissimis viris, pastoribus 
et doctoribus Ecclesize przcipuis, qui et ipsi liu- 
jusmodi, scilicet umane mentis inventiuncule, iwm- 
pense vacabant, et, ut ab aliis studiose vacare. 
tur, toto studio ellicere tentabant. Num Nyssenus 
stalim a reversione sua ad suam ecclesiam, nec. 
dum scivit id, quod llierosolymis fecerat, essc 
humane mentis inventiunculam, intellecturus hoc 
post aliquot annos, quando nimirum scribebat 
epistolam De euntibus Hierosolymam ; quam ait 
scholiastes diu post hanc fuisse exaratam ? Quanta 
jactura non. modo imperite multitudinis, sed ctl 
sanctimonia et eruditione. priestantissimorum lio- 
inum tam sero orbi illuxiu Evangelium Islebi- 
cum εἰ Lemannicum, quod longe aliam ἑορτὴν 
κατὰ Θεόν facit cultoribus suis, quam Nysseno 


VARIORUM NOT." 


1249 


Ilierosolymis ex inspectione τῶν γνωρισμάτων, xal 
σημείων, xaX συµθόλων, xat ὑπομνημότων τοῦ ζωο- 
ποιῄσαντος ἡμᾶς θεοῦ obtigerit. 

Porro cum Nyssenus dicat, sibi δηλωθῆναι τὲν 
χατὰ θεὸν ἑορτήν, festum diem sibi illuxisse £& &àpcyo 
τέρων, hoc est, ex iuspectione locorum sacrorum, 
et ex aspectu hominum, qui suo in corpore Chri- 
stum crucifixum, el omnia salutis nostrze monu- 
menta spiritualiter cireumferebant el reprzsenta- 
bant, manifeste indicat se iis in locis ita versatum, 
ut laudes gratesque Deo debitas persolyeret, pie ac 
reverenter singula lustrarelt, et cadestibus flammis 
incenderetur, et ad superna raperetur : ac proinde 
non instar curiosi antiquarii, sed ritu pit Deum-. 

ueanmantis hominis in iis locis sese gessisse. Nam 
iebus potissimnm festis Deo laudes gratesque de- 
bitas dicere moris habemus. 

Subjungit scholiastes: Vocat Nyssenus loca illa 
sancta σωτήρια σύμθολα, salutaria, seu salutifera 
signa, hoc est, τοῦ Σωτῆρος, Salvatoris, non autem 
σωτηρίας ποιητικά, salutem efficientia : apage! inquit 
scholiastes. At velis, nolis, atotf, pix sunt illa loca, 
hoc est, salutifera, tum quia aspectu sui corda ad 
poenitentiam οἱ salutares lacrymas non raro com- 
inovent, si quis adhuc in peccatorum caeno harreat ; 
ut patet de Maria ZEgyptiaca; tum quia justos quo- 
que et jam gratiam Dei adeptos ad praeteritae. vita 
male transactze, et ad omnium sive a se, sive ab 
aliis improbe commissorum sive committendorum 
acriorem et incensiorem detestationem excitant. Án 
igitur id quod homines ad peccatorum fugam et 
exsecrationem, et ad singulare pietatis studium, Dei- 
que amorem ferventem, exsuscitat, non est σωτή- 
piov, hoc est, τῆς σωτηρίας ποιητιχόν] An id quod 
calorem affert, quodque iuflammat, non est της 
θερµότητος ποιητικόν, caloris productirum ?. Swve 
effective, sive objective, ut cum quis metu terrili- 
ci objecti calescere incipit, ut fieri solet in angu- 
stiis. Qualis contumacia hic tergiversari, ubi nullus 
tergiversandi locus? Quis enim cum ratione abnuàt 
σωτἠριον esse salutiferum seu salutare? Σωτήριον 
φάρμακον quid tandem est? Nonne saluufe- 
rum? 

Non hoc diceret Gregorius, inquit scholiastes, 
qui ne adjuvari quidem salutem. nostram, nedum 
parari istiusmodi | exercitationibus solide probat in 
ea, cujus toties meminimus, epistola. At in hac epi- 
8tola Nyssenuin, si est Nysseni, hoc non affirmare 
simpliciter et absolute, sed ad personas, quibus ni- 
miam peregrinandi cupiditatem eximere volebat, 
totam orationem conformasse, supra adversus 
Molineum, et in opere De peregrinationibus fuse 

robatum est. Sufficit mihi quod in hac episto- 
a monumenta illa Christi nominat. σωτήρια σύμ- 
601a, salutifera signa. Cur locum clarum — bujus 
epistolz obscurabo per obscurum epistole alterius ? 
Cur non illi potius per hanc accendam faceir ? 
Quanquam, ut. sepe dictum, non negat iu illa prio- 
re epistola Nyssenus, si est. Nysseuus, symbola et 
monuinenta illa csse σωτήρια, sed orationem ad 
eos, quorum gratia epistolam illam exaraverat, ac- 
commodat, Nam quod sclioliastes insuper sequeu- 
tia subdit: qui (Nysseuus) etiam alibi docet. τὴν 
τοπιχὴν µετάμτασιν, el visilationes quorumcumque 
locorum, ue ad morum quidem emendationem ullum 
facere momenzum : sciendum nuspiam hoc doceri 
a Nysseno ; ne in epistola quidem illa quam isti 
semper in ore gerunt. Per se quidem loci mutatio 
ad vite emendationem non requiritur; nam ubi- 
que locorum potest quis, si velit, ad meliorem fru- 
gem se recipere, gratie divind interventu etadju- 
mento : per accidens tamen plurimum mutatio lo- 
ci ad morum emendationem conducit, ut patet 
quotidiana experientia, et innumeris velerum exenm- 
plis : nec tam imperitus fuit Nyssenus, ut hoc in- 
ficiaretur. 

Falsissimum praterea es« visitationes sacrorum 


19:1 


Jocorum nullum facere momentttm ad. vitam rectius 
instituendam. Quot enim innumeris flagitiis et sce- 
leribus obstricti, inspectione locorum sanctorum 
vela retrorsum dederunt, et vitau in melius com- 
mutarunt? quot antea laudabiliteret divinis legibus 
convenienter victitantes, aditis et lustratis redem- 
ptionis nostre monumentis ac symbolis, ita incensi 
sunt, ut vel mundo penitus valedicerent, vel multo 
ardentius, quam antea, pietati operam darent? 
A vero itidem alienissimum est, eumdem [uisse sen- 
sum Hieronymi, eumdem Augustini, eumdem totius 
reteris Ecclesie, videlicet, visitationes locorum sa- 
erorum ad morum emendationem nullum momentum 
conferre. Falsitatem banc perspicue redarguit opus 
De peregrinationibus, precipue liber primus ; et 
epistola quam S. Hieronymus nomine Paula et 
Eustochii ad Marcellam scripsit. 

Vide autem quid non moliatur Calvinianus spi- 
ritus. Ne monumenta Christi cogatur fateri salu- 
taria, seu salutifera, sic explicat σύμθολα ewcfjpia, 
jd est, τοῦ Σωτῆρος, monumenta Salvatoris, et illud 
Basilii Seleuciensis : ix τοῦ Δαυ]δ ἡ σωτήριος γέ- 
νησις, hoc est, τοῦ Σωτῆρος. Enne ipsam quidem 
nativitatem Christi appellari patitur salutiferai ? 
Qus hzc nova doctrina ? Si nativitas Christi non 
fuit σωτήριος, hoc est, salutifera, ergo nec passio 
Christi, nec resurrectiu fuit σωτήριος, salutifera; 
sed tantum τοῦ Σωτῆρος, Salvatoris. Quis autein 
Christiano anima prxditus hoc ferat? Quis non 
uL profanum, et impiunti, toto pectore respuat ? 
Quis non, ut communi Christianorum sensui et 
conceptioni contrarium, aversetur et detestetur ? 
At cum haretici soli et unicz fidei salutem ascri- 
bant, et per consequens, eam solau σωτήριον, hoc 
est salutiferam existiment, coguntur hoc vocabu- 
Jum, sicubi in Patrum lucubrationibus, aliis rebus 
tributum invenitur, alio detorquere. Jure an inju- 
ria, apte an inepte, parum morantur. 

Quam vero subtilis observatio novi significatus, 
quem reperit scholiastes in verbo σωτηρία : non 
enim solum salutis nostre summam significat, verum 
etiam singula Christi. precepta, quibus ad bene vi- 
vendum instituuntur, qui tendunt. ad salutem. [loc 
eensu commode accipi potest. non. infrequens apud 
Patres dictum : Multas salutis vias ab Jesu Christo 
esse pate[actas. Quam recondita et ex intimis ab- 
ditissimz theologi: thesauris deprompta aotio? 
Quis hactenus scivit, omnia media tam ad salu- 
tem hujus vitz, qux in gratia Dei οἱ justificatione 
consistit, quam ad salutem vitze ceterna, qua po- 
sita est in caelesti gloria, appellari atoznp(av? Quis 
scivit media a fine non raro appellationem sortiri, 
etiam in. profanis, ut sana medicina, sanus cibus, 
sanus aer, à sano, quod est in auimali? 

Singula, inquit, precepta Christi nominantur σω- 
τηρία, hoc est, salus. Esto, at non sola : sed. et 
consilia, οἱ quidquid praeceptis Christi consenta- 
neum est, ut religiosa vite status, omnia hzc sa- 
lutis nomen ferunt, quia ad salutem. ducunt. Nec 
sunt unius modi et generis, sed plane multiplicis, 
ut proinde recte dixerit Basilius Seleuciensis ser- 
mone de Noe: Πόσας τὸ θεῖον προφάσεις ἐπινοεῖ 
σωτηρίας. eU που τὸν σώζεσθαι βουλόμενον εὕρῃ. 
Quot salutis occasiones excogitat Deus, si quem 
forte, qui salvari velit, reperiut. Ubi voce σωτηρίας 
intelligitur penitentia : inquit. Scholiastes, que, et- 
si causa vera non est salutis, et ipsa lamen et bona 
opera necessario cum salute coha'rent. Au non odo- 
raris hic fatorem Calvinisticum ? An non animad- 
vertis poenitentiam nomine salutis privari, quod 
hwresis solam fidem salutis causam existimet ? Si 
singula precepta. σωτηρίας nouine afficiuntur, cur 
non et praceptum de poenitentin, seu ipsa paeni- 
tentia? Au non et ipsa ad salutem, et quidem cer- 
tissiiam οἱ certissimo ducit ? Cur venit. Christus 
peccatores vocare ad paenitentiam, si. poenitentia 
non est salutis causa? Cur Christus yravissitna illa 


VARIORUM NOT £. 


1342 


de necessitate poenitentiae verba protulit : Nisi po- 
nitentiam habueritis, omnes similiter reribitis ? An 
non est salutis causa, sine qua nulla salus, sed 
prasentissimus οἱ inevitabilis interitus ? Cur san- 
ctus Petrus Judaeis poenitentiam quasi primam ad 
salutem januam proposuit ? Penitemini igitur et 
convertimini, ut deleantur peccata vestra. p per 
poenitentiam et conversionem expunguntur peccata. 
Àn deletio et obliteratio peccatorum dici ncuit 
σωτηρία, salus, hoc est, salutis effectrix? 

S. Chrysostomi est hiec sententia :. Πολλὰς ἡμῖν 
ὁ θεὺς του σώζεσθαι δίδωσιν ὁδοὺς' µόνον μὴ ἆμε- 
λῶμεν. Multas. salutis rationes suppeditat nobis 
Deus. Tantum ne negligamus. — Sine causa quidam 
hoc et similibus dictis, que multa sunt apud. illum 
Patrem, offenduntur, inquit scholiastes. Et. quare 
offenduntur? quia unicam viam, rationem et cau- 
sam salutis arbitrantur fidem. llinc frontem con- 
trahunt, quando in Chrysostomo et aliis legunt, 
multas esse salutis vias et rationes, cum illorum ju- 
dicio non siut plures, sed unica , nempe fides, 
Scholiastes emplastrum adhibet : nam si qua his 
inest durities (durum accidit istorum auribus, quid- 
quid non crep»t solam fidem), ex aliis ejusdem τρια- 
µαχαρίστου doctoris locis est emollienda. Nil opus 
ulla Calviniana emollitione, aut mollitudine. Sed 
ecce mollissimum locum quo scholiastes alios du- 
riores emollit : Oóx ἀπὸ καθορθωµάτων, οὐδὲ πόνων, 
οὐδὲ ἀμριθῆς, ἀλλ ἀπὸ χάριτος µόνης γένος ἑἐδιχαίωσε 
τὸ ἡμέτερον ὁ θεός. Non ez bonis operibus, neque ob 
labores, neque ex compensatione, verum ex gratia 
sola humanum genus justificavit Deus. Sed animad- 
vertere debebat sclioliastes, Chrysostomum ex Apo- 
$tolo loqui de summa salutis generatim, quae nobis 
parta per Christum, pro nobis jncarnatuw, cruci- 
fixum, mortuum, etc., et de reconciliatione cum 
Deo, ita ut Deus vellet, quantum in se est, gratiam 
et salutem nobis conferre. Hoc enim beneficium 
sine ullis operibua vel meritis nostria per solàin 
Dei gratiam nobis collatum est; quod inmerito no- 
minatur justificatio, quia justificationis noswa gra- 
tia institutum fuerat. 

Possunt etiam hic et similes loci sive S. Chry- 
Sostomi, sive aliorum Patrum intelligi de prima 
justificatione, quae nobis non contingit ex operibus 
nostris, tanquat ex meritis, sed ex sola gratia Dei, 
tamelsi non sine actibus fidei, speci, charitatis, 
poenitentia, eic., ut dispositionibus ad divinaiu 
gratiam in animo recipiendam. 

Ait scholiastes, Gregorii judicio, sufficere si quis 
Bethlehem, Golgotham, montem Olivarum et locum 
Resurrectionis contempletur in hominibus probis et 
sanctis, prout ipse [fecit llierosolymis, ul testatur 
initio hujus epistole. At licet sufficiat, neque enlm 
ideo sanctus, Deoque charus που eris, si loca Re- 
demptionis nostre non lustres, attamen hoc non 
dicit Gregorius, ut patet ex ejus verbis supra re- 
citatis ; sed tantum νου: loca saucta Nativitatis, 
Crucilixionis, Ascensionis in cdlum, et Resurrec- 
tionis spirituali inodo etiam in sanctis ad contem- 
plationeu nobis exhiberi : quod verum est. Nam 
quod Nyssenus horum duntaxat quatuor locorum 
meminit, quid refert ? Alii, nominatim S. ΗΙ6ΓΟ- 
nymus in Epitaphio S. Paulz;, plurium memine- 
ruit. Inde suppleantur, quz hic desunt. Nysseno 
satis fuit primaria a peregrinis adiri et lustrari 
solita, expressisse. 

Iterum ingerit scholiastes, Gregorium velle, pie- 
late insignes viros, non minus esse visendos, quam 
illa, quv vocant loca sancta. Nec vult, Dec dicit 
hoc Nyssenus, ut fatebitur quisque oculis Sinceris 
Nysseni verba legerit. 

Illud mihi placet, quod fatetur scholiastes, dr Ahv 
πολιτείαν apud Gregorium sexcentis locis esse au- 
steriorem et sanctiorem vilam, uno verbo, asceticam 
seu monasticam : Latinis scriptoribus» sublimius 
propositum : contra inscitiam Molinci, qui ὑφηλην 


1215 


πολιτείαν͵ intelligit vitam communem Christianorum, 
divinis legibus consentanee actam. 

Nimis rigidus censor est scholiastes, cum Patri- 
bus diem dicit, quod aliquaudo funera charorum 
invidi, seu τῷ φθόνῳ ascribant. Nimis largus et 
benignus est praeco, cum Bezam, virum maximum, 
οἱ lucubrationes ejus in. Novi Testamenti libros, 
nunquam satis laudatas appellitat. 

llla verba Nys«eni: Ἐπειδὴ τοίνυν εἶδον μὲν xol 
αἰσθητῶς τοὺς ἁγίους τόπους, εἶδον δὲ xai ἓν ὑμῖν τῶν 
τοιούτων τόπων ἐναργὴ τὰ σημεῖα, τοσαύτης ἐπλη- 
βώθην χαρᾶς, ὥστε ὑπὲρ λόγον εἶναι τοῦ ἀγαθοῦ τὴν 

ιήγησιν, iterum manifeste vanitatis. redarguunt 

Molineum, quando ex epistola De euntibus lliero- 
solymam Nysseno ascripta, contendit, Nyssenum 
nihil emolumenti ex locis sanctis aditis ac lustratis 
accepisse, cum ipse hic contrarium evidenter de 
se Lestelur ; ut. proinde obscuriora illa epistola 
pradicte (si est Nysseni) verba, ex subjecta ma- 
teria per hzc clariora interpretari debeamus. 

Ubi nolim scholiasten. el. interpretem sic reddi- 
disse illa εἶδον δὲ xat ἐν ὑμῖν, etc., intuerer vero hoc 
amplius in vobis, etc. Quid sibi vult istud, amplius, 
quod in Grzco textu non comparet, nisi n.elius cl 
[prius esse viros probos el sauctos, quam locà 

lierosolymitana visere: quod scholia non semel 
diserte profitentur? ' 

Sonore declamat scholiastes iu vitia llierosoly- 
mitan:z urbis ex epistola De euntibus Hierosolymam. 
ΜΗ λογιζόµενος, ul ipsius Nysseni verbis utar, ὅτι 
ἀλτθὴῆς ὁ τοῦ Κυρίου λόγος 6 εἰπὼν, ὅλον τὸν χόσμον 
Ev τῷ πονηρῷ χεῖΐσθαι, ὡς μηδὲν τῆς οἰχουμένης µέ- 
Ρο: ἐλεύθερον εἶναι τῆς po! ας τοῦ χείρονος. Ei γὰρ ὁ 
τὸ ἅγιον της ὕντως ζωης χνος ὑποδεξάμενος "όπος 
τὴ: πονηρᾶς ἀχάνθης οὗ χαθαρεύει, «i χρῃ περὶ τῶν 
λοιπῶν ἐννοεῖν τόπων οἷς fj τοῦ ἀγαθοῦ µετουσία 
χατεσπάρη διὰ qn; àxon: xal κηρύγματος; Non 
repulans verum esse quod Dominus dixit (per Apo- 
stolum), universum mundum in maligno positum 
esse, ita ul nulla pars orbis terrarum deterioris 
illius portionis sit expers. Nam si locus ipse, qui 
sanctum vestigium vere vite suscepit, purus a malis 
sentibus non est, quid de cateris opinari debemus, 
qui solu audiiiune et praedicatione boni illius com- 
munione sunt aspersi ? 

Admodum se torquet scholiastes in co expli- 
cando, quod Nyssenus ait, ad alia loca extra Pa- 
lestinam disseminutum esse bonum caeleste διὰ qe 
ἀχοῆς vai κηρύγματος, sola audilione et pradica- 
lione: Hierosolymam autem et circumjacentia loca, 
etiam ex ipsa Salvatoris apostolorumque praesentia 
αυ voce, impressisque ac relictis vestigiis, divinae 
docwinz thesaurum | accepisse. Videtur Gregorius 
hisce verbis, iuquit scholiastes, aliquem alium multo 
certiorem, et nobiliorem modum  percipiende  do- 
cirine Ghristiang agnoscere, quam per auditum et 
pra dicationem : quin, si muligne verba urgere velis, 
mani[estissime calumnia si locus: quasi non fuce- 
rel magni Gregorius evangelice doctrine predica- 
tienem et auditum : nam solent Graeci, cum aliquid 
aspernantur el elccani, hoc [ere modo loqui, etc. 

Respondeo, modum aliquem percipienda do- 
ctring evangelicw, per accidens, ratione nostri, esse 
cerliorem, nobiliorem et locupletiorem, quam sit 
ille per nudam et solam auditionem el praedicatio- 
nem : omni absurditate vacat, neque ulla injuria 
praedicationem verbi divini aflicit. Quis enim ab- 
nuat, respectu nostri, certiorem et nobiliorem esse 
perceptioneim verbi ex auditione et praedicatione 
conjunctanm cum oculari inspectione monumento- 
run, quz Christus usu, factu, facto, passione et 
miraculis illustravit, quain si ab hac iuspectione 
.sejungatur? VYerissimum est enim iilud poel2: 
Segnius irritant animos demissa per aures , quam 
qua sunt oculis subjecta fidelibus. Sicut enim. apo- 
stolis cum Christo versantibus el degentibus, οἱ 
non modo praedicationem ejus audientibus, sed et 


VAIUORUM NOT £. 


1241 


miracula videntibus certior, et. nobilior per acci- 
dens, quoad ipsos, suppetebat fidei percipiendz 
ratio, quam nobis, qui Christum nec vidinius, nec 
audivimus, nec miracula ejus coram intuiti sumus; 
sed sola auditione et preedicatione verbi in Chri. 
stianam disciplinam nomina dedimus : ita et illis, 
qui simul et auditu praedicationis doctrinze coele- 
stis, el inspectione monumenlorum Christi nati, 
passi, a mortuis excitati, in ccelum assumpti im- 
pelluntur et inducuntur ad fidem, certior per acci- 
dens, respectu ipsorum, suppetit doctrinz coelestis 
percipienda ratio, quam aliis, qui sola auditione 
contenti esse debent. Neque hoc quidquam derogat 
cerlitudini et praestanti percipiendi evangelicam 
doctrinam et fidem ex auditu, sed potius prastan- 
tiam ejus auget et amplificat, superaddendo aliud 
quiddam, in quo respectu nostri, ad lidem ainple- 
ctendam plurimum inomenti positum est. — 

Quanquam posteris, qui, ut apostoli, et alii, 
Christum presentem. in terris non conspexerunt, 
lhxec ipsa salutis nostra symbola aliter non innote- 
Scunt, quam traditione majorum et auditione. Unde 
enim nobis notus Calvarie locus? inquit Damasce- 
nus. Unde sepulcrum vite? Nonne quia parentes fi- 
lios ea non scriptis, sed voce singulis atatibus do- 
cueruni? Nam quod in Calvaria: loco crucifixus sit 
Dominus, et in. monumento sepullus, quod. in petra 
Joseph exciderat, scriptum est : quod autem ας, quae 
nuuc colimus, illa sint, sermone non scripto, sed per 
manus tradito accepimus. 


Nec verum est quod scholiastes ait, si quis Nys- 
seni verba urgere velit, manifestissime calumnie 
locum fore: quasi non magni faceret evangelice do- 
οἰγίπα praedicationem et auditum : nam vox qf, non 
significat semper aspernationem et elevationem rei 
cum contemptu : sed rei propositionem curn exclu. 
sioue aliorum; ut si quis dicat: Jste vel iste est φιλὸς 
ἄνθρωπος, nil contemplim de illo enuntiat, sed 
tantum indical eum przstantiore quapiam natura 
non esse prieditum. Quo sensu negare solemus, 
Christum. fuisse ψιλὸν ἄνθρωπον. Sic qui dicit se, 
ψιλὸν ἄρτον, solum. et nudum panem comedisse, nil 
abjecte de pane sentit, sed alia duntaxat edulia 
excludit: nam et de prazstantissimo pane, si solus 
manducetur, sine ullo alio edulio recte vocabulum 
ψιλός affirmiamus. 


Ait scholiastes : Geographus Arabs portas Hie- 
rosolymarum , sive Elie, quo nomine etiam ipse 
utitur, enumerans, longe aliter quam postea factum 
a Denjamino in [Htinerario, unam commemvrat, quam 
vocal πύλην τῆς Μήτρας, vel τοῦ Ἑλέους. Utrumque 
enim voi Hebraica etium apud Arabes significat : 
hanc autem portam ait auctor perpetuo cluusam πτα- 
nere, neque aperiri unquam, nisi die solemnitatis 
Olive. Videtur his verbis significare, moris faisse, 
ut die quadum adiretur solemni pompa templum in 
Oliveti montis vertice edificatum a Christianis, qui 
essent llierosolymis θαλλοὺς olive gestantibus, ad 
similitudinem Juduice βαϊοφορίας. 


Erras. Hoc significare vult auctor ille: die Pal- 
marum (hunc enim intelligit der diem solemnitatis 
Oliva.) Christianos ex monte Oliveti, ramos palina- 
rum gestantes, instituere processionem in urbem, 
ad imitationem Christi et discipulorum ejus, idque 
per portam, hae die solummodo aperiri solitam, 
alioqui perpetim clausam, 408 Aure& nomen ha- 
bet: de qua sic scribit Breidenbaclius in Ηοάαρο- 
rico suo, seu potius in [conismo urbis Hierosoly- 
mitana, quem Itinerario suo adjecit: Porta Aurea, 
per quam Christus sedens in asino intravit in die 
Palmarum: que etiam Heraclio imperatori venienti, 
cum pompa tnperiati occlusa. primum miraculose, 
posiea humilianti se aperta fui. Et houie clausa 
manet miraculose Sarracenis : ila, quod nequaquam 
Ῥοδεμπί eam reparare quolibet ingenio ; quin id ten- 
tantes, subito morianlur. Unde nullum habent ejus 


VARIORUM ΝΟΤΑ. 


ingrediendo, vel egrediendo. πες ille. Similia 
homius in Theatro suo. 

'TO consuevisse, eliam Sarracenis in sancta 
dominantibus, solemnem processionem in 
n a Patribus ordinis Minorum S. Francisci 
ui, docet lHodeporicum Daumgartnerianum, 
I, €. 71 : Descendentes versus mare Mortuum 
«ge lustravimus : in quo loco guardianus de 
' Sion (sic enim nominatur qui religioso illi 
i praest) solet omni anno die Palmarum cum 
bus suis asellos | ascendere, ac. Hierosolymam 
'€ ob memoriam facii ibi α Christo patrati. 
quam quod de asellis dicitur, ambigo, num 
| auctore, an ab interprete Pradicante : for- 
nim solus guardianus asino vehitur, ceateris 
comitantibus οἱ subsequentibus, cum hymnis 
Micis, ad ritum prim: illius ex monte Oli- 
n processionis. Porro per quam portam sub 
icenis supplicantes festo Palmarum ingressi 
it, non explicat Hodeporicum Baunmgartne- 
m. Αἱ sacrum hoc agmen per. hanc portam 
bem fuisse introductum, quando geographus 
& vivebat, οἱ scribebat, mirandum non est, 
doquidem vixisse et scripsisse videtur Chri- 
i$ cruce signatis rerum in Palaestina potien- 


nc docere nos aggreditur sclioliastes, quo 
in lectione sanctorum Patrum versari debea- 
Judicio, inquit, opus est ad veram eorum 
m percipiendum. liaque semper in me:ioria 
idum, aliter Patres loqui cum. διδαχτικῶς εἰ 
aliquid tractant : aliter. cum obiter, et ut ipsi 
' solent, οἰκονομικῶς. Agnosco distinctionem 
Calviniano genio adversus Bellarminum usur- 
15 scilicet, 
causa,sed multa dicis solummodo gratia 
rerumt, et in his numerabimus quidquid Cal- 
19 8t0.naclio minus acceptum gratuuique ac- 
it. 
diamus exemplum hujuscemodi economica 
iouis seu locutionis, seu assertionis. Possem 
L scholiastes, multa | ejus exempla, et quidem 
isima, afferre. Non dubito, quia certus mihi 
r, te totos illos tres divi Chrysostomi adver- 
rituperatores vitx:e imonasticze. pulchberrimos 
sque libros, et comparationem monachi et 
et totam  Theodoreti religiosam historiam, 
idquid hujus generis occurrit, pro scriptis et 
lis non dogmaticis, sed economicis reputare, 
10n serio, sed obiter tantum, et ludi gratia, 
»pta et edita fuerint. 
| scholiastes supersedet procul exempla ar- 
re, quandoquidem longe illustrissimum We 
)us est in bac ipsa Nysseni epistola : Nam 
rius ad mulieres scribens, que Hierosolymis 
» "ubi vestigia visebantur humane Christi con- 
donis in lerris, sic apud illas loquitur, quasi 
'dendum dociring Christiane, atquc adeo etiam 
ne vivendum ingens aliqua esset eorum praro- 
!. qui oculis corporis loca illa vidissent. Itaque 
o nuda , hic opponitur ei auditui , qui cum in- 
one eorum locorum [uerit conjunctus. lta est. 
ult , hoc sentit Nyssenus. Quid tu? Non sim- 
r πας ἵνα dicuntur a Gregorio, neque διδακτικὠς, 
; οἰχονομικῶς, dum proposito suo servit. Pro- 
m autem illi erat hanc epistolam scribenti, 
r Hierosolymitanos castigare propter ea vitia, 
nier illos deprehenderal , et eaim quam paulo 
nalam spinam vocabat : que reprehensio, wt 
auribus ab illis acciperelur, ita benigne cum 
oc loco agit , ut aliquam eis super omnes Chri- 
5 prerogativam concedat. 
Calvinianum genium, ul eludat quod δυο 
' ingratissimuin accidit, comminiscitur hoc 
erio, sed οἰκονομικῶς duntaxat a. Gregorio 
um οἱ pronuntiatum, ut zquioribus animis 
retur reprehensio paulo post instituenda : 


atres non omnia serio, et. do- 


1346 


probatque hoc ex epistola De euntibus Hierosoly- 
mam, ubi simpliciter negare videtur, ullam essc 
locorum llierosolymitanorum pr:e ceteris przero- 
gativam, vel vim exritandz pietatis inditam. El 
hoc ait scholiastes, διδαχτικῶς a Nysseno traditum. 
Verum si quis contendat, omnia, quz in illa epi- 
stola a Nysseno (si Nysseni est) disputantur, 
non διδακτικῶς, sed οἰχονομιχῶς, lioc est, accom- 
modate ad non monasticee vit: professores, quos 
à peregrinatione Hierosolymitana dehortabatur, 
scripta el dicta esse, quo se vertet scholiastes ? 
Quo argumento evincet hzc potius in hac epistola 
esse economica, id est, obiter et ex occasione per- 
sonarum scripta, quam illa in epistola de euntibus 
Hierosolymam, presertim cum constet, tempore 
Nysseni, peregrinationem llierosolymitanam a ne- 
mine orthodoxorum fuisse improbatam, a quibus 
Nyssenun dissentire voluisse, quis sanus sibi per- 
suadeat ? [taque quidquid illa in epistola scripsit, 
economice, hoc est, accommodate ad solitaria: et 
monasticae vitx sectatores et sectalrices, cum 
quorum instituto tam loagiunquam peregrinationem 
minus belle concinere haud abs re existimabat, 
presertim cum peregrinationem illam  urgerent, 
lanquam necessariam ad Christianam  perfeciio- 
nem. Sed quia Calvinianus spiritus prorsus nibil 
virtutis et efficacitatis ad excitandam fidein et pie- 
tatem in mentibus intuentium agnoscit, et ipsam 
peregrinationem llierosolymitanam iu postremis 
ducit, nisi forsan politice instituatur, gratia per- 
vestigandi et lustrandi antiquitates, situmque ter- 
rarum : hine quod lic clare a Nysseno "asseritur, 
fumo impietatis suze involvere, et conspectum cla- 
rissima veritatis nobis eripere properat. 


Simile quid audet in D. Hieronymo: quem ait, 
locutum οἰχονομικῶς, et. obiter, non serio, quando 
peregrinationem | Hierosolymitanam, et loca sancta 
laudat et commendat : διδακτικῶς autem, quando 
hanc peregrinationem | et sanctorum locorum eisita- 
tionem dissuadere el reprehendere videtur. Quo com- 
mento vix ullum vanius audivi. Vide lib. t De 
regrinat., pracipue cap. 11. S. Hierouymus epist. 
ad Desiderium : Certe si consortia nostra. displicue- 
rint, adorasse ubi steterunt pedes Domini, PARS FIDEI 
EST, el quasi recentia nativitatis, et crucis, ac pas- 
sionis vidisse vestigia. 

Vides, inquit sclioliastes, partem fldei appellari 
inspectionem locorum sanctorum, cum equalis. illi 
Gregorius noster eos non ferat, εἷς ἓν μέρει εὐτεδείας 
νενόµισται τὸ τοὺς ἐν Ἱεροσολύμοις τόποις ἰδεῖν. di- 
versitalis ratio est: quod Gregorius διδαχτικῶς ; Hie- 
ronymus οἰκονομικῶς illa scripserunt. Fabulae Cal- 
vinisticze. Scilicet D. Hieronymus non serio, et ex 
animo, sed dicis duntaxat causa, tot viros et femi- 
nas ad peregrinationem Hierosolymitanaim et ad 
sanctorum locorum invisionem invitavit, et omni- 
bus eloquentiz suz argumentis incitavit. Scilicet 
dicis tantummodo gratia ipse hanc peregrinatio- 
nem non solum obiit, sed et stabilem sedem in 
Palzstina fixit, ut sacrorum locorum aspectu per- 

tim frueretur. Scilicet, Paulam, sanctissimam 
feminam, singula loca religiosissime cireumeun- 
tem, venerantem, adorantem, S. Hieronymus dicis 
tantummodo gratia, nec serio et animitus, elegan- 
tissima lucubratione, qua vitaui S. Paulze compre- 
hendit, prosecutus est. Omnia bxc obiter tantum 
vir ille sanctus fecit; non ut posteris exewnluimn 
daret, non ut nos similia facere doceret. 


Nec concoquere potest scholiastes quod D. Hlie- 
ronyuus afliriual, partem pietatis esse, adorasse 
ubi steterunt pedes Dowini ; opponit epistolam ad 
Paulinum, de Institutione monachi, ubi, ut loquitur 
scholiastes, illud suum , Pars liJei est, clare evertit 
his verbis : Quorsum, inquies, luec tam longo repe- 
tita. principio ? Videlicet, nec quidquam fidei tue 
deesse putes, quia. [lierosolyma non visisti : nec mos 


1241 
idcirco meliores existimes, quod hujus loci habi- 
taculo fruimur. 

Sed meminisse opovzebat. scholiasten ea quz in 
Epistola ad Paulinum monachum scribit 5 Hiero- 
nymus multo magis dici debere scripta οἰχονομι- 
xv, hoc est, accommodate ad personam, et ex 
instituto personz, ad quam scribebat, scripta esse, 
quam alia, ubi ex professo de utilitatibus llieroso- 
]|ymitanz peregrinationis disserit. Magis enim con- 
venire arbitrabatur D. Hieronymus, ut Paulinus 
sua in solitaria vita lateret, quam  peregrinantium 
catervis admisceretur, forsan ad hoc inductis ad- 
junctis quibusdam seu circumstantiis, ipsi Paulino 
propriis. Nec immerito dixit, Nec quidquam fidei 
tuc deesse putes. etiamsi Hierosolymam non videris : 
quia fides potest esse integra et perfecta, [lie- 
rosolymis non visis ; ut patet exemplis tot. myria- 
dum sanctissimorum hominum, qui fide ardeutis- 
sima fuere przediti, nec tamen monumenta Chris!i 
nali οἱ pass! inspexerunt : οἱ illi ipsi, qui peregri- 
nantur llierosolymam, libere cum auctore epistole 
de euntibus Hierosol am profiteri possunt, se, 
etiam ante quam Bethlehem viderent, credidisse, 
Christum ex Virgine natum, in Golgotha crucifi- 
xum, resurrexisse, et in colum ascendisse. 
luterim tamen rectissime, et huic ipsi asserto 
convenientissime affirmat D. Hieronymus partem 
fidei esse, adorasse ubi steterunt pedes Domini. Pars 
fidei est, quia talis peregrinatio non nisi ex fide 
suscipitur et obitur. Pars (idei est, quia adoratio 
in locis sanctis, non nisi ex fide manat. Pars fidei 
est, quia inspectio et veneratio locorum sanctorum 
fidem acuit, intendit, incendit, et augel : et acci- 
deutaliter mirifice perficit, quamvis quoad essen- 
talia, fides etiam in eo, qui llierosolymam non 
vidit. ita compàrata esse queat, ut nihil ei desit, 
quoad ea nimirum, qua suut simpliciter neces- 
saria. 

Ait scholiastes, Axioma theologicum ἀναντίῤῥη- 
τον esse, nullam creaturam adorari posse, sine abo- 
minabili idololatria. Assentior, si adoratio sumatur 
stricte pro cultu divino : εἰ per se, absolute, sine 
habitudine ad aliud. Nego autem, si, ut patet 
etiam ex usu Seripturz, accipiatur pro cultu quo- 
dam inferiore, licet religioso, vel etiam pro cultu 
divino sed analogice tantuni, et. cum habitudine 
ad prototypuim alicui tributo. Sic enim adoramus 
humanam naturam Christi, ejusque reliquias, ima- 
gines, cruceu, etc. 

Ostendit scholiastes, quam bene sit affectus erga 
dialecticam et syllogisticam disputandi de theolo- 

icis rebus rationem. Quod Nyssenus et alii minus 

unc disserendi modum  probasse videntur, suas 
causas babuerunt, sicut εἰ posterioris zevi theologi 
gravissimis causis indueti sunt, ut hoc pressum 
οἱ adstriclum argumentandi genus amplecterentur, 
invisum onibus haereticis, sed vel ideo maxime 
urgendum et in conflictibus adhibendum. At de 
lioc copiose actum estin Responso ad theses ilun- 
nianas, et in primo Antimonio, et in Antistrena 
Polycarpica. 
ophistices criminatione gravat scholiastes scho- 
lasticam dicendi et scribendi formam. Scilicet 
sophistica est, quidquid istos ita irretit, ut vel 
nunquain, vel non sine magno nisu se inde extri- 
care queant. 

Fidelibus et similiter. credentibus sufficere ad 
salutem, qua verbo Dei sunt expressa, non est or- 
thodoxorum pronuntiatum, sed heterodoxorum 
delirium, presertim si omnia creditu necessaria 
contineri velint in Scriptura proxime, immediate 
et formaliter ; ut sane volunt, nou remote tantum, 
mediate et implicite. 


VARIORUM NOTE. 


1218 


Nyssenum ex lectione librorum Origenis con. 
traxisse aliquos nzevos, calumnia est in scriptorem 
longe eruditissimum, a qua pridem vindicatus est 
opera S. Germani patriarchze Constantinopolitaui, 
apud Photium volui. 235, qui nonruatim Cate- 
cheticam orationem, et disputationem de Anima 
cum Macrina sorore, et librum De perfectione 
vite Christianze a macula Origenica asserere siu- 

uit. 

Illud plenum solatii est pro Burdone. Hoc ετει- 
plo (hereticorum Catholicos χρονίτας seu Tempo- 
rarios appellantium) admoniti pii viri hodie (Burdo 
subburdones, seu Burdonis pulli subjugales) et 
sincero Dei zelo flagrantes, quorum unicum est hoc 
volum, ut omni novitate sublata (omnia antiplirasti- 
οῶβ intelligas) vera antiquitas restituatur. (Burdo- 
nica, non Christiana) et fiat unus grer , unum ovile 
(Burdonicum stabulum), cum se a nonnullis appel- 
lari Novatores vident (alem se vidit appellari Bur- 
do a Serario; talem Drusius ; hoc nimirum male 
habet sclholiasten) desinere mirari τὸ ἀλλόχοτον 
inanis ac ridicule appellationis, et justissimam 
suam indiqnationem commiseratione mutare debent: 
ut fecit. Burdo, qui ex commiseratione, infinita, 
eaque agasonem potius quam litteratorem decenti, 
convicia et maledicta in Serarium exspuit, quod 
ab illo Novator audisset. 

Quod ἅδυν non obscure scholiastes accipit pro 
sepulcro, id non :egre ferendum, quia. accepit. hoc 
ab illo, quem virum maximum nominat. De quo 
Bellarminus lib. w de Christo, cap. 10. 

Qui porro fucrint. illi, qui llierosolymis commu- 
nionem Nysseni refugiehant, de qua inhumanitate 
tam graviter conqueritur, non satis compertum 
est; quia non satis constat, quo anno et quo epi- 
scopo Ilierosulymitauo Nyssenus in Palzstinam ve- 
nerit. Ejectus est ex sede sua Cyrillus, cujus Cate- 
cheses exstant, anno Christi 259, ut ex Sozomeno 
docet Baronius. Abdicato Cyrillo, episcopatum ca- 
pessit Herennius, inquit Sozomenus, cui successit 
Heraclius, ei autem. deinceps Hilarius, nam hos eo 
tempore illam rexisse ecclesiam ad imperium usque 
Theodosii accepimus, cujus temporibus Cyrillus ad 
eam dignitatis sedem revertit, nimirum anno Christi 
$82, Theodosii imperatoris anno quarto. Si igitur 
Nysseni profectio Hierosolymitana contigit statim 
post concilium Antiochenum, celebratum anno 588, 
ut arbitratur Baronius, dicendum est, aliquem ex 
supra dictis tribus Cyrilli viventis successori- 
bus, qui videntur fuisse Ariani, quandoquidem 
Cyrillus ab Arianis expulsus fuerat, tenuisse ca- 
thedram Hierosolymitanam, quem a conumunione 
Nysseni abstinuisse, non mirum, quippe qui Aria- 
ne haereses infensissimus hostis et oppugnator 
essel. 

Si autem, ut aliis placet, Nyssenus llierosolymam 
profectus est post synodum «accumenicam Con- 
stantinopolitanam, celebratam anno salutis 381, 
anno tertio imp. Theodosii, et Damasi papa deci- 
mo quinto, tunc fleri potuit ut Cyrillo jam resti- 
tuto venerit Hierosolymam Nysseuus, cum anuo 
sequenti, hioc est 382, sedem receperit, ex decieto 
pa:ticularis cujusdaui concilii Coustantinopolitani, 
de quo Baronius, Annali quarto, auno Christi 582. 
lpsum Cyrillum a Nysseni communione abstinuis- 
se, nemo, opinor, jure affirmaverit, quippe cui or- 
thodoxa Nysseni mens et sententia minime potue- 
rit esse ignota, cum simul fuerint in dcumenica 
S rnedo Constantinopolitana. Alios igitur ex clero 
id fecisse oporlet, pravis opinionibus infectos : 
quales Hierosolymis vixisse nemo mirabitur, qui 
cogitarit, ex oinnibus nationibus eo infinitam ture 
bam, etiam clericorum, conflucre consuevisse. 


INDFX ANALYT:CUS. 1250 





INDEX .ANALYTICUS 


RERUM ET VERBORUM NOTABILIUM 


Que in S. Gregorii Nysseni operibus continentur. 


Numerus Romanus tomum, Arabicus columnam indicat. 


Aaron Moysis frater, 1, 507, A ; quid mystice denotet , 
], 539, D; sacerdotali honore decoratur , I, 522, C. 

Ablabius Christi miles, II, 115, A. 

Abnegatio animi quid, III, 298, C. 

Abolitio et solutio quid, et quomodo differant, II, 


9 . 

Abortus quid significet in Scriptura , I, 595, A. B. 

Abrahae migratio allegorice interpretatur, I1, 9359, 942. 
Ejus ides et sacrificium, Ill, 556, 567 et seqq. 

Absalonis a facie fugere quid, I, 546, C. 


Abyssus in Scriptura quid, I, 85, A. Dsiemonum habita- 


culum, 1, 475, A. 

Achillii errores, II, 1991, C. D. 

Acies instructse qua mystice , I, 1099, A. B. 

Actiones brutorum ubique constant, hominum non 
item , II, 211, D. 

Aculei, vitiorum impetus, f, 747, C. 

Adamus, Eva et illorum filii Trinitatem figurab.n!, et 
quomodo , 1, 1350, €, D. 

Adolescentule diligentes Sponsi pulchritudinem qus, 


Adoratio quid sit, If, 1531, B. C. 

Adulterium quale peccatum, II, 227, B. 

ἆδντον quid et uade dicatur , I, 1150, C. 

Adventus Domini ex Scripturis, III, 199 et seqq. 
/Edificare seipsum quid, I, 1518, C, D. 
/Edificia lucida et sdificia tenebrosa quz, I, 707, A. 
5. /Edificiorum delicis et opera supervacanea, l, 651, 625. 

AEgyptii plagze I, 507, D; quid mystice significent, I, 
$50 et seqq; Eypriorum exercitus undis maris Rubri 
absorptus , 1i, 511, A, B. 

/Kqualitas apud inferos magna , III, 1005, C. 

Aer quid et qualis, 1, 86 et VA ; aer ater et tenebro- 
sus /Egyptiis quid mystice, I, 550, A, B, € 

tates varim hominis, Ill, 671, C, D. 

KÉ£ternum est quod non ad tempus dicitur, II, 479, B. 

Aetius quis et qualis fuerit, 1I, 259, C; ejus vita, 263 
et seq. 

Avum quid sit et quid significet, T, 751, D. 

Affectiones nec a principio, nec natura innat: sunt ho- 
mini, sed ex consilio sibi eveniunt, lli, 570 et seqq.; 
quae a frigore efüciontur, sunt durabiliores, IIT, 778, H 

Afflictio immoderata animi perfectionem impedit , Π{, 
406, 101. 
is» quid, IT, 962, C, D. 

Apor in deserto baptismum mystice figurabat , III, $87, 


I, 


e 
Árweeis quid. et utrum de Filio sicut de Patre dicatur, 
II, 605 et seqq. ; 918 et seqq. 

Ager quis, et quae virtus et potestas agri, et an inter se 
differant , [, 854, D, 855. 

Agni sanguine postes unctí quid significent, I, $54, C ; 
az ni coinedendi forma quid denotet, I, 3555, B, C. 
ο. noster quis, et cujus agricultura sumus, I, 
103, D. 

Agricultura nihil aliud quam vitz» apparatus et subsi- 
dium, lll, 14, B; agriculturs effectus, J, 663, A, D. 

Ala in Deo quid, I, 1102, A. 

Alexander philosophus et marlyr, sunim:e paupertatis 
cultor, Iii, 955. D. 

Alimentum anim: quod, lI, 190, C. 


í dieluia, inscriptio psalmi, quam notionem habeat , T, 


Altare et thuribulum tabernaculi quid, I, 185, D. 

Amalthes fabula, 1, 974, D. 

Amentism signa , I, 646, D. 

Amicus verus et vera amicitia, I, 1045, B. C. 

Amor quid sit deGuitur, I, 751, B. Amandum quid, et 
quod tempus amandi , 1, 754. et seqq. Amoris telum quid, 
e uis illud jaculetur, I, 891, A. Amoris aculeus, fides, 
ibid. 

Amphilochium hortatur ut ad se mittat operarios ad sa- 
cellum conficiendum , III, 1091 et seqq. 

Ananis sacrilegium quid, IIT, $75, B. 

Angeli nomen ad utramque partem a Scriptura posi- 
tnm, quid, 1, 542, A ; aogelorum custodia, I, 954, D. 

Anima quid, 11], 50, C; anim: definitio Eunomiana , 
II, 205, D; Mosaica οἱ Platonics. I1, 206, A ; de ejus ori- 
gine sententie varia: et errores, f, 1551, D et seqq. ; 
anima quid, secundum varias philosophorum opiniones , 
II, 187 ; non est matería nec corpus , II, 190; non sanguis, 
]t, 191, A. B; non áer, €; quomodo corpori uniatur 
ignoramus, II, 45, A; an anima, an corpus doleat , II, 194 ; 
anim:e separatio a corpore, mors, ibid. C, D ; auimscon- 
centus ex simia , ibid. D. Anima cum corpore ut lyricen 
cum lyra, 1, 195; non tamen est barmonia, ibid.; nec 
temperamentum, 198; immobilis movet, 202, 6: nou 
est numerus, 203, €C.; loco circumscribi non potest, 
318, D. Anima proprie et est ea et dicitur, quse ratione 
utitur; cseteris appellatio tantum cum hac communis, I, 
175, C, D., 178, A, B. Anima bumana quomodo Trinitatis 
imaginem exprimat, I, 1555, C, D; quomodo Dei regi- 
men, 1545, A. B; anime humans teginen, sublime Evan- 
gelium, I, 878, B; medicipa ejus et curatio quie, II, 35, 
D;anima quz: Deo conjungitur, non potest satiari ejus 
fruitione, L 117, D. ; motibus cogitationis οἱ intelligen- 
tie libere extenditur in universa natura; II, 42, C. Nemo 
ejus operationem novit, II, 947, D; oportet illam tn per- 
peluum manere , III, 18 et seqq. Anima appetitus οἱ im- 

tus per hona Scripturarum semina desigual, [1I, 62. C, 
b. Anima baptismo non obsignata, a Domino non agno- 
scitur, 11, 425, B, C; anims bellum, 491, B; qu: sit 
ejus mors, 615, B. ; non est peccatum, sed capax peccati 
M, 546, D. Anima mente carens, jumentum est cogitandi 
facultate destitutum, II, 1258, B. . 

Animal per certa signa voluptatem indicat, T, 1250, A. 
Animilia ad hominis usum creata, 1, 142, 145. Anima- 
lia non bibentia, I[, 191, A. B; pulmone carentia, 
ibid. C. 

Animi quomodo orituri foissent, si homines primi nulla 
se peccati iabe polluissepnt, |, 187 et seqq Animi ante 
corpora non exsistunt, 1, 250 et seqq. Animorum diseri- 
men, I, 116 et seqq. Animi facultas princeps qua parte 
contineri putanda sit, I. 155 et seqq. Anim! et. corporis 
motuum discrimen, I, 173, A, Β Animo simul et corpori 
idem exsistendi principium, |, 254 et seqq. Animus per 
virtutes pascitur, I, 10555, A, B. Animi nidus questionum 
explanatio, in quo mens fessa quiescit, I, 65, A. Animi ad 

rfectionem tam impedit corporis obesitas quam afflictio 
immoderata, 1I, 51, B, €. Animus a corpore, ut amicus ab 
amasia, victus, I1, 218, C. Animi integritatem ejusque ab 


omuibus affectibus vacuitatem, corporis munditiis anteire 


1251 


oportet, 11, 547 et seqq. Animo perfecto esse non potest 
qui multis rerum curis distinetur, 111, 551. Animus cru- 
ciatur et cogitur in particulis corporeis, i11, 511, C, D. De 
animorum migrationibus doctrina fabulis consentanea 
evertitur, [, 254, A, R, C. 

Anna prophetissa, Ill, 1075 et seqq. 

Anni quatuor tempora, Il, 951, D. 

Anomeei Filium et Spiritum sanctum inter res creatas 
numerabant, IT, 298 et seqq. Anomoeorum doctrina refel- 
litur, 1, 139, B. C; 182, A. Anomcorum doctrina fructus 
zizaniorum ab Ario seminatorum, 1I, 262, 

Anomzus alter Epicurus, III, 559, ο. 

Antiquius νοσα απο in rebus creatis quid, If, 598, B, 
C; et quid in Deo, 359 et seqq. 

Aperire et claudere in Scriptura quid sit, I, 102, C. 

Apis producta in exemplum virtutis studiosis , I, 


98, D. 

Apollinarii errores, IT, 206, D. 

Apollinaris errores, I1, 1125 et seqq. u . 
Apologia qualiter instituenda, 11, 270, D; illius finis, 


Apostoli, pauperes, idiotze, IIT, 1062, B, C. 

Appellationes non sunt essentiarum significatrices, sed 
proprietatum, II, 747 et seqq. 

Aqua super qua ferebatur Spiritus Dei quie, T, 82, B, 
C; aqua, qua super coelos sunt, 1], 90, B. Aquis in san- 

inem converse, 7, 507, D ; jud mystice, I, 346, A, B. 

qe sacramentum quid, I, 562, C; quis ejus effectus 
J, 565, D. Aqua post transitum quales esse debemus, 
ibid., A. Aqua omnis apta ad usum baptismalis, si inve- 
nerit fidem accipientis, et benedictionem sacerdotis san- 
ctificantis, I]1, 422, D. Aqua in baptismate ad quid subser- 
vit, III, 582, A ; purgat et illuminat hominem, ὅδῦ, C, D. 

Aquilo qualis ventus et quid designat, I, $55, B.; 988, 
Α. Aquilo potestas adversaria, I, $55, B. 

Araxius episcopus S. Macrinz ad funus praeest, TIT, 994, 


Arbitrium si non sit liberum, quas sequantur absurda 
et incommoda, 1I, 78, C, D. Arbitrii liberi facultas res 
bona, I, 742, D. Arbitrium voluntatis, est honor divino 
equalis, III, 525, B. 

Arbores nos ducunt ad resurrectionis rationem, ΠΠ, 


Arca federis alis cherubini contecta quid, T, 283, 


"Archias juvenis, querens aquam baptismi in tempore 
quo aqua deficiebat, moritur, IIT, 425, D. 


Arcula in qua Moyses aquis expositus quid mystice, 1l, . 


Arena quid signi(icet, 1, 627, D. 

] Aristotelis ars fallax et versuta Aetio impietatis occa- 
sio, 11, 266, B. 
Arius Dei inimicus, 1T, 262, D. Arii errores, If, 1282 
et seqq. . 

Armeuiz qualitates, IT, 778, A, B. . 

Aroma Deo sacrificium, [, 958, A. Aromata in Sceriptu- 
ris quse, I, 782, D. C; 955, D. 

Arrogantiz tuor, I, 665, C. 

Αι qus» sit, III, 39, 4. Artium inventor quis, III, 165, 
B. Artium auctores primi, I, 1106, B, C. 

Ascendere de altiori in altius quid, I, 578, D. 

Ascensio Christi, I1, 699 et seqq. 

Ascensiones anima qua, I, 887 et seqq. 

Áscensus tres anima, vel profectus, I, 812, B. 

Asinus in Scriptura ille qu simulacrorum cultus onu- 
stus est crimine, IIT, 1142, D. 

Aspis surda quid denotet, [, 594, B. 

Athanasius Galatarum episcopus, II, 259, C; ex Ale- 
xandria ejectus, 265, A. 

: Siria Domini sunt virtutes cum quibus habitat ratio, I, 

Audilus sensus quid οἱ quomodo exerceatur, I, 151, 
C; qus ab eo mala, I, 1186, C. D; auditus etsermo na- 
turalem inter se habent relationem, III, 979, A. 

Augur maleficus nihil adversus eos qui prsesidio defen- 
duntur, 1, 419, D. 

Auleorum tabernaculi mystica expositio, I, 386, C. 

Auri cupiditas l'eprehenditur, I, 661, 670. d 

urifices periti quomodo purgant aurum, et quid nos 
docent, 1,831, A. B. PE O8 

Aurora quid, 1, 505, C. 

Avaritia, crudelis domina, T, 565, 6 ; omnium malorum 
radix, 1, 614, C, D; simulacrorum cultus, I, 11:2, C; 
idololatriz species et qualepeccatum, 11,251, Det seqq. ; 
iutidelitati aditum patefacit, III, 530, A. 


Azymum quid, I, 363, 


Babylonica proles quse, Il, 250, C. 


INDEX ANALYTICUS. 


1953 
p Babyloniorum dissensiones et mores perditi, TlI, 1078, 
C 


Balaam aagur, I, 526, A ; 422, A. 
Balach Madi 


etas vaticiBatus, Ill, 591, A, DB, C. 
uvius, IIT, 419, C; in nomine Trinita- , 


lius fama ab Eunomio maledice lacerata, lí, 250, B, 6. 


Battologia quid 
Beatitud 


habendus, virtute praeditus, IIT, 898, B. 
Bel, deus Babyloniorum, II, 682, C. 
I, 145 et sed eli apparatus 


turali ratione debetur, I1, 899, D. 

Beneficentiz laus οἱ fructus, [1], 463, B. C; illius 2u- 
etor primus et origo Deus, ibid., D 

Benevolentia est causa cur Deus venerit ad hornines, 
II, 47, A, B. Benevolentia nostra in Deum quid, lil, 
431, A. Benevolentia Dei anims pulchritudo. I, 1095, B, C. 

Bethel montes quid significent, 1, 865, A, B. 

Bona quorum studio tenentur homines, qualia sunt, I, 
150 et seqq. Bona cur Deus malis tribuat, I, 1151. Bona 
omnia ex Spiritus sancti fonte profluunt, Ill, 551, à. Bo- 
ni acquisitio est contrarii fuga et. interemptio, I, 450, A. 
Boni natura nihil aliud est quam Dei Filius, f, 551, C. 
Boni possessio ejus conteroplatio, I, 625, C. Boni termi- 
nus, vitium, [, 874, D. Boni alimentum quod, I, 695, A. 
Boni et honesti vis quanta, III, 90, B, C. Boni divini par- 
ticipatio qualis est, et quid efficit, IIl, 106, B, €. Bono- 
rum eorum qua in vita altera exspectamus fruitio non 
erit in cibo et in potu, licet πο mundi homo rebus 
iisdem in paradiso vitam suam couservaverit, I, 195 et 
seqq. Bonum omne ipsa natura, qua bonum est, non ha- 
bet terminum, I, 299, D. Bonum et honestum per duo 
maxime judicantur, et qu&nam illa sunt, |, 698, C. Bonum 
semper firmum et stabile, I, 682, C; sspienus nomine 
complexum, ibid. Bonum quod ex quo omnibas et omni 
tempore bonum est, nunquam expleri potest, I, 650, A, 
B. Bonum verum et perfectum Deus, extra quod vitiom 
est, [, 726, A, B. l'onum non est vere bonum, quod non 
est ordine collocatum cum justitia, sapientia el potentia, 
It, 55, D. Bonum supra omne bonum, Unigenitus Deus, 
ΠΠ, 470, D. Bonum vere quid et quid non, Il, 499 et 
ορ non in tempore, sed in libero arbitrio consistit, 


Bonitas Dei quomodo se ostendat erga homines, Π, 
62 et seq; bonitatis nomen Deo convenire, III, 862, 
To i criptura, ille qui legis jugo subjectus est, III, 

Botrus, opera bominis, !, 506, C; botrus Cypri in vi- 
neis Engaddi quis, {, 827, C, D. 

Brutorum anims quales, ll, 211, A; el quales eorum 
actones, ibid., €, D. 

Buxes tabulz qus, I, 1074, B. 


Cadaver est, quod anima caret, IT, 1254, B. 
Czcitas quid, II, 37, C. 


12855 


Cus qui multos habet oculos, T, 951, A. 
Caedes voluntaría quid, I1, 230, D.'; et quid involuntaria, 
et penz, 251, À, B. 
Cain cur condemnatus, 1, 816, C, D. 
Calceos cur interdixit Dominus disc 
Caligo in Scriptura quid signilice LÀ, 
€am| Izetari et valles repleri quid, I, 550, B. 
Candelabrum tabernaculi quid mystice, 1, $79, C. 
Canes quinam in Scriptura, 1, 606, B, C. ' 
Canticum canticorum quid, et cur sic dicium, I, 774, 






pulis, 1, 1086, D. 
4, B. 





"Canticum quid sit, I, 494, B.; canticum harmonia se- 

eum deducit vitium, 1, 614, D. 
Cantus quot producit mala, I, 674, D; 615, A. 
Copillorum natura que, 1, 1105, B; capil'orum pul- 

ghritudo et laus, 1, 922, A, el quid denotent , 


Capra ornamenti capillorum similitudo, I, 1105, 
1106; A 









aurum purum, [ 1056, Α, B. it ponti- 
fcis diademale coronatum quid , f, S9, € D. ^ "^ 
Carmejus mystice quid, Ill, 504, D. 
Carnis et spiritus proprie nullam habent societatem, 
nec possunt coramisceri, Il, 619, D. Carnis suscepte in 
dispensatione num dolus fuerit in Deo, II, 67, B, C. ; caro 
homo vetus quid, 1, 1005, D et sew 
Castigaliones non egre ferends, III, 307 et seqq. 
Cateuulm quibus ornamenta pontileis conneciuntur 
quid, I, 591, C. 
Caluli leonum quid denotent, I, 587, A. 
Cedri Libani, virtutes, I, 556, D. 
Cete immania ab homine capta, et quomodo, !, 366, 
p. 


"ham patrem irrisit, et quare, I, 659, C. 
Charitàs Deus est, £t quomodo vulnerat sor, 1, 8bl, 
,haritatem in anima ordinare quid, 1, 847, A. 
augeli quinam, I, 585, C. 

Chorde in organo extense quid significent, I, 485, B. 
Christianismus divine naturm imitatio, III, 245, 

















€, 









"Christianum qualem esse oporteat, ΠΠ], 951 et "M 
Christianorum nomen vel professio quid sibi velit, Ill, 
308 et seqq. Christianorum forma perfecta qualis, IIl, 255 
et seqq. Christanorum vita moribus bonis instrui debet, 
MI, 435, D, C. . uM 
istus Dei potentia et Del sapientia, II, 478, B; 498, 
B; cur dicitur primogenitus ex mortuis; in multis fra- 
tribus; «mnis creature, II, 654, 635 et seqq. Christus est. 
vita aterna, II, 834, B, C ; lux vera, 895, C; non est in- 
fid :lium eaput, 911, B. Christus dictus ostium, panis, 
vitis, pastor, lux, ét quomodo, !l, 1010, 1011. Chris 
generatio et mors extra affectionem, 1l, 46, D. Ch 
adventus ex Scriptura, IIl, 199 et seqq. ; ex Virgine nati- 
yitas, 307 et seqq. ; illius io el passlo, 31 et seqq. ; 
in morte ejus tenebre, 214; resurrectio, 215; ascensio, 
218 ; circumcisio, ibid. Christi nomen quid significet, Ill, 
B,C, D. Christus Dei virtus et sapienua, 
3, C, b; 90, D fus. et sanctieatio 362. C; par, 
.; pascha immolatus, 265, À B.; pe- 
(mago Dei invisibilis, 3:0, C, D; primoge- 
715. Christus quare voluit baptizari a Joanue, 
, 519, C; quomodo eodem tempore et apud inferos et 
in paradiso fuerit, 618, D; 615 et seqq. Christum nudum 
absque linteaminibus resurrexisse quid signiücat, lll, 
658, B. Christi subjeetto, I, 1307, B, C; illius comparatio 
I, 1135, D; fiie, A, B. Christus quomodo in 































, 515, 














ui , C. 
V ircumeisio in inuro et ín. petra, 1, 878, C. 

Cithara et ejus conceptus quid mystice, |, 602, B. 

fivitas a malis et pravi studis eL instius habitata 

, 1, 571, D. ' 

Tias nominum signitlcationes, I, 1002, D ; clavis regni 
quibus paretur, |, 1 D. 

Clavas, continentis, f, A D. ML LUI. - 

ους fides, qui frangi non potest, I, 747, B, C. 

Call quomodo cnarrant gloriam. Del, I, 74, B, C ; 579, 
Α ΤΙ, 955 et seqq. Colum, cum sit omuis expers muta 
tionis, nunquam quiescit, I, 31, A. 

Cremeterit descriptio, et quid nos doceat, T, 1305, D. 

Cogitatio est mentis motus et operatio, Il, 1187, C. 

Cognitlo unde procedit, et ejus effectus, 1, 646, B; co- 
gnitio sul ipsius eorum quz suntin nobis bonorum ου- 





INDEX ANALYTICUS. 








1954 


stodiendorum tutissima ratio, I, 805, A, B. Cognitionem 
inter ct dijudicationem discrimen, I, 198, C, D. 
Cognoscere seipsum qualiter quis potest, III, 510, 





Colli sponsz: cum torquibus similitudo quid siguiflcat, 
I, 815, B, C. Colli ornamentum verum, 818, B; colluui 
sponse cur (urri David comparatum, 951 et seqq. 

Color quid sit, I, 78, D. 

Columbarum ars aucupatoria, IU, 1086, 1087. 

Column:e tabernaculi quid, 1, 576, B, et. quid mystice, 
585, A, B; column anim: porticum sustinentes, quz, 
658, B, C; rolumnz Ecclesi quze, 1078, B. Column i 
scriptio seu f;lud : Ne corrumpus, in psali ad quid nos. 
hortatur, 511, D, ( 

Comanorum civ 

Commoda spiritual 
provenientia, ΙΙΙ, t0 
















signilicet, I, 499, 
Complexus opportunitas quid nos docet, I, 718, B, C. 
Concentus aniu:e vis et natura, II. 195. 

Concubing in Scriptura qui vocentur, I, 1111, D. 
Concupiscendi vis quid sit, 111, δὲ, 55. 

Concupiscentia in anima, quid, 1I, 225, D; 236, A. 
Confessionis vox, cum psalmo preponitur, quid signili- 

cet, 1, 499, A. . 

Consuetudo in omni re non facile commutari potest, 

TIL, 558, B, C. ; consuetudinis vis, 111, 488, D. 
Contemplatio duplex, I1, 618, D. 

Continentiam exercere üon debemus plusquam opor- 

tet, Tl, 40$ 405 





i stru- 
3 bre- 





'Creatura rationalis in duplicem naturam divisa, I, 1166, 
B, C. Creature proprium est servire, |, 1158, D. Creatu- 
τοῦ rationem solus novit Deus, Il, 958, A. Creatura ex sua 
natura mutabilis, 1I, 558, A. 

Crescere in homine quid sit, I, 292, C, D. 

Crinium ahscissio quid denotet, 1, 563, C. 

Crucis mysterium sublatione serpentis in deserto fi 
ratum, I, 414, 415. Crucis figura quid significet, I, 635, 
B,C;crucis ügura qualiter a Davide describitur, IIl, 

, C, D; cruris signum malis opem fert et remedium, 
HI, 418; B. Crucem cur Christus sibi delegit ad perücien- 
dum passionis suz miraculum, IIl, 622 et seqq. 

Crura Christi fundata in basibus aurels que, 1, 1075, C, 
D, et seqq. 

"Cupiditas ad delectationem via, l, 438, B. Cupidi- 
tas bellua terribilis, a qua procul babitandum, {, 435, 


A, B. 
'Cupressus quid nos docet, I, R59, A. 
Curationis varium genus, II, 333, A. 
Curis multis fuplicatus animo perfecto esse non potest, 


"Custodes civitatis qui, 1, 1081, D οἱ seqq. ; et quid hxe 
est civitas, 1054, A. . 
Cymbala in Scriptura que, et quid denotent, |, 


A85, C. 
 Cysínensis episcopatus, 286, B. 
D 














Daemones auctores et ministri flagillorom, TII, 455, 
B; nihil edunt, ibid. ; quare nobis invideaut, ibid. 
c, Demonium signi crucis virate victum, lil, 051: B, 
" Davidis adversus Goliath pugna, II, 910, 911. 
,, Débitorum remiuio proprium Dei munus ei offcium, 
, T8, 


1355 


Dedicationis domus David, inscriptio psalmi, quid nos 
docet, 1l, 510, D, C. 

Defectum uon posse numcrari, quid significat, I, 659, 
Detseqq. . . 

Deitas versionis expers οἱ mutatíonis nescia, Il, 410, 
D. Deitatis vocabulum quid significet, Il, 119, D; 122; 
qualiter saucte Trini'ati conveniat, 127. Deitaiis signifi- 
catione simul cum f'atre Filius intelligitur, 11, 475, D. 
Deitas Spiritus saneti asseritur, ll, $50, B, C, D. Deitatis 
proprium nullo loco circumscribi, 605; deitas natura sim- 
plex, 915, B. C. Deitas Filii asseritur, HI, $99, D et 
seqq. ; idem Spiritus sancti, 574, $79. 

Denarius numerus quid significet, IIT, 1151, C, D. 

Dentium laus in quo posita, et quid denotet, |, 945, 
9926 ; dentes Ecclesiz quie, 926, D et seqq. 

Descensus quid signiticat, f, 987, A. . 

Deus quid sit, Ill, 1105, A, B, C; Deus est simplex et 
figura vacat. 1, 262, B, U; incorruptibilis et immortalis, 

,C; immutabilis, et quare, 499, A, B; passionum 
expers, 1151, D; Deus perfectus, non multiplex sed 
unus, ll, 11, B, C, D; non ratione caret, 14, A, B; non 
malorum auctor, 51, D. Deus Spiritus est, IT, $50, C. 
Deus quod est, ab omni concretione purum est, II, 919, 
D. Deus non est vocabulum, neque in voce et sono esse 
habet, 959, C. Deus est, qui initium non habet, alioqui 
non esset Deus, 11, 1295, C. Deus est omnium bonorum 
causa semper una et eadem, II, 1170, B. Deus quanam de 
Causa in carne manifestatus, I, 638, A. Deus qui est im- 

atibilis, quomodo dicatur pati οἱ affici, 11, 50, B, C, 

eus quomodo in omnibus, I, 1515, C. D. Deus quomodo 
invocatus adsit in iis qus fiunt. sanctificationibus, IT, 86, 
Α. Deus cadit sub numerum, nempe Trinitatis, et tamen 
est uuus, lll, 1102, 1105. Deus quid est, cujus similitudi- 
nem animus refert, 111, 510, C, D. Dci voluntas quid sit 
l, 70, A. Dei vera cognitio in quo consistit, 578, A. Del 
sermo et ratio divina quid, III, 507, A. Dei varie virtu- 
tes, 1f, 45, D. Dei ad imaginem et similitudinem homo fa- 
cius, | 118 et seqq.; 262 et seqq.; 1527 et seqq. Deum 
videre quid, T, 405, D; 407, D. Deum videre, vita sempi- 
terna est, I, 1265, D. Deum qusrendi tempus quod, I, 
719, C, D. Deum esse potenter, justum, bonum, sapien- 
tem, et hzc semel omnia credendum est, I], 55, D. Deum 
verum esse hoc, quod neque recens est, neque alienum, 
n "tà D. Deorum piuralitas in Trinitate non dicenda, 

|, 115, D. 

"Diapsalma quid sit, et in quibus psalmis inveniatur, I, 
$51 et seqq. Diapsalma psalmi tertii, |, , C; psalmi 
qur D; septimi, 539, B. Diapssimatis canticum, 559, 

5 οἱ, Α 


Dilectio unius odium efficit alterius, I, 718, D. Dilectio 
Dei, fortitudo ejus qui diligit, 759, D. Dilectio bonorum 
caput, [1I, 798, C. 

Dipsadis morsus qualem indit affectionem, I, 7359, D. 

Disso'utio, compositi corruptio, 1, 400, B. 

Diviuitas quomodo cum humanitate contermperetur', 
ignoramus, 1I, 45, B. Divinitas nec ab anima nec a corpo- 
re Christi separata, II, 547, C. Divinitas ex sui natura 
simplex et a coinpositione prorsus aliena, II, 1127, B. 
Divinitatis infinitas non comprehenditur circumscriptiune 
carnis, 1I, 42, C, D. . 
ως non potest existimari quod non semper est, II, 
11, D. 

Divitie quzenam amplectendz, I, 119, A. Divitiarum 
duo genera, et que sint, 1, 1199, A. Divitiarum optimus 
usus quis, IlL, 1038, C. 

Divitum fores pauperibus aperire debet ratio, ITI, 458, 
C, D. Divitum deliciz et luxuria, I1I, 466, 467. 

ο genios idem modus non convenit omnibus, II, 

Dominus bonum et supra omne bonum est, I, 1291, D. 
Dominus ostium, et quomodo, Il, 850, B, C. Dominum in- 
ter et servum zqualitas, 1, 666, 667. 

Domitianus a Gallo trucidatus, 11, 265, A. 

δυρκὰς unde dicitur, I, 862, B. 


E 


Ebrletas malarum cupiditatum fomes, III, 426, D. Ebrie- 
tatis excessus, I, 639, B, C Ebrietas mystice quid, T, 990, 


D. 
" Ecclesia navis ; navigatio vita, L. 1915, A, D. Feclesia 
caput, aurum purum, 1l, 1055, A, B. Ecclesia gentium ex 
Scripturis, 11I, 225, C. 

Ecclesiastao nomen unde, et quis verus Ecclesiastes, I, 
619, B, 6 055, B. 

Egestas spiritus beata, T, 1207, A. 

Eleemosyn:e commendatio, lil, 459 et seqq: 

. Elementa ex quibus constituitur mundus, ΠΠ, $86, A. 

Elemeutorum pulchritudo et motus, I, 579, A. 


iNDEX ANAL YTICUS. 


1356 

Elias religios:e vit» dux, I, 935, A, Β. Elias qua. 
lem curam adhibuit ut vanitatem ab omuibus flecti 
bus prieponcret corporis munditiis, HT, 350, B, C, D ; an 
te adventum Domini secundum venturus est, 330, B. Eli 
sacrificium baptismatis institutionem prafüguravit, lll, 
991, C, D. Eliz cibus quid mystice, II, {11. B. 

Emissiones sponsz qus, I, 967, D. et seqq. 

Ensis supra femur quid significat. |, 902, A, B. 

Ephesi templum concrematum, I1, 266, D. 

Ephrem Syri vita et encomium, 1t, 8/9 et seqq.; ad- 
versus haereses abominatio, 826; illius amor erga Deum 
et proximum, 827 ; virtutes varis, 850, 851; ejus peregri- 
nationes, 85i; visiones, 835 ; vonciones, 855, 8356; artiüi- 
cium ejus adversus Apollinarium, 859; rerum ecclesia- 
sticarum nitio, ibid. ; Abeli similis, 812; Moysi, 845; 
illius mors,84T. 

Epicuri opinio de rerum naturalium exsistentia, 111, 22, 
B, €. Epicureorum opinio de rerum natura.ium adninis- 
tratione, IIl, 559, B. 

Éeivors quid, Il, 970, 1015, 1022, D. 

Episcopus qualis esse debeat, 11, 1066, 1067. 

Equi cum equite dissereotes quid, I, 811, B, C; equi 
emissarii, qui feminarum amoribus insaniunt, I, 278, A; 
cirprum elatio, superbis et insolentiz& viuum, 1, 746, 


Fquitatus Pharaonis quid mystice designat, 1, 811 et 


seqq. 

αν et non esse quid, I, 479, A. 

Essentia simp!ex est et divisionis expers, III, 1103, A. 
Essentia in. hominibus quid, II, 491, C. Essentia divina 
non curiose et sollicite perscrutanda, 11, 945, A. Essentia 
alia et alia ditlerentiz ratio, lI, 925, A. 

Esuries quzenam beata, 1, 1251, A, D, C. 

Eucharisti:? sacrainentum, |, 986, 957, 990, 991. 

Eb quid, 1, 1138, D. 

Eudoxius Germanicis episcopus, 11, 287, D. 

Eunumii liber vel opus qualiter confectum, I1, 150, D; 
illius convicia in S. Basilium, 271, D; 279, A. ; ejus vita; 
265 et seqq an apologiam instituerit, 271, C. buuomii 
doctrina, , À, D.; illius circa ingenerationem et gene- 
rationem errores, 915 et — 

Evogoct unde dicta, I, 695, B. 

Eustathius Armeníus, 11,266, C. 

Evagrius monachus, Itl, 110. 

Euxiuus Pontus, II, 255, D. 

Exactio usurs quid, III, 446, C. 

Exempla sanctorum ad quid utilia, 1, 455, D. 
5t Eris tabernaculi, inscriptio psalmi, quid denotet, I, 

Expetendum quid, IIT, 559 et seqq. 

Explanatio psalmi sexti, I, 607 et seqq. 

Exploratores in terram promissionis missi, quinam my- 
stice, I, 411, C, D. Exploratorum copiarum anims quinam, 


, 145, D. 
Exsistendi principium idem tum animo, tum corpori, f, 
254 et seqq. 


Ετείασίς, inscriptio psalmi, quid significet, I, 510, D. 


Facere et componere quid, et quomodo inter se diffe- 
rant, I, 79, D. et seqq. Facere et formare quid, I, 279, D. 

Facultas liberi arbitrii res bona, I, 742, D. 

Fallacia demonum varis, II, 110, C, D. 

Fatum an sit Deus, II, 150, 151. Fatum non est anima 
preeditum, If, 154, C, D; non omnia potest, 155, 151; la- 
tum series immutabilis pro certa stellarum cohjunctione ; 
151, 152; fatum navium, urbium et nationum, 166, 16;. 

Fenestre et eancelli quid. signilicent, I, 863, C, D; fe- 
nestrz sensus, |, 1186, c D. 2L 

Perculi Salomonis constructio quid siynificet, I, 911, 


Ferus qui pascitur in silva quis, I, 812, D. 

Festum universale creationis quid, 1l, 222, D. Festum 
resurrectionis, eo adveniens tempore, quo noctes die- 
bus 2quantur, quid nos edocet, IIT, 1027, C, D.; eodem 
tempore ab omnibus celebratur, 1026, A. 

. Picuum grossi quinam, et quid denotent, 1, 871, 


, D. 

Fides Christianorum per Christam, If, 466, A. Fi- 
dri nostrae caput quod, II, 526, D. Fidei effectus, ll, 
Figura omnis, corporis terminus, I, 400, B. Figurd cru- 
cis in mente nostra exprimitur, ΠΠ, 625, b, C. 

Filius Dei non creatur, ut hazretici putabant, et cur. 
lI, 137, A, B. l'ilius Dei et Spiritus sanctus an inter res 
creatas vel iucreatas numerari debeant, ll, $18, B. Εἰ- 
lius Dei super omues creaturas evectus credi debet, et 
non in creaturis qu:eri, 535, 539 et seqq.; in quo T's, 


1251 


tri conjungitur, et in quo ab eo disjungitur, $35 et seqq. 
Filiusest consors polesiatiset honoris l'atris, 555, B,C; nou 
est imagonecsigillum omnipotentis, 559;necsigillum Patris 
verborum et consiliorum, $12. Filius Dei homo facius as- 
sumpsit hominemanima et corpore coustaptem, et quare, 
546, 547. Filius cum dicitur non esse, Patris etiam exsi- 
stentia negatur, 787, C. ; est omnis boni plenitudo, 810, 
A. F'ilius quantitate definiri non potest negue circumscri- 
bi, 925, C. F.lius Dei genitus et quomodo, II, 919 el seqq.; 
est Dei voluntas, 985, A; semper cuni Patre exstitit ge- 
nitus simul et absque initio, 1287, C. Filii hominis ap- 
pellatione quid in Christo significatur. H, 312, D. Fiii 
asseritur divinitas, llf, 559, D e* seqq. Filii diei, filii lu- 
cis qui, II, 606, C, D. 

Filum coccineum fides, 1, 927, D. 

l'inis viue ex virtutis prescripto instlitutz beatitudo, |, 
451, A. Finis morbi sanitas; finis somni evigilatio, 1, 
399, C, D; finis certaminum victoria, 517, B; $90, B, 
C; finis divinorum certaminum quis, 1291, C; finis spei 
quis, 1515, A. Finem (in), vox plurimis psalmis prafixa, 
cujus sensus, I, 491, A, B. 

Firmamentum quid, 1, 79, D; II, 1005, A ; an. sit cor- 
pus solidum ac durum, 1, 79 et seqq. Firmameutum (ides 
n Christum, f, 555, A. 

Flavianus ad quem scripsit Gregorius contra Helladium, 
Ill, 999 et seqq. 

Flendi tempus in vita presenti, I, 707, C, D; et quid 
miseri:e magis deflendum, 710. 

Flumina unde oriaotur, I, 1t, B. 

Fluvius aromatum ex borto sponsee, quid, J, 986, B. 

Fanoris mala, 1, 674, A, B. 

Fous horti, doctrina virtutum, I, 665, A. Fous siyna- 
tas. anima, 965, D. Fontes duodecim diserti apostoli, 


Forma et species non esedemsemper in eodem homine 
manent, III, 551, B. 

Formics natura qusenam, II, 827, B. C. 

Fornicatio habet aliquid magis fugiendum quam caetera 
scelera, 111, 491, B, C. Fornicatio tanquam 1íixa fert im- 
pedimenta, 494, A. Fornicationis quale peccatum, ΠΠ. 327, 
C. Fornicator tanquam pannus, ILI, 49£, B; tlli accidunt 
mala plurima, ibid., C. Seri 

ralris nomen ad utramque partem a tura - 
tum quid, I, 512, A. qem d post 

Fructus duicis in gutture sponse quid, I, 986, D. Fru- 
ctus martyrii bonus, 11, 770, C. 

Funiculus ín labro collocatus quid denotet, I, 1106, D. 

Foturorum pradictio quo fundamento nitatur, 11, 165, 


G 


(;alatarum rerum sacrarum clades, III. 1075, C, D. 

Genarum rubor quid denotat, I, 930, B. 

Generantium variz differeniiz, [I], 594, D. 

Generatioquid, II, 779et seqq. Generatio duplex, 1I, 618, 
619, 659; generatio in nobis triplex, et quse, 635, C. Ge- 
neralio Verbi, [, 1051, B et eq . Generationem inter et 
cre3tionem differentia, II, 655, ^s. Generalionem neces- 
sario sequitur mors, I, 702, A. Generationis modus quis 
secundum Eunomium, II, 590 et seqq. 

Genitum omne ex aliquo subsistens ejusdem est natu- 
T8 Cum eo ex quo genitum, Il, 602, A. 

Georgius Laodicensis, 11, 259, C. 

Georgius Tarbasthenites, IT, 205, A. 

Gloria absque splendore non esi, Il, 140, 5. Gloris 
splendor caducus et fragilis, III, 499, D. 

radus varii quos conscendit Moyses qui semper maj 

fiebat, 1, 1026, [3 C. 9e per major 

Gratia est donum Det, ITI, 450, D. 
ος δν caprarum de munte Galaad quinam, I, 923, 


Gregorii Nvsseni visio, III, 786, A. 

Gregorii Thaumaturgi vita, 111, 808 et seqq.; ejus pa- 
tria, 895, D; parentes, 899, B; adolescentia, ibid., C, 
D; in magna Alexandri urbe degens, temperantia et so- 
brietate fulget, 906, A.; a meretrice calumniatur, ibid., 
b C; cum Firmiliano init amicitiam, et cum eo sub Ori- 
gene philosophiam discit, 906, C, D; in patriam denuo 
revertitur, 907, A ; in solitudinem secessit, ibid., C, D; 
lhudimus Amasensium antistes illum ad sacerdotium 
evehit invitum, 910, C, D; ejus. visiones, 91t et seqq. ; 
templum intrat deorum quos reddit mutos, 915; illorum 
antistitem ad fidem adducit, 918; pr:edicationes ejus οἱ 
miracula, 919 et seqq. ; duos fratres miraculose conciliat, 

6; Lycum amnem coercet, 930,851 ; Comanam civitatem 
adit, e& Alexandrum carbonariutn statuit sacerdotem, 
954, 935; Hebraeum mendacer morte afficit, 959 et seqq.; 
adolescentulum a demone. liberat, 919, 915; persecutio- 
nem fugit, 947; redit ad urbem, 954; moritur, 955. 


; ParRoL. Ga. XLVI 


INDEX ANALYTICUS. 


1258 


Cm studium radix peccatorum οἱ quomodo , I, 
Gustus voluptas singulorum malorum mater, 1,1186, D. 
Guttur sponsi quid. et quid denotet, 1, 1085, B, C. Gut- 

tur Christi quod, |, 1085, (.. 


H 


Hsreticorum opiniones lapides sunt quiLus pravi 
obrnuntur, 1, 515, C. 

Halys fluvius, III, 1082, A, B. 

Harmonia rerum universitatis quid, 11, 26, C, D et 
seqq. ; 11, 166, C, D. 

Helladius episcopus, adversus quem scribit Gregorius, 
ΠΗ1, 999 et seqq. 

Hepar capra quid 1n Seriptura, I, 605, A. 

Heraclius haeretícus confutalur, llt, 1087, D et scq. 

Merodii nidus quid, 1, 338, D. 

Herodis sententia nefaria, I1f, 1146, D, C. . 

Miems malum denotat iu. Scriptura, I, 870, B, C; hie- 
mis effectus, 1, 778, D. 

Hiunulus cervorum, Christus T, 862, B, C; hinnuli ge- 
melli caprez quid mystice, J, 955, C, D et seqq. 

Historia apocrypha de Maria Virgine, ΠΠ, 1158, D. 

Hodie vox quid in Scripturis significet, [, 515, €; II, 
1258, C; 1386, D. 

Homo quid, I, 267, D. Homo cur ultimus omnium re- 
rum conditus, ], 154, A ; iilius natura omni creato, quod 
cernimus, presiantior, 168, C; in omnibus imperatoriam 
quamdam auctoritatem ostentat, 155, B; illi regium de- 
cus in creatione tributum, 135, C; divini imperii imsgi- 
nem exhibet in. omnibus, 158, A. Cur nullisa natura te- 

umentis, nullisque armis instructus, 1359, D et seqq. 

ominis figura cur erecta, 145, B. Homo sic conditus nt 
instrumenta ad sermonem necessaria habeat, 150, B. Ho- 
minis natura tota consideratione nostra perspici non po- 
test, 154, D. Homo ad imaginem Dei factus, 155, B; 163, 
C; 118 et seqq.; 262 et seqq. ; 666, B. Homo duplex, in- 
terior et exterior, 265, B. Hominis manui fers», aves et 
omnia alia subjecta, 266 et seqq. ; 666,4. Homo quonam 
modo factus, 279, C, D; homo magna res et quomodo, 
219, A; quomodo nullo pretio dignus, 279, H; cur supe- 
riora contuetur, 291, C, D. Homo parvus mundus, 1, 4329, 
C; IU, 27, B. Hominis slimentum sapientia, cognitio et 
laetitia, I, 695, A, D. Homo quomodo speculo similis fa- 
ctus, 854, B, C; noo malum est, sed boni simulacrum et 
incitamentum, 1151, B; inse Trinitatis mysterium ex- 

rimit, 1550, B, C. Hominis dignitas et elevatio, 1279, D. 

omo ad fruendum bonis dívinis ortus, IT, 22, D. Hominis 
mors, Dei beneficium et cur, 54 et seqq. Homo affectione 
conficitur et consommatur, 46, A. Homo novus quis vere 
et proprie, $85, C; quomodo filius Dei efficitur, 610, B; 
seipsum ignorat et csetera omnia, 916, D.; 917; ex cor- 
pore et anima iniellectuali componitur, 1127, B. Homo 
nullus bonus est, 1298, 4. Homo cur post universas res 
conditus, 1I], 59, B; unde et cujus rei gratia procreatus, 
905 et seqq. ; non est idem hodie qui fuit herl, 532, B. 
Homo vetus quomodo aboletur, $95, C. Homo mortuus 
jacens quid, III, 15, A, B. Homini omnia subjecta, 307, 
b, C. Hoinines quibus studiis utuntur ut in vitam perma- 
neant, lil, 14, B. Homines voluptarii res futuras sciendi 
studio tenentur, II, 110, C. Hominurn studium, puerorum 
ludus ín arena, I, 627, D. 

Honesti consideratio ín qua quisque versari debeat, III, 
365 et seqq. . 

Honor humanus erga divinum numen quid, et ejus mo- 
dus, II, 555, C, D. 

Hora in quas et quot partes dividatur, 1I, 155, B. 

Hortus conclusus anima, L, 965, D. Hortus Sponsi Ec- 
clesia, 986, A. Hortus mensa, non arbores, ibid., C. Hor- 
torum venustaset delicia, 662, C, D. Horti quidam, Yano- 
te dicti, describuntur, III, 1079 et seqq. 

Hostis humans naturse vis quseenam, II, 171, A. Hoste« 
nostri perturbationes et vitia, I, 1154, A. 

Tameri quibus collum est adpatum, quid significent, 
, 955, A. 
Humilitas animi et demissío quid, 1, 1199, D. 
Hyaciuthinus culor in veste pontificis quid mystice, I, 


Hymnus quid, 1, 442, A, B; 494, B; 498, B. 
Hypostaseos et essentiae different, Il, {45 et seqq. 


Ibora civitas, ΠΠ], 785, C ; 1075, C. 

Ignis unde vim illuminandi habeat, I], 74, D; 75 οἱ 
seqq. Ignis qui noD exstinguitur quid, I1, 106, A. 

goorantia quid, et quid seientia, tit, 115, Bh, C. 
μμ sui ipsius quantum malum, I, 806, C, D; 


[maginis ratio qu», 1, 179, B; in imagine quomodo 
50 


. 4 
4900 
«exus masculi ct femins discrimen, 182, C, D; ad imagi- 
nem Dei homo factus, 178 et seqq. 

)mber, varii tentationum insultus in Scriptura, T, 838, 
B. Imbres et pluvia unde et quomodo flant, I, 94, 95. 

[minortalitas est vita, 1T, 479, C. 

Impatibilitas principium et fundamentum vite, ll, 


Inaures obedientia, I, 599, C. . 

Incarnatio divina quid, 1l, 1127 et seqq. Incarnationis 
mysterium prophetice commotus Salomon tradidit, 1l, 
585, 584. [Incarnationis Christi mysterium asseritur, Ill, 
1019 et seqq. . . 

Incompositi et ingeniti significatum in quo differt, IT, 
918, C. 


Incorruptibile quid proprie, 1I, 122, C. 

Incorruptibilitas quid significet, II, 1070. 

Incorruptio Deo maxime propria est, 11, 1258, A. 

Incrementum duplex, animi et corporis, |, 232, C. 

Induere novam tunicam quid, 1, 1006, A 

Infantium, qui prmalure ex hac vita transferuntur, 
status quisnam, 1l!, 162, 163 et eqq 

! lofelix sponte sua nemo est, III, 1008, A. 
 Infernus quid et ubi, HI, 67 et seqq. 

Infinitas effugit definitionem, II, 150, D. 

Infiniti notio et ratio quse, Il, 558. D; 359, A. 

Infinitum nullo verborum conceptu comprehendi po- 
test, 11, 602, B. uu : 

[ngressus sacerdotis in templo Deo preces oblaturi, I, 
147,D etseqq. ^". | . 

Inimicitiz in duas significationes accepte, I, 1525, D. 

Injuriarum de remissione, I, 1178, 1179 et seqq. 

Innascibilitas an sit substantia, I1, 407, D et seqq. 

Innocentium trucidatio, IIT, 1145, D; 1146, A B. 

]nobedientia voluntatis non corporis est peccatum, IJ, 


Inscriptionum in psalmis quot genera, 1, 487 et seqq. 
Insipiens quis vere censendus, I, 686, C, 
Insomniorum cause, !, 161, A. 
Insul: cur aliquando vocantur animse, I, 550, D. 
Integer omnino quisnam est, I, 705, Α 
Intellectus vox in hymnis quid, I. 465. 
Intervallum et spatium quid, I, 750, €, D. 
Intyba quz et quid significent, I, 1250, C. 
Inventor malorum afücere nos beneficio non -potest, 
Jl, 547, B. u 
[nvidia et ejus effectus, I, 410, B, C. Invidi: οἱ simu- 
Jationis vitium quid, Il, 1287, A, B; ejus causaet effe- 
etus, ibid., C, D. 
Iota et apex crucis figura, I, 571, C; ΠΠ, 625, D. 
Ira in anima qua It, 226, A, B; ire ardor quid et un- 
de exsistit, II, 5$, 55; irae cum lumbricjs eorporis com- 
aratio, 1, 706, D; ir» et animi perturbationis elfectus, 
L 1215, D et seqq. ; ira describitur, 1255, D et seqq. 
Iracundia quid sit, IIT, 55, A. 
[saias prefiguravit baptismum, 11, 591, B. 
|ter trium dierum quid mystice, I, 366, A. 


J . 


Jacob unde sic dictus, If, 1007, B. 
Jejunii eL abstinentia genus a corpore sejunctum, 1II 
454, C. Jejunium virtutis fundamentum, 455, C; "oihil 


prodes nisi mens pura sit. et munda, ibid. Jejunii causa, 
58, 


Jerusalem, majestatis anime typus, I, 1098, C, D. 

Jesus, indumentum, I, 1006, Α. 

4oannes Baptista, precursor Domini, qualem curam ad- 
hibuit ut vacuitatem ab omnibus affectibus preponeret 
corporis munditiis, ΠΠ, 550, B, C, D; cum eo magnus Ba- 
silius comparatur, Π1, 802. 

Job spoliatus omnibus filios etiam amisit, III, 874, C, 
D; id omne patienter tulit, 875, A, B. 

Jonas Christi sepulturam signiücabat, IIT, 605, B. 

Jordanus fluvius baptismi figura, lll, 591, D. 
" guosephi in /Egypto continentia praedicatur, [If, 494, D; 


Judaeorum incredulitas, 111, 225 et seqq. 
Judicii Dei recordatus terribilis, L, 611, B, C. 
Jumentum bonum ira, cupiditas, I, 458, C. 

Juramenti duplex operatio, I, 851, B; 1012, B, C. 

1 usjurandum est oratio per se conirmans veritatem, [, 

91, Α. 

Justitia qM, et quenam illa quz ad omnes pertinet, 
I, 1251, 1255; justitia Dei quomodo se ostendat in homi- 
nes, Il, 58 et seqq. 

Juvenculs qus in Scriptura, I, 1111, D, C. 

Juventutis et xtatis florida vanitas, 1, 1205, C, D. 


Labor est infantia ; labor, juventus, I, 465, B. 


INDEX ANALYTICUS. 


1250 
Lacrym: sunt tanquam sanguis vulnerum animi, Ill, 
879, C. ; lacrymarum caus: qnz, I, 159 et seqq. 
Lestitia pro voluptate quie, I, 647, A. Latitia duplex, 
et qux beata, 1251, B. . 
Lamp:dia virgo, S. Macrins socia, TII, 987, D. 
Lapides jacere et cogere quid, 1, 711 et seqq. 
Lapis Christus, ], 567, A ; 610, B. 
Lateres in terra ex luto facere quid, I, 212, 545. 
Laudatio quid sit , I, 494, B. 
I Dons cantici ipsi David, inscriptio psalmi, quid denotet, 
, B. 
N Lavacra domorum, I, 655, C. Lavacra anims, 658, D. 
Lazari pauperis et divitis in inferno parabola elucida- 
tur, I1f, 85 et seqq. 
Lazarus a mortuis suscitatus, 1, 219, D. 
Lectus sponsi umbrosus, natura humana, I, 855, D. Le- 
quus Salomonis nuptialis ab armatis cireumdatus quis, |, 
Legis mandata, T, 518, A. Legis amicus, amicus Dei, 


Lex est vox divina, lI, 954, D. Lex est spiritualis, I, 


818, D 


Lenitas quid et in qua re beato, [, 1211, C, D. Lenitas 
et clementia quid, 1I1, 54, C. 
Leonum proprietates et quidnam designant , [, $91, 


, D. 

Letoius (S.), Melitines episcopus, II, 22I, D. 

Libanus quplex, unus electus, alter malus et rejicien- 
dus, {, 10:9, D et seqq. Libanus mons quid indicat im 
multis locis Scripture, 911, D. Libano forma sponsi com- 
parata cur, 1079, C et seqq. 

Liberari a malo quid, et quis malus, I, 1161, C, D. 

Libertas dominum non habet, III, 105, A. . 

Ligna qu:? ad ignem struendum colliguntur. quid nos 
docent, f, 715, C. Ligna Libani que, 1, 911, D et seqq. 
Ligna silvae non amici sed adversarii Spousi, I, 842, C, D. 
Liguum in paradiso vetitum quod, 1, 199 et seqq. Lignum 
vite et lignum mortis idem in paradiso, 1019, D et send 
Lignum in 3quam amaram immissum quid, 566, B. Li- 
gnum crucis omnibus salutare, lif, $85, B. 

Lilia quid signiücent, 1, 1095, C, D. Lilii gratia duplex, 
et ejus significatio, 1066, C, D. Lilium convallium quid 
significet, 859, D. Pro liliis sive Floribus, inscriptio psai- 
mi, quid denotet, 502, D. - - 

Lingua quid, et quomodo sermonem emittat, I, 650, 
C, D. Linguarum origo et usus varii, II, 995 et seqq. 

πα mutatio non efficit ut Deus sit propior, Ill, 

Locus apud Deum quid, T, 400, D; 406, A. . 

Loquerdi tempus quod, 1, 727, D, C, D. Loquendi fa- 
cultas unde, et quomodo exercetur, II, 978, A, B. 

Lucenna, quie causa splendoris est, non ante splendo- 
rem est, sed contemporalis, lI, 1287, D. 

Luctus quid et qua iu re beatus, |, 1222, 1225; Ill, 

j9, D. 

Ludus pilz, IIT, 1055, B. 

Lugentibus remedium, silentium est, Π1, 878, C. — 

Luna qualiter a sole lumen suum accipiat, et illius di- 
minutio et incrementum unde. Ill, 51, C, D; 548, A, B. 

Lux unde et quomodo facta, I, 71, Dj; i4, A. 

Luxuria crudelis et rabiosa domina, 1, 562, C; sem- 
per avaritiam comitem habet, III, 527, D . 

Lycus amnis rapidus ab insolenti et inordinato cursu 
miraculose repulsus, If1, 900, 951. 


M 


Macedonianorum errores, II, 1505 et seda . 
Macrina virgo cur sic dicta, IIT, 959, , À; matris 


. ejus virtus et visio, ibid., B, quibns studiis applicuerit 


&nimum adhuc puella, 962, C, D; prastans illius forma el 
venustas, 965, A; despousatur viro qui premature mori- 
tur, ibid., B; respuit plane conjugium, 965, C; D. Ejus 
pietas et observantia in matrem, 966, A, B. Basilium 
magnum ad studium perfectionis incitat, ibid, C, persua- 
det matri ut petat monasterium, 966, D. Lectus ejus et 
pulinsr, 975. D; in moribundo ejus corpore mirabilis 
animi vis, 982; in ipso mortis agone quomodo se gesserit, 
983, 985; precatio ejus in supremo spiritu constitute, 
985, €. D; abit a corpore ad concupitum diu Salvatorem, 
986. Morte ejus summe dolent sacr: virgines, 986, 987; in 
ferreo annulo, particulam ligni vitse, id est crucis, apud 
se gestabat, 990, C, D ; ejas summa paupertas et P. 
cilia, 990, 991 ; splendor corporis exanimati , 991, C, D. 
Oculum male affectum post mortem sanat, 995, 998. 
Maeleth (Pro), inscriptio psalmi, quid nos doceat, l, 


Magi Christi adoratores, IIT, 1145, B. 
Magia et incantatio, res mala, Il, 110, A. 


1361 


η μαι et omnium qu» illi adjecta sunt, vanitas, 1 
Malorum punicorum ipterpretatio, 1, 970, C. D. 


Malum pluribus nominibus a Scriptura designatur, 1, 


870, B. Malum corruptibile et creatum et non subsistens, 
ejusque pater diabolus, adversus Manich:seorum hzresim, 


I, 1251, A. B. C. Malum malo nemo curat, ΠΠ, 486, D. 
Malum docta plus valet arte, Il, 754, D. Malum gravius 
minorum timorem expellit, IIl, 779, A. Mali natura insi- 
pientie nomine explicata, |, 683, C. Mili in mundum in- 


; gressi causa prima quee, I, 559 
quid, et quis malus, I, 1191 et seqq. 
Mane quid, I, 78, B. 
Manes hzreticus, 1I, À. B. 
Manichz»ismus, Il, 406, C. 


Manichzorum opiniones de anima, II, 2907, B ; illorum 


dogmata qus, Il, 50, D εἰ seqq.; refelluntur, 51, B. C. 


Manna velut ros e coelo defluens, I, 511, D ; quid my- 


stice, 567, B. 

Mansiones quid, I, 566, D ; mansiones plurim:? apud 
Patrem, 1, 1110, D. 

Manus hominis sermonis causa facte, T, 145, C ; 147, 
C. D. Manus Moysis in sinu commutata quid mystice, 331, 
D. Manus tortiles et aurez qua in Ecclesia, et quid si- 
gnificent, 1070, A. B. C. Manus Christi tornatiles plena 
Tharsi3, 1067, D et seqq. 

Mare unum et continuum, et cur salsum, I, 99, C. D. 
Maris Rubri transitus mystice, 565 et seqq. 
ur aoa A 'oronis soror in omnibus perfecte virtutem coluit, 

; JJ. . 

Μι ria mater Christi dicta mater Jacobi et Joss, 11, 617, 


Marmor quid significet, I, 1078, B. 

Martyrum stadium quid, I, 1294, C. 

Materia in creatione quomodo facta, I, 70, C. D. 
Materies et Deus quod non sunt cozterna, 211 et seqq. 


Matrimonium non est inter res damnatas, lil, 551 et 


seqq. Matrimonii contrahendi studium quid nos doceat, |, 
930, D. Matrimonia incesta apud Persas, 1l, 170, A. 

Maxillz in corpore Christi qua, et cur tanquain phialae 
aromatis, I, 1065 et seqq. . 

Mediatoris vox in Christo quid significat, II, 554, A. B. 

Medicina qua de causa ab hominibus honorata, III, 14, 
B. Medicina generi morbi adhibenda, 11, 10, B. Medicins 
elfectus, 1I, 198. C. Medicinse inventor quis, 111, 465, A. 

Medicus verus animse quis, 1, 1162, D. Medicorum prs&- 
dictiones, 1l, 155, A. 

Mel et lac sub lingua sponsz.quid, I, 959, C. D. 

Meichol Saulis filia quid mystice, 1, 602, C. D. 

Meletii Antiochiz episcopi encomium, Ilf, 851 et seqq. 

Memoria non est opus Deo, et quare, II, 1006, D. 

Merndacium serpentis et Eunomii, If, 285, C. D. 

Mendacium Pauli, Josephi, Sar: et aliorum, [I, 286, 
p. C. 

Mens opus Dei, II, 971, B, Mens quid secundum ipsam 
. essentiam, ΠΠ{, 59 et seqq. Mens humana non eadem res 
ac divina natura, sed illius imago, 11, 42, C. D. Mens per 
sensus agit et quomodo, I, 151, B. ; certa quadam in cor- 
poris parte non exsistit, 174. D. Mentis domicilium in ca- 
pite, 1, 155, D. Mentis, materiei et nature mutuus inter se 
nexus, 162, 165; mentis cum natura ceguatio, 158, D. 
Mentis facultas se per universum corpus ditfundit, conve- 
niente quadam ratione membris singulis conjuncta, 178, 
B. C. Mentis vis unicuique sensuum adest instrumento, 

, , 

Meusura in omnibus necessaria, I, 698, 699. 

Mercenarii Dei qui, 11, 547, D. 

Meretrix, heresis, Iit, 547, C. 

Metempsychosis, 1, 107 et seqq. 

Migrationis animarum doctrina evertitur, t, 254, A. B. C. 

Miiitis curatio miraculosa, 1, 785, C. D. 

Miseria quid et in quo consistit, 1, 1198, A. 

Misericordia pro potent.a divina apud sanctos viros, I, 
12*0, B. Misericordia beata quaenam, et qui misericordes, 
15 is D et seqq. Misericordia Deo virtus gratissima, 

Modum quo anims corpori unitur ignoramus, IT, 45, A. 

Mons arduus sc difticilis accessu theologia, I, 574, 379. 

Montíus a Gallo trucidatus, Il, , À. 

Morbus letalis peccatum, I, 1162, D. Morbus inveteratus 
artem superat, ΗΠ, B. . 

Mors hominis Dei beneficium, et cur, Il, δὲ et seqq. 
Mors corporis quid, et ejus analogia cum morte anims, 
355, B. Mors, anim: separatio a corpore, 194, C. D. Mors 
corporis, sensuum exstinctio, anim: vero mors, peccatum, 
11, $46, B. Mors non aliud est quam anims a corpore dis- 
solutio, 1154, D. Mors quam terribilis et formidabilis na- 
turaliter, III, 15, A.; omnes omnibus modis illam vitare 


INDEX .ANALYTICUS. 


; À. B. C; a maloliberari discrimen, I, 17 


12602 


sotagunt, 14, D.C. Mors certo tempore setatis non definitur, 
Iit, 418, D. Mors eorum non lugenda qui in fide obierunt, 
498 et seqq.; ab omnibus vitiis nos p!ane liberos reddit, 
530, D. Mors res bona et quare, 878, B. Mortis sententia 
in Adamum lat: quando firmata et rata fuit, TI, 546, C. 
Mortis destructio est hominis a morle resurrectio, 1I, 
1166, C. Mortis arma peccatum, III, 765, D. 

Motus et status unum et idem, I, 406, C. Motus et quies 
in rerum ratura temperata, 442, A. B. Motus et immobi- 
litas quid, 11, 955, 3 B. C. 'Motuum corporis et animi 

, À. B. 

Moysis vita, I, 298 et seqq.; ejus mystica interpretatio, 
321 et seqq. Moysis manuum elevatio in altum quid sigui- 
ficat, 571, B. Moyses unde sic dictus, I1, 1007, À ; in cista 
expositus et salvatus, ibid. Moyses manuum extensione 
crucem describebat, Ill, 602, Ὀ. MM 

Mulier quoque ad imagiuem Dei facla ; illius virtutes, 
I, 215, B. C. Mulieres cur prims resurrectionis testes, II, 
891, A. B ; quare primas resurrectionis nuutium accepe- 
rint, [11, 551, D. Mulierum cupiditas in orpando corpore, 

D 


Mulorum genus non ex se mutuo nascitur, et quid si- 
gni(icet, I, 562, D. . 

Mundus bonus et quare, II, 22, À ; non semper idem 
permanet, 650, C. Mundi originem aliquam qui fatetur, is 
e Qnem, ejus fore aliquando non potest non concedere, 

, 21i. 
' Munus a paupere Xerxi regi oblatum, III, 166, A. B. 

Musica vera et originalis qus, I, 442, 

Musonius viri.lustris etdives Gregorium Thaumaturgum 
hospitio excipit. !1f, 922, C. : 

utatio i'i'quibus consistit, I, 467, A ; ΠΠ, 15, B. 

Myrrba ad corporum sepulturam apta, 1, 893, C. T^ ; 
myrrha mortis symbolum, 1019, B. Myrrha fasciculus in- 
ter ubera quid, 826, D, 827. 


N 


Nardi odor quid mystice, 1, 822, D , ejus mystica expo- 
sitio, 910 Nardus pistica pretiosa, 826, B. 

Naim vidus filius unicus a mortuis suscitatur, 218, 219. 

Natalis Christi dies, III, 1127 et Tic 

Nativitatis Christi effectus, ΠΗ1. 1146, 1147. 

Natura rerum quid sit, 1, 107, A; quomodo exstiterit 
ex opinione Epicuri, Ilt, 22, B. €. Natura humana liberi 
arbitrii capax, |, 851, D. Nature humans defectio, et 
ejus causa, ll, 25, C. Nature human: miseria, !, 462, A. 
B. Natuc:e curatio vits concinnitas, 415, B. Natura divina 
non continetur tempore, sed ab illa tempus est, 1], 566, 
B. Natura divina una est et continua secum et indivulsa, 
1, 685, B; nibil! habet quo mensuretur et contineatur, 
9351, A. Natura diviua virtutis fons, ΠΠ, 105, A. Natu- 
ra beata et sterna nullo circumdatur termino, ], 814, 


Naucratius S. Macrins frater, insignis juvenis, vitam 
amplectitur solitariam, Π1, 966, 967; senes morbidos et 
inopes labore suo sustentat, ibid., C; immatura morte 
subripitur, ibid. 

Nicomedia terre motu eversa, II, 167, B. C. 

Nihil, non est Deus, iI, 085, B. 

Nives cur in montium cacuminibus usque ad sestatem 
permaneant, [, 95, D. 

Nomen Dei sanctum, 1, 1151 et seqq. . 

Nomina qusdam sbsolute, quaedam relate usurpari so- 
lita, II, 427, A. Nomina ab Adamo brutis animantibus !im- 
posita, II, 1046, B. Hominum differentiz, 1046, 1011. 

orum quid dicitur, I1, 156, A. Novum nihil sub sole, 
[, 654, D. 

Nubes et vapor qua et quomodo flant, I, 98, C. D. Nu- 
bes Mosaica quid, 1, 510, B. C, et quid etiam mystice, 
550, B. Nubes Spiritus sancti gratis, I, 562, B. Nubes 
aliquando carnem denotat, !, $51, A. . 

umen non est, quod loco circumscriptum intelligitur, 
lI, 605, €. 

Numerus quid, I, 86, C. Numerus est signum quo re- 
rum quantitas innotescit, II, 5311, B. C. 

Nuptiarum difficultates et molestise, TIT, 526, 5327; a 
nuptiis initium habent quecunque in bac vita eveniunt 
absurda, 538 οἱ seqq. 

ο 


Obedientia Filii in Deum Patrem quie, II, 527, 550. 
.oQbesitas corporis animi perfectionem impedit , III, 

Occursus Domini, III, 1151 et sem. 

Occuliis Filii (pro), iuscriptio psalmi, quid denotet, ], 


Octava (pro), psalmi inscriptio, designet, I, 503, 
D, οἱ], C. Octave mysterii, 607 et be: Octa vie my- 


1965 


eterium apud Prophetam quid sit, 12231, D. D. . 
Oculi sapientis cur in capite, {, 29$, D. Ocu!i distorti 
uid, 594, b. Oculi columbz quid mystice, 834, 855, 919, 
€. Oculi Ecclesie qui, 1058, B; et cur sicut columba, 
ibid., D. Oculorum custodis? cur multe, 1, 295, B. Oculo- 
rum pulchritudo qus, 831, D; 835. Oculorum praestantia 
inter cz:tera membra, 918, D. Ad oculos qua referenda 
sunt, 919. Oculos habere in capite quid, 682. 

Odium quid sit definitur, 1, 754, B; et quid odio a na- 
tura habendum, 754 et seqq. 

Oleum esxsultationis quid denotet, 1I, 1250, D. 

Oliva ferax iu domo Domini quid, I, 566, A 

Oltiseris vicus, ubi, II, 259, A. 

Opera operum quz, I, 622, B. 

Operationes Trinitatis et anime, I, 1545, D. ; 1546, A. 
Operationes quomodo sequantur. ex substantiis, et quia- 
nam sint secundum suam propriam naturam, Il, 514, B. 
C. Operationes ezedem an eadem efticiant opera, 371 et 
seqq. 

Operator semper Deus, 11, 1287, B; et semper opera- 
trix ejus sap'entia, ibid. - 

Opiuio inanis, honor, dignitas, generis claritudo divi- 
ti:xe, I, 465, A. 

Opportunitas temporis quid, I, 699, A. 

Opus substantiz an sit substantia, II, 515, A. B. 

Oratio eL ratio in Deo, opus et factum, I, 74, A. D. 
Ürationis laus et effectus, 3, 1125, A. B. C. Oratio quid 
: sit, 491, B 

Ordo et series rerum ordine et serie dierum constat, 
11, 555, B. 

Organa prophetze et apostoli, I, 575, B. 

Origenes scripsit in Canuca, I, 165, b 

Uris et linguz natura semper quasi domi habet peccan- 
di facultatem, If, «278, D. 

ὁρμίσκος torques cur sic dictus, I, 817, C. 

Ornamentum quadratum quid, 1, 391, C. 

Ortus et mors proprium Datura carnis, II, 46, A. Ortus 
Christ effectus boni, 11, 1146, D; 1147. 

D (s sponsi, fons scaturiens verba viue seterna, I, 778, 

; 119, A. 

Oscitatíonis causa, I, 167, A. B. 

Osculum mysticum, L 1002, B. 

Ossium in corporis humani structurs necessitas, I, 245, 


ο Οι mentis quod et sponsus tangit et pulsat, I, 
3, C. 
Oui Sabbati preceptum quid sibi vult, 1, 714, B. C. 

p 


. Pace nihil jucundius in hac terra, I, 1282, A. C; quid 
$1! ipsa pax, 1385, D. 

Pacifici quinam et qua in re beati, I, 1285, A. B. 

l'acificus Salomon et cur sic dicitur, I, 791, A. 

Puimz deserti septuaginta discipuli, 1, 566, €. D. 

.Palpebrzs oculorum custodes, I, 295, C. 

Panis de colo, verus cibus, 1, 507, C. Panis l:etitim be- 
neficentia, conditus melle pracepti, I, 990, B. Panis quo- 
tidiani petitio quid significet, 1, 1170, A. B. Panis, quod 
precibus fertur auxilium, III, 545, B. Panes de lapidibus 
quinam conficiunt, 1, 1258, 1259. 

Παντοκράτωρ iD. Scriptura quid signiticet, I, 525, 526. 

Παρακαλεῖν Verbi duplex significatio, I1, 551, B 

Paracleti nomen commune eliam Patriset Filii, IJ, 


η . 

P'arasceve quid, 370, B. 

Parentibus henor debitus, Ill, 751, A. B. 

Partus maturus et non abortivus quid, I, 702, D. Par- 
tus non est bomo, sed homo per partum, Il, 591, A. 

Pascha quando et qualiter. celebrandum, Il], 618, D; 
619 οἱ seqq. 

Paschalis dies inter Christianos quomodo celebratur, 
Iii, 655, 609. 

Pater qui vere est, semper pater est, 1l, 431, A. D. 
'ater futuri seculi Christus, et quare, ΙΙ, 586, A. B. Pa- 
ter quinam possint dicere, I, 1142, A. Bj. Patris vox in 

rincipio orationis Dominice explanatur, I, 1159 et seqq. 
Patris ei Filii una est potentia, 11, 1134, C. Patres nobis 
ipsis ipsi sumus et quomodo, 1, 705, A. 

Patria in se continet parentum dignitatem, IIl, 751, C. 

Patria Christianorum, carum, ] ον 895, 
atriarcharum noinina lapidibus insculpta quid siguifi- 
cent, |, 291, A. d P2 6 

Pauperes spiritu quinam sínt, I, 1207, A. Pauperes 

με HI, 454 et seqq. ; sunt janitores regui coelorum, 


Paupertas duplex, et quzenam beata, I, 1199, D. Pau- 
periatis descriptio, lit, 38, B. C; 478, A. 
Peccata, nihil, et quare, 1l, 459, D. Peccatí eausa qua- 


INDEX ANALXTICUS. 


1901 


nam sit, I], 26 et seqq. Peccatum est alienatio a Dco, 
qui est vera et sola vita, 1], $46, C. Peccatum post hoti- 
nem, et post hominem miserandí actus οἱ misericordie 
nomen, 11, 962, A. Peccatum spina, IIl, 1135, C. 

Pedes lavare quid, 1, 1005, D et. seqq. Pedes sacerdo- 
tís nudi, et quare, 1006, D. 

Pelles Salomonis quid, I, 791, Α. 

Peplum Rebecce et peplum anima, quid, 1, 1000, 

. C. 

Percussio virge immortalitatem designat, 1051, A. B. 

l'eregrinationum ad loca sancta abusus reprehendun- 
tur, II], 1040 et seqq... 

Perfectio quibus terminis comprehenditur, I, 299, C. 

Persecutio quid et qui beatos éfficiat, 1, 1291, €. D 
et seqq. 

Perturbationes animi unde oriantur, I, 191 et seqq. 

Petra tegminis juxta propugnaculum quz, 1, 878, A. 

C 


Petrus (S.), episcopus Sebastenus, Il, 241, A. 

Petwus S. Macrinz frater, ab ea sanctissime instituitur 
a teneris annis, III, 971, B; ingenii vis in eo quanta, 
ibid., C; multos pauperes alit, ibid., D. 

Pharetra sermonis anima, 1, 547, A. 

Philippi apustoli encomium, 1, 1087, C. 

Philosophia in melodia modulationeque verborum sita, 


Philosophorum errores varii, I, 338, B. 

lhu:dimus Amasensium ecclesix antistes, 117, 910, A. 

Pictura tacens iu pariete loquitur et. maxime prodest, 
Ili, 759, A. 

Pietatis scopus, ΠΠ, 287 et seqq. 

Pilz ludus quis, Lf, 1055, B. 
EN mortis symbolum, {, 386, A; et continentis, 
ibid., D. 

Placid: imperatricis mors, funus et oratio funebris, 111, 
818 et seqq. 

Planctus in Scriptura quid, I, 710, C. 

Plantandi tempus et evellendi quid, 1, 705, 706. 

Pluvis et imbres unde et quomodo fiant, I, 94, 95. 

Ponitentia expurgat peccatum, I, 725, B. 

Pontus Euxinus, id est hospitalis, quid, et cur sic no- 
minatus, 1, 898, C. D. 

Potentia in Deo voluntas, II, 498, B. 

Prxcipitatio in mare quid significat, I, 571, D. 

Przeparatio ad. orationem quie, |, 1156, D et seqq. 

Erestglatores et vates cousulere, quale peccatur, Il, 


Presbyter quis vocari soleat, 1, 650, D. 

Πρισθέτιρι quid, Ill, 1471, D. 

Primogeniti ad unigenitum differentia, 11, 499, C. D. 
Primogenitus lilius Dei qualiter dicitur, 502, 503. Pri- 
moygenuitorum /Egypti exterminatio quid mystice, l, 354et 
seqq. 

, Principium vel summa quid, I, 65, D, 70, 71. Princi- 
ium universi Pater, 11,778, A. Principii voce quid sigui- 
catur, il, 395, B. 

Prodigi filii parabola, 1, 1145, C. p^ seqq. 

Pro e: masculina et feminea mystice quid, I, 537, D. 

; 999, C. 

l'ropitiatorium qu mystice, I, 585, C. 

Προσινχή QqUIO, I, 1138, D. 

Proverbiorum doctrina quid, I, 618, B. C. 

Providentia et universarum rerum moderatio una et 
eadem in Trinitate, Il, 127, C. D. 

Proximus et cognatus qui, I, 1086, 1087. 

Prunicus quis fuerit, I1, 263, C. 


Psalini cur omui hominum generi tam grati, I, 459, B. 
Psalini qui inscriptione carent recensentur, οἱ, D et 
seqq. ; el quare, 518, B. Psalmi in quibus cdiapsalma in- 
venitur, 554 et seqq.; cur in psalmis ordo historia non 
observetur, 512 et seqq. Psalmorum liber quoi partes 
contineat, 490, B.; quid prima sectio, 450, D ; quid se- 
cunda, 451, A.; quid tertia, 491, D; quid quarta, 455 et 
seqq.; quid quinta et postrema, 466 eL seqq.; quis singu- 
larum finis, 452 et seqq. Psalmorum liber virtutis laudi- 
bus refertur, 447, C. ; studium virtutis tradit, 419, 447 
Psalmorum inscriptiones varie, 487 et seqq. Psalmus 
quid 494, B. 

Psalmodia commista cum mente quid, 1, 495, D; et quid 
cum solo spiritu perficitur, 498, A. 

Psalterium quid, I, 494, C. 

vo "Bor armatura potens ad effugienda peccata, 1, 


C l'ugna apparatus varius quid nos docet, I, 745, 
Puicherig interitus et commendatio in fanere, IIl, 863 
et seqq. 

Polchritudo corporis et membrorum Christi laudatur 


4265 


et mystice explanatar, I; 1051, D et seqq. Pulchritudo 
quid, 11, 198, D. uu 

Pulmo, coretstomachus hominis, eorumque facultates, 
I, 216, C et seqq. 

Puritatis anime sordes, voluptas, I, 1187, A. 

Purpura quinam sint, I, 914, C. 

Puteorum 8419 quomodo affluant, I, 110, D. 

Pythonissa quid, 1, 107 et seqq. 


Q 


Quadraginta martyrum laudes, III, 730 et seqq.; 758 et 
seqq.; 114 et seqq. 2D. 

Quzerere et perdere quid sit, 1, 719 et sed; 

Quaternarius numerus quid. denotet, Ifl, 1154, C. D. 

Quid est quod fuit, 1, 651, 651. . 

Quies est exitium anima, II, 205, A. Quiete et motu 
ros non exsi-tentes oriuntur, et ους conservantur, I, 
127, D. 

Quinquagesimus et septimus psalmus explanatur, I, 
990 et seqq. 

R 


Racemus ex ligno dependens quid mystice, I, 111, D. 

Ranarum immunda multitudo mystice quid designet, i, 
346, C et seqq. 

Hatio in anima quid, II, 225, D. Ratio non est obscura 
vox, sed mentis motus initium ac fundamentum, II, 1187, 
C. fatio divina quid, III, 507, A. 

Recens quod est, non est seteenum, II, 770, D. Recens 
sub sole niliil, quomodo iutelligendum, 1, 654, D 

Rectitudo Christus, I, 786, D. 

Regeneratio.duplex, et quis, II, 655, D. . 

Regnum ex dominatu in subjectos dignoscitur, 1], 
1522, B. Regnum Dei non cibus et potus, sed justitia, 
impatbilitas et beatitudo, {, 695, B. Regni Dei optatio 
quid sibi vuit, I, 1155, B. C et seqq. 

lteligionis cognitio, lux, 1, 575, D. 

Reiiquie martyrum honorandsze, 11, 259, B. C... 
onem (In), inscriptio psalmi, quid designet, 


Rememoraltt 
I, 510, D 

Rerum naturatium ignorantia, II, 955 et seqq. 

Resurrectio quid, [, 651, C.; quodnam est ejus princi- 
pium, 11, 51, C. D; qualiter fiet, Ill, 75 et seqq. Resur- 
Tectio ex mortuis ut necessarius rerum ordo omnino 
exspectanda, |, 202, 205. Resurrectio cur post quzedam 
temporum intervalla exspectatur, si quidem res bona esse 
putanda est; et cur non jam olim ex citatum ex morte est 
hominum genus, 1l, 205 et sega Resurrectionem fore 
abhorrens a vero nou videlur, et seqq. Resurrectio- 
nem przcedere debet mors, 1018, 1019. Resurrectio cor- 
porum quz 3 s:eculo fuerunt, quomodo futura erit, ΠΠ, 
61 et seqq.; in momento oculi perficietur, 659, C. D. 
Resurrectio est naturz nostrae inaptiquum statum resti- 
tttio et reparatio, lll, 147, A; 878, A. Resurrectio si 
nulla, vitas finis mors est, 11, 675, A. B. De resurre- 
ctione varia opiniones, Ill, 107, D. C. Resurrectionis 
Christi hora quz, ΠΠ, 614 et seqq.; qu» in ea acciderunt 
nullo modo inter se contrarii evangelistae diversis modis 
memoria prodiderunt, 627 et seqq. Resurrectionis Chri- 
sti effectus, Il, 1259, A. B. C. 

Reticetur (quod) in sponsa quid, I, 1107, B. C. 

Rhamnus, spins species, quid signiücet, I, 595, C. 
, Risus caus que sint, I, 159, C. Kisus amentiam οἱ de- 
Hirium, denotat, 646, D. Risus signum alacritatis animi,l[I, 

Ros, curatio, T, 1005, A. 
C Rubus ardens Mosaicus, 1,306, C; quid mystice, 531, 


S 


Sabbati institotio et celebratio, IIJ, 222, 
Sabbatismum agere a malis operibus quid, I, 715, n. 
Sabellii errores, 11, 855, C. D ; 1282 οἱ seqq. ; 1290 et 


seqa. 
acerdos vi verborum augustus et honorandus efficitur 
Η1, 582, D. Sacerdotis dé nuce figurata, I, 419, C. Sa- 
cerdotes ab Eunomio conviciis lacerati, lI, 258, C. D. 
Sacrilegium quid et quale peccatum, II, 255, A. D. 
Sacrificla propitiatoria, I, 958, A. Sacrificia et bolo- 
causta ex Scripturis, IIT, 219, C. D. 
Ssecula duo, temporale et zeternum, 1, 1231, A. Szcu- 
lorum essentia quse, n p s 
alomon verus quis, I, . Salomon ty 1 Re- 
gis in multis, 907, A. ypus veri Re 
Saltatio in Scriptura quid, I, 710, D. 
Satisonis facinus admirandum in occisione leonis, I1I, 
9 


INDEX ANALYTICUS. 


1908. 


Samuel a pylhonissa evocatus, II, 107 et seqq. . 
Sancta sanctorum in tabernaculo quid mystice, I, 


981, Α. 

Sanctificatio ipsa Dominus, I, 1007, C. 

Sang:eus mons in Rethauia, II, 167, B. 

Sanguis unde purpureus exsistat, [, 200, C. Sanguinis 
aspersio quid in Scriptura, 598, A. B. 

Sanitas anima que, I, (162, D. . 

Sapientia humana quz, I, 682, A. Sapientia vera et 
ejus opera, ibid. Sapientia maliiosum animum non 1η- 
greditur, ΠΠ, 555, D. Sapientia in partibus superis con- 
sistens qualiter a nobis animadverti et zstimari potest, 
lil, 30, À. B. Sapientia Dei terminum non habet, II, 951, 
Α. Sapientis actio duplex, I, 482, ^. Sapientize proprium 
quid, II, 579, C. . 

Sapientis solius caput predilum oculis, I, 682, D ; 
illius memoria in seternum manet, 686, D. 

Sapphiri proprietas et significatio, I, 1074, C. 

Scientia quid, et quid ignorantia, ΠΗ1, 175, C. D. 

Scriptura cur divinitus inspirata dicatur, lf, 715, D. 
Scripturz sacre litteram et dictionem perpetuo non esse 
sequendam, et quare, Ι, 755 et seqq. . . 

"uta ex utrisque tegminibus dependentia quid, 1,591, 


Sebastenas de recta ejus in fidei rebus opinione cer- 
tiores facit Gregorius, 11, 1030, 1051. 

Sempiternum quid dicitur, II, 156, D. 

Senarii numeri commendatio, I, 286, C. 

Senectutis incommoda, ΠΗ1, 810, C. 

Sensus varii quomodo exerceantur, I, 151, A. D. Sen- 
sus ut homo jucunde viveret, illi largiuntur, I, 212, A. 
Sensus fenestra per quas intrat mors, [,1186, C. Sensuum 
dominatus in mentem, {, 7355, B. C. Sensuum facultates 
propri:e, II, 982, À. Sensuum auxiliouniversum mundum. 
cognoscimus, lif, οἱ, B. 

Seplenarius numerus quid denotet, III, 1154, C. D. 
Septenarii numeri !aus, 1, 286, Detlseqq. 

septimana dierum temporis natura definita, T, 61Q, 


Septimus dies extremi [diit indicium, I, 290, A. 

Sepulcrorum effossio, II, 2514, D. 

Sermo Dei telum, quod est Christus, I, 546, D. Sermo 
est interpres eorum qu:e mente concipimus, II, 418, C. 
Sermo Dei quid, llf, 507, A. Sermones laboriosi quinam 
sint, I, 651, A. B. . 

Serpens, diabolus, observans calcaneum gressus homi- 
nis, I, 638, B. Serpens, peccatum in Scriptura, I, 955, B. 
Serpentis :rei figura et. effectus, I, 225 B.; 414, 419. 
Serpentes magorum /Egyptiorum mystice quid, I, 555, C. 
Serpentium vita nos ducit ad comprobationem resurre- 
ctionis, III, 691, A. B. 

Sessio et statio quid in Deo, Π{, 719, A. B. C. 

Sigillum operationis Dei quid, II, $59 et seqq. 

Signum Domini quid, 111, 222, C. Sigui crucis quanta 
virtus, III, 951, B. C. D. 

Silentii lexqus, I, 727, n. 

Silva, hominum vita silvestris, I, 842, D. 

Simeon senex, III, 1171, 1171. Simeonis voces quo- 
modo sponss conveniant, T, 879, B. 

Similia ab agricolarum insitione, I, 65, D ; a silicibus, 


Similitudines auri cum notis argenti quz, I, 819, C. 
Similitudo Filii cum Patre qualiter interpretanda, Il, 

Simonis socrus curata a febribus, 1, 218, D. 

Simplicitas iu Trinitate remissionem et intensionem 
non recipit, 1I, 222, B. Simplicitas in Deo quid, et qujd 
ingeneratio, 1, 919, 922. 

Sinus Filii Dei quid sit, 1, 555, A. Sinus Abrahz quid, 
1,510,A ; HI, 85, C. Ὀ. 

Sion quid sub znigmate significet, 1, 718, C. 
o^ nomen ad varias appellationes transfertur, IJ, 

$0. . 

Smaragdi sculptores, I, 1071, €. 

Sol, adversaria tentationis irruptio, I, 791, C. Sol etiam 
conviciis impetitus, nihil aliud est quam sol. II, 274, A. 
Solis cursus quomodo est et quid nos docet, 1, 626, 
C. D. 

Somniorum Προ imaginarim, conjecturm, 1, 167 et 
seqq. Somnus mortis similitudo, 1,991, C; et quid mystice, 
995, A. B. Somnus excutiendus ab oculis mentis, 995, C. 
Somnus mortis germanus, Ill, 674, A. Somnus et vigilia 
mortis et vite complexus et. conjunctio, 522, C. Somnus 
et vigilia mortis et resurrectionis imagines, 674 A. B. 
Somni causa et ejus necessitas, I, 166, A. B. C. 

Sordes hominis peccatum, 1, 610, D. 

Speculatio qua Deum contemplamur quie, I, 574, C. 


peccata, 1, 558, A. 


1267 


Spiritus sancti regnum, 1, 0158, D. Spiritus in Deo 
"n 11, 18, A. B. Spiritussanctus non creatus, et cur, II, 
M, A. B. Spiritus sanctus Filio non subjicitur, ut vult 
kunomius, 510, A. B. C. Spiritus sanctus iu quo Patri 
conjunetus et in quo ab eo distinctus, 535, D. Spiritus 
sanctus non ín creaturis queri, sed super omnes creatu- 
ras evectus credi debet, 558, 339 et seqq.; frater Domini 
appellari non potest, 559, D ; non est untinnabulum aut 
dolium inane, 566, D. Spiritus quid et quid Verbum, Ill, 
194, 4. B. Spiritus sanctus ex Scripturis, 251, B. C. Spi- 
Fius sancti divinitas asseritur, 974, $75. Spiritui sancto 
filiorum Dei generatio qualiter attribuitur in Scriptura, 
11, 554, C. Spiritum sanctum Deum esse probatur ex Scri- 
ptura et Patribus, Ii, 1506 et req big 

Splendor glorise Christus, III, QCD. ^" 

Sponsa nigra et formosa qualiter intelligi debeat, I, 
790, 791. Sponsa hortus conelusus, 962, C. D; fons 
signatus, 965, C ; puteus aquas vivz, 978, B. 

Sponsus cur pomum dicatur, [, 896, A. 

Stellae costi. quomodo tertio die fsctse, f, 118 et seqq. 

Stephanus lapidibus petitus gaudet, 1, 1295, C. Ste- 
phani (S.) protomartyris encomium, III, 702, 722et seqq.; 
qualiter culos apertos vídit, 714, C. D, 718, A. B 

Stoicorum opinio de Divinitate, III, 559, C. 

Structura corporis breviter. describitur, I, 259 et 


seqq. 
Stultum ambulare in tenebris quid , 1, 686, C. 
Subjectio hominum ad Deum, 1I, $58, B. C. Subjectio, 
bonu, I, 1310, B. Subjectiunis varia genera, 1506 et 


sequ. .. 

S bstantia an capax intensionis et remissionis, II, $06, 
B. C. Substantie nomen cui subjecto pruprie competat , 
ibid.; substantiam Patris solam subsistere, patrocinium 
est Judaiece impietatis, 3505, D. Substantie qualiter et 
quam impie ab Euuomio distinguantur, 519 ; qualiter ab 
eodeín simplices nominentur, 325, C. 

Superbia decessus ad inferiora, T, 415, D. Superbia 
primordiale malum et ejus vanitas, I, 1202, 1205. 

Supercilium cujus utilitatis et adjumenti, I, 295, D. 

Superhumeralia Jatriareharum insculpta nominibus 
quid significent, 1, 587, B. 

Symmetria conveniens in tempore quid, [, 699, C. 

Syris forma duplex, et quid mystice, I, 502, 4. B. C. 


Tabell:e eordis qus, 1, 1075, B. 

Tabernaculi eedificatio et pulchritudo. I, 518, $19 ; 787, 
B. Tabernaculi altare et thuribulum quid, 385, D. Taber- 
naculum, Dei virtus et sapientia, 352, A. 

Tabul: legis in terrai project» quid, I, 397, A. 

Tacere quando est melius, I, 727, B. C. 

Tactus sensus, et ab eo qus mala, I, 1187, A. B 

Telum fornicationis ignitum, Ill, 491, D. 

Temperantia, lux pura conscientizs, I, 995, D. 

Templum Dei nos qualiter efficimur, il, 941, D. 

Tempus omnium rerum communis mensura, I, 699, C. 
Tempus pariendi et tempus moriendi quid, 702, 705. Tem- 
poris spatium in tres partes divisum, 1126, A. Temporis 
mensura unde, [T, 1005, D, 1006, A. 

Tenebr:» quid et unde, I, 78, B; 1I, 1006, D. C. 

Tentationis primus insuitus qualis, I, 743, D. 

Terminus interminati infinitas, I, 459, A. Terminum 
su: facultatis unumquodque, 750, C. 

Terra invisibiiis et incomposita quid, I, 78. D et seqq.; 
nunquam a stabilitate sua dimoveri potest, 127, D. Terra 
jn seternum stans quid nos doceat, 627, A. B. Terra, pu- 
blicani et meretrices, 871. B. C. Terra Dei quid, 530, 6; 
et quid in se, lI, 1005, C. D. 

harsis vox quid denotat, I, 1071, A. B. 
Thecla virgo, Pauli discipula, {, 1067, A. 
Theodori martyris et sancti viri laudes, II1, 735 et 


"Theophilus Alexandrinus episcopus, Il, 1210 et 


ded 'ronus Dei super ventos qualiter debet intelligi, 1l, 
$45, B. Thronus quid in Scripturis dgnotet, 1250, D. 
Thus Dei honori consecratum, et quare, 1, 898, 


"Timor cum natura servitutis conjunctus et jugatus, II, 
850, A. Timor Dei justus omnia exsequat, Ili, 458, C. 
Tintinnabula aurea bonorum operum splendor, |, 


Tituli inscriptio quid denotet in psalmis, f, 511, A. 
"Vorcular officina vini quid, I, 306, B. Torculat consci- 
enia, 506, C. Pro Tor ibus, inscriptio psalmi, quid si- 
guificet, 506, B ; 530, B. C. 
yf ormenta martyribus inflicta describuntur, TT, 945, 


INDEX ANALYTICUS. 


1268 

Torum ín malís sternere quid, I, 811, D. 

Trahes domorum cedrinx quid denotent, I, 858, B. C. 

Traditio sufücit ad demonstrationem eorum qus ab 
Ecclesia creduntur, If, 654, B. C. 

Transformatio per baptismum quid, IIT, 595, C 

Trinitas probatur ex Scripturis, H1, 194, 195 et. seqq. 
Trinitas immutabilis et inalterabilis eadem se* per esi, 
914, A. Trinitas unus est Deus, II, 115 et seqq. Trinitatis 
mysterium astruitur, I, 259, C. D; III, 1031. Trinitatis 
mysierium in se exprimit homo, I, 1530, B. C. 

Tristitia duplex, alia mala, alia bona, secundum Deum, 


Tritici.generatio resurrectionis rationem nos docet, III, 


Troadius martyr, III, 950, C. 

Tuba, nature divin: prsdicatio, I, 575, A ; 579, A. 
Tuba legalis, oratio, III, 1127, Α. 

Tunica pellices a Deo protoplastis date quid denotent, 
1l, 54, C. Tunicam exuere quid signiticet. I, 1006, A. 

Turris in qua opum spotia suspendit David, quid nobis 
denotet, 1, 954, D, 955. 

Turturis proprietas, I, 815, A. Turtur Joannes Bapti- 
sta, 871, A. 

U 


Ubera, bona virtutis divinse pro nobis, 1, 779, B. Lbera 
melicra vino, quiliter intelligendum, 752, A. B 

Umbra slarum Dei quid, 1, 286, C 

Uncini quid mystice, |. $90, D. 

Unguentum effusum quid mystice, 1, 782, C. D. Un- 
guentis fulciri quid, 847, C. 

Unigeniti ad primogenitum differentia quz, II. 499, 
C. D. Unigenitus Christus et tamen primogenitus dicitur, 
et quare, 658, C. D. Unigenitum Deum credere, Chri - 
s!ian:e pietatis caput et summa, 914, D. 

Unitas sponse quz, et ejus nexus, I, 1118. A. B. 

Urn: tabernaculi quinam mystice, {, 586, C. 

Usurs a Scriptura sacra prohibitz, 11I, 445, 1410. . 

Usurarii vita segnis et insatiabilis, Ill, 458, Α. 


V 


Valens imperator deceptus, 1I, 174, A ; Ecclesiam Dei 
vexabat, 287, C. . 

Vanitas et vanum αἱ, 1, 619, 1) Vanitas vanitatum 
quie, 622, C. D. . 

Vates sancti quomodo numine afflati, Il, 7 £5, D. 

Vectes tabernaculi mystice quia: [, 385. A . B. 

Veuatio et varii illius modi, 1, 267, A. R. C. 

Veuatores capientes vulpes quinam sint, I, 822, C. D. 

Venter commotus in ipsum quid, {, 1011, B. C. Ventris 
vocabulum in corpore Domini quid denotet, 1074, C. D, 
1075, A. B. . 

Ver et putationis tempus quid, I, 871, A. B. 

Verborum et nominum usas post hominum productie- 
nem excogitatus est, 1I, 965, C. D. . 

Verbum quid et quid spiritus, III, 194, A. B. Verbu:n 
vitz in mortuis efficax, I, 655, C. Verbum Dei vivens con- 
sistit, simplex, potens, etc., lI, t4, 15; ex Scripturis pro- 
batur, 19, B. Verbum Dei caro factum et variz ejus de- 
nominationes, It, 137, B. C. Verbum quod iu principio 
erat, non aliud quidquam prater Deum erat, sed et ipsum 
Deus erat, Il, 626, B. C. Verbum primo carnem fecit 
postea Verbum caro factum est, 658, B. Verbum paritur, 
non creatur, 1I, 1294, D. Verbi diversa et preclara faci- 
nora, I, 1516, Α. . 

Verecundia quid a pudore differt, et e;us effectus, T, 

Vermis in quem manna convertebatur quid, f, 570, B. 
Vermis qui non moritur quis, 11, 106, À. 

Yerruca corporis et auime qua, ll, 55, D ; et quomodo 
curantur, 38, À. B. . 

Vespera et crepusculum quid et unde, I, 78, C. 

Vestiana femina nobilis, S. Macrinsa socia, Η1, 987, D. 

Vestimentorum sponss odor comparatus turi, quare, 1, 

39, D 


Vestis talaris et. effusa quid, I, 358, B. Vestes sacer- 
dotis in templi penetralia intrantis, 519, A. B. Vestium 
mundities quid denotet, 574, B. . 

Via ad delectationem cupiditas, 1, 458, B. Via Dominus, 
470, D. Via qua ac honesti inventionem ducimur quz, 
ΠΠ], 566, 3561. 

Videre idem significat quod habere, 7, 1266, B. — 

Vigilans rubore perfunditur, dormiens vero pallescit, et 
quare, 1, 262, D. . . 

Vinea paradisus, T, 798, C. Vinea quid mysüce, 1T99, 
C. D. Vinea natura humana, 882, D. 

Vini varix affectiones, I, 659, 062. 

Virga Moysis io serpentem versa, I, $06, D ; ejus my- 


1309 


stica expositio, 535, C. Virgs Moysis effectus mirabiles, 
Mi, 585, A. B. Virga Aaronis sola floruit, 1, 525, D, et 
quid per hoc mystice designatum, ibid. Virga et baculus 
consolatorius quid, I, 1051, B. C. Virga directionis quid 
denotet, II, 1250, D: . 

Virginitas omni laude przstantior, III, 519 et seqq; 
divina et incorpores nalurz proprium et perfectum, 
et seqq. Virpginitas exemptà est a mortis dominio, III, 
$15, D ; in omnibus studiis vera spectatur, 582 et sea. 
Virgiuitas Maris incorrupta et integra in partu, 1I, 627, 
Α ; per rubum ardentem significata, III, 1155, B. C... 

Virtus media inter duo vitia, I, 971, A. Virtus dividitur, 
non tamen miuuitur, 1195, C. D. Virtus cui deest vel ex- 
cedit conveniens mensura, non est virtus, 698, D. Virtus 
bonus odor Christi, 728, D. Virtus operationem priecedit, 
et pendet ex divina voluntate, fI, 959, D. Virtus ab omni- 
bus animi potestatibus spectari debet, III, 587, C. Virtus 
sola, eliam perfecta, nihil omnino prodest ei qui in omni- 
bus virtutem non colit, 590, B. In virtutis ofticio qui ali- 
qua ex parte peccat, ad bonum minime aptus est, 386, B ; 
4 virtute ut aliquid est remotum, ita in periculo versatur, 
585, B. Virtutis amator quomodo possit vitaehonest:e com- 
pos fleri, I, 435, B. C. Virtutis laus duplex, 950, B. C. Vic- 
tutis et vitii discrimen, II, 27, C. D. 

Vis efficiens rerum termino circumscribente caret, II, 


Visus sensus quid, et quomodo exerceatur, T, 151, D. 

Vita in paradiso quie fuerit, I, 198, C; 286, A. Vita 
humana semper mutationi supposita, 921, Α. B. Vita hu- 
mana aranearum tela, 462, D. Vita humana in confinio 
boni et mali posita, 1294, D. Vita bumana, bulla secun- 
dum Epicurum, Hil, 22, B ; ab initio simplex et uniformis, 
t2, D. Vita isla quam vivimus, cumboni vita uon congruit 
lI, 502 et seqq. Vita presens est via quz nos ducit 3 
hoe quod speramus, $18, C. Vita propria et convenieus 
intellectuali naturse quae, 511, A. Vita praesens semen {υ- 
turz, £75, C. Vita perfecta in quo consistat, 1, 299 et seqq. 
Vita corporis et vita anima quz, I, 625, A. B. C. Vita 
anims, Deum videre est, ΠΠ, 175, A. Vita superne na- 
tur: charitas et dilectio, [lI, 95, D. Vita beata et immor- 
Valis quz, $05, C. D; 506. Vita sacerdotis nuce figurata, 


ORDO NOYUS CUM VETERI COLLATUS. 


1270 


I, 418, C. Vite nostre tres imprimis facultates tanqoam 
administrz, et qu: sint, I, 1212, C. D. Vite ratio accurata 
et perfecta qualiter acquiri potest, II!, 410, C et . 
Vita» Chrisianz perfectio in quo sita, 255 et seqq. Vita 
Christiani tria declarant, et qu:e, 283, A. B. 

Vitia non sunt anima, sed quedam anime verrucs, Ill, : 


A Vitiositas quomodo igne purgatorio absumitur, Ill, 99, . 


Vitis fertilis et spiritualis quz, f, 659, D. Vitis florentis 
odor bene olens quid, 874, B. Vitis germen sive fructus 
viuum nominatur et quare, 1I, 599, B. C. 

Voluntas in Deo quid sit, I, 70, A. Voluntas Dei boml- 
num salus, [, 1165, A. Voluntatis liberum arbitrium est 
honor divino squalis, I11, 525, B. 

Voluptas serpens, I, 1171, A. B. Voluptas animi et 
corporis differentia, 458, A. Voluptas omnis dolorem com- 
junctum habeat necesse est, [il, 602, D. Voluptas pura 
quid, $355, D. Voluptatibus corporis servire nemo potest 
et tremperantíam Deo gratam assequi, 1II, 598, €. A vo- 
luptatibus corporis omni genere se abdicare debet, qui 
accuratam et perfectam vivendi rationem tenere instituit, 
$99, D. Voluptatum servus per necessarios usus vitiis 
aditum aperit, 527, C. D. 

Vovere prius, dein orare oportet, T, 1159, A. 

Vox unde et qualiter formatur, 150, C. D. Vox sponsi 
per prophetas quie, 862, D. Vox Verbi vox virtutis, 946, 

ox Dominus non est essentia significativa, ut vult Eu- 
nomius, II, 739 et seqq. Vox non alibi nisi in aere fleri 
potest, II, 779, C. 

Vulnera dilectionis bona, I, 1045, B. C. 

Vulpes et vulpeculse in Scriptura quse, I, 883, C. D. 


Z 


rr acheus mutatione vitz» instituti publicanum occidit, 
Zacharias baptismum przfiguravit, III, 591, B. Zacha- 

rias sacerdos simul et propheta, 1155, C ; 1158, A. 
Ziphei quinam et quos mystice denotent, 1, $67, $70. 
Zodiacus quid, II, 954, C. D. 





ORDO EDITIONIS ΝΟΥ ΑΛ 


Cum editione Morelliana anni 1638 collatus. 


Que stellula pranotantur, ea nunc primum inter Opera S. Gregorii N ysseni comparent. 


EDITIONIS NOV/E TOM. I. 


* Notitia ex Bibliotheca Fabricii. 9 
In Hexaemeron. 61 
De hominis opificio. 123 
In verba : «Faciamus hominem, » etc. 258 
De vita Mosis. 298 
In Psalmos. 434 
In Ecclesiasten. 615 
In Cantica canticorum. 155 
Do oratione Dominica. 1119 
De beatitudinibus. 1194 
In illud Apostoli : « Quando sibi subje- 

cerit omnia, » etc. 1303 
Ue eo quid sit, « Ad imaginem et si- 

militudinem Dei. » 1327 


EDITIONIS NOV/E TOM. II. 


* Andree Gallandii Monitum in S. Gre- 
gorii Nysseni scripta nonnulla que 
in duplici editione Operum S. Patris 
deerant. 1 
Oratio catechetica magna, 9 


EDITIONIS MORELLIAN.E 


B 
- 
| 

e 


To 


| 
| 
ho 
bte 


Tom. 


-— «X. 


, 


1271 ORDO NOVUS CUM VETERI COLDATUS. 
E EDITIONIS MORELL. pag. 


De Ventriloqua. 

Quod non sint tres dii, ad Ablabium. 

De fide, ad Simplicium. 

Contra fatum. 

Adversus Graecos ex communibus no- 
tionibus. 

De anima. 

Epistola canonica ad Letoium Metile- 
nes episcopum. 

Contra Euriomium libri χπ. 

" Adversus Apollinarium, ex Bibliotheca 
Gallandii. 

Adversus eumdem. 

* Adversus Arium et Sabellium,ex Ang. 
Maii Bibliotheca Nova Patrum. 

* Adversus Pneumatomachos Macedo- 
nianos. 


EDITIONIS ΝΟΥΑ TOM. III. 


De anima et resurrectione. 

De infantibus qui premature abripiun- 
tur, ad Hierium. 

* Testimonia adversus Judaeos ex Veteri 
Testamehto, ex Bibliotheca Gallandii. 

De sancta Trinitate, quod Spiritus 
sanctus sit Deus. 

(Legitur inter Epistolas S. Basilii Magni, 
ep. 189 ed. Maurin. et Patrologie 
hujusce tom. XXXII, ubi vide.) 

De differentia Essentie et Hy postaseos, 
ad Petrum fratrem. 

(Est Basilii Magni epistola 38. Vide ubi 
supra. 

De anima, ad Tatianum. 

(Vide inter Opera S. Gregorii Thauma- 
turgi, nujusce Patrologi& tom. X, 
col. 1139.) 

Quid nomen professiove Christianorum 
sibi velit, ad Harmonium. 

De perfectione Christiana, ad Olympium 
monachum. 

De proposito secundum Deum. 

Adversus eos qui castigationes egre 
ferunt. . 

De virginitate. 

Adversus eos qui differunt Baptismum. 


Orationes et Epistole. 


Oratio contra usurarios, ex editione 
clar. viri Lud. de Sinner. 

De pauperibus amandis oratio I. 

De pauperibus amandis oratio Ἡ. 

Contra fornicarios. 

Non esse dolendum ob eorum obitum 
qui in fide obdormierunt. 

Exhortatio ad penitentiam. 

(Est Asterii Amaseni. Vide tom. XL, 
col. 351. 

In principium jejuniorum. 

(Ad Asterium etiam pertinet. Vide ubi 
supra, col. 370. ) 

In primos apostolos Petrum et Paulum. 

( Edidit Gretserus sub nomine Gregorii 
Nysseni , sed est Maximi Planude. 
Deest in edit. Morelli.) 

Contra Manicheeos. 

Oratio in suam ordinationem. 

De deitate Filii ct Spiritus sancti. 

In diem Luminum. 


110 
115 
135 
145 


175 
187 


222 
243 


1123 
1269 


1271 


1301 


235 


235 


Tom. 
Tom. 


Tom. 


II, 


. Hl. 


o4 


. HF. 


II 


ΞΒ 


πα. 


— 


— 


— 


267 


219 
298 


311 
111 
124 


144 
138 
250 


129 et 260 


— 


611 
165 


24T 





DE INFANTIBUS qui premature abripiuntur. 161 
TESTIMONIA ADVERSUS 40054905. 


]. — (Deest titulus). 193 
II. — De adventu Domini in carne. 
ΠΠ. — De Nativitate Christi ex Virgine. 
IV. — De miraculis que humana carne assumpta Do- 
minus editurus erat. 310 
V. — De proditione. 21t 
V1, — De passione. 211 
VII. — De cruce, et tenebris qus» in morte Christi n 


cta sunt. 21 
Vill, — De Christi Resurrectione. 215 
ΙΧ. — De Ascensione. 9218 
X. — De Gloria Ecclesi:. 218 
ΧΙ. — De Circumcisione. 218 
XII. — De sacriticiis. 219 
χι]. — De Sabbau celebratione. 221 
XIV. — De Sigui impressione. 221 
XV. — De Evangelio. 25 


2 
AVI. — De incredulitate Judmorum et Ecclesia gen- 
tium. 225 
XVII. — Quod ante secundum Domini adventum ven- 
turus sit Elias. . 200 
XVIII. — Quod vocandi Christiani. . 250 
XIX. — Quod futurum erat ut turbaretur Herodes οἱ 
"qui eum ipso erant. 331 


1275 ORDO RERUM. 1271 
In Christi Resurrectionem — orationes 
uinque. 599 Τοπ. III EDITIONIS . 
In Ascensionem Christi. 689 — ' MORELL jos "n 
* De Spiritu sancto sive in Pentecosten, 
ex Bibliotheca Gallandii. 695 
Laudatio S. Stephani protomartyris. 701 — — 40 
* Laudatio altera ejusdem, ex Bibliotheca 
Gallandii. 121 
Encomium sancti martyris Theodori. 135 — — 516 
Laudatio sanctorum quadraginta mar- 
tyrum. 149 -— — 490 
Laudatio altera eorumdem. T13 — — 504 
Oratio funebris in Basilium fratrem. 181 — — 19 
Sermo de vita S. Ephrem Syri. 819 -— — $95 | 
Oratio funebris in Meletium Antiochie 
episcopum. 851 — — ὦδ 
Oratio consolatoria in funere Pulcherie. 863 — — 5 
Oratio funebris Placille imperatricis. —. 877 -- -— 921 
, Oratio de vita S. Gregorii Thaumaturgi. 893 — — 934 
Oratio de vita sancte Macrinee. 959 -- 959 
Epistola I, ad Flavianum. . 999 — — 645 
Epistola II, De iis qui adeunt Hierosoly- 
mam. — — 053 
Epistola III, Ad Eustathiam, Ambrosiam 
et Basilissam. 1 — — 655 
* Epistola IV-XXVI, ex Bibliotheca Gal- 
landii. 1026-1102 
* Fragmenta ex libris S. Gregorii deper- 
ditis. 1107 
Oratio in diem natalem Christi. 1127 — — 29 
De occursu Domini, de Deipara Virgine — 
et de justo Simeone. 1151 — — A4 
—Q 
QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 
Monitum in librum De anima etl resurrectione. 9 Ir -— De Daptismate., iam d E 
— De mini 1n ο, υ e . 
DE ANIMA ET RESURRECTIONE. "— Xil — DeSpirtusance ο ο 251 


DE SANCTA TRINITATE, quod Spiritus sanctius sit 
eus. 255 
DE DIFFERENTIA ESSENTIE ET HYPOSTASEOS. 


DE ANIMA. 55 
DE PROFESSIONE CHRISTIANA. 251 
DE PERFECTA CIIRISTIANI FORMA. 251! 
DE INSTITUTO CHRISTIANO. 231 
DE CASTIGATIONE. $07 
DE VIRGINITATE. $18 
Car. 1. — Omni laude przstantior Virginitas. 593 


(αν. II. — Divinus et incorporem naturse proprium et 
perfectum Virginitatis officium. 322 

Ca». Ii]. — Commemoratio diffüiculiatum ac molestia- 
rum que e nuptiis exsistunt : qua {9 re demonstratut 
item is qui orationem banc conscripsit, ccelebs non fuis- 


se. $36 
Car. IV. — Quisecunque in hac vita eveniunt absurda 
initium ab nupiiis habent. Qualis item esse debeat is a 
hujus se vitse societate abduxerit. 
AP. V. — Animi integritatem, ejusque ab omníbus af- 
fectibus vacuitatem, corporis munditiis anteire oportet; 


1275 


Ci». VI. — Elias et Joannes diligentem barum curam 
adhibuerunt. 550 
(ων. Vil. — Qui multis rerum curis distinetur, flerl 
non potest ut hic animo sit perfecto. 951 
Car. VIII. — Nec matrimonium esse in rebus damna. 


tis. 
- Cas. IX. — In omni re non facile commutari potest 


consuetudo. 
Ca». X. — Qnid re vera expetendum. $59 
Car. XI. — Quemadmodum quis in cousideratione vere 
honesti versari debeat. 363 
Car. XII. — Neque a principio, neque natura innats 
suut homini affectiones, sed ex consiio ipsi eveniunt; 


Ca». XIII. — Virginitatem exemplam esse mortis do- 
minio. 919 


Ca». XIV. — In omnibus studiis vera virginitas specta, 


r. 

Car. XV. — Ut aliquid est a virtute remotum, ila in 
periculo versatur. 983 
Ca». ΧΥΙ. — Ad bonum minime aptus est is qui aliqua 

ex parle in virtutis ofticio peccat. 
Ca». XVII. — Omnes animi potestates virtutem specta- 
Te debent. 987 
Ca». XVIIf. — Sola virtus, etiam perfecta, nibil omni- 
no prodest ei qui in omnibus virtutem non colit. 990 
AP. XIX. — Mentio Marix: Aaronis sororis, quasi dus 
qua hujus perfecti officii rationem inierit.. 93 
. Cap. XX. — Fieri non potest ut corpuris voluptatibus 
simul quis serviat, et temperantiam qua Deo grata sit 
uatur. $98 
Car. XXI. — Qui accuratam hanc vivendi rationem te- 
nere instituit, ab omni corporis voluptatum genere 5ο 
abdicare debet. 999 
Car. XXII. — Continentiam exercere non debemus plus 
quam oportet. 402 
Car. XXlil. — Ad animi perfectionem tam impedit cor- 
porís obesitas, quam afflictatio immoderata. 406 
Car. XXIV. — Qui accuratam hanc vitse rationem assc- 
qui vult, a perfecto viro erudiatur necesse est. Ü 


DE BAPTISMO. 41$ 
ORATIONES. 431 
Contra Usurarios. A34 
1 de l'auperibus amaudis. 454 
Η de Pauperibus amandis. 411 
Contra Furnicarios. 490 
De mortuis. 498 
Adhortatoria ad Poenitentiam. 939 
In principium je;uniorum. $99 
In apostolos Petrum et Paulum. $59 
Contra Manichzos. o4 
In suam ordinationem. 043 
De Deitate Filii et Spiritus sancti. 95 . 
In Baptismum Christi. 911 
In Christi Resurr: ctionem (sunt quinque) 099 
]n Ascensionem Christi. 690 
De Spiritu sancto. 695 
In S, Stephanum protomartyrem. 102 
In eumdem. 122 
9€ S. Theodoro martyre. 195 


ORDO RERUM. 


In quadraginta Martyres. 

In eosdem. . 

In laudem fratris Dasilli. 

De Vita S. Patris Ephrzm Syri. 

De Meletio episcopo. 

In funere Puicheriz. |. 

In funere Placillz imperatricis. 

De Vita B. Gregorii Thaumaturgi. 
De Vita S. Macrins. 


EPISTOLAE. 


Epistola |. 
Epistola Il. 
Epistola lil. 
Epistola IV. 
Epistola V. 
Epistola VI. 
Epistola VII. 
Epistola VII. 
Epistola IX. 
Epístola X. 
Epistola XI. 
Epistola ΧΙΙ. 
Epistola XIII. 
Epistola XIV. 
Episto!a XV. 
Epistola XVI. 
Epistola XVII. 
Epistola XVIII. 
Epistola XIX. 
Epistola XX. 
Epistola XXI. 
Epistola XXII. 
Epistola XXIII. 
Epistola XXIV. 
Epistola XXV. 
Epistola XXVI. 


FRAGMENTA. . 

IN DIEM NATALEM. 

DE OCCURSU DOMINI, etc. 
VARIORUM NOTE. 

In lib. De perfecta Christiani furma. 


In lib. De Virginitate. 

In orat. de Pauperibus amandis. 

[n decem syliog. contra Manichzos. 
]n orat. De sva ordinatione. 

— De sancto Boptismate. 

— De Resurrectione. 

— De Christi Ascensione. 

— De S. Stephano. 

— De S. Theodoro martyre. 

— ]n χι Martyres. 

— De S. Meletio. 

— De Placiila. 

— [n diem natalem. 

In Epist. (1I | de euntibus Hierosolymam, 


1u Epist. (Ilf) ad Eustathiam, Ambrosiam et Basilissam. 


Index analyticus. 
Ordo novus cum vet. collatus. 


FINIS TOMI QUADRAGESIMI SEXTI. 





Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE. 


1250 
1369 








* [HIS VOLUNIE 
DOES NOT CIaCULATE 
OUTSIDE THE L's245Y
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats
